Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXI Pracy z dnia 24 czerwca 2019 r.

Written by

  1. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 417 § 1 k.c. opiera się na delikcie władzy publicznej – tj. niezgodnym z prawem działaniu lub zaniechaniu przy wykonywaniu władzy publicznej, którego przedmiotem może być jedynie naruszenie konkretnej normy nakazującej (lub zakazującej) dokonywania określonych czynności w danej sytuacji. „Niezgodność z prawem” musi być rozumiana ściśle zgodnie z konstytucyjnym ujęciem źródeł prawa (art. 87-94 Konstytucji RP). Pojęcie to jest więc węższe niż tradycyjne ujęcie bezprawności na gruncie prawa cywilnego, które obejmuje obok naruszenia przepisów prawa również naruszenie norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem „zasad współżycia społecznego” lub „dobrych obyczajów”.
  2. Sam fakt, iż ustawa budżetowa przewiduje średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w określonej wysokości, nie obliguje do podwyższenia uposażenia pracownikom państwowej sfery budżetowej. Przepisy przewidujące waloryzację wynagrodzeń nie tworzą bezpośrednich praw podmiotowych, a jedynie stanowią wytyczne do dalszego działania.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w składzie:

Przewodniczący:           SSO Grzegorz Kochan

Sędziowie:                      SSO Małgorzata Kosicka,

                                         SSO (del.) Dorota Czyżewska

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2019 roku na rozprawie sprawy z powództwa R. L. reprezentanta grupy, w skład której wchodzą: (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji o odszkodowanie

  1. oddala powództwo,
  2. zasądza od R. L. – reprezentanta grupy na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

 

UZASADNIENIE

  1. stanowiska stron:

R. L. reprezentant grupy pozwem z 31 marca 2015 r., złożonym w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Ministra Spraw Wewnętrznych odszkodowania z tytułu braku zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej w latach 2009-2014 średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Reprezentant grupy wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy podzielonych na 101 podgrup kwot stanowiących równowartość wysokości utraconych przez powodów wynagrodzeń oraz skapitalizowanych odsetek ustawowych – w łącznej kwocie 4.127.228,93 zł, szczegółowo wskazanych w pozwie.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Jako podstawę faktyczną roszczeń strona powodowa wskazała brak uwzględnienia w uposażeniach funkcjonariuszy Straży Granicznej w latach 2009-2014 średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Strona powodowa jako podstawę prawną powołała przepisy:

  • 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 58),
  • 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 102),
  • 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 r. (Dz. U. Nr 29, poz. 150),
  • 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 273),
  • 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 169),
  • 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 162) w zw. z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431). Reprezentant grupy stwierdził nadto, że istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem tj. od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2014 r., który wynosił: w 2009 r. – 103,9% na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 58); w 2010 r. – 101,00% na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 102); w 2011 r. – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia r. (Dz. U. Nr 29, poz. 150); w 2012 r. – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 273); w 2013 r. – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 169); w 2014 r. – 100,00% na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 162). (k. 10-71)

Skarb Państwa – Minister Spraw Wewnętrznych w odpowiedzi na pozew oraz piśmie procesowym wniósł o odrzucenie pozwu jako niedopuszczalnego ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany wskazał, że brak jest podstaw do rozpoznania niniejszej sprawy w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010 nr 7 poz. 44 ze zm.; dalej: „u.d.p.g.”), gdyż zgłoszone roszczenia nie są objęte norma art. 1 ust. 2 u.d.p.g., bowiem źródłem szkody jest nie zrealizowanie wypłaty wynagrodzeń w wysokości wynikającej z ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej dzielił pracowników państwowej sfery budżetowej. Jak podkreślił pozwany Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 r., sygn. akt III PK 87/13 stwierdził, że w przypadku gdy spór dotyczy wysokości wynagrodzeń, a nie mechanizmu jego ustalania, nie jest konieczne odwoływanie się do odpowiedzialności deliktowej. Pozwany zaznaczył, iż przyjmują argumentacje powodów, że przepisy prawa przewidywały obligatoryjną waloryzację wynagrodzeń, to po ich stronie powstało roszczenie o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia, które jest niezależne od działania funkcjonariuszy państwowych. Zdaniem pozwanego „zamrożenie” waloryzacji uposażeń w latach 2011-2014 wynikało z treści samych ustaw budżetowych, a więc nie dotyczyło zaniechania jakiegokolwiek funkcjonariusza, w szczególności Ministra Spraw Wewnętrznych. Pozwany zaznaczył także, iż zgodnie z treścią art. 4171 § 1 k.c. jeżeli szkoda powstała w związku z wydaniem aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, natomiast powodowie nie powołali prejudykatu w postaci orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Pozwany wskazał również, że w zakresie waloryzacji wynagrodzenia za rok 2009 nie było podstaw do waloryzacji uposażeń powodów w oparciu o średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Z kolei w zakresie waloryzacji wynagrodzenia za rok 2010 to w ustawie budżetowej na 2010 rok nie przewidziano środków na wypłatę zwaloryzowanych wynagrodzeń. Natomiast w kwestii waloryzacji wynagrodzeń w latach 2011-2014 to w ustawach budżetowych na 2011 rok, 2012 rok, 2013 rok oraz 2014 rok zapisano średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na poziomie 100%. Ustawodawca nie przewidział zatem waloryzacji wynagrodzeń. Nadto Skarb Państwa – Minister Spraw Wewnętrznych podniósł zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej. (k. 99-104 i k. 385-395)

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy postanowieniem z dnia 21 października 2015 roku odrzucił pozew. (k. 138-140)

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznając zażalenie strony powodowej, postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2019 r. oddalił zażalenie powodów. (k. 195-199)

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2018 roku na skutek wniesienia skargi kasacyjnej uchylił zaskarżone postanowienie i zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 21 października 2015 roku w ten sposób, że oddalił wniosek o odrzucenie pozwu i postanowił o rozpoznaniu pozwu w postępowaniu grupowym, a orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego pozostawił do rozstrzygnięcia Sądowi Okręgowemu. (k. 331-348)

  1. stan faktyczny:

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Członkowie grup w latach 2009-2014 byli zatrudnieni w państwowej sferze budżetowej jako funkcjonariusze Straży Granicznej. (bezsporne)

Od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2008 roku wielokrotność kwoty bazowej stanowiące przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Straży Granicznej ustalono na 2,5 punktu. Z kolei od dnia 1 stycznia 2009 roku wielokrotność kwoty bazowej podniesiono do 2,67 punktu. (bezsporne)

Wielokrotność kwoty bazowej od dnia 1 października 2012 roku do dnia 30 czerwca 2014 roku stanowiące przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Straży Granicznej ustalono się na 2,89. (bezsporne)

Wobec funkcjonariuszy Służby Granicznej podwyższono w 2009 roku kwotę bazową wynagrodzenia o 29,87 zł do 1.523,29 zł w stosunku do 2008 roku, kiedy kwotą bazową było 1.493,42 zł. (bezsporne)

Średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej wynosił w:

  1. 2009 roku – 103,9%;
  2. 2010 oku – 101%;
  3. 2011 roku – 100%;
  4. 2012 roku – 100%;
  5. 2013 roku – 100%;
  6. 2014 roku – 100%. (bezsporne)

W okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 30 czerwca 2014 roku uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej nie zostały zwaloryzowane. (bezsporne, zaświadczenia o wynagrodzeniu – 9 segregatorów)

  1. ocena dowodów:

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów, które uznał za wiarygodne. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania z urzędu ich prawdziwości i autentyczności, jak również strony nie podważały ich wiarygodności. W konsekwencji nie zaistniały przesłanki do pominięcia wskazanych powyżej środków dowodowych przy ustalaniu stanu faktycznego.

Ponadto zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. W niniejszej sprawie pozwany przyznał wysokość średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej, a przyznanie to nie budziło wątpliwości w świetle przepisów ustawy budżetowej.

Z kolei jak wynika z art. 230 k.p.c., gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Pozwany nie kwestionował, że powodowie w spornym okresie byli funkcjonariuszami Straży Granicznej, zatem również ta okoliczność nie budziła wątpliwości Sadu Okręgowego.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, gdyż dowód ten nie był przydatny do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

  1. ocena prawna:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie strona powodowa domaga się zasądzenia kwoty 4.127.228,93 zł wraz z odsetkami tytułem naprawienia szkody majątkowej wynikłej z bezprawnego, zdaniem powoda, zaniechania, polegającego na nieuwzględnieniu w uposażeniach funkcjonariuszy Straży Granicznej w latach 2009-2014 średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Jako podstawę prawną powołano przepisy art. 4 i art. 6 ust. 1 w związku z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 373, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o kształtowaniu wynagrodzeń”, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku, a także przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia 30 czerwca 2014 roku, a ponadto przepisy poszczególnych ustaw budżetowych na lata 2009-2014, określające średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń, oraz art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025).

Zdaniem strony powodowej z powołanych przepisów ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń wynika, że nabyła ona „prawo do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy”. Jednocześnie strona powodowa zaznaczyła, że w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 30 czerwca 2014 roku uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej nie zostały zwaloryzowane, zaś wzrost uposażenia, który mógł mieć miejsce w przypadku niektórych funkcjonariuszy Straży Granicznej, wynikał ze zmiany stanowiska bądź zastosowania wartości mnożnika przeciętnego uposażenia określonego w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych na podstawie art. 105 ustawy z dnia 12 października 1990 roku o Straży Granicznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2365, ze zm.). Brak waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej we wskazanym okresie spowodował, wedle twierdzeń pozwu, oczywistą szkodę majątkową w po stronie funkcjonariuszy.

Sąd Okręgowy stwierdził, że zasadny okazał się zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej obejmujący okres od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku.

Z uwagi na fakt, iż powodowie utożsamiają swoją szkodę z tym, że pozwany nie zwiększył uposażenia powodów o średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, to do kwestii dotyczących przedawnienia ich roszczeń będą miały zastosowanie przepisy ustawy o Straży Granicznej. Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy o Straży Granicznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675 t.j.) roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Ustawodawca powołuje się na pojęcie „wymagalności świadczenia”. Zatem wymagalność jest związana z chwilą, w której Strażnik graniczny może zażądać spełnienia świadczenia. Dla przykładu „wymagalność należności z tytułu przyznania dodatku służbowego następuje w dacie uprawomocnienia się rozkazu personalnego w przedmiocie przyznania tego dodatku”, a więc termin przedawnienia roszczeń z tytułu otrzymania dodatku do uposażenia rozpoczyna biec z chwilą, gdy rozkaz personalny o przyznaniu świadczenia wszedł do obrotu prawnego (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 maja 2015 roku, sygn. akt I OSK 2381/13, Legalis).

Pozwany wskazywał, że terminem wymagalności roszczeń strony powodowej był termin wejścia w życie ustawy budżetowej, gdyż w tej dacie powodowie uzyskiwali wiedzę na temat ewentualnego wzrostu ich wynagrodzeń. Powyższego stanowiska nie podzielił jednak Sąd Okręgowy.

Jak wynika bowiem z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 219, poz. 1706 ze zm.) podwyższenie wynagrodzeń dla pracowników państwowej sfery budżetowej następuje w ciągu 3 miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, z wyrównaniem od dnia 1 stycznia danego roku. W związku z powyższym przepisem, termin wymagalności roszczeń powodów rozpoczynał zatem bieg po upływie trzech miesięcy od ogłoszenia ustawy budżetowej, gdyż wówczas powodowie uzyskali wiedzę na temat tego, że ich wynagrodzenie nie zostanie podwyższone.

Przy tak ustalonym terminie wymagalności Sąd stwierdził, że:

  • ustawa budżetowa na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku (Dz. U. z 2009 r. Nr 10, poz. 58) została ogłoszona dnia 23 stycznia 2009 roku, termin wymagalności rozpoczął bieg dnia 24 kwietnia 2009 roku, a zatem trzyletni termin przedawnienia upłynął dnia 24 kwietnia 2012 roku;
  • ustawa budżetowa na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku (Dz. U. z 2010 r. Nr 19, poz. 102) została ogłoszona dnia 5 lutego 2010 roku, termin wymagalności rozpoczął bieg dnia 6 maja 2010 roku, a zatem trzyletni termin przedawnienia upłynął dnia 6 maja 2013 roku;
  • ustawa budżetowa na rok 2011 z dnia 20 tycznia 2011 roku (Dz. U. z 2011 r. Nr 29, poz. 150) została ogłoszona dnia 9 lutego 2011 roku, termin wymagalności rozpoczął bieg dnia 10 maja 2011 roku, a zatem trzyletni termin przedawnienia upłynął dnia 10 maja 2014 roku.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że z art. 111 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej wynika, że bieg przedawnienia roszczenia z tytułu uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych przerywa: każda czynność przed kierownikiem jednostki organizacyjnej Straży Granicznej upoważnionym do rozpatrywania roszczeń, podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia roszczenia oraz uznanie roszczenia. Strona powodowa nie udowodniła jednak, aby podjęła jakąkolwiek czynność przed kierownikiem jednostki organizacyjnej Straży Granicznej np. złożyła wnioski o podwyższenie zaniżonego wynagrodzenia. Materiał dowodowy nie dowodzi również, że pozwany uznał roszczenia przed złożeniem przez nich pozwu.

Ponadto z art. 111 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej wynika, że organ właściwy do rozpatrywania roszczeń może nie uwzględnić przedawnienia, jeżeli opóźnienie w dochodzeniu roszczenia jest usprawiedliwione wyjątkowymi okolicznościami. Niemniej również w tym przypadku strona powodowa nie wskazywała na żadne wyjątkowe okoliczności, które istniałyby po jej stronie.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy uznając, że strona powodowa wywodzi swoje roszczenie z czynów niedozwolonych, ustalił, że roszczenia powodów za okres od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku uległy przedawnieniu także przy zastosowaniu do instytucji przedawnienia przepisów z zakresu czynów niedozwolonych. Zgodnie z art. 4421 § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Zdaniem Sądu strona powodowa o wyrządzonej szkodzie dowiedziała się najpóźniej pierwszego dnia po upływie trzech miesięcy od ogłoszenia ustaw budżetowych na lata 2009, 2010 i 2011, skoro pracodawca nie dokonał podwyżki wynagrodzenia. Zatem roszczenia za wskazane lata uległy przedawnieniu.

Wbrew stanowisku pozwanego przedawnieniu nie uległy natomiast roszczenia za 2012 rok. Ustawa budżetowa na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku (Dz. U. z 2012 r. poz. 273) została ogłoszona dnia 15 marca 2012 roku, termin wymagalności rozpoczął bieg dnia 16 czerwca 2012 roku, a zatem 3-letni termin przedawnienia upłynął dnia 16 czerwca 2015 roku, to jest po złożeniu pozwu w sprawie, który przerwał bieg terminu przedawnienia.

Przechodząc do merytorycznej oceny roszczeń strony powodowej, to zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy o Straży Granicznej z dniem mianowania funkcjonariusza na stanowisko służbowe powstaje prawo do uposażenia. Funkcjonariusz Straży Granicznej otrzymuje z tytułu pełnienia służby jedno uposażenie i inne świadczenia pieniężne określone w ustawie (art. 103 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej). W myśl art. 104 ustawy o Straży Granicznej uposażenie funkcjonariusza składa się z uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia. Zarazem art. 103 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej precyzuje, że przeciętne uposażenie funkcjonariuszy stanowi wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość, ustalana według odrębnych zasad, określa ustawa budżetowa.

Ustawodawca przyjął zatem w odniesieniu do funkcjonariuszy Straży Granicznej mnożnikowy system wynagrodzeń, którego wysokość określana jest jako iloczyn kwoty bazowej oraz mnożnika przewidzianego dla poszczególnych grup, i kategorii uposażenia zasadniczego, do których przyporządkowane są konkretne stanowiska służbowe zajmowane przez funkcjonariuszy Straży Granicznej. Grupy i kategorie, oraz przyporządkowane do nich stanowiska służbowe określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 lutego 2008 roku w sprawie uposażenia zasadniczego oraz dodatków do uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 148, ze zm.) wydane na podstawie art. 105 ustawy o Straży Granicznej. Podstawą wyliczenia wynagrodzenia funkcjonariusza Straży Granicznej jest zatem kwota bazowa określona, jak wskazuje art. 103 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej, w ustawie budżetowej.

Do funkcjonariuszy Straży Granicznej mają jednocześnie zastosowanie przepisy ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń. Zarówno bowiem w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2010 roku, jak i po tej dacie art. 5 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń przewiduje, że pracownikami państwowej sfery budżetowej są m. in. funkcjonariusze Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Straży Granicznej (art. 5 pkt 1 lit. c w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku oraz art. 5 pkt 1 lit. d w brzmieniu obowiązującym po dniu 1 stycznia 2010 roku). Zgodnie zaś z art. 4 ust. 1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń (który zachował swe pierwotne brzmienie, nie był zatem także zmieniany w okresie, którego dotyczy pozew) kwoty bazowe waloryzowane są corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń. Art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2010 roku (tj. w odniesieniu do żądań pozwu w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku) przewidywał przy tym, że podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym dla osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń (w tym funkcjonariuszy Straży Granicznej), stanowią:

  1. limity zatrudnienia określane w ustawie budżetowej dla poszczególnych grup osób, w częściach i działach klasyfikacji dochodów i wydatków,
  2. kwoty bazowe oraz
  3. ustalone w odrębnych przepisach wielokrotności kwot bazowych,
  4. pozostałe składniki wynagrodzenia z roku poprzedniego zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.

Od dnia 1 stycznia 2010 roku do chwili obecnej, a zatem również w objętym pozwem okresie do dnia 30 czerwca 2014 roku, art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń wskazuje jako podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym m. in. dla funkcjonariuszy Straży Granicznej wynagrodzenia z roku poprzedniego zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.

Jakkolwiek z przytoczonych wyżej, a powołanych w pozwie przepisów ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń wynika, że ustawa ta przewiduje jako zasadę waloryzację kwoty bazowej (stanowiącej podstawę wyliczenia wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej lub – w przypadku funkcjonariuszy m.in. Straży Granicznej – ich uposażeń) za pomocą średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń, to jednak art. 9 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń przewiduje zarazem, że zarówno kwoty bazowe, jak i średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej ustalane są w ustawie budżetowej (w odniesieniu do wskaźnika potwierdza to powołany przepis art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń).

Niekwestionowana w sprawie pozostawała okoliczność, że

  1. art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 określał średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w wysokości 103,9%,
  2. art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 – w wysokości 101%,
  3. art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 – w wysokości 100%,
  4. art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 – w wysokości 100%,
  5. art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 – w wysokości 100%,
  6. art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 – w wysokości 100%.

Strona powodowa twierdziła więc, że pozwany niezasadnie nie podwyższył uposażenia w 2009 roku o 3,9% oraz w 2010 roku o 1% (w sumie w ciągu dwóch lat o 4,9%) oraz w latach 2011-2014 odpowiednio o 4,9%.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu deliktu władzy publicznej została uregulowana w przepisach art. 417-421 k.c. Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Zatem przepis ten będzie miał zastosowanie, o ile szkoda wyrządzona została „przy wykonywaniu władzy publicznej”. Zatem przepis ten dotyczy wyłącznie skutków funkcjonowania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze określanej mianem imperium, a więc działań lub zaniechań polegających na wykonywaniu funkcji władczych, realizacji zadań władzy publicznej. Nadto sformułowania „przy wykonywaniu” używa ustawodawca dla określenia funkcjonalnego związku między wywołaniem szkody, a powierzeniem komuś pewnej czynności do wykonania. W art. 417 k.c. chodzi także o oznaczenie zakresu czynności faktycznych i prawnych, które pozostają w ścisłym, funkcjonalnym związku z wykonywaniem władzy publicznej (por. Z. Banaszczyk (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 801 i n., LEX nr 2402405).

Odpowiedzialność władz publicznych dotyczy ich działania i zaniechania. W zgodzie z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP ustawodawca przewidział, że władze publiczne ponoszą odpowiedzialność za swoje zachowania, jeżeli są one „niezgodne z prawem”. Trybunał Konstytucyjny utożsamia „prawo” z normami prawnymi zakodowanymi w konstytucyjnie określonych źródłach prawa (art. 87-94 Konstytucji RP), a niezgodność określa jako „zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej” (z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 roku, sygn. akt SK 18/00, OTK 2001, Nr 8, poz. 256; por. także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2002 roku, sygn. akt I CKN 581/99, OSNC 2002, Nr 10, poz. 128 oraz z dnia 7 listopada 2013 roku, sygn. akt V CSK 519/12, LEX nr 1391709). W piśmiennictwie podkreśla się, że w konkretnym przypadku przypisywania władzy publicznej odpowiedzialności za szkodę, tak rozumianą bezprawność należy ustalić rekonstruując normy prawne regulujące stosunek publicznoprawny, które organ naruszył swoim działaniem lub zaniechaniem (por. J. Kremis (w:) E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz, 2013, art. 417, nb. 30 i n.; Z. Radwański, Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej w świetle projektowanej nowelizacji Kodeksu cywilnego, RPEiS 2004, z. 2, s. 13; M. Safjan, Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej (po dniu 1 września 2004 roku), Warszawa 2004, s. 39-40). Nieprawidłowość w działaniu władzy publicznej może przybrać postać naruszeń konstytucyjnych praw i wolności, konstytucyjnych zasad funkcjonowania władzy publicznej, uchybień wymaganiom określonym w ustawach zwykłych, aktach wykonawczych (uchybienia w sferze prawa materialnego i procesowego), jak i uchybień normom pozaprawnym, w różny sposób powiązanym z normami prawnym. Przedmiotem deliktu organu władzy publicznej może być jedynie naruszenie konkretnej normy nakazującej (lub zakazującej) dokonywania określonych czynności w danej sytuacji. „Niezgodność z prawem” w świetle art. 77 ust. 1 Konstytucji RP musi być rozumiana ściśle, zgodnie z konstytucyjnym ujęciem źródeł prawa (art. 87-94 Konstytucji RP). Pojęcie to jest więc węższe niż tradycyjne ujęcie bezprawności na gruncie prawa cywilnego, które obejmuje obok naruszenia przepisów prawa również naruszenie norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem „zasad współżycia społecznego” lub „dobrych obyczajów”. Także art. 417 § 1 k.c. przewiduje odpowiedzialność opartą na przesłance obiektywnie niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, a wina pozostaje poza przesłankami konstytuującymi obowiązek odszkodowawczy (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 czerwca 2017 roku, sygn. akt I ACa 133/17, LEX nr 2402405).

Do powstania odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, podobnie jak w innych wypadkach odpowiedzialności odszkodowawczej, niezbędne jest istnienie ogólnych przesłanek z art. 361 k.c., a więc zdarzenia, z którym ustawa łączy odpowiedzialność (deliktu władzy publicznej), szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą i owym zdarzeniem. Kolejność badania przez sąd powyższych przesłanek nie może być przy tym dowolna. W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania (zaniechania), z którego, jak twierdzi poszkodowany, wynikła szkoda oraz dokonanie oceny jego bezprawności, następnie ustalenie, czy wystąpiła szkoda i jakiego rodzaju, i dopiero po stwierdzeniu, że obie te przesłanki zachodzą, możliwe jest zbadanie między nimi normalnego związku przyczynowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 października 2017 roku, sygn. akt I ACa 304/17, LEX nr 2412775, też wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 września 2017 roku, sygn. akt I ACa 1071/16, LEX nr 2423363). Ciężar dowodu co do tych wszystkich przesłanek spoczywa na poszkodowanym, tj. stronie powodowej.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy stwierdził, że w zakresie roszczeń za 2009 rok i 2010 rok, to strona powodowa nie wykazała powstania po jej stronie szkody, czyli braku podwyżki wynagrodzenia o 4,9%. Wprawdzie strona powodowa przedstawiła zaświadczenie o wynagrodzeniu za lata 2009-2014, to jednak aby wykazać brak podwyżki wynagrodzenia w 2009 roku funkcjonariusze powinni wskazać, jakie wynagrodzenie uzyskiwali w 2008 roku oraz pozostawienie tych wynagrodzeń na tym samym poziomie w 2009 roku i latach następnych. Jedynie bowiem porównanie wynagrodzenia uzyskiwanego w roku 2008 z tym uzyskiwanym w roku 2009 pozwoliłoby na wykazanie, że w latach 2009-2010 nie nastąpił przyrost wynagrodzenia o 4,9%. Brak dowodów w zakresie uniemożliwiało zatem wykazanie szkody po stronie powodów.

Niezależnie od kwestii dowodowej Sąd Okręgowy uznał, że w 2009 roku funkcjonariusze Służby Granicznej uzyskali podwyższenie wynagrodzenia w stosunku do 2008 roku i to w wysokości wyższej niż średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń (103,9%). Średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń został uzyskany poprzez podwyższenie kwoty bazowej wynagrodzenia o 29,87 zł z 1.493,42 zł do 1.523,29 zł (art. 15 ust. 2d ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku w porównaniu z art. 15 ust. 2d ustawy budżetowej na rok 2008 z dnia 23 stycznia 2008 roku), a także zmianę wskaźnika do obliczania wielokrotności kwoty bazowej o 0,17 punktu, z 2,5 punktu w 2008 roku do 2,67 punktu w 2009 roku (§ 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2008 roku w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Straży Granicznej w porównaniu z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Straży Granicznej). Porównując wysokość uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej w 2008 roku z uposażeniem uzyskiwanym w 2009 roku zasadny jest wniosek, że uposażenie to wzrosło o około 9,2% (2,5 x 1.493,42 zł = 3.722,55 zł, natomiast 2,67 x 1.523,29 zł = 4.067,18 zł). Strona powodowa nie kwestionowała przy tym, że kwota bazowa i wielokrotność kwoty bazowej uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej wzrosły, co doprowadziło do podwyższenia ich uposażenia w 2009 roku względem 2008 roku. Odnosząc się do kwestii szkody podnoszonej przez stronę powodową to nietrafne jest twierdzenie strony powodowej, że wystąpiła ona w latach 2009-2010, skoro w okresie objętym przedawnieniem (2009-2011) nastąpiła podwyżka wynagrodzenia funkcjonariuszy Służby Granicznej o 9,2% w stosunku do okresu nieprzedawnionego (2012-2014). W tych okolicznościach Sąd uznał, że po stronie powodów nie istnieje szkoda związana z brakiem wzrostu średniorocznego wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w latach 2009-2010.

Analizując wzrost wynagrodzeń w 2010 roku, Sąd stwierdził, że wprawdzie ustawa budżetowa na rok 2010 przewidywała średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w wysokości 101%, jednak nie można mówić o pracowniczym prawie podmiotowym do automatycznej waloryzacji wynagrodzenia i nabyciu takiego prawa przez pracowników państwowej sfery budżetowej. Nie istnieje tu nawet prawna ekspektatywa, a tym bardziej – ekspektatywa maksymalnie ukształtowana. Przepisy przewidujące waloryzację wynagrodzeń, aczkolwiek nieobojętne dla sytuacji majątkowej pracowników, nie tworzą bezpośrednio indywidualnych praw podmiotowych i są – przede wszystkim – dyrektywami dla organów państwa dotyczącymi gospodarowania funduszem płac sfery budżetowej” (wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 listopada 2003 roku, sygn. akt K 32/02, Legalis oraz z dnia 12 grudnia 2012 roku, sygn. akt K 1/12, Legalis). Wobec powyższego sam fakt, iż ustawa budżetowa na rok 2010 przewidywała średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w wysokości 101%, nie prowadzi do wniosku, iż pozwany był zobligowany do podwyższenia uposażenia funkcjonariuszom Straży Granicznej. Jak słusznie podniósł Trybunał Konstytucyjny, przepisy przewidujące waloryzację wynagrodzeń nie „tworzą bezpośrednich praw podmiotowych”, a jedynie stanowią wytyczne do dalszego działania.

Oceniając średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w latach 2011-2014, to zgodnie z twierdzeniami strony powodowej, były one bezpośrednio związane z waloryzacją uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej w latach 2009 i 2010. Strona powodowa nie kwestionowała natomiast braku waloryzacji uposażeń w latach 2011-2014 i przyznała, że średnioroczny wskaźnik wynagrodzenia określony w ustawach budżetowych wynosił w tych latach 100%. Tym samym nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa określone w art. 4171 § 4 k.c.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że pozwany nie dopuścił się deliktu organu władzy publicznej w latach 2012-2014, gdyż nie naruszył konkretnej normy nakazującej określone działanie. Nie doszło więc do zaniechania „niezgodnego z prawem”, bowiem średnioroczna waloryzacja wskaźnika wynagrodzenia w latach 2011-2014 pozostawała na poziomie 100%, co skutkowało pozostawieniem uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej na niezmienionym poziomie. Sąd uznał natomiast, że roszczenia funkcjonariuszy za 2009 rok i 2010 rok są przedawnione, a nadto niezasadne, bowiem średnioroczna waloryzacja wskaźnika wynagrodzenia nastąpiła poprzez podwyższenie kwoty bazowej i wielokrotność kwoty bazowej przewyższające wysokość średniorocznej waloryzacji wskaźnika. Niezasadność roszczeń za lata 2009-2010 jest równoznaczna z nieuwzględnieniem roszczeń za kolejne lata 2011-2014.

  1. rozstrzygnięcie o kosztach procesu:

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 108 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wskazaną w art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty procesu składało się w przedmiotowej sprawie wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika pozwanej (10.800,00 zł). Zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata/radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata/radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez Sąd osobistego stawiennictwa strony. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika ustalono na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Wyrok Zaoczny Sądu Okręgowego w Lublinie I Wydział Cywilny z dnia 7 czerwca 2019 r.

Written by

Przewodniczący:         SSO Piotr Czerski

Sędziowie:                   SSO Jolanta Szymanowska, SSO Agnieszka Wojnarowicz-Posłuszna

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 czerwca 2019 r. w Lublinie

sprawy z powództwa J. O. (reprezentant), działającego w imieniu własnym i na swoją rzecz oraz na rzecz: [dane 25 członków grupy]

przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L. w postępowaniu grupowym o zapłatę

  1. zasądza od pozwanego (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L., na rzecz J. O. (reprezentanta grupy) kwotę 1.009.000.00 (jeden milion dziewięć tysięcy 00/100) zł z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r. do dnia 27 listopada 2017 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty, ustalając, że z zasądzonej należności na rzecz poszczególnych członków’ grupy (podgrup) przypadają następujące kwoty:
    1. na rzecz (…) i (…) kwoty po 118.000,00 zł (sto osiemnaście tysięcy 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r. do dnia 27 listopada 2017 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    2. na rzecz (…), (…), (…) i (…) kwoty po 85.000,00 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r. do dnia 27 listopada 2017 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    3. na rzecz (…), (…) i (…) kwoty po 43,000,00 zł (czterdzieści trzy tysiące 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    4. na rzecz (…), (…) i (…) kwoty 34.000,00 zł (trzydzieści cztery tysiące 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    5. na rzecz (…) i (…) kwoty 26.000,00 zł (dwadzieścia sześć tysięcy 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    6. na rzecz (…), (…), (…), (…), (…) i (…) kwoty po 17.000,00 zł (siedemnaście tysięcy 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    7. na rzecz (…) i (…) kwoty po 12.000,00 zł (dwanaście tysięcy 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    8. na rzecz (…) i (…) kwoty po 8.000,00 zł (osiem tysięcy 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
    9. na rzecz (…) i (…) kwoty po 4.000,00 zł (cztery tysiące 00/100 złotych) z odsetkami umownymi w wysokości 8,8% w stosunku rocznym od tej kwoty od dnia 28 listopada 2016 r, do dnia 27 listopada 2017 r, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;
  2. zasądza od pozwanego (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. na rzecz reprezentanta grupy łącznie kwotę 33.186,25 zł (trzydzieści trzy tysiące sto osiemdziesiąt sześć 25/100 złotych) tytułem kosztów procesu;
  3. nakazuje pobrać od pozwanego (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L., na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 524,35 zł (pięćset dwadzieścia cztery 35/100 złotych) tytułem zwrotu wydatków;
  4. nadaje wyrokowi w pkt I rygor natychmiastowej wykonalności.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXV Wydział Cywilny z dnia 7 maja 2019 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Anna Pogorzelska

Sędziowie:                      SSO Krystyna Stawecka

                                         SSR Anna Ogińska-Łągiewka (del.)

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2019 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., o zapłatę,

postanowił:

  1. zmienić punkt drugi (2.) postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie XXV Wydziału Cywilnego z dnia 11 maja 2018 r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt XXV C 461/18, w przedmiocie zarządzenia ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, w ten sposób, że nadać ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego następującą treść:

„Przed Sądem Okręgowym w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, wszczęte zostało postępowanie grupowe w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010r., Nr 7, poz. 44) z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ((…) S.A.), toczące się pod sygn. akt XXV C 461/18.

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…) jako reprezentant grupy wniósł o zasądzenie od pozwanego (…) S.A., zwrotu kwot równych wartości korzyści majątkowych uzyskanych przez (…) S.A. bez podstawy prawnej kosztem członków grupy, w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym („roszczenie główne”).

Jednocześnie w przypadku oddalenia powództwa na powyższej podstawie, reprezentant grupy wniósł o zasądzenie od pozwanego (…) S.A. zwrotu kwot pobranych od członków grupy bez podstawy prawnej, w oparciu o niedozwolone postanowienia umowne przewidujące, że w razie rezygnacji przez członka grupy z ubezpieczenia, (…) S.A. wypłaci na jego rzecz jedynie tzw. wartość wykupu, tj. część środków zgromadzonych na rachunku członka grupy. Reprezentant grupy wniósł również o zasądzenie od (…) S.A. zwrotu kwot pobranych od członków grupy bez podstawy prawnej jako Opłata administracyjna, w oparciu o niedozwolone postanowienia umowne.

Każdy, kto spełnia łącznie następujące warunki:

  1. przystąpił jako konsument do umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zawartej pomiędzy (…) S.A. lub (…) Towarzystwo (…) S.A. (wcześniejsza nazwa pozwanego) a ubezpieczającym („Umowa ubezpieczenia grupowego”);
  2. wpłacił Składkę Pierwszą i pierwszą Składkę Bieżącą oraz wpłacał kolejne miesięczne Składki Bieżące, a następnie zrezygnował z ubezpieczenia przed upływem Okresu ubezpieczenia i (…) S.A. wypłaciło mu tylko tzw. Wartość wykupu, zaś pozostałą część środków zgromadzonych na rachunku pobrało;
  3. przystąpił do Umowy ubezpieczenia grupowego na następujących warunkach:

1) w Deklaracji Przystąpienia do Umowy ubezpieczenia grupowego albo Deklaracji zgody („Deklaracja przystąpienia”) nie było sumy ubezpieczenia;

2) przystąpienie nastąpiło na podstawie wzorca („Wzorzec”), na który składały się: warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z UFK, stanowiące wyciąg z Umów grupowego ubezpieczenia („OWU”), tabela opłat i limitów składek („Tabela opłat”) oraz regulamin UFK („Regulamin”);

3) wzorzec nie zawierał wykazu oferowanych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, charakterystyki aktywów wchodzących w skład UFK, kryteriów doboru aktywów, zasad ich dywersyfikacji ani zasad wyceny jednostek UFK;

4) wzorzec zawierał postanowienia, zgodnie z którymi:

a. UFK nie istniał w chwili przystąpienia konsumenta do Umowy ubezpieczenia grupowego;

b. okres odpowiedzialności (…) S.A. miał trwać 15 lat;

c. Składka Zainwestowana stanowiła kwotę, która miała zostać zainwestowana w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy w ciągu całego Okresu ubezpieczenia;

d. Opłata administracyjna wynosiła 1,92% albo 3% od Składki Zainwestowanej w skali roku i była pobierana z każdej Składki Bieżącej;

e. w przypadku dożycia przez ubezpieczonego do końca Okresu ubezpieczenia, świadczenie ubezpieczeniowe stanowiła kwota umorzonych jednostek UFK zgromadzonych na jego rachunku;

f. wartość początkowa jednostki UFK wynosiła 250 złotych;

g. na rzecz (…) S.A. zostało zastrzeżone:

  • prawo do podjęcia decyzji o przedłużeniu Okresu Subskrypcji nie dłużej niż o jeden miesiąc kalendarzowy,
  • prawo do podjęcia decyzji o nieobjęciu konsumenta ochroną ubezpieczeniową, jeżeli w Okresie Subskrypcji nie udało się zebrać kwoty potrzebnej do utworzenia ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego,
  • prawo do podjęcia decyzji o odwołaniu Okresu Subskrypcji do jej ostatniego dnia i do nieobjęcia ochroną ubezpieczeniową konsumenta, który przystąpił do ubezpieczenia,
  • prawo do podjęcia, w okresie po zakończeniu Okresu Subskrypcji do dnia poprzedzającego datę początku Okresu ubezpieczenia, decyzji o odmowie objęcia ochroną ubezpieczeniową konsumenta, który wyraził wolę przystąpienia do ubezpieczenia, pomimo wpłaty przez niego Składki Pierwszej i pierwszej Składki Bieżącej,
  • prawo do zwrotu konsumentowi Składki Pierwszej i pierwszej Składki Bieżącej w kwocie nominalnej – bez odsetek w razie podjęcia przez niego decyzji nieobjęciu konsumenta ochroną ubezpieczeniową,

h. (…) S.A. miał prawo zlikwidować UFK w dowolnej chwili; z momentem likwidacji UFK stosunek ubezpieczenia wygasał,

i. (…) S.A. miał prawo zmienić strategię inwestycyjną (…),

j. wypłata z obligacji oparta była na indeksie, przy czym nie podano algorytmu, na podstawie którego indeks był wyliczany; indeks mógł zostać zlikwidowany bez wyjaśnienia przyczyny likwidacji; w razie likwidacji indeksu mógł on zostać zastąpiony indeksem zastępczym,

k. wartości aktywów netto Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego stanowi wartość wszystkich aktywów Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego pomniejszonych o zobowiązania przewidziane Umową ubezpieczenia oraz inne zobowiązania wynikające z powszechnie obowiązujących przepisów prawa,

l. wartość udziału jednostokowego UFK stanowi iloraz wartości danego Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego i liczby udziałów jednostkowych zgromadzonych w UFK,

m. wartość rachunku udziałów stanowi iloczyn liczby Udziałów jednostkowych znajdujących się na Rachunku udziałów oraz Wartości udziału Jednostkowego w Dniu wyceny,

n. do wyliczenia Świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu śmierci ubezpieczonego konieczna była znajomość Wartości rachunku udziałów w dacie śmierci ubezpieczonego lub Wartości udziału jednostkowego Funduszu w tej dacie oraz liczby Udziałów jednostkowych znajdujących się na rachunku konsumenta na ten dzień,

o. (…) S.A. miał prawo do wypłaty konsumentowi tzw. Wartości wykupu, tj. jedynie części środków zgromadzonych na jego rachunku w razie rezygnacji przez niego z ubezpieczenia przed upływem Okresu ubezpieczenia,

p. w razie rezygnacji przez konsumenta z ubezpieczenia przed upływem Okresu ubezpieczenia, (…) S.A. umarzał Udziały jednostkowe Funduszu zaewidencjonowane na Rachunku udziałów konsumenta i obliczał wartość jego rachunku, po czym ze środków zgromadzonych na Rachunku udziałów konsumenta wypłacał mu jedynie tzw. Wartość wykupu. Pozostałą część środków zgromadzonych na rachunku (…) S.A. zabierał. Wartość wykupu była ustalona przez (…) S.A. w Tabelach Opłat stanowiących załącznik do OWU,

q. wysokość Wartości wykupu była wyliczana procentowo w stosunku do Wartości rachunku udziałów konsumenta i była uzależniona od roku, w którym konsument zrezygnował z ubezpieczenia. Tym samym kwota pobrana przez (…) S.A. z Rachunku udziałów konsumenta stanowiła różnicę pomiędzy Wartością rachunku udziałów konsumenta a Wartością wykupu.

5) wzorzec zawierał wzór matematyczny na wyliczenie miesięcznej wartości opłaty administracyjnej:

albo gdzie:

MOA – miesięczna wartość opłaty administracyjnej,

SZ – Składka Zainwestowana,

OA – wysokość opłaty administracyjnej w skali roku

6) wzorzec zawierał wzór matematyczny na obliczenie Wartości udziału jednostkowego:

gdzie:

WUJT – Wartość udziału jednostkowego na Dzień wyceny (T)

WANT – Wartość aktywów netto Funduszu na Dzień Wyceny (T)

LUJ T-1- liczba wszystkich Udziałów jednostkowych na dzień T-1

  1. Przystąpił do ubezpieczenia o nazwie:

a. (…), (…) lub (…) oferowanego przez (…) Bank S.A. na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nr (…) zawartej w dniu 29 lipca 2011 r.;

b. (…) oferowanego przez (…) Bank S.A. na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nr (…) zawartej w dniu 31 stycznia 2012 r.;

c. (…) lub (…) oferowanego prze (…) S.A. na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nr (…) zawartej w dniu 29 lipca 2011 r.;

d. (…) oferowanego przez (…) Bank S.A. na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nr (…) zawartej w dniu 29 lipca 2011 r.;

e. (…) oferowanego przez (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nr (…) zawartej w dniu 29 lipca 2011 r. może przystąpić do grupy, składając pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy w nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia i przesyłając je do reprezentanta grupy – Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…), na adres jego pełnomocników radców prawnych A. L. lub D. K., (…) s.c., ul. (…),(…)-(…) W.

Przystąpienie do grupy po upływie powyższego terminu jest niedopuszczalne.

Złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy jest równoznaczne z wyrażeniem zgody na pełnienie funkcji reprezentanta grupy przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) oraz na zasady wynagradzania pełnomocnika.

Zasady wynagradzania pełnomocnika kształtują się następująco:

  1. Wynagrodzenie pełnomocnika za prowadzenie postępowania składa się z: wynagrodzenia ryczałtowego („Opłata Ryczałtowa”) oraz premii za sukces („Premia za Sukces”).
  2. Każdy członek grupy jest zobowiązany zapłacić pełnomocnikowi Opłatę Ryczałtową, która zostanie wyliczona od wysokości roszczenia głównego członka grupy i wynosi:
  • przy wysokości roszczenia do 500 zł – 50 zł brutto;
  • przy wysokości roszczenia powyżej 500 zł do 1.500 zł -150 zł brutto;
  • przy wysokości roszczenia powyżej 1.500 zł do 5.000 zł – 500 zł brutto;
  • przy wysokości roszczenia powyżej 5.000 zł do 20.000 zł -1.000 zł brutto;
  • przy wysokości roszczenia powyżej 20.000 zł do 50.000 zł – 2.000 zł brutto;
  • przy wysokości roszczenia powyżej 50.000 zł do 200.000 zł – 3.000 zł brutto;
  • przy wysokości roszczenia powyżej 200.000 zł – 6.000 zł brutto;
  1. Za prowadzenie sprawy w pierwszej instancji oraz za prowadzenie negocjacji i mediacji członek grupy jest zobowiązany zapłacić pełnomocnikowi 80% Opłaty Ryczałtowej w terminie 7 dni od podpisania umowy o obsługę prawną, zaś za prowadzenie postępowania w drugiej instancji i przed Sądem Najwyższym – 20% Opłaty Ryczałtowej w terminie 7 dni od wezwania przez pełnomocnika.
  2. W przypadku, gdy członek grupy nawiązał więcej niż jeden stosunek ubezpieczenia, nadający się do jednego postępowania grupowego, z których następnie zrezygnował, podstawą obliczenia Opłaty Ryczałtowej stanowi suma roszczeń członka grupy z każdego z ubezpieczenia.
  3. Każdy członek grupy jest zobowiązany zapłacić pełnomocnikowi Premię za Sukces. Premia za Sukces zostanie wyliczona od kwoty zasądzonej na rzecz członka grupy lub kwoty należnej członkowi grupy w wyniku zawartej ugody lub kwoty zwróconej członkowi grupy, w wysokości:
  • 10% brutto ww. kwoty – gdy postępowanie będzie prowadzone w imieniu nie więcej niż 200 członków grupy,
  • 7% brutto ww. kwoty – gdy postępowanie będzie prowadzone w imieniu więcej niż 200 członków grupy i nie więcej niż 700 członków grupy,
  • 5% brutto ww. kwoty – gdy postępowanie będzie prowadzone w imieniu więcej niż 700 członków grupy.
  1. Przez sukces („Sukces”) rozumie się:

6.1. rozstrzygnięcie prawomocnie kończące postępowanie sądowe, inne niż: (i) wyrok oddalający powództwo w całości, (ii) postanowienie o odrzuceniu pozwu,

6.2. ugodę zawartą w sprawie,

6.3. odzyskanie w wyniku działań Kancelarii całości lub części żądanych kwot,

6.4. Premia za Sukces będzie płatna w terminie 7 dni od otrzymania przez członka grupy kwoty, o której mowa w pkt 5 powyżej. Jeżeli członek grupy otrzyma tylko część ww. kwoty lub będzie ją otrzymywał częściami, wówczas Premia za Sukces będzie płatna sukcesywnie, w wysokości równej odpowiednio: 10%, 7% lub 5% kwot otrzymanych przez członka grupy.

6.5. Wynagrodzenie pełnomocnika, tj. Opłatę Ryczałtową i Premię za Sukces należy wpłacać przelewem na rachunek bankowy pełnomocnika o numerze (…). Faktura VAT zostanie wystawiona i wysłana członkowi grupy w formie elektronicznej.

6.6. Wynagrodzenie obejmuje również wynagrodzenie pełnomocnika z tytułu świadczenia pomocy prawnej za prowadzenie postępowania egzekucyjnego.

6.7. W przypadku, gdy oboje małżonkowie przystąpili do umów ubezpieczenia grupowego, każde z nich zawiera oddzielną umowę z pełnomocnikiem. Wynagrodzenie pełnomocnika liczone jest od każdego z małżonków osobno. Każdy z małżonków jest samodzielnym członkiem grupy.

Prawomocny wyrok ma skutek wobec wszystkich członków grupy, to jest osób, które przed upływem terminu wskazanego w tym ogłoszeniu złożą oświadczenie o przystąpieniu do grupy i zostaną uwzględnione w postanowieniu sądu określającym skład grupy.”.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach I Wydział Cywilny z dnia 4 kwietnia 2019 r.

Written by

  1. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, że podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo.
  2. Co prawda u.d.p.g. nie określa w jakim trybie oraz z czyjej inicjatywy tworzone są podgrupy, ale przyjmuje się, że decyzję o utworzeniu podgrupy podejmuje reprezentant grupy, na podstawie oceny wysokości roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Nie jest konieczne uzyskanie zgody członka grupy na przypisanie go do podgrupy (tj. ujednolicenie dochodzonych przez niego roszczeń w ramach podgrupy). Umowa zawarta pomiędzy reprezentantem grupy oraz członkami grupy przewidywać może jednak odmienne zasady tworzenia podgrup, w tym w szczególności nałożyć na reprezentanta grupy obowiązek wcześniejszego uzyskania zgody członków grupy na ujednolicenie wysokości roszczeń w ramach podgrup oraz na przypisanie ich do danej podgrupy.
  3. Sąd nie bierze udziału w procesie tworzenia się poszczególnych podgrup i nie może ani ustalać poszczególnych podgrup, ani zmieniać ich liczby, czy też wpływać na skład osobowy konkretnej podgrupy. Jest tak dlatego, że sąd z urzędu nie ingeruje ani w jakość, ani w ilość dochodzonych roszczeń przez członków postępowania grupowego – w tym zakresie znajduje bowiem zastosowanie zasada dyspozycyjności, wynikająca z art. 321 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.
  4. Przystąpienie do określonej podgrupy powinno zostać w sposób wyraźny potwierdzone przez członka grupy, tak aby nie budziło wątpliwości reprezentanta grupy ani sądu, do której z podgrup członek grupy przystąpił oraz na jakiego rodzaju ujednolicenie dochodzonych roszczeń wyraził zgodę. Potwierdzenie takie może zostać przy tym złożone w dowolnej formie (także w formie ustnego oświadczenia skierowanego wobec reprezentanta grupy) i nie musi zostać przedstawione sądowi.
  5. Przyjęcie, że małżonków należy traktować jako dwuosobową podgrupę, w której każdy z małżonków dochodzi po 50% wartości wspólnie dochodzonego roszczenia nie jest prawidłowe, roszczenie przynależne do współwłasności łącznej jest niepodzielne. Słuszne jest natomiast stanowisko, wedle którego jeden z małżonków jest członkiem grupy, działa we wspólnym interesie małżonków, za zgodą drugiego małżonka, dochodząc roszczenia, które przysługuje obojgu małżonkom. Wówczas roszczenie małżonków podlegałoby ujednoliceniu z roszczeniem innego członka grupy lub podgrupy.

Sąd Okręgowy w Katowicach I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Jolanta Polko

Sędziowie:                      SSO Agata Młynarczyk-Śmieja

SSR del. Katarzyna Zadora (ref.)

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2019 r. w Katowicach na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa J. D. występującej jako reprezentant grupy, składającej się z trzydziestu trzech osób. tj. [dane członków grupy], będącej równocześnie członkiem grupy przeciwko (…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w Ś., o zapłatę,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowania grupowym.

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 14 listopada 2018 r. grupa 33 osób, w ramach której wyszczególniono 16 podgrup: 14 grup obejmujących małżeństwa, jedna grupa obejmująca dwie osoby niebędące małżeństwem i ostatnia grupa obejmująca trzy osoby wniosła o rozpoznanie sprawy w ramach postępowania grupowego. Strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanego (…) Sp. z o.o. z siedzibą w Ś. określonych kwot na rzecz osób wchodzących w skład poszczególnych grup o łącznej ich wysokości 1.469.820 zł oraz zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podano, że pozwana jest deweloperem, który zrealizował przedsięwzięcie deweloperskie polegające na wybudowaniu osiedla budynków mieszkalnych wielorodzinnych o nazwie (…) w Ś. Poszczególni członkowie grupy zawarli z pozwanym bądź jego poprzednikiem prawnym umowy deweloperskie w okresie od 21 lipca 2014 r. do dnia 23 czerwca 2015 r. Umowy deweloperskie zostały zawarte w formie aktu notarialnego. Załącznikiem każdego aktu notarialnego stanowiącego integralną część urnowy deweloperskiej był prospekt informacyjny, opisujący poszczególne etapy – zadania inwestycyjne wraz z załącznikami, w tym rzutami wszystkich kondygnacji budynku. Deweloper zobowiązał się w umowie deweloperskiej, że budynek i lokal mieszkalny zostaną wykonane zgodnie ze standardem opisanym w prospekcie informacyjnym. Prospekty informacyjne wszystkich członków grupy w części indywidualnej zawierały identyczne zapisy co do technologii wykonania oraz zakresu i standardu prac wykończeniowych. W okresie czasu od 12 maja 2015 r. dnia 16 lutego 2016 r. członkowie grup zawarli z pozwanym w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży, nabywając prawo własności nieruchomości lokalowych. Członkowie podgrup od 1 do 14 oraz członek grupy 15 – p. E. C. nabyli lokale mieszkalne w ramach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Członkowie grupy nr 16 oraz członek podgrupy nr 15 G. T. nabyli lokale mieszkalne indywidualnie. Zdaniem strony powodowej wszystkie nieruchomości zostały nabyte z tożsamymi wadami. A mianowicie, zgodnie z załącznikiem do prospektu informacyjnego w postaci rzutu kondygnacji, ściany wewnętrzne nośne miały zostać wybudowane z bloczków wapienno-piaskowych o nazwie h. (…), a faktycznie użyto do tego celu pustaka ceramicznego P. Wada ta wpływa na zmniejszenie izolacyjności akustycznej. Członkowie grupy złożyli pozwanej oświadczenia o obniżeniu ceny nabytych lokali w trybie art. 560 § 3 k.c. Część kwoty jaką faktycznie zapłacili członkowie grupy w ramach ceny sprzedaży po złożeniu oświadczenia o obniżeniu ceny w wyniku wad nieruchomości, stała się świadczeniem nienależnym. Drugi zarzut jaki podnieśli członkowie grupy dotyczy braku w lokalach mieszkalnych instalacji c.w.u. (ciepła woda użytkowa) z układem cyrkulacji. Zarzucono, że urządzenia do podgrzewania wody oraz instalacja wodna w lokalach funkcjonuje niewłaściwie lub została wykonana niezgodnie z umową czy też niezgodnie z wolą nabywców lokali. Wady z uwagi na ich charakter zostały wykryte po odbiorze i po upływie jakiegoś czasu korzystania z nieruchomości.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym strona powodowa wskazała, że dochodzone w pozwie roszczenia mają charakter jednolity, ponieważ są to roszczenia pieniężne wynikające ze złożonych w formie pisemnej oświadczeń o obniżeniu ceny. Żądanie oparte jest na tej samej podstawie faktycznej. Członkowie grupy zawarli umowy deweloperskie spisane na wzorcu aktu notarialnego w jednej kancelarii notarialnej, dotyczą zakupu nieruchomości w ramach tego samego przedsięwzięcia deweloperskiego. Wszyscy członkowie nabyli mieszkania w domach wielorodzinnych zaprojektowanych w jednym biurze projektowym przez tego samego projektanta, które powinno zostać wybudowane w takiej samej technologii zgodnie z prospektem informacyjnym i jego załącznikami. Przedsięwzięcie deweloperskie zostało zrealizowane przez ten sam podmiot. W każdym nabytym mieszkaniu członka grupy wykryto te same wady. Członkowie grupy złożyli oświadczenia o jednakowej treści.

W odpowiedzi na pozew (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w Ś. podniosła zarzuty dotyczące niedopuszczalności postępowania grupowego w sprawie z uwagi na:

  1. brak ujednolicenia wysokości roszczeń w ramach grupy lub podgrup, a podgrupy ustalone przez powoda nie spełniają wymogu wynikającego z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Nie dokonano ujednolicenia co najmniej dwóch roszczeń w ramach podgrupy. Pozwany stoi na stanowisku, że małżonków należy traktować jako jednego członka grupy, któremu przysługuje jedno roszczenie. Ujednolicenie roszczeń jest możliwe tylko w sytuacji, gdy występują co najmniej dwa roszczenia. Niedopuszczalne jest stworzenie podgrupy dla dwóch osób, którym przysługuje łącznie jedno roszczenie. Małżonkowie dysponują jednym niepodzielnym roszczeniem, a nie dwoma roszczeniami, które mogłyby podlegać ujednoliceniu przez zrównanie ich wysokości. W każdej z podgrup 1-14 występują dwie osoby pozostające w związku małżeńskim, występujący z jednym żądaniem objętym wspólnością majątkową małżeńską. Wskazanie małżonków jako członków grupy stwarza jedynie pozorność spełnienia wymogu ustawowego. Tylko w przypadku istnienia co najmniej 2 roszczeń można ujednolicić ich wysokość. Podgrupy 1-14 nie spełniają zatem wymogu dotyczącego liczebności podgrupy;
  2. powód dochodzi w pozwie tylko części roszczeń;
  3. roszczenia poszczególnych osób – członków grupy lub podgrupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia wszystkich osób objętych pozwem nie wynikają z takich samych zapisów umowy. Poszczególne roszczenia objęte pozwem dotyczą odrębnych lokali, a ich zakres jest niejednolity, bowiem różne są lokale każdej z osób występujących z roszczeniami i różny jest stan faktyczny dotyczący poszczególnych lokali. Na poparcie tego zarzutu pozwany podnosi, że w sześciu lokalach wykonano prace zwiększające dodatkowo ochronę akustyczną lokali w ścianach międzylokalowych. Stan faktyczny dotyczący ochrony akustycznej lokali objętych pozwem jest różny w zależności od lokalu. Ponadto oświadczenia o obniżeniu ceny lokali nie zostały złożone przez wszystkie osoby objęte pozwem.

W piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2019 r. pełnomocnik strony powodowej podkreślił, że na wstępnym etapie postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego Sąd ocenia czy zostały spełnione wymogi z art. 1 i 2 u.d.p.g. natomiast nie rozstrzyga czy członkom grupy przysługuje roszczenie oraz czy wierzytelność małżonków przysługuje im solidarnie. Zdaniem pełnomocnika nie jest to kwestia wstępna, a materia postępowania rozpoznawczego. Powód w powyższym piśmie na nowo ukształtował podgrupy dzieląc je na pięć podgrup, z czego pierwsza podgrupa obejmuje cztery małżeństwa, podgrupa druga i trzecia obejmują po trzy małżeństwa w każdej, a podgrupa czwarta obejmuje jedno małżeństwo i dwie osoby działające indywidualnie, podgrupa piąta obejmuje trzy osoby. Dwa małżeństwa z pierwotnego pozwu nie zostały zakwalifikowane do żadnej z podgrupy. Poza tym podniesiono, że nie istnieje ustawowy zakaz dochodzenia w postępowaniu grupowym części roszczenia, a roszczenia członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej.

Pismem procesowym z dnia 28 lutego 2019 r. pełnomocnik pozwanej podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Podniósł, że postępowanie znajduje się na etapie oceny przesłanek dopuszczających rozpoznanie sprawy w ramach postępowania grupowego – certyfikacja postępowania grupowego. Na tym etapie Sąd weryfikuje czy prawidłowo zostało dokonane ujednolicenie roszczeń pieniężnych w ramach grupy lub podgrupy. Ujednolicenie roszczeń polega na konieczności ujednolicenia ze sobą wysokości co najmniej dwóch roszczeń pieniężnych w ramach podgrupy przysługujących dwóm odrębnym osobom. Bez znaczenia na tym etapie jest kwestia ewentualnej solidarności występującej między małżonkami. Pozwany podtrzymał zarzut o niedopuszczalności dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie części roszczeń, z uwagi na cel tego postępowania. Jego zdaniem roszczenia nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, albowiem nie są oparte na treści takich samych zapisów umownych czy innych dokumentów. Nie zachowanie tożsamości stanu faktycznego wynika także stąd, że nie wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o obniżeniu ceny. Złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny jest jednostronną czynnością prawną materialnoprawną, dotyczącą nieruchomości. Zgodnie z art. 37 § 4 k.r.o. jednostronna czynność prawna dokonana bez zgody drugiego małżonka jest nieważna. Wskazano także, że ściany wewnętrzne nośne międzylokalowe nie są elementem lokali, lecz stanowią nieruchomość wspólną, przez co właścicielowi lokalu przysługuje roszczenie o wady nieruchomości wspólnej wyłącznie w wysokości odpowiadającej wysokości udziału w nieruchomości wspólnej.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.), ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach.

Zgodnie z dominującymi poglądami doktryny podmioty dochodzące roszczeń w postępowaniu grupowym cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczenia od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe zarazem jest wspólne dochodzenie roszczenia przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem grupowym.

Do ustawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego, które są badane na etapie certyfikacji pozwu grupowego zalicza się:

  1. liczebność grupy (co najmniej 10 osób),
  2. jednorodzajowość roszczeń członków grupy, określony rodzaj sprawy (roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach),
  3. tożsamość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy,
  4. ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy przy zastosowaniu kryterium kwotowego (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne).

Przechodząc do omówienia przesłanki liczebności grupy i podgrupy – to podgrupa musi liczyć co najmniej dwie osoby, a ostateczny skład grupy w postępowaniu grupowym kształtuje dopiero prawomocne postanowienie Sądu co do składu grupy. Instytucja podgrupy została stworzona jedynie dla celów ułatwienia dochodzenia roszczeń pieniężnych. Celem podziału na grupy lub podgrupy jest ujednolicenie roszczeń. Tym samym nie można ujednolicić jednego roszczenia, do ujednolicenia muszą istnieć dwa roszczenia. Po pierwsze – należy ujednolicić roszczenia, a następnie podzielić na podgrupy, w ramach których występują co najmniej dwie osoby.

Przesłanka jednorodzajowości roszczenia – roszczenia jednorodzajowe to roszczenia jednego rodzaju, ale nie takie same (jednakowe). Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń podobnych do siebie (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 3 września 2013 r., II C 88/13, LEX nr 1847811).

Powództwo obejmować musi zatem żądanie udzielenia ochrony prawnej w ten sam sposób dla wszystkich członków grupy (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 marca 2011 r., II C 1693/10, LEX nr 1499238).

Przesłanka jednorodzajowości roszczeń, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego.

Przesłanka tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy – jak wskazuje się w orzecznictwie sądowym, ta sama podstawa faktyczna powództwa stanowi podstawowy (wyjściowy) zespół faktów uzasadniających roszczenie. Zachodzi ona gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 maja 2011 r., II C 1693/10. LEX nr 1499238).

Zatem jeśli chodzi o roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to są to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, że podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń (przez co najmniej 10 osób) musi być co najmniej taka sama (nie musi być ta sama). Przy dochodzeniu roszczeń pieniężnych musi bowiem wystąpić podobieństwo podstawy faktycznej zgłoszonych roszczeń.

Przesłanka ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy przy zastosowaniu kryterium kwotowego (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne) – ustawodawca w wyniku nowelizacji z 2017 r. wprowadził nowe zasady ujednolicenia wysokości roszczeń w postępowaniu grupowym. Jednym z kryteriów dochodzenia tych roszczeń jest kryterium kwotowe. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie wysokości roszczeń jest możliwe wyłącznie poprzez wykorzystanie instytucji podgrupy: członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być zróżnicowana w zależności od podgrup. W przypadku, gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie. Zgodę na ujednolicenie roszczeń muszą wyrazić wszyscy członkowie grupy (por. post. SA we W. z 28 lipca 2017 r., I ACz 1524/17, L.). Konsekwencją ryczałtowego określenia odszkodowania należnego członkom grupy jest brak możliwości indywidualnego dochodzenia roszczenia, rezygnacja z zaspokojenia roszczenia w szerszym zakresie. Co prawda u.d.p.g. nie określa w jakim trybie oraz z czyjej inicjatywy tworzone są podgrupy, ale przyjmuje się, iż decyzję o utworzeniu podgrupy podejmuje reprezentant grupy, na podstawie oceny wysokości roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Nie jest konieczne uzyskanie zgody członka grupy na przypisanie go do podgrupy (tj. ujednolicenie dochodzonych przez niego roszczeń w ramach podgrupy). Aczkolwiek umowa zawarta pomiędzy reprezentantem grupy oraz członkami grupy przewidywać może jednak odmienne zasady tworzenia podgrup, w tym w szczególności nałożyć na reprezentanta grupy obowiązek wcześniejszego uzyskania zgody członków grupy na ujednolicenie wysokości roszczeń w ramach podgrup oraz na przypisanie ich do danej podgrupy. W doktrynie podkreśla się (tak: P. Pietkiewicz (w:) M. Rejdak, P. Pietkiewicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 92. Nb 27) Sąd nie bierze udziału w procesie tworzenia się poszczególnych podgrup i nie może ani ustalać poszczególnych podgrup, ani zmieniać ich liczby, czy też wpływać na skład osobowy konkretnej podgrupy. Jest tak dlatego, że sąd z urzędu nie ingeruje ani w jakość, ani w ilość dochodzonych roszczeń przez członków postępowania grupowego – w tym zakresie znajduje bowiem zastosowanie zasada dyspozycyjności, wynikająca z art. 321 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Ujednolicenie wysokości roszczeń (czy to w grupie, czy to w podgrupach) powinno nastąpić w pierwszej fazie postępowania grupowego, tj. przed jego certyfikacją. Ostateczny skład grupy, jak również ostateczny skład podgrup, zostanie zaś ustalony na mocy postanowienia sądu, wydanego zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Przystąpienie do określonej podgrupy powinno zostać w sposób wyraźny potwierdzone przez członka grupy, tak aby nie budziło wątpliwości reprezentanta grupy ani sądu, do której z podgrup członek grupy przystąpił oraz na jakiego rodzaju ujednolicenie dochodzonych roszczeń wyraził zgodę. Potwierdzenie takie może zostać przy tym złożone w dowolnej formie (także w formie ustnego oświadczenia skierowanego wobec reprezentanta grupy) i nie musi zostać przedstawione sądowi.

Odnosząc się do spornej kwestii dopuszczalności częściowego dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, to wskazać należy, że z jednej strony przepisy ustawy wprost nie ograniczają uprawnienia powoda do dowolnego kształtowania zakresu swojego żądania, w tym także do dochodzenia na rzecz członków grupy tylko części roszczenia przeciwko pozwanemu, ale z drugiej jednak strony dopuszczenie podziału roszczeń przez powoda oraz akceptacja sytuacji, w której w postępowaniu grupowym dochodzona byłaby tylko część roszczeń przysługujących członkom grupy wobec pozwanego (opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej), zaś w innych postępowaniach (czy to w odrębnym postępowaniu grupowym, czy też w postępowaniach indywidualnych wszczynanych przez członków grupy przeciwko pozwanemu) dochodzona byłaby pozostała część takiego roszczenia, stawiałaby pod znakiem zapytania sens postępowania grupowego – Sąd byłby bowiem zobowiązany do indywidualnego badania każdego z roszczeń z osobna, tyle że jego orzeczenie odnosiłoby się jedynie do zgłoszonej części roszczeń (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, w: Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 113, Nb 32 oraz P. Pogonowski. Postępowanie grupowe. Ochrona prawna, s. 157).

Mając na uwadze rozważania natury ogólnej oraz okoliczności sprawy Sąd zauważa, że zasadnicze zarzuty kierowane pod kątem niedopuszczalności rozpoznania żądań pozwu w postępowaniu grupowym koncentrują się wokół kwestii liczebności grupy i podgrup i tego czy podgrupę może tworzyć małżeństwo, któremu przysługuje jedno, niepodzielne roszczenie do lokalu mieszkalnego nabytego w ramach ustawowej wspólności małżeńskiej. Wedle publikacji Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości autorstwa dr M. R „Funkcjonowanie w praktyce sądowej ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym” przyjęcie, że małżonków należy traktować jako dwuosobową podgrupę, w której każdy z małżonków dochodzi po 50% wartości wspólnie dochodzonego roszczenia nie jest prawidłowe, roszczenie przynależne do współwłasności łącznej jest niepodzielne. Słuszne jest natomiast stanowisko, wedle którego jeden z małżonków jest członkiem grupy, działa we wspólnym interesie małżonków, za zgodą drugiego małżonka, dochodząc roszczenia, które przysługuje obojgu małżonkom. Wówczas roszczenie małżonków podlegałoby ujednoliceniu z roszczeniem innego członka grupy lub podgrupy. W sprawie pierwotny skład podgrup zamieszczony w treści pozwu przy przyjęciu koncepcji, że małżonkowie mają tylko jedno, wspólne roszczenie nie spełniał wymogu odnośnie liczebności podgrupy, która powinna wynosić co najmniej dwie osoby, którym przysługują oddzielne roszczenia, których wysokość podlega ujednoliceniu poprzez zrównanie wysokości roszczenia pieniężnego każdego członka podgrupy. Wystąpienie z roszczeniem o zapłatę kwot wchodzących do majątku objętego ustawową wspólnością małżeńską można uznać jako czynność zachowawczą możliwą do podjęcia przez każdego z małżonków. Powód w piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2019 r. zmodyfikował kształt podgrup. Utworzył pięć podgrup stosując kryterium jednolitości dochodzonego roszczenia. Przyjął, że pierwsza podgrupa obejmuje cztery małżeństwa, podgrupa druga i trzecia obejmuje po trzy małżeństwa, podgrupa czwarta obejmuje jedno małżeństwo i dwie inne osoby, podgrupa piąta obejmuje trzy osoby. Roszczenia dwóch małżeństw z pierwotnego pozwu nie zostały zakwalifikowane do żadnej z podgrupy. W ostatecznym kształcie podgrup zachowane zostały wymogi co do składu i liczebności podgrup i ogólnej liczby członków grupy, która przekracza ustawowy próg 10 osób. Należy także zwrócić uwagę, że członkowie grupy godząc się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnują z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie.

Pozostałe przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego również zostały spełnione. Dochodzone są roszczenia jednego rodzaju (o zapłatę) z kategorii roszczeń o ochronę konsumentów, odpowiedzialności kontraktowej pozwanego z tytułu nienależytego wykonania umowy. Roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej (umowy deweloperskie oraz umowy sprzedaży zawarte z pozwanym lub jego poprzednikiem prawnym, występujące wady tego samego rodzaju lokalach mieszkalnych wybudowanych przez pozwanego w ramach tego samego zadania inwestycyjnego), przy czym mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń, wystarczające jest ich istotne podobieństwo.

Nietrafny jest też zarzut pozwanego zawarty w piśmie procesowym z dnia 28 lutego 2019 r., iż oświadczenia o obniżeniu ceny złożone przez jednego z małżonków bez zgody drugiego małżonka są nieważne w świetle art. 37 § 4 k.r.o. Zgoda, o której mowa w- art. 37 § 1 k.r.o. dotyczy określonych kategorii spraw takich jak czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków; czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa, darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Wśród tych czynności nie mieści się czynność w postaci złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny.

Z tych też względów Sąd uznając, że zachodzą przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym orzekł na mocy art. 10 u.d.p.g. jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie I Wydział Cywilny z 22 marca 2019 r.

Written by

Przewodniczący:        SSO Piotr Czerski

Sędziowie:                   SSO Jolanta Szymanowska, SSO Agnieszka Wojnarowicz-Posłuszna

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 marca 2019 r. w L.

sprawy z powództwa J. O. (reprezentant), [dane 25 członków grupy]

przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L. w postępowaniu grupowym o zapłatę

postanawia:

ustalić następujący skład grupy i podgrup:

  1. [dane 2 członków grupy] (Grupa (…)),
  2. [dane 4 członków grupy] (Grupa (…)),
  3. [dane 3 członków grupy] (Grupa (…)),
  4. [dane 3 członków grupy] (Grupa (…)),
  5. [dane 2 członków grupy] (Grupa (…)),
  6. [dane 6 członków grupy] (Grupa (…)),
  7. [dane 2 członków grupy] (Grupa (…)),
  8. [dane 2 członków grupy] (Grupa (…)),
  9. [dane 2 członków grupy] (Grupa (…)).

 

UZASADNIENIE

Wydane w sprawie postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym jest prawomocne. Upłynął również określony w ogłoszeniu termin do przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte postępowaniem grupowym. W sprawie nie złożono zarzutów co do członkostwa. W konsekwencji na podstawie art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r„ poz. 573 ze zm.), zwanej dalej u.d.r.p.g., należało dokonać ustalenia składu grup. Osoby wskazane w sentencji spełniły wymogi zakwalifikowania ich do składu grupy/podgrup w niniejszym procesie. Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 14 stycznia 2019 r.

Written by

Postanowienie zostało zmienione postanowieniem Sadu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 27 sierpnia 2019 r., I ACz 618/19.

  1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy nie może zostać złożone przez członka grupy bezpośrednio sądowi z pominięciem reprezentanta grupy.
  2. Okoliczność dokonywania spłaty raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie może mieć wpływu na możliwość udziału w postępowaniu osób, które dokonywały spłaty w taki właśnie sposób. Podstawa faktyczna ich roszczeń jest bowiem taka sama, jak podstawa faktyczna pozostałych członków grupy, a fakt dokonywania spłaty bezpośrednio w walucie CHF może mieć znaczenie jedynie dla wysokości roszczenia o zapłatę kwot pobranych jako nienależne świadczenie pieniężne w związku ze stosowaniem przez bank w umowach kredytu klauzul waloryzacyjnych sformułowanych przez bank w sposób nieuczciwy.
  3. Nie sposób jest twierdzić, że z żądaniem, którego podstawą jest art. 189 k.p.c., nie może wystąpić każdy ze współkredytobiorców, niezależnie od stosunku łączącego go z drugim bądź kolejnym zobowiązanym z umowy kredytu.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                    SSO Jacek Bajak; SSR (del.) Tadeusz Bulanda

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2019 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bank (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

  1. na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ustalić, że w skład grupy reprezentowanej przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. wchodzą następujące osoby: [dane 5358 osób],
  2. odmówić statusu członka grupy następującym osobom: [dane 3 osób].

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 czerwca 2014 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O., działając jako Reprezentant Grupy, domagał się ustalenia, że pozwana Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec Członków Grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z Członkami Grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

(pozew – k. 7-31)

Wraz z pozwem w niniejszej sprawie powód złożył wykaz Członków Grupy, którzy złożyli wobec Reprezentanta Grupy oświadczenia o przystąpieniu do Grupy przed dniem złożenia pozwu i przed dniem złożenia pozwu przedstawili Reprezentantowi Grupy komplet dokumentów niezbędnych do przedłożenia w Sądzie wraz z oświadczeniem o przystąpieniu do Grupy (Członkowie Grupy Tury I).

(okoliczność bezsporna)

W odpowiedzi na pozew z 31 grudnia 2014 r. strona pozwana wniosła w pierwszej kolejności o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. W przypadku prawomocnego rozstrzygnięcia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości.

(odpowiedź na pozew – k. 14891-14979)

W dniu 5 marca 2015 r. powód – Reprezentant Grupy – przedstawił Sądowi oświadczenia o przystąpieniu do Grupy kolejnych uprawnionych (Członkowie Grupy Tury II) wraz z dokumentacją kredytową nowych Członków Grupy i wykazem nowych Członków Grupy.

(pismo procesowe powoda z 5 marca 2015 r. – k. 26769-26771)

Postanowieniem z 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwana Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610-39623)

Postanowieniem z 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v.)

Kolejni nowi Członkowie Grupy zostali zgłoszeni do akt sprawy w dniu 17 lutego 2016 r. (Członkowie Grupy Tury III).

(pismo procesowe powoda z 17 lutego 2016 r. – k. 39781-39782)

Postanowieniem z 12 sierpnia 2016 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym. W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwany zaskarżył je w całości. Sądowi Okręgowemu w Warszawie zarzucił nieważność postępowania i pozbawienie możliwości obrony swych praw wskutek naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”).

(postanowienie – k. 48672-48672v.)

Postanowieniem z 16 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie i wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

(postanowienie – k. 48779-48783)

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 15 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym.

(postanowienie z 15 marca 2017 r. – k. 48861)

Oświadczenia kolejnych nowych Członków Grupy zostały przedstawione przez Reprezentanta Grupy Sądowi w dniu 30 czerwca 2017 r. (Członkowie Grupy Tury IV).

(pismo procesowe powoda z 30 czerwca 2017 r.)

Postanowieniem z 20 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził zamieszczenie w dzienniku „(…)” ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, o treści:

„Przed Sądem Okręgowym w Warszawie, I Wydział Cywilny, sygn. akt I C 1281/15, toczy się postępowanie z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie. W toku przedmiotowej sprawy Miejski Rzecznik Konsumentów w O. jako reprezentant grupy, na podstawie art. 3851 § 1 k.p.c., art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c., domaga się ustalenia, że pozwany Bank (…) S. A. ponosi odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia względem Członków Grupy, wynikającą z zawartych z tymi osobami umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A., przy czym nienależne świadczenie polegało na tym, że pozwany Bank pobierał od Członków Grupy wyższe kwoty tytułem spłaty kredytu niż pobierałby, gdyby nie stosował niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji walutowej, co doprowadziło do powstania bezpodstawnego wzbogacenia Banku kosztem każdego z Członków Grupy w części odpowiadającej różnicy pomiędzy pobranymi przez Bank (…) S. A. od każdego z Członków Grupy kwotami tytułem spłaty kredytu wyliczonymi z zastosowanie niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy do waluty obcej a należnymi Bankowi (…) S. A. od każdego Członka Grupy tytułem spłaty kredytu kwotami obliczonymi bez indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy.

Każda osoba, której roszczenie może być objęte powództwem grupowym (roszczenie tego samego rodzaju co wskazane powyżej, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej) może przystąpić do sprawy, składając pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy w nieprzekraczalnym terminie trzech miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia i przekazując je reprezentantowi grupy – Miejskiemu Rzecznikowi Konsumentów w O., za pośrednictwem jednego z reprezentujących go pełnomocników w osobach adw. Z. D. (4), adw. M. S. (28), adw. K. W. (14) (adres do doręczeń: Kancelaria (…), (…) Sp. k., ul. (…), (…)-(…) W., e-mail: (…) ).

Na wynagrodzenie pełnomocnika składa się podstawowa opłata za obsługę prawną w wysokości 250 zł brutto od każdego Członka Grupy, przy czym szczegółowe warunki wynagrodzenia określa umowa zawarta pomiędzy Członkiem Grupy a (…), (…) Sp. k. z siedzibą w W.

Wyrok prawomocny ma skutek wiążący wobec wszystkich Członków Grupy, tj. osób, które przed upływem terminu wskazanego w tym ogłoszeniu przekażą reprezentantowi grupy podpisane oświadczenie o przystąpieniu do grupy i zostaną uwzględnione w postanowieniu Sądu określającym skład grupy.”

(postanowienie z 20 listopada 2017 r.)

Ostateczny termin na złożenie do rąk Reprezentanta Grupy oświadczeń nowych Członków Grupy o przystąpieniu do Grupy upływał w dniu 23 kwietnia 2018 r. W przypisanym do tego terminie strona powodowa złożyła do akt sprawy oświadczenia nowych Członków Grupy (Członkowie Grupy Tury V).

Pismem procesowym z 28 sierpnia 2018 r. pozwany podtrzymał wcześniejsze twierdzenia i zarzuty zgłoszone w odpowiedzi na pozew oraz w dalszych pismach procesowych i rozszerzył te zarzuty również na Członków Grupy IV i V Tury.

(pismo procesowe pozwanego z 28 sierpnia 2018 r. – k. 63739-63747)

W odpowiedzi na powyższe, pismem z 28 grudnia 2018 r. powód wniósł o oddalenie wszystkich zarzutów pozwanego odnośnie składu Grupy i wydanie postanowienia o ustaleniu, że w skład Grupy w niniejszym postępowaniu wchodzą osoby wymienione w załączniku nr 1 do ww. pisma.

(pismo procesowe powoda z 28 grudnia 2018 r. – k. 69702-69741)

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie natomiast do dyspozycji przepisu art. 11 ust. 1 u.d.p.g. po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. W myśl ust. 2 punktu 3 tego artykułu ogłoszenie powinno zawierać m. in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Jednocześnie w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody (art. 12 ust. 1 u.d.p.g.).

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd wyznaczył trzymiesięczny termin na złożenie oświadczeń o przystąpieniu do grupy, a zarządzone ogłoszenia ukazały się w dzienniku „(…)” w dniu 23 stycznia 2018 r. Tym samym termin na składanie oświadczeń o przystąpieniu do grupy upływał ostatecznie w dniu 23 kwietnia 2018 r.

W przypisanym do tego terminie strona powodowa złożyła do akt sprawy oświadczenia nowych Członków Grupy oraz wykaz wszystkich Członków Grupy, którzy jak dotąd złożyli oświadczenia o przystąpieniu do Grupy.

W odpowiedzi na powyższe, w piśmie procesowym z 28 sierpnia 2018 r., pozwany ostatecznie podniósł i ujednolicił swoje zarzuty odnośnie członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w Grupie.

Pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut niedopuszczalności przystępowania nowych osób do Grupy przed dniem ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Zarzut ten dotyczył wszystkich Członków Grupy, których oświadczenia o przystąpieniu do Grupy zostały złożone do akt sprawy w dniach od 5 marca 2015 r. do 30 czerwca 2017 r. Nie dotyczył on Członków Grupy Tury I, których oświadczenia o przystąpieniu do Grupy złożono do akt sprawy wraz z pozwem oraz Członków Grupy Tury V. Sąd w składzie orzekającym zarzutu powyższego nie podzielił. W ocenie Sądu, za dopuszczalne uznać należy możliwość złożenia oświadczenia o przystąpieniu do Grupy również przed publikacją ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Oświadczenie takie nie może jedynie zostać złożone przez Członka Grupy bezpośrednio Sądowi z pominięciem Reprezentanta Grupy. W niniejszej sprawie wszystkie oświadczenia o przystąpieniu do Grupy zostały przekazane przez Członków Grupy na ręce Reprezentanta Grupy, który następnie złożył je do akt sprawy. Stąd też wymogi formalne dla skutecznego złożenia tych oświadczeń zostały zachowane.

Kolejny zarzut dotyczył braku statusu konsumenta niektórych Członków Grupy, gdzie brak statusu konsumenta miał wynikać według pozwanego Banku m.in. z faktu wykonywania przez Członka Grupy działalności gospodarczej, rodzaju wykonywanego przez niektórych Członków Grupy zawodu, posiadanego wykształcenia, a także posiadanych wcześniej innych kredytów.

Wbrew zarzutom pozwanego, żadna z umów kredytowych złożonych do akt niniejszej sprawy nie została zawarta przez pozwany Bank z przedsiębiorcą. Wszyscy kredytobiorcy, którzy przystąpili do niniejszego postępowania jako Członkowie Grupy, występują w relacji z pozwanym Bankiem jako konsumenci. Status Członków Grupy jako konsumentów wynika z samej treści umów, które są przedmiotem niniejszego sporu oraz ze złożonych przez pozwanego do akt sprawy wniosków kredytowych Członków Grupy.

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty, jak również twierdzenia pozwu, nie było podstaw do podważania statusu konsumentów Członków Grupy. Zgodnie z treścią art. 221 k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maca 2000 r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690).

Cel umów kredytu wskazany w każdej z umów związany był z nabyciem nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe kredytobiorców bądź spłatą wcześniejszych zobowiązań związanych z nabyciem takiej nieruchomości, co zostało wskazane w umowach o kredyt hipoteczny i w umowach o kredyt konsolidacyjny, złożonych do akt niniejszej sprawy wraz z oświadczeniami kredytobiorców o przystąpieniu do Grupy.

W ocenie składu orzekającego pozwany nie wykazał, jakoby poszczególni Członkowie Grupy prowadzili działalność gospodarczą, dla której zakup mieszkania był typowym przejawem działalności profesjonalnej oraz że konkretna umowa została zawarta w ramach tejże działalności. Z dokumentów przedłożonych przez pozwanego wynika tylko tyle, że jeśli nawet niektórzy Członkowie Grupy prowadzą działalność gospodarczą albo prowadzili taką działalność w przeszłości, to działalność ta pozostaje przedmiotowo bez żadnego związku z zawartą przez nich umową kredytową.

Kolejny zarzut strony pozwanej koncentrował się wokół kwestii związanej z przedmiotem umów zawartych pomiędzy pozwany Bankiem, a Członkami Grupy. Zgodnie z treścią umów kredytowych załączonych do pozwu, przedmiotem tych umów były każdorazowo kredyt hipoteczny, pożyczka hipoteczna, ew. kredyt konsolidacyjny. W ocenie strony pozwanej, już sama okoliczność, iż umowy kredytowe dotyczyły różnych produktów i zostały zawarte w różnych celach i na różnych zasadach wyklucza przyjęcie, że fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich Członków Grupy.

Skład orzekający podziela w tym względzie argumentację strony powodowej, która wskazuje, iż kredyt hipoteczny, pożyczka hipoteczna i kredyt konsolidacyjny stanowią podgrupy jednego produktu w postaci kredytu hipotecznego, co wynika wprost z treści regulaminów kredytowania stosowanych przez pozwany Bank, zgodnie z którymi przez kredyt należy rozumieć każdą transakcję obciążoną ryzykiem kredytowym, w tym kredyt mieszkaniowy, pożyczkę hipoteczną czy kredyt konsolidacyjny, zaś przez umowę kredytową rozumie się każdą umowę obejmującą którąś z wymienionych transakcji. Ponadto, nie może stanowić skutecznego zarzutu odnośnie udziału konkretnego kredytobiorcy w tym postępowaniu fakt, że zawarł on z Bankiem umowę o kredyt konsolidacyjny albo umowę o pożyczkę hipoteczną, gdyż osoby, które takie umowy z Bankiem zawarły, mieszczą się we wzorcu roszczenia określonym w postanowieniu o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

W dalszej kolejności pozwany podnosił zarzut zawarcia przez część Członków Grupy pierwotnie umowy o kredyt złotowy, a następnie wprowadzenie spornych klauzul do umów kredytowych niektórych Członków Grupy. Wbrew temu co twierdzi pozwany, wśród Członków Grupy nie ma kredytobiorcy, któremu udzielono kredytu we frankach szwajcarskich. Wszyscy Członkowie Grupy otrzymali od Banku kredyt w walucie polskiej. Każda umowa kredytowa złożona do akt niniejszego postępowania określa kwotę kredytu w walucie polskiej i w każdym przypadku kredyt został udostępniony (wypłacony) kredytobiorcom w walucie polskiej. Innej możliwości wypłaty kredytu Bank nie przewidywał, co wynika zarówno z treści umów kredytowych, jak i z treści regulaminów kredytowania mających do tych umów zastosowanie. W ocenie Sądu, fakt, że kwestionowane w niniejszym postępowaniu walutowe klauzule waloryzacyjne zostały wprowadzone do umów kredytowych kilku Członków Grupy mocą aneksów do tych umów, nie stanowi przeszkody w zaliczeniu kredytobiorców, których ta sytuacja dotyczy, w poczet Członków Grupy. Warunkiem zaliczenia w poczet Członków Grupy jest wykazanie, że do treści stosunku zobowiązaniowego łączącego danego kredytobiorcę z pozwanym Bankiem wprowadzone zostały sporne walutowe klauzule waloryzacyjne. Bez znaczenia jest przy tym, czy wprowadzono je do treści umowy kredytowej w dniu jej zawarcia, czy też w dacie późniejszej (np. w drodze aneksu do umowy kredytowej). Z tego też względu zarzut strony pozwanej jako nieuzasadniony nie mógł się ostać.

Pozwany wskazywał ponadto, że określona przez niego część Członków Grupy nie powinna znaleźć się w postanowieniu tut. Sądu dotyczącego określenia jej składu albowiem dokonywała ona spłat kredytu bezpośrednio w walucie CHF na podstawie postanowień kredytowych albo na podstawie ustawy/aneksu, a ewentualnie dlatego, iż zawarła aneksy do przedmiotowych umów kredytu dotyczące zasad ustalania kursów walut.

Sąd w niniejszym składzie wskazuje, iż okoliczność dokonywania spłaty raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie może mieć wpływu na możliwość udziału w postępowaniu osób, które dokonywały spłaty w taki właśnie sposób.

Podstawa faktyczna ich roszczeń jest bowiem taka sama, jak podstawa faktyczna pozostałych Członków Grupy, a fakt dokonywania spłaty bezpośrednio w walucie CHF może mieć znaczenie jedynie dla wysokości roszczenia o zapłatę kwot pobranych jako nienależne świadczenie pieniężne w związku ze stosowaniem przez Bank w umowach kredytu klauzul waloryzacyjnych sformułowanych przez Bank w sposób nieuczciwy. Wobec powyższego należało przyjąć, iż w niniejszej sprawie fakt dokonywania spłat kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie powodował braku możliwości udziału w postępowaniu, ponieważ podstawa faktyczna roszczeń również w tym przypadku pozostawała jednakowa dla wszystkich Członków Grupy.

Pozwany podnosił również zarzut, w myśl którego brak jest w aktach przedmiotowej sprawy oświadczeń o przystąpieniu do Grupy wszystkich współkredytobiorców w ramach umów kredytowych, podczas gdy zachodzi pomiędzy nimi współuczestnictwo konieczne. W ocenie składu orzekającego pozwany nie wykazał, że pomiędzy wskazanymi przez niego współkredytobiorcami zachodzi tego rodzaju współuczestnictwo procesowe. Pozwany przede wszystkim nie wskazał argumentów natury prawnej, które przemawiałyby za uznaniem, że z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia, po stronie osób przez niego wskazanych mamy do czynienia z tego rodzaju współuczestnictwem. Współuczestnictwo konieczne musi wynikać wprost z jednoznacznie brzmiącego przepisu prawa bądź z charakteru stosunku prawnego, którego emanacją na gruncie sprawy procesowej jest dochodzone roszczenie.

Zważywszy zatem na charakter żądania, którego podstawą jest (wbrew temu co twierdzi strona powodowa) przepis art. 189 k.p.c., nie sposób jest stwierdzić, że z takim oto roszczeniem o ustalenie nie może wystąpić każdy ze współkredytobiorców, niezależnie od stosunku łączącego go z drugim bądź kolejnym zobowiązanym z umowy kredytu.

Kolejny zarzut pozwanego dotyczył braku oświadczenia o przystąpieniu do Grupy konkretnych jej członków pomimo ujęcia ich w wykazie Członków Grupy.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wskazał, że do akt sprawy nie zostały złożone oświadczenia o przystąpieniu do Grupy Członków Grupy wymienionym w pierwszym wykazie, tj. E. A. (13) i A. A. Po analizie akt sprawy okazuje się, że stosowne oświadczenia obojga ww. Członków Grupy znajdują się w aktach sprawy (k. 267-270). Z uwagi na powyższe zarzut pozwanego okazał się bezzasadny i nie zasługiwał na uwzględnienie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut pozwanego odnoszący się do braku oświadczenia i przystąpieniu do Grupy jednego z kredytobiorców, tj. M. B. (28). Należy wskazać, iż z dniem złożenia pozwu do Grupy przystąpił jedynie R. B. (7). Jednocześnie powód odrębnym pismem procesowym z 28 kwietnia 2015 r. rozszerzył listę Członków Grupy o M. B. (26), której stosowne oświadczenie znajduje się na w aktach sprawy na kartach 33939-33941.

W dalszej kolejności pozwany Bank podnosił brak oświadczeń o przystąpieniu do Grupy M. K. (43), D. K. (20), K. K. (240) oraz Ł. Ś. Powyższe również nie zasługiwało na uwzględnienie. Oświadczenia ww. osób znajdują się w aktach sprawy, odpowiednio na kartach: 33915-33917 (M. K. (43)), 33918-33920 (D. K. (20)), 33925-33926 (K. K. (240)) oraz 33932-33934 (Ł. Ś.).

Pozwany wskazywał również, że w aktach sprawy brak jest oświadczenia o przystąpieniu do Grupy G. W. (9). Jej oświadczenie znajduje się w aktach sprawy na kartach 33935-33937.

W piśmie procesowym z 8 maja 2015 r. pozwany wskazywał, że kredytobiorcy A. T. (7) i K. T. (14) złożyli oświadczenie o przystąpieniu do Grupy, które nie obejmowało swoim zakresem umowy kredytowej będącej przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Wyjaśniając powyższe należy wskazać, że kredytobiorcy A. T. (7) i K. T. (14) tego samego dnia zawarli z pozwanym Bankiem wspólnie (jako współkredytobiorcy) dwie umowy kredytowe – Umowę o kredyt hipoteczny nr (…)/ (…) – k. 32910-32915 oraz Umowę o kredyt hipoteczny nr (…)/ (…) – k. 32917-32922).

Każdy z ww. współkredytobiorców wskazał w treści oświadczenia o przystąpieniu do Grupy (odpowiednio k. 32904-32906 oraz k. 32907-32909) wspólną dla obu umów kredytowych datę ich zawarcia, a także wymienił obie umowy kredytowe jako załączniki do oświadczenia o przystąpieniu do Grupy i przedstawił je jako dowody do akt sprawy.

Zarzut Banku wobec tych Członków Grupy jest więc bezpodstawny.

W dalszej kolejności pozwany Bank podnosił zarzut podpisania oświadczenia o przystąpieniu do Grupy w imieniu Członka Grupy przez osobę trzecią.

Oświadczenie o przystąpieniu do Grupy kredytobiorcy D. G. (9) (k. 3287-3290) zostało złożone w oparciu o umocowanie ustne przez jego małżonkę K. G. (8). Dokument zawierający pisemne potwierdzenie faktu udzielonego pełnomocnictwa został przedłożony do akt sprawy w dniu 17 lutego 2016 r. wraz z pismem procesowym strony powodowej stanowiącym rozszerzenie powództwa w związku z przystąpieniem do sprawy nowych uprawnionych (k. 39785). W związku z powyższym, Sąd nie dopatrzył się w tym przypadku uchybień związanych czy to ze złożeniem oświadczenia o przystąpieniu do Grupy, jak również z potwierdzeniem tej czynności przez mocodawcę.

W dalszej kolejności pozwany Bank podnosił, jakoby oświadczenie o przystąpieniu do Grupy A. K. (20) zostało złożone przez osobę do tego nieumocowaną. W ocenie Sądu i ten zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem w aktach sprawy widnieje zarówno pełnomocnictwo udzielone z dniem 20 kwietnia 2014 r. przez A. K. (20) na rzecz M. K. (44) (k. 33922v.), jak również oświadczenie A. K. (20) potwierdzające umocowanie M. K. (44) do dalszego działania w jego imieniu w niniejszej sprawie (k. 33921).

Podobny zarzut pozwany zgłosił do oświadczenia o przystąpieniu do Grupy P. K. (20). Jak wynika zaś z akt sprawy, powód przedłożył wraz z repliką na odpowiedź na pozew zarówno oświadczenie P. K. (20) potwierdzające umocowanie M. K. do złożenia w jej imieniu oświadczenia o przystąpieniu do Grupy (k. 33923), jak i stosowne pełnomocnictwo do dalszego reprezentowania P. K. (20) przez M. K. (k. 33924v.).

Pozwany podnosił również, że oświadczenie D. P. (8) podpisał jedynie D. P. (9). Po analizie akt sprawy Sąd w niniejszym składzie stwierdził, że ww. oświadczenie zostało podpisane zarówno przez D. P. (8), jak i przez D. P. (9) (k. 31338-31339).

Jako zasadny należało natomiast ocenić zarzut strony pozwanej odnoszący się do kredytobiorców I. G. (3) i P. G. (12). Sąd w niniejszym składzie odmówił ww. osobom statusu Członka Grupy, albowiem oświadczenie I. G. (3) o przystąpieniu do Grupy zostało podpisane przez P. G. (12), zaś oświadczenie P. G. (12) zostało podpisane przez I. G. (3) (k. 28583 i n.).

W piśmie procesowym z 28 sierpnia 2018 r. zarzut braku podpisania oświadczenia o przystąpieniu do Grupy podniesiony został w stosunku do T. S. (7), który złożył oświadczenie o przystąpieniu do Grupy wspólnie z E. S. (5), a pod oświadczeniem widniał jedynie podpis T. S. (7), a także w stosunku do P. W. (11). Sąd uznał za zasadny zarzut strony pozwanej odnoszący się do oświadczenia małżonków T. i E. S. (5). W ocenie Sądu decydujące znaczenie miał w tym wypadku fakt złożenia podpisu pod stosownym oświadczeniem jedynie przez jednego z małżonków, tj. T. S. (7), co powodowało, iż brak było podstaw do uwzględnienia E. S. (5) w składzie Grupy. W odniesieniu zaś do podpisu złożonego pod oświadczeniem P. W. (11) (k. 59925-59927) Sąd wskazuje, że co prawda podpis ten jest mało czytelny, jednakże jest zbieżny z podpisem złożonym przez ww. kredytobiorcę pod umową kredytu hipotecznego (k. 59928-59933), w związku z czym Sąd przyjął, że P. W. (11) osobiście podpisała złożone przez siebie oświadczenie o przystąpieniu do Grupy.

Ostatni zarzut strony pozwanej dotyczył wystąpienia przez niektórych z kredytobiorców z indywidualnym powództwem przeciwko Bankowi przed złożeniem oświadczeń o przystąpieniu do Grupy. Zarzut ten dotyczy czterech kredytobiorców, tj. A. S. (15) i T. S. (8) (nr umowy (…)/ (…)) oraz B. T. (7) i P. T. (13) (nr umowy (…)/ (…)).

Jeśli chodzi o B. T. (7) i P. T. (13) Sąd wskazuje, że konsumenci Ci złożyli w dniu 3 października 2018 r. (k. 69661) oświadczenie o wystąpieniu z Grupy bez zrzeczenia się roszczeń wobec Banku (…) S.A. Skuteczność wystąpienia z Grupy B. i P. T. (13) powoduje, że zarzut wobec nich uczyniony nie jest już aktualny.

W kontekście zaś A. S. (15) i T. S. (8), którzy przed złożeniem oświadczeń o przystąpieniu do Grupy, wystąpili z indywidualnymi powództwami przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., Sąd nie podziela argumentacji strony pozwanej, zgodnie z którą wystąpienie przez wyżej wymienionych z powództwem o zapłatę wyklucza możliwość przystąpienia przez nich do postępowania, w którym dochodzone jest ustalenie odpowiedzialności Banku z tytułu stosowanych w umowach kredytu Członków Grupy niedozwolonych postanowień umownych regulujących waloryzację walutową świadczeń kredytobiorców. Sąd wskazuje, że art. 13 u.d.p.g. wprost przewiduje, iż w sytuacji w której osoba, przed dniem wszczęcia postępowania grupowego, wytoczyła przeciwko pozwanemu powództwo o roszczenie, które może być objęte postępowaniem grupowym, nie później niż do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji, może złożyć oświadczenie o przystąpieniu do grupy. Z uwagi na spełnienie przez wyżej wymienionych A. i T. S. (8) ustawowego warunku w postaci złożenia stosownych oświadczeń przed dniem zakończenia ich indywidualnego postępowania w sprawie o zapłatę, brak było podstaw do odmówienia im statusu Członków Grupy.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział II Cywilny z dnia 17 grudnia 2018 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSO Marcin Polakowski (spr.)

Sędziowie:                   SSO Magdalena Antosiewicz, SSO Sylwia Urbańska

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2018 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa reprezentanta grupy Miejskiego Rzecznika Konsumentów w S. działającego na rzecz [dane 41 osób] przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

  1. skierować strony do mediacji,
  2. wyznaczyć mediatora w osobie R. M. z Centrum (…) przy (…),
  3. określić czas trwania mediacji na 1 miesiąc.

 

 

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział II Cywilny z dnia 17 grudnia 2018 r.

Written by

  1. Przepis art. 8 ust. 1 u.d.p.g. ma charakter fakultatywny, a jego zastosowanie należy w istocie do uznania sądu. Nie budzi również sporu w orzecznictwie i doktrynie, że powodem oddalenia wniosku o zabezpieczenie kosztów może być ustalenie, że powód (reprezentant grupy) daje rękojmię realizacji obowiązku zwrotu kosztów procesu pozwanemu, w razie przegrania sporu.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSO Marcin Polakowski (spr.)

Sędziowie:                    SSO Magdalena Antosiewicz, SSO Sylwia Urbańska

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2018 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa reprezentanta grupy Miejskiego Rzecznika Konsumentów w S. działającego na rzecz [dane 41 osób] przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

oddalić wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 marca 2015 r. (data prezentaty biura podawczego Sądu) Miejski Rzecznik Konsumentów w S., występujący w charakterze reprezentanta grupy złożonej z [dane 31 osób] wniósł o ustalenie w oparciu o art. 189 k.p.c. w zw. z art. 385(1) k.c., że postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia zawarte w tabelach opłat i limitów, określające zasady ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej, która ma być pobrana od członków grupy przez pozwanego (…) S.A. w W., w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy, ustalenie, że w razie rozwiązania umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty ich zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, pozwany jest zobowiązany do wypłaty każdemu członkowi grupy kwoty równej wartości jego polisy, pomniejszonej o połowę od wykupu, w wysokości określonej w tabeli opłat i limitów, w przypadku zaś stwierdzenia, że zachodzą przesłanki nieważności umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym, wniósł o ustalenie, iż rzeczone umowy są nieważne (pozew k. 5-100).

W odpowiedzi na pozew z dnia 8 lipca 2015 r. pozwany (…) S.A. w W. wniósł m.in. na podstawie art. 8 ust. 1 i 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 315 219,80 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu wskazał, iż w niniejszej sprawie kaucja na zabezpieczenie kosztów procesu, które poniesie pozwany obejmuje: koszt opinii prywatnych ekspertów – 202 019,80 zł, koszt wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego – ograniczony ustawowo do kwoty 43 200 zł oraz pozostałe wydatki niezbędne dla obrony przez pozwanego swoich praw w postępowaniu w kwocie 70 000 zł. Podniósł, iż w razie nieustanowienia kaucji, skuteczna egzekucja kosztów procesu od powoda może być utrudniona. Wskazał, że budżet miasta S., w którym funkcjonuje Miejski Rzecznik Konsumentów za 2015 r. nie przewiduje żadnych środków na działalność Rzecznika. Zdaniem pozwanego podważa to możliwość pokrycia przez powoda zwrotu kosztów procesu w kwocie 315 219,80 zł  (odpowiedź na pozew k. 1057-1268).

Pismem procesowym z dnia 8 września 2015 r. powód Miejski Rzecznik Konsumentów w Urzędzie Miasta S. wniósł o oddalenie wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Wskazał, iż w niniejszej sprawie nie istnieje ryzyko niezaspokojenia ewentualnego roszczenia o zwrot kosztów procesu, w sytuacji gdy pozwany wygra proces. Podniósł, że Miejski Rzecznik Konsumentów, realizując uprawnienia wynikające z ustawy i występując jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym, wykonuje zadania samorządu powiatowego, finansowane ze środków tego samorządu. Wskazał, iż sam fakt, że pozwany nie jest w stanie wskazać we właściwej uchwale budżetowej pozycji, pod którą zaksięgowano środki planowane na pokrycie kosztów funkcjonowania Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. nie oznacza, że rzecznik ten działa pro bono i we własnym imieniu. Jeżeli w danym postępowaniu sąd w wyroku kończącym sprawę zasądzi zwrot kosztów procesu od powoda – powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, kwota do zwrotu będzie stanowiła koszt ustawowej działalności rzecznika pokrywany ze środków danej jednostki samorządu terytorialnego. Nie zachodzi więc ryzyko, że pozwany może mieć jakąkolwiek trudność w otrzymaniu zwrotu zasądzonych kosztów procesu (pismo procesowe k. 3087-3119).

Sąd zważył co następuje:

Wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu należało oddalić.

W pierwszej kolejności, z uwagi na zmianę art. 8 u.d.p.g., należało rozstrzygnąć, w jakim brzmieniu powyższy przepis będzie miał zastosowanie do rozpoznania wniosku pozwanego. W tym kontekście zważyć należy, że zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. u.d.p.g. w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą mają zastosowanie do postępowań wszczętych od dnia jej wejścia w życie tj. od dnia 1 czerwca 2017 r. Niniejsza sprawa została wszczęta w dniu 25 marca 2015 r., a zatem do rozstrzygnięcia wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesów będzie miał zastosowanie przepis art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w brzmieniu obowiązującym przed 1 czerwca 2017 r..

Zgodnie z art. 8 ust. 1-3 u.d.p.g. na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany może zgłosić żądanie zabezpieczenia kosztów najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej. Pozwany nie ma prawa domagać się złożenia kaucji, jeżeli uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Sąd oznaczy termin złożenia kaucji, nie krótszy niż miesiąc, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany. Kaucję składa się w gotówce. Kaucja nie może być wyższa niż 20% wartości przedmiotu sporu.

W ustawie nie uregulowano odrębnie zasad rozliczania  kosztów procesu. W związku z powyższym należy w tym zakresie stosować ogólne przepisy o kosztach oraz dotyczące ich zwrotu, tj. art. 98 i nast. k.p.c.. W świetle tych przepisów kosztami procesu są koszty ponoszone przez stronę w związku z postępowaniem m.in. koszty sądowe, opłaty sądowe (wpis i opłata kancelaryjna), zwrot wydatków, koszty związane z działaniem pełnomocnika, koszty działania samej strony.

Wprowadzenie do postępowania grupowego zabezpieczenia kosztów procesu ma zagwarantować pozwanemu zwrot poniesionych przez niego kosztów od powoda. Uregulowanie przez ustawodawcę w postępowaniu grupowym instytucji zabezpieczenia kosztów procesu służy ochronie interesów pozwanego przed nieuzasadnionymi powództwami. Mimo że kaucja na zabezpieczenie kosztów procesu jest instytucją o fakultatywnym charakterze, stanowi ona istotne ograniczenie swobody powoda w decydowaniu o wszczęciu postępowania grupowego, w związku z powyższym zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu należy uznać za czynnik istotnie ograniczający korzystanie z powództw grupowych (M. Sieradzka, dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, 2018, LEX).

Jak słusznie podnosi się w orzecznictwie przepis art. 8 ust. 1 u.d.p.g. ma charakter fakultatywny, a jego zastosowanie należy w istocie do uznania sądu (vide postanowienie SA w Warszawie z dnia 16 czerwca 2016 r. VI Acz 573/16). Nie budzi również sporu w orzecznictwie i doktrynie, że powodem oddalenia wniosku o zabezpieczenie kosztów na tej podstawie może być ustalenie, że powód (reprezentant grupy) daje rękojmię realizacji obowiązku zwrotu kosztów procesu pozwanemu, w razie przegrania sporu.

Mając na względzie powyższe wskazać należy, że zgodnie z art. 40 ust. 1, 3-5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta. Rzecznik konsumentów jest bezpośrednio podporządkowany staroście (prezydentowi miasta). Rzecznika konsumentów wyodrębnia się organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego (urzędu miasta), a w powiatach powyżej 100 tys. mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik konsumentów może wykonywać swoje zadania przy pomocy wyodrębnionego biura.

W niniejszej sprawie reprezentant grupy – Miejski Rzecznik Konsumentów w S. jest nieposiadającą osobowości prawnej jednostką organizacyjną funkcjonującą w ramach Urzędu Miasta S. Rację ma zatem powód, że jako Miejski Rzecznik Konsumentów wykonuje zadania samorządu powiatowego, które są finansowane ze środków tego samorządu. Tym samym należało uznać, że pozwany nie uprawdopodobnił, że egzekucja ewentualnie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu, będzie niemożliwa, bądź znacznie utrudniona. W ocenie Sądu strona powodowa wykazała, że w razie przegrania procesu, koszty pozwanego obciążą budżet Miasta S., a zatem jednostki samorządu terytorialnego, której ustawowym obowiązkiem jest finansowanie kosztów działalności Miejskiego Rzecznika Konsumentów, w tym kosztów procesu, zainicjowanych przez ten podmiot. Trafnie także wskazał powód, że niemożność wskazania w ustawie budżetowej kwoty przeznaczonej na działalność Miejskiego Rzecznika Konsumentów nie powoduje, że podmiot ten nie jest finansowany z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Ponadto należy wskazać, że pozwany powołał się na dane budżetowe z 2015 r., które na tym etapie postępowania należało uznać za nieaktualne.

Nie sposób także na obecnym etapie postępowania uznać żądanie pozwu za oczywiście nieuzasadnione.

Mając na względzie powyższe Sąd oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do wniesienia kaucji aktorycznej, albowiem powód będący reprezentantem grupy daje rękojmię wykonania obowiązku zwrotu kosztów procesu pozwanemu w razie przegrania procesu. Z uwagi na przyczyny oddalenia wniosku o zabezpieczenie kosztów procesu, Sąd uznał za zbędne odnoszenie się do przedstawionych przez pozwanego wyliczeń hipotetycznych kosztów oraz podniesionych przez powoda zarzutów w tym zakresie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział II Cywilny z dnia 17 grudnia 2018 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSO Marcin Polakowski (spr.)

Sędziowie:                   SSO Magdalena Antosiewicz, SSO Sylwia Urbańska

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2018 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa reprezentanta grupy Miejskiego Rzecznika Konsumentów w S. działającego na rzecz [41 osób] przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

ustalić, że w skład grupy wchodzą następujące osoby [dane 41 osób].

UZASADNIENIE

W dniu 25 marca 2015 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w S. działający jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym wniósł pozew przeciwko (…) S.A. w W. o ustalenie w oparciu o art. 189 k.p.c. w zw. z art. 385(1) § 1 k.c., że postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia zawarte w tabelach opłat i limitów, określające zasady ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej, która ma być pobrana od członków grupy przez pozwanego, w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy oraz ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 385(1) § 1 k.c. w zw. z art. 385 § 2 k.c., że w razie rozwiązania umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty ich zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, pozwany jest zobowiązany do wypłaty każdemu z wskazanych członków grupy kwoty równej wartości jego polisy, pomniejszonej o opłatę od wykupu, w wysokości określonej w Tabeli opłat i limitów.

W pozwie powód jako członków grupy wskazał 31 osób: [dane 31 osób].

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 października 2015 r. (k. 3348), zmienionym postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2016 r. (k. 3592), sprawa została przyjęta do rozpoznania w postępowaniu grupowym w całości.

W dniu 24 marca 2016 r. (k.3601-3602) Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił dokonać ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego jednorazowo w dzienniku „(…)” informując o możliwości przystąpienia do toczącego się postępowania osoby, które mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy, w terminie trzech miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia. Ogłoszenie ukazało się w dniu 30 czerwca 2017 r. (k. 3829).

Pismem z dnia 5 lipca 2016 r. (k. 3655-3658) powód (reprezentant grupy) zgłosił członka (…), a następnie pismem z dnia 29 września 2017 r. (k. 3841-3853) zgłosił przystąpienie do grupy kolejnych 22 członków: [dane 22 członków].

Pismem procesowym z dnia 2 sierpnia 2016 r. (k. 3698-3701) powód (reprezentant grupy) złożył oświadczenie o wyłączeniu ze składu grupy (…) [dane 1 osoby], wobec faktu, że osoba ta zmarła (akt zgonu k. 3701).

Pismem procesowym z dnia 8 grudnia 2017 r. (k. 4148-4149) powód (reprezentant grupy) złożył oświadczenie o wystąpieniu z grupy 8 osób: [dane 8 osób].

Pismem procesowym z dnia 22 stycznia 2018 r. (k. 4162-4251)  pozwany złożył zarzuty co do członkostwa w grupie i wniósł o ustalenie, że w skład grupy nie wchodzą następujące osoby: [dane 10 osób]. W uzasadnieniu wskazał, że wobec trzech osób [dane 3 osób] umowy ubezpieczenia na życie z pozwanym zostały rozwiązane dlatego też powyższe osoby nie spełniają kryterium przynależności do grupy. Ponadto podniósł, iż członkowie grupy [dane 7 osób] w chwili zawierania umowy ubezpieczenia na życie mogli prowadzić działalność gospodarczą jako indywidualni przedsiębiorcy, co może oznaczać, że same umowy z pozwanym zostały zawarte przez te osoby w bezpośrednim związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Pismem procesowym z dnia 3 lipca 2018 r. (k. 4280-4284) pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko co do składu grupy, ponadto wniósł o wyłączenie z grupy [dane 1 członka grupy].

Pismem procesowym z dnia 4 kwietnia 2018 r. (k. 4256-4270) powód (reprezentant grupy) zgłosił wystąpienie z grupy [dane 2 członków grupy] oraz złożył oświadczenie o wyłączeniu ze składu grupy [dane 2 członków grupy]. Według wykazu członków grupy sporządzonego przez powoda (reprezentanta grupy) w skład grupy weszło 41 osób: [dane 41 osób].

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44 ze zm.; dalej jako: „u.d.p.g.”) po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy.

W postanowieniu o dokonaniu ogłoszenia Sąd wyznaczył trzymiesięczny termin od dnia ukazania się ogłoszenia na złożenie oświadczenia o przystąpieniu do niniejszego postępowania grupowego. Wobec opublikowania ogłoszenia w dniu 30 czerwca 2017 r., wskazany w orzeczeniu termin minął w dniu 30 września 2017 r. Do dnia 30 września 2017 r. do postępowania zgłosiły się 54 osoby. Następnie pismami z dnia 2 sierpnia 2016 r., 8 grudnia 2017 r., z dnia 8 grudnia 2017 r. powód złożył skuteczne oświadczenia o wyłączeniu z grupy 3 osób oraz oświadczenie o wystąpieniu z grupy 10 osób.

Nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty pozwanego dotyczącego członkostwa w grupie siedmiu osób, tj. [dane 7 osób], które widnieją w CEIDG jako przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą jako osoby fizyczne. Wskazać bowiem należy, że charakter umowy ubezpieczenia na życie wyklucza już a priori możliwość jej zawarcia przez osobę niebędącą konsumentem w rozumieniu art. 221 k.c. Zgodnie z tym przepisem za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Stosownie zaś do art. 829 §1 k.c. umowa ubezpieczenia na życie jest rodzajem ubezpieczenia osobowego, które może w szczególności dotyczyć śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku. Powiązanie umowy ubezpieczenia na życie ściśle z okolicznościami dotyczącymi życia i zdrowia osoby fizycznej, zdaniem Sądu wyklucza, już na samym wstępie i to bez konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego, jakikolwiek związek pomiędzy zawarciem umowy a prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. Tym samym Sąd z tego powodu oddalił wniosek dowodowy pozwanego o przesłuchanie w charakterze stron w/w osób na okoliczność ustalenia ich statusu konsumenckiego. Dalsze zarzuty pozwanego odnoszące się do składu grupy w osobach [dane 4 osób]. Sąd uznał za bezprzedmiotowe, albowiem powód (reprezentant grupy) co do powyższych osób złożył skuteczne oświadczenie o wystąpieniu bądź wyłączeniu z grupy, które zostało przez Sąd uwzględnione.

Mając na względzie powyższe Sąd ustalił, że w skład grupy wchodzi 41 osób wskazanych przez powoda (reprezentanta grupy) w piśmie procesowym z dnia 4 kwietnia 2018 r., tj.: [dane 41 osób].

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 14 grudnia 2018 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSO Rafał Wagner

Sędziowie:                   SSO Bożena Chłopecka, SSR (del.) Tadeusz Bulanda

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2018 roku w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa M.B. jako reprezentanta grupy: [dane 43 osób]. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę

postanawia:

  1. umorzyć postępowanie w odniesieniu do D.P. wobec jego śmierci.
  2. w pozostałym zakresie umorzyć postępowanie w sprawie wobec zawarcia ugody.
  3. zwrócić powodowi – reprezentantowi grupy M.B. ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 2.435,00 zł (słownie: dwa tysiące czterysta trzydzieści pięć złotych 00/100) tytułem zwrotu połowy opłaty od pozwu.
  4. nakazać ściągnąć od (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 5.712,19 zł (słownie: pięć tysięcy siedemset dwanaście złotych 19/100) tytułem nieuiszczonych wydatków.