Postanowienie Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 13 czerwca 2014 r.

Written by

  1. Ustalenie kategorii faktów jakie powód powinien wskazać w pozwie, aby dochodzone roszczenie w postępowaniu grupowym było oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej nie jest możliwe w sposób z góry ustalony i abstrakcyjny. Oceny tego czy roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym jest oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej może bowiem dokonać sąd w konkretnej sprawie analizując określony stan faktyczny.
  2. O dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym decydują ściśle określone w ustawie przesłanki, pośród których brak celowości rozpoznawania sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Najwyższy w składzie:

Sędzia SN Józef Frąckowiak

w sprawie z powództwa R. R. reprezentanta grupy złożonej z: R. B. i innych, przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W. o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 13 czerwca 2014 r., na skutek skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 5 czerwca 2013 r.,

odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i nie obciąża powoda kosztami postępowania kasacyjnego.

 

UZASADNIENIE

Określone w art. 3984 § 2 k.p.c. wymaganie uzasadnienia w skardze kasacyjnej wniosku o przyjęcie jej do rozpoznania zostaje spełnione, jeśli skarżący wykaże, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Cel wymagania przewidzianego w art. 3984 § 2 k.p.c. może być zatem osiągnięty jedynie przez powołanie i uzasadnienie istnienia przesłanek o charakterze publicznoprawnym, które będą mogły stanowić podstawę oceny skargi kasacyjnej pod kątem przyjęcia jej do rozpoznania. Na tych jedynie przesłankach Sąd Najwyższy może oprzeć rozstrzygnięcie w kwestii przyjęcia bądź odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Powód R. R. działający jako reprezentant grupy we wniesionej skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 czerwca 2013 r. wniosek o jej przyjęcie do rozpoznania oparł na przesłance wskazanej w art. 3989 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. Szczegółowa analiza uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie pozwala na stwierdzenie, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne oraz aby istniała potrzeba wykładni przepisów prawa budzących poważne wątpliwości. To w jakim znaczeniu użyto określenia „roszczenie” w art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7 poz. 44) wynika z nazwy treści i celu ustawy i nie wymaga zajęcia stanowiska przez Sąd Najwyższy. Natomiast ustalenie kategorii faktów jakie powód powinien wskazać w pozwie, aby dochodzone roszczenie w postępowaniu grupowym było oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej nie jest możliwe w sposób z góry ustalony i abstrakcyjny. Oceny tego czy roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym jest oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej może bowiem, analizując określony stan faktyczny, dokonać sąd w konkretnej sprawie w postępowaniu, o którym mowa w art. 10 wspomnianej ustawy. O dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym decydują ściśle określone w ustawie przesłanki, pośród których brak celowości rozpoznawania sprawy w postępowaniu grupowym. Celowość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym może więc być brana pod uwagę tylko w procesie wykładni przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r., co wynika z ogólnie przyjmowanych w judykaturze i doktrynie zasad wykładni przepisów prawa. Także wobec tego i w tej sprawie nie jest potrzebne zajęcia stanowiska przez Sąd Najwyższy. Wskazać należy, że nie zachodzi również nieważność postępowania, którą Sąd Najwyższy bierze pod rozwagę – w granicach zaskarżenia – z urzędu (art. 398 § 1 k.p.c.).

Z przytoczonych względów należało odmówić przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (art. 3989 § 2 k.p.c.).

O kosztach postępowania kasacyjnego, biorąc pod uwagę charakter sprawy i sytuację majątkową powodów, Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 102, art. 108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821 k.p.c.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach Wydział II Cywilny z dnia 5 czerwca 2014 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Katowicach Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Agata Stankiewicz-Rataj

Sędziowie:                     SSO Izabella Knych, SSR (del.) Anna Bogaczyk-Żyłka

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2014 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa reprezentanta grupy M. L. reprezentującej powodów: (…) przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w B. o ustalenie nieważności umów i zapłatę

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 5 czerwca 2014 r.

Written by

  1. O roszczeniach jednego rodzaju można mówić, gdy wynikają one z jednego rodzaju stosunków prawnych. Dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego pozwanego, zatem są roszczeniami jednego rodzaju.
  2. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
  3. W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda. Za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).
  4. Zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami pozwanego a powstaniem szkody indywidualnej osoby należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy.
  5. Celem postępowania w sprawie o ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego jest ustalenie jednorodnej zasady odpowiedzialności pozwanego istniejącej wobec wszystkich członków grupy i osób, które mogą się nimi stać. Jak wynika wprost z ustawy (art. 2 ust. 3) w sprawie o ustalenie, prowadzonej w postępowaniu grupowym, powód nie musi wykazywać istnienia interesu prawnego. Taka regulacja wynika właśnie z przyjęcia, że – w sprawach odpowiedzialności deliktowej – mechanizm powstania szkody jest dla wszystkich członków grupy jednakowy.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Tyszka (spr.)

Sędziowie:           SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk, SSO Maria Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa M. W. – Reprezentanta Grupy przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez: Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego w K., Prokuratora Okręgowego w G., Prokuratora Apelacyjnego w G., Prokuratora Generalnego, Prezesa Sądu Rejonowego (…) w G., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Prezesa Sądu Rejonowego w M., Prezesa Sądu Rejonowego w T., Prezesa Sądu Rejonowego w S., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Ministra Sprawiedliwości, Naczelnika III Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika (…) Urzędu Skarbowego, Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G., Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, o ustalenie

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. zasądzić od M. W. – Reprezentanta Grupy na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200,00 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 28 lutego 2014 r. M. W. – reprezentant grupy wniósł o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa – działającego przez następujące jednostki organizacyjne (stationes fisci): Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego w K., Prokuratora Okręgowego w G., Prokuratora Apelacyjnego w G., Prokuratora Generalnego, Prezesa Sądu Rejonowego (…) w G., Prezesa Sądu Rejonowego w (…), Prezesa Sądu Rejonowego w M., Prezesa Sądu Rejonowego w (…) Prezesa Sądu Rejonowego w (…), Prezesa Sądu Rejonowego w K., Ministra Sprawiedliwości, Naczelnika III Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika (…) Urzędu Skarbowego, Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G., Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej – za szkodę poniesioną przez powoda i członków grupy polegającą na utracie środków finansowych powierzonych (…) sp. z o.o. z siedzibą w G. na podstawie umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych zawartych przez poszczególnych członków grupy, a powstałą na skutek niezgodnych z prawem działań lub zaniechań wskazanych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej, dotyczących wymienionej spółki (…) i osób działających w jej imieniu.

Powód wskazał, że działa w imieniu własnym, ale na rzecz wymienionych w pozwie członków grupy. Wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, na podstawie ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na następujące okoliczności faktyczne. Członkowie grupy zawierali z (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi. Umowy były zawierane w okresie od sierpnia 2011 r. do lipca 2012 r. Zawierając umowy członkowie grupy pozostawali w przekonaniu, że powierzali swe środki bankowi lub innemu podmiotowi posiadającemu gwarancje bezpieczeństwa. Nie mieli dostępu do informacji wskazanych wyżej jednostek organizacyjnych pozwanego, mogących zawierać publiczne ostrzeżenia o parabankowym i nielegalnym charakterze działalności (…). Podejmowali decyzje o ulokowaniu środków w produktach finansowych oferowanych przez spółkę (…) pod wpływem – uzasadnionego sposobem funkcjonowania tej spółki oraz faktycznym akceptowaniem przez wymienione w pozwie jednostki organizacyjne Skarbu Państwa – przekonania o legalnym charakterze działalności (…) i posiadaniu przez tę spółkę wszelkich wymaganych prawem zezwoleń i koncesji. Członkowie grupy utracili w całości środki pieniężne powierzone (…) sp. z o.o., na skutek nie wywiązania się przez tę spółkę z zawartych z nimi umów.

Powód podniósł, że dopiero w lipcu 2012 r. zaczęły się pojawiać informacje o odwołaniu części lotów przez (…) sp. z o.o., która to spółka ogłosiła, że 27 lipca 2012 r. złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Wówczas do opinii publicznej dotarła informacja, że spółka (…) w połowie 2011 r. wykupiła udziały w (…) sp. z o.o.

Następnie z początkiem sierpnia 2012 r. (…) sp. z o.o. zawiesiła wypłaty należnych klientom środków z lokat.

W dniu 13 sierpnia 2012 r. spółka (…) wydała komunikat, z którego wynikało, że podjęto decyzję o jej likwidacji. Następnego dnia zamknięto dla klientów wszystkie oddziały i punkty akwizycyjne.

Według powoda, dopiero od sierpnia 2012 r. zaczęły się pojawiać w prasie informacje o faktycznym charakterze działalności spółki (…) i dopiero w tym czasie stały się one powszechnie znane opinii publicznej, w tym jej klientom. Wcześniej takie informacje pojawiały się tylko w prasie lokalnej i niszowych portalach internetowych, do których większość klientów nie miała dostępu. Pomimo, że w grudniu 2009 r. Komisja Nadzoru Finansowego umieściła (…) na liście ostrzeżeń publicznych, członkowie grupy nie wiedzieli o tym fakcie. Nie wiedzieli nawet, że taka lista istnieje, ponieważ informacje o tym nie zostały rozpowszechnione.

W dniu 20 września 2012 r. Sąd Rejonowy (…) w G. ogłosił upadłość (…).

W ocenie powoda odpowiedzialny za umożliwienie funkcjonowania i prowadzenia przez (…) sp. z o.o. działalności sprzecznej z prawem i doprowadzeniem do utraty powierzonych spółce (…) środków finansowych, jest Skarb Państwa, który wskutek bezprawnych działań i zaniechań oraz rażąco niewłaściwego wykonywania obowiązków przez instytucje publiczne, oraz wskutek zaniechań przy wykonywaniu obowiązków w zakresie kontroli prowadzenia przez wzmiankowaną spółkę działalności kantorowej bez wymaganego prawem zezwolenia NBP, umożliwił spółce (…) prowadzenie nielegalnej działalności przez okres kilku lat na skalę ogólnopolską (k. 2-18 – pozew).

Pismem z 17 kwietnia 2014 r. pozwany Skarb Państwa – reprezentowany przez jednostki organizacyjne wymienione w pozwie – wniósł o odrzucenie pozwu i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powód nie wykazał, aby roszczenia pozwu – w przypadku każdego z członków grupy – były oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Nie zostały zatem spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci identyczności podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia (k. 528- 533 – pismo).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44) – dalej zwanej ustawą – po wpłynięciu pozwu wniesionego przez reprezentanta grupy sąd w pierwszej kolejności bada czy dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w trybie wymienionej ustawy.

Jak stanowi art. 1 ust. 1 wspomnianej ustawy, normuje ona sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy, postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Jednak w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu.

Nie ulegało kwestii, że grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant M. W. spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków, a dokładnie z 16 członków.

Reprezentant grupy domagając się ustalenia odpowiedzialności pozwanego za szkodę wyrządzoną deliktem, w wyniku którego pokrzywdzeni zostali członkowie grupy i wskazując jako podstawę odpowiedzialności art. 417 k.c. i art. 4171 k.c., sformułował roszczenie mieszczące się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych. Również ta przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym została spełniona.

Ustawa wymaga nadto, aby roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym były: 1) roszczeniami jednego rodzaju 2) roszczeniami opartymi na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

O roszczeniach jednego rodzaju można mówić, gdy wynikają one z jednego rodzaju stosunków prawnych. Dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego pozwanego, zatem są roszczeniami jednego rodzaju. Z powyższego wynika, że pierwsza z konstytutywnych przesłanek warunkujących dopuszczalność postępowania grupowego została spełniona.

Odnośnie wymogu tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, to z pewnością w okolicznościach sprawy nie można było mówić o istnieniu tej samej podstawy faktycznej roszczenia pozwu, choćby z tego względu, że w uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na zawarcie przez każdego z jej członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy ze spółką (…) (k. 12).

Rozważenia wymagało zatem, czy w sprawie zostały sformułowane roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie.

O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.

W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda.

Odnośnie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).

Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy należało zgodzić się ze stroną powodową, że za przyjęciem istnienia jednakowej podstawy faktycznej roszczeń, których dotyczył pozew, przemawiało, że wszystkie te roszczenia wynikały z tego samego rodzaju umów zawartych przez członków grupy z (…), a mianowicie z umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych oraz że źródłem szkody – wedle twierdzeń pozwu – były dla wszystkich członków grupy niektóre ze zdarzeń wynikające z działań lub zaniechań pozwanego Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej skutkujące umożliwieniem prowadzenia działalności przez spółkę (…).

W powyższym zakresie fakty, na które w uzasadnieniu pozwu powołał się reprezentant grupy, były jednakowe dla wszystkich jej członków.

Wątpliwości Sądu – odnośnie spełniania wymogu jednakowości podstawy faktycznej – wzbudziły natomiast inne elementy stanu faktycznego stanowiące podstawę powództwa, konieczną dla powstania odpowiedzialności deliktowej. Zastanowienia wymagało mianowicie, czy ciąg działań i zaniechań pozwanego, które – jak chciała strona powodowa – wywołały szkodę, stanowił dla wszystkich członków grupy podstawę oceny, że spółka (…) jest podmiotem wiarygodnym, działającym legalnie, posiada wymagane zezwolenia, koncesje i ma gwarancje analogiczne jak dla depozytów bankowych.

Powód wskazał, że każdy z członków grupy zawarł umowę z (…) w uzasadnionym przekonaniu, że (…) jest po prostu bankiem lub nową firmą maklerską. Członkowie grupy działali pod wrażeniem, że spółka funkcjonuje legalnie, korzysta z najlepszych doradców inwestycyjnych, jest wiarygodna finansowo (k. 13).

Jak wskazał reprezentant grupy, umowy były zawierane w sytuacji, kiedy ani w prasie, ani innych środkach masowego przekazu, nie pojawiały się żadne informacje mogące wzbudzić wątpliwości odnośnie wiarygodności (…) (k. 13).

Tak opisywane okoliczności faktyczne dotyczące sfery motywacyjnej członków grupy, którzy zawierali umowy z (…) były nieodzowne dla ustalenia, że wyrządzona została szkoda. W uzasadnieniu pozwu nie wyjaśniono jednak, z jakiego powodu i w jaki sposób można byłoby uznać, że wymienione wyżej okoliczności były wspólne dla wszystkich członków grupy. Choć powód generalnie pominął ten wątek, to nie może budzić wątpliwości, że dla oceny, w jakim stanie świadomości ekonomicznej i prawnej dany kontrahent znajdował się w chwili zawierania konkretnej umowy z (…) ważne były jego indywidualne cechy takie jak wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności.

Z pewnością inaczej oceniał wiarygodność (…) członek grupy, który korzystał już z usług banków, zetknął się z produktami finansowymi przez nie oferowanymi, inwestował posiadane środki nabywając na przykład papiery wartościowe czy obligacje, a inaczej osoba, która wcześniej wykorzystywała posiadane środki finansowe tylko do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych. Takich indywidualnych różnic w sytuacji faktycznej członków grupy nie można było pominąć, co próbował uczynić powód. Nie dało się zatem uznać, że ten element podstawy faktycznej żądania pozwu był jednakowy dla wszystkich członków grupy.

Już samo sformułowanie omawianego fragmentu podstawy faktycznej, a mianowicie działania przez członków grupy, a w razie dopuszczenia do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 11 ustawy, przez wszystkich klientów (…), którzy chcieliby przystąpić do sprawy, w przekonaniu o wiarygodności tejże spółki, o prowadzeniu interesów zgodnie z prawem, posiadaniu gwarancji wypłacalności, a także braku wiedzy i braku możliwości pozyskania informacji o nielegalnym i parabankowym charakterze działalności (…), wskazuje, że okoliczności te wymagają indywidualnego badania i oceny, nie dają się ująć jako takie same w odniesieniu do grupy osób. Kwestia motywacji, posiadanej wiedzy i działania w dobrej wierze jest bowiem z natury rzeczy specyficzna i indywidualna dla każdego uczestnika obrotu.

Słusznie podniósł pozwany, że zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa a powstaniem szkody indywidualnego klienta (…) należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy. Celem postępowania w sprawie o ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego jest ustalenie jednorodnej zasady odpowiedzialności pozwanego istniejącej wobec wszystkich członków grupy i osób, które mogą się nimi stać. Jak wynika wprost z ustawy (art. 2 ust. 3) w sprawie o ustalenie, prowadzonej w postępowaniu grupowym, powód nie musi wykazywać istnienia interesu prawnego. Taka regulacja wynika właśnie z przyjęcia, że – w sprawach odpowiedzialności deliktowej – mechanizm powstania szkody jest dla wszystkich członków grupy jednakowy.

Odnosząc powyższe do okoliczności przytoczonych przez reprezentanta grupy na poparcie pozwu należało zauważyć, że w uzasadnieniu pozwu nie wskazano, aby taki wspólny dla wszystkich członków grupy związek istniał. Przykładowo można zwrócić uwagę na fakt, że o ile część z członków grupy mogła nie wiedzieć, że istnieje Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) i że publikuje ona listę ostrzeżeń publicznych, na której – w grudniu 2009 r., czyli przed okresem, w którym zawarli umowy członkowie grupy – znalazła się spółka (…), o tyle nie przytoczono okoliczności świadczących, że dotyczyło to wszystkich członków grupy, ani innych klientów (…), którzy w razie otworzenia drogi do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, chcieliby do niej przystąpić. Nieracjonalnym byłoby przyjęcie, że wszystkie osoby, które zawarły umowy z (…), w tym członkowie grupy, nie wiedzieli o istnieniu KNF i listy ostrzeżeń. Jeśli zaś ktoś z kontrahentów spółki wiedząc o wpisaniu (…) na listę ostrzeżeń, a zatem świadomy zagrożeń, zawarł umowę z tą spółką podejmując ryzyko utraty środków i działając w nadziei, że spółka zdąży jeszcze wypłacić nieoferowany przez inne instytucje zysk, nim przestanie działać, ten z pewnością nie może powoływać się na działanie w uzasadnionym przekonaniu, że powierzył środki wiarygodnemu podmiotowi. Kwestie te wymagają indywidualnej oceny każdego konkretnego przypadku. Tym samym nie można było przyjąć, że istniała jedna wspólna dla wszystkich członków grupy, klientów (…), faktyczna podstawa odpowiedzialności za powstałą w ich majątkach szkodę.

Wniosek o ewidentnym zróżnicowaniu okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa nasuwa się również, gdy fakty tam opisane zostaną uszeregowane chronologicznie. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że spółka (…) rozpoczęła działalność w 2009 r., a zamknęła wszystkie oddziały i punkty akwizycyjne 14 sierpnia 2012 r. W tym okresie klienci – w tym członkowie grupy – zawierali z nią umowy o obrót i przechowanie metali szlachetnych. Członkowie grupy, na rzecz których działa M. W., zawierali umowy z (…) w okresie od 22 sierpnia 2011 r. do 17 lipca 2012 r. Uzasadnienie pozwu skonstruowano przy założeniu, że sytuacja wszystkich klientów była jednakowa. Wniosek taki nie wytrzymuje jednak krytyki na płaszczyźnie pozostawania przez członków grupy w przekonaniu, że powierzali swe środki solidnemu przedsiębiorcy, działającemu jak bank lub inny podmiot posiadający gwarancje bezpieczeństwa. W pozwie wskazano bowiem, że wszystkie osoby lokujące swe środki w produkty (…) działały w podobnym przekonaniu o wiarygodności tej spółki. Jednocześnie sam powód stwierdza, że przed sierpniem 2012 r., kiedy to media ogólnopolskie zaczęły informować o kulisach jej działalności, publikacje ostrzegające przed faktycznym charakterem działalności spółki (…) pojawiały się w mediach lokalnych i niszowych portalach internetowych. Inaczej zatem należałoby ocenić sferę motywacyjną klientów (…) i ich przekonanie o wiarygodności i działaniu zgodnie z prawem, czy posiadaniu gwarancji podobnych do bankowych, w zależności od tego kiedy dana osoba zawarła umowę i czy w tym czasie zapoznała się z publikacjami mediów na temat (…), a pomimo to związała się z tą spółką umową, a inaczej osoby, która istotnie nic nie wiedziała na temat charakteru działalności (…). Tym samym nie można było uznać, że między podstawami faktycznymi roszczeń każdego, zarówno obecnego jak i potencjalnego, członka grupy zachodzi taki poziom jednakowości (tożsamości), który skutkowałby możliwością wydania przez Sąd postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Ponadto, aby można było mówić o takiej samej podstawie faktycznej roszczenia, zaniechania wszystkich jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa wymienionych w pozwie, które – co podniósł powód – były rozciągnięte w czasie, musiałyby odnieść skutek wobec wszystkich obecnych, a także kolejnych – mogących dopiero przystąpić do grupy – osób. Biorąc zaś pod uwagą kilkunastotysięczną liczbę osób mogących zgłosić wniosek o przystąpienie do grupy, nie sposób uznać, z uwagi na fakt, że osoby te zawierały ze spółką (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi na przestrzeni kilku lat, aby zaniechania wszystkich z wymienionych statio fisci Skarbu Państwa miały wpływ na proces decyzyjny klientów (…) sp. z o.o., bowiem o części z tych zaniechań można byłoby mówić już po zawarciu przez część klientów przedmiotowych umów. Tak więc logicznym jest, że wobec osób zawierających umowy ze spółką (…) w początkowym okresie jej istnienia, zaniechań wskazywanych przez powoda dopuściło się mniej jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, niż wobec klientów tej spółki, którzy zawarli umowy w końcowym okresie jej działalności. Wynika z powyższego, że nie sposób w tej sytuacji mówić o takiej samej podstawie faktycznej roszczenia, która wymagana jest przez art. 1 ust. 1 ustawy, jako warunek konieczny do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, na co słusznie wskazał pozwany.

Reasumując Sąd ocenił, że okoliczności faktyczne przytoczone na poparcie powództwa nie mogły być ocenione jako stwarzające taką samą dla wszystkich członków grupy podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych pozwem. W tej sytuacji powództwo zgłoszone przez reprezentanta grupy należało uznać za niedopuszczalne, co skutkowało koniecznością jego odrzucenia. Z tego względu Sąd orzekł jak w punkcie 1 postanowienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód – co prawda na etapie badania dopuszczalności – ale przegrał niniejszą sprawę w całości, a zatem na rzecz pozwanego należało zasądzić poniesione przez pozwanego koszty procesu, tj. koszty zastępstwa prawnego w wysokości 7.200,00 zł. Zasądzona od powoda na rzecz pozwanego kwota 7.200,00 zł stanowi wynagrodzenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zastępującej pozwanego – Skarb Państwa. Wysokość wynagrodzenia Sąd policzył w oparciu o § 2, § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.). w zw. z art. 99 k.p.c. Zgodnie bowiem z art. 99 k.p.c., stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. Stosownie zaś do § 6 pkt 7 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 200.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika wynosi 7.200,00 zł. Z tych względów należało orzec jak w punkcie 2 wyroku. 

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 30 maja 2014 r.

Written by

  1. Kwestia indywidualnych negocjacji pomiędzy poszczególnymi członkami grupy a stroną pozwaną pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia kwestii dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.
  2. Jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa (jak charakter konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość).
  3. Konieczność powołania podgrup zachodzi w sytuacji, gdy grupa osób została dotknięta skutkami tego samego lub takiego samego zdarzenia, jednak mechanizm i stopień oddziaływania zdarzenia na poszczególne grupy osób był inny. Jeżeli w obrębie grupy da się wyodrębnić mniejsze grupy skupiające osoby, które np. odniosły podobne szkody w zbliżonym rozmiarze, umożliwia to powołanie podgrup zgodnie z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Jedynym kryterium przynależności do konkretnej podgrupy jest wysokość roszczenia pieniężnego dochodzonego w postępowaniu grupowym, ustalona na podstawie wspólnych okoliczności faktycznych. Musi być ona identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami faktycznymi. Ustawa nie przewiduje możliwości powoływania podgrup na podstawie innych kryteriów.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący           SSA: Jan Gibiec

Sędziowie:                    SSA Małgorzata Bohun; SSA: Aleksandra Marszałek (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z  powództwa: K. W. jako reprezentanta grupy przeciwko: (…) Sp. z o.o. (…)” s.k.a. z siedzibą we  W. o zapłatę na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego we  Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 1688/13

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym orzeczeniem Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowił rozpoznać sprawę w  postępowaniu grupowym (pkt I) oraz nakazał powodowi – reprezentantowi grupy − złożenie do depozytu sądowego kaucji w kwocie 3.617 zł na zabezpieczenie kosztów procesu strony pozwanej, w terminie 1 (jednego) miesiąca, pod rygorem odrzucenia pozwu (pkt II).

Uzasadniając swoje rozstrzygniecie wskazał, że w przedmiotowej sprawie zaistniały wszystkie przesłanki warunkujące dopuszczalność postępowania grupowego określone w art. 1 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”).

W zażaleniu na postanowienie strona pozwana wniosła o jego zmianę poprzez stwierdzenie niedopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym z uwagi na naruszenie art. 1 ust. 1 oraz art. 2 ust. 2 ww. ustawy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazała, że wbrew twierdzeniom Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie brak jest możliwości uznania podstaw faktycznych roszczeń członków grupy za takie same co wyłącza możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Nadto zdaniem skarżącej, powód nie dokonał ujednolicenia roszczeń, ograniczając się jedynie do przypisania dla każdego z  nich co najmniej 2 osób, co nie odpowiada wymogom u.d.p.g.

W odpowiedzi na zażalenie, powód wniósł o jego oddalenie wskazując, że argumentacja strony pozwanej przedstawiona w zażaleniu odbiega od przyjętych i akceptowanych w judykaturze i  piśmiennictwie twierdzeń odnośnie dopuszczalności postępowania grupowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew stawianym przez stronę skarżącą zarzutom, w przedmiotowej sprawie zaistniały przesłanki warunkujące dopuszczalność jej rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Odnosząc się kolejno do tych zarzutów wskazać należy, że kwestia indywidualnych negocjacji pomiędzy poszczególnymi członkami grupy a stroną pozwaną pozostaje bez znaczenia dla  rozstrzygnięcia kwestii dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Zgodnie z u.d.p.g. jedną z przesłanek warunkujących dopuszczalność takiego postępowania jest dochodzenie roszczenia opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Przez podstawę faktyczną postępowania grupowego rozumieć należy zespół okoliczności faktycznych uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Składają się na nie zaś w  zasadzie jedynie fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Tym samym mając na względzie kryterium jednorodzajowości roszczenia uznać należy, że jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do  wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa (jak charakter konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość).

Przenosząc powyższe rozważania natury ogólnej na grunt niniejsze sprawy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zarzut podnoszony przez stronę skarżącą, jakoby podstawa faktyczna roszczeń wszystkich członków grupy nie była „ta sama” lub „taka sama” albowiem względem każdego z  członków grupy zastosowano odmienne zasady dotyczące obmiarów powykonawczych jest chybiony. Oczywistym jest, co wynika z załączonych do pozwu umów przedwstępnych,  że  w  odniesieniu do wszystkich członków grupy zaistniały takie same okoliczności faktyczne, tj. zawarcie umów przez poszczególnych członków grupy, będących konsumentami ze stroną pozwaną, których przedmiotem była sprzedaż lokali mieszkalnych. Skoro zatem występują takie same okoliczności faktyczne, uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych, to zważyć należy, że mamy do czynienia z tą samą podstawą faktyczną na której członkowie grupy opierają swoje roszczenia, która to podstawa warunkuje dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Okoliczności podnoszone w zażaleniu przez stronę skarżącą mieszczą się co prawda w podstawie faktycznej powództwa jednak są na tyle nieistotne,  że nie mają na nią wpływu. Aprobując bowiem argumentację strony skarżącej można dojść do wniosku, mając na względzie doświadczenie życiowe, że nigdy nie zaistniałby taki stan faktyczny, w którym dla wszystkich członków grupy istniałaby taka sama lub ta sama podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia, albowiem zawsze wystąpią w ramach tej podstawy faktycznej takie okoliczności, które wyłączałyby dopuszczalność dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, co z pewnością byłoby sprzeczne z ratio legis ustawy.

Sąd Apelacyjny nie znalazł również podstaw do uwzględnienia drugiego z zarzutów zażalenia, tj. nieujednolicenia roszczeń członków grupy. Konieczność powołania podgrup zachodzi w sytuacji, gdy grupa osób została dotknięta skutkami tego samego lub takiego samego zdarzenia, jednak mechanizm i stopień oddziaływania zdarzenia na poszczególne grupy osób był inny. Jeżeli w  obrębie grupy da się wyodrębnić mniejsze grupy skupiające osoby, które np. odniosły podobne szkody w zbliżonym rozmiarze, umożliwia to powołanie podgrup zgodnie z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Jedynym kryterium przynależności do konkretnej podgrupy jest wysokość roszczenia pieniężnego dochodzonego w postępowaniu grupowym, ustalona na podstawie wspólnych okoliczności faktycznych. Musi być ona identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami faktycznymi. Ustawa nie przewiduje możliwości powoływania podgrup na podstawie innych kryteriów. W  niniejszej sprawie powód w oparciu o art. 2 ust 2 u.d.p.g. dokonał takiego właśnie ujednolicenia wysokości roszczeń w ramach podgrup, z których każda składa się co najmniej z  dwóch osób, zaś sposób wyliczenia wysokości każdego z roszczeń dla poszczególnych grup jest taki sam.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak na wstępie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 27 lutego 2014 r.

Written by

Postanowienie zostało uchylone na mocy postanowienia Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14.

  1. Roszczenia oparte na art. 446 § 3 k.c., których celem jest wyrównanie uszczerbku polegającego na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny zmarłego w katastrofie budowlanej, mają charakter indywidualny i wymagają szczegółowego badania przez sąd okoliczności faktycznych odnoszących się do relacji uprawnionego ze zmarłym, co sprzeciwia się konstrukcji postępowania grupowego i nie pozwala na przyjęcie istnienia stosunków prawnych jednakowych w stosunku do wszystkich członków danej grupy, a więc na przyjęcie istnienia jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawy faktycznej.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Marzanna Góral

Sędziowie:           SSA Ewa Kaniok (spr.), SSA Lidia Sularzycka

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Z. P. – reprezentanta grupy działającej na rzecz (…) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Prezydenta Miasta C. o ustalenie na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 3 września 2013 r., sygn. akt II C 88/13,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. nie obciążać Z. P. obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 03.09.2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew w sprawie z powództwa Z. P. – reprezentanta grupy działającej na rzecz (…) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Prezydenta Miasta C. o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę spowodowaną katastrofą budowlaną pawilonu wystawowego (…) z dnia 26.01.2006 r. w C., na zasadzie art. 434 k.c. i 417 k.c. w zw. z art. 436 § 3 k.c.

Sąd Okręgowy zasądził ponadto od powódki Z. P. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła powódka Z. P. zaskarżając je w całości.

Skarżąca zarzuciła:

1. naruszenie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r., nr 7, poz. 44 ze zm.);

2. naruszenie art. 2 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 i art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym;

3. naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy zasady słuszności wynikające z okoliczności przedmiotowej sprawy sprzeciwiają się obciążaniu powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego Skarbu Państwa.

Skarżąca wniosła o uchylenie kwestionowanego postanowienia w całości, względnie o zmianę tego postanowienia w pkt 2, poprzez odstąpienie od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego Skarbu Państwa.

Skarb Państwa – Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wniósł o oddalenie zażalenia powódki i zasądzenie od Z. P. kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zażalenie podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną przedstawioną przez sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Rację ma sąd I instancji, że roszczenia oparte na art. 446 § 3 k.c., których celem jest wyrównanie uszczerbku polegającego na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny zmarłego w katastrofie budowlanej, mają charakter indywidualny i wymagają szczegółowego badania przez sąd okoliczności faktycznych odnoszących się do relacji uprawnionego ze zmarłym, co sprzeciwia się konstrukcji postępowania grupowego i nie pozwala na przyjęcie istnienia stosunków prawnych jednakowych w stosunku do wszystkich członków danej grupy, a więc na przyjęcie istnienia jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawy faktycznej.

Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu, zgodnie z którym pojęcie odpowiedzialności pozwanego nie oznacza powinności spełnienia świadczenia i ogranicza się do ustalenia, czy pozwany ponosi odpowiedzialność za określone zdarzenie, zaś kwestia, czy członek grupy odniósł na skutek tego zdarzenia szkodę może być przedmiotem indywidualnego postępowania przez niego wytoczonego. Taka wykładnia prowadzić by mogła do sytuacji, w których z pozwem grupowym o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za dane zdarzenie mogłyby występować osoby nie mające interesu prawnego w dokonaniu owego ustalenia, z uwagi na brak związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem pozwanego i szkodą doznaną przez osoby występujące z roszczeniem grupowym, co sprzeczne jest z celem ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

Rację ma sąd I instancji, że roszczenie zgłoszone w niniejszym postępowaniu nie spełnia przesłanki określonej w art. 1 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44 ze zm.), a zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy wyżej wymienionego artykułu jest chybiony.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. Rację ma sąd I instancji, że brak jest podstaw do zastosowania tego przepisu wobec powódki, skoro była ona reprezentantem grupy w postępowaniu uprzednio toczącym się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygn. akt II C 121/11, w którym pozew obejmujący między innymi roszczenia wywodzone z art. 417 § 1 k.c., 434 k.c. i 446 § 3 k.c. został prawomocnie odrzucony. Sprawa nie ma więc charakteru precedensowego.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.

Sąd Apelacyjny nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów postępowania zażaleniowego na zasadzie art. 102 k.p.c. biorąc pod uwagę okoliczność, że powódka w wyniku katastrofy budowlanej straciła męża, zatem może czuć się pokrzywdzona, a zasądzenie od niej na rzecz pozwanego dalszych kosztów procesu pogłębi u niej poczucie krzywdy, co w świetle zasad współżycia społecznego nie znajduje akceptacji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 18 lutego 2014 r.

Written by

  1. Przedmiotem procesu, także prowadzonego w szczególnym trybie postępowania grupowego, jest określone przez powoda roszczenie procesowe. To powód decyduje jakiego rodzaju i z jakiego tytułu wywodzi roszczenie, i jakiej w związku z tym ochrony prawnej żąda. Rzeczą sądu jest natomiast ocena zasadności żądania w granicach wskazanych przez stronę powodową. Wywodzenie przez sąd żądań (roszczeń), nie wskazanych przez powoda, nawet jeśli są one możliwe do dochodzenia, należało uznać za niedopuszczalne. Skoro zgodnie z wolą powoda przedmiotem pozwu grupowego nie są roszczenia o ochronę dóbr osobistych poszczególnych członków grupy, to stwierdzenie to powinno być dla Sądu wiążące. W trybie ustawy o postępowaniu grupowym niedopuszczalne jest rozpoznawanie spraw o ochronę dóbr osobistych, ale nie jest niedopuszczalne rozpoznawanie spraw, w których takie roszczenia potencjalnie można sformułować.
  2. Z tą samą podstawą faktyczną powództwa mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia prawnego. Dla uzasadnienia jedności podstawy faktycznej wystarczyło więc wskazanie na zdarzenie w postaci emisji reklam uznanych następnie za czyn nieuczciwej konkurencji. Niesłusznie Sąd Okręgowy pogląd ten zakwestionował, błędnie wywodząc, że taka podstawa faktyczna roszczenia wystarczałaby tylko w przypadku, gdyby powód dochodził ustalenia samej odpowiedzialności odszkodowawczej, a nie odszkodowania za szkodę. Wydanie decyzji o odrzuceniu pozwu nie może być podyktowane oceną merytoryczną zgłoszonego żądania (wykazanie przez powodów okoliczności uzasadniających wymiar szkody oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem a szkodą).
  3. Ustawa nie określa na czym ma polegać ujednolicenie roszczeń. Nie ulega jednak wątpliwości, że wymóg ten jest podyktowany przede wszystkim względami ekonomii procesowej oraz chęcią przyspieszenia wspólnego rozpoznania sporu.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Maciej Dobrzyński (spr.)

Sędziowie:           SSA Edyta Jefimko, SSA Lidia Sularzycka

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2014 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie na skutek zażaleń obu stron na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 lipca 2013 r., sygn. akt XVI GC 595/11

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew (…) sp. z o.o. w W., reprezentanta grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, przeciwko (…) Towarzystwu Ubezpieczeń S.A. w W. o odszkodowanie w kwocie łącznej 13.051.860 zł i zasądził od (…) sp. z o.o. w W. na rzecz (…) Towarzystwa Ubezpieczeń S.A. w W. kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Zdaniem Sądu Okręgowego podstawa faktyczna roszczeń oparta jest na fakcie naruszenia przez pozwaną spółkę dóbr osobistych agentów ubezpieczeniowych, w tym członków grupy, mimo iż powódka wskazując podstawę prawną swego roszczenia nie odwołuje się do treści art. 23-24 k.c., a tylko do art. 16 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. w zw. z art. 415 k.c. Sąd I instancji uznał, że powyższe nie oznacza jednak, iż w sprawie powódka nie dochodzi roszczeń o ochronę dóbr osobistych, o jakich mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. Nr 7, poz. 44; dalej jako u.d.r.p.g.). W oparciu o art. 24 k.c. poszkodowany ma prawo wybrać podstawę do dochodzenia roszczeń. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, że nawet gdyby przyjąć, że tożsamość faktyczna powództwa występuje już wtedy, gdy między członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę, to nie można zapomnieć o drugiej przesłance dopuszczalności postępowania grupowego, o ujednoliceniu wysokości roszczeń pieniężnych, która w pewnym sensie związana jest z wymogiem podobieństwa podstawy faktycznej zgłoszonych roszczeń; tutaj jednak akcent położony jest na uwzględnienie wspólnych okoliczności sprawy. Te elementy, zdaniem Sądu, obejmują już niewątpliwie szkodę i związek przyczynowy. To oznacza, zdaniem Sądu, że powództwo grupowe dla roszczeń, których dochodzi powódka, jest niedopuszczalne.

Wskazane wyżej postanowienie zaskarżyły zażaleniem obie strony.

Strona powodowa zarzuciła:

  • naruszenie art. 1 ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.r.p.g. w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. w zw. z art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 415 k.c. polegające na tym, że Sąd Okręgowy stwierdził, że roszczenia o naprawienie szkody spowodowanej czynem nieuczciwej konkurencji, których dotyczy niniejsza sprawa, są roszczeniami o ochronę dóbr osobistych, i na tej podstawie Sąd Okręgowy powództwo odrzucił jako niedopuszczalne w postępowaniu grupowym, podczas gdy roszczenia wywodzone z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie są roszczeniami o ochronę dóbr osobistych w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.r.p.g., a zatem powództwo w niniejszej sprawie jest dopuszczalne;
  • naruszenie art. 2 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.r.p.g., polegające na tym, że Sąd Okręgowy uznał powództwo za niedopuszczalne w postępowaniu grupowym, ponieważ w ocenie Sądu roszczenia członków grupy nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, podczas gdy roszczenia członków grupy ujednolicono z podziałem na podgrupy z uwzględnieniem wspólnych okoliczności sprawy;
  • naruszenie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.r.p.g. polegające na tym, że Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo w niniejszej sprawie nie spełnia wymogu oparcia roszczeń na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, podczas gdy roszczenia wszystkich członków grupy oparto na tej samej podstawie faktycznej; naruszenie art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.r.p.g. polegające na tym, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił okoliczności, że we wcześniejszych prawomocnych wyrokach sądów dotyczących reklam pozwanej uznano je za czyn nieuczciwej konkurencji, nie dopatrując się jednocześnie naruszenia dóbr osobistych pośredników ubezpieczeniowych, podczas gdy kwalifikacja reklam pozwanej przeprowadzona w prawomocnych wyrokach dotyczących tych reklam jest wiążąca.

Na tej podstawie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez odmienne orzeczenie i przyjęcie sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Pozwany zaskarżył postanowienie w części rozstrzygającej o kosztach postępowania, w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego o zasądzenie kosztów ponad kwotę 7.217 zł i zarzucił powyższemu:

  • naruszenie przepisów art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.r.p.g. poprzez brak uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, co uniemożliwia instancyjną kontrolę zaskarżonego postanowienia;
  • naruszenie przepisów art. 98 § 1 i § 3 oraz art. 109 § 2 k.p.c. i § 2 ust. 1 i ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.r.p.g. poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że koszty procesu należne pozwanemu w niniejszym postępowaniu wynoszą 7.217 zł, podczas gdy pozwany poniósł koszty procesu w kwocie 201.866,18 zł. Na tej podstawie wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty kosztów procesu ponad zasądzoną kwotę 7.217 zł, w wysokości 194.649,18 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po myśli art. 1 ust. 1 u.d.r.p.g., ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe).

Pozew złożony w niniejszej sprawie oparty jest na twierdzeniu, że wskutek prowadzenia przez pozwanego w 2008 roku kampanii reklamowej, wszyscy członkowie grupy ponieśli szkodę. Reklamy, których dalsza emisja została zakazana, wpływając na odbiorców, doprowadziły do zmniejszenia zainteresowania klientów zawieraniem umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów ubezpieczeniowych czego bezpośrednim skutkiem była utrata zysków przez członków grupy. Nadto powód wskazał, że szeroko zakrojona i agresywna kampania reklamowa wpłynęła zdecydowanie negatywnie na wizerunek agentów ubezpieczeniowych. Zawód pośrednika, w szczególności w zakresie ubezpieczeń, opiera się w znacznym stopniu na zaufaniu i budowaniu indywidualnej relacji z klientem. Prowadzona przez wiele miesięcy kampania reklamowa w prasie i telewizji zdołała podciąć zaufanie, jakim agenci ubezpieczeniowi cieszyli się u klientów przed jej rozpoczęciem, co doprowadziło do rezygnacji wielu dotychczasowych klientów z dalszego korzystania z usług ubezpieczeniowych, a także spowodowało zwiększenie trudności z pozyskaniem przez agentów ubezpieczeniowych nowych klientów. Konsekwencją niechęci do agentów ubezpieczeniowych, wywołanej reklamami (…), było powstanie szkody po stronie agentów ubezpieczeniowych w postaci zmniejszenia dochodów oraz utraty spodziewanych zysków.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nietrafna jest ocena, że tak zakreślona podstawa faktyczna uniemożliwia dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. W ocenie Sądu Apelacyjnego wystarczające jest bowiem twierdzenie powodów, że wskutek prowadzonej przez pozwanego kampanii reklamowej utracili oni część klientów, którą to kampanię uznano następnie za czyn nieuczciwej konkurencji. Spełnia wymogi ujednolicenia podstawy faktycznej twierdzenie, że roszczenia członków grupy wynikają z jednego zdarzenia będącego źródłem szkody tj. czynu nieuczciwej konkurencji w postaci reklamy sprzecznej z dobrymi obyczajami. Nie budzi też wątpliwości podstawa prawna rozstrzygnięcia, w to wobec jednoznacznego stanowiska powoda w tym względzie, powołującego się na przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, popartego prawomocnymi wyrokami sądów dotyczących reklam pozwanej, w których sporne reklamy uznano za czyn nieuczciwej konkurencji, nie dopatrując się jednocześnie naruszenia dóbr osobistych pośredników ubezpieczeniowych.

Okolicznością irrelewantną jest to, że czyn nieuczciwej konkurencji popełniony przez pozwanego może być kwalifikowany także jako naruszający dobra osobiste powodów. Wyraźnie bowiem zostało wyeksplikowane, że powodowie domagają się ochrony jedynie naruszonej wskutek kwestionowanej reklamy interesów ekonomicznych, i nie wywodzą żadnych innych roszczeń, w tym związanych z ewentualnym naruszeniem ich dóbr osobistych.

Przedmiotem procesu, także prowadzonego w szczególnym trybie postępowania grupowego, jest określone przez powoda roszczenie procesowe. To powód decyduje jakiego rodzaju i z jakiego tytułu wywodzi swoje roszczenie, i jakiej w związku z tym ochrony prawnej żąda. Rzeczą sądu jest natomiast ocena zasadności żądania w granicach wskazanych przez stronę powodową. Wywodzenie przez sąd żądań (roszczeń), nie wskazanych przez powoda, nawet jeśli są one możliwe do dochodzenia, należało uznać za niedopuszczalne. Skoro zgodnie z wolą powoda przedmiotem pozwu grupowego nie są roszczenia o ochronę dóbr osobistych poszczególnych członków grupy, to stwierdzenie to powinno być dla Sądu wiążące. Powód wyraźnie wskazał, że przedmiotem sporu nie jest naruszenie przez (…) dóbr osobistych jakichkolwiek konkretnych osób, lecz wpływ reklam (…) na skłonności klientów na rynku ubezpieczeń.

Trafnie zauważa powód, że w trybie ustawy o postępowaniu grupowym niedopuszczalne jest rozpoznawanie spraw o ochronę dóbr osobistych, ale nie jest niedopuszczalne rozpoznawanie spraw, w których takie roszczenia potencjalnie można sformułować.

Sąd Okręgowy przywołał trafny pogląd, że z tą samą podstawą faktyczną powództwa mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia prawnego. Dla uzasadnienia jedności podstawy faktycznej wystarczyło więc wskazanie na zdarzenie w postaci emisji reklam (…) uznanych następnie za czyn nieuczciwej konkurencji. Niesłusznie Sąd Okręgowy pogląd ten zakwestionował, błędnie wywodząc, że taka podstawa faktyczne roszczenia wystarczałaby tylko w przypadku, gdyby powód dochodził ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej, a nie odszkodowania za szkodę. Trzeba bowiem przypomnieć, że wydanie decyzji o odrzuceniu pozwu nie może być podyktowane oceną merytoryczną zgłoszonego żądania (wykazanie przez powodów okoliczności uzasadniających wymiar szkody oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem a szkoda).

Z podobnych względów Sąd Okręgowy niesłusznie zakwestionował sposób ujednolicania wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.r.p.g., postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia dla każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Dopuszczalne jest ujednolicenie w grupach lub podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby (art. 2 ust. 2 u.d.r.p.g.). Wypada zauważyć, że ustawa nie określa na czym ma polegać ujednolicenie, ale nie ulega wątpliwości, że jest to podyktowane przede wszystkim względami ekonomii procesowej, chęcią przyspieszenia wspólnego rozpoznania sporu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powód tym wymogom również sprostał wskazując na zmniejszenie potencjalnych dochodów powodów o 5.7 %. Wskaźnik 5,7 % wynika z rezultatów badań dotyczących wpływu kampanii reklamowej (…) na zachowania konsumenckie, przedstawionych w raporcie sporządzonym przez MillwardBrown SMG/KRC. Z raportu wynikało, że z usług agentów ubezpieczeniowych zrezygnowało 5,7 % klientów. Rację ma powód wskazując, iż okolicznością wspólną dla wszystkich członków grupy jest fakt, iż pozwana rozpowszechniając wskazane w pozwie reklamy dopuściła się czynów nieuczciwej konkurencji, oraz wskazując na wspólną okoliczność jaką jest ustalony w wyniku przeprowadzonych badań wpływ reklam na zachowania konsumentów i w konsekwencji określony odsetek rezygnacji klientów z zawierania umowy ubezpieczenia przy udziale pośrednika ubezpieczeniowego, wreszcie wskazując iż, okolicznością wspólną dla każdej podgrupy jest osiąganie przez członków grupy przychodu z pośrednictwa ubezpieczeniowego w kwocie mieszczącej się w określonym przedziale. Powód dokonał zatem wymaganego przepisami ustawy ujednolicenia wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy.

Z powyższych względów zażalenie powoda zasługiwało na uwzględnienie. Odrzucenie pozwu z przyczyn podanych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia było niezasadne.

Konsekwencją uchylenia postanowienia o odrzuceniu pozwu było też uchylenie postanowienia rozstrzygającego o kosztach postępowania.

Tym niemniej zażalenie strony pozwanej wywiedzione od tego rozstrzygnięcia było oparte na uzasadnionej podstawie naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. poprzez zaniechania wskazania podstawy prawnej i niewyjaśnienia przyczyn dla których Sąd odmówił zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego zgodnie z załączonym spisem kosztów. Oczywiste braki w tym zakresie spowodowały, że kontrola instancyjna rozstrzygnięcia o kosztach postępowania była niemożliwa. Wskazać przy tym należy, że sporządzenie uzasadnienia do punktu 2 zaskarżonego postanowienia, przygotowane już po podpisaniu i doręczeniu stronom uzasadnienia postanowienia z dnia 12 lipca 2013 r., nastąpiło z uchybieniem terminu zakreślonego w art. 351 k.p.c. i jest czynnością procesowo nieskuteczną (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2012 r., II CZ 52/12, LEX nr 1231489). Jak wskazał Sąd Najwyższy uzupełnienie uzasadnienia stanowi ingerencję w dokonaną już czynność prawnoprocesową sądu i nie może być skutecznie przeprowadzone bez zachowania wymagań przewidzianych w art. 351 k.p.c. Ponieważ nie budzi wątpliwości, że Sąd Okręgowy tych wymagań nie dochował, uzasadnienie postanowienia o kosztach procesu stanowi czynność podjętą bez podstawy prawnej, nie ma waloru uzasadnienia orzeczenia, nie wywołuje skutków, nie może więc posłużyć jako źródło informacji o motywach zaskarżonego przez powoda rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.r.p.g., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

W obecnym, stanie sprawy Sąd Okręgowy na nowo dokona oceny i podejmie właściwe czynności zgodnie z art. 10 u.d.r.p.g. Poza oceną Sądu Okręgowego pozostała bowiem kwestia statusu członków grupy, w tym zastrzeżeń podniesionych w tym względzie przez pozwanego w odpowiedzi na pozew (k. 1030 i nast.). Sąd Okręgowy rozważy powyższe zarzuty z uwzględnieniem ewentualnej możliwości częściowego odrzucenia pozwu.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 31 stycznia 2014 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodnicząca:     SSO Anna Pogorzelska

Sędziowie:               SSO Janina Dąbrowiecka, SSO Hanna Jaworska

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2014 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. L. przeciwko (…) o zapłatę

postanawia:

rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.

Uzasadnienie do postanowienia nie zostało sporządzone.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 29 stycznia 2014 r.

Written by

Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 2014 r., sygn. akt VI ACz 4250/14.

  1. Podstawą dla oceny konsumenckiego charakteru roszczeń musi być źródło ich powstania – umowy, w których członkowie grupy występowali jako konsumenci. Osoby zawierające – nie w zakresie swojej działalności gospodarczej – umowy ze spółdzielnią mieszkaniową o wybudowanie lub zakup praw do lokali mieszkalnych i miejsc postojowych – są konsumentami.
  2. Sytuacja członków grupy powinna być jednakowa na pierwszy rzut oka i nie może wymagać postępowania dowodowego na wstępnym etapie procesu, gdy badane są ogólne przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego. Roszczenia członków grupy nie opierają się na wspólnej podstawie faktycznej, jeśli w stosunku do niektórych z członków grupy postępowanie dowodowe musiałoby przebiegać inaczej, niż w odniesieniu do pozostałych członków grupy.
  3. W przepisach o postępowaniu grupowym eksponowany jest status reprezentanta jako sui generis pośrednika, działającego wprawdzie w imieniu własnym, ale na rzecz grupy. Reprezentant obowiązany jest wydać członkom grupy wszystko, co przy wykonywaniu obowiązków reprezentanta dla nich uzyskał. Jeżeli członkowie grupy ponieśli koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu prowadzonym na ich rzecz, to są oni uprawnieni do otrzymania zwrotu tych kosztów w przypadku wydania orzeczenia zasądzającego zwrot kosztów na rzecz powoda.
  4. W postępowaniu grupowym konieczne jest rozróżnienie strony powodowej formalnej i materialnej. Chociaż zatem sąd rozstrzyga o zasadności roszczeń materialnych członków grupy lub podgrup, a uwzględniając powództwo wskazuje kwoty należne członkom grupy lub podgrupy i wyrok w tych zakresach jest tytułem egzekucyjnym na rzecz poszczególnych członków grupy lub podgrupy, to jednak powód w tym postępowaniu jest jeden i jest nim tylko reprezentant grupy. Choć członkowie grupy lub podgrupy mogą być przesłuchani w charakterze strony, to nie są stroną tego postępowania.
  5. Skoro członkowie grupy czy podgrupy nie są stroną postępowania grupowego, to nie można w stosunku do nich odrzucić pozwu. Uprawnienie sądu do ewentualnego wykluczenia kogoś z grupy pojawia się dopiero po stwierdzeniu dopuszczalności powództwa grupowego, na etapie przystępowania do sprawy nowych osób. Wcześniej sąd nie jest uprawniony do modyfikowania składu grupy.
  6. Niedopuszczalne jest w postępowaniu grupowym częściowe odrzucenie pozwu w stosunku do niektórych członków grupy czy podgrupy. Roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda – reprezentanta grupy. Nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Joanna Bitner

Sędziowie:              SSO Joanna Kruczkowska, SSR (del.) Andrzej Lipiński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014 r. w Warszawie sprawy z powództwa K. K., jako reprezentanta grupy, przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. o zapłatę

postanawia:

  1. odrzucić pozew;
  2. zasądzić od K. K. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. kwotę 7.217,00 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie [w tym wynagrodzenie pełnomocnika 7.200,00 zł].

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 września 2013 r. K. K., jako reprezentant grupy, wniósł o zasądzenie od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) z siedzibą w W. na rzecz członków grupy następujących kwot:

a) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 17.721,53 zł;

b) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 38.124,61 zł;

c) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 31.969,63 zł;

d) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 35.125,11 zł;

e) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 48.220,92 zł;

f) w ramach podgrupy nr (…) do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 36.102,94 zł;

g) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 21.002,98 zł;

h) w ramach podgrupy nr (…) do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 32.035,62 zł;

i) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 46.565,20 zł;

j) w ramach podgrupy nr (…), do której, należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 61.011,75 zł;

k) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 71.438,02 zł;

l) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 8.860,76 zł;

m) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 44.411,56 zł

– tj. łącznie kwoty 1.407.222,94 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 września 2013 r. do dnia zapłaty – tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, które osiągnęła Spółdzielnia w związku z bezprawnym wliczeniem do kosztów budowy inwestycji ekwiwalentu za grunt.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej przewidzianej przepisami prawa.

Powód podniósł, że członkowie grupy zawarli w trybie art. 18 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych ze Spółdzielnią Mieszkaniową (…) umowy, których przedmiotem było wybudowanie lokali mieszkalnych i miejsc postojowych w budynku położonym przy ul. (…) w W. Niektórzy członkowie grupy nie zawarli tych umów bezpośrednio ze Spółdzielnią, lecz od osób będących stronami takich umów nabyli prawo do ekspektatywy do lokali i miejsc postojowych na podstawie art. 19 w/w ustawy. W imieniu i na rzecz Spółdzielni przy zawarciu umowy finansującej działał inwestor powierniczy – spółka (…) S.A. z siedzibą w W. – na podstawie umowy Nr (…) z dnia 16 października 2006 r. zawartej ze Spółdzielnią oraz pełnomocnictwa stanowiącego załącznik do niej. Na podstawie tej umowy inwestor powierniczy był zobowiązany do zawierania w imieniu i na rzecz Spółdzielni (…) umów według jednolitego wzorca, który nie podlegał negocjacji. Wszyscy członkowie grupy ostatecznie zapłacili żądane wkłady budowlane (co Spółdzielnia skwitowała w ostatecznych umowach zawartych w formie aktów notarialnych) i nabyli lokale i miejsca postojowe.

Zdaniem powoda, zapłacone przez członków grupy wkłady budowlane zostały naliczone nieprawidłowo, albowiem wliczono w nie ekwiwalent wartości użytkowania gruntu, jako składnik kosztu budowy, podczas gdy faktycznie Spółdzielnia nie nabyła tego gruntu, ale nieodpłatnie otrzymała go w użytkowanie wieczyste. Zgodnie z przepisami wkład budowlany to rzeczywisty poniesiony koszt budowy przypadający na dany lokal (miejsce postojowe) – a zatem w tym przypadku co najwyżej opłaty za użytkowanie wieczyste za okres budowy. Powód niniejszym pozwem domagał się zatem zwrotu tych kwot, wliczonych bezprawnie do wkładów budowlanych i nienależnie pobranych od członków grupy.

Do pozwu dołączono oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy oraz oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, a także umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Jako roszczenie ewentualne, na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014 r. powód wniósł o odrzucenie pozwu częściowo – w stosunku do tych członków grupy, co do których Sąd miałby wątpliwości, czy ich sytuacja faktyczna jest taka sama, jak pozostałych.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) z siedzibą w W. wniosła o odrzucenie pozwu w oparciu o art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a w przypadku wydania postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

Zdaniem pozwanej w niniejszej sprawie nie zostały spełnione warunki uzasadniające prowadzenie postępowania grupowego. Brak jest po stronie powodowej jedności podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, z uwagi na to, że część członków nie zawierało jakichkolwiek umów z pozwaną, a nie zostały na nich przelane prawa i obowiązki z nich wynikające. Sprawa nie ma charakteru sprawy o ochronę konsumentów, gdyż jej przedmiotem nie jest ochrona zagrożonych działaniem pozwanej interesów konsumentów (przy czym pozwana zaprzecza, że członkowie grupy mają w ogóle ten status) a jedynie stricte cywilnoprawne roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Stroną niniejszej sprawy nie są konsumenci, a już na pewno nie dotyczy ona ich ochrony. Przedmiotem sprawy są po prostu roszczenia, które przysługują bądź nie określonym osobom z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Powyższe uzasadnia odrzucenie pozwu.

Pozwana podkreśliła, że część członków grupy nie była stroną umowy o budowę lokalu zawartej ze Spółdzielnią, a jedynie nabyła ekspektatywę odrębnej własności lokalu od osób, które wcześniej takie umowy zawarły. Zakres sukcesji w prawa nabywcy ekspektatywy został wyraźnie zakreślony w ramach art. 19 ust. 1 u.s.m., jako przeniesienie ekspektatywy jako prawa podmiotowego tymczasowego (tj. prawa do ustanowienia odrębnej własności lokalu po jego wybudowaniu na zasadach określonych w u.s.m.) oraz przeniesienie wkładu budowlanego lub jego części. W żadnym jednak wypadku przeniesienie ekspektatywy odrębnej własności lokalu nie skutkuje przejściem na nabywcę całość spraw i zobowiązań wynikających z umowy – ustawa takiego skutku nie statuuje – tym bardziej skutkiem przeniesienia praw z ekspektatywy nie jest przeniesienie ewentualnego roszczenia z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Jest to konstatacja o tyle istotna, że w momencie zbywania ekspektatyw na rzecz członków grupy, znaczna część wkładu budowlanego (w którym zawierają się kwoty wpłacone przez członków grupy tytułem opłaty za grunt, a które są według stanowiska powoda wpłatami nienależnymi) była już uiszczona. Dlatego, nawet przyjmując – czego oczywiście pozwana nie czyni – fakt wzbogacenia się pozwanej, to takie rzekome wzbogacenie się pozwanej nastąpiło kosztem osoby, która dokonała wpłat tytułem wkładu budowlanego (gdyż w tych wpłatach mieścić się musiała nienależna część wkładu związana z nabyciem gruntu), nie zaś kosztem ww. członków grupy, którzy uiścili cenę za nabycie (albo którym darowano) ekspektatywy od swojego poprzednika.

Pozwana zakwestionowała też spełnienie przez członków grupy statusu konsumenta. Wskazała na szereg orzeczeń Sądu Najwyższego, w których w sposób jednoznaczny została określona kwestia tego, jaki jest charakter relacji pomiędzy członkiem spółdzielni a spółdzielnią na gruncie wzajemnych rozliczeń z tytułu budowy lokalu oraz tego, czy relacja ta posiada charakter relacji pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Zdaniem pozwanej warunkiem koniecznym uznania roszczenia za roszczenie o ochronę konsumentów jest dochodzenie przez konsumenta ochrony w relacjach z podmiotem profesjonalnym (przedsiębiorcą). Konieczne jest więc istnienie relacji konsument – przedsiębiorca. Ponadto aby mówić o roszczeniu o ochronę konieczny jest także element dodatkowy, celowo bowiem ustawodawca użył pojęcia „roszczenia o ochronę konsumentów”, a nie określenia „roszczenia konsumentów”.

Analiza samej treści przepisu wyklucza uznanie, iż chodzi tu o roszczenia (jakiekolwiek) przysługujące konsumentom. Przepis wyraźnie wskazuje bowiem roszczenia o ochronę konsumentów. Wskazane sformułowanie nie ma w porządku prawnym definicji o charakterze legalnym. Ochrona konsumentów odbywa się na poziomie administracyjno-prawnym oraz na zasadach ogólnych, wynikających z prawa cywilnego. Spoiwem tych form jest konieczność zapewnienia ochrony słabszym uczestnikom obrotu. Aby przy tym mówić o sprawie o „ochronę konsumenta”, nie zaś o sprawie „konsumenta”, kontekst sprawy musi być jednoznaczny – jednym z jej elementów musi być obrona przed silniejszym uczestnikiem rynku, jakim jest przedsiębiorca. Jeśli takiego elementu w sprawie nie będzie (a zatem nie pojawi się wątpliwość w zakresie nadużywania przez przedsiębiorcę swojej pozycji, konsument nie potrzebuje ochrony), to mamy do czynienia ze sprawą „konsumenta”. W stanie faktycznym niniejszej sprawy taka okoliczność nie zaszła, powód nie przedstawił także żadnych okoliczności mających wskazywać na jej zaistnienie. Zdaniem pozwanej zakwalifikowanie roszczenia jako dochodzonego w oparciu o art. 405 k.c. wyklucza prima facie uznanie sprawy, za „sprawę o ochronę konsumentów”. Roszczenie zgłaszane przez powoda jest zdaniem pozwanej zwykłym roszczeniem cywilnoprawnym, a nie roszczeniem o ochronę konsumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe uregulowane jest przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44 – dalej: Ustawa).

Pierwszym etapem rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym jest ocena przez Sąd tego, czy sprawa w ogóle może być w tym postępowaniu rozpoznawana. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Przywołane przepisy wskazują, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa co najmniej 10 osób, dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartych na jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawie faktycznej. Roszczenia te winny wiązać się z ochroną konsumentów, z odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny albo z odpowiedzialnością z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne konieczne jest, aby wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej dwie osoby. Ponadto zgodnie z przepisem art. 6 ust 1 pkt 3 ustawy w przypadku roszczeń pieniężnych pozew powinien zawierać m. in. określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup.

W niniejszej sprawie należało zbadać dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym z punktu widzenia trzech kryteriów:

  • sytuacji prawnej powoda i wynikającej stąd prawidłowości sformułowania żądania pozwu;
  • jednakowej podstawy faktycznej roszczeń;
  • konsumenckiego charakteru roszczeń;

a następnie należało ocenić, czy możliwe jest – postulowane ewentualnie przez powoda – częściowe odrzucenie pozwu w sytuacji, gdyby nie w stosunku do wszystkich członków grupy zachodziły przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Pozew został w ocenie Sądu sformułowany poprawnie z punktu widzenia wymagań ustawy. Reprezentant grupy wniósł o zasądzenie wskazanych kwot na rzecz członków grupy pogrupowanych w podgrupy. Do pozwu dołączono wszystkie wymagane oświadczenia i umowę z pełnomocnikiem. Powód jest w sprawie reprezentowany przez adwokata. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w ramach podgrup. Z tego punktu widzenia Sąd nie znalazł podstaw dla odrzucenia pozwu.

Roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie wiążą się, zdaniem Sądu, z ochroną konsumenta. Nie są przekonujące argumenty pozwanej, jakoby to, iż powód żąda zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, miało skutkować tym, że roszczenia te nie są roszczeniami konsumenckimi. Przeciwnie, Sąd podziela stanowisko strony powodowej, że podstawą dla oceny konsumenckiego charakteru roszczeń musi być źródło ich powstania, a tym były umowy, w których uprawnieni występowali jako konsumenci. Orzecznictwo już dawno przesądziło, że osoby zawierające – nie w zakresie swojej działalności gospodarczej – umowy ze spółdzielnią mieszkaniową o wybudowanie lub zakup praw do lokali mieszkalnych i miejsc postojowych są konsumentami. Sąd podziela ten pogląd. Przekonujący jest także argument strony powodowej, że gdyby żadnego roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia nie można było traktować jako konsumenckiego, to żadna sprawa z umowy po skorzystaniu przez konsumenta z prawa odstąpienia od umowy nie byłaby sprawą konsumencką. Tymczasem sprawy te powszechnie są uznawane za sprawy z zakresu ochrony konsumentów. Sąd podziela także to stanowisko. Także zatem i z tego punktu widzenia Sąd nie znalazł podstaw dla odrzucenia pozwu grupowego.

Sąd uznał natomiast, że nie wszystkie dochodzone tym pozwem grupowym roszczenia oparte są na jednakowej podstawie faktycznej. Wprawdzie wszyscy członkowie grupy ostatecznie nabyli prawa do lokali mieszkalnych i miejsc postojowych i we wszystkich aktach notarialnych sama pozwana Spółdzielnia skwitowała zapłacenie przez nich całych wymaganych wkładów mieszkaniowych, ale jednocześnie z dokumentacji dołączonej do pozwu przez samą stronę powodową wynika, że sytuacja faktyczna członków grupy nie jest jednolita.

Otóż, wedle samych twierdzeń pozwu: (…) zawarli z pozwaną Spółdzielnią umowy realizacyjne – są nabywcami odrębnej własności lokali na podstawie umów zawartych ze Spółdzielnią o ustanowienie odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności.

Pozostali zaś członkowie grup nie zawierali pierwotnych umów realizacyjnych, lecz w różny sposób weszli w miejsce osób, które pierwotnie takie umowy ze Spółdzielnią zawarły:

  1. (…) na podstawie umowy z dnia 12 lutego 2008 r. nabył (…) udziału w ekspektatywie do lokalu od (…), który podpisał umowę (…) z dnia 23 lipca 2007 r. oraz kolejne (…) udziału w powyższej ekspektatywie uzyskał w drodze darowizny dokonanej w dniu (…) r. przez (…) (k. 138-158);
  2. (…) wspólnie z (…) podpisała umowę z dnia 12 grudnia 2008 r. nr (…), gdzie nabyła ekspektatywę odrębnej własności lokalu w udziale wynoszącym (…). W dniu 28 marca 2012 r. na podstawie umowy darowizny (…) darowała (…) swój udział we własności lokalu i inne prawa nabyte związane z umowa finansującą. W dniu 28 marca 2012 r. w drodze pisemnej umowy cesji (…) przeniosła na rzecz (…) wszystkie przysługujące jej roszczenia przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) związane z umową finansująca nr (…) i jej należytym wykonaniem (k. 217-259);
  3. (…) na podstawie umowy finansującej (…) z dnia 1 czerwca 2007 r. (pozostając w związku małżeńskim z (…), nie zawierając przy tym umów majątkowych małżeńskich) wspólnie z (…) nabyli ekspektatywę do odrębnej własności lokalu w udziałach wynoszących (…). W dniu 11 maja 2009 r. (…) podpisali umowę sprzedaży, mocą której (…) sprzedała małżonkom (…) swój udział wynoszący (…) w ekspektatywie odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (…) (k. 588-599);
  4. (…) na podstawie umowy z dnia 12 lutego 2008 r. nabyła (…) udziału w ekspektatywie do lokalu od (…), który podpisał umowę (…) z dnia 23 lipca 2007 r.;
  5. (…) na podstawie umowy z dnia 12 lutego 2008 r. nabył (…) udziału w ekspektatywie do lokalu od (…), który podpisał umowę (…) z dnia 23 lipca 2007 r.

Ostatecznie wszyscy wymienieni członkowie grupy zawarli potem umowy o nabycie praw do wybudowanych lokali mieszkalnych i miejsc postojowych, a Spółdzielnia w aktach notarialnych skwitowała, że zapłacili oni w całości należne wkłady budowlane.

Tak więc w większości członkowie grupy sami zawarli umowy realizacyjne i sami od początku wpłacali raty należne tytułem wkładu budowlanego – zatem w zakresie, w jakim, jak twierdzi powód, wkład ten był zawyżony, doszło do ich zubożenia kosztem Spółdzielni i teraz domagają się zwrotu nienależnego świadczenia. Niektórzy jednak członkowie grupy nie zawierali sami umów o finansowanie, ale weszli później w sytuację prawną osób, które takie umowy zawierały. Przy tym z umów, które to dokumentują, wynika, że niektórzy członkowie grupy nabyli prawa wobec Spółdzielni odpłatnie, a inni nieodpłatnie. Tymczasem weszli oni w miejsce osób, które pierwotnie zawarły umowy realizacyjne, w momencie, gdy te osoby zapłaciły już część rat wkładu – a przecież w każdej z tych rat jest proporcjonalnie część wkładu, wedle twierdzeń powoda, nienależna. Wynika stąd, że niektórzy członkowie grupy znajdują się w innej sytuacji faktycznej, niż pozostali: będą musieli wykazać – a jest to już kwestionowane przez pozwaną – że zubożeli kosztem pozwanej Spółdzielni. Będą musieli wykazać, że co do tych rat wkładu, które zostały zapłacone przez ich poprzedników, nastąpiło ich zubożenie – np. poprzez pokrycie tych rat wraz z nienależną częścią w cenie, za jaką wstąpili w prawa swoich poprzedników; a jeżeli z dokumentów wynika, że wstąpili w te prawa nieodpłatnie – to będą musieli wykazać, że nabyli stosowne uprawnienie do żądania zwrotu w zakresie zubożenia od swoich poprzedników np. w drodze przelewu. W efekcie zatem postępowanie dowodowe w odniesieniu do tych członków grupy będzie musiało przebiegać inaczej, niż w stosunku do wszystkich pozostałych członków grupy. Tymczasem – jak słusznie podnosi pozwana – sytuacja faktyczna członków grupy powinna być jednakowa, to znaczy na pierwszy rzut oka, od razu powinna wyglądać tak samo. W przypadku wskazanych wyżej członków grupy na pewno postępowanie musiałoby się toczyć odmiennie, niż w stosunku do pozostałych. Dlatego, zdaniem Sądu, ich roszczenia nie opierają się ani na tej samej (co oczywiste, bo każdy zawierał odrębną umowę ze Spółdzielnią, dotyczącą innego lokalu), ani na takiej samej podstawie faktycznej.

Z tego powodu Sąd uznał, że nie zostały w stosunku do wszystkich członków grupy spełnione przesłanki rozpoznania ich żądań w postępowaniu grupowym, ponieważ podstawa faktyczna stanowiąca podstawę ich roszczeń nie jest jednakowa.

Przed odrzuceniem pozwu grupowego Sąd zbadał jednak, czy możliwe jest – jak o to wnosił ewentualnie powód – częściowe odrzucenie pozwu grupowego w stosunku do tych członków grupy, którzy nie spełniali przesłanki jednakowej podstawy faktycznej roszczeń.

Częściowe odrzucenie pozwu nie jest wprost przewidziane przez żaden przepis postępowania cywilnego. Judykatura wypracowała częściowe odrzucenie pozwu w oparciu o przepis art. 199 k.p.c., przewidujący odrzucenie pozwu. Przepis art. 24 ust. 1 ustawy stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy k.p.c. – z wyłączeniem wskazanych przepisów. Wśród przepisów wyłączonych od odpowiedniego stosowania nie ma art. 199 k.p.c. Odrzucenie pozwu jest wprawdzie uregulowane przez ustawę w jej art. 10, ale nie jest to, zdaniem Sądu, uregulowanie kompletne. Dlatego Sąd dostrzega potrzebę odpowiedniego stosowania w postępowaniu grupowym przepisu art. 199 k.p.c. Stosowanie odpowiednie oznacza, że w poszczególnych zakresach przepis ten należy zastosować wprost, ze stosowną zmianą albo wcale. Wymaga to zbadania, czy w zakresie dopuszczalności odrzucenia częściowego pozwu przepis ten ma zastosowanie wprost, odpowiednio, czy wcale, to znaczy – czy można odrzucić częściowo pozew grupowy, stosując art. 199 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy.

Badając tę kwestię Sąd rozważył dopuszczalność odrzucenia pozwu częściowo w zakresie podmiotowym i przedmiotowym.

Dopuszczalność odrzucenia pozwu częściowo w zakresie podmiotowym Sąd rozważył z punktu widzenia pozycji prawnej strony powodowej, reprezentanta grupy i członków grupy, a także z punktu widzenia specyficznego toku procedowania w tym postępowaniu.

Punktem wyjścia tych rozważań było ustalenie, kto jest stroną powodową w postępowaniu grupowym – kto jest powodem.

Ustawa mówi, że „powództwo w postępowaniu grupowym wytacza reprezentant grupy”, który „prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy” (art. 4 ust. 1 i 3).

Prima facie ustawa wykorzystuje, występującą także w innych przepisach regulujących postępowanie cywilne, instytucję podstawienia procesowego, czyli przyznania określonemu podmiotowi legitymacji do występowania w charakterze strony w imieniu własnym zamiast podmiotu, którego dotyczy norma przytoczona w powództwie. Nawiązując do kontestowanego zresztą, ale funkcjonującego w praktyce rozróżniania legitymacji materialnej i formalnej, można stwierdzić, że w przypadku powództwa wytaczanego w postępowaniu grupowym legitymacja formalna przysługuje reprezentantowi grupy, zaś legitymacja materialna – członkom grupy. Należy jednak zwrócić uwagę na odrębności (specyfikę) postępowania grupowego, wskazujące na zawodność tradycyjnej koncepcji podstawienia procesowego.

Po pierwsze, członkowie grupy zachowują faktycznie pewną część atrybutów strony postępowania: w przypadku roszczeń pieniężnych pozew powinien zawierać określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy (art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy); w sentencji wyroku należy wymienić wszystkich członków grupy lub podgrupy (art. 21 ust. 1); w wyroku zasądzającym świadczenie pieniężne należy ustalić, jaka kwota przypada każdemu członkowi grupy lub podgrupy (art. 21 ust. 2); tytułem egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji świadczenia pieniężnego przypadającego członkowi grupy lub podgrupy jest wyciąg z wyroku wskazujący w szczególności wysokość należnego mu świadczenia (art. 22); cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia oraz zawarcie ugody wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy (art. 19 ust. 1); członka grupy lub podgrupy przesłuchuje się w charakterze strony (art. 20).

Po drugie, w przepisach o postępowaniu grupowym eksponowany jest status reprezentanta jako sui generis pośrednika, działającego wprawdzie w imieniu własnym, ale na rzecz grupy: poza zachowaniem niektórych atrybutów strony przez członków grupy należy wspomnieć o obowiązku dołączenia do pozwu oświadczeń członków grupy o wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy, jak również o uprawnieniu członków grupy do zmiany reprezentanta (na wniosek więcej niż połowy członków grupy sąd może dokonać zmiany reprezentanta grupy).

Dlatego w ocenie Sądu bardziej odpowiednim określeniem relacji łączącej członków grupy i reprezentanta jest pewnego rodzaju pośrednictwo. Uzasadniony wydaje się pogląd, że reprezentant obowiązany jest wydać członkom grupy wszystko, co przy wykonywaniu obowiązków reprezentanta dla nich uzyskał. Stąd też np. w odniesieniu do kosztów zastępstwa procesowego (obligatoryjnego w tym postępowaniu), jeżeli członkowie grupy ponieśli koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu prowadzonym na ich rzecz, to są oni uprawnieni do otrzymania zwrotu tych kosztów w przypadku wydania orzeczenia zasądzającego zwrot kosztów na rzecz powoda. Korelatem uprawnień członków grupy jest z kolei ciążący na reprezentancie obowiązek przekazania im zwróconych kosztów zastępstwa procesowego. Argumentację tę wzmacnia dodatkowo fakt, że zgodnie z przepisem art. 6 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, reprezentant grupy dołącza do pozwu umowę reprezentanta z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika (zasady wynagrodzenia pełnomocnika stanowią także konieczny element ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego). Sąd – zasądzając zwrot kosztów procesu – ma zatem świadomość, że koszty te nie zostały poniesione przez reprezentanta grupy będącego stroną w sensie formalnym, a mimo to zasądzi zwrot kosztów na rzecz powoda (reprezentanta).

Wszystkie te rozważania prowadzą do wniosku, że w postępowaniu grupowym konieczne jest rozróżnienie strony powodowej formalnej i materialnej; chociaż zatem Sąd rozstrzyga o zasadności roszczeń materialnych członków grupy lub podgrup – uwzględniając powództwo, wskazuje kwoty należne członkom grupy lub podgrupy i wyrok w tych zakresach jest tytułem egzekucyjnym na rzecz poszczególnych członków grupy lub podgrupy – to jednak powód w tym postępowaniu jest jeden i jest nim tylko reprezentant grupy. I choć członkowie grupy lub podgrupy mogą być słuchani w charakterze strony, to nie są stroną tego postępowania (zresztą gdyby byli stroną, to przepis art. 20 ustawy byłby zbędny – a taka wykładnia jest oczywiście niedopuszczalna).

Tak też przyjmuje się powszechnie w literaturze. Jolanta Budzowska w artykule w (…) „Pozwy zbiorowe: co przepis to wątpliwość” pisze: „Reprezentant jest stroną – powodem w znaczeniu procesowym. […] Odpowiada [on] względem grupy za dotrzymanie terminów, za treść zawartej umowy z pełnomocnikiem, czy też na przykład za uregulowanie wzajemnych stosunków członków grupy na wypadek wystąpienia poszczególnych osób z grupy. Odpowiada również za uregulowanie wewnętrzne rozliczeń między członkami grupy, a dotyczących choćby kwestii kaucji, konsekwencji jej niewpłacenia lub obowiązku uiszczenia kosztów sądowych związanych przykładowo z ogłoszeniem prasowym”. Koncepcję podstawienia zmodyfikowanego do przedstawicielstwa sui generis przedstawia w Komentarzu do ustawy Małgorzata Sieradzka, Oficyna 2010.

Reprezentant grupy jest zatem jedynym powodem w postępowaniu grupowym, działa wprawdzie na rzecz członków grupy, ale we własnym imieniu, a członkowie grupy nie są stronami postępowania.

Skoro zaś członkowie grupy, czy podgrupy, nie są stroną, to nie można w stosunku do nich odrzucić pozwu – nie można bowiem odrzucić pozwu w stosunku do kogoś, kto nie jest stroną postępowania.

Sąd orzekający w niniejszym składzie uznał zatem, że niedopuszczalne jest w postępowaniu grupowym częściowe odrzucenie pozwu w stosunku do niektórych członków grupy czy podgrupy.

Potwierdzeniem tej tezy jest także konstrukcja postępowania grupowego, jego przebieg – ukształtowany w ten sposób, że przebiega ono etapami. Pierwszym z nich jest badanie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, zakończone ewentualnym odrzuceniem pozwu grupowego; kolejny etap – w razie stwierdzenia dopuszczalności powództwa grupowego – to ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego wraz z informacją o możliwości przystąpienia do grupy w oznaczonym terminie (art. 11 ustawy) – i ten etap kończy się postanowieniem sądu ustalającym skład grupy czy podgrup (art. 17 ust. 1). To na tym dopiero etapie pojawia się w ustawie uprawnienie sądu do ewentualnego wykluczenia kogoś z grupy – ale tylko w odniesieniu do osób nowo zgłaszających się. Trzecim etapem jest merytoryczne rozpoznanie sprawy zakończone wydaniem wyroku. W tak skonstruowanym postępowaniu nie ma kognicji sądu do modyfikowania składu grupy na innym etapie, niż etap drugi (po ogłoszeniu). Także zatem i ten argument przemawia przeciwko dopuszczalności częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do niektórych członków grupy czy podgrup – bo w istocie zmierzałoby to do modyfikowania składu grupy przed etapem, kiedy ustawa do tego sąd uprawnia. Podkreślić należy jednak, że argument ten ma znaczenie jedynie posiłkowe – zasadnicze znaczenie ma bowiem przedstawiona wyżej konstatacja, że nie można odrzucić pozwu w stosunku do kogoś, kto nie jest stroną postępowania.

Następnie Sąd rozważył dopuszczalność odrzucenia pozwu częściowo w zakresie przedmiotowym, tzn. co do roszczeń przysługujących wskazanym wyżej członkom grupy, których sytuacja faktyczna jest inna niż pozostałych. Wprawdzie – w myśl art. 4 ust. 3 ustawy – „reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy”, ale z przepisów ustawy, szczegółowo określających elementy wyroku, wynika, że roszczenie jest zasądzane na rzecz powoda – ze wskazaniem jedynie wysokości należności przysługujących poszczególnym członkom grupy. „W sentencji wyroku należy wymienić wszystkich członków grupy lub podgrupy” (art. 21 ust. 1), „w wyroku zasądzającym świadczenie pieniężne należy ustalić, jaka kwota przypada każdemu członkowi grupy lub podgrupy” (art. 21 ust. 2), a „wyrok prawomocny ma skutek wobec wszystkich członków grupy” (art. 21 ust. 3), zaś wyciąg z tego wyroku, wskazujący wysokość tego świadczenia, jest „tytułem egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji świadczenia przypadającego członkowi grupy lub podgrupy” (art. 22). Z przepisów tych wynika, że w wyroku uwzględniającym powództwo sąd powinien zasądzić należną kwotę na rzecz powoda – bo to on jest stroną postępowania – a potem jedynie deklaratoryjnie wskazać kwoty przypadające na poszczególnych członków grupy. To oznacza, zdaniem Sądu, że nie można odrzucić pozwu częściowo, bowiem dochodzone jest nim jedno procesowe roszczenie. Gdyby było inaczej, gdyby przedmiotem orzeczenia miały być oddzielne roszczenia członków grupy, to w sentencji wyroku sąd zasądzałby poszczególne kwoty na rzecz członków grupy, a nie całość na rzecz reprezentanta. Tak nie jest. Roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda – reprezentanta grupy. Nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać.

Istotne jest także to, że odrzucenie pozwu częściowe – co do roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy – wymagało na tym etapie postępowania przeprowadzenia dowodów i ustalenia, w jakim zakresie ci członkowie grupy mają roszczenia wynikające z takiej samej podstawy faktycznej, a w jakim z innej. Ci członkowie grupy bowiem, po wstąpieniu w prawa osób, które pierwotnie zawarły umowy realizacyjne albo w prawa ich następców prawnych, płacili już potem sami kolejne raty wkładów i w tym zakresie ich sytuacja nie różni się niczym od sytuacji pozostałych członków grupy. Ewentualne odrzucenie częściowe pozwu, co do części roszczeń tych osób, wymagałoby zatem przeprowadzenia najpierw postępowania dowodowego na okoliczność, jaką część nienależnego świadczenia z tytułu wkładu zapłacili sami, a w jakiej części weszli w tym zakresie w prawa innych osób. Takie prowadzenie postępowania dowodowego na tym etapie postępowania kłóci się z logiką postępowania grupowego. Jeszcze raz należy przywołać słuszne spostrzeżenie pozwanej, że sytuacja członków grupy powinna być jednakowa już na pierwszy rzut oka i nie może wymagać badania dowodowego na wstępnym etapie procesu, gdy badane są w ogóle przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd uznał, że nie jest możliwe odrzucenie częściowe pozwu, także w zakresie przedmiotowym.

Przeprowadziwszy powyższą analizę Sąd uznał, że powództwo nie spełnia przesłanek koniecznych dla rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym – a wobec niedopuszczalności częściowego odrzucenia pozwu – odrzucił ten pozew w całości, na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy.

O kosztach postępowania (pkt 2) Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy, uwzględniając wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 7.200,00 zł na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490), oraz 17,00 zł opłaty kancelaryjnej od udzielonego pełnomocnikowi pełnomocnictwa.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 28 stycznia 2014 r.

Written by

  1. Członkowie grupy, reprezentowani przez powoda, dochodzą jednego rodzaju roszczenia, rozumianego w sensie procesowym, jako wystąpienie przez wszystkich członków grupy z żądaniem udzielenia tej samej rodzajowo formy ochrony prawnej, a mianowicie z powództwem o zapłatę. Członkowie grupy domagają się zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, występując przeciwko pozwanemu z jednorodzajowym roszczeniem pieniężnym. Skoro zaś zmierzają oni do ochrony interesów majątkowych, ze względu na tożsamość dobra podlegającego ochronie, o jednorodzajowości roszczenia świadczy także jego majątkowy charakter.
  2. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Członkowie grupy, pomimo tego, że każdego z nich wiązały umowy zawierane indywidualnie z pozwaną spółką, powołują się na abuzywny charakter klauzul umownych funkcjonujących we wzorach umów stosowanych w przypadku każdego klienta. W tym sensie zatem była to taka sama przesłanka faktyczna, a indywidualne różnice wynikające z treści poszczególnych stosunków prawnych członków grupy nie skutkują „rozdzieleniem” podstawy faktycznej ich roszczeń. Z tą samą podstawą faktyczną powództwa (tożsamością okoliczności faktycznych) mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia będącego źródłem roszczenia. Roszczenia każdego z członków są wywodzone nie tyle z poszczególnych umów, co z tego, że w każdej z nich – wedle twierdzeń zawartych w pozwie – został uregulowany taki sposób ustalenia powierzchni lokalu na potrzeby określenia wysokości ceny, który według członków grupy na charakter klauzuli abuzywnej.
  3. Sprawami o ochronę konsumentów będą sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom wynikające z różnych podstaw. Sprawy o ochronę konsumentów to sprawy z tytułu roszczeń konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy, np. wynikające z umowy najmu, umowy sprzedaży, umowy kredytu, pożyczki, umowy przewozu. sprawa wynikająca z umów mających na celu nabycie lokali mieszkalnego w ramach inwestycji realizowanej przez pozwanego jako dewelopera, w celu zaspokojenia osobistych potrzeb mieszkaniowych członków grupy i osób bliskich, stanowi właśnie sprawę o ochronę praw konsumentów.
  4. Zasady ujednolicenia roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegały na zestawieniu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka (członków) grupy dołączone jest roszczenie innego członka (członków) grupy nominalnie kwotowo najbliższe. Jednocześnie, do pozwu została dołączona tabela, w której wymienione zostały roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne podgrupy, ze wskazaniem członka (członków) grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy. Tak określony sposób standaryzacji roszczeń pozostaje w zgodzie z kryteriami określonymi w art. 2 ustawy.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk

Sędziowie:           SSO Sławomir Urbaniak, SSO Adam Maciński

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2014 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa K. W. jako reprezentanta grupy przeciwko (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (…) Spółce komandytowo – akcyjnej siedzibą we W. o zapłatę postanawia:

  1. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. nakazać powodowi – reprezentantowi grupy – złożenie do depozytu sądowego kaucji w kwocie 3 617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście zł) na zabezpieczenie kosztów procesu strony pozwanej, w terminie 1 (jednego) miesiąca, pod rygorem odrzucenia pozwu.

 

UZASADNIENIE

Powód K. W. – działając jako reprezentant grupy, w imieniu własnym i na rzecz wszystkich członków grupy, a mianowicie: K. i J. W., K. Ż. i P. R., J. J., M. C. i M. K., A. S. i J. U., M. M. (1) (poprzednio T.), S. i Z. J., R. i K. C., A. K. i T. S., A. i M. M. (2), T., H. i M. T. oraz A. i P. W. – w pozwie przeciwko (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (…) K.” Spółce komandytowo – akcyjnej siedzibą we W., wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwoty 203 862 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia następującego po podpisaniu aktów notarialnych przenoszących własność lokali, to jest:

a) od dnia 28 lipca 2010 r. i od kwoty 22 031,39 zł dla K. i J. W.,

b) od dnia 31 lipca 2010 r. i od kwoty 11 677,73 zł dla K. Ż. i P. R.,

c) od dnia 7 sierpnia 2010 r. i od kwoty 15 407,95 zł dla J. J.,

d) od dnia 29 lipca 2010 r. i od kwoty 22 031,39 zł dla M. C. i M. K.,

e) od dnia 24 lipca 2010 r. i od kwoty 11 677,73 zł dla A. S. i J. U.,

f) od dnia 16 lipca 2010 r. i od kwoty 15 552,80 zł dla M. M. (1) (poprzednio T.),

g) od dnia 28 sierpnia 2010 r. i od kwoty 13 486,75 zł dla S. i Z. J.,

h) od dnia 4 sierpnia 2010 r. i od kwoty 23 773,89 zł dla R. i K. C.,

i) od dnia 28 lipca 2010 r. i od kwoty 15 407,95 zł dla A. K. i T. S.,

j) od dnia 17 sierpnia 2010 r. i od kwoty 13 486,75 zł dla A. i M. M. (2),

k) od dnia 21 wrzesnia 2010 r. i od kwoty 23 773,89 zł dla T., H. i M. T.,

l) od dnia 4 września 2010 r. i od kwoty 15 552,80 zł dla A. i P. W.

– do dnia zapłaty.

Powód wniósł w pozwie o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu, powód podniósł, że wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, uzasadniony jest okolicznościami sprawy, o których mowa w pozwie, który dotyczy roszczeń pieniężnych członków grupy liczącej co najmniej 10 osób, opartych na żądaniu zapłaty wynikającym ze stosunków zobowiązaniowych (umów kupna sprzedaży lokalu mieszkalnego) zawieranych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Strona powodowa wskazała, że roszczenia członków grupy są roszczeniami jednego rodzaju, bowiem mają charakter majątkowy, dotyczą żądania zasądzenia kwoty pieniężnej i wynikają z jednego typu zobowiązań umownych zawartych pomiędzy członkami grupy, a stroną pozwaną. Ponadto roszczenia członków grupy są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, tj. podstawą faktyczną przedmiotu sporu jest zespół faktów uzasadniających żądanie powoda tożsamy dla wszystkich członków grupy i wynikający z tego samego stosunku prawnego, łączącego członków grupy ze stroną pozwaną (tj. z umów kupna sprzedaży lokalu mieszkalnego). Członkowie grupy są ponadto konsumentami w rozumieniu ustawowym, a sprawa dotyczy roszczeń o ochronę konsumentów.

Zasady ustalenia roszczeń pieniężnych członków grupy wynikają z różnicy w cenie jaką każdy członek grupy faktycznie zapłacił za zakup lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem umowy kupna sprzedaży, a ceną na jaką strony transakcji się umówiły. Kwota roszczenia każdego z członków grupy stanowi iloczyn różnicy w metrażu mieszkania, za który zapłacił każdy członek grupy, a metrażu, który otrzymał oraz umówionej ceny brutto (z VAT) za metr kwadratowy mieszkania. Zasady ujednolicania roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegały na zestawianiu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka/członków grupy dołączone jest roszczenie innego członka/członków grupy nominalnie kwotowo najbliższe.

W tabeli załączonej do pozwu zostały wymienione roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne grupy, ze wskazaniem członka/członków grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy.

W dalszej kolejności, uzasadniając żądanie zapłaty powód podniósł, że członkowie grupy, w tym powód, zawarli ze stroną pozwaną dwa rodzaje umów dotyczących kupna lokalu mieszkalnego na warunkach określonych w tych umowach. Pierwszy rodzaj umów nazwanych przez stronę pozwaną przedwstępnymi umowami sprzedaży lokalu mieszkalnego, zawarty był przez strony w zwykłej formie pisemnej. Drugim rodzajem umów były sporządzone w akcie notarialnym umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży tych lokali mieszkalnych. Zarówno przedwstępne umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego oraz zawierane w formie aktów notarialnych umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży były co do zasady sporządzane i przedstawiane członkom grupy według wzorca, na którego treść co do istotnych elementów zawieranej umowy członkowie grupy nie mieli wpływu. W szczególności według tego samego wzoru formułowana była cena jaką mieli zapłacić członkowie grupy za przedmiot sprzedaży. Co do zasady cena określona była w § 6 aktów notarialnych i odwoływała się do postanowień przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego zawartych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Postanowienia aktów notarialnych formułujących cenę sprzedaży lokali mieszkalnych zostały jednak ustalone przez stronę pozwaną w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy członków grupy, przez co są one w istocie niedozwolonymi postanowieniami umownymi, o których mowa w art. 385 1 k.c., a więc nie wiążą członków grupy zgodnie z powołanym przepisem. Nie wiążą również członków grupy te postanowienia aktów notarialnych związane z ustaleniem ceny, które wyłączają odpowiedzialność strony pozwanej względem konsumentów z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania do określenia ceny sprzedaży, wynikającego z treści zawartych przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego. Za niedozwolone postanowienia umowne znajdujące się w przedwstępnych umowach sprzedaży lokalów należy również uznać te zapisy, które definiowały przedmiot dostawy w oparciu o klauzule opierające się na wprowadzonej wzorcem umownym definicji „powierzchni wewnętrznej lokalu” (w szczególności stanowił o tym załącznik nr 5 do umów przedwstępnych).

Zawierając przedwstępne umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego obie strony zmierzały do zawarcia umowy kupna sprzedaży lokalu mieszkalnego opisanego w tych umowach i zapłaty przez członków grupy ceny zgodnie z warunkami wskazanymi w tych umowach. Co do zasady cena sprzedaży lokalu oraz udziału we współwłasności części wspólnych budynku i udziału w prawie własności gruntu została ustalona na kwotę netto za jeden metr powierzchni lokalu (zapis w § 3 ust. 1 przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego). W przedwstępnych umowach sprzedaży lokalu mieszkalnego strona pozwana zastosowała kilka sformułowań dla określenia powierzchni lokalu:

– dla określenia ceny lokalu za metr kwadratowy strona pozwana użyła sformułowania „powierzchnia lokalu”,

– dla określenia „powierzchni wewnętrznej” lokalu strona pozwana odwołała się do Polskiej Normy PN-ISO 9836 z 1997 r., wyjaśniając ją w załączniku nr 5 do umów przedwstępnych,

– dla określenia „powierzchni użytkowej” lokalu strona pozwana nie odwołała się do żadnej definicji, ale użyła tego sformułowania do określenia wynagrodzenia z tytułu pełnienia zarządu nieruchomością (zapis w § 11 przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego).

Dla określenia jednego z głównych świadczeń stron, a więc określenia parametrów przedmiotu sprzedaży w przedwstępnych umowach sprzedaży lokalu mieszkalnego strona pozwana zastosowała więc kilka sformułowań, które jak się okazało w trakcie podpisywania aktów notarialnych nie pokrywają się i wzajemnie wykluczają.

Podawana przez stronę pozwaną definicja powierzchni wewnętrznej nie jest tożsama z definicją powierzchni użytkowej, co strona pozwana jednoznacznie oświadczyła członkom grupy dopiero w aktach notarialnych. Podawana przez stronę pozwaną definicja powierzchni wewnętrznej nie jest nawet tożsama z definicją powierzchni wewnętrznej wskazywanej w normie, na którą powołuje się pozwana. Ustalenia interpretacji zapisów umownych stosowanych przez stronę pozwaną należy dokonać na podstawie zapisów umownych, przy uwzględnieniu bezwzględnie obowiązujących norm prawnych. Mając na uwadze treść art. 353 1 k.c., art. 354 k.c. w zw. z art. 60 i 65 k.c., należy przyjąć, że celem zawarcia przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego było nabycie przez członków grupy lokali mieszkalnych o określonej powierzchni, za cenę ustaloną na podstawie metra powierzchni lokalu.

Zdaniem powoda, takie określenie powierzchni narusza też rozumienie powierzchni lokalu w przepisach wielu ustaw, szczegółowo wskazanych w pozwie.

Takie sformułowanie zarówno określania powierzchni lokalu, jak i ceny ustalonej na podstawie tej powierzchni, świadczy o tym, że strona pozwana już na etapie zawierania umów przedwstępnych działała w sposób naruszający interesy członków grupy. Przy czym naruszenie to miało charakter rażący, bo deklarowana powierzchnia wewnętrzna zawarta w umowach przedwstępnych różni się znacznie od powierzchni użytkowej faktycznie dostarczonej członkom grupy. Różnice w metrażu wahają się w przedziale od nieco ponad 2 metrów kwadratowych do ponad 4,5 metra kwadratowego.

O sprzeczności zapisów umów przedwstępnych z dobrymi obyczajami w zakresie zarówno określania powierzchni lokalu, jak i ceny ustalonej na podstawie tej powierzchni, świadczą postanowienia tych umów przyznające w istocie uprawnienia stronie pozwanej do wiążącej interpretacji umowy. Wynika to po pierwsze z definicji powierzchni wewnętrznej lokalu wskazanej przez stronę pozwaną w umowach przedwstępnych, która nie jest tożsama z definicją powierzchni wewnętrznej kondygnacji wskazanej w Polskiej Normie PN PN-ISO 9836:1997. Załączniki nr 5 do umów przedwstępnych wskazują, iż powierzchnia wewnętrzna odnosi się nie tylko do całej kondygnacji, ale również do wydzielonych jej części, np. lokali mieszkalnych. Tymczasem norma PN-ISO 9836:1997 w punkcie 5.1.4.1 powoływanym przez pozwaną mówi jedynie o powierzchni wewnętrznej kondygnacji, nie odnosząc jej do lokali mieszkalnych. Dla lokali mieszalnych właściwa byłaby norma wskazana w punkcie 5.1.7.1 normy PN-ISO 9836:1997. Strona pozwana w zawieranych umowach nie wyjaśniła, że nie będzie ona miała zastosowania dla obliczania faktycznej powierzchni lokalu, ale wręcz wskazała w § 2 lit. C aktów notarialnych, że powierzchnie użytkowe lokali w Budynku zostały obliczone bez jakichkolwiek odstępstw i wyjątków według Polskiej Normy ISO 9836 z 1997 roku i to zgodnie z danymi ustalonymi w ramach obmiaru powykonawczego. O fakcie, iż strona pozwana konstruując wzorce umów przedwstępnych i aktów notarialnych zmierzała do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u swych klientów, o tym, że dostarczona im powierzchnia lokalu (powierzchnia użytkowa) będzie w istocie mniejsza niż deklarowana (powierzchnia wewnętrzna) świadczą również dane podawane przez pozwaną w ramach obmiaru powykonawczego.

O sprzeczności zapisów umów z dobrymi obyczajami świadczy po drugie, sposób ich formułowania i użycie w umowach przedwstępnych trzech różnych określeń wskazujących na powierzchnię lokalu. Taki sposób zapisów umownych, chronologia zdarzeń i sposób sformułowania pism kierowanych do członków grupy mówiących o powierzchni wewnętrznej, bazował na wykorzystaniu przez pozwaną niewiedzy członków grupy dotyczącej wykładni postanowień umownych, nie opierających się na przepisach powszechnie obowiązującego prawa oraz na zamiarze strony pozwanej takiego ukształtowania stosunku zobowiązaniowego z członkami grupy, aby wykorzystać nierównorzędną pozycję stron. Brak jednoznacznego określenia przez pozwaną parametrów przedmiotu dostawy (tj. metrażu lokalu mieszkalnego) wskazuje, że celem pozwanej było uzyskanie faktycznie innej ceny za przedmiot umowy, niż umawiana cena za metr przedmiotu sprzedaży. Praktyka rynkowa wskazuje, że dla powzięcia przez konsumenta decyzji o zakupie istotnym parametrem jest cena. Przy czym dla rynku mieszkaniowego cena ustalana jest najczęściej na podstawie ceny za metr kwadratowy powierzchni – metraż mieszkania ustala się na podstawie danych zawartych w księdze wieczystej.

Zdaniem powoda, o sprzeczności zapisów umów z dobrymi obyczajami świadczy po trzecie okoliczność, iż strona pozwana przyznała sobie w załączniku nr 5 do umów przedwstępnych prawo do wiążącej interpretacji niejasnych lub zbyt ogólnikowych brzmień powołanej normy, przez co wprost zastosowała niedozwoloną klauzulę umowną (vide art. 385 3 pkt 9 k.c.). Konsekwencją wynikającą z przyznania sobie przez stronę pozwaną prawa do wiążącej interpretacji sformułowania „powierzchnia wewnętrzna lokalu” była taka wykładnia powierzchni lokali przez stronę pozwaną, która wbrew postanowieniom podanych w pozwie aktów prawnych i wbrew społeczno-gospodarczemu celowi wykorzystania lokali mieszkalnych rozciągała tę powierzchnię na przestrzeń pod powierzchnią ścian podziału wewnętrznego (konstrukcyjnych i działowych) oraz pod powierzchnią szachów zawartych w tym lokalu. Stosując niejednoznaczne zapisy umowne (w szczególności w załączniku nr 5) strona pozwana ukształtowała prawa i obowiązki członków grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając ich interesy. Strona pozwana wykorzystując swą pozycję jako profesjonalisty posłużyła się normami branżowymi, które były na tyle niejednoznaczne, iż mogły powodować wątpliwości interpretacyjne. Niejednoznaczne wskazanie rzeczywistej powierzchni lokali mieszkalnych, która miała być przedmiotem dostawy wpłynęło ostatecznie na zmianę parametrów ceny tych lokali, na co wskazuje zresztą zastosowanie wzorca z § 6 umów notarialnych, również zdaniem powoda mający charakter klauzuli abuzywnej.

W takim przypadku sposób ustalenia ceny za dostarczane członkom grupy lokale mieszkalne winien być ustalony na podstawie pozostałych elementów zawartych umów przedwstępnych i aktów notarialnych, tj. w szczególności zapisu z § 3 ust. 1 lit. a) umów przedwstępnych, który regulował sposób ustalenia ceny lokalu przez odwołanie się do iloczynu ceny za jeden metr kw. powierzchni lokalu i tych zapisów aktów notarialnych, które tą powierzchnię lokalu (użytkową) wskazywały. Tak ustalona cena lokalu, zgodnie z treścią dyrektyw wskazanych w art. 60 i 65 Kodeksu cywilnego jest ceną lokalu, na którą członkowie grupy wyrazili zgodę zawierając umowy przedwstępne. Ustalona w ten sposób cena stanowi podstawę do określenia żądania poszczególnych członków grupy.

Zasady ustalenia roszczeń pieniężnych członków grupy wynikają z różnicy w cenie jaką każdy członek grupy faktycznie zapłacił za zakup lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem umowy kupna sprzedaży, a ceną na jaką strony transakcji się umówiły (w sposób powyżej określony). Kwota roszczenia każdego z członków grupy stanowi iloczyn różnicy w metrażu mieszkania, za który zapłacił każdy członek grupy a metrażu, który otrzymał oraz umówionej ceny brutto (z VAT) za metr kwadratowy mieszkania. W załączonej do pozwu tabeli roszczeń wskazane zostało przez powodów szczegółowe wyliczenie roszczeń poszczególnych członków grupy.

Zgodnie z danymi wskazanymi w powyższej tabeli strona pozwana została również wezwana do zapłaty pismem z dnia 8 sierpnia 2013 r., jednak nie uznała swojej odpowiedzialności z tytułu żądanego roszczenia.

Wysokość dochodzonego pozwem roszczenia jest niższa od żądania zapłaty wskazanego pismem z dnia z 8 sierpnia 2013 r. co wynika z zasad ujednolicania dochodzonego pozwem roszczenia, narzuconego przez ustawę. Zasady ujednolicania roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegają na zestawianiu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka/członków grupy dołączone jest roszczenie innego członka/członków grupy nominalnie kwotowo najbliższe.

W załączonej do pozwu tabeli zostały wymienione roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne grupy, ze wskazaniem członka/członków grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy.

Ostateczna kwota dochodzonego roszczenia wynika z sumy roszczeń w poszczególnych podgrupach i wskazuje na ostateczną wartość przedmiotu sporu dochodzonych roszczeń.

Strona pozwana (…) Sp. z o.o. (…) K.” spółka komandytowo – akcyjna z siedzibą we W. w piśmie z dnia 18 grudnia 2013 r. wniosła o odrzucenie pozwu z uwagi na fakt, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek stwierdzenia przez Sąd dopuszczalności postępowania grupowego w rozpoznawanej sprawie, strona pozwana wniosła o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, wyznaczenie terminu na złożenie kaucji oraz jej wysokości, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie strona pozwana.

W ocenie strony pozwanej w niniejszej sprawie brak jest przesłanki jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, rozumianej jako zespół okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie powoda tożsamy dla wszystkich członków grupy. Nie można mówić o tożsamości podstawy faktycznej w niniejszej sprawie z tego względu, że członkowie grupy wywodzą swoje roszczenia z rzekomej różnicy w cenie jaką każdy członek zgodnie z umową zapłacił za zakup lokali mieszkalnych a ceną, która według nich byłaby uzasadniona. Ceny sprzedaży wynikają z kolei z przedwstępnych umów sprzedaży oraz z umów ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych i sprzedaży tych lokali. Oczywistym jest, iż strona pozwana proponuje dany wzór umów do konkretnej inwestycji, natomiast każda umowa przedwstępna oraz każda umowa ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży podlega indywidualnym negocjacjom z danym klientem w danych okolicznościach. To czy klient z tego skorzysta czy też nie zależy wyłącznie od niego. Potwierdzeniem tego jest zapis § 2 ust. 3 przedwstępnych umów sprzedaży dotyczący korekt obmiaru powykonawczego powierzchni lokalu. Potwierdza to fakt, iż każdy klient ma możliwość negocjowania zapisów umownych, a zatem sytuacja każdego z członków grupy jest inna. Abstrahując zupełnie od zasadności powództwa, należałoby ustalić osobny stan faktyczny dla każdego członka grupy – tj. okoliczności w jakich zostało złożone oświadczenie woli, w jakim stopniu dany klient negocjował daną umowę i jakich postanowień umownych dotyczyły jego ewentualne uwagi. Bezsprzecznie zatem stwierdzić należy, iż podstawa faktyczna roszczeń jest inna dla każdego członka grupy. Wyklucza to możliwość dochodzenia roszczenia w postępowaniu grupowym, które przewiduje jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych w pozwie należało uznać za dopuszczalne.

Zgodnie z 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym

Postępowanie grupowe stanowi sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe) – art. 1 ust. 1 ustawy. Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (ust. 2).

Tym samym, aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić, konieczne jest łączne spełnienie równoważnych przesłanek, a mianowicie:

[1] jednego rodzaju roszczenia dochodzonego przez co najmniej 10 osób,

[2] tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej oraz

[3] przesłanki przedmiotu postępowania grupowego, obejmującego alternatywnie roszczenie o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Dodatkowo, biorąc pod uwagę treść art. 2 ustawy, w przypadku roszczeń pieniężnych (a takich dochodzą członkowie grupy w niniejszej sprawie), postępowanie grupowe jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:

[4] wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.

Ad. 1

W niniejszej sprawie, grupa 23 osób, reprezentowanych przez przedstawiciela grupy, dochodzi zapłaty od pozwanego kwoty 203 682 zł, stanowiącej różnicę między kwotami uiszczonymi przez poszczególnych członków grupy z tytułu ceny sprzedaży lokali mieszkalnych w ramach inwestycji realizowanej przez pozwanego, a ceną według członków grupy właściwą, ustaloną na podstawie zgodnego z przepisami prawa określenia powierzchni lokali.

Sąd stwierdził, że członkowie grupy, reprezentowani przez powoda, dochodzą w niniejszej sprawie jednego rodzaju roszczenia, rozumianego w sensie procesowym, jako wystąpienie przez wszystkich członków grupy z żądaniem udzielenia tej samej rodzajowo formy ochrony prawnej, a mianowicie z powództwem o zapłatę. Jednocześnie, należało mieć na uwadze, że członkowie grupy domagają się zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, występując przeciwko pozwanemu z jednorodzajowym roszczeniem pieniężnym. Skoro zaś zmierzają oni do ochrony interesów majątkowych, ze względu na tożsamość dobra podlegającego ochronie, o jednorodzajowości roszczenia świadczy także jego majątkowy charakter (por. w tej kwestii: M. Rejdak, „ Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym”, Przegląd Prawa Handlowego 2010, zeszyt 8, str. 22).

Ad. 2

Zdaniem Sądu, z materiału zebranego w sprawie wynika, że roszczenia członków grupy są oparte na tej samej podstawie faktycznej.

Powodowie twierdzą bowiem, że jako nabywcy lokali mieszkalnych zapłacili stronie pozwanej cenę za nabywane lokale, która została ustalona na podstawie zapisów umownych, obowiązujących we wzorach umów stosowanych w przypadku każdego z nich, a stanowiących według członków niedozwolone klauzule umowne. Jako takie zaś, nie wiążą one członków grupy. Tym samym, ich zdaniem, właściwa cena powinna odpowiadać takiej powierzchni nabywanych lokali, która określona powinna być nie według sposobu uzgodnionego w umowie, poprzez odwołanie się do rozumianego swoiście, tylko na użytek ustalenia wysokości ceny, kryterium powierzchni lokalu, ale stosownie do właściwych przepisów, w tym zwłaszcza prawa budowlanego, czemu odpowiadało rozumienie powierzchni lokalu w innych postanowieniach umownych, których skuteczności członkowie grupy nie kwestionowali. Kwota uiszczona tytułem ceny ponad tak określoną wartość, jak wynika z twierdzeń pozwu, stanowi bezpodstawne wzbogacenie pozwanej spółki.

Sąd zważył, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo).

Dokonując analizy twierdzeń pozwu należało stwierdzić, że członkowie grupy, pomimo tego, że każdego z nich wiązały umowy zawierane indywidualnie z pozwaną spółką, powołują się na abuzywny charakter klauzul umownych funkcjonujących we wzorach umów stosowanych w przypadku każdego klienta. W tym sensie zatem była to taka sama przesłanka faktyczna, a indywidualne różnice wynikające z treści poszczególnych stosunków prawnych członków grupy nie skutkują „rozdzieleniem” podstawy faktycznej ich roszczeń. Sąd stoi zatem na stanowisku, że z tą samą podstawą faktyczną powództwa (tożsamością okoliczności faktycznych) mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia będącego źródłem roszczenia. W literaturze podaje się przykładowo, że ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje wówczas, gdy członkami grupy są konsumenci, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z konkretnym przedsiębiorcą, na podstawie tego samego wzorca umowy. Pomimo tego, że w niniejszym postępowaniu, członkowie grupy dochodzą swoich roszczeń wynikających z indywidualnych umów, to właśnie ze względu na fakt zawarcia każdej z nich według takiego samego wzoru, ich żądania wysuwane w tych okolicznościach są roszczeniami opartymi na tej samej podstawie faktycznej. Wbrew temu co twierdzi pozwany, o rozdzieleniu podstawy faktycznej roszczeń nie świadczy to, że każdego z członków grupy łączyła z deweloperem osobna umowa. Roszczenia każdego z członków są wywodzone nie tyle z poszczególnych umów, co z tego, że w każdej z nich – wedle twierdzeń zawartych w pozwie – został uregulowany taki sposób ustalenia powierzchni lokalu na potrzeby określenia wysokości ceny, który według członków grupy na charakter klauzuli abuzywnej.

Jednocześnie, ze względu na to, że sposób ustalenia ceny nabycia (rozumiany jako pewien algorytm, schemat postępowania), determinowany określeniem powierzchni lokalu według sposobu wskazanego w umowie, stosowany był przez dewelopera w stosunku do każdego klienta, przyjąć należało, że są to postanowienia „nie uzgodnione indywidualnie z klientem” w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. Takiemu stwierdzeniu nie przeczą argumenty powoływane przez pozwanego, według którego o indywidualnym charakterze uzgodnień świadczy sam fakt różnych wyników obmiarów powykonawczych.

Natomiast, dokładna analiza przesłanek wynikających z powyższego przepisu, a mianowicie kształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, czy rażące naruszenie jego interesów, jak również wyłączenie niedozwolonych klauzul umownych określone w zdaniu drugim art. 385 1 § 1 k.c., stanowić będzie przedmiot dalszego postępowania, a spór w tej mierze zostanie rozstrzygnięty w orzeczeniu kończącym sprawę co do meritum. Na obecnym etapie postępowania nie ma to znaczenia dla oceny dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, która to kwestia ma jedynie charakter formalny, stanowiąc początkową fazę określaną mianem certyfikacji postępowania grupowego. Podobnie należy ocenić podnoszone przez stronę pozwaną twierdzenia dotyczące indywidualnego uzgodnienia treści umów z poszczególnymi klientami będącymi członkami grupy w niniejszym postępowaniu. Ustalenie tych okoliczności determinuje bowiem treść rozstrzygnięcia w przedmiocie zasadności powództwa, nie mając znaczenia dla samej dopuszczalności postępowania grupowego.

Ad. 3

Dopuszczalność postępowania grupowego uzależniona została również od rodzaju roszczenia dochodzonego w tym trybie. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy. ma ona zastosowanie między innymi w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, na które to kryterium członkowie grupy powołali się w pozwie.

W ustaleniu znaczenia pojęcia „sprawa o ochronę konsumentów” pomocne staje się odwołanie do pojęcia konsumenta (art. 221 k.c.). Konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego. Za konsumenta należy uznać także osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (tak SN w postanowieniu z dnia 15 marca 2000 r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 169).

Generalnie rzecz ujmując, sprawami o ochronę konsumentów będą sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom wynikające z różnych podstaw (tak K. Flaga-Gieruszyńska (w:) A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 117). Sprawy o ochronę konsumentów to sprawy z tytułu roszczeń konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy, np. wynikające z umowy najmu, umowy sprzedaży, umowy kredytu, pożyczki, umowy przewozu.

W niniejszym postępowaniu sprawa wynikająca z umów mających na celu nabycie lokali mieszkalnego w ramach inwestycji realizowanej przez pozwanego jako dewelopera, w celu zaspokojenia osobistych potrzeb mieszkaniowych członków grupy i osób bliskich, stanowi właśnie sprawę o ochronę praw konsumentów (podobnie, choć w innym nieco stanie faktycznym, wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 29 lutego 2000 r., III CZP 26/96, OSN 2000, nr 9, poz. 152).

Ad. 4

Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie spełniona została również przesłanka ujednolicenia (standaryzacji) roszczeń członków grupy, wymagana w art. 2 ustawy w stosunku do roszczeń pieniężnych. Przy czym, ujednolicenie roszczenia powinno uwzględniać wspólne okoliczności sprawy, a z drugiej strony może ono nastąpić w podgrupach liczących co najmniej dwie osoby.

Członkowie grupy dokonując ujednolicenia roszczenia uwzględnili wspólną dla nich okoliczność, że w przypadku każdej z umów wysokość ceny była uzależniona od powierzchni lokalu. Niemniej jednak, ze względu na różne powierzchnie nabywanych nie była możliwa standaryzacja roszczeń wszystkich członków. Członkowie grupy dokonali zatem ujednolicenia roszczeń w sześciu podgrupach, z których każda obejmowała minimum dwóch członków. Zasady ujednolicenia roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegały na zestawieniu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka (członków) grupy dołączone jest roszczenie innego członka (członków) grupy nominalnie kwotowo najbliższe. Jednocześnie, do pozwu została dołączona tabela, w której wymienione zostały roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne podgrupy, ze wskazaniem członka (członków) grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy. Zdaniem Sądu, tak określony sposób standaryzacji roszczeń pozostaje w zgodzie z kryteriami określonymi w art. 2 ustawy.

Ze względu na powyższe, wobec spełnienia wszystkich kryteriów wymaganych w art. 1 i 2 ustawy, postępowanie grupowe w niniejsze sprawie jest dopuszczalne i dlatego na podstawie podanych przepisów prawnych należało orzec jak w punkcie I sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach Wydział II Cywilny z dnia 19 grudnia 2013 r.

Written by

Postanowienie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach I Wydział Cywilny z 4 lipca 2014 r., I ACz 260/14.

  1. Zdaniem Sądu członkowie grupy dochodzą roszczeń jednego rodzaju opartych na tej samej podstawie faktycznej, bowiem wywodzą je z wypowiedzenia im umów o dostawę ciepła ze skutecznością na dzień 31.08.2013 r. Spełniają zatem warunki wymienione w art. 1 ust. 1 ustawy z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy w Katowicach II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSO Joanna Głogowska

Sędziowie:              SSO Joanna Kozera (spr.), SSO Izabella Knych

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2013 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa M. C. przeciwko (…) S. A. w K. o ustalenie, że złożone przez pozwaną oświadczenia o wypowiedzeniu umów są bezskuteczne postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 czerwca 2013 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. w K. powód wniósł o orzeczenie, że dokonane przez stronę pozwaną wypowiedzenia umów o dostawę ciepła zawartych z członkami grupy są bezskuteczne oraz o zwrot kosztów niniejszego postępowania. Powód wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

Nadto, powód wniósł o zabezpieczenie niniejszego powództwa przed wszczęciem postępowania poprzez orzeczenie o wstrzymaniu wykonania oświadczeń pozwanego o wypowiedzeniu umów o dostawę energii cieplnej objętych niniejszym pozwem, a także zakazanie pozwanemu dokonywania jakichkolwiek działań zmierzających do odcięcia członków grupy od urządzeń dostarczających dotychczas do ich nieruchomości energię cieplną.

W uzasadnieniu żądania pozwu powód podał, że reprezentuje grupę 15 mieszkańców osiedla położonego przy ulicach B., Z. i G. w K. którzy na podstawie umów zawartych w latach (…) z (…) w K., poprzednika prawnego pozwanego, korzystali z dostaw energii cieplnej w systemie CO. Oświadczeniami z dnia (…) każda z w/w umów została przez pozwanego wypowiedziana ze skutkiem na dzień (…). Jednocześnie nie zostały wskazane przyczyny rozwiązania umów. W takim stanie faktycznym wspólny interes prawny w dochodzeniu roszczenia objętego pozwem, biorąc pod uwagę liczebność grupy, stanowi przesłankę uzasadniającą wystąpienie z powództwem w postępowaniu grupowym.

Zdaniem powoda dokonane przez pozwanego wypowiedzenia umów są niezgodne z prawem ponieważ :

– stosownie do art. 4 ust. 2 prawa energetycznego przedsiębiorstwa energetyczne, zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją m. in. energii cieplnej, zobowiązane są zapewnić wszystkim odbiorcom usługę przesyłania lub dystrybucji ciepła na zasadach ustalonych w ustawie i na podstawie zawartych w tym zakresie stosownych umów. Odbiorca ma z kolei prawo do zakupu energii od wybranego przez siebie sprzedawcy.

– stosownie do art. 7 ust. 2 pkt 1 prawa energetycznego warunki rozwiązania umowy o sprzedaż energii cieplnej powinny być określone w treści umowy. Zawarte z członkami grupy umowy o dostawę energii cieplnej zawierają jedynie klauzulę o możliwości wypowiedzenia umowy z zachowaniem 3 miesięcznego, 12 miesięcznego lub 24 miesięcznego okresu wypowiedzenia, bez wskazania okoliczności uprawniających dostawcę ciepła do rozwiązania umowy.

Mimo, że nie upłynął jeszcze termin dokonanych przez pozwanego wypowiedzeń umów, pozwany podejmuje już działania zmierzające do odłączenia użytkowników nieruchomości od źródeł ciepła, co może spowodować nieodwracalne dla członków grupy skutki. Niezależnie bowiem od wyników niniejszego procesu, po dniu (…) gospodarstwa domowe członków grupy pozostaną bez ogrzewania i ciepłej wody. Tym samym w pełni uzasadnione jest, by do czasu prawomocnego zakończenia procesu orzeczone zostało zabezpieczenie roszczenia powoda w sposób wskazany na wstępie niniejszego pozwu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o :

– odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt. k.p.c. z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej,

– nie uwzględnienie wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art.1 ust.1 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, z uwagi na brak tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy w liczbie co najmniej 10 osób, oraz zwrot kosztów postępowania, zaś w przypadku nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu pozwana wniosła o:

– sprawdzenie wartości przedmiotu sporu na podstawie art. 25 k.p.c.,

– zobowiązanie powoda na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o postępowaniu grupowym do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w wysokości 20% wartości przedmiotu sporu,

– oddalenie wniosku o zabezpieczenie powództwa w całości, a w przypadku jego uwzględnienia o zobowiązanie powoda na podstawie art. 739 § 1 k.p.c. do złożenia kaucji na zabezpieczenie roszczeń pozwanej powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu w wysokości 150.000 zł.,

– zawiadomienie o toczącym się postępowaniu G. K. z uwagi na treść art. 20 prawa energetycznego, która może być zainteresowana w rozstrzygnięciu sprawy.

W uzasadnieniu swego stanowiska pozwana wskazała, że właściwym do rozpoznania sprawy pozostaje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, bowiem w przypadku uznania skuteczności wypowiedzeń powstaje skutek w postaci wygaśnięcia umowy i wówczas powodowie mogliby skierować wniosek o zawarcie umowy, o której mowa w art. 8 ust. 1 prawa energetycznego, i wówczas, w przypadku odmowy, właściwym do rozpoznania sprawy byłby Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, a nie sąd powszechny. Dalej pozwana podniosła, że brak jest przesłanek do rozpoznania sprawy w ramach postępowania grupowego. W grupie osób, które wniosły pozew nie ma 10 osób, których roszczenie oparte byłoby na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Spośród 15 członków grupy, 7 zdecydowało się na dobrowolne, trwałe odcięcie od sieci przedsiębiorstwa pozwanej, a to:

(…) – protokół trwałego odcięcia z 14.06.2013 r.,

(…) – protokół trwałego odcięcia z 9.07.2013 r.,

(…) – protokół trwałego odcięcia z 18.06.2013 r.,

(…) – protokół trwałego odcięcia z 18.06.2013 r.,

(…) – protokół trwałego odcięcia z 14.06.2013 r.,

(…) – protokół trwałego odcięcia z 12.07..2013 r.,

(…) – protokół trwałego odcięcia z 05.06.2013 r. ,

Wyżej wymienione osoby podpisały protokoły odcięć, a więc roszczenie sformułowane w pozwie jest sprzeczne z ich wolą. Podstawa faktyczna tych osób jest inna aniżeli pozostałych członków grupy, co uniemożliwia rozpoznanie sprawy tych osób w postępowaniu grupowym wraz z pozostałymi osobami, wobec czego w chwili obecnej nie ma grupy co najmniej 10 osób, czyli ilości wymaganej do utworzenia grupy i stanowiącej przesłankę rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd ustalił co następuje:

Powód dochodzi swojego roszczenia w trybie ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18.01.2010 r.) Zgodnie z art. 1 ust.1 wyżej wskazanej ustawy, formułuje ona sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju co najmniej 10 osób oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W ustawie wymieniono szereg warunków dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym.

W pierwszym etapie postępowania grupowego Sąd ocenia dopuszczalność postępowania grupowego, która uzależniona jest od spełnienia wszystkich przesłanek zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych, dopuszczalności powództwa określonych w art.1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 nr 7 poz.44).

Zgodnie z wyżej wskazaną regulacją postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju przez grupę co najmniej 10 osób, zaś podstawa faktyczna zgłaszanych roszczeń jest jednakowa tj. ta sama lub taka sama.

Pismem procesowym z dnia 28.11.2013 r. (k. 354-355) strona powodowa podała, że aktualna lista członków grupy to: (…). W załączeniu do pisma zostały dołączone oświadczenia członków grupy za wyjątkiem (…), którzy dodatkowo do grupy przystąpili.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, że powód przedstawił członków grupy w liczbie wymaganej do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Nie podzielił Sąd stanowiska strony pozwanej, że spośród wskazanych członków grupy część podpisała protokoły, których treść prowadzi do wniosku, że wyrazili oni zgodę na trwałe odcięcie dostaw ciepła oraz demontaż określonych w tym dokumencie urządzeń.

Kwestia ta była również przedmiotem rozpoznania przez Sąd Apelacyjny, który w uzasadnieniu postanowienia z dnia 3.10.2013 r. wydanego w niniejszej sprawie (k. 342) wskazał, że fakt podpisania przez kilku członków grupy protokołów odcięcia nie może prowadzić do wniosku, że osoby te w niniejszym postępowaniu dochodzą w istocie roszczeń związanych z zawarciem nowej umowy. Kwestia związana z tym, jakie skutki prawne należy przypisać tym działaniom pozostaje bez znaczenia dla oceny, czy złożony w tej sprawie pozew dotyczy umów już zawartych, czy też odnosi się on do umów nowych.

Zdaniem Sądu członkowie grupy dochodzą roszczeń jednego rodzaju opartych na tej samej podstawie faktycznej, bowiem wywodzą je z wypowiedzenia im umów o dostawę ciepła ze skutecznością na dzień 31.08.2013 r. Spełniają zatem warunki wymienione w art. 1 ust. 1 ustawy z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.