1. Cofnięcie wniosku o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji jest dopuszczalne. W razie cofnięcia przez pozwanego wniosku przed uprawomocnieniem się i przed zaskarżeniem postanowienia, na mocy którego wniosek ten został rozpoznany, sąd pierwszej instancji uchyli postanowienie i umorzy incydentalne postępowanie z wniosku, jeżeli uzna cofnięcie za dopuszczalne.
2. Z punktu widzenia hipotezy art. 8 ust. 2 zd. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, znaczenie ma dokonanie przez pozwanego pierwszej czynności procesowej. Nie jest tu natomiast istotne, jaką motywacją kierował się pozwany dokonując czynności, ani też czy owa czynność spotkała się z jakąkolwiek reakcją Sądu. Ustawodawca nie uczynił tu również różnicy między czynnościami czysto formalnymi a zajęciem merytorycznego stanowiska w sprawie.
3. Zgłoszenie przez pozwanego żądania zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu później niż przy pierwszej czynności procesowej, skutkuje odrzuceniem wniosku.

1. Na gruncie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 ustawy mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwanego takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia. (…) W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania opłaty za wykup polisy. Również okoliczność, iż dany członek grupy mógł w sposób odmienny rozumieć znaczenie spornej klauzuli nie ma żadnego znaczenia dla tożsamości podstawy faktycznej powództwa.
2. Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym została mu przyznana wprost w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. w sprawach o ochronę konsumentów. Treść powołanych przepisów koresponduje w tym zakresie z treścią art. 42 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 63³ k.p.c. zgodnie z którymi w sprawach o ochronę konsumentów oraz ochronę interesów konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli. To właśnie przepisy o charakterze prawnoprocesowym stanowią o zdolności sądowej rzecznika konsumentów i jego pozycji procesowej. (…) Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym jest niezależna od zakresu terytorialnego jego działania. Członkowie grupy mogą powierzyć funkcję reprezentanta grupy rzecznikowi konsumentów z dowolnego miasta lub powiatu na terenie kraju.
3. Umowa zawarta przez reprezentanta grupy – powiatowego rzecznika praw konsumenta – z pełnomocnikiem nie kreuje żadnych zobowiązań finansowych po stronie rzecznika, czy zatrudniającej go jednostki samorządu terytorialnego. Zawarcie takiej umowy nie wymagało zatem odrębnej zgody ze strony skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej.
4. Kaucja służyć ma zaś zabezpieczeniu ewentualnego roszczenia pozwanego o zwrot kosztów postępowania, na wypadek trudności w jego wyegzekwowaniu od reprezentanta grupy. Na pozwanym ciąży obowiązek uprawdopodobnienia, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

1. Wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Celem postępowania grupowego jest kumulacja roszczeń wielu osób, które poniosły podobną szkodę w wyniku jednego zdarzenia, w jednym postępowaniu. Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

1. W ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie uregulowano odrębnie kosztów postępowania. W związku z powyższym należy w tym zakresie stosować ogólne przepisy o kosztach postępowania oraz dotyczące zwrotu kosztów postępowania.
2. Wprowadzenie do postępowania grupowego zabezpieczenia kosztów procesu ma zagwarantować pozwanemu zwrot poniesionych przez niego kosztów od powoda. Uregulowanie przez ustawodawcę w postępowaniu grupowym instytucji zabezpieczenia kosztów procesu służy ochronie interesów pozwanego przed nieuzasadnionymi powództwami. Mimo że kaucja na zabezpieczenie kosztów procesu jest instytucją o fakultatywnym charakterze, stanowi ona istotne ograniczenie swobody powoda w decydowaniu o wszczęciu postępowania grupowego, w związku z powyższym zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu należy uznać za czynnik istotnie ograniczający korzystanie z powództw grupowych.
3. Pozwany nie ma prawa domagać się złożenia kaucji, gdy uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Wskazany przepis jest stosowany, gdy pozwany uznał część roszczenia zgłoszonego przez powoda.

Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 września 2014 r., sygn. akt XXV C 530/14.

1. Ustawodawca nie sprecyzował kryteriów rozpoznania żądania, opartego na art. 8 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, pozostawiając rozstrzygnięcie do swobodnego – co nie znaczy, że dowolnego – uznania sądu. Sąd powinien odnieść się zatem do konkretnych okoliczności danego przypadku. Stronę pozwaną, domagającą się zobowiązania powoda do złożenia kaucji, obciąża obowiązek wskazania i wykazania okoliczności faktycznych, przemawiających za takim rozstrzygnięciem.
2. Zobowiązanie do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu mogłoby być uzasadnione zwłaszcza w wypadku, gdyby zostały wykazane okoliczności, wskazujące na znaczne prawdopodobieństwo, że w razie przegrania sprawy strona powodowa będzie się uchylać od zapłaty zasądzonych na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, a zwłaszcza że w celu utrudnienia lub uniemożliwienia egzekucji będzie ukrywać swój majątek. Argumentem na rzecz omawianego rozstrzygnięcia byłaby również okoliczność, że przewidywane, skonkretyzowane koszty strony pozwanej są na tyle wysokie, że brak ich zwrotu poważnie zagrozi jej płynności finansowej, a przy tym istnieje realne zagrożenie brakiem zwrotu kosztów, nawet z przyczyn niezawinionych przez stronę powodową.
3. Co do zasady, sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu grupowym w składzie trzech sędziów zawodowych. Postanowienie w przedmiocie kaucji jest jednak rozstrzygnięciem formalnym, nienależącym do istoty sprawy, a ponadto możliwym do podjęcia na posiedzeniu niejawnym. W rezultacie, dopuszczalne jest wydanie tego postanowienia w składzie jednoosobowym.

1. Kwoty wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądania danej osoby, która przystępuje do grupy, a ta następnie może zostać ujednolicona. Poszczególne osoby wyrażają zgodę na takie właśnie ujednolicenie, które jest konsekwencją przystąpienia do grupy. W przypadku dokonania ujednolicenia, wysokość dochodzonych roszczeń w ramach podgrupy niewątpliwie może być niższa od wysokości poszczególnych roszczeń przysługujących pierwotnie członkom danej podgrupy.

1. Kwestia zarzutu przedawnienia nie podlega badaniu na etapie ustalania składu podmiotowego grupy.
2. Katalog przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wynika z art. 1 i 2 u.d.p.g. i zawiera: liczebność grupy, jednorodzajowość roszczeń, podobieństwo podstawy faktycznej, przedmiot roszczenia zawarty w katalogu ustawowym – art. 1 ust. 2, rodzaj sprawy – art. 1 ust. 2, a dla dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (o ile powództwo nie ogranicza się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego) – ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka. Przesłanki powyższe wymienione zostały w sposób wyczerpujący i muszą zostać spełnione łącznie.
3. Ustawa nie wytycza jasnej granicy między przesłankami dopuszczalności postępowania grupowego a przesłanką przynależności do grupy. Wprawdzie przedmiotem badania na etapie ustalenia składu grupy jest verba legis „ustalenie przynależności członka do grupy”, jednak potwierdzenie „przynależności do grupy” sprowadza się w istocie do potwierdzenia, że przesłanki dopuszczalności postępowania są spełnione w każdym indywidualnym przypadku osoby zamierzającej przystąpić do grupy. Jedynie we wskazanym wyżej zakresie jest zatem dopuszczalne badanie zarzutów co do członkostwa w grupie.
4. Postanowieniu w przedmiocie ustalenia składu grupy należy przypisać kluczowe znaczenie w postępowaniu grupowym. Należy wskazać, iż to nie oświadczenie określonej osoby o przystąpieniu do grupy, lecz dopiero postanowienie sądu o składzie grupy ostatecznie kształtuje skład grupy w postępowaniu grupowym. Wobec ostatecznego ustalenia składu osobowego grupy następuje zakreślenie ram podmiotowych postępowania grupowego, istotą postępowania grupowego jest bowiem dochodzenie roszczeń jednego rodzaju przez grupę co najmniej dziesięciu osób. Prawomocne postanowienie sądu o składzie grupy zamyka drugi etap postępowania grupowego, kończąc jednocześnie ustalenia w zakresie przedmiotowego i podmiotowego zakresu sprawy.
5. Samo podniesienie zarzutu przedawnienia nie przesądza jeszcze w sposób definitywny o oddaleniu powództwa. Przed podjęciem takiej decyzji sąd musi sprawdzić, czy twierdzenie pozwanego o upływie terminu znajduje uzasadnienie w okolicznościach prawnych i faktycznych. Oznacza to, iż rozstrzygnięcie zgłoszonego zarzutu przedawnienia roszczeń możliwe jest dopiero w postępowaniu rozpoznawczym, a ta faza postępowania rozpoczyna się po wydaniu postanowienia o ustaleniu składu grupy, a kończy wydaniem orzeczenia merytorycznego.

1. Nie jest rzeczą Sądu na obecnym etapie sprawy przesądzanie jakichkolwiek merytorycznych przesłanek roszczeń, niemniej cel powołanej ustawy jest taki, by ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej.Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia.
2. Tożsamość podstawy prawnej winna być tego rodzaju, by Sąd w sposób jednakowy był w stanie ocenić co do zasady roszczenia wszystkich członków grupy.

1. Ustalenie kategorii faktów jakie powód powinien wskazać w pozwie, aby dochodzone roszczenie w postępowaniu grupowym było oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej nie jest możliwe w sposób z góry ustalony i abstrakcyjny. Oceny tego czy roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym jest oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej może bowiem dokonać sąd w konkretnej sprawie analizując określony stan faktyczny.
2. O dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym decydują ściśle określone w ustawie przesłanki, pośród których brak celowości rozpoznawania sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy w Katowicach II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Agata Stankiewicz-Rataj

Sędziowie:                     SSO Izabella Knych, SSR (del.) Anna Bogaczyk-Żyłka

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2014 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa reprezentanta grupy M. L. reprezentującej powodów: (…) przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w B. o ustalenie nieważności umów i zapłatę

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.