Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 października 2013 r., sygn. akt I ACz 873/13. Tezy zakwestionowane przez Sąd Apelacyjny w Katowicach oznaczono kursywą.

1. Nie ulega wątpliwości, że spółdzielnia mieszkaniowa jest podmiotem gospodarczym i w zakresie prowadzonej przez siebie działalności ukierunkowanej na szeroko pojęte zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych swoich członków musi być traktowana tak samo, jak inni przedsiębiorcy, z takim zastrzeżeniem, że działalność gospodarcza spółdzielni nie dotyczy obszaru zaspokajania potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb jej członków oraz ich rodzin. Strony spornej umowy, której przedmiotem było uzupełnienie wkładu mieszkaniowego przypadającego na konkretny lokal mieszkalny w związku z remontem budynku mieszkalnego z pewnością nie występowały w roli przedsiębiorcy i konsumenta, zaś stosunek zobowiązaniowy nie dotyczył sfery działalności gospodarczej realizowanej przez pozwaną.

1. Ostatecznie o jednorodzajowości roszczeń w tego typu postępowaniu decyduje występujący pomiędzy nimi związek o charakterze faktycznym. Trzeba podkreślić, że to ten właśnie związek eliminuje spośród zgłoszonych roszczeń roszczenia innego rodzaju.
2. Podstawa faktyczna roszczeń musi być ta sama lub taka sama. To oznacza, że szerokie ujęcie pojęcia „roszczenie”, użytego w art. 1, ulega zawężeniu przez spełnienie wymogu związku faktycznego. Roszczenia zgłoszone przez członków grupy muszą być zatem oparte, na tej samej (identyczna podstawa faktyczna) lub takiej samej podstawie faktycznej (tożsamość podstawy faktycznej). Powinny one wynikać z jednego zdarzenia (to samo zdarzenie) lub zdarzeń podobnych do siebie. Na co składają się fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Związek faktyczny wystąpi więc gdy chodzi o pewne zdarzenia o charakterze deliktowym w sytuacji, kiedy możliwe jest wyabstrahowanie wspólnych dla całej grupy okoliczności faktycznych, u podstaw których leżą podstawy faktyczne każdego indywidualnego roszczenia członka grupy.
3. Podstawą faktyczną postępowania grupowego jest zespół okoliczności faktycznych uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Składają się na nie w zasadzie jedynie fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Zatem w wypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego, jednakowość podstawy faktycznej byłaby zachowania, jeśli wobec wszystkich członków grupy zachodziłyby wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego, a charakter i rodzaj jednostkowych roszczeń, ich wysokość czy wymagalność należałyby do okoliczności niewpływających na jednakowość podstawy faktycznej postępowania grupowego, a tym samym – na jego dopuszczalność.
4. Ocena jednakowości podstawy faktycznej musiała być dokonywana ad casum, a zakres sędziowskiej oceny był w wypadku tej przesłanki stosunkowo szeroki. Pozornie jedynie przesłanka ta ma bowiem charakter zobiektywizowany. W istocie od okoliczności sprawy oraz przyjętych kryteriów oceny tożsamości podstaw faktycznych oraz zakresu okoliczności przyjętych za tę wspólną dla roszczeń członków grupy podstawę zależała decyzja co do dopuszczalności postępowania grupowego.
5. Pojęcie wspólnych okoliczności sprawy, jakkolwiek obecnie występujące jedynie w art. 2 ust. 1 ustawy, nie może być całkowicie zignorowane i stanowi pewien punkt odniesienia także w kontekście wykładni art. 1 ust. 1 ustawy.

1. Zgodnie z regułami logiki i doświadczenia życiowego, opierając się na racjonalizmie ustawodawcy, nie sposób wywodzić o dodatkowych przesłankach, jakie roszczenia o ochronę konsumentów musiałyby spełniać, skoro w art. 1 ust. 2 u.d.r.p.g. ustawodawca rozmyślnie szeroko ujmuje ten typ roszczeń. Gdyby ustawodawca przewidywał jakieś specyficzne ograniczenia w zakresie ust. 2 przywoływanej ustawy, dałby temu wyraz w stosownym jej przepisie. Nie należy więc nadinterpretować czy też zbyt wąsko traktować typ roszczeń, jakich dochodzenie ustawodawca w trybie grupowym dopuszcza.
2. Nie sposób przyjąć, by ustawodawca, implementując projekt aktu prawnego, zakładał, że jedynie osoby, którym przysługuje „całe uprawnienie konsumenckie” samodzielnie mogą skutecznie reprezentować grupę zgodnie z art. 4 u.d.r.p.g. Nie można również przyjąć, że ustawodawca, przewidując nawet współuprawnienie konsumenckie małżonków objętych wspólnością majątkową łączną w każdej sytuacji, wymagałby ich łącznej reprezentacji na rzecz grupy, zwłaszcza wobec treści art. 209 k.c. umożliwiającego samodzielne działania jednego ze współwłaścicieli dla zachowania wspólnego prawa i art. 6 ust 2 u.d.r.p.g. wskazującego na możliwość wyznaczenia jednej osoby jako reprezentanta grupy.
3. Wysokość dochodzonych roszczeń, ich natura oraz okoliczności sprawy nie uzasadniają zastosowania wnioskowanego zabezpieczenia, przepis zaś art. 8 ust. 1 u.d.r.p.g. ma charakter fakultatywny i jego zastosowanie jest zależne od dyskrecjonalnej władzy sądu.
4. Ustawa nie zastrzega rygoru nieważności całej umowy z pełnomocnikiem w przypadku przekroczenia kwot wynikających z art. 5 u.d.r.p.g. Powyższy artykuł odwołuje się nie do dochodzonej kwoty, ale do kwoty zasądzonej na rzecz powoda i w takim też kontekście powinien być rozstrzygany. Faktyczna więc analiza ewentualnego przekroczenia wartości zastrzeżonego na rzecz pełnomocnika wynagrodzenia będzie możliwa po zakończeniu sprawy.

1. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu, normowana przepisem art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym służy zabezpieczeniu zwrotu pozwanemu jego przyszłych kosztów procesu od powoda. Wydaje się, iż argumentem uzasadniającym zobowiązywanie powoda do złożenia kaucji jest przede wszystkim ochrona interesów pozwanego przed niezasadnymi powództwami ze strony obywateli. Argumentem mogą być także spodziewane trudności i koszty, jakie musiałby ponieść pozwany w celu wykonania orzeczenia zasądzającego koszty procesowe.
2. Przedmiotem zabezpieczenia kosztów procesu są hipotetyczne koszty, jakie mogą powstać w związku z postępowaniem. Hipotetyczne koszty na początkowym etapie postępowanie nie mogą uwzględniać wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w stawce maksymalnej, której podwyższenie uzależnione jest od niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika i jego wkładu w wyjaśnienie sprawy. Jakkolwiek sprawa może jawić się jako skomplikowana już na początkowym etapie jej rozpoznania to jednakże w kontekście zabezpieczenia kosztów procesu wystarczające jest zobowiązanie powoda do złożenia kosztów odpowiadających minimalnemu wynagrodzeniu. Podkreślenia wymaga, iż choć kaucja ma zabezpieczać przed niezasadnym wszczynaniem sporów to jednakże – poprzez maksymalizowanie jej wysokości – nie może obciążać strony powodowej w nadmierny sposób, grożąc ograniczeniem jej prawa do sądu.

1. Statuowane w art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wymogi formalne oświadczenia o przystąpieniu do grupy obowiązują także osoby, które pierwotnie do tej grupy przystępują.
2. Ustawodawca uznał, że warunkiem wszczęcia postępowania grupowego jest (oprócz spełnienia przesłanki podmiotowej) dochodzenie roszczeń spełniających przesłanki wskazane w art. 1 ust. 1 ustawy. Dochodzone roszczenia muszą zatem być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
3. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. Możliwość zobowiązania powoda do jej złożenia należy do kompetencji sądu. Kaucja służy ochronie interesów pozwanego przed nieuzasadnionymi powództwami, wówczas, gdy stan majątkowy powoda nie daje gwarancji ich pokrycia. Uiszczenie przez powoda opłaty sądowej od pozwu, a także znaczna ilość osób przystępujących do grupy zdają się przesądzać o niezasadności żądania wykreowanego z art. 8 ust. 1 ustawy.

1. Ujednolicenie może się dokonać w podgrupach liczących nie mniej niż dwie osoby. Chodzi bowiem o to, aby ułatwienia związane z prowadzeniem sprawy w tym postępowaniu nie zostały zniweczone przez konieczność oceny rozdrobnionych i różnych roszczeń każdego z powodów. Decydując się więc na prowadzenie sporu w tym postępowaniu część z powodów musi się liczyć z niemożnością dochodzenia swoich roszczeń w pełnej wysokości, gdy roszczenia innych powodów są mniejsze. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia omawianego postępowania, sprowadza się bowiem do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich.
2. Na potrzeby ujednolicenia roszczeń – przyjmuje się, że może się ono dokonać, jeżeli za ujednoliceniem przemawiają wspólne okoliczności sprawy. Można założyć, że chodzi o takie wspólne okoliczności sprawy, które są wspólne, a więc takie same, dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup.
3. Nie sama wysokość tych samych roszczeń wynikająca np. z różnych udziałów we współwłasności, tylko inne okoliczności decydujące o różnym charakterze tych roszczeń, powinny decydować o wyodrębnieniu poszczególnych grup. W przeciwnym razie ów podział służyłby nie tyle możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu w ogóle co chroniłby członków podgrup przed koniecznością ujednolicenia kwotowego dochodzonych roszczeń na niekorzystnych zasadach związanych z koniecznością rezygnacji z części roszczenia w sposób przez nich nieakceptowany.
4. Skoro dochodzone przez powodów roszczenia mają tę samą podstawę faktyczną i prawną, a różni je jedynie wysokość każdego z nich związana z udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej, ujednolicenie roszczeń powinno się dokonać pomiędzy wszystkimi powodami. Wyłączona jest w taki wypadku dopuszczalność tworzenia podgrup tylko po to, aby uniknąć niedogodności związanej z koniecznością rezygnacji z części roszczenia i ujednolicenia go z dochodzonym przez innego z powodów, którego roszczenie jest najniższe.

1. Wymogi, jakim musi odpowiadać każde pismo procesowe, określa art. 126 § 1 k.p.c., a dodatkowo – w odniesieniu do pozwu – także art. 187 § 1 k.p.c. Ponadto w odniesieniu do spraw dotyczących roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym, wymogi te określa także art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepis ten stanowi, iż pozew powinien czynić zadość warunkom określonym w kodeksie postępowania cywilnego, a także zawierać: 1) wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym; 2) wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy, a w przypadku roszczeń pieniężnych także zasad ujednolicenia wysokości roszczeń każdego z członków grupy lub podgrup; 3) w przypadku roszczeń pieniężnych – określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup; 4) oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy.
2. Zwrot pozwu z powodu nieuzupełnienia braków formalnych może nastąpić jedynie wówczas, gdy wskutek tego sprawie nie można nadać dalszego biegu. Muszą to więc być tego rodzaju uchybienia, które wykluczają możliwość nadawania sprawie biegu celem jej rozpoznania. Przesłanka ta nie zachodzi w niniejszej sprawie, gdyż nawet w przypadku lakonicznego czy też nieprecyzyjnego wymienienia załączników nie jest w żaden sposób wyłączona możliwość podjęcia dalszych czynności merytorycznych.

Orzeczenie zostało częściowo zmienione wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 października 2013 r., sygn. akt I ACa 386/13.

Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodnicząca:     SSO Bożena Charukiewicz

Sędziowie:               SSO Wojciech Wacław, SSO Przemysław Jagosz

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2013 r. w Olsztynie, sprawy z powództwa B. S., jako reprezentanta grupy w skład której wchodzą: R. K., M. S, M. N., B. G., P. F, M. K, A. K., R. W., P. S., H. S, Z. S., B. S., A. S, A. K, J. K, J. K. i W. S. przeciwko S. Sp. z o.o. w O., o zapłatę

1. Przepisy regulujące zasady postępowania zabezpieczającego znajdą zastosowanie w postępowaniu wywołanym złożeniem pozwu grupowego.
2. Dla możliwości uznania, że uprawdopodobnione zostało istnienie roszczeń oznaczonych w pozwie grupowym, niezbędne jest uprawdopodobnienie, że dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

1. Pojęcie „roszczenie” jest użyte w ustawie w znaczeniu żądania procesowego. „Roszczenie procesowe” to inaczej przedmiot procesu: o ustalenie, o zasądzenie, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Jego sprecyzowanie wiąże się z podziałem powództw odpowiednio na powództwa: o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, o świadczenie, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Powódka (w pozwie) i członkowie grupy (w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy) wystąpili z roszczeniami pieniężnymi (odszkodowawczymi o zapłatę określonej kwoty odpowiadającej wartości szkody, którą ponieśli) w stosunku do pozwanych. W przypadku takich roszczeń, jak wskazano wyżej, dopuszczalne jest domaganie się jedynie ustalenia odpowiedzialności pozwanych, o co wnoszą powódka i członkowie grupy. Zatem spełniona jest przesłanka dochodzenia roszczeń jednego rodzaju.
2. W przypadku roszczeń deliktowych, za oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej należy traktować przede wszystkim roszczenia wynikające z jednego zdarzenia (ewentualnie zdarzenia złożonego) lub też z wielu zdarzeń tego samego rodzaju.