Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 września 2014 r., sygn. akt XXV C 530/14.

1. Ustawodawca nie sprecyzował kryteriów rozpoznania żądania, opartego na art. 8 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, pozostawiając rozstrzygnięcie do swobodnego – co nie znaczy, że dowolnego – uznania sądu. Sąd powinien odnieść się zatem do konkretnych okoliczności danego przypadku. Stronę pozwaną, domagającą się zobowiązania powoda do złożenia kaucji, obciąża obowiązek wskazania i wykazania okoliczności faktycznych, przemawiających za takim rozstrzygnięciem.
2. Zobowiązanie do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu mogłoby być uzasadnione zwłaszcza w wypadku, gdyby zostały wykazane okoliczności, wskazujące na znaczne prawdopodobieństwo, że w razie przegrania sprawy strona powodowa będzie się uchylać od zapłaty zasądzonych na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, a zwłaszcza że w celu utrudnienia lub uniemożliwienia egzekucji będzie ukrywać swój majątek. Argumentem na rzecz omawianego rozstrzygnięcia byłaby również okoliczność, że przewidywane, skonkretyzowane koszty strony pozwanej są na tyle wysokie, że brak ich zwrotu poważnie zagrozi jej płynności finansowej, a przy tym istnieje realne zagrożenie brakiem zwrotu kosztów, nawet z przyczyn niezawinionych przez stronę powodową.
3. Co do zasady, sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu grupowym w składzie trzech sędziów zawodowych. Postanowienie w przedmiocie kaucji jest jednak rozstrzygnięciem formalnym, nienależącym do istoty sprawy, a ponadto możliwym do podjęcia na posiedzeniu niejawnym. W rezultacie, dopuszczalne jest wydanie tego postanowienia w składzie jednoosobowym.

1. Kwoty wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądania danej osoby, która przystępuje do grupy, a ta następnie może zostać ujednolicona. Poszczególne osoby wyrażają zgodę na takie właśnie ujednolicenie, które jest konsekwencją przystąpienia do grupy. W przypadku dokonania ujednolicenia, wysokość dochodzonych roszczeń w ramach podgrupy niewątpliwie może być niższa od wysokości poszczególnych roszczeń przysługujących pierwotnie członkom danej podgrupy.

1. Kwestia zarzutu przedawnienia nie podlega badaniu na etapie ustalania składu podmiotowego grupy.
2. Katalog przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wynika z art. 1 i 2 u.d.p.g. i zawiera: liczebność grupy, jednorodzajowość roszczeń, podobieństwo podstawy faktycznej, przedmiot roszczenia zawarty w katalogu ustawowym – art. 1 ust. 2, rodzaj sprawy – art. 1 ust. 2, a dla dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (o ile powództwo nie ogranicza się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego) – ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka. Przesłanki powyższe wymienione zostały w sposób wyczerpujący i muszą zostać spełnione łącznie.
3. Ustawa nie wytycza jasnej granicy między przesłankami dopuszczalności postępowania grupowego a przesłanką przynależności do grupy. Wprawdzie przedmiotem badania na etapie ustalenia składu grupy jest verba legis „ustalenie przynależności członka do grupy”, jednak potwierdzenie „przynależności do grupy” sprowadza się w istocie do potwierdzenia, że przesłanki dopuszczalności postępowania są spełnione w każdym indywidualnym przypadku osoby zamierzającej przystąpić do grupy. Jedynie we wskazanym wyżej zakresie jest zatem dopuszczalne badanie zarzutów co do członkostwa w grupie.
4. Postanowieniu w przedmiocie ustalenia składu grupy należy przypisać kluczowe znaczenie w postępowaniu grupowym. Należy wskazać, iż to nie oświadczenie określonej osoby o przystąpieniu do grupy, lecz dopiero postanowienie sądu o składzie grupy ostatecznie kształtuje skład grupy w postępowaniu grupowym. Wobec ostatecznego ustalenia składu osobowego grupy następuje zakreślenie ram podmiotowych postępowania grupowego, istotą postępowania grupowego jest bowiem dochodzenie roszczeń jednego rodzaju przez grupę co najmniej dziesięciu osób. Prawomocne postanowienie sądu o składzie grupy zamyka drugi etap postępowania grupowego, kończąc jednocześnie ustalenia w zakresie przedmiotowego i podmiotowego zakresu sprawy.
5. Samo podniesienie zarzutu przedawnienia nie przesądza jeszcze w sposób definitywny o oddaleniu powództwa. Przed podjęciem takiej decyzji sąd musi sprawdzić, czy twierdzenie pozwanego o upływie terminu znajduje uzasadnienie w okolicznościach prawnych i faktycznych. Oznacza to, iż rozstrzygnięcie zgłoszonego zarzutu przedawnienia roszczeń możliwe jest dopiero w postępowaniu rozpoznawczym, a ta faza postępowania rozpoczyna się po wydaniu postanowienia o ustaleniu składu grupy, a kończy wydaniem orzeczenia merytorycznego.

1. Nie jest rzeczą Sądu na obecnym etapie sprawy przesądzanie jakichkolwiek merytorycznych przesłanek roszczeń, niemniej cel powołanej ustawy jest taki, by ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej.Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia.
2. Tożsamość podstawy prawnej winna być tego rodzaju, by Sąd w sposób jednakowy był w stanie ocenić co do zasady roszczenia wszystkich członków grupy.

1. Ustalenie kategorii faktów jakie powód powinien wskazać w pozwie, aby dochodzone roszczenie w postępowaniu grupowym było oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej nie jest możliwe w sposób z góry ustalony i abstrakcyjny. Oceny tego czy roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym jest oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej może bowiem dokonać sąd w konkretnej sprawie analizując określony stan faktyczny.
2. O dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym decydują ściśle określone w ustawie przesłanki, pośród których brak celowości rozpoznawania sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy w Katowicach II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Agata Stankiewicz-Rataj

Sędziowie:                     SSO Izabella Knych, SSR (del.) Anna Bogaczyk-Żyłka

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2014 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa reprezentanta grupy M. L. reprezentującej powodów: (…) przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w B. o ustalenie nieważności umów i zapłatę

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

1. O roszczeniach jednego rodzaju można mówić, gdy wynikają one z jednego rodzaju stosunków prawnych. Dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego pozwanego, zatem są roszczeniami jednego rodzaju.
2. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
3. W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda. Za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).
4. Zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami pozwanego a powstaniem szkody indywidualnej osoby należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy.
5. Celem postępowania w sprawie o ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego jest ustalenie jednorodnej zasady odpowiedzialności pozwanego istniejącej wobec wszystkich członków grupy i osób, które mogą się nimi stać. Jak wynika wprost z ustawy (art. 2 ust. 3) w sprawie o ustalenie, prowadzonej w postępowaniu grupowym, powód nie musi wykazywać istnienia interesu prawnego. Taka regulacja wynika właśnie z przyjęcia, że – w sprawach odpowiedzialności deliktowej – mechanizm powstania szkody jest dla wszystkich członków grupy jednakowy.

1. Kwestia indywidualnych negocjacji pomiędzy poszczególnymi członkami grupy a stroną pozwaną pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia kwestii dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.
2. Jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa (jak charakter konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość).
3. Konieczność powołania podgrup zachodzi w sytuacji, gdy grupa osób została dotknięta skutkami tego samego lub takiego samego zdarzenia, jednak mechanizm i stopień oddziaływania zdarzenia na poszczególne grupy osób był inny. Jeżeli w obrębie grupy da się wyodrębnić mniejsze grupy skupiające osoby, które np. odniosły podobne szkody w zbliżonym rozmiarze, umożliwia to powołanie podgrup zgodnie z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Jedynym kryterium przynależności do konkretnej podgrupy jest wysokość roszczenia pieniężnego dochodzonego w postępowaniu grupowym, ustalona na podstawie wspólnych okoliczności faktycznych. Musi być ona identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami faktycznymi. Ustawa nie przewiduje możliwości powoływania podgrup na podstawie innych kryteriów.

Orzeczenie zostało uchylone wyrokiem Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14.

1. Reprezentant grupy jest postacią kluczową w postępowaniu grupowym. To on wytacza powództwo, prowadzi w imieniu własnym postępowanie na rzecz wszystkich członków grupy, negocjuje i zawiera w imieniu członków grupy umowę z zawodowym pełnomocnikiem procesowym i udziela mu pełnomocnictwa. W sprawach o świadczenia niepieniężne nawet egzekucję zasądzonego świadczenia wszczyna się przez pierwsze 6 miesięcy tylko na wniosek reprezentanta grupy.
2. Członkowie grupy – osoby bezpośrednio zainteresowane wynikiem sprawy – są w postępowaniu grupowym pozbawione w zasadzie wszystkich uprawnień tradycyjnie przyznawanych stronie procesu. Osoby te, przystępując do grupy, powierzają swe uprawnienia reprezentantowi i są związane skutkami jego działań. Członkowie grupy zajmują pozycję właściwą stronie w znaczeniu materialnym i nie biorą udziału w postępowaniu na zasadach właściwych wielopodmiotowej stronie procesowej.
3. Wyłączną legitymację do działania na jego rzecz lecz we własnym imieniu posiada reprezentant grupy, podobnie jak po ogłoszeniu upadłości syndyk czy zarządca masy upadłości. Podstawienie procesowe ma charakter bezwzględny. Członek grupy nie może „wstąpić” do sprawy w charakterze powoda, uzyskując w ten sposób pozycję procesową strony w znaczeniu procesowym. Członkowi grupy przysługują w postępowaniu jedynie pewne „uprawnienia incydentalne”, w szczególności do złożenia zeznań w charakterze strony, prowadzenia egzekucji zasądzonego na rzecz członka grupy świadczenia pieniężnego oraz złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i prowadzenia egzekucji świadczenia niepieniężnego w wypadku bierności reprezentanta. W ramach tychże „uprawnień incydentalnych” ustawa nie przyznała członkom grupy szczególnego statusu w zakresie uprawnienia do żądania zasądzenia na ich rzecz zwrotu poniesionych kosztów prowadzenia postępowania grupowego. Z tych samych powodów ustawodawca nie przewiduje również możliwości obciążenia poszczególnych członków grupy kosztami procesu.
4. W postępowaniu grupowym niedopuszczalne jest składanie przez członków grupy pism procesowych, co wyłącza potraktowanie poszczególnych członków grupy jako uczestników postępowania w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.k.s.c. Także reprezentant grupy zobowiązany jest do uregulowania kaucji aktorycznej w warunkach określonych w art. 8 u.d.p.g. Finansowanie kosztów sądowych, podobnie jak wynagrodzenia prowizyjnego pełnomocnika (art. 5 u.d.p.g.) w toku postępowania grupowego pozostaje zatem domeną uzgodnień wewnątrz grupy. Jest przy tym oczywiste, że członkowie grupy mogą ponosić wydatki na ten cel, jednakże ustawa nie ingeruje w stosunki wewnętrzne grupy w tym zakresie.
5. Uzgodnienia członków grupy co do obowiązku partycypowania w kosztach prowadzenia postępowania grupowego nie wpływają na wysokość podlegających zwrotowi z mocy powołanego przepisu kosztów procesu. W szczególności w odniesieniu do wynagrodzenia prowizyjnego będącego rozwiązaniem przewidzianym w polskiej procedurze cywilnej wyłącznie w postępowaniu grupowym, wobec braku odrębnej regulacji, nie ma podstaw do przyjęcia, że należność ta mieści się w kategorii „niezbędnych kosztów procesu”, o jakiej mowa w art. 98 § 3 k.p.c. Po myśli powołanego przepisu do niezbędnych kosztów procesu zalicza się co prawda wynagrodzenie pełnomocnika, jednakże nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Oczywiście w przypadku wyroków ustalających odpowiedzialność co do zasady kwestia wynagrodzenia prowizyjnego nie występuje, jednak została przywołana dla wsparcia stanowiska, że obciążając pozwanego kosztami procesu w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu grupowym sąd powinien orzec w tym przedmiocie według norm przepisanych, a więc zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. stosowanym wprost.

1. Przepis art. 417 k.c. reguluje odpowiedzialność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Działania gminy związane z budową sieci kanalizacyjnej i zawieraniem umów z mieszkańcami powinny być zakwalifikowane jako działania w zakresie cywilnoprawnym, gdyż nie zaistniały elementy władczego kształtowania sytuacji jednostki. Nie ma podstaw do zakwalifikowania działań gminy związanych ogólnie z budową sieci kanalizacyjnej, w tym partycypacją w kosztach budowy, jako działań władczych w sferze imperium.