Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 października 2013 r., sygn. akt I ACz 873/13. Tezy zakwestionowane przez Sąd Apelacyjny w Katowicach oznaczono kursywą.
Sąd Okręgowy w Katowicach II Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Aneta Pieczyrak-Pisulińska
Sędziowie: SSO Joanna Głogowska, SSO Katarzyna Frydrych
po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2013 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa M.L. M.N., W.W., M.K., B.M., I.P., T.W., K.N., G.G., I.B., G. D. przeciwko SM (…) o ustalenie nieważności umów i zapłatę
postanawia:
Reprezentant powodów złożyła pozew w postępowaniu grupowym przeciwko pozwanej w którym wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z członków podgrupy nr 1 kwoty 4.638 zł – łącznie kwoty 18.552 zł na rzecz podgrupy nr 1; na rzecz każdego z członków podgrupy nr 2 kwoty 4.000 zł – łącznie kwoty 8.000 zł na rzecz podgrupy nr 2; na rzecz każdego z członków podgrupy nr 3 kwoty 3.381 zł – łącznie kwoty 6.762 zł na rzecz podgrupy nr 3; na rzecz każdego z członków podgrupy nr 4 kwoty 2.600 zł – łącznie kwoty 5.200 zł na rzecz podgrupy nr 4, a także o ustalenie nieważności umowy w sprawie zobowiązania do uzupełnienia wkładu mieszkaniowego z tytułu modernizacji budynków mieszkalnych oraz o obciążenie pozwanej kosztami postępowania wg norm przepisanych.
Na uzasadnienie skierowania pozwu do postępowania grupowego wskazano, że wszyscy członkowie grupy reprezentowanej przez powódkę są członkami pozwanej spółdzielni, zaś grupa składa się z wymaganej liczby dziesięciu osób. Członkowie grupy zawarli z pozwaną identyczne umowy w sprawie zobowiązania uzupełnienia wkładu mieszkaniowego przypadającego na lokal mieszkalny z tytułu termomodernizacji budynku mieszkalnego położonego w B przy ul. pozostającego w zasobach pozwanej. Zawarcie umów było warunkiem dokonania przez pozwaną przekształcenia spółdzielczych lokatorskich praw do lokali w prawo odrębnej własności. Następnie członkowie grupy zostali stronami umów notarialnych ustanowienia prawa odrębnej własności lokali, a zatem roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej (k. 2-9).
W odpowiedzi na pozew strona pozwana wnosiła o odrzucenie pozwu ewentualnie o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwana podnosiła, że roszczenie dochodzone pozwem nie może być zgłoszone w postępowaniu grupowym (k. 160-164).
Sąd zważył co następuje:
Postępowanie grupowe w niniejszej sprawie jest niedopuszczalne.
W pierwszym etapie postępowania grupowego sąd ocenia dopuszczalność postępowania grupowego, która uzależniona jest od spełnienia wszystkich przesłanek zarówno podmiotowych i przedmiotowych dopuszczalności powództwa określonych w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010, nr 7, poz. 44).
Zgodnie z wyżej wskazaną regulacją, postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju przez grupę co najmniej dziesięciu osób, zaś podstawa faktyczna zgłaszanych roszczeń jest jednakowa (ta sama lub taka sama). Ponadto, ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Dodatkowo, jeśli w postępowaniu grupowym są dochodzone roszczenia pieniężne, niezbędne jest ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy lub podgrupy.
W myśl art. 10 ust. 1 ww. ustawy Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.
W niniejszej sprawie powództwo grupowe jest niedopuszczalne z uwagi na brak przesłanki przedmiotowej roszczenia. Jak wyżej wskazano, ustawodawca dokonał wyspecyfikowania rodzaju spraw, które mogą być rozpoznawane w postępowaniu grupowym dzieląc je na trzy kategorie: sprawy o ochronę konsumentów; z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny; z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.
W pozwie nie powołano się na żadną z powyższych przesłanek, wykluczyć jednak należy, iż powódka domaga się ochrony z uwagi na szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub z tytułu czynów niedozwolonych. Tymczasem przedmiotowe roszczenie nie jest także sprawą o ochronę konsumentów.
Powódka wywodzi swoje roszczenia z treści umowy zawartej z pozwaną dnia 14 czerwca 2009 r., na mocy której zobowiązała się uiścić na rzecz pozwanej spółdzielni uzupełniający wkład pieniężny w określonej wysokości z tytułu modernizacji budynku mieszkalnego, w którym znajduje się zajmowany przez nią lokal mieszkalny.
Sprawami o ochronę konsumentów są sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom wynikające z różnych postaw. Osoba fizyczna, aby stać się konsumentem powinna nawiązać relacje prawne z podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą. O tym, czy podmiot jest konsumentem czy też nie, decyduje to, z kim wchodzi w relacje i jaki mają one charakter. O konsumencie jako podmiocie stosunku prawnego można mówić jedynie w korelacji z przedsiębiorcą (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28.08.2012 r., sygn. akt I ACz 399/12).
Istotą zatem sporu jest rozstrzygnięcie, czy zawierając umowę z dnia 14 czerwca 2009 r. pozwana występowała w charakterze przedsiębiorcy, a przedmiot umowy obejmował prowadzoną przez nią działalność gospodarczą.
Zgodnie z treścią art. 1 ust 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003, nr 119 poz. 1116 ze zm.) celem spółdzielni mieszkaniowej, jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członków oraz ich rodzin, przez dostarczanie członkom samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym przeznaczeniu. Spółdzielnia mieszkaniowa nie może odnosić korzyści majątkowych kosztem swoich członków, w szczególności z tytułu przekształceń praw do lokali – art. 1 ust. 11. Tym co odróżnia zatem spółdzielnię mieszkaniową od innych spółdzielni jest zaspokajanie potrzeb – zwłaszcza mieszkaniowych – jej członków.
Nie ulega wątpliwości, że spółdzielnia mieszkaniowa jest podmiotem gospodarczym i w zakresie prowadzonej przez siebie działalności ukierunkowanej na szeroko pojęte zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych swoich członków musi być traktowana tak samo, jak inni przedsiębiorcy (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.03.2004 r., sygn. akt II CK 53/03), z takim zastrzeżeniem, że działalność gospodarcza spółdzielni nie dotyczy obszaru zaspokajania potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb jej członków oraz ich rodzin (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8.12.2011 r., sygn. akt II FSK 1068/10). Z powyższego wynika, że spółdzielnia mieszkaniowa, w zależności od charakteru relacji, jaki nawiązuje z podmiotem trzecim, może występować w dwojakiej roli: w charakterze przedsiębiorcy – np. kiedy zarządzając majątkiem stanowiącym własność jej członków dochodzi roszczeń, w tym wynikających z praw rzeczowych (por. uchwała Sądu Najwyższego z 26.04.2002 r., sygn. akt III CZP 21/02) lub w sprawach dotyczących zbycia nieruchomości, które nie są niezbędne do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków – albo też w roli pozbawionej przymiotu przedsiębiorcy, gdy sprawa dotyczy obszaru obejmującego potrzeby mieszkaniowe jej członków oraz budynków mieszkalnych.
Strony spornej umowy, której przedmiotem było uzupełnienie wkładu mieszkaniowego przypadającego na konkretny lokal mieszkalny w związku z remontem budynku mieszkalnego z pewnością nie występowały w roli przedsiębiorcy i konsumenta, zaś stosunek zobowiązaniowy nie dotyczył sfery działalności gospodarczej realizowanej przez pozwaną.
Wobec braku spełnienia przedmiotowej przesłanki powództwa, Sąd nie badał zaistnienia pozostałych przesłanek dopuszczalności roszczenia grupowego.
Wobec powyższego, mając na uwadze treść art. 10 ust. 1 w zw. z 2 ust. 1 i 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz art. 1 ust 1 i 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, Sąd, stwierdzając niedopuszczalność postępowania grupowego, na podstawie powołanych przepisów odrzucił pozew w niniejszej sprawie.
Rozstrzygnięcie o kosztach procesu, zawarte w pkt 2 postanowienia, oparto na normie art. 98 k.p.c. Na koszty te złożyły się koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej, ustalone na mocy regulacji § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1349 ze zm.) w wysokości 2.400 zł oraz koszty opłaty od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.