Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 5 grudnia 2017 r.

Written by

  1. Art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”.
  2. Brak jest podstaw do twierdzenia, że oświadczenia woli członków grupy o przystąpieniu do grupy winny zawierać datę ich sporządzenia. Brak jest bowiem takiego obowiązku w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Zamieszczona na dokumencie data nie wpływa na wiarygodność oświadczenia zawartego w jego treści, a jedynie zawiera faktyczną datę jego złożenia. Przepis art. 6 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym przewiduje jedynie, że oświadczenie członka grupy musi wyrażać jego wolę przystąpienia do grupy oraz zgodę na to, by funkcję reprezentanta grupy pełniła konkretna osoba.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSA Jan Gibiec

Sędziowie:                  SSA Jacek Gołaczyński (spr.); SSA Dariusz Kłodnicki

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2017 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa: E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko: (…) Bank Polska S.A. we W. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 5 października 2017 r., sygn. akt I C 704/14,

w przedmiocie ustalenia składu grupy w postępowaniu grupowym

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 października 2017 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) ustalił, że w skład grupy wchodzą następujące osoby:

[skład 15 podgrup].

Powyższe uzasadnił tym, że zgodnie z art. 12 u.d.p.g. w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu.

Powód przedstawił Sądowi I Instancji wykaz wszystkich osób, które przystąpiły do grupy, dołączając złożone przez nich oświadczenia. Zgodnie z art. 17 ust. 1. u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym. Strona pozwana podniosła zarzuty odnośnie członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w grupie i poszczególnych podgrupach. Strona pozwana wskazywała zwłaszcza, że roszczenia dochodzone przez powoda i poszczególnych członków grupy są pozbawione wspólnej podstawy faktycznej. Wywodziła, że ze względów prawnych wykluczone jest, aby w sprawie istniała wspólna dla wszystkich podstawa faktyczna. Jej zdaniem jest ona całkowicie różna, gdyż okoliczności zawarcia każdej z umów mające zasadnicze znaczenie dla oceny prawnej, są odmienne. Zarzuciła, iż nie ma możliwości ujednolicenia roszczeń z uwagi na brak zaistnienia wspólnych okoliczności w odniesieniu do roszczeń dochodzonych w podgrupach. Strona pozwana zarzuciła także, że część oświadczeń o przystąpieniu do grupy została opatrzona datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, tj. przed 2 kwietnia 2015 r., zaś kilka oświadczeń nie zawiera daty. Odnosząc się już do uszeregowania poszczególnych osób w ramach podgrup podnosiła, że poszczególne podgrupy zostały błędnie ukształtowane i nie powinny zostać wyodrębnione z uwagi na powyżej przedstawione zarzuty, w szczególności zaś brak wspólnej podstawy faktycznej i możliwości ujednolicenia roszczeń w podgrupach wobec niezaistnienia tożsamych okoliczności w odniesieniu do zgłoszonych roszczeń.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty strony pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie. Powódka bowiem przedstawiła prawidłowo sporządzony wykaz w formie tabeli ujednoliconych roszczeń pieniężnych osób wchodzących w skład grupy w ramach wyodrębnionych podgrup. Wykaz ten został podpisany przez pełnomocników powódki, co zostało uzupełnione w piśmie z 28 lipca 2017 r., datowanym na 27 lipca 2017 r., a zatem stanowi on oświadczenie woli.

W ocenie Sądu I Instancji roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym dotyczy roszczenia procesowego. Negowaną przez stronę pozwaną jednolitość roszczeń należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. Inaczej rzecz ujmując członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie, wspólne w danej grupie roszczeń procesowych. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, których to pojęć ustawodawca nie zdefiniował, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego. Istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego. Powyższe rozumienie jednorodzajowości roszczeń, nie jest związane z jednakową podstawą prawną. Jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń nie jest bowiem, w świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g., przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego. Odmienność podstaw prawnych nie będzie stanowić przeszkody do wniesienia powództwa grupowego, ale należy pamiętać o konieczności spełnienia przesłanki jednakowej podstawy faktycznej. O jednorodzajowości roszczeń decyduje więc występujący między nimi związek o charakterze faktycznym. Przez podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym. Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia, bądź zdarzeń podobnych do siebie. Ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje, gdy ten sam zespół faktów staje się podstawą uprawień i wiąże strony postępowania. Z kolei z taką samą podstawą faktyczną mamy do czynienia, gdy wystąpi analogiczny zespół faktów w zakresie konkretnego roszczenia. Taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo.

Ostatecznie Sąd Okręgowy uznał, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W rozpoznawanej sprawie takie podobieństwo niewątpliwie zachodzi. Mamy do czynienia z roszczeniami o zapłatę określonych kwot pieniężnych w wysokości pobranej składki na ubezpieczenie grupowe ryzyka niskiego wkładu własnego.

W ocenie Sądu Okręgowego, wbrew zarzutom strony pozwanej, że na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwaną, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy są klauzulami abuzywnymi.

Sąd Okręgowy, odnosząc się do zarzutu pozwanej błędnego ujednolicenia roszczenia, podnieść należy, że ustawodawca wskazuje jedynie na konieczność wskazania ujednoliconej wysokości żądania z ograniczeniem tego wymogu do 2 osób w każdej podgrupie. Powód dokonał ujednolicenia roszczenia poprzez wskazanie roszczeń w tych samych wysokościach z zachowaniem wymogu liczebności podgrupy do minimum 2 osób. W myśl art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wysokość roszczenia pieniężnego każdego z członków grupy została ujednolicona, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Podkreślenia wymaga, że jedynym kryterium przynależności do podgrupy jest wysokość roszczenia, która musi być identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami. Skoro zatem od członków poszczególnych podgrup zostały pobrane opłaty z tytułu składki na ubezpieczenie grupowe niskiego wkładu własnego kredytu w zbliżonej wysokości, na podstawie podobnych albo tożsamych postanowień umowy, których treść wzorca umownego powódka uważa za abuzywną, to kwestia ta stanowi niewątpliwie wspólne okoliczności sprawy uzasadniające przyporządkowanie tych osób do jednej podgrupy. W związku z powyższym zarzuty pozwanej w tym zakresie uznać należało za niezasadne.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut opatrzenia części oświadczeń datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, bądź braku na niektórych oświadczeniach takiej daty. Z punktu widzenia ustalenia składu osobowego grupy i uwzględnienia uczestnictwa danego podmiotu w postępowaniu grupowym ważne jest skuteczne złożenie oświadczenia przez uprawnionego o przystąpieniu do grupy reprezentantowi grupy. Istotna jest zatem data złożenia takiego oświadczenia na ręce reprezentanta grupy, nie zaś data podpisania oświadczenia przez podmiot zgłaszający wolę udziału jego roszczenia w postępowaniu grupowym. To, że dana osoba podpisała i sporządziła oświadczenie o przystąpieniu do postępowania grupowego wcześniej aniżeli ogłoszono o wszczęciu postępowania grupowego nie świadczy o braku skuteczności takiego oświadczenia i nie dyskwalifikuje osoby je składającej z uczestnictwa w grupie. Zastosowanie znajduje tu bowiem art. 61 § 1 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Podnieść należy, że powódka stwierdziła, iż oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu na podstawie postanowienia Sądu, co także oznacza, że termin na zgłoszenie został dochowany.

Z tym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany i zaskarżył je w całości zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia, a to:

I. przepisu art. 1 ust. 1 u.d.p.g., przez jego błędne zastosowanie sprowadzające się do przyjęcia, że w odniesieniu do roszczeń dochodzonych przez K. S., G. S., A. P., P. P., M. K., T. T., M. M., B. K., J. S., B. S., M. K., A. K., M. Ś., Z. Ś., M. S., K. S., M. C., D. C., J. C., M. C., E. C., K. B., M. B., A. S., M. S., M. I., G. R., B. R., K. I., K. F., J. F., D. B., I. B., A. B., M. K., S. A., M. A., M. C., A. B., M. B., A. K., W. K., M. A. istnieją podobne okoliczności faktyczne, przemawiające za przystąpieniem wskazanych osób do grupy, podczas gdy brak jest wspólnych lub podobnych okoliczności faktycznych dla roszczeń osób przystępujących do grupy. W konsekwencji Sąd I instancji błędnie ustalił, że wskazane wyżej osoby wchodzą w skład grupy;

II. przepisu art. 2 ust. 1 u.d.p.g., przez jego błędne zastosowanie sprowadzające się do przyjęcia, że roszczenia osób przystępujących do grupy zostały prawidłowo ujednolicone, podczas gdy roszczenia, które zostały ujednolicone w ramach podgrup nie wynikają ze wspólnego lub podobnego członkom stosunku obligacyjnego, czy też zdarzenia, ale z różnych stosunków prawnych i zdarzeń.

Wobec powyższego w realiach niniejszej sprawy nie zachodzi wspólność lub podobieństwo okoliczności sprawy między członkami podgrup uzasadniająca ujednolicenie dochodzonych roszczeń przez wyodrębnienie podgrup;

III. przepisu art. 11 ust. 1 pkt. 3 u.d.p.g., przez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że w skład grupy wchodzą: A. P., w ramach podgrupy A; P. P., w ramach podgrupy B; M. M., T. T., w ramach podgrupy C; B. K., w ramach podgrupy D; D. C., M. C., w ramach podgrupy F; M. C., E. C., J. C., w ramach podgrupy G; A. S., M. S., w ramach podgrupy I; G. R., B. R., w ramach podgrupy J; J. F., K. F., w ramach podgrupy K; M. C., w ramach podgrupy M; A. K., A. B., M. B., w ramach podgrupy N; W. K., w ramach podgrupy O; M. K., w ramach podgrup M i B, podczas gdy oświadczenia wskazanych osób o przystąpieniu do grupy zostały opatrzone datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, czyli przed dniem 2 kwietnia 2015 r. Tym samym, nie zostały one złożone w otwartym terminie do przystąpienia do grupy, w konsekwencji są one nieskuteczne;

IV. przepisu art. 11 ust. 1 pkt. 3 u.d.p.g. oraz art. 11 ust. 5 u.d.p.g. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. i art. 232 k.p.c., przez ich błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że w skład grupy wchodzą: K. S., G. S. w ramach podgrupy A; K. S. M. S., w ramach podgrupy F: M. B., E. B., w ramach podgrupy H, podczas gdy oświadczenia wskazanych osób nie zawierają daty ich złożenia, a zatem strona powodowa nie wykazała, że zostały one złożone w przewidzianym w ustawie terminie, warunkującym możliwość skutecznego przystąpienia do grupy;

Ewentualnie:

V. przepisu art. 2 ust. 1 u.d.p.g., przez jego błędne zastosowanie polegające na wyodrębnieniu podgrup, podczas gdy brak jest wspólnych członkom grupy okoliczności faktycznych umożliwiających wyodrębnienie podgrup, albowiem nie sama wysokość dochodzonych roszczeń powinna decydować o wyodrębnieniu podgrup, ale inne okoliczności faktyczne wspólne co najmniej dwóm członkom grupy. Na podstawie przepisu art. 394 § 3 k.p.c. wniósł o:

I. zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt. 1)-15) i ustalenie, że w skład grupy nie wchodzą K. S., G. S., A. P., P. P., M. K., T. T., M. M., B. K., J. S., B. S., M. K., A. K., M. Ś., Z. Ś., M. S., K. S., M. C., D. C., J. C., M. C., E. C., E. B., M. B., A. S., M. S., M. I., G. R., B. R., K. I., K. F., J. F., D. B., I. B., A. B., M. K., S. A., A. A., M. C., A. B., M. B., A. K., W. K., M. A.;

II. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów wywołanych niniejszym postępowaniem zażaleniowym.

Ewentualnie, wniósł o:

III. uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu, I Wydział Cywilny.

Powódka działająca jako reprezentant grupy w odpowiedzi na zażalenie wniosła o jego oddalenie i o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postepowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie

Nie znajdują uzasadnienia zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44).

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 u.d.p.g. [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe.

W niniejszej sprawie Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że powód prawidłowo sprecyzował swoje roszczenie. Roszczenia powoda, czyli wszystkich członków grupy są jednorodzajowe. Roszczenia członków grupy są tożsame i dotyczące tożsamych kwestii. Otóż zasadnie przyjął Sąd I instancji, że powód wystąpił z powództwem o zapłatę określonych kwot pieniężnych w wysokości pobranej składki na ubezpieczenie grupowe ryzyka niskiego wkładu własnego. Odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, jak również tryb zawieranych umów , czyli czy były zawierane np. bezpośrednio z ubezpieczycielem, czy z pośrednikiem, oraz realizacja w odmienny sposób obowiązku informacyjnego, nie jest okolicznością powodująca uznanie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Podobnie, należy uznać, że inna wysokość składek ubezpieczeniowych, czy też częstotliwość ich zapłaty oraz w końcu wysokość opłat z tytułu tzw. odkupu w stosunku do poszczególnych członków grupy nie powoduje, że nie mamy w tym przypadku do czynienia z jednakową podstawą faktyczną. Członkowie grupy wysuwają roszczenie na takiej samej podstawie prawnej, czyli zarzucają abuzywność klauzuli przyznającej pozwanemu uprawnienie do pobierania opłat z tytułu odkupu.

Wadliwy jest także zarzut pozwanego, jakoby powód nie dokonał ujednolicenia wysokości roszczenia pieniężnego. Powód bowiem, a następnie Sąd I instancji w swoim postanowieniu dokonał bowiem ujednolicenia roszczenia pieniężnego dokonując podziału członków grupy na podgrupy, które zgodnie z ustawą mogą liczyć, co najmniej 2 osoby. Od członków poszczególnych podgrup zostały pobrane opłaty z tytułu składek na ubezpieczenie grupowe niskiego wkładu własnego kredytu w zbliżonej wysokości, to na podstawie podobnych lub tożsamych postanowień umów, których treść wzorca umownego powód uważa za abuzywny, to kwestia ta stanowi tzw. wspólne okoliczności sprawy uzasadniające przyporządkowanie tych osób do jednej podgrupy.

Kolejnym zarzutem pozwanego jest zarzut opatrzenia części z oświadczeń datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postepowania grupowego, bądź braku na niektórych takiej daty. W ocenie Sądu Apelacyjnego, kwestia ta była przedmiotem oceny Sądu Okręgowego, który uznał, że członkowie grupy wyrazili wolę wystąpienia z pozwem zbiorowym przeciwko pozwanej, a dla ważności oświadczenia woli w formie dokumentowej nie jest miarodajna data złożenia. Kwestia, kiedy oświadczenia zostało złożone podlega wyłącznie ocenie dowodowej. Stąd, w ocenie Sądu Okręgowego i pogląd ten podziela Sąd Odwoławczy, zamieszczone na dokumencie daty nie wpływają na wiarygodność oświadczenia zawartego w jego treści, a jedynie zawierają faktyczną datę jego złożenia. Brak jest podstaw do twierdzenia, że oświadczenia woli członków grupy o przystąpieniu do grupy winny zawierać datę ich sporządzenia. Brak jest bowiem takiego obowiązku w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepis art. 6 ust. 2 u.d.p.g. przewiduje jedynie, że oświadczenia członka grupy musi wyrażać jego wolę przystąpienia do grupy oraz zgodę na to, by funkcję reprezentanta grupy pełniła konkretna osoba. A zatem, istotne jest to, kiedy dana osoba złożyła oświadczenie reprezentantowi grupy o przystąpieniu do grupy. Może się zatem zdarzyć, że osoba taka złożyła i podpisał oświadczenie przed ogłoszeniem o wszczęciu postepowania grupowego i wówczas takie oświadczenie należy uznać za skuteczne. Skoro oświadczenie o przystąpieniu do grupy ma być złożone reprezentantowi, a powódka stwierdziła, że oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonych w ogłoszeniu na podstawie postanowienia sądu, to należy przyjąć, ze termin do złożenia oświadczeń został dotrzymany.

W świetle przytoczonych powyżej okoliczności orzeczono jak na wstępie, oddalając zażalenie (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 5 października 2017 r.

Written by

  1. Jednolitość roszczeń należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego.
  2. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, których to pojęć ustawodawca nie zdefiniował, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego.
  3. Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego. Powyższe rozumienie jednorodzajowości roszczeń nie jest związane z jednakową podstawą prawną. Jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń nie jest bowiem, w świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g., przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego.
  4. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo.
  5. W przypadku oświadczeń o przystąpieniu do grupy, istotna jest data złożenia takiego oświadczenia na ręce reprezentanta grupy, nie zaś data podpisania oświadczenia przez podmiot zgłaszający wolę udziału jego roszczenia w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Radosław Nawrocki

Sędziowie:                     SSO Marcin Śmigiel, SSR Iwona Wysocka (del.)

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E.S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) Bank (…) S.A. we W. o zapłatę

postanawia:

na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ustalić, że w skład grupy wchodzą następujące osoby:

1) w ramach podgrupy A: [6 osób];

2) w ramach podgrupy B: [4 osoby];

3) w ramach podgrupy C: [4 osoby];

4) w ramach podgrupy D: [8 osób];

5) w ramach podgrupy E: [2 osoby];

6) w ramach podgrupy F: [4 osoby];

7) w ramach podgrupy G: [3 osoby];

8) w ramach podgrupy H: [2 osoby];

9) w ramach podgrupy I: [3 osoby];

10) w ramach podgrupy J: [3 osoby];

11) w ramach podgrupy K: [2 osoby];

12) w ramach podgrupy L: [3 osoby];

13) w ramach podgrupy M: [5 osób];

14) w ramach podgrupy N: [3 osoby];

15) w ramach podgrupy O: [2 osoby].

 

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu.

Powód przedstawił Sądowi wykaz wszystkich osób, które przystąpiły do grupy, dołączając złożone przez nich oświadczenia.

Zgodnie z art. 17 ust. 1. u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Strona pozwana podniosła zarzuty odnośnie członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w grupie i poszczególnych podgrupach. Strona pozwana wskazywała zwłaszcza, że roszczenia dochodzone przez powoda i poszczególnych członków grupy są pozbawione wspólnej podstawy faktycznej. Wywodziła, że ze względów prawnych wykluczone jest, aby w sprawie istniała wspólna dla wszystkich podstawa faktyczna. Jej zdaniem jest ona całkowicie różna, gdyż okoliczności zawarcia każdej z umów mające zasadnicze znaczenie dla oceny prawnej, są odmienne. Zarzuciła, iż nie ma możliwości ujednolicenia roszczeń z uwagi na brak zaistnienia wspólnych okoliczności w odniesieniu do roszczeń dochodzonych w podgrupach. Strona pozwana zarzuciła także, że część oświadczeń o przystąpieniu do grupy została opatrzona datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, tj. przed 2 kwietnia 2015 r., zaś kilka oświadczeń nie zawiera daty. Odnosząc się już do uszeregowania poszczególnych osób w ramach podgrup podnosiła, że poszczególne podgrupy zostały błędnie ukształtowane i nie powinny zostać wyodrębnione z uwagi na powyżej przedstawione zarzuty, w szczególności zaś brak wspólnej podstawy faktycznej i możliwości ujednolicenia roszczeń w podgrupach wobec niezaistnienia tożsamych okoliczności w odniesieniu do zgłoszonych roszczeń.

 

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu zarzuty strony pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie. Powódka bowiem przedstawiła prawidłowo sporządzony wykaz w formie tabeli ujednoliconych roszczeń pieniężnych osób wchodzących w skład grupy w ramach wyodrębnionych podgrup. Wykaz ten został podpisany przez pełnomocników powódki, co zostało uzupełnione w piśmie z 28 lipca 2017 r., datowanym na 27 lipca 2017 r., a zatem stanowi on oświadczenie woli.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, iż zbyt wąska, czy też ścisła interpretacja przesłanek jednolitości roszczenia, którą reprezentuje strona pozwana, w praktyce wpłynęłaby na ograniczenie dopuszczalności postępowania grupowego jako określonej, wyodrębnionej instytucji prawa procesowego. Wydaje się, że nie takie było założenie wprowadzenia do polskiego porządku prawnego tego uregulowania.

Niewątpliwie roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym dotyczy roszczenia procesowego. Negowaną przez stronę pozwaną jednolitość roszczeń należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. Inaczej rzecz ujmując członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie, wspólne w danej grupie roszczeń procesowych. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, których to pojęć ustawodawca nie zdefiniował, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego. Istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw.

W każdym przypadku ocena wskazanych przesłanek należy przede wszystkim do sądu, który biorąc pod rozwagę okoliczności danej sprawy, rozważa czy zgłoszone przez grupę powodów roszczenie nadaje się do rozpoznania w trybie przedmiotowej ustawy.

Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego. Powyższe rozumienie jednorodzajowości roszczeń, nie jest związane z jednakową podstawą prawną. Jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń nie jest bowiem, w świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g., przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego. Odmienność podstaw prawnych nie będzie stanowić przeszkody do wniesienia powództwa grupowego, ale należy pamiętać o konieczności spełnienia przesłanki jednakowej podstawy faktycznej. O jednorodzajowości roszczeń decyduje więc występujący między nimi związek o charakterze faktycznym. Przez podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym. Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia, bądź zdarzeń podobnych do siebie (zob. Małgorzata Sieradzka [w:] komentarz do art. 1 u.d.p.g., System Informacji Prawnej LEX). Ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje, gdy ten sam zespół faktów staje się podstawą uprawień i wiąże strony postępowania (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 95). Z kolei z taką samą podstawą faktyczną mamy do czynienia, gdy wystąpi analogiczny zespół faktów w zakresie konkretnego roszczenia (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 212). Taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W rozpoznawanej sprawie takie podobieństwo niewątpliwie zachodzi. Mamy do czynienia z roszczeniami o zapłatę określonych kwot pieniężnych w wysokości pobranej składki na ubezpieczenie grupowe ryzyka niskiego wkładu własnego.

Wbrew zarzutom strony pozwanej podnieść należy, iż na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie (postanowienie SA w Warszawie z 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15, LEX nr 1646028) odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwaną, tryb zawieranych umów − bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy są klauzulami abuzywnymi.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej błędnego ujednolicenia roszczenia podnieść należy, że ustawodawca wskazuje jedynie na konieczność wskazania ujednoliconej wysokości żądania z ograniczeniem tego wymogu do 2 osób w każdej podgrupie. Powód dokonał ujednolicenia roszczenia poprzez wskazanie roszczeń w tych samych wysokościach z zachowaniem wymogu liczebności podgrupy do minimum 2 osób. W myśl art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wysokość roszczenia pieniężnego każdego z członków grupy została ujednolicona, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Podkreślenia wymaga, że jedynym kryterium przynależność do podgrupy jest wysokość roszczenia, która musi być identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami. Skoro zatem od członków poszczególnych podgrup zostały pobrane opłaty z tytułu składki na ubezpieczenie grupowe niskiego wkładu własnego kredytu w zbliżonej wysokości, na podstawie podobnych albo tożsamych postanowień umowy, których treść wzorca umownego powódka uważa za abuzywną, to kwestia ta stanowi niewątpliwie wspólne okoliczności sprawy uzasadniające przyporządkowanie tych osób do jednej podgrupy. W związku z powyższym zarzuty pozwanej w tym zakresie uznać należało za niezasadne.

Zdaniem Sądu nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut opatrzenia części oświadczeń datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, bądź braku na niektórych oświadczeniach takiej daty. Z punktu widzenia ustalenia składu osobowego grupy i uwzględnienia uczestnictwa danego podmiotu w postępowaniu grupowym ważne jest skuteczne złożenie oświadczenia przez uprawnionego o przystąpieniu do grupy reprezentantowi grupy. Istotna jest zatem data złożenia takiego oświadczenia na ręce reprezentanta grupy, nie zaś data podpisania oświadczenia przez podmiot zgłaszający wolę udziału jego roszczenia w postępowaniu grupowym. To, że dana osoba podpisała i sporządziła oświadczenie o przystąpieniu do postępowania grupowego wcześniej aniżeli ogłoszono o wszczęciu postępowania grupowego nie świadczy o braku skuteczności takiego oświadczenia i nie dyskwalifikuje osoby je składającej z uczestnictwa w grupie. Zastosowanie znajduje tu bowiem art. 61 § 1 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Podnieść należy, że powódka stwierdziła, iż oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu na podstawie postanowienia Sądu, co także oznacza, że termin na zgłoszenie został dochowany.

W ocenie Sądu wszystkie osoby wskazane w sentencji postanowienia o ustaleniu składu grupy w ramach podgrup od A do O uprawnione są do występowania z roszczeniami w ramach toczącego się postępowania grupowego. Osoby te są konsumentami, ich roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju i są oparte na jednakowej (takiej samej) podstawie faktycznej, osoby te złożyły skuteczne oświadczenie o przystąpieniu do grupy, zgłosiły żądanie, wskazały okoliczności je uzasadniające i okoliczności potwierdzające przynależność do grupy oraz przedstawiły dowody na potwierdzenie faktów zawartych w oświadczeniu.

W konsekwencji powyższych ustaleń, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak na wstępie.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 28 lipca 2017 r.

Written by

  1. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie wysokości roszczeń jest możliwe wyłącznie poprzez wykorzystanie instytucji podgrupy: członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być zróżnicowana w przypadku różnych podgrup.
  2. W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie.
  3. Zgodę na ujednolicenie roszczeń muszą wyrazić wszyscy członkowie grupy.
  4. Wykaz członków grupy, wraz z załączonymi oświadczeniami, z chwilą złożenia do sądu jest traktowany jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. W przypadku występowania rozbieżności w wykazie, sąd może wezwać reprezentanta grupy do usunięcia braków lub odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy.
  5. Brak daty na oświadczeniu woli członka grupy o przystąpieniu do grupy nie wpływa na wiarygodność oświadczenia.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie:                    SSA Jan Gibiec, SSA Małgorzata Lamparska

po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa D. D. działającej w imieniu własnym i jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o ustalenie na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 2005/15

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. Powyższe uzasadnił tym, że powódka D. D. działająca jako reprezentant grupy wniosła o ustalenie braku związania reprezentanta i członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanymi do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a ustalanego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zmiennego oprocentowania z uwagi na fakt, iż klauzule te mają charakter abuzywny (np. § 2 ust. 1 umów w zakresie zapisu „nominowanego do waluty CHF, według kursu kupna walut obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz”, § 3 ust. 2 umów, § 5 ust. 5 (wzór PTF) i następne por. k. 2-3 akt). Wniosła dalej o ustalenie, że strony są związane umową w pozostałym zakresie i o ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku w tym zakresie, a nadto o ustalenie, że powódka oraz członkowie grupy winni spłacać wierzytelność wynikającą z umów kredytu z pominięciem ww. zapisów, tj. w wysokości określonej w umowie w walucie polskiej z oprocentowaniem wynikającym z § 2 ust. 4 umowy w zakresie objętym powództwem tj. od dnia 18 lutego 2006r. do dnia 30 listopada 2008 r.

Powódka wskazała, iż grupa składa się z 55 członków i spełnia kryteria objęcia ich postępowaniem grupowym w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”). Członkowie grupy dochodzą bowiem roszczenia wynikającego z zawarcia z pozwanym bankiem umów o kredyt hipoteczny jako konsumenci. Są to roszczenia jednego rodzaju, albowiem każdy z członków grupy posiada wobec strony pozwanej roszczenie o ustalenie takiej samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej, w oparciu o takie same okoliczności faktyczne tj. dowolność ustalania kursu kupna CHF do waloryzowania umowy iustalenia zapisu rachunkowego zadłużenia w CHF, brak wyjaśnienia dlaczego do wypłaty zastosowano kurs kupna waluty, a do spłaty kurs sprzedaży, a nadto zastrzeżenie na rzecz banku prawa do wiążącej interpretacji umowy w zakresie zmiany warunków oprocentowania. Wskazała też, że różnice między umowami zawartymi przez członków grupy co do odmiennego określenia numeracji postanowień oraz wpisania nieznacznej różnicy stylistycznej w jednym zdaniu, nie wpływają tu na możliwość wspólnego rozpatrzenia sprawy, gdyż nie są to różnice znaczeniowe.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (…) S.A. z siedzibą we W. podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wniosła o odrzucenie złożonego pozwu. Strona pozwana nie kwestionowała, iż członkowie grupy mają tu przymiot konsumentów. Zarzuciła jednakże, że kwestionuje prawdziwość oświadczeń członków grupy, podnosząc, że tylko cztery z 55 oświadczeń zostały, jak wynika z daty na oświadczeniach, złożone po dniu 17 września 2015 r., pozostałe zaś mają datę dużo wcześniejszą albo w ogóle nie mają wskazanej daty, nie są więc w ocenie strony pozwanej wiarygodne. Wskazała też, że nie została spełniona przesłanka wymaganej liczby osób w zakresie roszczeń numer 3, 4, 5, gdyż sformułowanie zawarte w pozwie nie odpowiada woli osób składających oświadczenie o przystąpieniu. Podniosła ponadto, że roszczenie członków grupy nie jest też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej roszczeń w zakresie roszczenia nr 2, albowiem doszło tu do zawarcia z 12 członkami grupy aneksów do umów kredytowych zawierających zmianę klauzuli zmiennego oprocentowania zastępując ją mechanizmem LIBOR 6 M + stała marża banku, a zatem osoby te nie posiadają interesu prawnego w niniejszym postępowaniu. Zarzuciła też różnorodność postanowień, które powódka wskazała jako abuzywne i z których wywodzi pozostałe roszczenia, a to § 5 ust. 5 (wzór PTF) i § 6 ust. 1 i 2 (wzór (…)). Podniosła również, że okoliczności faktyczne w odniesieniu do poszczególnych członków grupy nie są takie same, jak podaje powódka, gdyż wskazane elementy takie jak data zawarcia umowy, kwota kredytu, wysokość oprocentowania odnoszą się do umowy kredytowej każdego konkretnego członka grupy i stanowią osobny fakt.

Sąd Okręgowy uznał, że zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego zostały uregulowane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym postępowanie grupowe jest członków grupy. Jednorodzajowymi roszczeniami są zaś niewątpliwie roszczenia pieniężne. Natomiast w odniesieniu do pozostałych roszczeń o zasądzenie świadczeń (niepieniężnych) jednorodzajowość występuje wtedy, gdy reprezentant grupy dochodzi na rzecz wszystkich członków grupy jednorodzajowego sposobu zachowania się pozwanego, np. występuje z żądaniem zaniechania dokonywania przez przedsiębiorcę określonej nieuczciwej praktyki rynkowej. Roszczenia członków grupy mają charakter roszczeń jednorodzajowych. Każdy z nich zawarł bowiem umowę zawierającą postanowienie, które – mimo różnic w użytych sformułowaniach – wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Roszczenia te są natomiast wywodzone z faktu zamieszczenia w umowach członków grupy klauzul abuzywnych i w efekcie zmierzają tu do uznania postanowień zawierających te klauzule za nieważne.

Sąd I instancji uznał, co do kwestii zwarcia aneksów do umowy kredytu przez część członków grupy, skutkujących tu, zdaniem strony pozwanej, zmianą podstawy faktycznej roszczenia wobec tych osób, to w ocenie Sądu, powyższa okoliczność nie przesądza o braku oparcia roszczeń na jednakowej podstawie faktycznej. W niniejszej sprawie jednakowość podstawy faktycznej została bowiem określona w pozwie jako „taka sama podstawa faktyczna”. Pojęcie to opisuje sytuację, w której wystąpiło wiele podobnych zdarzeń faktycznych, a kwestie wspólne dla całej grupy przeważają nad zagadnieniami ściśle indywidualnymi. Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami poszczególnych roszczeń nie stoi zatem na przeszkodzie uznaniu, iż roszczenia są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu, fakt zawarcia przez 12 członków grupy ze stroną pozwaną aneksów do umowy kredytu, nie miał tu wpływu na ocenę elementów stanu faktycznego, które ze względu na treść żądania pozwu są wspólne dla wszystkich członków grupy, przy uwzględnieniu faktu, iż przedmiotowe aneksy nie obowiązywały w okresie, objętym żądaniem pozwu. Dla Sądu kluczowym pozostaje, iż w okresie objętym pozwem obowiązywały zawarte w umowach kredytu postanowienia, które powódka wskazała jako mające charakter klauzul abuzywnych – wprowadzających w stosunku do każdego z członków grupy identyczny mechanizm, a polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – zdaniem powódki – nieważnością umów w tym zakresie. Również zarzut strony pozwanej dotyczący odmienności sformułowania postanowień umownych w umowach zawartych z poszczególnymi członkami grupy nie znajduje uzasadnienia. Weryfikacja brzmienia postanowień umownych, wskazanych w pozwie prowadzi bowiem do wniosku, iż regulują one tą samą materię w zakresie stosunków prawnych nawiązanych przez członków grupy ze stroną pozwaną.

Pozwany nie zgodził się z tym postanowieniem i zaskarżył je w całości zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie:

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucam naruszenie przepisów postępowania, to jest:

a) art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. polegające na wydaniu postanowienia w zakresie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym pomimo braku sprecyzowania (ustalenia) rzeczywistego żądania powoda;

b) art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez: (i) niewskazanie, które z przedłożonych przez powoda oświadczeń członków grupy sąd brał pod uwagę przy wydaniu orzeczenia i które podlegały ocenie sądu, (ii) niewskazanie i niewyjaśnienie co stanowiło podstawę uznania przez Sąd, że wolą członków grupy jest osiągnięcie celu, który został wyrażony w żądaniu pozwu, (iii) niewskazanie na jakiej podstawie dokonał ustaleń że „umowy poszczególnych członków grupy zawierają postanowienia, które wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu”, w sytuacji gdy nie było przeprowadzone postępowanie dowodowe, ani nie zostały w sprawie dopuszczone żadne dowody.

a nadto:

c) art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 6 ust. 2 u.d.p.g., art. 78 § 1 k.c. i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez uznanie, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy pozwala na ustalenie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, co doprowadziło do nieuzasadnionego przyjęcia sprawy do rozpoznania;

d) art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 6 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez uznanie, że data wskazana na oświadczeniach (złożonych przy pozwie) poszczególnych członków grupy złożonych przed 17 września 2015 r. nie wpływa na ich wiarygodność, pomimo tego, że zawarta w oświadczeniach treść odwołuje się do zdarzeń prawnych, które nie miały miejsca w dacie złożenia oświadczenia, a które miało miejsca kilka tygodni po złożeniu poszczególnych oświadczeń.

Mając na uwadze powyższe okoliczności wniósł o:

uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu, a ewentualnie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu w całości, bądź o zmianę postanowienia i odrzucenia pozwu w zakresie roszczeń numer 3, 4 i 5 oraz o zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 ustawy wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5). W przypadku, gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 u.d.p.g., [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 u.d.p.g., [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że powód prawidłowo sprecyzował swoje roszczenie. Roszczenia powoda, czyli wszystkich członków grupy są jednorodzajowe. Z treści oświadczeń poszczególnych członków grupy wynika, że ich zamiarem nie było wystąpienie z wieloma roszczeniami (pięcioma), na które powołuje się pozwany. Roszczenia członków grupy są tożsame i dotyczące tożsamych kwestii. Otóż zasadnie przyjął Sąd I instancji, że powód wystąpił z powództwem o ustalenie braku zawiązania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, ale indeksowanymi do waluty obcej w zakresie przeliczenia kwoty kredytu wyrażonego w PLN według kursu kupna ustalonego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zamiennego oprocentowania, które to klauzule mają brzmienie wskazane w petitum pozwu, czyli z jednym roszczeniem. Kolejne wnioski procesowe powoda nie stanowią już odrębnych roszczeń, ale są jedynie konsekwencją w stosunku do członków grupy uznania roszczenia powoda za uzasadnione. Powód zarzuca bowiem abuzywność postanowień umów kredytowych zawartych z pozwanym przez poszczególnych członków grupy w oparciu o przepis art. 3851 § 1 k.c.

Wadliwy jest także zarzut pozwanego, jakoby powód nie oznaczył roszczenia pieniężnego. W niniejszej sprawie powód dochodzi w pozwie grupowym uznania postanowienia umownego przewidującego wyżej opisany mechanizm indeksacji za nieważny i stąd też, nie musi precyzować roszczenia pieniężnego.

Kolejnym zarzutem pozwanego jest brak wystarczającego uzasadnienia przez Sąd Okręgowy dowodów, na których oparł swoje rozstrzygnięcie. Chodzi głównie o oświadczenia poszczególnych członków grupy. Otóż, w ocenie Sądu Apelacyjnego, oświadczenia członków grupy zostały złożone do akt sprawy i ta okoliczność nie jest kwestionowana. Oświadczenia te były przedmiotem analizy Sądu I instancji, który uznał, że są wystarczające dla oceny przesłanek rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Sąd wskazał także, że roszczenia realizowane przez poszczególnych członków grupy wynikają z abuzywności postanowień umów kredytowych zawieranych uprzednio przez poszczególne osoby. Przedwczesnym jest także, na tym etapie postępowania, dokonywania oceny, czy istotnie te postanowienia umów są abuzywne, ponieważ ocena taka może być dokonana w postępowaniu rozpoznawczym, po uznania za dopuszczalne rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Okoliczność natomiast, że poszczególne umowy kredytowe były zawierane w oparciu o różne wzorce umowne, regulaminy oraz, że inaczej mogły być spełniane obowiązki informacyjne wobec członków grupy jako konsumentów, nie zmienia postaci rzeczy, że wszystkie ich roszczenia są realizowane w oparciu o jednakową podstawę faktyczną.

W końcu pozwany podniósł zarzut wadliwości samych oświadczeń. W szczególności pozwany zarzucił, że oświadczenia członków grupy nie są wiarygodne ponieważ data zawarta w oświadczeniach dotyczy zdarzeń, które nastąpiły po dacie złożenia oświadczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, kwestia ta była przedmiotem oceny Sądu Okręgowego, który uznał, że członkowie grupy wyrazili wolę wystąpienia z pozwem zbiorowym przeciwko pozwanej, a dla ważności oświadczenia woli w formie dokumentowej nie jest miarodajna data złożenia. Kwestia, kiedy oświadczenia zostało złożone podlega wyłącznie ocenie dowodowej. Stąd, w ocenie Sądu Okręgowego i pogląd ten podziela Sąd Odwoławczy, zamieszczone na dokumencie daty nie wpływają na wiarygodność oświadczenia zawartego w jego treści, a jedynie zawierają faktyczną datę jego złożenia. Brak jest podstaw do twierdzenia, że oświadczenia woli członków grupy o przystąpieniu do grupy winny zawierać datę ich sporządzenia. Brak jest bowiem takiego obowiązku w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepis art. 6 ust. 2 tej ustawy przewiduje jedynie, że oświadczenia członka grupy musi wyrażać jego wolę przystąpienia do grupy oraz zgodę na to, by funkcję reprezentanta grupy pełniła konkretna osoba.

W świetle przytoczonych powyżej okoliczności orzeczono jak na wstępie, oddalając zażalenie (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 26 czerwca 2017 r.

Written by

  1. Można złożyć oświadczenie o przystąpieniu do grupy również przed publikacją ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, jednak dla skutecznego jego złożenia możliwe jest jego wysłanie li tylko na ręce reprezentanta grupy. Złożenie takiego oświadczenia wobec sądu jest prawnie nieskuteczne.
  2. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z 17 grudnia 2009 roku nie określa, komu ma zostać złożone oświadczenie o wystąpieniu z grupy. Analogia do aktu przystąpienia, w połączeniu z zasadą braku podmiotowości członka grupy w postępowaniu grupowym, nakazywałyby przyjąć, iż także oświadczenie o wystąpieniu z grupy członek grupy składa na ręce reprezentanta. Wydaje się jednak, że byłoby to zbyt daleko idące ograniczenie swobody decydowania o dalszym udziale w grupie. Ustawa nie nakłada na reprezentanta grupy żadnych zadań związanych z wystąpieniem członka grupy, w szczególności nie zobowiązuje go do przyjmowania takich oświadczeń, kontroli czy przedstawiania ich sądowi. Uzależnienie skuteczności wystąpienia z grupy od tego, czy i kiedy reprezentant przedstawi je sądowi, nie realizowałoby żadnych uzasadnionych celów i byłoby rozwiązaniem sztucznym. Tym samym członek grupy powinien złożyć oświadczenie o wystąpieniu z grupy sądowi, co skutkowało uwzględnieniem tej okoliczności w postanowieniu co do składu grupy.
  3. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy, oprócz elementów wymienionych w art. 12 u.d.p.g., powinno zawierać wskazanie podmiotu je składającego oraz jego podpis.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:                      SSO Rafał Wagner

Sędziowie:                                SSO Bożena Chłopecka, SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2017 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa P.K. przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjne z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie

postanawia:

  1. ustalić, że w skład grupy wchodzą: [dane 54 osób]
  2. ustalić, że w skład grupy nie wchodzą: [dane 11 osób]

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 10 czerwca 2014 roku, sprecyzowanym pismem z 11 grudnia 2014 roku, a zmodyfikowanym pismem z 5 stycznia 2016 roku, P. K., działając jako reprezentant grupy, domagał się ustalenia, że: (i) nieważna jest czynności prawna umorzenia 51,5% jednostek rozrachunkowych zapisanych na dzień 31 stycznia 2014 roku na rachunkach poszczególnych członków grupy prowadzonych przez objęte postępowaniem Otwarte Fundusze Emerytalne i przekazania tych aktywów w dniu 3 lutego 2014 roku o wartości odpowiadającej sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, działającego w imieniu i na rzecz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dokona w wykonaniu dyspozycji art. 23 ustawy z 6 grudnia 2013 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych; (ii) Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną poszczególnym reprezentantom grupy wyżej wymienionymi czynnościami, z uwagi na sprzeczność art. 23 ustawy zmieniającej w zakresie, w jakim zobowiązuje on OFE do umorzenia 51,5% jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku członka OFE na dzień 31 stycznia 2014 roku i przekazania tych aktywów w dniu 3 lutego 2014 roku do ZUS działającego w imieniu i na rzecz FUS z art. 1 Protokołu Nr (…) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonego w P. dnia 20 marca 1952 roku.

Prawomocnym postanowieniem z 4 marca 2015 roku w sprawie I C 599/14 Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Postanowieniem z 8 kwietnia 2016 roku w sprawie I C 599/14 Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził dokonanie ogłoszeń o wszczęciu postępowania grupowego w wydaniach ogólnopolskich dziennika „Rzeczpospolita” i gazecie codziennej (…), zakreślając jednocześnie trzymiesięczny termin, liczony od daty ukazania się ogłoszenia, na składanie reprezentantowi grupy oświadczeń o przystąpieniu do grupy.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wraz z pozwem P. K., działając w charakterze członka i jednocześnie reprezentanta grupy, przedłożył oświadczenia o przystąpieniu do grupy i wyrażenia zgody na bycie jej reprezentantem przez: (…) (dowód: umowy wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy przez poszczególnych jej członków – k. 39-500) Pismem z 5 marca 2015 roku, skierowanym do tutejszego Sądu, J. H. zgłosiła przystąpienie do grupy (pismo – k. 857).

Odpowiednio w dniu 4 stycznia 2016 roku T. K. i M. K., w dniu 7 stycznia 2016 roku W. K., w dniu 13 stycznia 2016 roku M. Ż. (2), w dniu 14 stycznia 2016 roku J. Z. (2) i G. Z., a w dniu 16 lutego 2016 roku A. S. (2) złożyli oświadczenia o wystąpieniu z grupy reprezentowanej przez P. K. (oświadczenie – k. 958; oświadczenie – k. 959; oświadczenie – k. 961; oświadczenie – k. 963-965; oświadczenie – k. 967-967v.; oświadczenie – k. 968-968v.; oświadczenie – k. 969).

Ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego w niniejszej sprawie ukazały się odpowiednio w dniu 8 lipca 2016 roku (dziennik „Rzeczpospolita”) i w dniu 27 lipca 2016 roku (gazeta codzienna (…)) (okoliczności niesporne).

Pismem z 9 grudnia 2016 roku P. K. przedstawił wykaz osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, tj. H. B., E. S. (2), E. G., B. J., R. K., M. M. (2), R. O., W. S., M. S. (2), I. S. i P. W. (2) (pismo – k. 1059-1067).

Pismem z 24 stycznia 2017 roku Skarb Państwa – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wniósł o ustalenie, że w skład grupy w postępowaniu grupowym w niniejszej sprawie nie wchodzą: W. K., M. K., T. K., M. Ż. (2), G. Z., J. Z. (3), A. S. (2), H. B., E. S. (2) i M. S. (2). (pismo – k. 1166-1168)

Pismem z 9 lutego 2017 roku P. K. wskazał, że J. H. nie przystąpiła do grupy (brak oświadczenia w tym zakresie), E.S. (3) i M. S. (2) podpisali umowę z reprezentantem grupy w dniu 26 października 2016 roku oraz dokonali opłaty w dniu 27 października 2016 roku, a następnie zgłosili chęć przystąpienia do postępowania przesyłając dokumenty w dniu 2 grudnia 2016 roku, a H. B. nie złożył podpisanego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (pismo – k. 1176-1177).

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy, przy czym sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie natomiast do dyspozycji przepisu art. 11 ust. 1 u.d.p.g. po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. W myśl ust. 2 punktu 3 tego artykułu ogłoszenie powinno zawierać m. in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Jednocześnie w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody (art. 12 ust. 1 u.d.p.g.).

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd wyznaczył trzymiesięczny termin na złożenie oświadczeń o przystąpieniu do grupy, a zarządzone ogłoszenia ukazały się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 8 lipca 2016 roku, a w gazecie codziennej (…) w dniu 27 lipca 2016 roku Tym samym termin na składanie oświadczeń o przystąpieniu do grupy upływał ostatecznie  w dniu 27 października 2016 roku.

W tym miejscu wskazać należy, iż wprawdzie w dniu 5 marca 2015 roku wpłynęło do tutejszego Sądu pismo J. H.,  która zgłosiła wolę przystąpienia do grupy reprezentowanej przez P. K., niemniej jednak – pomimo stosownego jej pouczenia (k. 897-897v.) – w przewidzianym w ogłoszeniu terminie nie złożyła na ręce P. K., jako reprezentanta grupy, stosownego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy jest możliwe także przed publikacją ogłoszenia, jednakże może ono nastąpić li tylko do rąk reprezentanta grupy. Dlatego też skierowane przez J. H. w dniu 5 marca 2015 roku oświadczenie należało uznać za pozbawione skutków prawnych, co powodowało konieczność jej niezaliczenia przez Sąd w poczet członków grupy.

Z kolei w dniu 4 stycznia 2016 roku T. K. i M. K., w dniu 7 stycznia 2016 roku W. K., w dniu 13 stycznia 2016 roku.

M. Ż. (2), w dniu 14 stycznia 2016 roku J. Z. (2) i G. Z., a w dniu 16 lutego 2016 roku A. S. (2) złożyli oświadczenia o wystąpieniu z grupy reprezentowanej przez P. K.. Ustawa nie rozstrzyga, komu należy złożyć oświadczenie o wystąpieniu z grupy. Analogia do aktu przystąpienia, w połączeniu z zasadą braku podmiotowości członka grupy w postępowaniu grupowym, nakazywałyby przyjąć, iż także oświadczenie o wystąpieniu członek grupy składa na ręce reprezentanta. Wydaje się jednak, że byłoby to zbyt daleko idące ograniczenie swobody decydowania o dalszym udziale w grupie. Ustawa nie nakłada na reprezentanta grupy żadnych zadań związanych z wystąpieniem członka grupy, w szczególności nie zobowiązuje go do przyjmowania takich oświadczeń, kontroli czy przedstawiania ich sądowi. Uzależnienie skuteczności wystąpienia z grupy od tego, czy i kiedy reprezentant przedstawi je sądowi, nie realizowałoby żadnych uzasadnionych celów i byłoby rozwiązaniem sztucznym. Tym samym członek grupy powinien złożyć oświadczenie o wystąpieniu z grupy sądowi, co skutkowało uwzględnieniem tej okoliczności w postanowieniu co do składu grupy.

Dodatkowo jedynie pozwany Skarb Państwa – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zgłosił zastrzeżenia odnośnie uwzględnienia w składzie grupy H. B., E. S. (2) i M. S. (2), wskazując na brak uprawdopodobnienia,  jakoby osoby te złożyły reprezentantowi grupy oświadczenia o przystąpieniu do grupy w terminie 3 miesięcy od  dnia opublikowania ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. W ocenie Sądu zastrzeżenia formułowane przez pozwany Skarb Państwa jawiły się jako w pełni uzasadnione. Sam reprezentant grupy bowiem wskazał, że H. B. nie złożył podpisanego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Oświadczenie zaś powinno zawierać oznaczenie uprawnionego i podpis. Wymóg oznaczenia uprawnionego i zamieszczenia podpisu nie został wprawdzie wskazany wprost w treści przepisu art. 12 u.d.p.g., niemniej dochowanie obu wymogów jest niezbędne. Podpis osoby przystępującej (względnie jej przedstawiciela) jest wymagany, aby zapewnić, że osoba ta rzeczywiście wyraziła wolę dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Z kolei E. S. (3) i M. S. (2) zgłosili chęć przystąpienia do niniejszego postępowania, przesyłając P. K. dokumenty dopiero w dniu 2 grudnia 2016 roku, a zatem po upływie wyznaczonego przez Sąd terminu (27 października 2016 roku). Wyżej wskazane okoliczności tym samym obligowały Sąd do nie uwzględnienia wymienionych osób w składzie grupy.

Mając powyższe rozważania na względzie Sąd Okręgowy na podstawie wskazanych przepisów orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 11 stycznia 2017 r.

Written by

  1. Oświadczenie dotyczące przystąpienia do grupy stanowi sformalizowany przejaw woli dochodzenia roszczenia na drodze szczególnego trybu postępowania sądowego.
  2. Rola reprezentanta nie ogranicza się do fizycznego przekazania złożonych oświadczeń, lecz do dokonania oceny oświadczeń i ich wstępnej selekcji w celu sporządzenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy.
  3. Badanie przynależności do określonej grupy poszczególnych osób jest zabiegiem wtórnym wobec badania dopuszczalności samego postępowania, szczególnie biorąc pod uwagę, że sąd bada dopuszczalność postępowania grupowego na podstawie okoliczności dotyczących osób uprawnionych od początku postępowania.
  4. Rola procesowa reprezentanta grupy, odpowiadająca roli powoda w „zwykłym” procesie cywilnym, nakłada na niego obowiązek dbałości o takie przygotowanie materiału procesowego, w szczególności w zakresie opracowania wykazu osób przystępujących do grupy, w tym — precyzyjnego określenia przynależności poszczególnych osób do grupy członków dochodzących konkretnych roszczeń, by możliwe było przyporządkowanie każdego z członków grupy do danego roszczenia, ale także zgłoszenie się każdego członka grupy przy uwzględnieniu możliwości wyboru tych roszczeń, które opisano w pozwie oraz w ogłoszeniu prasowym.
  5. W razie rozbieżności pomiędzy treścią ogłoszenia a żądaniem pozwu, sąd orzekający powinien w trybie art. 130 k.p.c. wezwać reprezentanta grupy do wyjaśnienia zachodzących wątpliwości. Wykaz członków grupy i ich oświadczenia stanowią rodzaj pisma procesowego.
  6. Możliwa jest konwalidacja oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożonego przez rodzica, jeśli uprawniony w chwili składania oświadczenia był pełnoletni. Należy bowiem przyjąć, że zgłoszenie dokonane pismem podpisanym przez rodzica nastąpiło w granicach udzielonego mu umocowania.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:           SSA Barbara Lewandowska (spr.)

Sędziowie:                     SSA Marek Machnij, SSA Przemysław Banasik

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2017 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy   z powództwa grupowego wytoczonego przez reprezentanta grupy w osobie H. O. przeciwko (… ) i (…) o ustalenie i zapłatę na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 8 marca 2016 r., sygn. akt XV C 1216/12

postanawia:

  1. uchylić zaskarżone postanowienie,
  2. orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić do rozstrzygnięcia Sądowi pierwszej instancji w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

 

UZASADNIENIE

Powód H. O., będący reprezentantem grupy, wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym następujących roszczeń:

  1. o ustalenie, że nieważne są umowy o świadczenie usługi (…) zawarte pomiędzy pozwanymi (…) i (…), a powodem i członkami chcącymi przystąpić do grupy wymienionymi w pkt IIa petitum pozwu;
  2. o zasądzenie na rzecz powodów wymienionych w pkt IIb petitum pozwu od pozwanych solidarnie po 94,80 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego;
  3. o ustalenie, że osoby określone w pkt IIb petitum pozwu nie są zobowiązane do zapłacenia na rzecz pozwanych kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…)
  4. o ustalenie, że osoby określone w pkt IIc petitum pozwu nie są zobowiązane do zapłacenia na rzecz pozwanych kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) oraz kwoty 100 USD tytułem kary umownej za naruszenie regulaminu świadczenia usługi (…) z  dnia 16 kwietnia 2010 r. określonej w § 6 pkt 3 rzeczonego regulaminu.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy w punkcie pierwszym sentencji orzekł o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a w punkcie drugim oddalił wniosek pozwanych w przedmiocie nakazania powodowi złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (k.1332).

Postanowieniem z dnia 10 września 2012 r. Sąd Okręgowy zarządził ogłoszenie w prasie o wszczęciu postępowania grupowego w ten sposób, że zwrócił się do wydawcy Gazety o publikację ogłoszenia następującej treści: „Przed Sądem Okręgowym w Gdańsku w I Wydziale Cywilnym wszczęte zostało postępowanie w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz.44) z powództwa H. O. – reprezentanta grupy przeciwko R. P. (1) i I. K. (1) o ustalenie i zapłatę, sygn. akt XV C 1216/12. H. O., jako reprezentant grupy, wniósł o: ustalenie iż nieważne są umowy o świadczenie usługi (…) zawarte pomiędzy pozwanymi a powodem i członkami chcącymi przystąpić do grupy wymienionymi w pkt IIa pozwu oraz o zasądzenie na rzecz powodów wymienionych w pkt IIb pozwu od pozwanych solidarnie po 94,80 zł tytułem zwrotu spełnionego przez nich świadczenia, ewentualnie ustalenie, że członkowie chcący przystąpić po grupy wymienieni w pkt IIa nie są zobowiązani do zapłacenia na rzecz pozwanych kwoty po 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu oraz o zasądzenie na rzecz każdej z tych osób solidarnie od pozwanych po 94,80 zł tytułem zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia, ustalenie, że osoby wymienione w pkt IIb nie są obowiązane do zapłacenia na rzecz pozwanych kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu, ustalenie że osoby wymienione w pkt IIc nie są zobowiązane do zapłacenia na rzecz pozwanych kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu oraz kwoty 100 USD tytułem kary umownej za naruszenie regulaminu świadczenia usługi z dnia 16 kwietnia 2010 r. oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Każda osoba, której roszczenie może być objęte tym powództwem grupowym, może przystąpić do sprawy, składając pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy (ze wskazaniem podgrupy, do której zamierza przystąpić) w nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia i przesłania go do reprezentanta grupy – H. O. na adres ul. skr. poczt. 117, (…)-(…) G. Przystąpienie do grupy po upływie powyższego terminu jest niedopuszczalne” (.1335-1336).

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie z powództwa grupowego wytoczonego przez reprezentanta grupy w osobie H. O. przeciwko (…) i (…) o ustalenie i zapłatę ustalił, że:

a) w skład podgrupy I, tj. podgrupy osób żądających zasądzenia na rzecz każdej z tych osób solidarnie od pozwanych kwot po 94,80 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego, ewentualnie – w razie oddalenia powództwa w powyższym zakresie – ustalenia, iż osoby te nie są zobowiązane na rzecz pozwanych do zapłaty kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) wchodzą: [dane 48 osób]

b) w skład podgrupy III podgrupy żądającej ustalenia, iż osoby te nie są zobowiązane na rzecz pozwanych do zapłaty kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) wchodzą: [dane 59 osób]

c) w skład podgrupy V żądających ustalenia, iż osoby te nie są zobowiązane na rzecz pozwanych do zapłaty kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) oraz kwoty 100 USD tytułem kary umownej za naruszenie regulaminu świadczenia usługi (…) z dnia 16 kwietnia 2010 r. określonej w § 6 pkt 3 rzeczonego regulaminu, wchodzą: [dane 482 osób]

d) w pozostałym zakresie oddalił wniosek o ustalenie składu grup.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy stwierdził, że weryfikując oświadczenia złożone przez osoby wstępujące do postępowania wraz z całą dokumentacją znajdującą się w aktach sprawy, wyłączył z grupy kilkanaście osób oraz ograniczył przypisane poszczególnym grupom roszczenia odpowiednio do treści oświadczeń o przystąpieniu do grupy. Ustalając skład osobowy podgrup Sąd stwierdził, że wszyscy ich członkowie wymienieni imiennie w sentencji orzeczenia zgłosili oświadczenia o przystąpieniu do grupy w terminie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Sąd Okręgowy wskazał, że już na tym etapie podlega ocenie kwestia rodzaju przedstawionych przez reprezentanta grupy roszczeń w tym znaczeniu, że ocenie sądu podlega, czy przystępujący do grupy zgłosili dane roszczenie w treści oświadczeń o przystąpieniu do grupy. Zadaniem reprezentanta grupy jest bowiem zebranie oświadczeń zawierających żądania poszczególnych osób, zaszeregowanie tych osób do poszczególnych podgrup na podstawie oświadczeń tych osób, w których zawarte zostały konkretne roszczenia.

Reprezentant grupy nie może natomiast wykreować roszczeń w tych oświadczeniach niezgłoszonych i nie może skutecznie wstąpić z takimi roszczeniami w postępowaniu grupowym w sytuacji, gdy dane roszczenia nie zostały wyartykułowane w oświadczeniach przystępujących do grupy. W tym kontekście Sąd I instancji miał na względzie, że treść żadnego ze złożonych oświadczeń nie daje podstaw do ustalenia, że przystępujący żądał ustalenia nieważności umowy. Nie wynika to ani z pkt 4 oświadczenia (żądanie zwrotu uiszczonej kwoty lub ustalenia braku odpowiedzialności finansowej względem pozwanych z tytułu świadczonych usług) ani z pkt 9, w którym mowa jedynie o zwrocie zapłaconej ceny lub ustaleniu braku istnienia zobowiązania do zapłacenia kwoty 94,80 zł i ew. 100 USD. Zawarte w końcowej treści pkt 9 upoważnienie dla reprezentanta grupy do zaszeregowania do innej z grup odnosi się do roszczeń wskazanych dla grup I-V wymienionych w treści oświadczenia. Konsekwencją wadliwego zaszeregowania może być zdaniem Sądu Okręgowego oddalenie powództwa danej osoby. Upoważnienie to natomiast nie może być interpretowane jako możliwość zgłoszenia w imieniu przystępujących do grupy roszczeń, których nie wymieniono w treści ich oświadczeń o przystąpieniu. Takim roszczeniem jest roszczenie o ustalenie nieważności umów, które reprezentant zgłosił jako roszczenie dotyczące wszystkich członków grup. Pozostałe roszczenia wymienione w treści oświadczeń zgłoszono jedynie jako ewentualne.

Tymczasem, w ocenie Sądu Okręgowego reprezentant nie był uprawniony do „kreowania roszczenia o ustalenie nieważności umowy, które nie wynika z oświadczeń osób przystępujących do postępowania grupowego. Roszczenie to jest znacznie szersze od wskazanych w treści oświadczeń roszczeń o zapłatę czy ustalenie braku zobowiązania i nie może być ani domniemane, ani wyprowadzone z treści oświadczeń o przystąpieniu do grupy w drodze ich interpretacji. Stąd Sąd Okręgowy na podstawie art. 12 i 16 u.d.p.g. uznał za nieudowodnione, aby przystępujące osoby zgłosiły danej treści żądanie w swoich oświadczeniach i aby objęły to żądanie zamiarem przystąpienia do grupy. Z tego względu w treści postanowienia o ustaleniu grup, określając rodzaje żądań zgłoszonych przez poszczególne osoby, Sąd pierwszej instancji usunął żądanie ustalenia nieważności umowy jako niewyartykułowane w oświadczeniach o wstąpieniu do grupy.

W przypadku osób, które zgłosiły chęć zaszeregowania do konkretnych podgrup, a które zdaniem reprezentanta grupy powinny znaleźć się w innych podgrupach, Sąd Okręgowy postanowił przychylić się do zdania wyrażonego przez reprezentanta grupy, mając na względzie fakt, iż upoważnienie reprezentanta do zmiany podgrupy wszystkich przystępujących osób wynikało wprost z treści ich oświadczeń woli złożonych na piśmie, a konkretnie z pkt 9 in fine każdego z oświadczeń złożonych na specjalnie do tego przygotowanym formularzu. Wątpliwości Sądu Okręgowego wzbudziły również oświadczenia o przystąpieniu osób, które nie wskazywały, do której z podgrup chcą zostać zaliczone, a z pkt 4 oświadczenia wynika, iż przystępujący do grupy domaga się zwrotu uiszczonej przez siebie wpłaty na rzecz (…) jako uiszczonej nienależnie, względnie ustalenia braku jego odpowiedzialności finansowej względem (…) z tytułu usług świadczonych przez serwis (…) W pkt 6 zawarte jest oświadczenie, że wolą składającego jest wziąć udział w postępowaniu grupowym przeciwko (…) s.c. Uzasadnienie przynależności do grupy zawarto w pkt 7, zaś do oświadczeń załączono oferowane przez przystępujących dowody. Jednocześnie w końcowej części pkt 9 zawarto upoważnienie dla reprezentanta grupy do przypisania do odpowiedniej grupy. Treść żądania grupy została zatem wyartykułowana w pkt 4, a jedynie jego doprecyzowanie możliwe było w ramach podgrup, również decyzją reprezentanta grupy.

Takie uksztaltowanie oświadczenia, choć budzi pewne wątpliwości, w tym szczególnym przypadku w ocenie Sądu Okręgowego wydaje się być dopuszczalne, jakkolwiek pożądanym jest, aby roszczenia w postępowaniu grupowym były formułowane w sposób prosty jednoznaczny co do zakresu zgłaszanych żądań, ich uzasadnienia oraz przedstawianych dowodów. W ocenie Sądu orzekającego nie ma natomiast możliwości, aby sąd samodzielnie dokonał zmian w zakresie zaszeregowania danej osoby, posługując się jedynie ogólnym wskazaniem jak we wniosku powoda z k. 5750. U.d.p.g. wymaga bowiem, aby to powód przedstawił sądowi wykaz osób przystępujących do grupy.

Przy ocenie oświadczeń części z przystępujących do postępowania osób Sąd Okręgowy powziął nadto poważne wątpliwości co do istnienia ich legitymacji do udziału w przedmiotowej sprawie, albowiem część spośród osób, które rejestrowały się na portalu (…) nie posiadała w chwili rejestracji pełnej czy nawet ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Zdaniem Sądu Okręgowego osoby te — o ile do dnia dzisiejszego nie uzyskały pełnej zdolności do czynności prawnych — mogą występować w charakterze stron, lecz jedynie przy udziale ich ustawowych przedstawicieli. Powinny one jednak występować w roli powodów. Sąd Okręgowy uznał, że rodzice, którzy zostali na listach reprezentanta grupy określeni jako osoby przystępujące do postępowania grupowego, a którzy ze względu na brak legitymacji materialnej posiadają jedynie czynną zdolność procesową do podejmowania działań w sprawie za małoletnich, nie mogą w nim uczestniczyć w charakterze członków grupy. Członkom grupy przypisać można bowiem zdolność do bycia we własnym imieniu uprawnionym do występowania przeciwko pozwanym z własnym roszczeniem.

Zdaniem Sądu Okręgowego osobami uprawnionymi do wstępowania w sprawie w charakterze stron powinny być w takich przypadkach tylko i wyłącznie dzieci, które w postępowaniu mogłyby być jedynie reprezentowane przez swoich rodziców. W ocenie Sądu I instancji nie jest również dopuszczalne przyjęcie konstrukcji wskazanej w załącznikach do pisma powoda z dnia 25 maja 2015r. (k. 6375 i nast.), że w oświadczeniach tych jedynie omyłkowo wskazano rodziców jako przystępujących do grupy. Zauważyć należy, że rodzice złożyli oświadczenia o przystąpieniu do grupy, zaś w terminie, do którego możliwe było skuteczne przystąpienie do postępowania (27 października 2013r.), ich dzieci do tego postępowania nie przystąpiły. Nie zostały również w tym terminie wskazane jako członkowie grupy przez reprezentanta grupy, który w wykazach osób przystępujących do grupy wymienił rodziców, zgodnie ze złożonymi przez te osoby oświadczeniami o przystąpieniu do postępowania. Zmiana w tym zakresie mogłaby, w ocenie Sądu Okręgowego, nastąpić jedynie w trybie art. 196 k.p.c., podczas gdy tryb ten nie może być w niniejszej sprawie zastosowany z uwagi na wyłączenie ustawowe zawarte w art. 24 ust. 1 u.d.p.g.

W związku z powyższym Sąd postanowił, aby następujące osoby nie zostały objęte postanowieniem oustaleniu składu grupy: (…) [19 osób]. Co do tych osób wniosek o ustalenie składu grup oddalono w pkt d) postanowienia. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że sytuacja ww. osób jest odmienna od sytuacji osób występujących w postępowaniu jedynie jako przedstawiciele ustawowi stron, w sytuacji, gdy w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy oraz w wykazie sporządzonym przez reprezentanta grupy i przedstawionym sądowi, jako członków grup wskazano prawidłowo określone dzieci. W takiej sytuacji dane rodziców nie znalazły się bowiem na listach przedstawionych przez reprezentanta grupy (na listach tych jako strony figurują ich dzieci), a osoby te jedynie wyraziły zgodę na udział swoich podopiecznych w przedmiotowym postępowaniu, potwierdzając tę zgodę swoim własnoręcznym podpisem. Ponieważ część z osób, które w chwili rejestracji nie posiadały pełnej zdolności do czynności prawnych, w chwili obecnej taką zdolność już posiada, to udział przedstawicieli ustawowych tych osób w postępowaniu nie jest już konieczny i osoby te mogą – a nawet powinny – samodzielnie występować w sprawie.

Powyższe postanowienie zaskarżył H. O., działający jako reprezentant grupy, wnosząc o jego zmianę i ustalenie, że:

  1. w skład podgrupy I należą wchodzą osoby wymienione w pkt a) od pkt 1 do pkt 48 zaskarżonego postanowienia, domagające się ustalenia, iż nieważne są umowy o świadczenie usługi zawarte pomiędzy osobami należącymi do podgrupy a pozwanymi oraz zasądzenia na rzecz każdej z tych osób solidarnie od pozwanych po 94,80 zł zwrotu świadczenia spełnionego w ramach unieważnionej umowy, ewentualnie – w razie oddalenia powództwa w powyższym zakresie – ustalenia, iż osoby należące do podgrupy nie są zobowiązane na rzecz pozwanych do zapłaty kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) oraz zasądzenia na rzecz każdej z tych osób solidarnie od pozwanych kwoty po 94,80 zł tytułem świadczenia nienależnie spełnionego, a ponadto w skład tej grupy wchodzi [dane 1 osoby],
  2. w skład podgrupy III wchodzą osoby wymienione w pkt b) od pkt 1 do pkt 59 zaskarżonego postanowienia, domagające się ustalenia, iż nieważne są umowy o świadczenie usługi (…) zawarte pomiędzy osobami należącymi do podgrupy, a pozwanymi, ewentualnie – w  razie oddalenia powództwa w powyższym zakresie – ustalenia, iż osoby należące do podgrupy nie są zobowiązane na rzecz pozwanych do zapłaty kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) a ponadto w skład tej grupy wchodzi [dane 1 osoby],
  3. w skład podgrupy V wchodzą osoby wymienione w pkt c) od pkt 1 do pkt 482 zaskarżonego postanowienia, domagające się ustalenia, iż nieważne są umowy o świadczenie usługi (…) zawarte pomiędzy osobami należącymi do podgrupy, a pozwanymi, ewentualnie – w  razie oddalenia powództwa w powyższym zakresie – ustalenia, iż osoby należące do podgrupy nie są zobowiązane na rzecz pozwanych do zapłaty kwoty 94,80 zł tytułem abonamentu za korzystanie z usług portalu (…) oraz kwoty 100 USD tytułem kary umownej za naruszenie regulaminu świadczenia usługi (…) z dnia 16.04.2010r. określonej w par 6 pkt 3 rzeczonego regulaminu, a ponadto w skład tej grupy wchodzi: [dane 10 osób]

ewentualne — o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy w całości do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Postanowieniu temu skarżący zarzucił obrazę przepisów postępowania polegającą na wadliwym ustaleniu zakresu umocowania powoda do działania w imieniu i na rzecz osób przystępujących do postępowania grupowego, poprzez uznanie, że powód nie może w imieniu i na rzecz tych osób domagać się w pozwie unieważnienia umów o świadczenie usługi (…) zawartych przez osoby przystępujące do postępowania grupowego z pozwanymi. Drugim zarzutem było niezasadne przyjęcie przez Sąd, że uzasadnione jest oddalenie wniosku o ustalenie składu grupy w zakresie niektórych osób wymienionych na przedostatniej i ostatniej stronie uzasadnienia postanowienia, w pkt 1-19, ze względu na wadliwe wskazanie, iż stroną postępowania jest przedstawiciel ustawowy strony, a nie sama strona – gdyż brak ten jako brak usuwalny w toku postępowania usunięto.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie należy uznać za uzasadnione, co winno skutkować uchyleniem zaskarżonego postanowienia.

Stosownie do treści art. 17 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) Sąd Okręgowy wydał postanowienie ustalające skład grupy w toczącym się postępowaniu grupowym. Postanowienie to co do zasady pełni rolę stabilizującą skład grupy w dalszym toku postępowania, Sąd meriti przesądza bowiem w odniesieniu do każdej, wskazanej przez powoda osoby, czy w zestawieniu z roszczeniami, na podstawie których Sąd uprzednio dokonywał oceny dopuszczalności postępowania grupowego, jej roszczenia czynią zadość kryterium jednorodzajowości i podobieństwa podstawy faktycznej oraz czy spełniony został warunek ujednolicenia w danej grupie.

Stąd należy zwrócić uwagę na bezpośredni związek wskazanego przepisu, regulującego decyzję Sądu co do przyznania statusu członka grupy z art. 12 zd. 1 u.d.p.g., normującym treść oświadczenia o przystąpieniu do grupy, na rzecz której prowadzone jest postępowanie sądowe. Oświadczenie to stanowi sformalizowany przejaw woli dochodzenia roszczenia na drodze szczególnego trybu postępowania sądowego. Jest ono składane nie bezpośrednio, lecz za pośrednictwem reprezentanta grupy, na którym ciąży obowiązek przyjęcia pisemnych oświadczeń o przystąpieniu do grupy, sporządzenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy oraz przedstawienia sądowi wykazu wraz z oświadczeniami, a następnie reprezentowania interesów wszystkich członków grupy — także tych, którzy przystąpili do grupy po publikacji ogłoszenia o wszczęciu postępowania. Tym samym rola reprezentanta nie ogranicza się do fizycznego przekazania złożonych oświadczeń, lecz do dokonania oceny oświadczeń i ich wstępnej selekcji w celu sporządzenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy. U.d.p.g. nie przewiduje co prawda wstępnej selekcji oświadczeń osób uprawnionych przez sąd, lecz w określonym przypadku może okazać się to celowe, np. ze względu na występujące rozbieżności pomiędzy treścią żądania uprawnionego, określonego w oświadczeniu, a treścią roszczenia zawartego w petitum pozwu sporządzonego przez reprezentanta grupy.

Sąd Okręgowy w okolicznościach niniejszej sprawy, dokonując weryfikacji oświadczeń złożonych przez osoby przystępujące do postępowania słusznie zauważył, że treść żadnego ze złożonych oświadczeń nie daje prima facie podstaw do ustalenia, że przystępujący żądał ustalenia nieważności umowy. Żądanie takie zostało jednak sformułowane przez reprezentanta w petitum pozwu i jako takie powinno zostać poddane weryfikacji w trakcie badania wystąpienia przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Podnieść należy za stanowiskiem doktryny, że badanie przynależności do określonej grupy poszczególnych osób jest zabiegiem wtórnym wobec badania dopuszczalności samego postępowania, szczególnie biorąc pod uwagę, że sąd bada dopuszczalność postępowania grupowego na podstawie okoliczności dotyczących osób uprawnionych od początku postępowania (Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, T. Jaworski, P. Radzimierski, wyd. C.H. Beck, 2010).

Sąd Okręgowy, wydając postanowienie z dnia 21 sierpnia 2012 r., orzekł o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym co do całości powództwa, oznaczonego w petitum pozwu i tym rozstrzygnięciem sąd drugiej instancji jest związany. W przeciwnym wypadku, sąd stwierdziwszy wystąpienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego jedynie w stosunku do części roszczeń objętych pozwem winien, zdaniem Sądu Apelacyjnego, wypowiedzieć się w tej kwestii, wydając odpowiednio postanowienie o częściowym odrzuceniu pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Częściowe odrzucenie pozwu jest konstrukcją znaną i stosowaną w praktyce sądowej, mimo braku wyraźnego oparcia w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2008 r., sygn. akt I PZP 5/08, OSNP 2009, nr 11—12, poz. 132).

Sąd Okręgowy po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym podjął czynności mające na celu uformowanie składu grup w ramach tego postępowania, zarządzając w tym celu publikację ogłoszenia w prasie o wszczęciu postępowania grupowego przed Sądem Okręgowym w Gdańsku w XV Wydziale Cywilnym. Jak wynika z sentencji postanowienia z dnia 10 września 2012 r., Sąd Okręgowy oznaczając przedmiot spraw oparł się na żądaniu pozwu, wskazując w pierwszej kolejności roszczenie o ustalenie, iż nieważne są umowy o świadczenie usługi zawarte pomiędzy pozwanymi a powodem i członkami chcącymi przystąpić do grupy, wymienionymi w pkt II a pozwu, a dopiero w dalszej kolejności o zasądzenie i ustalenie. Działanie takie miało niewątpliwie na celu zapewnienie możliwie dużej ilości osób, potencjalnie zainteresowanych ww. postępowaniem i rozważających wstąpienie do niego, udział w niniejszym postępowaniu. Z tego względu istotne jest, że osoby, zainteresowane uczestnictwem w określonym postępowaniu grupowym w charakterze członka grupy, winny wyraźnie zamanifestować swoją wolę, składając reprezentantowi grupy oświadczenie o przystąpieniu do grupy. Nie można bowiem zostać uczestnikiem postępowania grupowego bez wiedzy oraz wyraźnej woli osoby zainteresowanej.

Przyjęty w u.d.p.g. model formowania składu osobowego grupy w ocenie Sądu Apelacyjnego pozwala na stwierdzenie, że sporządzony wykaz osób wraz z oświadczeniami o przystąpieniu powinien być traktowany jako szczególnego rodzaju pismo procesowe wraz z obligatoryjnym załącznikiem obejmującym listę i oświadczenia członków przystępujących do grupy. Czynność polegająca na złożeniu wykazu z oświadczeniami do sądu jest równoznaczna z wnioskiem reprezentanta o rozpoznanie sprawy na rzecz wskazanych osób w określony sposób. Zarówno oświadczenia, jak i wykaz członków grupy podlegają kontroli formalnej sądu, do którego są składane przez reprezentanta. Sąd powinien zbadać zgodność treści wykazu członków grupy i ich oświadczeń z treścią żądania powoda, a także zbadać treść ww. oświadczeń pod kątem tego, czy osoby objęte wykazem skutecznie wyraziły wolę, by ich roszczenie o unieważnienie umów było dochodzone przez reprezentanta grupy w tym postępowaniu, a w szczególności: czy zamiar przystąpienia do grupy został wyrażony w sposób stanowczy, czy żądanie zostało określone w sposób wystarczająco precyzyjny i czy oświadczenie jest własnoręcznie podpisane.

Oświadczenie o przystąpieniu do grupy stosownie do treści art. 12 zd. 1 u.d.p.g. winno zawierać m. in. określenie żądania przez uprawnionego. Zgodnie z poglądem doktryny owo żądanie osoby uprawnionej powinno odpowiadać standardom obowiązującym dla oznaczenia żądania w zwykłym postępowaniu cywilnym. Żądania członków grupy wyznaczają bowiem przedmiotowe granice sporu (Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, T. Jaworski, P. Radzimierski, wyd. C.H. Beck, 2010). Wykaz osób, które na skutek ogłoszenia prasowego przystąpiły do grupy, sporządza powód i to on przedstawia go, wraz oświadczeniami o przystąpieniu do grupy, sądowi orzekającemu. Jak wskazano wyżej, status powoda w tym postępowaniu posiada reprezentant grupy, to jest osoba, o jakiej mowa w art. 4 u.d.p.g. Konsekwencją tego jest konieczność odpowiedniego stosowania wobec niego przez sąd prowadzący postępowanie (to jest uwzgledniającego specyfikę postępowania grupowego) wymogów, jakie w procesie cywilnym powinna spełniać strona tego procesu. Jednym z takich wymogów jest spowodowanie przez sąd — w drodze wydawanych zarządzeń o charakterze techniczno-porządkowym czy decyzji procesowych mających swój wyraz w wydawanych postanowieniach lub zarządzeniach — takiego określenia roszczenia przez powoda, aby zarówno dla każdej ze stron, jak i dla sądu orzekającego jasna była treść żądania poddanego pod osąd. Ma to szczególne znaczenie w postępowaniu grupowym, gdzie — tak jak w przedmiotowej sprawie — żądania pozwu zostały sformułowane w kilku wariantach i obejmują roszczenia ewentualne, co wymagało ich podzielenia na podgrupy.

Zważyć należy przy tym na dwustopniowość postępowania grupowego w samym tylko pierwszym etapie, to jest od chwili wniesienia pozwu do jego ostatecznego ustabilizowania w drodze wdania przez sąd postanowienia co do składu grupy na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Z chwilą uprawomocnienia się tego postanowienia następuje dopiero stan pewności zarówno co do składu osobowego grupy, jak i co do treści roszczeń podlegających rozpoznaniu w sprawie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego rola procesowa reprezentanta grupy, odpowiadająca roli powoda w „zwykłym” procesie cywilnym, nakłada na niego obowiązek dbałości o takie przygotowanie materiału procesowego, w szczególności w zakresie opracowania wykazu osób przystępujących do grupy, w tym — precyzyjnego określenia przynależności poszczególnych osób do grupy członków dochodzących konkretnych roszczeń, by możliwe było przyporządkowanie każdego z członków grupy do danego roszczenia, ale także zgłoszenie się każdego członka grupy przy uwzględnieniu możliwości wyboru tych roszczeń, które opisano w pozwie oraz w ogłoszeniu prasowym.

Na gruncie niniejszego procesu wystąpiła sytuacja, w której w pozwie wniesionym przez reprezentanta grupy niewątpliwie podstawowym żądaniem jest roszczenie o ustalenie nieważności umów o świadczenie usługi obok którego zgłoszono żądania ewentualne. Jak wskazał powód w uzasadnieniu pozwu, żądania zgłoszone przez niego dzielą się na 4 bliżej określone grupy. Do pozwu w takim kształcie reprezentant grupy jako powód dołączył między innymi oświadczenia łącznie 181 osób, spełniając tym samym wymóg przewidziany w art. 6 ust. 2 u.d.p.g. Podnieść w tym miejscu należy, że oświadczenia tej grupy osób, które zostały zgłoszone przez powoda już w pozwie, nie musiały obejmować takich elementów, jakie konieczne są w przypadku oświadczeń o przystąpieniu do grupy składanych na zasadzie art. 12 u.d.p.g. W oświadczeniach załączonych do pozwu dopuszczalne jest nawet posłużenie się odesłaniem do pozwu w zakresie określenia żądań, bowiem zasadnicze znaczenie na tym etapie ma umożliwienie sądowi orzekającemu ocenę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2015 r., I CSK 672/14 — LEX nr 1918807). Jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu, oświadczenia te nie są samodzielną i niezależną od pozwu podstawą ustalenia przez sąd przedmiotu i dopuszczalności postępowania grupowego. Decydujące w tym zakresie znaczenie należy nadać treści pozwu, co do którego zakłada się, że jest on rezultatem uzgodnień wszystkich członków grupy inicjującej postępowanie.

Należy dalej mieć na względzie, że po wniesieniu pozwu (wraz z oświadczeniami 181 członków grupy) obejmującego żądanie ustalenia nieważności przedmiotowej umowy, Sąd pierwszej instancji na zasadzie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. wydał prawomocne postanowienie z dnia 21 sierpnia 2012 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a następnie zgodnie z art. 11 u.d.p.g. zarządził ogłoszenie w prasie. Jak wynika z materiału dowodowego, ogłoszenie to odzwierciedlało w swej treści żądania zgłoszone w pozwie. Adresaci ogłoszenia zostali zatem poinformowani o możliwości przystąpienia do postępowania obejmującego roszczenia wymienione w ogłoszeniu oraz opisane w ten sam sposób w pozwie. Sąd Okręgowy dostrzegł następnie, że treść żadnego ze złożonych oświadczeń nie daje podstaw do ustalenia, że przystępujący żądał ustalenia nieważności umowy, bowiem nie wynika to z treści tych oświadczeń, co, zdaniem Sądu meriti, uzasadniało ocenę, że reprezentant grupy bezpodstawnie wykreował roszczenie o ustalenie nieważności umowy, przekraczając tym samym przysługujące mu uprawnienia, bowiem przypisał osobom zgłaszającym przystąpienie do grupy dochodzenie roszczeń, których nie obejmowały one swoim zamiarem. Roszczenie o ustalenie nieważności umowy nie było bowiem wyszczególnione w formularzu zgłoszenia przystąpienia do postępowania grupowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wprawdzie na reprezentancie grupy spoczywał, jak wskazano, obowiązek prawidłowego, tj. odpowiadającego uzgodnionej wcześniej intencji grupy, przygotowania dokumentów wymaganych przez sąd do nadania sprawie biegu, to jednak na gruncie faktycznym niniejszej sprawy, biorąc pod uwagę oczywistą niespójność pomiędzy treścią żądania ujętego w pozwie oraz opisanego w ogłoszeniu prasowym opublikowanym w oparciu o art. 11 u.d.p.g. a treścią formularza zgłoszenia swojego udziału w tym postępowaniu przez dalszych członków grupy, rzeczą Sądu pierwszej instancji było wyjaśnienie tej rozbieżności przed wydaniem zaskarżonego postanowienia, przyporządkowującego poszczególnych członków grupy do poszczególnych żądań. Zdaniem Sądu było to celowe w sytuacji, gdy niniejsza sprawa jest na etapie ustalania składu grupy przystępującej do postępowania grupowego o strukturze przedmiotowej prawomocnie już ustalonej we wcześniej wydanych, wiążących Sąd postanowieniach.

W istocie właściwe przygotowanie formularzy zgłoszeniowych należało do reprezentanta grupy, który winien był tak sformułować ich treść, by członkowie przystępujący do grupy bez potrzeby konfrontacji formularza z treścią żądań pozwu mogli dokonać zgłoszenia i zadecydować o zakresie przedmiotowym swojego przystąpienia do postępowania grupowego. Jeśli jednak, tak jak to miało miejsce w postępowaniu w sprawie niniejszej, doszło do opisanej wyżej rozbieżności, to — przyjmując, że wspomniany wykaz wraz z oświadczeniami stanowi rodzaj pisma procesowego powoda, Sąd pierwszej instancji powinien był wezwać powoda będącego reprezentantem grupy do wyjaśnienia zachodzących wątpliwości, przy odpowiednim zastosowaniu art. 130 k.p.c. Trudno bowiem zaakceptować sytuację, w której sąd miałby przystąpić do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, w którym żądania zgłoszone w pozwie oraz ujęte w ogłoszeniu prasowym różniłyby się od roszczeń określonych w zgłoszeniach członków grupy złożonych w reakcji na to ogłoszenie, gdy z dokumentów złożonych do akt sprawy wynika, że treść zgłoszenia nie odpowiadała treści ogłoszenia i żądania pozwu.

Działanie Sądu w opisany sposób było celowe zwłaszcza wobec treści punktu 10 formularza zgłoszeń, przypisujących reprezentantowi grupy szerokie uprawnienia do wszelkich czynności zmierzających do realizacji roszczeń przeciwko pozwanym, a w punkcie 9 in fine zgłaszający wyrażali generalną wolę udziału w postępowaniu w ramach takiego zaszeregowania do grupy, które w razie wątpliwości umożliwiałoby zwolnienie ich od całości zobowiązań wobec (…) s.c. Droga obrana do tego celu przez reprezentanta grupy poprzez sformułowanie żądań określonych w pozwie, ogłoszonych następnie w prasie w trybie art. 11 u.d.p.g., winna dawać członkom grupy realną możliwość przystąpienia do postępowania grupowego i zgłoszenia w nim żądań ujętych we wniesionym już pozwie (i publicznie ogłoszonych). W razie powzięcia przez Sąd orzekający wątpliwości przed wydaniem zaskarżonego postanowienia, zobowiązanie wymagające wyjaśnienia, względnie nawet uzupełnienia lub stosownej modyfikacji treści oświadczeń winno zostać nałożone na powoda. Dopiero w razie, gdyby wątpliwości w tym zakresie nie zostały usunięte w zakreślonym terminie, sankcją zastosowaną przez sąd meriti byłoby wydanie postanowienia co do składu grupy, w którym żadna z podgrup w nim przedstawionych nie wnosi o ustalenie nieważności spornej umowy. Innymi słowy, bez uprzedniego zbadania rzeczywistego zamiaru członków przystępujących do grupy co do zakresu roszczeń, które zostały objęte pozwem i ogłoszeniem, a także zakresu przedmiotowego zgłoszenia, Sąd orzekający nie powinien był — wobec nasuwających się w tej sprawie wątpliwości co do rzeczywistego zamiaru zgłoszeniodawców — dokonywać ostatecznej stabilizacji podmiotowej postępowania grupowego.

Reasumując, treść żądania opisanego w pozwie, a nie treść 181 oświadczeń dołączonych do pozwu w trybie art. 6 u.d.p.g., determinuje przedmiot niniejszego sporu, prawomocnie już określony. Skoro Sąd pierwszej instancji nie wzywał powoda do usunięcia wskazanej wyżej niespójności pomiędzy treścią petitum pozwu a treścią tych oświadczeń w ramach procedury usuwania braków formalnych pozwu na zasadzie art. 130 k.p.c., a następnie zarządził ogłoszenie prasowe informujące o żądaniach identycznych jak w petitum pozwu, to nie jest zasadne pozbawienie osób zgłaszających się na skutek takiego ogłoszenia możliwości dochodzenia w postępowaniu grupowym roszczenia w pozwie podstawowego, o ustalenie nieważności spornej umowy, przynajmniej przed podjęciem próby wyjaśnienia tej rozbieżności i umożliwienia powodowi jej ewentualnej konwalidacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego bez wyjaśnienia powyższej kwestii stwierdzenie, że reprezentant grupy domaga się w imieniu członków grupy uwzględnienia roszczeń, które w istocie nie są objęte ich wolą — wobec treści pozwu i o ogłoszenia prasowego, jest przedwczesne.

Odnośnie do drugiego zarzutu zażalenia, odnoszącego się do kwestii oddalenia wniosku o ustalenie składu grup w zakresie osób wymienionych w treści uzasadnienia ze względu na wadliwe wskazanie, że stroną postępowania jest przedstawiciel ustawowy strony, a nie sama strona, należy zarzut ten ocenić jako bezpodstawny jedynie w części. Prawidłowo Sąd Okręgowy poczynił ustalenia faktyczne co do legitymacji określonych osób do udziału w przedmiotowej, jednakże Sąd Apelacyjny nie w całości podzielił ocenę prawną tych ustaleń, prowadzącą do stwierdzenia, że brak jest możliwości zastosowania w okolicznościach rozpatrywanej sprawy art. 196 k.p.c. z uwagi na wyłączenie ustawowe zawarte w art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Taka konkluzja dotyczyć bowiem winna, zdaniem Sądu Apelacyjnego, jedynie tych osób, które nadal są małoletnie i za które w sprawie zgłosili się jako członkowie grupy ich przedstawiciele ustawowi. W tych przypadkach, istotnie, wejście do grupy w miejsce przedstawicieli ustawowych osób małoletnich, które reprezentują, z jednoczesnym ustaleniem statusu prawnego osób zgłaszających się jako jedynie przedstawicieli ustawowych małoletnich członków grupy, oznaczałoby zamianę wymagającą zastosowania niedozwolonych w postępowaniu grupowym przekształceń podmiotowych. Nie można natomiast odnieść takiej samej oceny do sytuacji, w których wprawdzie błędnie do grupy zgłosili się przedstawiciele ustawowi członków grupy, ale po dostrzeżeniu tego błędu przed Sądem orzekającym zgłoszenia te zostały zmodyfikowane jako złożone w imieniu osób, które w istocie są pełnoletnie i same wyraziły wolę udziału w grupie. Uzupełniające oświadczenia w tym przedmiocie zostały załączone przez powoda do pisma procesowego z dnia 25 maja 2015 r. (K.6375 i nast.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego przynajmniej co do części z tych zgłoszeń możliwa byłaby ich konwalidacja bez naruszenia art. 24 u.d.p.g. Warunkiem byłoby ustalenie, że w chwili złożenia do reprezentanta grupy oświadczenia o przystąpieniu do grupy, dana osoba była pełnoletnia, a zgłoszenie dokonane pismem podpisanym przez rodzica nastąpiło w granicach udzielonego mu umocowania. Do takiego ustalenia — co do istnienia umocowania w powyższym zakresie — upoważnia treść części oświadczeń, złożonych uzupełniająco przez osoby pełnoletnie. Powyższa kwestia, przed jej przesądzeniem przez Sąd pierwszej instancji w postanowieniu ustalającym skład grupy i poszczególnych podgrup, wymaga zbadania i dokonania ustaleń faktycznych. Wskazać bowiem należy, że według treści ogłoszenia opublikowanego w następstwie postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 10 września 2012 roku, pisemne oświadczenia osób przystępujących do niniejszego postępowania grupowego mogły być złożone w nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia. Po ustaleniu zatem daty upływu tego terminu i porównaniu daty uzyskania pełnoletności przez osoby zgłoszone w uzupełnieniu oświadczeń o przystąpieniu, załączonych do wspomnianego pisma procesowego powoda z dnia 25 maja 2015 r., możliwe będzie określenie, czy w dacie zgłoszenia osoby te mogły samodzielnie przystąpić do postępowania grupowego, a wystąpienie — w ich w istocie imieniu — przez rodzica — było li tylko wynikiem omyłki, naprawionej przed wydaniem zaskarżonego postanowienia.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., przekazując sprawę w zakresie uzupełnienia braków wykazu wraz z oświadczeniami członków grupy do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji weźmie pod uwagę powyższe rozważania i konieczność odpowiedniego uzupełnienia postępowania przed wdaniem postanowienia końcowego co do składu grupy.

Sąd Apelacyjny nie rozstrzygał o kosztach postępowania zażaleniowego, bowiem wdane postanowienie nie ma charakteru orzeczenia kończącego postępowanie w instancji w rozumieniu art. 108 § 1 k.p.c. O kosztach tych rozstrzygnie Sąd Okręgowy w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 21 grudnia 2016 r.

Written by

  1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy stanowi oświadczenie woli. Brak zamieszczenia daty na dokumencie nie ma wpływu na ważność oraz wiarygodność oświadczenia o przystąpieniu do grupy.
  2. Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami roszczeń poszczególnych członków grupy nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że roszczenia te oparte są na takiej samej podstawie faktycznej.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Adam Maciński

Sędziowie:                     SSO Krzysztof Rudnicki, SSO Anna Stańczyk

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa D. D. działającej jako reprezentant grupy przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W. o ustalenie

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powódka D. D. działająca jako reprezentant grupy wniosła o ustalenie braku związania reprezentanta i członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanymi do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a ustalanego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zmiennego oprocentowania, z uwagi na fakt, iż klauzule te mają charakter abuzywny (np. § 2 ust. 1 umów w zakresie zapisu „nominowanego do waluty (…), według kursu kupna walut obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz”, § 3 ust. 2 umów, § 5 ust. 5 (wzór (…)) i następne por. k. 2-3 akt). Wniosła dalej o ustalenie, że strony są związane umową w pozostałym zakresie i o ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku w tym zakresie, a nadto o ustalenie, że powódka oraz członkowie grupy winni spłacać wierzytelność wynikającą z umów kredytu z pominięciem ww. zapisów, tj. w wysokości określonej w umowie w walucie polskiej z oprocentowaniem wynikającym z § 2 ust. 4 umowy w zakresie objętym powództwem tj. od dnia 18 lutego 2006 r. do dnia 30 listopada 2008 r.

Powódka wskazała, iż grupa składa się z 55 członków i spełnia kryteria objęcia ich postępowaniem grupowym w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”). Członkowie grupy dochodzą bowiem roszczenia wynikającego z zawarcia z pozwanym bankiem umów o kredyt hipoteczny jako konsumenci. Są to roszczenia jednego rodzaju, albowiem każdy z członków grupy posiada wobec strony pozwanej roszczenie o ustalenie takiej samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej, w oparciu o takie same okoliczności faktyczne tj. dowolność ustalania kursu kupna (…) do waloryzowania umowy i ustalenia zapisu rachunkowego zadłużenia w (…), brak wyjaśnienia dlaczego do wypłaty zastosowano kurs kupna waluty, a do spłaty kurs sprzedaży, a nadto zastrzeżenie na rzecz banku prawa do wiążącej interpretacji umowy w zakresie zmiany warunków oprocentowania. Wskazała też, że różnice między umowami zawartymi przez członków grupy co do odmiennego określenia numeracji postanowień oraz wpisania nieznacznej różnicy stylistycznej w jednym zdaniu, nie wpływają tu na możliwość wspólnego rozpatrzenia sprawy, gdyż nie są to różnice znaczeniowe.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (…) Bank S.A. z siedzibą we W. podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wniosła o odrzucenie złożonego pozwu. Strona pozwana nie kwestionowała, iż członkowie grupy mają tu przymiot konsumentów. Zarzuciła jednakże, że kwestionuje prawdziwość oświadczeń członków grupy, podnosząc, że tylko cztery z 55 oświadczeń zostały, jak wynika z daty na oświadczeniach, złożone po dniu 17 września 2015 r., pozostałe zaś mają datę dużo wcześniejszą albo w ogóle nie mają wskazanej daty, nie są więc w ocenie strony pozwanej wiarygodne. Wskazała też, że nie została spełniona przesłanka wymaganej liczby osób w zakresie roszczeń numer (…) gdyż sformułowanie zawarte w pozwie nie odpowiada woli osób składających oświadczenie o przystąpieniu. Podniosła ponadto, że roszczenie członków grupy nie jest też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej roszczeń w zakresie roszczenia (…), albowiem doszło tu do zawarcia z 12 członkami grupy aneksów do umów kredytowych zawierających zmianę klauzuli zmiennego oprocentowania zastępując ją mechanizmem (…) + stała marża banku, a zatem osoby te nie posiadają interesu prawnego w niniejszym postępowaniu. Zarzuciła też różnorodność postanowień, które powódka wskazała jako abuzywne i z których wywodzi pozostałe roszczenia, a to § 5 ust. 5 (wzór (…)) i § 6 ust. 1 i 2 (wzór (…) (…)). Podniosła również, że okoliczności faktyczne w odniesieniu do poszczególnych członków grupy nie są takie same, jak podaje powódka, gdyż wskazane elementy takie jak data zawarcia umowy, kwota kredytu, wysokość oprocentowania odnoszą się do umowy kredytowej każdego konkretnego członka grupy i stanowią osobny fakt.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego zostały uregulowane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach, w których dochodzone jest roszczenie jednego rodzaju przez grupę osób (co najmniej 10 osób), a nadto gdy podstawa faktyczna zgłaszanych roszczeń jest jednakowa, to jest ta sama lub taka sama. W myśl art. 1 ust. 2 u.d.p.g. rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym może mieć miejsce w szczególności w sprawach z zakresu ochrony konsumentów.

Nadto, zgodnie z art. 12 zd. 1 u.d.p.g., w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swoje żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie zostały zaś spełnione wszelkie przesłanki warunkujące rozpoznanie jej w postępowaniu grupowym.

Przede wszystkim wskazać tu należy, iż skład grupy określony w pozwie został potwierdzony oświadczeniami członków grupy w sposób należyty. Oświadczenie członka grupy ma bowiem charakter oświadczenia woli. W niniejszym postępowaniu członkowie grupy wyrazili wolę wystąpienia z pozwem zbiorowym przeciwko stronie pozwanej. Dla ważności oświadczenia woli w formie dokumentarnej nie jest zaś miarodajna data jego złożenia, gdyż ma ona znaczenie wyłącznie dowodowe. Zamieszczenie na dokumencie daty również w żaden sposób nie wpływa na wiarygodność zawartego w nim oświadczenia woli, a jedynie oznacza faktyczną datę jego złożenia. Tym samym fakt, iż do pozwu w niniejszej sprawie zostały złożone oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, wyczerpuje wymóg wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzenia roszczenia przez grupę co najmniej dziesięciu osób. Treść oświadczeń złożonych przez poszczególnych członków grupy nie pozostawia natomiast wątpliwości, iż ich wolą jest osiągnięcie tego właśnie skutku, który został wyrażony w żądaniu pozwu.

W ocenie Sądu, nie sposób uznać również, iż oświadczenia osób przystępujących do grupy, jak również postanowienia umowy zawartej przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, obejmują węższy zakres niż żądanie pozwu, a mianowicie nie obejmują roszczeń (…) W postanowieniu z dnia 18 września 2015 r., sygn. akt I CSK 672/14, Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy, o którym mowa w art. 6 ust. 2 w zw. z art. 12 zd. pierwsze u.d.p.g., wystarczy powołanie się na treść pozwu, jeżeli nie uniemożliwia to oceny dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Wskazać należy dalej, iż elementem istotnym w myśl art. 1 u.d.p.g. jest jednorodzajowość roszczeń członków grupy. Jednorodzajowymi roszczeniami są zaś niewątpliwie roszczenia pieniężne. Natomiast w odniesieniu do pozostałych roszczeń o zasądzenie świadczeń (niepieniężnych) jednorodzajowość występuje wtedy, gdy reprezentant grupy dochodzi na rzecz wszystkich członków grupy jednorodzajowego sposobu zachowania się pozwanego, np. występuje z żądaniem zaniechania dokonywania przez przedsiębiorcę określonej nieuczciwej praktyki rynkowej (tak P. P., R. M. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. L. N., 2011 ). W ocenie Sądu, nie budzi z kolei wątpliwości, iż roszczenia członków grupy mają tu charakter roszczeń jednorodzajowych. Każdy z nich zawarł bowiem umowę zawierającą postanowienie, które – mimo różnic w użytych sformułowaniach – wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Roszczenia te są natomiast wywodzone z faktu zamieszczenia w umowach członków grupy klauzul abuzywnych i w efekcie zmierzają tu do uznania postanowień zawierających te klauzule za nieważne.

W kwestii zwarcia aneksów do umowy kredytu przez część członków grupy, skutkujących tu, zdaniem strony pozwanej, zmianą podstawy faktycznej roszczenia wobec tych osób, to w ocenie Sądu, powyższa okoliczność nie przesądza o braku oparcia roszczeń na jednakowej podstawie faktycznej. W niniejszej sprawie jednakowość podstawy faktycznej została bowiem określona w pozwie jako „taka sama podstawa faktyczna”. Pojęcie to opisuje sytuację, w której wystąpiło wiele podobnych zdarzeń faktycznych, a kwestie wspólne dla całej grupy przeważają nad zagadnieniami ściśle indywidualnymi (tak P. P., R. M. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. L. N., 2011 ). Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami poszczególnych roszczeń nie stoi zatem na przeszkodzie uznaniu, iż roszczenia są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu, fakt zawarcia przez 12 członków grupy ze stroną pozwaną aneksów do umowy kredytu, nie miało tu wpływu na ocenę elementów stanu faktycznego, które ze względu na treść żądania pozwu są wspólne dla wszystkich członków grupy, przy uwzględnieniu faktu, iż przedmiotowe aneksy nie obowiązywały w okresie, objętym żądaniem pozwu. Dla Sądu kluczowym pozostaje, iż w okresie objętym pozwem obowiązywały zawarte w umowach kredytu postanowienia, które powódka wskazała jako mające charakter klauzul abuzywnych – wprowadzających w stosunku do każdego z członków grupy identyczny mechanizm, a polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – zdaniem powódki – nieważnością umów w tym zakresie. Również zarzut strony pozwanej dotyczący odmienności sformułowania postanowień umownych w umowach zawartych z poszczególnymi członkami grupy nie znajduje uzasadnienia. Weryfikacja brzmienia postanowień umownych, wskazanych w pozwie, prowadzi bowiem do wniosku, iż regulują one tą samą materię w zakresie stosunków prawnych nawiązanych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Zaaprobować tu należy stanowisko wyrażone m. in. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r. (I ACz 43/15, OSA 2015/7/43-53), że „odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawierania umów, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane”.

Mając zatem powyższe na względzie, Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie spełnione zostały wszystkie przesłanki, wskazane w art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 12 ust. 1 u.d.p.g., warunkujące jej rozpoznanie w tymże postępowaniu. I z tych też względów, na podstawie art. 10 ust. 1 zd. 2 u.d.p.g., Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie teksty orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, usunięcie danych dotyczących członków grupy, opracowanie wizualne oraz usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 28 września 2016 r.

Written by

  1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy jest działaniem podejmowanym w celu dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Składający oświadczenie ma więc zamiar wywołania określonego skutku procesowego, który nastąpi z chwilą przedstawienia sądowi przez reprezentanta wykazu osób wchodzących w skład grupy, pod warunkiem umieszczenia w nim osoby składającej oświadczenie.
  2. Nie jest trafne bezwzględne stosowanie do oświadczenia o przystąpieniu do grupy przepisów o składaniu oświadczeń woli.
  3. Żądanie zasądzenia mieści w sobie wprawdzie implicite żądanie ustalenia, jednak to ostatnie rozstrzygane jest tylko przesłankowo i nie znajduje wyrazu w sentencji wyroku. W rezultacie istnienie prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie o zasądzenie nie tworzy powagi rzeczy osądzonej dla żądania ustalenia odpowiedzialności.
  4. Związanie prawomocnym wyrokiem może rozciągać się na motywy wyroku w zakresie, w jakim stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu, indywidualizują sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu oraz określają istotę danego stosunku prawnego.
  5. Dla zaistnienia stanu sprawy osądzonej jednocześnie musi występować identyczność przedmiotu rozstrzygnięcia oraz identyczność podstawy faktycznej i prawnej sporu.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Beata Byszewska

Sędziowie:                     SSA Beata Kozłowska (spr.), SSA Katarzyna Polańska-Farion

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Z. P. przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego i Prezydenta miasta C. o ustalenie na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2016 r., sygn. akt II C 172/15

postanawia:

  1. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie drugim w ten sposób, że ustalić, iż W. S. i E. S. wchodzą w skład grupy;
  2. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie trzecim i odmówić odrzucenia pozwu w stosunku do F. O.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

– w punkcie pierwszym ustalił, że w skład grupy wchodzą: (…);

– w punkcie drugim odmówił przyznania statusu członka grupy W. S. oraz E. S;.

– w punkcie trzecim odrzucił pozew w zakresie roszczenia zgłoszonego przez F. O.

Na powyższe postanowienie zażalenie wniosła powódka, zaskarżając je w części, tj. w zakresie punktu drugiego i trzeciego, zarzucając:

a) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 125 k.p.c. i 165 § 2 k.p.c. w zw. z art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) poprzez uznanie, że oświadczenie o przystąpieniu do grupy nie jest pismem procesowym szczególnego rodzaju, do którego odpowiednie zastosowanie winny mieć przepisy art. 125 k.p.c. i 165 § 2 k.p.c., w szczególności wobec faktu, że w postępowaniu grupowym reprezentant grupy pełni funkcje zastrzeżone dotychczas w postępowaniu cywilnym wyłącznie dla sądu prowadzącego postępowanie;

b) na wypadek nieuwzględnienia ww. zarzutu, powódka wskazała na błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że E. S. oraz W. S. nie złożyły reprezentantowi grupy pisemnych oświadczeń o przystąpieniu do grupy w dniu 28 stycznia 2016 r., podczas gdy reprezentant grupy został powiadomiony pocztą elektroniczną o złożeniu przez ww. oświadczeń o przystąpieniu do grupy w formie pisemnej, zapoznał się z ich treścią tą samą drogą, a zostały mu one jedynie doręczone listownie po 28 stycznia 2016 r.;

c) naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez uznanie, że sprawa o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa względem F. O. została już prawomocnie rozstrzygnięta, podczas gdy roszczenia sformułowane w niniejszej sprawie wiążą się z działalnością innych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa aniżeli tych, których dotyczy wyrok, który zapadł w indywidualnej sprawie F. O.

Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że w skład grupy wchodzą także E. S., W. S. oraz F. O.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o oddalenie zażalenia oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

Nietrafnie przyjął Sąd I-ej instancji, że oświadczenia W. S. oraz E. S. zostały złożone po upływie terminu. Charakter samego oświadczenia o przystąpieniu do grupy, jak i terminu do złożenia tego oświadczenia, a w konsekwencji także możliwości zastosowania do niego art. 165 k.p.c., są w doktrynie sporne. Część przedstawicieli doktryny opowiada się za procesowym charakterem oświadczenia o przystąpieniu do grupy, a tym samym za traktowaniem terminu do złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy jako terminu procesowego (tak K. Piasecki (red.), Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, Legalis), inni uznają, że oświadczenie to ma charakter materialnoprawny, a tym samym, że termin do jego złożenia jest materialnoprawny (tak Paweł Pietkiewicz, Monika Rejdak, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2011, Lex; Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, Legalis). Inni jeszcze wskazują na dwoisty – materialnoprawny i procesowy charakter czynności polegającej na złożeniu oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można tracić z pola widzenia, że na tle przepisów u.d.p.g.oświadczenie o przystąpieniu do grupy jest działaniem podejmowanym w celu dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Składający oświadczenie ma więc zamiar wywołania nie tyle skutku materialnoprawnego, co określonego skutku procesowego, z tym, że skutek ten następuje dopiero z chwilą przedstawienia sądowi wykazu osób, które przystąpiły do grupy (art. 12 zdanie 2 u.d.p.g.) i to pod warunkiem, że reprezentant zdecyduje się umieścić w tym wykazie osobę składającą oświadczenie. Zatem nawet jeśli oświadczenie to jest w pewnym sensie oświadczeniem materialnoprawnym, to bezwzględne stosowanie do niego przepisów o składaniu oświadczeń woli nie wydaje się trafne. W wypowiedziach doktryny nie ma sporu co do tego, że braki oświadczeń o przystąpieniu do grupy mogą być uzupełnione na wezwanie reprezentanta. Zatem należy dopuścić możliwość uzupełnienia braku podpisu pod oświadczeniami W. S. oraz E. S. W niniejszej sprawie zostało to uczynione przed złożeniem do sądu wykazu przystępujących członków grupy, bowiem reprezentant grupy w terminie otrzymał drogą mailową skany pisemnych oświadczeń o przystąpieniu do grupy i zapoznał się z ich treścią, a następnie oryginały tych oświadczeń. W tym stanie rzeczy uznać należy, że odmowa uznania W. S. oraz E. S. za członków grupy nie była uzasadniona, aczkolwiek należy nadmienić, że okoliczności pozwalające na taki wniosek zostały przedstawione dopiero na etapie postępowania zażaleniowego.

Zasadne jest również zażalenie w zakresie dotyczącym punktu trzeciego zaskarżonego postanowienia. Nie można wprawdzie przyznać racji skarżącemu, że o braku tożsamości stron świadczy fakt, że roszczenia sformułowane w niniejszej sprawie wiążą się z działalnością innych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa aniżeli tych których dotyczy wyrok, który zapadł w indywidualnej sprawie F. O. Stroną postępowania jest bowiem Skarb Państwa jako podmiot mający osobowość prawną, nie zaś reprezentujące go statio fisci.

Niemniej jednak, aby można było mówić o istnieniu podstaw do odrzucenia pozwu, musi zachodzić również przedmiotowa tożsamość roszczeń. O tożsamości roszczeń można mówić jedynie wówczas, gdy zachodzi tożsamość żądania i okoliczności faktycznych. Żądania zgłoszone w niniejszej sprawie nie są tożsame z żądaniami zgłoszonymi przez F. O. w sprawie z jej powództwa prawomocnie już zakończonej. Sąd Okręgowy zdaje się zakładać, iż F. O. będzie dochodzić tego samego roszczenia, które było przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie prawomocnie już zakończonej. Wniosek taki jest przedwczesny. Jeśli nawet w poprzednim postępowaniu F. O. dochodziła odszkodowania za znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej, to nie oznacza to automatycznie, że utraciła ona prawo ponownego wytoczenia powództwa o odszkodowanie. Jeśli bowiem poprzednie powództwo zostało oddalone, a okoliczności, na które powołuje się powód uzasadniając nowy pozew, uległy następczo zmianie, dopuszczalne jest wytoczenie nowego powództwa o to samo żądanie; nie występuje tożsamość roszczeń skoro okoliczności faktyczne leżące u ich podstaw są różne (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2015 r., sygn. akt I CSK 926/14). Kwestia zakresu roszczeń F. O. będzie oczywiście przedmiotem ustaleń w postępowaniu indywidualnym, któremu ma służyć żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g., tym niemniej, biorąc pod uwagę stanowisko powódki, która w piśmie z dnia 22 września 2016 r. wskazała na zamiar dochodzenia „dalej idących roszczeń”, na obecnym etapie postępowania brak jest podstaw do uznania, że ustalenie odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g. będzie służyć dochodzeniu przez  F. O. tych samych roszczeń, które były przedmiotem oceny w zakończonej już sprawie. Nie można również uznać, by przesłankowa ocena odpowiedzialności Skarbu Państwa dokonana w zakończonym już postępowaniu z powództwa F. O., pociągała za sobą stan rzeczy osądzonej.

Żądanie zasądzenia mieści w sobie wprawdzie implicite żądanie ustalenia, jednak to ostatnie rozstrzygane jest tylko przesłankowo i nie znajduje wyrazu w sentencji wyroku. W rezultacie istnienie prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie o zasądzenie nie tworzy powagi rzeczy osądzonej dla żądania ustalenia odpowiedzialności. Inną zupełnie kwestią jest moc wiążąca w rozumieniu art. 365 k.p.c. takiego prejudycjalnego rozstrzygnięcia w innej sprawie, która jednakże nie może prowadzić do odrzucenia pozwu. Związanie prawomocnym wyrokiem może rozciągać się na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu, w jakim indywidualizują one sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego. Chodzi przy tym tylko o elementy uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu (…). Wskazuje się, że związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku nawet, jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2011 r., sygn. akt I CSK 249/10).

Niezależnie od powyższego zaznaczenia wymaga, że aby zaistniał stan sprawy osądzonej, musi występować nie tylko identyczność przedmiotu rozstrzygnięcia, lecz także identyczność podstawy faktycznej i prawnej sporu. Tym samym nawet gdyby porównywać roszczenie pieniężne F. O. objęte prawomocnym wyrokiem oraz roszczenie F. O., którego dochodzeniu w późniejszym postępowaniu indywidualnym ma służyć żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g., to również nie można mówić o tożsamości tych roszczeń. Zwrócić należy bowiem uwagę, że w zakończonym już prawomocnie postępowaniu F. O. nie występowała wobec Skarbu Państwa z żądaniem wywodzonym z art. 434 k.c., podczas gdy w niniejszym postępowaniu w oparciu o ten przepis wywodzone jest twierdzenie o istnieniu odpowiedzialności Skarbu Państwa – reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa, której ustalenia domaga się powódka w punkcie pierwszym pozwu. Nie zachodzi tu zatem tożsamość podstawy prawnej, ani podstawy faktycznej tego roszczenia. Nadto, w niniejszym postępowaniu powódka domaga się również ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa wynikającej z niewłaściwego nadzoru ze strony Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego nad Powiatowym Inspektorem. Taka okoliczność nie była zaś powoływana jako podstawa faktyczna w zakończonej sprawie z powództwa F. O. W odniesieniu do tego roszczenia nie zachodzi zatem tożsamość podstawy faktycznej.

Dlatego też Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., postanowił jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 6 września 2016 r.

Written by

  1. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne. Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.
  2. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. (…) Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy, sądowi.
  3. Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.).
  4. Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy.
  5. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie:                     SSO Małgorzata Bohun, SSO Dariusz Kłodnicki

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2016 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o zapłatę

na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14 w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie w zakresie punktu I;
  2. uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie II i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny postanowił ustalić, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F. i A. S.; oraz postanowił ustalić, że w skład grupy nie wchodzą: M. W., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., E. M., M. Ś., Z. Ś..

Powyższe uzasadnił tym, ze powódka E. S., działając jako reprezentant grupy, wniosła w dniu 26 listopada 2013 r. pozew o zapłatę w postępowaniu grupowym, domagając się zasądzenia od pozwanego (…) S.A. we W. na rzecz każdego z członków podgrupy A, tj. E. S., M. K., M. W. kwoty 1.041,46 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy B, tj. M. F., K. S., R. S. kwoty 2.622,98 zł (kwota sprostowana w piśmie z dnia 17 lutego 2014 r.); na rzecz każdego z członków podgrupy C, tj. K. Ś., M. O. kwoty 3.010,77 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy D, tj. M. F., B. F., A. S. kwoty 3.491,59 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wskazane w pozwie osoby przedłożyły prawidłowe oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r. Sąd orzekł o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego (ust. 1). Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać m.in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (ust. 2). Na tej podstawie postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. w związku z tym w dniu 2 kwietnia 2015 r. (k. 299) w „(…)” zostało zamieszczone ogłoszenie stosownej treści, w którym Sąd poinformował o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym w sprawie przeciwko (…) S.A. o zwrot pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci składek ubezpieczeniowych z tytułu zawarcia przez pozwanego generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu w kredytach hipotecznych. Jednocześnie Sąd zakreślił termin 2 miesięcy od dnia ukazania się ogłoszenia do złożenia pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. w piśmie z dnia 3 czerwca 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 387) została przesłana lista dodatkowych osób wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy.

Sąd Okręgowy uznał, że na podstawie art. 17 ust. 1 powołanej ustawy ustalił w punkcie I postanowienia osoby wchodzące w skład grupy, które zostały wymienione w pozwie. Sąd I instancji uwzględnił przy tym zmianę nazwiska przez powódkę M. E. (w pozwie wskazaną jako M. K.), co wynika z danych ujętych w wyciągu z bazy PESEL odnoszącego się do tej osoby, złożonego do akt.

W stosunku do osób wymienionych w pkt II sentencji postanowienia Sąd uznał, że nie przystąpiły one do grupy w sposób skuteczny ze względu na niedochowanie oznaczonego terminu. w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zakreślił przedmiotowy termin w wysokości 2 miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia w „(…)”. Do obliczania powyższego terminu zastosowanie znajduje przepis art. 112 k.c., zgodnie z którym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. w niniejszej sprawie termin ten należy liczyć od dnia zamieszczenia ogłoszenia, tj. od dnia 2 kwietnia 2015 r., a więc jego upływ nastąpił w dniu 2 czerwca 2015 r., natomiast pismo strony powodowej zawierające listę dodatkowych osób wraz z ich oświadczeniami o przystąpieniu do grupy wpłynęło w dniu 3 czerwca 2015 r., co wynika z daty stempla pocztowego, a zatem wobec tych osób nie został dochowany dwumiesięczny termin zakreślony przez Sąd. Zgodnie z art. 11 ust. 5 powyższej ustawy przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Ponadto w stosunku do E. M. Sąd stwierdził brak oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Osoba ta została jedynie wymieniona w liście załączonej do pisma strony powodowej z dnia 3 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy uznał także, że M. W. wymieniony w punkcie II postanowienia nie został wskazany w pozwie jako osoba wchodząca w skład grupy i nie została w odniesieniu do niego przedstawiona ujednolicona wysokość roszczenia przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, jak stanowi to art. 2 ust. 1 powołanej ustawy, a jedynie zostało złożone jego oświadczenie o przystąpieniu do grupy (k. 131), stanowiące załącznik pisma reprezentanta grupy z 29 listopada 2013 r. (k. 124 i n.). z tego względu Sąd Okręgowy uznał, że na gruncie przedmiotowej ustawy, w stosunku do jego osoby nie zostały spełnione przesłanki pozwalające uznać go za powoda w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego, na podstawie art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Sąd I instancji orzekł jak w punktach I i II sentencji postanowienia.

Z tym orzeczeniem nie zgodziła się powódka jako reprezentant grupy i zaskarżyła je w całości oraz zarzuciła:

  1. naruszenie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a konkretnie art. 12 oraz normy art. 13 poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;
  2. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż w skład grupy powodowej nie wchodzą: M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś..

Wskazując na powyższe uchybienia powódka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i uznanie, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F., A. S., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E.      C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś. oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na zażalenie domagał się:

  1. oddalenia zażalenia powodów, jako bezzasadnego;
  2. zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie w części dotyczącej punktu II postanowienia. Powódka, jako reprezentant grupy nie ma interesu prawnego w zaskarżeniu punktu I postanowienia z uwagi na to, że Sąd ustalił skład grupy co do niektórych osób.

Znajdują natomiast uzasadnienie zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”).

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji skorzystał z drugiego sposobu ustalenia członków grupy, a mianowicie wyznaczył termin 2 miesięcy do złożenia przez reprezentanta grupy listy członków grupy z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy. Przepis art. 11 ust. 3 u.d.p.g. przewiduje, że ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym oraz, że przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Przepis natomiast art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. stanowi, że: „informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż dwa miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy”.

Z powyższym przepisów wynika, że ustawodawca, jak już wyżej zaznaczono, umożliwił przystąpienie do grupy osobom, które pierwotnie nie wchodziły w skład grupy. Udział tych innych osób, którym przysługuje roszczenie wynikające z tej samej podstawy, a które pierwotnie nie wystąpiły z powództwem grupowym, daje instytucji ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. w celu zatem ustalenia osób wchodzących ostatecznie w skład grupy, sąd zarządza ogłoszenie, o którym mowa w art. 11 ust. 3 u.d.p.g.. Istotne jest to, że oświadczenie o przystąpienie do grupy wraz z okolicznościami, o których mowa w art. 12 u.d.p.g., każdy zainteresowany składa reprezentantowi grupy. Reprezentant grupy następnie przygotowuje wykaz osób, które przystąpiły do grupy i przedstawia sądowi dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Wtedy dopiero sąd doręcza wykaz pozwanemu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. Zatem, jak w niniejszej sprawie, osoby zgłaszające reprezentantowi grupy swoją wolę przystąpienia do postępowania grupowego winny w terminie dwóch miesięcy złożyć oświadczenie właśnie reprezentantowi grupy. Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy sądowi. Stąd też, skoro powód w tej sprawie twierdzi, że oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu prasowym na podstawie postanowienia Sądu, to oznacza to, że termin na zgłoszenie został dotrzymany. Następnie reprezentant grupy niezwłocznie przekazuje wykaz, o którym mowa w art. 12 u.d.p.g. Sądowi. Brak było zatem podstaw do przyjęcia, że termin dwóch miesięcy od ogłoszenia obliguje reprezentanta grupy do złożenia wykazu osób, wchodzących w skład grupy wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy sądowi (tak: M. Sieradzka, Komentarz do ustawy o postępowaniu grupowym, Warszawa 2015, s. 286.).

W tej sytuacji zachodzi potrzeba uchylenia przez Sąd Apelacyjny zaskarżonego postanowienia w zakresie punktu II (w którym Sąd I instancji oddalił wniosek o ustalenie, że w skład grupy wchodzą jeszcze dodatkowe osoby) i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu celem oceny, czy wszystkie osoby znajdujące się na wykazie złożonym przez powoda spełniają warunki udziału w postępowaniu grupowym w tej sprawie (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Natomiast zażalenie co do punktu I zaskarżonego postanowienia podlega oddaleniu, ponieważ powódka jako reprezentant grupy nie miała interesu w zaskarżeniu tego postanowienia (postanowienie to uwzględniało bowiem częściowo jej żądanie) – art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział II Cywilny z dnia 20 czerwca 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 28 września 2016 r., I ACz 1663/16 w ten sposób, że ustalono, że w skład grupy wchodzi dwóch dodatkowych członków, oraz odmówiono odrzucenia pozwu w zakresie roszczenia zgłoszonego przez jedną z osób.

  1. Nieprzystąpienie do grupy w określonym terminie wyklucza możliwość wzięcia udziału w postępowaniu grupowym. Wola przystąpienia do grupy jest wyrażana reprezentantowi grupy. Przekroczenie wyznaczonego terminu do złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy powoduje bezskuteczność złożonego oświadczenia. Zdaniem Sądu nie można akceptować sytuacji gdy miarodajna dla oceny zachowania terminu miałaby być jedynie data wpisana na oświadczeniu przez osobę zgłaszającą się do grupy.
  2. Dla oceny członkostwa w grupie istotna jest bowiem ocena sformułowanego przez grupę roszczenia, treści oświadczenia o przystąpieniu do grupy i daty jego złożenia.
  3. Przy ocenie daty złożenia oświadczenia reprezentantowi grupy nie może znaleźć zastosowania zasada z art. 165 § 2 k.p.c., dotycząca uzależnienia skuteczności złożenia pisma od daty jego nadania w placówce operatora. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy nie jest pismem procesowym w rozumieniu art. 125 k.p.c., ponieważ nie jest to pismo strony postępowania kierowane do sądu lub przeciwnika procesowego.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Sylwia Urbańska

Sędziowie:             SSO Katarzyna Waseńczuk, SSO Tomasz Wojciechowski

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2016 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Z. P. – reprezentanta grupy działającej na rzecz (…) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Prezydenta Miasta C. o ustalenie w przedmiocie ustalenia składu grupy

postanawia:

  1. ustalić, że w skład grupy wchodzą: (…) [dane 82 członków grupy – przy. własny]
  2. odmówić przyznania statusu członka grupy następującym osobom S. i E. S.;
  3. odrzucić pozew w zakresie roszczenia zgłoszonego przez O.

 

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 30 stycznia 2013 r. Z. P. działająca jako reprezentant grupy wniosła o ustalenie, że Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy za szkodę wyrządzoną katastrofą budowlaną pawilonu wystawowego nr 1 Międzynarodowych Targów (…) z dnia 26 stycznia 2006 r. w C. na zasadzie art. 434 k.c. oraz o ustalenie, że Skarb Państwa – Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (lub ewentualnie Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w C.) ponosi na zasadzie art. 417 § 1 k.c. odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną katastrofą budowlaną przez niezgodne z prawem zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej przez (…) w C. w okresie od 4 stycznia 2002 r. do 28 stycznia 2006 r.

W piśmie z dnia 15 lutego 2013 r. pełnomocnik powódki sprecyzował żądanie domagając się ustalenia, że Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa jako samoistny posiadacz budowli ponosi odpowiedzialność względem powódki i członków grupy za szkody będące następstwem znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej w związku ze śmiercią najbliższego członka rodziny, spowodowanej zawaleniem się pawilonu wystawowego nr 1 Międzynarodowych Targów (…) z dnia 28 stycznia 2006 na zasadzie art. 434 i 446 § 3 k.c. oraz ustalenia, że Skarb Państwa – Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (lub ewentualnie Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w C.) ponosi na zasadzie art. 417 § 1 k.c. i 446 § 3 k.c. odpowiedzialność za szkody będące następstwem znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej w związku ze śmiercią najbliższego członka rodziny, spowodowanej zawaleniem się pawilonu wystawowego nr 1 Międzynarodowych Targów (…) w dniu 28 stycznia 2006 r., będącego w adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym z niezgodnym z prawem zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej przez (…) w C. w czasie od 4 stycznia 2002 r. do 28 stycznia 2006 r.

Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2015 r., sprostowanym postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2015 r., Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej, orzekł o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Postanowieniem z dnia 22 września 2015 r. dokonano ogłoszenia o toczącym się postępowaniu, które ukazało się w dniu 28 października 2015 r. w dzienniku „Rzeczpospolita”. Termin trzymiesięczny wyznaczony w ogłoszeniu do złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy upłynął w dniu 28 stycznia 2016 r.

W piśmie nadanym w dniu 28 stycznia 2016 r. pełnomocnik reprezentanta grupy podał pełny skład grupy wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy 50 osób (k. 798).

W piśmie nadanym w dniu 12 lutego 2016 r. (k. 1010) pełnomocnik reprezentanta grupy dodatkowo wskazał jako członków grupy, którzy złożyli oświadczenie po ukazaniu się ogłoszenia dwie osoby – V. S. i E. S. Wyjaśnił, że oświadczenia te zostały nadane w dniu 28 stycznia 2016 r. w jednej kopercie i dołączył kserokopię koperty z pieczęcią nadania w dniu 28 stycznia 2016 r.

W zarzutach co do składu grupy pełnomocnik pozwanego zakwestionował skład osobowy grupy odnośnie do I. W., F. O., V. S. i E. S. i wniósł o odrzucenie pozwu w stosunku do F. O., oraz ustalenie, że w skład grupy nie wchodzą I. W., F. O., V. S. i E. S..

Podniósł, że roszczenie F. O., będące przedmiotem postępowania jest tożsame z powództwem F. O., o którym orzekł Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 12 czerwca 2012 r.

W odniesieniu do V. S. i E. S. podniósł, że termin na złożenie oświadczeń o przystąpieniu do grupy minął w dniu 28 stycznia 2016 r., i w tym terminie te osoby nie złożyły oświadczenia, a nie ma podstaw by przyjąć, że termin do złożenia oświadczenia reprezentantowi grupy jest zachowany jeżeli takie oświadczenie zostanie nadane w dniu 28 stycznia 2016 r., ponieważ zasada z art. 165 § 2 k.p.c. dotyczy wyłącznie pism procesowych kierowanych do sądu, a nie do stron postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

W myśl art. 17 ust 2. ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44, dalej: u.d.p.g.) po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy.

Pełnomocnik pozwanego zakwestionował skład grupy w odniesieniu do czterech osób.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego I. W. zauważyć trzeba, że oświadczenie przez nią złożone dotyczy żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa za katastrofę budowlaną z dnia 28 stycznia 2006 r. Po modyfikacji powództwa żądanie dotyczy ustalenia odpowiedzialności pozwanego względem powódki i członków grupy za szkody będące następstwem znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej w związku ze śmiercią najbliższego członka rodziny, spowodowanej zawaleniem się pawilonu wystawowego nr 1 Międzynarodowych Targów (…) z dnia 28 stycznia 2006 r. W postanowieniu z dnia 15 stycznia 2016 r. Sąd Najwyższy wskazał, że takie żądanie na gruncie art. 2 ust. 3 u.d.p.g. ma autonomiczne znaczenie, chodzi zatem o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie. W tej sytuacji oświadczenie I. W. o przystąpieniu do grupy z dnia 17 stycznia 2013 r., dotyczące żądania ustalenia odpowiedzialności, może zostać uznane za odpowiadające treści żądania. Jest to bowiem oświadczenie o szerszym zakresie, w którym mieści się też roszczenie o odszkodowanie dochodzone na podstawie art. 446 § 3 k.c.

W odniesieniu do członkostwa F. O., należało także ustalić, że wchodzi ona w skład grupy. Dla oceny członkostwa w grupie istotna jest bowiem ocena sformułowanego przez grupę roszczenia, treści oświadczenia o przystąpieniu do grupy i daty jego złożenia. F. O. złożyła oświadczenie w terminie 3 miesięcy od ukazania się ogłoszenia i treść oświadczenia o przystąpieniu do grupy odpowiada roszczeniu dochodzonemu w pozwie. Zatem należało ustalić, że F. O. może być członkiem grupy.

Czym innym jest natomiast ocena roszczenia w kontekście wskazanego przez stronę pozwaną prawomocnego orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Katowicach. F. O. wystąpiła z żądaniem zasądzenia odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej. Wyrokiem z dnia 12 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie II C 144/09 zasądził od (…) spółki z o.o. w K. i Skarbu Państwa – Prezydent Miasta C. solidarnie kwotę 35.456,00 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2012 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelacje powódki i pozwanego (…) spółki z o.o. od wyroku Sądu Okręgowego. W tej sytuacji należało uznać, że w odniesieniu do roszczenia F. O. zachodzi przeszkoda w postaci powagi rzeczy osądzonej. Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., sąd zobligowany jest odrzucić pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku, albo została już prawomocnie zakończona. Nie ulega wątpliwości, że przesłanką roszczenia o zapłatę odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.p.c. jest ustalenie odpowiedzialności pozwanego za zdarzenie. Zatem kwestia ta została już prawomocnie rozstrzygnięta w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach, przez przesądzenie zasady odpowiedzialności. Musiało to skutkować odrzuceniem pozwu w zakresie roszczenia F. O., zgłoszonego w niniejszym postępowaniu.

Za uzasadnione należało uznać zarzuty pozwanego dotyczące członkostwa w grupie V. S. i E. S., z uwagi na to, że oświadczenia tych osób nie pochodzą z okresu 3 miesięcy po ukazaniu się ogłoszenia. Oświadczenia takie, w myśl ustawy, mają być złożone reprezentantowi grupy w tym terminie.

Nieprzystąpienie do grupy w określonym terminie wyklucza możliwość wzięcia udziału w postępowaniu grupowym. Wola przystąpienia do grupy jest wyrażana reprezentantowi grupy. Przekroczenie wyznaczonego terminu do złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy powoduje bezskuteczność złożonego oświadczenia.

Zdaniem Sądu nie można akceptować sytuacji gdy miarodajna dla oceny zachowania terminu miałaby być jedynie data wpisana na oświadczeniu przez osobę zgłaszającą się do grupy. Przy ocenie daty złożenia oświadczenia reprezentantowi grupy nie może też znaleźć zastosowania zasada z art. 165 § 2 k.p.c., dotycząca uzależnienia skuteczności złożenia pisma od daty jego nadania w placówce operatora. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy nie jest pismem procesowym w rozumieniu art. 125 k.p.c., ponieważ nie jest to pismo strony postępowania kierowane do sądu lub przeciwnika procesowego. W tej sytuacji, nie ma wątpliwości co do złożenia w terminie oświadczeń przez członków grupy wskazanych w piśmie pełnomocnika reprezentanta nadanym do sądu w dniu 28 stycznia 2016 r. Oczywiste jest, że najpóźniej w dniu nadania tego pisma oświadczenia tych osób dotarły do reprezentanta. Nie można natomiast takiego skutku przyjąć w odniesieniu do oświadczeń V. S. i E. S. Ich oświadczenia, jak wynika z dołączonej koperty, zostały nadane w dniu 28 stycznia 2016 r., a zatem za datę złożenia ich reprezentantowi grupy należy przyjąć najwcześniej (jakkolwiek mało prawdopodobnie) datę 29 stycznia 2016 r., co oznacza, że zostały złożone po upływie trzymiesięcznego terminu. Uzasadnia to odmowę przyznania wskazanym osobom statusu członka grupy.

Wyjaśnić jeszcze należy, że w toku postępowania pełnoletniość uzyskała M. B. (4) (urodzona (…) k. 872) oraz M. M. (1) (urodzona (…) – k. 44), natomiast wskazana pierwotnie w pozwie M. W. (2) w dniu 20 czerwca 2015 r. wyszła za mąż, przyjmując nazwisko O. (odpis aktu małżeństwa k. 805).

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 21 marca 2016 r.

Written by

  1. W sytuacji, gdy skład grupy inicjującej postępowanie grupowe kształtuje się poza postępowaniem sądowym, kwestie dotyczące wewnętrznej organizacji tego zespołu osób nie są regulowane przepisami ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Podmioty te – współdziałając ze sobą – samodzielnie ustalają treść pozwu, w tym treść zgłoszonych roszczeń, okoliczności je uzasadniających oraz wniosków dowodowych, a także dokonują wyboru reprezentanta grupy.
  2. Oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy nie są samodzielną i niezależną od pozwu podstawą ustalenia przez sąd przedmiotu i dopuszczalności postępowania grupowego; mają one na celu identyfikację członków grupy.
  3. Dopuszczalne jest posłużenie się w oświadczeniach odesłaniem do pozwu w zakresie wskazania żądań, okoliczności uzasadniających żądanie, okoliczności uzasadniających przynależność do grupy, a także środków dowodowych.
  4. Wszelkie skutki materialnoprawne i procesowe wytoczenia powództwa grupowego powstają w dacie wniesienia pozwu z załącznikami, stąd nie ma znaczenia data widniejąca na oświadczeniu dołączonym następnie do pozwu.
  5. Niedołączenie do pozwu grupowego oświadczeń członków grupy inicjującej o przystąpieniu do grupy stanowi brak formalny pozwu, uniemożliwiający nadanie sprawie dalszego biegu i podlegający usunięciu na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Uchybienie to nie stanowi natomiast bezpośredniej podstawy odrzucenia pozwu.
  6. Żądanie zaniechania naruszania majątkowych praw autorskich członków grupy przez zakazanie stronie pozwanej stosowania systemu wymiany plików, zdefiniowanego bliżej w pozwie, który powoduje lub prowadzi do naruszenia majątkowych praw autorskich członków grupy, mieści się w przedmiotowym zakresie postępowania grupowego.
  7. Brak jest jednoznacznych podstaw do przesądzenia, że roszczenia prewencyjne, uregulowane w art. 439 k.c., w ogóle nie nadają się do rozpoznania w postępowaniu grupowym; kwestia ta winna być przedmiotem oceny sądu przy merytorycznej ocenie zasadności powództwa grupowego.
  8. W postępowaniu grupowym mogą być dochodzone jednorodzajowe roszczenia, mające źródło w jednego rodzaju stosunku prawnym, nawet wówczas, gdyby wynikały z niego różne roszczenia materialnoprawne.
  9. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać istotne podobieństwo.
  10. Niewskazanie przez powoda, kiedy doszło do naruszenia praw autorskich poszczególnych członków grupy oraz niewskazanie faktu zgłaszania naruszeń pozwanemu przez każdego z członków grupy nie przesądza samo przez się o braku tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy.
  11. Konieczność wystąpienia zespołu okoliczności uzasadniających istnienie określonego stosunku prawnego nie oznacza, że całość stanu faktycznego danej sprawy ma się opierać wyłącznie na tożsamych faktach.
  12. W świetle art. 12 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym powód był zobowiązany wskazać jedynie okoliczności uzasadniające dane żądania, nie zaś wszystkie okoliczności niniejszej sprawy.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSA Małgorzata Kuracka (spr.)

Sędziowie:              SSA Ryszard Sarnowicz, SSA Mariusz Łodko

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) sp. z o.o. w W. przeciwko (…) w N. (Cypr) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt XX GC 1004/12,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 24 lipca 2013 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie I. sentencji dopuścił rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy skierowanej przeciwko (…) w N. (Cypr), wytoczonej przez (…) sp. z o.o. w W. jako reprezentanta grupy składającej się z następujących podmiotów: (…). Jednocześnie w punkcie II. sentencji zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

W ocenie Sądu I instancji zostały spełnione wszystkie przesłanki dopuszczalności rozpoznania pozwu w postępowaniu grupowym, sformułowane w Kodeksie postępowania cywilnego oraz w ustawie z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010, Nr. 7, poz. 44, zwanej dalej „u.d.p.g.”). W kwestii zaś wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w wysokości 60.000 złotych, Sąd Okręgowy uznał, iż wartość przedmiotu sporu oraz poziom spodziewanych kosztów w stosunku do sytuacji materialnej powoda uzasadnia twierdzenie, że ewentualne koszty procesu zostaną w pełni zaspokojone.

Pozwany od powyższego postanowienia wniósł zażalenie, zaskarżając je w całości.

Przedmiotowemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

  • naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 1 ust. 1 w zw. z art. 12 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. oraz art. 78 § 1 k.c., poprzez uznanie, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy, złożonych wraz z pozwem, pozwala na ustalenie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym (tożsamość dochodzonych roszczeń oraz oparcie ich na okolicznościach faktycznych tożsamych dla wszystkich członków grupy), co doprowadziło do nieuzasadnionej odmowy odrzucenia pozwu;
  • naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 1 ust. 1 w zw. z art. 12 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g., polegające na przyjęciu, iż przy ocenie tożsamości podstawy faktycznej roszczeń wywodzonych przez wszystkich członków grupy, Sąd nie jest związany podstawą faktyczną roszczeń wskazanych w pozwie, mogąc w sposób dowolny ustalać zakres okoliczności relewantnych w sprawie, co doprowadziło do bezzasadnego ustalenia tożsamości sytuacji faktycznej wszystkich członków grupy i odmowy odrzucenia pozwu;
  • naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 4 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., poprzez uznanie obowiązku wniesienia powództwa przez osobę będącą reprezentantem grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 u.d.p.g. za podlegający konwalidacji wymóg formalny pozwu, nie zaś za przesłankę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, a w konsekwencji odmowę odrzucenia pozwu, wniesionego przez osobę niebędącą reprezentantem grupy, połączoną z wezwaniem powoda do złożenia oświadczenia oprzystąpieniu do grupy;
  • naruszenie przepisu postepowania, tj. art. 8 ust. 1 u.d.p.g., poprzez nieuwzględnienie interesu pozwanego w ustanowieniu kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu. Na wypadek zaś nieuwzględnienia powyższego wniosku, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w zakresie pkt II. i zobowiązanie powoda – (…) sp. z o.o. w W. do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Jednocześnie pozwany wniósł o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na skutek rozpoznania zażalenia strony pozwanej, Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 27 listopada 2013 roku uchylił punkt I zaskarżonego postanowienia i odrzucił pozew (pkt 1. sentencji); uchylił punkt II zaskarżonego orzeczenia i umorzył postępowanie w przedmiocie wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (pkt 2. sentencji); rozstrzygnął o kosztach postępowania przed Sądem I instancji (pkt 3. sentencji) oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania zażaleniowego (pkt 4. sentencji).

Od powyższego orzeczenia Sądu II instancji powód wniósł skargę kasacyjną, w której zarzucił naruszenie art. 12, art. 6 ust. 1 i 2, art. 10 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 i 2 oraz art. 1 ust.1 u.d.p.g. oraz naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Wskazując na powyższe, powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Apelacyjnego w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, na skutek rozpoznania przedmiotowej skargi kasacyjnej, postanowieniem z dnia 18 września 2015 roku uchylił zaskarżone ww. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 listopada 2013 roku i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, iż w świetle treści ww. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2015 roku, sygn. akt I CSK 672/14, jako niezasadny należało uznać zarzut pozwanego dotyczący naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 1 ust. 1 w zw. z art. 12 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. oraz art. 78 § 1 k.c., a sprowadzający się do stwierdzenia, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy, złożonych wraz z pozwem, nie pozwala na ustalenie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym (w tym ustalenie tożsamości dochodzonych roszczeń oraz tożsamości podstawy faktycznej dla wszystkich członków grupy), co winno skutkować, zdaniem pozwanego, odrzuceniem pozwu.

W tym zakresie wskazać należy, iż Sąd Najwyższy w powołanym wyżej orzeczeniu rozstrzygnął w sposób wiążący na potrzeby niniejszego postępowania, iż w sytuacji, gdy skład grupy inicjującej postępowanie grupowe, na rzecz których reprezentant składa pozew i wszczyna postępowanie grupowe, kształtuje się poza postępowaniem sądowym, kwestie dotyczące wewnętrznej organizacji tego zespołu osób nie są regulowane przepisami u.d.p.g. Podmioty te – współdziałając ze sobą – samodzielnie ustalają treść pozwu, w tym treść zgłoszonych roszczeń, okoliczności je uzasadniających oraz wniosków dowodowych, a także dokonują wyboru reprezentanta grupy. Sąd Najwyższy zważył przy tym, iż oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy, które, zgodnie z art. 6 ust. 2 u.d.p.g., należy dołączyć do pozwu, stanowią wyraz woli sądowego dochodzenia roszczeń, wskazanych w pozwie, w drodze postępowania grupowego; identyfikują członków grupy inicjującej postępowanie wobec sądu oraz umożliwiają ocenę, czy został spełniony warunek dostatecznej liczby podmiotów tworzących grupę (minimum 10 – por. art. 1 ust. 1 u.d.p.g.). Sąd Najwyższy zaznaczył również, iż oświadczenia te nie są – samodzielną i niezależną od pozwu – podstawą ustalenia przez sąd przedmiotu i dopuszczalności postępowania grupowego, albowiem z treści art. 6 ust. 1 u.d.p.g. wynika, że dane dotyczące roszczenia, jego podstawy faktycznej i dowodów oraz informacje niezbędne w świetle art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. muszą znaleźć się w pozwie, uzgodnionym wspólnie przez wszystkich członków grupy inicjującej, składających następnie oświadczenia dołączone do pozwu na podstawie art. 6 ust. 2 u.d.p.g. Tym samym Sąd Najwyższy stwierdził, że oświadczenia dołączone do pozwu nie mają samodzielnego bytu i nie kształtują przedmiotu postępowania grupowego, lecz mają na celu identyfikację członków grupy. Jednocześnie Sąd Najwyższy podniósł, że wszelkie skutki materialnoprawne i procesowe wytoczenia powództwa grupowego powstają w dacie wniesienia pozwu z załącznikami, stąd nie ma znaczenia data widniejąca na oświadczeniu, dołączonym następnie do pozwu. W dalszej części Sąd Najwyższy wskazał tym samym, że w świetle art. 6 ust. 1 i 2 u.d.p.g. w dołączonych do pozwu oświadczeniach członków grupy inicjującej postępowanie, nie jest konieczne zamieszczenie elementów, o których mowa w art. 12 zd. 1 u.d.p.g. Dopuszczalne jest bowiem zdaniem Sądu Najwyższego posłużenie się w tych oświadczeniach odesłaniem do pozwu w zakresie wskazania żądań, okoliczności uzasadniających żądanie, okoliczności uzasadniających przynależność do grupy, a także środków dowodowych, byleby tylko treść pozwu wraz z treścią oświadczeń dołączonych do pozwu umożliwiała sądowi ocenę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postepowaniu grupowym.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w niniejszej sprawie. Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji co do tego, iż członkowie grupy w przedmiotowych oświadczeniach, załączonych do pozwu, w sposób jasny i stanowczy wyrazili wolę wstąpienia w stosunek prawny reprezentacji na potrzeby postępowania grupowego, a jej dookreślenie – poprzez wskazanie określonych elementów, w tym co do roszczeń przysługujących członkom grupy oraz okoliczności uzasadniających ich żądania – nastąpiło poprzez odesłanie do równie jasnej i precyzyjnej treści pozwu. Świadczy o tym jednoznacznie zdaniem Sądu Apelacyjnego analiza treści pozwu (k. 4-25) w powiązaniu z analizą treści załączonych do pozwu oświadczeń każdego z członków grupy (k. 38, k. 44, k. 50, k. 57, k. 64, k. 70, k. 77, k. 82, k. 88, k. 95, k. 101, k. 107, k. 113, k. 121, k. 1003). Każde bowiem z przedmiotowych oświadczeń jest tożsame w swojej treści i zawiera formułę: „Żądania Spółki są takie, jak roszczenia powoda wskazane w Pozwie. Okoliczności uzasadniające żądanie Spółki, jej przynależność do Grupy oraz dowody i okoliczności uzasadniające owo żądanie zostały przedstawione w Pozwie.”

Odnosząc się do dalszych zarzutów, wskazać należy, iż jako niezasadny należało również uznać zarzut pozwanego, jakoby obowiązek wniesienia powództwa przez osobę będącą reprezentantem grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 u.d.p.g. nie był podlegającym konwalidacji wymogiem formalnym pozwu. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że kwestia ta została również w sposób wiążący rozstrzygnięta w niniejszej sprawie przez Sąd Najwyższy w toku rozpoznania skargi kasacyjnej, wniesionej przez powoda. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu ww. postanowienia z dnia 18 września 2015 roku wskazał jednoznacznie, że niedołączenie do pozwu grupowego oświadczeń członków grupy inicjującej o przystąpieniu do grupy (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.) stanowi brak formalny pozwu, uniemożliwiający nadanie sprawie dalszego biegu i podlegający usunięciu na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Uchybienie to nie stanowi natomiast bezpośredniej podstawy odrzucenia pozwu.

Zważywszy na powyższe, skoro zatem powód w niniejszej sprawie przedłożył w toku postępowania (wraz z pismem procesowym z dnia 25 czerwca 2013 roku – k. 1002-1004) brakujące oświadczenie reprezentanta grupy o przystąpieniu do grupy, zarzut pozwanego w tym zakresie nie mógł się ostać.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego również jako trafne należało ocenić stanowisko Sądu I instancji co do tego, że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie ustawowe warunki dopuszczalności powództwa grupowego, a dotyczące: liczebności grupy (1.), jednorodzajowości roszczeń członków grupy (2.), tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy (3.) oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym (4.).

Bezspornym jest bowiem, że w chwili składania pozwu w niniejszej sprawie, członkostwo w grupie zadeklarowało łącznie 15 podmiotów.

Odnosząc się z kolei do zakresu przedmiotowego dochodzonych pozwem grupowym roszczeń, wskazać należy, iż w niniejszej sprawie powództwo skierowane przeciwko (…) w N. (Cypr), jako administratorowi serwisu (…), obejmowało żądanie zaniechania naruszania majątkowych praw autorskich członków grupy przez zakazanie stronie pozwanej stosowania, w ramach serwisu (…), systemu wymiany plików, zdefiniowanego bliżej w pozwie, który powoduje lub prowadzi do naruszenia majątkowych praw autorskich członków grupy m. in. do utworów wskazanych w załączniku do pozwu oraz dwa dalsze żądania o nakazanie pozwanej spółce działań wskazanych w punkcie 2. i 3. petitum pozwu, a mianowicie:

  • nakazanie pozwanemu, aby w przypadku uzyskania przez niego wiedzy lub wiarygodnej wiadomości, że określony utwór jest bezprawnie rozpowszechniany za pośrednictwem serwisu (…), uniemożliwił dostęp do wszystkich znajdujących się na tym serwisie plików, których nazwa zawiera tytuł tego utworu, wszystkim, z wyjątkiem użytkownika, który jako pierwszy umieścił dany plik w serwisie (pkt 2. petitum pozwu);
  • nakazanie pozwanemu, aby w przypadku uzyskania przez niego wiedzy lub wiarygodnej wiadomości, że określony plik zawiera bezprawnie rozpowszechniany za pośrednictwem serwisu (…) utwór, uniemożliwił dostęp do wszystkich identycznych plików, w tym kopii tego pliku, nawet jeżeli nazwa kopii nie jest tożsama z nazwą tego pliku, wszystkim, z wyjątkiem użytkownika, który jako pierwszy umieścił dany plik w serwisie (pkt 3. petitum pozwu).

Wskazać przy tym należy, iż jak wynika z treści uzasadnienia pozwu, pierwsze z roszczeń, tj. roszczenie o zaniechanie dokonywania naruszeń, oparte zostało na treści przepisów art. 79 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (j.t. Dz. U. 2006.90.631 ze zm.) w zw. z art. 422 k.c., zaś dwa pozostałe – na konstrukcji uregulowanej w art. 439 k.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego, który uznał, że pierwsze z opisanych wyżej roszczeń mieści się w przedmiotowym zakresie postępowania grupowego. Wskazać bowiem należy, iż za naruszenie autorskich praw majątkowych odpowiada nie tylko bezpośredni naruszyciel, ale także współsprawca oraz osoby określone w art. 422 k.c., a ich odpowiedzialność jest solidarna. Bezspornym jest przy tym, że zarówno roszczenie z art. 79 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jak i roszczenie z art. 422 k.c. oparte jest na reżimie odpowiedzialności deliktowej, a która to odpowiedzialność powstaje, gdy zdarzenie wyrządzające szkodę nie jest związane ze stosunkiem zobowiązaniowym, lecz jest samodzielnym źródłem powstania nowego stosunku obligacyjnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego na obecnym etapie postępowania (tj. postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego – tzw. certyfikacji pozwu grupowego) – wbrew stanowisku pozwanego – nie można również jednoznacznie wykluczyć dopuszczalności dochodzenia przez powoda w ramach postępowania grupowego dwóch pozostałych roszczeń, opartych na konstrukcji art. 439 k.c. (tzw. roszczeń zapobiegawczych) o nakazanie pozwanemu określonych zachowań w razie uzyskania wiedzy lub wiarygodnej wiadomości o bezprawnym rozpowszechnianiu utworów, do których członkom grupy przysługuje monopol autorski, lub plików zawierających te utwory. Charakter tego rodzaju roszczeń jest bowiem sporny. Część przedstawicieli doktryny (zob. Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-44911, pod red. M. Gutowskiego, Tom I, wyd. 1, 2016)  wskazuje, że przepisowi art. 439 k.c. nie można przypisać charakteru deliktowego, pomimo jego umiejscowienia w Kodeksie cywilnym. Nie ma on na celu kompensacji zaistniałej szkody, a jej zapobieżenie. Roszczenie, które przysługuje podmiotowi zagrożonemu, nie jest zatem roszczeniem odszkodowawczym, tylko prewencyjnym. Nie sposób jednak pominąć, że część przedstawicieli doktryny prezentuje zgoła odmienny pogląd, wskazując, że przepis art. 439 k.c. opiera się na reżimie odpowiedzialności deliktowej (opartej na czynie niedozwolonym) (tak: J. Barta, R. Markiewicz, Przechowywanie utworów na stronach internetowych, ZNUJ 2009/3/5-30), tym samym uznając, że co do zasady roszczenie oparte na konstrukcji art. 439 k.c. może być dochodzone w ramach postępowania grupowego.

W tym stanie rzeczy, na obecnym etapie postępowania, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak jest jednoznacznych podstaw do przesądzenia, że roszczenia prewencyjne, uregulowane w art. 439 k.c., w ogóle nie nadają się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, tym bardziej, iż stanowią one na kanwie niniejszej sprawy niejako rozwinięcie roszczenia zawartego w punkcie 1. pozwu grupowego. Niemniej jednak niewątpliwie kwestia ta winna być przedmiotem oceny sądu w toku dalszego postępowania, już przy merytorycznej ocenie zasadności powództwa grupowego.

Przechodząc do dalszych rozważań, Sąd Apelacyjny jako trafne uznaje również argumenty Sądu I instancji w zakresie stwierdzenia, że dochodzone roszczenia w niniejszej sprawie są jednego rodzaju i zostały oparte na jednakowej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

W doktrynie przyjmuje się, że ocena jednorodzajowości roszczeń członków grupy polegać winna na badaniu treści żądań pozwu oraz oświadczeń członków o przystąpieniu do grupy i, jako taka, nie musi wiązać się z koniecznością prowadzenia postępowania dowodowego (tak: T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa, 2010). Przesłankę jednorodzajowości roszczeń należy rozumieć w ten sposób, że żądania z nich wynikające są wspólne dla wszystkich członków grupy. Powództwo musi obejmować zatem żądanie udzielenia ochrony prawnej w ten sam sposób dla wszystkich członków grupy (zob. postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 6 maja 2011 roku, sygn. akt II C 1693/10). Warto również zaznaczyć, iż w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone jednorodzajowe roszczenia, mające źródło w jednego rodzaju stosunku prawnym, nawet wówczas, gdyby wynikały z niego różne roszczenia materialnoprawne (zob. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa…). Jednorodzajowość roszczeń, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., należy przy tym oceniać w świetle przesłanki jednakowej podstawy faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to z kolei roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo) (tak też zob. M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. 2, Warszawa, 2015, s. 70 i n.).

Wskazać w tym miejscu również należy, iż istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób (podmiotów) w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona z uwagi na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw. Dlatego zdaniem Sądu Apelacyjnego orzekającego w niniejszej sprawie celowe jest dokonywanie interpretacji jednorodzajowości roszczeń właśnie przy uwzględnieniu celów postępowania grupowego. Zbyt wąska, czy też ścisła interpretacja przesłanki jednorodzajowości roszczeń w praktyce wpłynęłaby bowiem na ograniczenie dopuszczalności postępowania grupowego (tak też M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. 2, Warszawa, 2015, s. 69).

Uwzględniając powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego, w niniejszej sprawie analiza treści pozwu w powiązaniu z treścią załączonych do pozwu oświadczeń nie pozostawia wątpliwości, że powód dochodzi jednorodzajowych roszczeń (wobec wszystkich członków grupy), mających swoje źródło w jednego rodzaju stosunku prawnym – tj. roszczeń odszkodowawczych, wynikających z czynów niedozwolonych.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela również stanowisko Sądu I instancji co do uznania, że w niniejszej sprawie zachodzi tożsamość podstawy faktycznej ww. roszczeń członków grupy, tj. że istotne okoliczności faktyczne uzasadniające żądania są wspólne dla wszystkich członków grupy. Powyższą „wspólność” należy rozumieć szeroko. Jak wskazuje się bowiem w doktrynie wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać istotne podobieństwo (zob. M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. 2, Warszawa, 2015, s. 76). Przyjmuje się przy tym, iż ustalenia prowadzące do powyższej oceny dokonywane są przez sąd samodzielnie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że przedstawiony przez powoda zespół okoliczności faktycznych, uzasadniających żądania, a mianowicie: posiadanie przez członków grupy majątkowych praw autorskich do wskazanych utworów; naruszanie tychże majątkowych praw autorskich poprzez bezprawne rozpowszechnianie przez wskazane podmioty, korzystające z systemu wymiany plików, utworów udostępnianych w ramach serwisu (…); a także organizacja i prowadzenie narzędzia systemu wymiany plików w ramach serwisu (…), jest wspólny dla wszystkich członków grupy. Wskazuje na to jednoznacznie treść pozwu. Sąd Apelacyjny podziela również stanowisko Sądu I instancji, że zespół tychże okoliczności stanowi wystarczającą podstawę do uznania dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, albowiem na ich kanwie możliwe jest dokonanie merytorycznej oceny ewentualnego wystąpienia odpowiedzialności deliktowej pozwanego jako pośredniego sprawcy naruszeń majątkowych praw autorskich członków grupy.

Sąd Apelacyjny podziela również stanowisko Sądu Okręgowego, iż niewskazanie przez powoda, kiedy doszło do naruszenia praw autorskich poszczególnych członków grupy oraz niewskazanie faktu zgłaszania naruszeń pozwanemu przez każdego z członków grupy nie przesądza samo przez się o braku tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy. Jak już bowiem wyżej wspomniano, konieczność wystąpienia zespołu okoliczności uzasadniających istnienie określonego stosunku prawnego nie oznacza, że całość stanu faktycznego danej sprawy ma się opierać wyłącznie na tożsamych faktach. Sąd Okręgowy słusznie przy tym dostrzegł, iż w świetle art. 12 u.d.p.g. powód był zobowiązany wskazać jedynie okoliczności uzasadniające dane żądania, nie zaś wszystkie okoliczności niniejszej sprawy.

Niezależnie od powyższego, rację należy również przyznać Sądowi Okręgowemu, że fakt dokonywania zgłoszeń przez członków grupy pozostaje bez znaczenia, skoro powód wielokrotnie wskazywał, że art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2002 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 ze zm.) nie stanowi podstawy prawnej powództwa, zaś pozwany, jako podmiot mający aktywnie pomagać, nakłaniać i organizować dokonywanie naruszeń majątkowych praw autorskich poprzez narzędzia składające się na system wymiany plików (np. systemy premiowe, dodatkowy transfer za zachomikowanie itp.), nie korzysta w jego ocenie z ograniczenia odpowiedzialności uregulowanej w tym przepisie.

Zważywszy na powyższe, Sąd Apelacyjny w pełni podziela ocenę dokonaną przez Sąd I instancji, iż w odniesieniu do wniosku powoda o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione łącznie zarówno ogólne przesłanki, wynikające z Kodeksu postępowania cywilnego, jak i kwalifikowane przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego. Wbrew zatem wywodom skarżącego, brak jest podstaw do odrzucenia pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 zd. 1 u.d.p.g.

Zaznaczyć jednocześnie w tym miejscu należy, iż kwestia ewentualnej zasadności przedmiotowych roszczeń będzie dopiero przedmiotem dalszego postępowania dowodowego, w ramach już samego merytorycznego rozpoznania sprawy w toku postępowania grupowego.

Wreszcie, jako niezasadny należało ocenić zarzut pozwanego o nieuwzględnieniu jego interesu w ustanowieniu kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Analizując ten aspekt niniejszej sprawy, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z art. 8 ust. 1 u.d.p.g. na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Z treści przedmiotowego przepisu wynika zatem, że ma on charakter fakultatywny, a jego zastosowanie zależy w istocie od uznania Sądu. Już z tych przyczyn zarzut pozwanego w tym zakresie nie mógł się ostać. Sąd Apelacyjny podziela przy tym stanowisko Sądu Okręgowego, iż wartość przedmiotu sporu (400.000 złotych) i poziom spodziewanych kosztów w stosunku do sytuacji materialnej powoda nie rodzi realnej obawy, iż w niniejszej sprawie istnieje ryzyko nieuzyskania przez pozwanego ewentualnych kosztów procesu w wypadku jego wygranej (tj. oddalenia powództwa). O niecelowości ustanowienia kaucji w niniejszej sprawie przekonuje fakt, że niewątpliwie członkowie grupy cieszą się ugruntowaną pozycją rynkową. Wskazane podmioty należą do liderów wśród wydawnictw prawniczych i innych na polskim rynku wydawniczym. Przykładowo sama przy tym wysokość kapitału zakładowego reprezentanta grupy wynosi 4.870.300 zł (k. 31), zaś wysokość kapitału zakładowego (…) sp. z o.o. w W. wynosi 8.200.000 złotych (k. 52), co co wynika jednoznacznie z treści załączonych do akt odpisów KRS-u.

Uwzględniając powyższe, wobec niezasadności sformułowanych przez pozwanego zarzutów, stanowiących w istocie jedynie polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu I instancji, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.