Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSA Ksenia Sobolewska- Filcek

Sędziowie:              SSA Krzysztof Tucharz (spr.), SSA Urszula Wiercińska

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2015 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów m.st. W. – reprezentanta grupy, w skład której wchodzą: (…) przeciwko pozwanej (…) o zapłatę na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 17 lutego 2015 r., sygn. akt III C 976/12

postanawia:

1. oddalić zażalenie,
2. pozostawić rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSO Marta Woźniak

Sędziowie:                     SSO Agnieszka Włodyga

                                        SSO Ewa Olszewska

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2015 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Z. R. reprezentanta grupy złożonej z: [dane 27 członków grupy] przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie Ś., Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w K.; Województwu Ś.; Powiatowi S.; Gminie Miejskiej S., o ustalenie,

1. Okoliczność, że indywidualne roszczenia o zasądzenie będą wymagały badania indywidualnych okoliczności faktycznych właściwych poszczególnym członkom grupy, nie ma znaczenia dla oceny przesłanki tożsamości czy jednorodzajowości roszczenia przewidzianej w art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne także wtedy, gdy przesłanka wystąpienia szkody i jej wysokości jest zależna od indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących poszczególnych członków grupy.
2. Ocena dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda, jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia roszczenia. Nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony. Postępowanie przed sądem ma dopiero wykazać, czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego.
3. Ustawodawca nie sprecyzował, jakimi kryteriami należy się kierować przy ujednolicaniu roszczeń w ramach podgrup oraz przy ocenie prawidłowości dokonanego ujednolicenia, ograniczając się jedynie do ogólnego wskazania, by ujednolicenie to zostało przeprowadzone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.
4. Przy badaniu dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym status konsumenta musi przysługiwać członkowi grupy jedynie w relacji ze stroną pozwaną.

Orzeczenie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15.

1. „Ta sama” podstawa faktyczna powództwa (tożsamość okoliczności faktycznych) występuje wtedy, gdy między członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. Z kolei „taka sama” podstawa faktyczna roszczeń występuje w sytuacji wystąpienia wielu podobnych zdarzeń faktycznych. Z punktu widzenia postępowania grupowego rozróżnienie to jednak jest obojętne. Każda podstawa, która jest „ta sama” jest bowiem równocześnie podstawą „taką samą”, a więc wystarczające dla dopuszczalności postępowania grupowego jest spełnienie warunku jednakowości podstawy faktycznej („takiej samej”).
2. Zatem, podstawą faktyczną postępowania grupowego jest zespół jednakowych w odniesieniu do wszystkich członków grupy okoliczności faktycznych, uzasadniających istnienie określonego stosunku prawnego.
3. Gdy okoliczności indywidualne przeważają nad okolicznościami wspólnymi dla Członków Grupy, nie pozwala to na przyjęcie wystąpienia w sporze jednakowej podstawy faktycznej.
4. Cele, jakie polski ustawodawca stawia przed postępowaniem grupowym, muszą stanowić główny punkt odniesienia do oceny wprowadzonych rozwiązań – środków do ich realizacji. Jako zasadnicze funkcje (cele) postępowania grupowego wymienia się powszechnie: ekonomikę wymiaru sprawiedliwości, ujednolicenie rozstrzygnięć w poszczególnych indywidualnych sprawach, rozszerzenie możliwości dostępu do sądu – bardziej efektywne i szybsze dochodzenie roszczeń.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Hubert Wrzeszcz

w sprawie z powództwa (…) przeciwko (…) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 21 maja 2015 r. na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 listopada 2013 r., sygn. akt. VI ACz 3170/13,

przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania.

1. Jeżeli kwestie indywidualne dominują nad wspólnymi dla całej grupy, to nie jest możliwe wystąpienie w postępowaniu grupowym z powództwem o zasądzenie świadczenia.
2. Ustawodawca nie sprecyzował, jakimi kryteriami należy się kierować przy ujednolicaniu roszczeń w ramach podgrup oraz przy ocenie prawidłowości dokonanego ujednolicenia, ograniczając się jedynie do ogólnego wskazania, by ujednolicenie to zostało przeprowadzone „przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy”. Powyższa kwestia nie została również dotąd wyjaśniona przez orzecznictwo. Podgrupa obejmuje zatem osoby, których roszczenia, z uwagi na zróżnicowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy, nie mogły zostać ujednolicone w ramach grupy.
3. Podzielenie członków grupy na podgrupy według wysokości kwot żądanego odszkodowania, z ujednoliceniem, poprzez dostosowane do wysokości najniższego z nich, jest możliwe.

1. Postępowanie grupowe, w którym sformułowano żądanie „ustalenia odpowiedzialności” pozwanego, ma charakter szczególnego postępowania autonomicznego, które nie może być utożsamione pod względem konstrukcyjnym z postępowaniem kończącym się wydaniem wyroku wstępnego w rozumieniu art. 318 k.p.c., a także z postępowaniem o ustalenie prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. Autonomiczność tego postępowania przesądza przede wszystkim osobny reżim prawny postępowania grupowego, a także jego cel i funkcje prawne, ma ono bowiem zakończyć się rozstrzygnięciem stanowiącym szczególny prejudykat dla rozwikłania przyszłych sporów z udziałem grupy osób w odpowiednich sądowych postępowaniach indywidualnych lub w wyniku zawarcia stosownych ugód powodów z pozwanym.
2. Koncepcja autonomicznego charakteru postępowania grupowego przyjęta została w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14, w którym stwierdzono m.in., że przedmiotem tego postępowania, zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, są tylko okoliczności wspólne wszystkich członków grupy, a nie okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych członków, które będą badane dopiero w późniejszych indywidualnych procesach. Wydane w tym postępowaniu rozstrzygnięcie odnosi się do wszystkich członków grupy (art. 21 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) i zmierza do ustalenia odpowiedzialności pozwanego w związku z powstaniem określonego zdarzenia prawnego, przesądzającego istnienie określonego tytułu prawnego takiej odpowiedzialności (np. deliktu, niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, bezpodstawnego wzbogacenia i in.). Nie chodzi tu jednak o ustalenie wszystkich niezbędnych przesłanek powstania takiej odpowiedzialności jak w przypadku postępowania rozpoznawczego, kończącego się wyrokiem wstępnym, np. przesądzającym istnienie wszystkich przesłanek odszkodowawczej odpowiedzialności deliktowej lub kontraktowej. Można zatem stwierdzić, że ustalenie odpowiedzialności pozwanego w rozumieniu art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oznacza istotne ograniczenie zakresu kognicji sądu w porównaniu z badaniem istnienia wszystkich niezbędnych przesłanek odpowiedzialności pozwanego w indywidualnym postępowaniu sądowym. Innymi słowy, ustalenie odpowiedzialności kontraktowej w rozumieniu wspomnianego przepisu oznacza konieczność określenia przez sąd przynajmniej stanu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w związku z naruszeniem przez pozwanego określonego obowiązku kontraktowego, wynikającego ze stosunku obligacyjnego łączącego pozwanego z członkami grupy.
3. Przedmiotem postępowania, zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, są tylko okoliczności wspólne wszystkich członków grupy, a nie okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych członków, które będą badane dopiero w późniejszych indywidualnych procesach. Wydane w tym postępowaniu rozstrzygnięcie odnosi się do wszystkich członków grupy (art. 21 ust. 3 ustawy o chodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) i zmierza do ustalenia odpowiedzialności pozwanego w związku z powstaniem określonego zdarzenia prawnego, przesądzającego istnienie określonego tytułu prawnego takiej odpowiedzialności.
4. Brak de lege lata wyraźnego zakazu połączenia postępowania grupowego w rozumieniu art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z postępowaniem obejmującym incydentalną kontrolę treści wzorca umownego, a także przeszkód natury konstrukcyjno-proceduralnych w takim połączeniu i nie ma przeciwskazania, aby stwierdzić abuzywność określonej, standardowej klauzuli umownej i jednocześnie ustalić odpowiedzialność kontraktową twórcy wzorca (art. 471 k.c.). Co więcej, omawiane połączenie może prowadzić do wzmocnienia ochrony konsumentów, jeżeli pojawią się ogólne przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, przewidziane w art. 1 ust. 2 i art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
5. Należy stwierdzić, że przyjęcie abuzywności danego postanowienia umowy powoduje jego eliminację prawną z treści łączącego stronę stosunku zobowiązaniowego, a w żadnym razie nie implikuje automatycznie odpowiedzialności kontraktowej twórcy wzorca „za wadliwe postanowienia wzorca”.

1. Jeżeli zachodzi zbieg podstaw odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej, sąd orzekający ma obowiązek zadecydować, na podstawie której z podstaw należy rozstrzygnąć sprawę, przy uwzględnieniu prymatu tej, która jest dla poszkodowanego korzystniejsza lub z uwagi na charakter roszczenia tej z nich, która w danej sprawie może mieć zastosowanie.
2. Wdrożenie przez bank jedynie powierzchownej procedury weryfikacji kandydatów na agentów banku daje podstawy do uznania, że pozwany ponosi winę w wyborze agenta, co pociąga za sobą odpowiedzialność banku na podstawie art. 429 k.c.
3. Chociaż zawarcie umowy agencyjnej uwzględniającej postanowienia zmierzające do maksymalnego upodobnienia placówki agencyjnej do placówek własnych banku było dopuszczalne, to jednak charakter działalności jaka miała być prowadzona w tych placówkach skutkował istnieniem szczególnych obowiązków banku w zakresie zapewnienia efektywnej kontroli prawidłowości ich funkcjonowania placówek agencyjnych w celu ochrony interesów klientów banku.
4. Z uwagi na to, że w przedmiotowej sprawie powodowi i członkom grupy wyrządzono szkodę wprowadzając ich w błąd co do charakteru placówki agencyjnej i wywołując u nich błędne przekonanie, że zawierana przez nich umowa „pożyczki inwestycyjnej” jest produktem bankowym, co było działaniem sprzecznym z postanowieniami umowy agencyjnej, odpowiedzialność pozwanego banku nie może być w żaden sposób wyłączona. W tej sytuacji pozwany bank mógłby zgodnie z przepisem art. 474 k.c. ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez agenta, albowiem odpowiada za jego działania ja za działania własne.
5. Fakt, że niektórzy poszkodowani nie przeczytali w ogóle umowy lub zrobili to pobieżnie jest okolicznością, która mogłaby dać podstawy do uznania, że przyczynili się oni do powstania szkody w rozumieniu art. 362 k.c. Jednak okoliczność tę trzeba oceniać z uwzględnieniem tego, czy fakt dokładnego przeczytania umowy wpłynąłby na decyzję co do jej zawarcia.
6. Obowiązek naprawienia szkody jest środkiem karnym swoistym dla postępowania karnego i nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń na drodze postępowania cywilnego przeciwko innemu podmiotowi również odpowiedzialnemu za szkodę, zwłaszcza w sytuacji gdy podstawy faktyczne i prawne żądania są odmienne.

1. Art. 19 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7 poz. 44) stanowi, że cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia oraz zawarcie ugody wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia, jak też zawarcie ugody, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami albo zmierzają do obejścia prawa bądź rażąco naruszają interes członków grupy.
2. Cofnięcie pozwu w niniejszej sprawie było skuteczne, z uwagi na cofnięcie pozwu przez więcej niż połowę członków grupy, którzy złożyli pisemne oświadczenia w tym przedmiocie. Okoliczności sprawy, w szczególności zaspokojenie przez pozwanego roszczeń członków grupy, nie wskazują, że cofnięcie pozwu było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzało do obejścia prawa, tj. nie zachodziły przesłanki z art. 203 § 4 k.p.c., a także że cofnięcie było sprzeczne z dobrymi obyczajami bądź rażąco naruszało interes członków grupy, zatem nie występowały przesłanki z art. 19 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, dające Sądowi możliwość uznania cofnięcia pozwu za niedopuszczalne.
3. Stronami postępowania grupowego są powód – reprezentant grupy – i pozwany. Ciężar zgromadzenia funduszów niezbędnych do uruchomienia postępowania grupowego spoczywa na reprezentancie (art. 2 ust. 2 u.k.s.c.). Ustawa nie wskazuje źródeł finansowania, pozostawiając tę kwestię reprezentantowi i wewnętrznej organizacji grupy. Konsekwentnie zasądzenie kosztów następuje, w zależności od wyniku procesu, od pozwanego na rzecz powoda – reprezentanta grupy. Ustawa nie przewiduje obciążenia kosztami procesu poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy zajmują pozycję właściwą stronie w znaczeniu materialnym, a nie formalnym i nie biorą udziału w postępowaniu na zasadach właściwych wielopodmiotowej stronie procesowej. Tym samym, podsumowując, koszty procesu są zasądzane od lub na rzecz reprezentanta grupy, a nie poszczególnych członków grup.

1. Kluczowe znaczenie dla zdefiniowania pojęcia przedsiębiorcy ma element funkcjonalny, który łączy się z prowadzeniem działalności gospodarczej lub zawodowej. Przywołane wyżej ustawy wymagają bowiem, aby przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą lub zawodową. W piśmiennictwie przyjmuje się, że sformułowanie „prowadzi działalność” zakłada określony ciąg działań, a nie tylko pojedyncze czynności. Przedsiębiorcą będzie zatem tylko ten, kto wykonuje czynności powtarzalne i to w taki sposób, że tworzą one pewną całość, a nie stanowią oderwanego świadczenia czy świadczeń określonych rzeczy lub usług. Jeżeli takie działania mają charakter gospodarczy lub zawodowy, istnieją podstawy do uznania, że podejmujący je podmiot jest przedsiębiorcą.
2. Pozwana jako niepubliczna uczelnia wyższa winna być traktowana jako przedsiębiorca. Działalność w zakresie prowadzenia odpłatnych studiów nosi wszelkie cechy charakteryzujące prowadzenie działalności gospodarczej.
3. Dla pojęcia konsumenta obojętne jest, czy osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową. Istotne jest natomiast to, aby dokonywana przez nią, konkretna czynność, dotyczyła bezpośrednio tego rodzaju działalności. Za konsumenta będzie więc można uznać zarówno osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej w żaden sposób z jej działalnością profesjonalną, jak i czynności związanej co prawda z tą działalnością, ale tylko pośrednio.