Postanowienie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 czerwca 2015 r.

1. Aby można było mówić o jedności podstawy faktycznej uzasadniającej możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, przesłanki zaistnienia roszczeń powinny być wspólne dla wszystkich uczestników grupy.
2. Jeśli szkoda (jej postać i rozmiar), która potencjalnie mogła powstać w przypadku opóźnienia w realizacji przedmiotowej inwestycji, polegającej na wybudowaniu lokali, jest zasadniczo zróżnicowana w stosunku do poszczególnych członków grupy. Zróżnicowanie okoliczności faktycznych wpływających na postać i rozmiar szkody wyklucza ustalenie zatem w niniejszej sprawie jedności podstawy faktycznej. Taka sytuacja ma miejsce, jeżeli szkoda w przypadku każdego z członków grup mogła powstać w innej postaci – w zależności od stanu faktycznego odnoszącego się do konkretnego członka grupy.
3. Mimo że roszczenie powodów znajduje się we wzorcu umowy, który może podlegać ocenie w zakresie abuzywności, to roszczenia powodów nie mają żadnego związku z potrzebą ochrony konsumenta przed silniejszym uczestnikiem obrotu. Roszczenia powodów w niniejszej sprawie są roszczeniami odszkodowawczymi, związanymi z ewentualnym nienależytym wykonaniem umowy. Wobec tego sprawa przedmiotowa nie jest sprawą o ochronę konsumentów. Powód nie żąda bowiem w niniejszej sprawie szczególnej ochrony z uwagi na swój status, a jedynie dochodzi odszkodowania w związku z zaistnieniem przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:                                   SSA Marzena Góral

Sędziowie:                                             SSA Edyta Jefimko (spr.), SSO (del.) Joanna Staszewska

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2014 roku w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Powiatu (…) jako przedstawiciela grupy powiatów, w której skład wchodzą: (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju o ustalenie na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie  z dnia 17 grudnia 2013 r. sygn. akt II C 593/12

1. W ocenie Sądu: [dane poszczególnych członków grupy] spełnili wszystkie wymogi uprawniające ich do występowania w niniejszej sprawie w charakterze członków grupy.
2. Każda z wymienionych osób, w maju 2010 r. posiadała mienie (ruchome lub nieruchomości) na terenie zalanym wodami powodziowymi oraz, w związku z zalaniem w maju 2010 r. i czerwcu 2010 r., poniosła szkodę majątkową. Przy czym, (…) – jako następca prawny, w drodze dziedziczenia po mężu (…). Wszyscy złożyli oświadczenia spełniające wymogi art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. 2010, nr 7, poz. 44), tj. wskazywały zgłoszone żądanie, okoliczności uzasadniające żądanie, przynależność go grupy, dowody.
3. Wszystkie zgłoszone przez w/w osoby roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju, w rozumieniu art. 1 ust. 1 w/w ustawy – o ustalenie solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych w sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej wskutek czynu niedozwolonego pozwanych, na który składają się zaniedbania pozwanych w zakresie ich obowiązków z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, które łącznie doprowadziły do przerwania wału przeciwpowodziowego położonego wzdłuż lewego brzegu Wisły, km Wisły 611, w miejscowości Świniary, w gminie Słubice, w powiecie płockim, w dniu 23 maja 2010 r., i następnie dwukrotnego zalania, w maju i czerwcu 2010 r., obszaru położonego po lewej stronie Wisły w rejonie Doliny Iłowsko-Dobrzykowskiej. Oparte są więc na tej samej podstawie faktycznej.

1. Ustawa nie zakreśla terminu na uzupełnienie braków dotyczących oświadczeń o przystąpieniu do grupy, stanowiąc jedynie, iż po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Oznacza to, iż uzupełnienie braków i nieścisłości w zakresie przystąpienia do grupy może zostać skutecznie dokonane po upływie terminu na samo przystąpienie do grupy. Przyjęcie odmiennego zapatrywania godziłoby w celowość prowadzenia postępowania grupowego, które może obejmować większą liczbę osób (członków grupy) i trudno uniknąć pewnych niedopatrzeń, czy braków – zwłaszcza w zakresie zgłoszenia przystąpienia do grupy oraz konieczności zgromadzenia i drobiazgowego sprawdzenia potrzebnej dokumentacji.
2. Na etapie ustalania składu grupy zadaniem sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia.
3. Konsument powinien korzystać z ochrony przewidzianej w art. 385¹ – 385³c., niezależnie od tego, czy jest on bezpośrednio stroną umowy czy cesjonariuszem. Okoliczność przystąpienia niektórych członków grupy do umowy na podstawie umowy cesji nie wpływa na jednakowość podstawy faktycznej postępowania grupowego, a tym samym na jego dopuszczalność.

1. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 ustawy wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Z przystąpieniem do grupy wiąże się zgoda członka grupy na standaryzację jego roszczenia.
2. Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 ustawy, zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.
3. Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 ustawy), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 ustawy), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 ustawy).
4. Wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie.

Postanowienie zostało uchylone w całości postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 31 marca 2015 r., sygn. akt I ACz 166/15.

1. W postępowaniu grupowym żądanie musi być typowe dla wszystkich roszczeń. Zatem żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
2. Reprezentant grupy jest zobowiązany udowodnić przed Sądem przynależność danej osoby do grupy. Jest to przesłanka pozwalająca na zaliczenie określonej osoby w skład grupy występującej w postępowaniu grupowym w sprawach o roszczenia pieniężne.

1. Zakres powództwa wyznacza powód i pozew zakreśla ramy dalej prowadzonego postępowania. Jednak zakres postępowania nie jest tożsamy z zakresem powództwa. W postępowaniu nie zawsze wykorzystuje się wszystkie elementy stanu faktycznego wskazanego przez powoda, zachodzi też konieczność ustalenia faktów niewskazanych ze względu na konstrukcję roszczenia. Ten zakres postępowania w przyszłości wyznacza zakres osądzenia sprawy. Badając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd musi ocenić przede wszystkim, jakie roszczenie wnosi powód i jakie okoliczności powinien przy tym roszczeniu wykazać. W następnej kolejności dopiero można ocenić, czy te okoliczności przejdą test z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
2. Powództwo o ustalenie odpowiedzialności jest powództwem o ustalenie zasady, bez zasądzenia odszkodowania, w ramach którego sąd nie bada okoliczności mających wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania.
3. W polskim systemie prawnym uczestnictwo w grupie jest dobrowolne. Ewentualne wstąpienie do grupy po dopuszczeniu pozwu do rozpoznania w postepowaniu grupowym daje pozwanemu prawo do złożenia zarzutów co do członkostwa w grupie. Podstawą takiego zarzutu może być również brak takiej samej podstawy faktycznej roszczenia przystępującego. Na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego nie ma podstaw ani konieczności badania okoliczności faktycznych w kontekście ewentualnych przyszłych członków grupy.
4. Ocena odpowiedzialności Skarbu Państwa wobec poszczególnych członków grupy musi mieć zindywidualizowany charakter. Przewaga elementów indywidualnych dla członków grupy nad zagadnieniami wspólnymi uniemożliwia rozstrzygnięcie sprawy roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym.

1. Podstawą odrzucenia pozwu nie może być zarzut przedawnienia roszczenia, ponieważ kwestia przedawnienia stanowi kwestię merytoryczną, która podlega badaniu dopiero po stwierdzeniu, że postępowanie grupowe jest dopuszczalne.
2. Warunkiem wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jest otrzymanie przez sąd zgody na ryczałtowe odszkodowanie od wszystkich członków grupy, a nie reprezentanta grupy działającego w ich imieniu. Gdyby bowiem przyjąć, że takie oświadczenie może złożyć Reprezentant Grupy, to wówczas nie byłoby przeszkód w uznaniu, że zostało ono inkorporowane w treści pozwu i pozostałych pism procesowych wskazujących wysokość dochodzonych kwot, bez konieczności sporządzania osobnego dokumentu.

1. Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego jest pierwszym etapem postępowania i stanowi formę swoistego przedsądu, nie związanego z merytoryczną oceną zasadności dochodzonych w pozwie roszczeń.
2. Ustawa o postępowaniu grupowym nie zawiera definicji sprawy o ochronę konsumentów, ani definicji konsumenta. Odwołując się zatem do art. 22¹ k.c. wskazać należy, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
3. Rolą reprezentanta grupy, składającego pozew w postępowaniu grupowym w niniejszej sprawie, było przekonujące uzasadnienie, że dochodzone pozwem roszczenia wszystkich członków grupy z czterech podstaw prawnych oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
4. Skoro każdy z członków grupy wyrządzoną mu przez pozwanych szkodę utożsamia z utratą wpłaconych na rzecz spółki, w wykonaniu zawartych z nią umów, środków i przewidywanych korzyści, to z tego punktu widzenia rodzaj umów i warunki, na jakich zostały one zawarte, stają się istotną, różnicującą okolicznością stanu faktycznego.
5. Ustawodawca dookreślił pojęcie „podgrupa” – obejmuje ona co najmniej 2 osoby, których roszczenia, z uwagi na zróżnicowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy, nie mogą zostać ujednolicone w ramach grupy. Podgrupę tworzy zespół osób, których roszczenia ze względu na występujące zróżnicowanie (uniemożliwiające ujednolicenie w grupie) są ujednolicane przez utworzenie odrębnego zespołu osób (nazywanego podgrupą).
6. W niniejszej sprawie ujednolicenie roszczeń w ramach podgrupy polega wyłącznie na tym, że roszczenia członków zostały dostosowane do wysokości najniższego z nich, co wydaje się wobec istnienia w sprawie wielu okoliczności faktycznych różnicujących, niewystarczające. Powód poza zbliżoną wysokością szkody nie wskazał żadnych innych kryteriów standaryzacji roszczeń.

1. Cofnięcie wniosku o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji jest dopuszczalne. W razie cofnięcia przez pozwanego wniosku przed uprawomocnieniem się i przed zaskarżeniem postanowienia, na mocy którego wniosek ten został rozpoznany, sąd pierwszej instancji uchyli postanowienie i umorzy incydentalne postępowanie z wniosku, jeżeli uzna cofnięcie za dopuszczalne.
2. Z punktu widzenia hipotezy art. 8 ust. 2 zd. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, znaczenie ma dokonanie przez pozwanego pierwszej czynności procesowej. Nie jest tu natomiast istotne, jaką motywacją kierował się pozwany dokonując czynności, ani też czy owa czynność spotkała się z jakąkolwiek reakcją Sądu. Ustawodawca nie uczynił tu również różnicy między czynnościami czysto formalnymi a zajęciem merytorycznego stanowiska w sprawie.
3. Zgłoszenie przez pozwanego żądania zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu później niż przy pierwszej czynności procesowej, skutkuje odrzuceniem wniosku.