1. Kaucja w celu zabezpieczenia kosztów procesu strony pozwanej jest specyficzną – wyjątkową w porównaniu do zasad postępowania określonych w Kodeksie postępowania cywilnego instytucją, przewidzianą w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – która w konsekwencji może być stosowana jedynie w sprawach rozpoznawanych w trybie postępowania grupowego.
2. Treść art. 1 ust. 1 oraz art. 10 tej ustawy wskazuje na etapowość postępowania w sprawie roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym. Choć powołana ustawa nie reguluje terminu do rozstrzygnięcia przedmiotowego wniosku, a jedynie wyraźnie zakreśla termin do jego ewentualnego złożenia, analiza jego zasadności w momencie, kiedy jeszcze nie wiadomo, czy zainicjowane postępowanie grupowe okaże się dopuszczalne (zgłoszone roszczenia mieszczą się w kategorii roszczeń dopuszczalnych do dochodzenia w trybie wskazanej ustawy) jest bezprzedmiotowa. Przedmiotowy wniosek powinien stać się przedmiotem rozpoznania sądu dopiero na wypadek przesądzenia o dopuszczalności niniejszego postępowania grupowego.
3. Oceniając wysokość ewentualnej kaucji i warunki jej płatności sąd powinien mieć na względzie przede wszystkim jej wielkość w relacji do wartości przedmiotu sporu, jak również choćby potencjalne – przewidywane, realne koszty procesu, jakie strona powodowa musiałaby ponieść na wypadek bezzasadności powództwa, w tym koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej na poziomie porównywalnym, do kosztów jakich w tym zakresie domaga się, czy mogłaby skutecznie domagać się strona powodowa. Z pola widzenia sądu okręgowego nie może bowiem każdorazowo umykać zasada równego traktowania stron.

1. Przedmiotem żądania pozwu nie są roszczenia poszczególnych członków grupy o zapłatę, a jedynie przesądzenie zasady odpowiedzialności pozwanego. Wyrok, który ma zapaść w sprawie, będzie spełniać rolę prejudykatu umożliwiającego dochodzenie roszczeń o zapłatę. W tej sytuacji oszacowanie potencjalnych kosztów procesu pozwanego musi uwzględniać jednolicie określoną dla wszystkich członków grupy wartość przedmiotu sporu, a nie wartość tę wyliczoną odrębnie dla każdego z nich. Stąd wynika wskazana przez Sąd granica ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej (43.200 zł).
2. Oceniając zasadność żądania pozwanego zabezpieczenia kosztów procesu poprzez złożenie przez powoda kaucji, nie można tracić z pola widzenia etapu, na jakim ocena ta jest dokonywana i celu powyższej regulacji. Bez wątpienia wprowadzenie regulacji w przedmiocie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu miało stanowić skuteczną tamę przed nadużywaniem instytucji powództw grupowych. Pozwany, składając taki wniosek, winien jednak uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego

Przed Sądem Okręgowym w Krakowie Wydziałem I Cywilnym zostało wszczęte postępowanie grupowe do sygn. akt I C 1419/10 w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44) z powództwa Z. R., działającego w charakterze reprezentanta grupy, przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie Ś., Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w K.; Województwu Ś. – Ś. Zarządowi Melioracji i Urządzeń Wodnych w K.; Powiatowi S. oraz Gminie Miejskiej S. (dalej łącznie jako: „Pozwani”) o ustalenie ich solidarnej odpowiedzialności.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Małgorzata Zwierzyńska

Sędziowie:                     SSO Piotr Daniszewski, SSR Karolina Sarzyńska (del.)

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2012r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa reprezentanta grupy (…) przeciwko (…) Sp. z o.o. w Gdańsku w upadłości o zapłatę postanawia:

umorzyć postępowanie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia roszczeniu.

1. Częściowe odrzucenie pozwu jest konstrukcją znaną i stosowaną w praktyce sądowej, mimo braku wyraźnego oparcia w przepisach k.p.c. Nie ma powodu, by pozbawiać sąd takiej kompetencji w postępowaniu grupowym. Jednocześnie odmowa rozpoznania całej sprawy w postępowaniu grupowym, w sytuacji, gdy da się bez trudu oddzielić roszczenia spełniające jego przesłanki, byłaby rozwiązaniem sztucznym i niezgodnym z postulatem powszechności postępowania grupowego.
2. Odrzucenie w całości pozwu, wobec stwierdzenia, że tylko w stosunku do niektórych członków grupy nie jest możliwe prowadzenie postępowania grupowego, byłoby uzasadnione wówczas gdyby pozostało mniej niż 10 osób, których roszczenia nadawałyby się do rozpoznania w postępowaniu grupowym (art. 1 ust. 1 ustawy o postępowaniu grupowym).
3. Obowiązujące przepisy ustawy o postępowaniu grupowym wskazują na moment postępowania po którym złożenie przez członka grupy oświadczenia o wystąpieniu z niej jest bezskuteczne. Stosownie do art. 17 ust. 3 ustawy, taka sytuacja zachodzi po wydaniu przez sąd postanowienia co do składu grupy. Jest to faza postępowania która następuje już po wydaniu przez sąd postanowienia o dopuszczalności postępowania grupowego. A contrario, do momentu wydania postanowienia co do składu grupy złożenie oświadczenia o wystąpieniu członka z grupy jest dopuszczalne i skuteczne.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Małgorzata Zwierzyńska

Sędziowie:                     SSO Piotr Daniszewski, SSR Karolina Sarzyńska (del.)

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2012r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa reprezentanta grupy (…) przeciwko (…) Sp. z o.o. w Gdańsku o zapłatę,

postanawia:

na podstawie art. 174 § 1 pkt. 4 k.p.c. zawiesić postępowanie w sprawie.

Teza nr 2 została zakwestionowana przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt I ACz 2237/12, którym jednak oddalono zażalenie na niniejsze postanowienie.

1. Obowiązek złożenia kaucji aktorycznej w postępowaniu grupowym służy zapewnieniu równowagi procesowej stron i zapobiega naużywaniu instytucji dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Należy jednak zauważyć że ten argument nie może być jedynym branym pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku.
2. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w art. 24 ust. 1 wyłączyła ze stosowania niektóre przepisy k.p.c., co nie dotyczy jednak regulacji z zakresu zabezpieczenia roszczeń. To powoduje, że w sprawie o zabezpieczenie kaucji wnioskodawca winien uprawdopodobnić interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia (art. 730 § 1 k.p.c.).

1. Zmiana powództwa zgłoszona przez powoda polega na zgłoszeniu nowego żądania bez zmiany podstawy faktycznej zgłoszonego roszczenia. Nie budzi przy tym wątpliwości, że nowe roszczenie (o ustalenie) zostało zgłoszone w miejsce dotychczasowego (o zapłatę). W tym stanie rzeczy bezprzedmiotowe było uznanie przez Sąd Okręgowy, iż nadal w sprawie pozostaje do rozpoznania żądanie zapłaty, skoro powód wyraźnie oświadczył, że dokonana przez niego zmiana powództwa nie stanowi ani dorozumianego ani wyraźnego cofnięcia pozwu czy zrzeczenia się dochodzonego roszczenia.
2. Brak było podstaw do wydania postanowienia co do pierwotnie zgłoszonego roszczenia o zapłatę. Jak już wskazano brak było jakichkolwiek podstaw do uznania, iż nadal pierwsze żądanie jest przedmiotem rozpoznania, a w konsekwencji – nie zachodziła potrzeba jego odrzucenia. Brak także było podstaw do umorzenia postępowania w tym zakresie. W szczególności wskazać należy na specyfikę roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego przewidzianego w art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jako zmierzającego do przesądzenia zasady odpowiedzialności pozwanych. Sytuacja, w której zarówno roszczenie o zapłatę jak i o ustalenie oparte jest na tożsamej podstawie faktycznej, przy wzajemnej relacji tych roszczeń wynikającej ze szczególnych postanowień zawartych w cyt. ustawie powoduje zbędność umorzenia postępowania w przypadku dozwolonej zmiany powództwa.

1. Na etapie badania przez Sąd dopuszczalności powództwa grupowego, powód ma – zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – obowiązek jedynie wskazania (nie zaś wykazania) okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 tej ustawy. W przypadku roszczeń pieniężnych powód ma także obowiązek wskazania zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup.

1. Uzupełnienie braków i nieścisłości w zakresie przystąpienia do grupy mogło zostać skutecznie dokonane po upływie terminu na samo przystąpienie do grupy. Przyjęcie odmiennego zapatrywania godziłoby w celowość prowadzenia postępowania grupowego, które może obejmować większą liczbę osób (członków grupy) i trudno uniknąć pewnych niedopatrzeń, czy braków zwłaszcza w zakresie zgłoszenia przystąpienia do grupy oraz konieczności zgromadzenia i drobiazgowego sprawdzenia potrzebnej dokumentacji.
2. Sama ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym zawiera autonomiczną regulację instytucji kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (będącej odmianą tzw. kaucji aktorycznej przewidzianej w art. 1119 k.p.c.) i nie łączy w żaden sposób możliwości zobowiązania do zapłacenia kaucji z kwestią zwolnienia od kosztów sądowych.
3. Oszacowanie potencjalnych kosztów procesu po stronie pozwanego musi uwzględniać jednolicie określoną dla wszystkich członków grupy wartość przedmiotu sporu, a nie wartość tę wyliczaną odrębnie dla każdego z nich. Na koszty procesu po stronie pozwanego mogą w przyszłości w razie całkowitego wygrania sprawy złożyć się jedynie koszty zastępstwa adwokackiego.
4. Złożenie kaucji w kwocie 43.200 zł, co ponownie należy podkreślić: wyłącznie w gotówce, będzie niewątpliwie poważnym utrudnieniem dla powoda i będzie godzić w szybkość i efektywność postępowania w sprawie. Zapewnienie efektywnej i skutecznej ochrony sądowej w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu grupowym jest tymczasem jednym z celów wprowadzenia tego rodzaju postępowania w prawie polskim.