1. Odwołanie się przez ustawodawcę w art. 1 ust. 1 ustawy do pojęcia roszczenia wymaga wskazania, że pojęcie to trafnie zostało przez Sąd niższej instancji zidentyfikowane jako roszczenie w znaczeniu procesowym, a nie materialno-prawnym.
2. Standaryzacja nie może przybrać jedynie formy określenia jednolitej dla wszystkich wysokości odszkodowania w odwołaniu się wyłącznie do wymaganej przez przepis art. 1 ust. 1 ustawy tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej dla wszystkich roszczeń. Niezbędnym jest bowiem także, by ujednolicenie to nastąpiło w oparciu o wspólne [w niniejszej sprawie dla członków podgrup] okoliczności sprawy o jakich stanowi art. 2 ust. 1 in fine ustawy.
3. Standaryzacja w odniesieniu do członków podgrup mająca swoje źródło we wspólnych dla jej członków okolicznościach faktycznych sprawy wyklucza uszeregowanie w ich ramach tych, który domagają się wyrównania uszczerbków majątkowych /szkód/ o różnym charakterze tj. np. takich które polegają jedynie na szkodzie rzeczywistej tych, które przybrały i tę formę jak i polegają na utraconych korzyściach skoro ich sytuacja tak faktyczna jak i prawna istotnie się wzajemnie różni. Niezasadnie także znalazły się w nich podmioty, których szkody w mieniu dotyczą tego, które służy zaspokojeniu szeroko rozumianych ich potrzeb mieszkaniowych oraz te, którym woda po rozmyciu wału Wisły w Sandomierzu – Koćmierzowie zniszczyła substancję przeznaczoną dla prowadzenia działalności gospodarczej. Wymagane przez ustawodawcę ujednolicenie dotyczy bowiem nie tylko wysokości roszczeń ale [powinno] być także konsekwencją jednego rodzaju uszczerbku majątkowego czy wynikającego ze wspólnych dla członków podgrup faktów decydujących o podobieństwie przedmiotowym strat.

1. Podstawą faktyczną w rozumieniu art. 1 ust 1 Ustawy jest jedynie podstawowy (wyjściowy) zespół faktów usprawiedliwiających roszczenie. Rozbieżności co do faktów uzasadniających wyłącznie wysokość roszczenia nie stoją na przeszkodzie uznaniu postępowania grupowego za dopuszczalne. Oczywiście pozostaje do oceny Sądu to jaki poziom jednakowości należy zastosować aby dane stany faktyczne były do siebie podobne. Nie może w takim kontekście umknąć uwadze cel jakiemu służy postępowanie grupowe. Chodzi w tym przypadku o to, że proces grupowy ma na celu zwiększenie dostępu do sądu i zwiększenie efektywności ochrony prawnej przez umożliwienie równoczesnego orzekania o zasadności roszczeń większej grupy osób. Ma więc zwiększyć efektywność działania wymiaru sprawiedliwości i ułatwić potencjalnym członkom tego rodzaju sporu osiągnięcie celu jakim jest kompleksowe rozstrzygnięcie sprawy.
2. Ujednolicenie wysokości roszczeń pieniężnych jest ściśle związane z inną przesłanką dopuszczalności postępowania grupowego tj. wymogiem istnienia pomiędzy roszczeniami związku o charakterze faktycznym. Dochodzona kwota pieniężna w postępowaniu grupowym ma więc wynikać ze wspólnych dla wszystkich okoliczności faktycznych tak aby na ich podstawie można było ustalić kwotę przysługującą każdemu z członków grupy. Te wspólne okoliczności faktyczne to nie tylko jednakowość podstawy faktycznej ale i te związane z zakresem żądania.

1. Obowiązkowe zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, wynikające z art. 4 ust. 4 u.d.p.g., dotyczy także powiatowego rzecznika konsumentów, będącego reprezentantem grupy, a pozew w postępowaniu grupowym wniesiony bez zachowania obowiązkowego zastępstwa powoda przez adwokata lub radcę prawnego podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków.

1. Charakter roszczeń opartych na podstawie art. 446 § 1, 2 i 3 k.c., art. 448 k.c., art. 444 § 1 i 2 k.c., art. 445 § 1 k.c., art. 447 k.c., art. 415 k.c., 417 k.c. kwalifikuje je jako roszczenia pieniężne w części wywodzone z przepisów o ochronie dóbr osobistych. (…) Roszczenia o ochronę dóbr osobistych z czynów niedozwolonych, jak wskazano, zostały wyłączone spod kategorii roszczeń, które mogą być dochodzone w postępowaniu grupowym.
2. Nie spełniają wymogów jednorodzajowości roszczenia dotyczące kosztów leczenia, pogrzebu, renty alimentacyjnej czy odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny. Dotyczy to także roszczenia o odszkodowanie za szkody majątkowe.

1. Zdolność sądowa przysługuje albo nie przysługuje danemu podmiotowi i nie ma charakteru podzielnego, zaś posiadanie zdolności sądowej nie jest uzależnione, czy powiązane z terytorialnym zakresem kompetencji określonego podmiotu.
2. Zadania rzecznika wymienia art. 42 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, który w ust. 2 stanowi, że rzecznik konsumentów może w szczególności wytaczać powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępować, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę konsumentów. Nie może zatem występować w innych kategoriach spraw objętych postępowaniem grupowym, tj. w sprawach z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych. I tak należy rozumieć „zakres przysługujących rzecznikowi konsumentów uprawnień”.
3. Jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Potencjalnie nieograniczona liczba różnorodnych stanów faktycznych skłania do wniosku, że ocena jednakowości podstawy faktycznej musi być dokonywana ad casum, a zakres sędziowskiej oceny jest w wypadku tej przesłanki stosunkowo szeroki.
4. Oparcie żądania pozwu na okoliczności zawarcia przez członków grupy jako konsumentami umów kredytowych z pozwanym Bankiem z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą oprocentowania kredytów i jednakowego rozumienia tych klauzul przez konsumentów w zakresie mechanizmu zmian oprocentowania kredytów oraz kwestii nienależytego wykonania umów przez stronę pozwaną w stosunku do poszczególnych członków grupy w zakresie zmiany oprocentowania kredytu, stanowi taką samą podstawę faktycznego żądania pozwu ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej Banku typu kontraktowego.
5. Żaden z przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie przewiduje potrzeby uwzględnienia zakresu postępowania dowodowego przy ocenie opuszczalności rozpoznania sprawy postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy w Opolu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSO Katarzyna Sieheń

Sędziowie:               SSO Ryszard Kądziela, SSO Izabela Bogusz

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2011 r. w Opolu na rozprawie sprawy z powództwa K. K. – reprezentanta grupy mieszkańców ul. (…) i ul. (…) w K. oraz miejscowości K. przeciwko Gminie K. – Prezydentowi Miasta K. i Powiatowi K. – Staroście K. o ustalenie

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

1. Na tym etapie sprawy nie można stwierdzić, że sprawa dotyczy tylko i wyłącznie odpowiedzialności odszkodowawczej o jakiej mówi ustawa Prawo wodne. Powództwo w niniejszej sprawie w gruncie rzeczy wywodzone jest z działań i zaniechań Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego w Kędzierzynie-Koźlu, co w tym zakresie nie podlega regulacji ustawy Prawo wodne. Żaden przepis ustawy Prawo wodne nie wyczerpuje bez reszty okoliczności niniejszej sprawy, w takim kształcie jak zakreśliła je strona powodowa.

1. Postępowanie grupowe unormowane ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym zostało oparte na idei reprezentacji, która oznacza, że określona osoba lub osoby wytaczają powództwo i biorą udział w postępowaniu w interesie grupy osób będącej w podobnej sytuacji. Idea ta została zrealizowana przez ustanowienie reprezentanta grupy i przyznanie mu pozycji strony w znaczeniu procesowym; reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy, a członkowie grupy, podmioty spornego stosunku prawnego dysponujące dochodzonym roszczeniem (uprawnieniem), pozostają stroną w znaczeniu materialnym.
2. Pominięcie w art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wyrazu „odpowiednio” nie może mieć decydującego znaczenia dla jego wykładni; w razie potrzeby sąd prowadzący postępowanie grupowe stosuje określony przepis kodeksu postępowania cywilnego wprost lub odpowiednio.
3. Obowiązkowe zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, przewidziane w art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, dotyczy także powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, będącego reprezentantem grupy.
4. Pozew w postępowaniu grupowym, wniesiony bez zachowania obowiązkowego zastępstwa powoda przez adwokata lub radcę prawnego przewidzianego w art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków.

Orzeczenie zostało częściowo (w zakresie pkt 2) uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I ACz 1235/11. Tezy zakwestionowane przez Sąd Apelacyjny w Krakowie oznaczono kursywą.

1. Ustawa w art. 1 ust. 1 (odmiennie niż w art. 2 ust. 3) posługuje się roszczeniem w znaczeniu procesowym. Na gruncie ustawy roszczeniami jednego rodzaju są roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego. Nie oznacza to jednakowości konkretnych norm stanowiących podstawę prawną określonych żądań (roszczeń materialnoprawnych). Przy takim rozumieniu pojęcia jednorodzajowości za jednorodzajowe należy uznać roszczenia procesowe mające swe źródło w jednym stosunku prawnym, chociażby wynikały z niego różne roszczenia materialnoprawne.
2. Przez podstawę faktyczną roszczenia należy rozumieć podstawowy zespół faktów stanowiących podstawę powstania spornego stosunku prawnego oraz konkretnego roszczenia. W zakres podstawy faktycznej nie wchodzą okoliczności faktyczne wpływające na wysokość, zakres przedmiotowy czy wymagalność roszczeń; te elementy mogą ale nie muszą mieścić się w podstawie faktycznej powództwa.
3. Przez podstawę faktyczną roszczenia należy rozumieć podstawowy zespół faktów stanowiących podstawę powstania spornego stosunku prawnego oraz konkretnego roszczenia. W zakres podstawy faktycznej nie wchodzą okoliczności faktyczne wpływające na wysokość, zakres przedmiotowy czy wymagalność roszczeń; te elementy mogą ale nie muszą mieścić się w podstawie faktycznej powództwa.
4. Wymóg tożsamej czy jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy jednakowe. Wystarczy, że będzie istniał element wspólny w zakresie okoliczności faktycznych stanowiących podstawę roszczeń członków grupy.
5. Zachowania pozwanych w różnym stopniu przyczyniły się do przerwania wału przeciwpowodziowego w Koćmierzowie a tym samym do powstania skutku – szkody w majątkach członków grupy, ale łącznie stanowią jeden delikt władzy publicznej. To, że nie wszyscy pozwani uczestniczyli w delikcie na jego określonych etapach nie eliminuje ich solidarnej odpowiedzialności za szkodę.
6. Czyn niedozwolony pozwanych ma charakter złożony, składa się z zespołu działań i zaniechań, powiązanych ze sobą, rozłożonych w czasie, które doprowadziły do wyrządzenia jednej szkody wielu podmiotom. Nie zasługuje na aprobatę twierdzenie, że dla przyjęcia przesłanki jednakowości podstawy faktycznej roszczeń konieczne jest aby wszyscy członkowie grupy wywodzili swe roszczenia w oparciu o takie samo działanie lub w oparciu o takie samo zaniechanie lub w oparciu o takie samo działanie i zaniechanie pozwanych oraz aby każdy z członków grupy dochodził szkody w takiej samej postaci (tylko damnum emergens lub tylko lucrum cessans). Skoro wszystkie roszczenia członków grupy wynikają z takiego złożonego deliktu, to należy przyjąć, że oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę.
7. Kryterium wyodrębnienia spraw w ramach kategorii roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych jest podstawą prawną roszczeń. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne w prawach o roszczenia dochodzone na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, bez względu na rodzaj zdarzeń, z którymi ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy oraz bez względu na zasadę odpowiedzialności.
8. Wspólne okoliczności sprawy uwzględniane przy ujednoliceniu wysokości roszczeń należy odnosić do przesłanki podobieństwa podstawy faktycznej (art. 1 ust. 1 ustawy). Jednakże jest to pojęcie o węższym znaczeniu niż „ta sama lub taka sama podstawa faktyczna”.
9. Koniecznym warunkiem wniosku o zabezpieczenie jest szacunkowe wyliczenie kosztów procesu, skoro sąd oznaczając wysokość kaucji winien mieć na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany.

Orzeczenie zostało częściowo (w zakresie pkt 2) uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I ACz 1235/11. Tezy zakwestionowane przez Sąd Apelacyjny w Krakowie oznaczono kursywą.

1. Celem uzyskania wyroku uwzględniającego powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego jest pozyskanie prejudykatu dla ewentualnych indywidualnych procesów członków grupy o zapłatę, bądź podstawy zawarcia ugody pomiędzy członkiem grupy a pozwanym. Tak rozumiane roszczenie zawarte w pozwie ma charakter pieniężny, pomimo że nie stanowi roszczenia o zapłatę. W pozwie nie jest konieczne wskazywanie wysokości roszczenia każdego z członków grupy, a art. 2 ust. 3 ustawy stanowi wyjątek od zasady wskazania i ujednolicenia wysokości roszczeń każdego z członka grupy wynikającej z art. 2 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy.
2. Można przyjąć, że zgodnie z zasadą swobody umów (art. 353¹ k.c.) członkowie grupy mogą powierzyć funkcję reprezentanta grupy rzecznikowi konsumentów z dowolnego miasta lub powiatu na terenie kraju. Rzecznik konsumentów jest uprawniony, a nie zobowiązany do bycia reprezentantem grupy i jeżeli wyrazi zgodę na przyjęcie tej funkcji to dla dalszego postępowania nie będzie mieć znaczenia kwestia zakresu terytorialnego jego działania.
3. Procesowe relacje między reprezentantem grupy i członkami grupy zostały uregulowane na zasadzie subrogacji, polegającej na tym, iż reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, ale na rzecz wszystkich członków grupy. Członkowie grupy nie są stroną w postępowaniu grupowym.
4. Przesłankę jednorodzajowości roszczeń należy rozumieć w ten sposób, że żądania z nich wynikające są wspólne dla wszystkich członków grupy. Powództwo obejmować musi zatem żądanie udzielenia ochrony prawnej w ten sam sposób dla wszystkich członków grupy.
5. Sama podstawa faktyczna powództwa stanowi natomiast podstawowy (wyjściowy) zespół faktów uzasadniających roszczenie. Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń.
6. W pojęciu sprawy o ochronę konsumentów mieści się także ustalenie odpowiedzialności kontraktowej, związane z kwestią niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w rozumieniu art. 471 k.c. W tym wypadku chodzić będzie o nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z czynności prawnych w postaci umów konsumenckich.