Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej z dnia 22 września 2021 roku

Written by

Sąd Apelacyjny w Warszawie VIII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: SSO (del.)  Arkadiusz Ziarko

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2021 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Polska sp. z o.o. z siedzibą w W. przeciwko (…) Limited z siedzibą w N. (Cypr) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 kwietnia 2021 roku, sygn. akt XX GC 1004/12

postanawia:

  1. oddalić zażalenie;
  2. pozostawić Sądowi Okręgowemu w Warszawie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XX Wydział Gospodarczy z dnia 27 kwietnia 2021 r.

Written by

  1. Postępowanie grupowe wykazuje szereg istotnych różnic w stosunku do zwykłego postępowania cywilnego. Przede wszystkim odmienny jest przebieg postępowania, przesłanki dopuszczalności postępowania oraz zakres spraw cywilnych, które mogą zostać rozpoznane w postępowaniu grupowym, ukształtowanie strony podmiotowej, zasad określenia wynagrodzenia pełnomocnika, szczególnych wymogów dotyczących treści pozwu, jak również szereg odmienności formalnych związanych z prowadzeniem postępowania grupowego. Wszystkie te różnice powodują, że nie jest możliwe zastosowanie wprost wszystkich przepisów k.p.c., które nie zostały wyłączone na mocy przepisu art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Prowadzi to do konkluzji, że również do postępowań wszczętych przed dniem 1 czerwca 2017 r. należy przepisy k.p.c. stosować odpowiednio.
  2. Przepis art. 24 ust. 1 u.d.p.g. nie wyłączał nigdy, pomimo kilkukrotnych nowelizacji, stosowania art. 193 k.p.c. Z uwagi na wagę tego przepisu, wykluczenie ze stosowania przepisów sąsiadujących, tj. art. 194-196 k.p.c. oraz brak zmian w tym zakresie przy dokonywaniu kolejnych nowelizacji należy uznać, że była to świadoma decyzja ustawodawcy. Stosowanie tego przepisu nie wyłączają również w sposób definitywny odrębności postępowania grupowego. W związku z tym należało przyjąć, że co do zasady modyfikacja powództwa rozpoznawanego w postępowaniu grupowym jest dopuszczalna.
  3. Ustawa nie przewiduje szczególnego trybu rozstrzygania kwestii dopuszczalności objęcia nowych roszczeń postępowaniem grupowym. W konsekwencji należy stosować odpowiednio przepisy odnoszące się do żądań zgłoszonych w pozwie.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:         SSO Katarzyna Kisiel

Sędziowie:                    SSO Joanna Sieradz; SSO Łukasz Oleksiuk (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2021 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeciwko (…) z siedzibą w N. (C.) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym

postanawia:

rozpoznać sprawę w zakresie nowych żądań zgłoszonych przez powoda w piśmie z dnia 23 września 2019 r. w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 3 czerwca 2020 r. pozwany (…) z siedzibą w N. (C.) wniósł:

1. na podstawie art. 10 ust. i zd. 2 w zw. z art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „d.p.g.”) – odrzucenie pozwu w zakresie roszczeń zawartych w punkcie IV ust. 3 oraz IV ust. 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r. z uwagi na to, że nie podlegają one rozpoznaniu w postępowaniu grupowym,

ewentualnie, z ostrożności procesowej, gdyby Sąd nie uwzględnił wniosku z pkt 1 powyżej,

2. na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. – zawieszenie postępowania w zakresie żądań opisanych w punkcie IV ust. 3 oraz pkt IV ust. 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r. z uwagi na niewskazanie przez powoda w zakresie tych żądań okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w terminie tygodniowym zgodnie z punktem 7 c) zarządzenia z dnia 28 lutego 2020 r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że pozew w zakresie roszczeń zawartych punkcie IV ust. 3 oraz 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r., sformułowanych na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (dalej: „pr. aut.”) dotyczących zamieszczenia przez pozwanego oświadczenia o określonej przez powoda treści („Roszczenia publikacyjne”), powinien zostać odrzucony, ponieważ przedmiotowe roszczenia nie podlegają rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, co wynika z dwóch niezależnych podstaw prawnych. Roszczenia publikacyjne poszczególnych członków grupy nie są oparte na jednakowej podstawie faktycznej, a zatem nie została spełniona przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym określona w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Roszczenia publikacyjne powoda stanowią w istocie roszczenia o ochronę dóbr osobistych członków grupy, których dochodzenie w postępowaniu grupowym zostało wyłączone na podstawie art. 1 ust. 2a u.d.p.g. Ponadto roszczenia publikacyjne poszczególnych członków grupy nie są oparte ani na takiej samej podstawie faktycznej, ani okoliczności faktyczne niezbędne do wykazania zasadności roszczenia publikacyjnego każdego z członków grupy nie są wspólne. Roszczenia te zmierzają w głównej mierze do przywrócenia pierwotnej pozycji rynkowej i uczynienia zadość dyskomfortowi poszczególnych członków grupy wywołanemu rzekomym naruszeniem ich majątkowych praw autorskich, a nie przewidują wynagrodzenia szkody majątkowej, a więc ochrony interesów majątkowych. Źródło powstania dochodzonych przez członków grupy roszczeń publikacyjnych stanowi zatem rzekome naruszenie ich dóbr osobistych w postaci reputacji czy renomy. Natomiast dochodzenie roszczeń o ochronę dóbr osobistych (w tym w szczególności roszczeń o zrekompensowanie ewentualnie doznanej krzywdy), z uwagi na ich osobisty charakter oraz związaną z nim konieczność prowadzenia zindywidualizowanego postępowania dowodowego w odniesieniu do każdego członka grupy, zostało w postępowaniu grupowym wyłączone (pismo pozwanego k. (…)).

Pismem z dnia 11 września 2020 r. powód (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wskazał, iż wniosek pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie i jako oczywiście bezzasadny powinien zostać przez Sąd pominięty. Uzasadniając swoje stanowisko powód podniósł, że nie jest prawidłowe twierdzenie pozwanego wskazujące, że roszczenia publikacyjne grupy nie są oparte o taką samą podstawę faktyczną w rozumieniu przepisu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Wszystkie roszczenia podnoszone w sprawie niniejszej przez stronę powodową są oparte o takie same okoliczności, w tym o ten sam mechanizm działania pozwanego, a więc o taką samą podstawę faktyczną. Powód nie domaga się publikacji przeprosin za naruszenie praw autorskich do pojedynczych, konkretnych utworów, do których prawa autorskie majątkowe przysługują poszczególnym członkom grupy i nie tego dotyczy to postępowanie. Okoliczności faktyczne niezbędne do wykazania zasadności roszczenia publikacyjnego są dla każdego członka grupy wspólne, bowiem do naruszeń praw członków grupy dochodziło za pośrednictwem dokładnie tej samej platformy (dostępnej wciąż pod adresem (…)), prowadzonej przez jeden i ten sam podmiot (pozwanego), z wykorzystaniem dokładnie tych samych mechanizmów (system wymiany plików). Wszystkie te okoliczności zostały szeroko omówione w toku dotychczasowego postępowania prowadzonego w sprawie i na nich właśnie oparte są również nowe żądania strony powodowej. Twierdzenie pozwanego oparte ponownie o przywołane już orzeczenie Sądu Najwyższego, jakoby roszczenie publikacyjne miało za zadanie naprawę uszczerbku moralnego jest błędne i ponownie zmierza do wprowadzenia Sądu w błąd. Roszczenie publikacyjne, którego dochodzi strona powodowa, znajduje się w katalogu roszczeń przysługujących z tytułu naruszenia praw autorskich majątkowych. To już samo w sobie wskazuje, że roszczenie ma charakter wyraźnie majątkowy, a nie wyłącznie osobisty. Podkreślić należy także, że oświadczenie, o którym mowa w przepisie art. 79 ust. 2 pr. aut. nie musi przybierać formy przeprosin, a może (co ma miejsce w tym przypadku) mieć m.in. formę publicznego przyznania się do stosowania praktyk naruszających prawo. Błędna jest próba zrównania roszczenia publikacyjnego z art. 79 ust. 2 pr. aut. z roszczeniami przysługującymi na podstawie przepisu art. 24 § 1 k.c. Choć oba przepisy przewidują możliwość nałożenia na pozwanego obowiązku „złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie”, istota obu roszczeń jest zgoła odmienna i nie ma żadnych podstaw, by roszczenie strony powodowej kwalifikować jako roszczenie o naruszenie dóbr osobistych w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Roszczenia oparte o przepis art. 24 § 1 k.c. wymagają istnienia obiektywnego naruszenia dóbr osobistych, co w przypadku tak osób fizycznych, jak i prawnych, jest wykazywane w oparciu o szereg czynników, często trudno uchwytnej natury. Przepis art. 79 ust. 2 pr. aut. nie odwołuje się do takich przesłanek odpowiedzialności i opiera się wyłącznie o obiektywnie mierzalne i namacalne przesłanki naruszenia praw autorskich majątkowych, które zawsze mają charakter obiektywny (pismo powoda k. (…)).

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Do niniejszego postępowania znajdą zastosowanie przepisy u.d.p.g. w brzmieniu nieobjętym nowelizacją, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r.. Zgodnie bowiem z art. 10 ustawy nowelizującej z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności – przepisy ustaw zmienianych w art. 2 i art. 10, w brzmieniu nadanym tą ustawą, stosuje się do postępowań wszczętych od dnia jej wejścia w życie. Natomiast w niniejszym postępowaniu stosuje się przepisy, które zostały wprowadzone na mocy ustawy nowelizującej z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 2 ww. ustawy nowelizującej do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustaw zmienianych w art. 1 i art. 5, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Pismem z dnia 23 września 2019 r. (k. (…)) powód (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., jako reprezentant grupy, dokonał modyfikacji powództwa m.in. poprzez wystąpienie z trzema nowymi żądaniami (nieobjętymi pozwem):

  1. na podstawie art. 79 ust. 1 pr. aut. nakazania pozwanemu, by w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku wdrożył system filtrowania plików;
  2. na podstawie art. 79 ust. 2 pr. aut. do zamieszczenia na koszt pozwanego ogłoszeń w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w sprawie niniejszej w miejscach i o treści opisanej w ww. piśmie;
  3. w przypadku niewykonania przez pozwaną opisanych wyżej obowiązków w zakresie publikacji oświadczeń o treści i terminie wskazanych w orzeczeniu Sądu – upoważnienie powoda jako przedstawiciela grupy do opublikowania ww. oświadczeń na koszt pozwanego oraz zobowiązanie pozwanego do zwrotu kosztów poniesionych z tego tytułu przez powoda.

Zgodnie z art. 193 § 1 i 3 k.p.c., zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Zmiana powództwa polegająca na zastąpieniu roszczenia dotychczasowego roszczeniem nowym jest czynnością procesową złożoną, składającą się z dwóch działań, z których pierwsze obejmuje cofnięcie powództwa w zakresie dotychczasowego roszczenia, a drugie – wniesienie innego powództwa obejmującego roszczenie nowe. Jeżeli z kolei zmiana powództwa obejmująca zgłoszenie nowego roszczenia na miejsce roszczenia dotychczasowego rodzi co do tego drugiego roszczenia skutki identyczne jak „zwykłe” cofnięcie powództwa, to uzasadnione jest stanowisko, że taka zmiana powództwa w części dotyczącej wycofania roszczenia dotychczasowego powinna być oceniania nie tylko w świetle art. 193 k.p.c., lecz także dodatkowo z punktu widzenia przesłanek określonych wart. 203 k.p.c. (zgoda pozwanego, jeżeli zmiana powództwa jest dokonywana po rozpoczęciu rozprawy, i kontrola sądu) (Komentarz do art. 193 k.p.c., Tom I, red. T. Szanciło, Legalis).

Zgodnie z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 maja 2017 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy k.p.c., z wyłączeniem art. 7, 8, 117-124, 194-196, 204, 205, art. 207 § 3 i art. 425-505. Ponadto zgodnie z ww. przepisem w brzmieniu obowiązującym po dniu 7 listopada 2019 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c., z wyłączeniem art. 8, art. 117-124, art. 194-196, art. 204, art. 205, art. 2053 § 2 i 5 oraz art. 425-50514.

Zgodnie z pierwotnie przyjętym brzmieniem art. 24 ust. 1 u.d.p.g., przepisy k.p.c. (poza tymi wyłączonymi z zastosowania) miały zastosowanie do postępowania grupowego wprost. Rozwiązanie to odbiegało od brzmienia przedmiotowego przepisu dyskutowanego na etapie prac nad ustawą, kiedy to planowano „odpowiednie” zastosowanie przepisów k.p.c. do postępowania grupowego. Ostatecznie, „odpowiednie” stosowanie przepisów k.p.c. przyjęte zostało na mocy nowelizacji ustawy, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r. i ma zastosowanie do spraw wszczętych po tej dacie. Mimo tego, że ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie „odpowiedniego” stosowanie przepisów k.p.c. dopiero po kilku latach funkcjonowania ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, należy przyjąć, że sytuacja taka występowała również w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, a zmiana polegała wyłącznie na doprecyzowaniu tej kwestii.

Postępowanie grupowe wykazuje szereg istotnych różnic w stosunku do zwykłego postępowania cywilnego. Przede wszystkim odmienny jest przebieg postępowania, przesłanki dopuszczalności postępowania oraz zakres spraw cywilnych, które mogą zostać rozpoznane w postępowaniu grupowym, ukształtowanie strony podmiotowej, zasad określenia wynagrodzenia pełnomocnika, szczególnych wymogów dotyczących treści pozwu, jak również szereg odmienności formalnych związanych z prowadzeniem postępowania grupowego. Wszystkie te różnice powodują, że nie jest możliwe zastosowanie wprost wszystkich przepisów k.p.c., które nie zostały wyłączone na mocy przepisu art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Prowadzi to do konkluzji, że również do postępowań wszczętych przed dniem 1 czerwca 2017 r. należy przepisy k.p.c. stosować odpowiednio.

„Odpowiednie” stosowanie przepisów k.p.c. do postępowania grupowego umożliwia sądowi bezpośrednie zastosowanie niektórych przepisów, zastosowanie innych z modyfikacjami wynikającymi z konieczności uwzględnienia specyfiki postępowania grupowego oraz całkowite pominięcie stosowania tych przepisów, które nie odpowiadają charakterowi prawnemu postępowania grupowego. Ze względu na brak w ustawie wytycznych co do sposobu odpowiedniego stosowania przepisów k.p.c. do postępowania grupowego, weryfikacja prawidłowości rozstrzygnięć sądu w tym zakresie dokonywana jest jedynie przez sąd drugiej instancji w postępowaniu zażaleniowym lub w postępowaniu apelacyjnym, ewentualnie także przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (Komentarz do art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, M. Asłanowicz, Legalis).

Przepis art. 24 ust. 1 u.d.p.g. nie wyłączał nigdy, pomimo kilkukrotnych nowelizacji, stosowania art. 193 k.p.c. Z uwagi na wagę tego przepisu, wykluczenie ze stosowania przepisów sąsiadujących, tj. art. 194-196 k.p.c. oraz brak zmian w tym zakresie przy dokonywaniu kolejnych nowelizacji należy uznać, że była to świadoma decyzja ustawodawcy. Stosowanie tego przepisu nie wyłączają również w sposób definitywny odrębności postępowania grupowego. W związku z tym należało przyjąć, że co do zasady modyfikacja powództwa rozpoznawanego w postępowaniu grupowym jest dopuszczalna.

Skoro ustawodawca dopuścił możliwość występowania w postępowaniu grupowym z nowymi roszczeniami konieczne stało się ustalenie, czy nowe roszczenia nadają się do rozpoznania w tym postępowaniu. Założeniem przepisów regulujących postępowanie grupowe było badanie kwestii dopuszczalności rozpoznania roszczeń w postępowaniu grupowym na pierwszym etapie postępowania. Skoro jednak powód zdecydował się na wystąpienie z nowymi roszczeniami, a pozwany zgłosił zarzut braku podstaw do rozpoznania tych żądań w postępowaniu grupowym, konieczne stało się przesądzenie tej kwestii przed przystąpieniem do ich merytorycznego rozpoznania. Ustawa nie przewiduje szczególnego trybu rozstrzygania kwestii dopuszczalności objęcia nowych roszczeń postępowaniem grupowym. W konsekwencji należało zastosować odpowiednio przepisy odnoszące się do żądań zgłoszonych w pozwie.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., po wysłuchaniu stron sąd rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym przypadku sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W ww. przepisie uregulowano pierwsze stadium postępowania grupowego, które dotyczy badania jego dopuszczalności. Jest ono związane z oceną przez sąd dopuszczalności postępowania grupowego. Badanie dopuszczalności pozwu grupowego ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia interesów członków grupy oraz pozwanego. Od oceny na tym etapie zależy bowiem, czy postępowanie przejdzie w kolejną fazę, czy też pozew zostanie odrzucony. W pierwszym etapie postępowania grupowego sąd ocenia dopuszczalność postępowania grupowego. Owa ocena jest dostosowana do postępowania grupowego. Sąd po pierwsze musi zbadać, czy wystąpiły przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, po drugie – wydać rozstrzygnięcie, które będzie zależne od wyniku badania dopuszczalności postępowania grupowego, (zob. J. Gołaczyński, D. Szostek (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Warszawa 2019).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. w pierwotnym brzmieniu, ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Analiza treści art. 1 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. prowadzi do stwierdzenia, iż do owych kwalifikowanych przesłanek dopuszczalności należą:

  1. jednorodzajowość roszczeń członków grupy;
  2. tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy;
  3. liczebność grupy;
  4. zdolności przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją lub zdarzeniem, tj. gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiących ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. O takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego. Taka sama podstawa faktyczna występuje więc, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednak fakty te wykazują podobieństwo uniemożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych” (zob. M. Aslanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż niezależnie od przyjętej szerszej bądź węższej interpretacji pojęcia jednorodzajowości, roszczenia w przedmiotowym sporze mają źródło w jednego rodzaju stosunku prawnym – delikcie, jak również są tożsame z materialnoprawnego punktu widzenia.

Powód wszystkie nowe żądania wywodził z art. 79 pr. aut. w zw. z art. 422 k.c. Powód przedstawił zespół faktów, które uzasadniają ww. żądania w sposób tożsamy dla wszystkich członków grupy:

  1. posiadanie przez członków grupy majątkowych praw autorskich do wskazanych utworów;
  2. naruszanie majątkowych praw autorskich członków grupy poprzez bezprawne rozpowszechnianie przez podmioty korzystające z systemu wymiany plików utworów udostępnianych w ramach serwisu;
  3. organizacja i prowadzenie narzędzia systemu wymianu plików w ramach serwisu.

W ocenie Sądu fakty te stanowią wystarczającą podstawę do uznania dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w zakresie nowych żądań zgłoszonych przez powoda. Nowe żądania mają bowiem źródło w stosunku prawnym jednego rodzaju (delikcie) oraz są tożsame z materialnoprawnego punktu widzenia. Spełniona została, co oczywiste, również przesłanka liczebności grupy.

Bezzasadny okazał się zarzut pozwanego dotyczący konieczności uznania roszczeń powoda za odnoszące się do ochrony dóbr osobistych członków grupy. Powód wskazał wyraźnie, że dochodzi ochrony przysługujących członkom grupy praw autorskich, nie zaś ochrony ich dóbr osobistych. Ponadto należy podkreślić, że z okoliczności faktycznych przedstawionych przez powoda wynika, że nie domaga się on publikacji przeprosin za naruszenie praw autorskich do pojedynczych, konkretnych utworów. Powód wskazał, że do naruszania praw autorskich członków grupy dochodziło za pośrednictwem tej samej platformy prowadzonej przez pozwanego z wykorzystaniem tego samego mechanizmu (systemu wymiany plików). W związku z tym wszystkie istotne okoliczności faktyczne są takie same dla wszystkich członków grupy, a roszczenie publikacyjne obejmuje wszystkich członków grupy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g., orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 30 stycznia 2018 r.

Written by

  1. Jeśli choć jedno ze zgłoszonych żądań ewentualnych jest dla 10 członków grupy wspólne, to cały pozew nadaje się do rozpoznania w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  2. W postępowaniu grupowym pozew traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych. Reprezentant grupy działa w imieniu własnym (art. 4 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) i tylko jemu przysługuje legitymacja procesowa, tylko on jest powodem. Nie można odrzucić pozwu osób, które nie są powodami.
  3. Jakakolwiek zmiana żądania pozwu związana z ograniczeniem roszczenia lub częściowym cofnięciem pozwu wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy (art. 19 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym), dlatego też ewentualne wezwanie do uzupełnienia braków formalnych pozwu nie może zmierzać do cofnięcia części pozwu lub ograniczenia roszczenia. To powoduje, że tego typu przekształcenia pozwu nie można wymagać w trybie uzupełniania braków formalnych pozwu.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSO Anna Błażejczyk (spr.)

Sędziowie:                    SSO Dorota Kalata; SSO Monika Włodarczyk

po rozpoznaniu 30 stycznia 2018 r. w Warszawie na rozprawie w postępowaniu grupowym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. przeciwko (…) Bank S.A. w W. o ustalenie ewentualnie o ukształtowanie oraz sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. przeciwko (…) Bank S.A. w W. o ustalenie ewentualnie o ukształtowanie,

postanawia:

przyjąć pozwy do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

W pozwach z dnia 14 kwietnia 2014 r. (daty prezentaty), złożonych w postępowaniu grupowym, skierowanych przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. działającego jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”), przeciwko (…) Bank S.A. w W., wnoszący, powołując się na istnienie w umowach członków grupy, klauzul abuzywnych pozwalających bankowi na dowolność ustalania wysokości spłaty raty kredytu indeksowanego do CHF zgłosił żądania ewentualne i żądał:

ustalenia nieistnienia umownych stosunków prawnych wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zwrotu zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma następujące brzmienie:

„W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>> -obowiązującego w dniu uruchomienia środków.” – § 2.2 Umowy kredytu hipotecznego (…) Banku (…) S.A. i

„Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>> –obowiązującego w dniu uruchomienia środków.” – § 4.2 Umowy kredytu hipotecznego (…) Banku (…) S.A. lub

W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków” – § 9.2 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank S.A. – (…) (następnie) (…) Bank S.A. oraz (…) i

„Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>> do CHF obowiązującego w dniu spłaty” – § 10.3 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank SA – (…) (następnie) (…) Bank S.A. oraz (…) lub

„Uruchomienie kredytu (pożyczki) (…) następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu uruchomionej kwoty w dniu wypłaty na walutę wskazaną w Umowie Kredytu (Umowie Pożyczki) wg kursu kupna danej waluty ustalonego przez Bank w aktualnej Tabeli Kursów” § 11.7 Regulaminu kredytowania hipotecznego (…) Bank S.A. – Oddział (…) i

„Kwota raty spłaty obliczana jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w banku na postawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia spłaty.” § 12.7 Regulaminu kredytowania hipotecznego (…) Bank S.A. – Oddział (…) lub

„Uruchomienie kredytu następuje w złotych polskich (PLN) przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w Części Szczególnej Umowy (IV) zgodnie z kursem kupna dewiz obowiązujących w Banku w dniu uruchomienia (…)” – § 3.11 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank S.A. i

„Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej kwoty wyrażonej w walucie EUR po jej przeliczeniu na PLN według kursu sprzedaży walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych”>>. – § 4.5. zd. 1 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank S.A.

ewentualnie: ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma wyżej wskazane brzmienie,

ewentualnie: ustalenie nieważności całych umów kredytu, udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli liczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma wyżej wskazane brzmienie,

ewentualnie: zmiany ze skutkiem ex tunc umów kredytu, udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula liczenia ma wyżej wskazane brzmienie, która to zmiana polega na przyjęciu, że członkowie grupy są zobowiązani do zwrotu kwoty kredytu, określonej w umowie i wypłaconej w PLN, powiększonej o odsetki i inne koszty, liczone od tak określonej kwoty kredytu,

ewentualnie: zmiany ze skutkiem ex nunc umów kredytu, udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma wyżej wskazane brzmienie, która to zmiana polega na przyjęciu, że kursem wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest równowartość kwoty kredytu w walucie obcej jest kurs kupna NBP z dnia zawarcia umowy; kursem wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota raty kredytu w PLN jest kurs sprzedaży NBP z dnia zawarcia umowy,

ewentualnie: ustalenie zasady odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego za stosowanie w rozliczeniach z członkami grupy wskazanych klauzul umownych, obarczonych dowolnością wierzyciela w ustalaniu zobowiązań dłużnika.

Reprezentant grupy wnosił również o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym podawał, że sprawa kwalifikuje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, albowiem:

1) spełniony jest warunek liczebności grupy,

2) sprawa dotyczy ochrony konsumentów, a członkami każdej z grup są osoby, które w latach 2005-2008 zawarły umowę kredytową nominowaną w PLN a indeksowaną do waluty obcej z jednym z poprzedników prawnych pozwanego: (…) Bankiem (…) S.A. w K., (…) Bank S.A. (…) oddział w Ł. i (następnie) (…) Bank S.A. (…) oddział w Ł., (…) Bank S.A. – oddział specjalistyczny (…), (…) Bank S.A. Wskazywał, że ci członkowie grupy, którzy zawarli z pozwanym porozumienia, które wyeliminowały z umów element dowolności wierzyciela w ustalaniu zobowiązań dłużnika przez konkretyzację zasady przeliczeń walutowych kwoty kredytu lub umożliwiające spłatę w walucie obcej, nadal mają interes w ustalaniu zasad spłaty kredytu za okres do dnia podpisania porozumienia do umowy kredytowej,

3) występuje jednorodzajowość roszczeń członków grupy, ponieważ pozwany w stosunku do każdego z członków grupy ma dowolność w ustaleniu wysokości zobowiązania polegającą na ustaleniu przez pozwanego równowartości w walucie obcej kwoty kredytowania określonej w PLN, a następnie na ustaleniu przez pozwanego kwoty spłaty kredytowania w PLN obliczonej od tak ustalonej w walucie obcej równowartości kwoty głównej; ustalenie równowartości kwoty głównej w walucie obcej ma miejsce według kursu kupna ustalanego przez pozwanego, a ustalenie kwoty spłaty ma miejsce według kursu sprzedaży ustalanego też przez pozwanego.

Jako wartość przedmiotu sporu wskazano sumę kwot kredytu każdego z członków grupy na dzień podpisania umowy kredytowej (k. 660-664).

Jedna ze spraw została zarejestrowana pod sygnaturą akt 531/14, druga pod sygnaturą akt 530/14, sprawa XXV C 530/14 została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą XXV C 531/14 (zarządzenie z dnia 5 lutego 2015 r. k. 1340 akt XXV C 530/14).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wnosił o odrzucenie pozwów stojąc na stanowisku, że niedopuszczalne jest rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym oraz wnosił o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości przewidzianej prawem. Złożył również wniosek ewentualny o oddalenie powództwa na wypadek rozpoznania go w postępowaniu grupowym. Na uzasadnienie wniosku o odrzucenie pozwów wskazywał, że strona powodowa nie wykazała, że roszczenia członków grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej bowiem, strona powodowa powołała dowody wyłącznie na okoliczność połączenia (…) Banku (…) S.A., (…) Bank S.A. – (…) Oddział w Ł., (…) Bank S.A. (…), (…) Bank S.A., (…) Bank S.A. i ewentualnie następstwa prawnego (…) Bank co do tych jednostek. Zdaniem pozwanego powód nie przedstawił żadnego dowodu na to, że roszczenia poszczególnych członków grupy są jednego rodzaju i że są oparte na tej samej podstawie faktycznej.

Wskazywał, że stroną pozwaną w niniejszej sprawie jest jeden podmiot, to jednak sporne umowy kredytowe członkowie grupy zawierali z różnymi, odrębnymi bankami. To, że pozwany w wyniku fuzji i połączeń przejął takie podmioty jak: (…) Bank (…) S.A., (…) Bank S.A., (…) Bank S.A. tworząc (…) Bank S.A., nie doprowadziło do ujednolicenia sytuacji faktycznej klientów wymienionych banków, bowiem ci cały czas mają umowy o określonej treści. Zdaniem pozwanego najistotniejsze, z punktu widzenia niniejszej sprawy, nie jest nawet to, że poszczególni członkowie grupy zawierali sporne umowy kredytowe z różnymi podmiotami, posiadającymi odrębną osobowość prawną, ale to, że umowy te zawierane były w oparciu o zupełnie różne wzorce umowne. Wskazywała, że cytowane przez powoda w petitum pozwu zapisy mają ewidentnie różne brzmienie, znajdują się również w różnych dokumentach (odpowiednio w regulaminie oraz bezpośrednio w treści samej umowy), a powód nawet bliżej nie stara się wykazać ich podobieństwa, czy jednolitości. Wskazywał, że w przeciwieństwie do Sądu Konkurencji i Konsumentów orzekającym o abuzywności poszczególnych klauzul i dokonującym ich oceny in abstracto, kontrola dokonywana przez Sąd w ramach niniejszej sprawy będzie miała charakter in concreto. Różnica polegać będzie na tym, że w ramach niniejszego postępowania Sąd obowiązany będzie wziąć pod uwagę całokształt stosunków obligacyjnych łączących powoda z poszczególnymi członkami grupy (wszystkie postanowienia wiążących ich umów, nie tylko dwie klauzule, na które zwraca uwagę strona powodowa). Tymczasem członkowie grupy są stronami całkowicie różnych umów, opartych przynajmniej o cztery różne wzorce umowne. W każdym z banków, z którymi umowy zawarli poszczególni członkowie grupy istniały nieco inne zasady określania bankowych tabel kursów, banki te stosowały również różne wysokości spreadów.

W odniesieniu do części członków grupy nie można uznać, że przy ustalaniu kwoty spłaty kredytu istniało odesłanie do tabeli kursów ustalanej jednostronnie przez bank, bowiem zgodnie z postanowieniem w § 19 Regulaminu Kredytu Hipotecznego w (…) Bank S.A. (Załącznik nr 8 do pozwu) określono w odniesieniu do sposobu ustalania tabeli kursów, że: „Tabela sporządzana jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy. Kurs kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujący w Banku i ustalany jest na podstawie kursu rynkowego wymiany walut dostępnego w serwisie (…) w momencie sporządzania <<Bankowej tabeli kursów waluty dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>>.

Ustalenie kursu kupna waluty indeksacyjnej w Banku polega na odjęciu od kursu rynkowego dostępnego w serwisie (…) spreadu walutowego w wysokości 7%. Ustalenie kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej w Banku polega na dodaniu do kursu rynkowego dostępnego w serwisie (…) spreadu walutowego w wysokości 6%.”. Zdaniem pozwanego również w umowach zawieranych z (…) Bank S.A. (…) o. w Ł. oraz (…) Bank S.A. (…) o. w Ł. ustalono konkretne zasady przeliczenia CHF na PLN. Dodatkowo pozwany wskazywał, że zawarte przez członków grupy umowy kredytowe opierały się na różnych wzorcach umownych także w innych aspektach, zwłaszcza w sposobie informowania o wysokości spreadu i ryzyku walutowym, co również jego zdaniem przemawia za brakiem tożsamości podstawy faktycznej roszczeń poszczególnych członków grupy.

Pozwany podniósł także brak statusu konsumenta części członków grupy, wskazując, że jak podnosi, T. Pajor w Komentarzu do art. 221 kodeksu cywilnego pod red. M. Pyziak-Szafhickiej, LEX, kryterium najistotniejszym i najbardziej charakterystycznym dla pojęcia konsumenta jest kryterium braku bezpośredniego związku między dokonaną przez dany podmiot czynnością prawną a jego działalnością gospodarczą lub zawodową. W myśl art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do działalności gospodarczej zalicza się, poza działalnością wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową i wydobywczą, także działalność zawodową, jeśli jest wykonywana zarobkowo oraz w sposób zorganizowany i ciągły. Istnienie bezpośredniego związku między czynnością prawną a działalnością gospodarczą lub zawodową podmiotu dokonującego czynności oznacza, że podmiot ten występuje w istocie w roli przedsiębiorcy, a zatem nie może być jednocześnie uważany za konsumenta. Zdaniem pozwanego zawarty w art. 221 k.c. zwrot: „działalność gospodarcza lub zawodowa” trzeba rozumieć systemowo, w powiązaniu z art. 431 k.c. oraz art. 2 i 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jako wyrażenie oznaczające działalność wykonywaną przez przedsiębiorcę (a więc we własnym imieniu, zarobkowo, w sposób zorganizowany i ciągły). Działalność zawodową, która jest wykonywana zarobkowo w sposób zorganizowany i ciągły należy uznać za rodzaj działalności gospodarczej (M. Szydło, Swoboda działalności gospodarczej, Warszawa 2005, s. 24). Przez część członków grupy kredyt został zaciągnięty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub wykorzystany na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, czy to przez samego członka grupy, czy też przez współkredytobiorcę, który nie jest członkiem grupy.

Jako kolejny argument przemawiający za odrzuceniem pozwu wskazywał zawarcie aneksów przez część członków grupy i dla części członków grupy konsekwencja tych aneksów jest nowacja umowy bowiem kredyty części członków grupy nie są umowami kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej a umowami kredytu denominowanego, w których została określona kwota kredytu w CHF, część członków grupy zawartymi aneksami wprowadziło możliwość spłaty raty bezpośrednio we frankach szwajcarskich, a część członków grupy zdecydowało się zmienić umowy kredytu hipotecznego poprzez ustalenie zasad obliczania poszczególnych rat kredytowych według kursu NBP tj. według kursu sprzedaży walut ustalonego przez NBP obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień wpływu środków na rachunek spłaty. Tym samym zgłoszone żądania pozwu o ustalenie nieistnienia umowy, ustalenie związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN indeksowanymi do CHF i ustalenie nieważności całych umów oraz zmiany kwestionowanych klauzul umownych na kurs wymiany walut NBP nie dotyczą osób, które podpisały aneksy.

Jako kolejny argument przemawiający za odrzuceniem pozwu wskazywał na brak wszystkich kredytobiorców kwestionowanych umów, podnosząc, że z uwagi na treść zgłoszonego żądania (ustalenie ewentualnie ukształtowanie stosunku prawnego) istnieje współuczestnictwo konieczne (jednolite) współkredytobiorców, a art. 24 u.d.p.g. wyłączył możliwość przekształceń podmiotowych. Tym samym w odniesieniu do osób, będących członkami grupy a jednocześnie jednymi z kilku współkredytobiorców z jednej umowy może być rozważane jedynie jedno zgłoszone roszczenie tj. ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Postanowieniem z 9 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozwy (k.1453).

Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 7 września 2015 r. uchylił ww. postanowienie w zakresie rozstrzygnięcia o odrzuceniu pozwów i w tej części przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania (k. 1535). W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Okręgowy błędnie uznał, iż niniejsza sprawa nie nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, co skutkowało nieuprawnionym odrzuceniem pozwu (k. 1551). Wskazał, że w sprawie o ochronę konsumentów, gdy okaże się, że jeden lub więcej członków grupy nie jest konsumentem możliwe jest odrzucenie pozwu jedynie co do osób niebędących konsumentami (k. 1556, 1557). Nakazał Sądowi Okręgowemu, przy ponownym rozpoznaniu sprawy rozważenie, czy sposób sformułowania żądania pozwu jest w świetle treści art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. dostatecznie precyzyjny, jeżeli nie, to zastosowanie środków z art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. oraz ocenę czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. (k. 1557).

Postanowieniem z 24 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, w wykonaniu zaleceń sądu odwoławczego, odrzucił pozwy w zakresie roszczeń A. M. oraz W. S. i D. S. (pkt 1) w pozostałym zakresie przyjął pozwy do rozpoznania w postępowaniu grupowym (pkt 2) (k. 3042).

Sąd Apelacyjny w Warszawie, postanowieniem z 7 marca 2017 r., uchylił ww. postanowienie w zakresie pkt 2 (przyjęcia pozwów do rozpoznania w postępowaniu grupowym) i w tej części przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania (k. 3156). Zdaniem sądu odwoławczego, Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę, zaniechał sprawdzenia precyzyjności sformułowań żądań pozwów, jak również oceny czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. (k. 3161).

Zarządzeniem z 8 czerwca 2017 r. pełnomocnik reprezentanta grupy został zobowiązany po sprecyzowania żądania pozwu poprzez wskazanie danych członków grupy. co do których odnosi się konkretne sformułowanie umowne określone w pkt 5 pozwu, wskazanie w pkt 10 żądania pozwu kwoty roszczenia pieniężnego w sposób ujednolicony, w sytuacji ograniczenia roszczeń wraz ze złożeniem zgody więcej niż połowy członków grupy, w terminie tygodniowym, pod rygorem zawieszenia postępowania (k. 3197).

Pełnomocnik reprezentanta grupy w wykonaniu zarządzenia wskazał listy członków grupy, co do których odnosi się konkretne sformułowanie umowne określone w pkt 5 pozwu (k. 3232-3239), wskazał, że określenie wysokości kwot roszczenia pieniężnego zostanie ustalone dopiero po wytoczeniu powództwa o zapłatę (k. 3239). Sąd przyjął wyjaśnienia jako wykonanie zobowiązania.

 

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c., mającego zastosowanie do postępowania zażaleniowego na podstawie art. 397 § 2 k.p.c., ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Sąd odwoławczy wskazał, że Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę zaniechał sprawdzenia precyzyjności sformułowań żądań pozwów, jak również oceny czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. (k. 3161). Tymi wskazaniami Sąd Okręgowy, ponownie rozpoznający sprawę, był związany. Wskazać jedynie należy, że sąd odwoławczy nie zawarł wskazań co do tego, jakie sformułowania są, jego zdaniem, nieprecyzyjne lub zawierają braki uniemożliwiające nadanie sprawie dalszego biegu. Sąd Okręgowy, rozpoznając sprawę po postanowieniu Sądu Apelacyjnego z 7 września 2015 r., doszedł do przekonania, że żądania pozwu zostały sformułowane w sposób na tyle precyzyjny, że sąd i strony nie mogą mieć wątpliwości co do tego, jaka jest treść każdego z żądań ewentualnych. Sąd Apelacyjny w swoich wytycznych nie wskazał, które ze złożonych żądań ewentualnych zostało sformułowane w sposób nieprecyzyjny. Wszystkie zgłoszone żądania ewentualne mogą być rozpoznawane w postępowaniu grupowym. Jeśli 10 członków grupy dotyczy żądanie sformułowane jako pierwsze ze zgłoszonych żądań ewentualnych, to sąd w ogóle nie zajmuje się pozostałymi żądaniami ewentualnymi. Należy przyznać rację stronie pozwanej, że powód zgłosił „wszystkich o wszystko”, niemniej nie zmienia to zasad rozstrzygania w sytuacji roszczeń zgłoszonych jako ewentualne. Nie można wydać wyroku zawierającego roszczenia ewentualne co do części członków grupy, a co do pozostałych kolejne roszczenie ewentualne.

Zdaniem sądu, jeśli choć jedno ze zgłoszonych żądań ewentualnych jest dla 10 członków grupy wspólne, to cały pozew nadaje się do rozpoznania w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Będzie to przedmiotem ustaleń na etapie ustalania składu grupy.

Sąd Okręgowy nadal stoi na stanowisku, że mamy jedną osobę po stronie powodowej tj. reprezentanta grupy i w sytuacji, gdy nie wszyscy członkowie grupy mają status konsumenta lub też sytuacja niektórych członków grupy jest odmienna od sytuacji pozostałych członków grupy (mają podpisane aneksy i mają kredyt w frankach szwajcarskich i dokonują jego spłaty we frankach szwajcarskich lub nadal mają kredyt indeksowany, ale spłacają go frankami szwajcarskimi, albo dokonują spłaty według średniego kursu NBP, albo umowy zostały rozwiązane, lub umowy zostały zakończone spłatą, albo ustalenie dotyczy tylko niektórych osób będących stroną umowy kredytowej (inni współkredytobiorcy nie są członkami grupy)) pozew może być albo przyjęty do rozpoznania w postępowaniu grupowym, albo odrzucony. W postępowaniu grupowym pozew traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych (M. Rejdak, Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu cywilnym, PPH 2010, nr 8, s. 23). W tym zakresie sąd orzekający nie podziela stanowiska zawartego w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r. (I CSK 533/14). Reprezentant grupy działa w imieniu własnym (art. 4 ust. 3 u.d.p.g.) i tylko jemu przysługuje legitymacja procesowa, tylko on jest powodem. Nie można odrzucić pozwu osób, które nie są powodami. Sąd Apelacyjny w Warszawie, w postanowieniu z 7 września 2015 r., stanął na stanowisku, że pozew może być odrzucony co do członków grupy nie będących konsumentami. Sąd Okręgowy był zmuszony zrealizować to wskazanie i w tym postępowaniu do takiego rozstrzygnięcia doszło.

Status osób aspirujących do udziału w grupie jest określany na etapie postanowienia o ustaleniu składu grupy. W przypadku członków grupy wskazanych w pozwie utrata statusu członka grupy następuje również dopiero na skutek prawomocnego postanowienia o ustaleniu składu grupy i wykluczeniu poszczególnych osób z tego kręgu. Wskazać należy, odnośnie wniosku strony pozwanej o doręczeniu przez sąd listy osób, które przystąpiły do grupy po złożeniu pozwu, na art. 13 ust. 1 u.d.p.g., który wskazuje moment zawisłości sprawy między osobą przystępującą do grupy po złożeniu pozwu a pozwanym. Eliminowanie poszczególnych osób i „przyjęcie” osób, które zostały zgłoszone przez reprezentanta grupy po złożeniu pozwu, ocena skuteczności oświadczeń o odstąpieniu od grupy następuje na etapie postanowienia o ustalaniu składu grupy. Wskazać należy na treść art. 16 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w sprawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie. W innych sprawach do ustalenia przynależności członka do grupy wystarcza uprawdopodobnienie. Niniejsza sprawa nie jest sprawą o roszczenie pieniężne (o zapłatę). Nawet po wyeliminowaniu wszystkich osób wskazywanych przez stronę pozwaną jako te, których roszczenia nie mogą być rozpoznawane w trybie pozwu grupowego pozostaje 10 osób, co do których strona pozwana nie powzięła żadnych wątpliwości o jednorodzajowości ich roszczeń. Wystarczy, że sytuacja faktyczna 10 osób jest taka sama i sprawa może być przyjęta do rozpoznania w trybie pozwu grupowego. Jednorodzajowość roszczeń, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., należy oceniać w świetle jednakowej podstawy faktycznej, są to roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego. Z tą samą podstawą faktyczną powództwa mamy do czynienia wtedy, gdy między członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W sytuacji niniejszej sprawy mamy do czynienia z konsumentami, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z przedsiębiorcą na podstawie wzorca umowy o zbliżonej treści.

Wymogi formalne pozwu w postępowaniu grupowym określa art. 6 u.d.p.g. Zdaniem sądu, w sytuacji niniejszych, połączonych spraw, te wymogi zostały spełnione. Zdaniem sądu, jakakolwiek zmiana żądania pozwu związana z ograniczeniem roszczenia lub częściowym cofnięciem pozwu wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy (art. 19 ust. 1 u.d.p.g.), dlatego też ewentualne wezwanie do uzupełnienia braków formalnych pozwu nie może zmierzać do cofnięcia części pozwu lub ograniczenia roszczenia. To powoduje, że tego typu przekształcenia pozwu nie można wymagać w trybie uzupełniania braków formalnych pozwu.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak na wstępie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział II Cywilny z dnia 9 listopada 2016 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSO Marcin Polakowski,

Sędziowie:                   SSO Katarzyna Waseńczuk, SSO Sylwia Urbańska

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S., działającego w charakterze reprezentanta grupy złożonej z [dane 31 członków] przeciwko (…) S.A. w W. o ustalenie, na skutek wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu w zakresie, w jakim został rozszerzony pismem powoda oznaczonym datą 5 lipca 2016 r.

postanawia:

odmówić odrzucenia pozwu w zakresie nowego roszczenia zgłoszonego pismem powoda oznaczonym datą 5 lipca 2016 r.

 

UZASADNIENIE

Miejski Rzecznik Konsumentów w S., występujący w charakterze reprezentanta grupy złożonej z (…) [dane 31 członków grupy] wniósł o ustalenie w oparciu o art. 189 k.p.c. w zw. z art. 3851 k.c., że postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia zawarte w tabelach opłat i limitów, określające zasady ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej, która ma być pobrana od członków grupy przez pozwanego (…) S.A. w W., w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy, ustalenie, że w razie rozwiązania umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty ich zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, pozwany jest zobowiązany do wypłaty każdemu członkowi grupy kwoty równej wartości jego polisy, pomniejszonej o połowę od wykupu, w wysokości określonej w tabeli opłat i limitów, w przypadku zaś stwierdzenia, że zachodzą przesłanki nieważności umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym, wniósł o ustalenie, iż rzeczone umowy są nieważne. (pozew k. 5-100)

Sąd postanowieniem z dnia 23 października 2015 r. odrzucił pozew. (postanowienie k. 3348, 3360)

Na skutek zażalenia powoda Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 10 marca 2016 r. zmienił powyższe orzeczenie w ten sposób, że postanowił rozstrzygnąć przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym. Sąd II instancji wskazał, iż podane w pozwie podstawy faktyczne jednorodzajowych roszczeń były takie same dla wystarczającej liczby członków grupy, składającej się wyłącznie z konsumentów dochodzących ochrony w związku z zastosowaniem przez pozwanego klauzul o charakterze abuzywnym. Sprawa podlega, więc rozpoznaniu według przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym („u.d.p.g.”). (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie k. 3592-3596)

Następnie tutejszy Sąd postanowieniem z dnia 24 marca 2016 r. zarządził dokonanie publicznego ogłoszenia o wszczęciu niniejszego postępowania wskazując, iż przedmiot sprawy stanowi żądanie ustalenia, że:

– postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia zawarte w tabelach opłat i limitów określające wysokość opłaty likwidacyjnej, która ma być pobrana od członków grupy na rzecz  (…) S.A. w W. w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć ( (…) , (…) (…), (…), (…), (…)) stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy;

– w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć  (…) S.A. w W. zobowiązane jest do wypłaty każdemu członkowi grupy kwoty równej wartości jego polisy pomniejszonej o opłatę od wykupu w wysokości określonej w tabeli opłat i limitów,

oraz ewentualnego ustalenia, że zachodzą przesłanki nieważności umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi zawartych między członkami  grupy a (…) S.A. w W.(postanowienie k. 3601-3602)

Powyższe ogłoszenie dotychczas nie zostało opublikowane z uwagi na wniosek powoda, co do zmiany jego treści oraz przedstawione niżej czynności procesowe stron.

Powód w piśmie procesowym z dnia 5 lipca 2016 r. zgłosił przystąpienie nowego członka grupy w osobie K. S. oraz w związku tym zmienił powództwo w ten sposób, że obok żądania wskazanego w pozwie wniósł o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 3851 § 1 k.c., że postanowienia warunków ubezpieczenia zawarte w tabelach opłat i limitów, określające zasady ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej, która ma być pobrana od członków grupy przez pozwanego, w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy tj. ustalenie, że postanowienia określające zasady ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej zawarte w tabeli opłat i limitów do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie –  (…) są bezskuteczne i nie wiążą członka grupy K. S. w zawartej z pozwanym umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym potwierdzonej polisą nr (…) oraz ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 3851 § 1 k.c. w zw. z art. 385 § 2 k.c., że w razie rozwiązania umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od daty ich zawarcia z przyczyn innych niż śmierć, pozwany jest zobowiązany do wypłaty członkowi grupy K. S. kwoty równej wartości jego polisy, pomniejszonej o opłatę od wykupu, w wysokości określonej w tabeli opłat i limitów, ewentualnie ustalenia, nieważności umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi zawartą pomiędzy K. S. a pozwanym ubezpieczycielem. (pismo procesowe k. 3655-3658)

W odpowiedzi na powyższe pozwany wniósł o odrzucenie pozwu w zakresie, w jakim został rozszerzony pismem strony powodowej z dnia 5 lipca 2016 r. Wskazał przy tym, że na obecnym etapie postępowania nie jest dopuszczalne rozszerzenie powództwa polegające na zgłoszeniu nowych żądań pozwu obok dotychczasowych. W ocenie pozwanego, przedmiotem postępowania grupowego mogą być tylko roszczenia, co do których przeprowadzono wstępne postępowania w przedmiocie ich dopuszczalności i prawomocnie orzeczono, że spełniają warunki jednorodzajowości oraz oparcie ich na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Obecnie zgłoszone roszczenie (w ramach rozszerzenia powództwa) wynika z umowy zawartej w oparciu o OWU (…). Ani to niezgłoszone dotychczas roszczenie, ani postanowienia umowy, z której jest ono wywodzone, nie były przedmiotem oceny sądów obu instancji, w tym Sądu Apelacyjnego w postanowieniu z dnia 10 marca 2016 r. o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Aby nowe roszczenie mogło być rozpoznawane w postępowaniu grupowym należałoby, więc osobno ocenić jego dopuszczalność na podstawie m.in. art.1 ust. 1 u.d.p.g. Ponieważ ustawa przewiduje tylko jednorazową możliwość rozstrzygania o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, to rozpoznanie kwestii dopuszczalności roszczenia zgłoszonego w piśmie powoda z dnia 5 lipca 2016 r. nie jest już możliwe w niniejszej sprawie. (pismo procesowe k. 3693-3695)

Następnie powód wyjaśnił, że podstawę prawną przedmiotowego rozszerzenia żądania pozwu stanowi art. 193 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. u.d.p.g. oraz art. 13 ust. 1 w zw. z art. 12 u.d.p.g.. Tym samym, uznał za nieuzasadnione stanowisko pozwanego wskazujące na rzekomą niemożliwość rozszerzenia pozwu po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a przed publikacją ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, o którym mowa w art. 11 u.d.p.g. (pismo procesowe k. 3702-3709)

Pozwany podtrzymał żądanie odrzucenia pozwu w zakresie, w jakim pozew został rozszerzony pismem powoda z dnia 5 lipca 2016 r. (pismo procesowe k. 3736-3740)

 

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie zostało przeprowadzone pozytywne dla powoda badanie dopuszczalności postępowania grupowego przewidziane art. 10 u.d.p.g. Wobec rozstrzygnięcia zawartego we wskazanym wyżej prawomocnym postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie aktualnie brak jest podstaw do ponownego przeprowadzenia weryfikacji przesłanek z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. Sprawa w chwili obecnej znajduje się z w fazie ustalania składu grupy. Od tego momentu (i w terminie wskazanym w postanowieniu) osoby zainteresowane uzyskaniem statusu członka grupy mogą składać oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Zgodnie z art. 12 u.d.p.g., w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu. Zaś w myśl art. 13 ust. 1 i 15 u.d.p.g., z chwilą przedstawienia sądowi oświadczenia o przystąpieniu do grupy między członkiem grupy oraz pozwanym powstaje skutek sprawy w toku, co do roszczenia objętego postępowaniem grupowym. W wyznaczonym przez sąd terminie, nie krótszym niż miesiąc, pozwany może podnieść zarzuty, co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach.

Zatem podnoszone przez pozwanego argumenty nie mogą odnieść zamierzonego skutku w postaci odrzucenia pozwu we wskazanym przez niego zakresie. Natomiast nie jest wykluczone ponowne ich zbadanie przy rozpoznaniu zarzutów co do członkostwa K. S. i ewentualnie innych osób, o ile złożą oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Warto podkreślić, iż wydanie postanowienia, co do składu grupy kończy drugą fazę postępowania. Zgodnie z art. 17 ust 1 u.d.p.g., po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów, co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie, co do składu grupy.

Jednocześnie zważyć należy, iż pozwany żądając odrzucenia pozwu nie powołał się na żadną z przyczyn odrzucenia, o których mowa w art. 199 § 1 k.p.c. i art. 1165 § 1 k.p.c., tj. niedopuszczalność drogi sądowej, stan sprawy w toku, powagę rzeczy osądzonej, brak zdolności sądowej stron, brak zdolności procesowej powoda lub zapis na sąd polubowny. Sąd z urzędu także nie stwierdza by zachodziła którakolwiek z powyższych przesłanek skutkujących odrzuceniem pozwu.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie Wydział I Cywilny z dnia 17 września 2012 r.

Written by

  1. Zmiana powództwa zgłoszona przez powoda polega na zgłoszeniu nowego żądania bez zmiany podstawy faktycznej zgłoszonego roszczenia. Nie budzi przy tym wątpliwości, że nowe roszczenie (o ustalenie) zostało zgłoszone w miejsce dotychczasowego (o zapłatę). W tym stanie rzeczy bezprzedmiotowe było uznanie przez Sąd Okręgowy, iż nadal w sprawie pozostaje do rozpoznania żądanie zapłaty, skoro powód wyraźnie oświadczył, że dokonana przez niego zmiana powództwa nie stanowi ani dorozumianego ani wyraźnego cofnięcia pozwu czy zrzeczenia się dochodzonego roszczenia.
  2. Brak było podstaw do wydania postanowienia co do pierwotnie zgłoszonego roszczenia o zapłatę. Jak już wskazano brak było jakichkolwiek podstaw do uznania, iż nadal pierwsze żądanie jest przedmiotem rozpoznania, a w konsekwencji – nie zachodziła potrzeba jego odrzucenia. Brak także było podstaw do umorzenia postępowania w tym zakresie. W szczególności wskazać należy na specyfikę roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego przewidzianego w art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jako zmierzającego do przesądzenia zasady odpowiedzialności pozwanych. Sytuacja, w której zarówno roszczenie o zapłatę jak i o ustalenie oparte jest na tożsamej podstawie faktycznej, przy wzajemnej relacji tych roszczeń wynikającej ze szczególnych postanowień zawartych w cyt. ustawie powoduje zbędność umorzenia postępowania w przypadku dozwolonej zmiany powództwa.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSA Paweł Rygiel

Sędziowie:              SSA Maria Kus-Trybek, SSA Jerzy Bess

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 września 2012 r. w Krakowie sprawy z powództwa Z. R. reprezentanta grupy złożonej z: Z. R., J. R., J. S., G. Spółki z o.o. w W., R. G., M. S., W. Spółka Jawna I. W., J. B., K. B. z siedzibą w S., W. J., H. Spółki z o.o. w S., R. M., M. R., W. S., P. T., J. K., S. K., J. C., L. C. przeciwko Skarbowi Państwa — Wojewodzie Świętokrzyskiemu, Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie; Województwu Świętokrzyskiemu, Powiatowi Sandomierskiemu, Gminie Miejskiej Sandomierz o ustalenie

na skutek zażalenia strony powodowej oraz pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody Świętokrzyskiego i Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie od postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 26 kwietnia 2012 r. sygn. akt I C 1419/10

postanawia:

  1. w uwzględnieniu zażalenia strony powodowej uchylić pkt 1 zaskarżonego postanowienia;
  2. oddalić zażalenie pozwanego Skarbu Państwa;
  3. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić Sądowi Okręgowemu do rozpoznania w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniom Sąd Okręgowy odrzucił pozew o zapłatę (pkt I sentencji) oraz postanowił rozpoznać sprawę o ustalenie w postępowaniu grupowym (pkt 2).

Sąd I instancji przypomniał, że powód Z.R., działając jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, domagał się w pozwie zasądzenia na rzecz strony powodowej od pozwanych Skarbu Państwa – Wojewody Świętokrzyskiego, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, Województwa Świętokrzyskiego, Powiatu Sandomierskiego i Gminy Miejskiej Sandomierz solidarnie łącznie kwoty 9.316.700,00 zł, z czego na rzecz poszczególnych członków grupy kwot wskazanych w punkcie 2 litera „a” do „q” petitum pozwu. Postanowieniem z dnia 20 maja 2011 roku. Sąd Okręgowy dopuścił rozpoznanie sprawy o zapłatę w postępowaniu grupowym. Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu zażalenia pozwanego Skarbu Państwa na powyższe orzeczenie, postanowieniem z dnia 7 grudnia 2011 roku uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd Odwoławczy uznał za słuszny zarzut pozwanego o naruszeniu przez Sąd I instancji art. 10 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 ustawy poprzez uznanie, że roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w ramach podgrup na podstawie wspólnych okoliczności sprawy. Jednocześnie Sąd Apelacyjny wyraził pogląd, że brak możliwości standaryzacji roszczeń według reguł opisanych szczegółowo w uzasadnieniu nie zamyka poszkodowanym drogi do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, tyle tylko, że winni oni rozważyć zmianę żądania o zapłatę na ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych. W takim bowiem przypadku warunki dopuszczalności postępowania grupowego określa jedynie norma definicyjna z art. 1 ust. 1 ustawy nie uzupełniona warunkiem standaryzacji o jakim stanowi art. 2 ust. 1 ustawy związanym jedynie z roszczeniami wyrażonymi w pieniądzu. Sąd odwoławczy wskazał również, że niezasadne są pozostałe zarzuty żalącego się Skarbu Państwo, a dotyczące m. in.: braku spełnienia przez roszczenia poszczególnych członków grupy wymogu tożsamej bądź jednakowej podstawy faktycznej, braku spełnienia przesłanki jednorodzajowości roszczeń.

Powód, pismem z dnia 17 lutego 2012 r., zmienił żądanie pozwu w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego żądania zapłaty wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i ustalenie, na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy, że pozwani ponoszą solidarną odpowiedzialność odszkodowawczą wobec członków grupy określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy, wynikającą ze złożonego czynu niedozwolonego pozwanych polegającego na niezgodnym z prawem wykonywaniu władzy publicznej przez pozwanych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (nienależytym wypełnianiu tych obowiązków) na obszarze powiatu sandomierskiego w województwie świętokrzyskim, co doprowadziło do przelania się wody przez koronę wału przeciwpowodziowego położonego wzdłuż rzeki Wisły w dzielnicy Koćmierzów, gminie Sandomierz, położonego na działce ewidencyjnej nr 1407, obręb 5 Sandomierz prawobrzeżny i jego przerwania wskutek rozmycia w dniu 19 maja 2010 roku oraz do dalszych konsekwencji pozostających w z związku z tym zdarzeniem.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy ocenił, że pozew o zapłatę podlega odrzuceniu. Podstawą rozstrzygnięcia w tym zakresie była ocena skutków- związanych ze zmianą powództwa. Jakkolwiek Sąd zauważył, że w świetle z art. 193 k.p.c. zmiana powództwa dokonana przez powoda była dopuszczalne, to jednak – odwołując się do poglądów wyrażonych w orzecznictwie – wskazał, że zmiana powództwa polegająca na wystąpieniu z nowym roszczeniem w miejsce roszczenia dotychczasowego, zawiera dorozumiane cofnięcie pierwotnego roszczenia. Skoro zatem powód wyraźnie oświadczył, że dokonana przez niego zmiana powództwa nie stanowi ani dorozumianego ani wyraźnego cofnięcia pozwu czy zrzeczenia się dochodzonego roszczenia, to zgłoszenie przez niego żądania o ustalenie odpowiedzialności nie stanowi ograniczenia pierwotnego żądania o zapłatę a jego zmianę. Z kolei brak cofnięcia pozwu o zapłatę – czy to w sposób wyraźny czy dorozumiany – powoduje konieczność wykonania przez powoda zarządzenia wzywającego o wskazanie okoliczności faktycznych wspólnych dla poszczególnych podgrup, które zdecydowały o ujednoliceniu roszczeń pieniężnych każdego członka pod rygorem odrzucenia pozwu. Skoro powód nie uzupełnił powyższego braku, pozew o zapłatę podlega odrzuceniu na zasadzie art. 10 ust. 1 w związku z art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Jednocześnie Sąd orzekł, że o rozpoznaniu sprawy o ustalenie w postępowaniu grupowym.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 2 ust.3 ustawy, w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu.

Sąd przyjął, że pozew o ustalenie o treści oznaczonej przez powoda spełnia przesłanki warunkujące go w postępowaniu grupowym. W tym zakresie Sąd odwołał się do oceny i argumentacji prawnej zawartej w uzasadnieniu postanowienia z dania 20 maja 2011 r. w zakresie w jakim zachowuje aktualność po zmianie powództwa, zaakceptowanej przez Sąd Apelacyjny. W szczególności oceniany pozew spełnia warunek jednorodności roszczeń członków grupy oraz tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej dochodzenia roszczeń.

Od powyższego orzeczenia zażalenie wniósł powód oraz pozwany Skarb Państwa.

Powód zaskarżając postanowienie w części obejmującej odrzucenie pozwu o zapłatę, wnosząc o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez jego uchylenie. Zarzuty żądającego sprowadzają się do zakwestionowania oceny Sądu charakteru powództwa o ustalenia odpowiedzialności, o którym mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym jako tożsamego z klasycznym powództwem o ustalenie (tj. art. 2 ust. 3 ustawy, art. 193 k.p.c. w zw. z art. 189 k.p.c., art. 203 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy), zakwestionowania decyzji o odrzuceniu „pozwu o zapłatę” z powodu niespełnienia przesłanki ujednolicenia roszczeń (tj. art. 10 ust. 1 w/w ustawy w zw. z art. 2 ust.1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ustawy) oraz zakwestionowania przyjęcia przez Sąd I instancji związania wskazaniami Sądu Apelacyjnego co do konieczności wezwania do przedstawienia zasad według których nastąpiło ujednolicenie roszczeń członków grupy (tj. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy).

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę Świętokrzyskiego oraz Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Krakowie, zaskarżając postanowienie w części, w której Sad postanowił rozpoznać sprawę o ustalenie w postępowaniu grupowym i wnosząc o zmianę postanowienia w tym zakresie poprzez odrzucenie pozwu o ustalenie, zarzucił:

  • naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym poprzez nieodrzucenie pozwu i uznanie, że powód działający w imieniu członków grupy zgłosił roszczenia jednorodzajowe oparte na tej samej lub takiej samej Postawie faktycznej oraz, że zgłoszone roszczenia co najmniej 10 członków grupy spełniają warunki dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego;
  • naruszenie art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 cyt. wyżej ustawy poprzez dokonanie wykładni podstawy prawnej dopuszczalności rozpoznania roszczenia o ustalenie w uznaniu związania oceną prawną wyrażoną w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2011 r. w odniesieniu do roszczenia o zapłatę.

Żalący Skarb Państwa wniósł także o przedstawienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, a to: czy w przypadku dochodzenia w postępowaniu grupowym roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanych z tytułu czynu niedozwolonego podstawę faktyczną, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym może stanowić tylko zdarzenie wskazane jako źródło szkody, z wyłączeniem okoliczności faktycznych kształtujących związek przyczynowy i szkodę mającą wynikać z tego zdarzenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie powoda jest uzasadnione.

Przypomnieć należy, że powód, działając jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, domagał się w pozwie zasądzenia od oznaczonych pozwanych solidarnie kwoty 9.316.700.00 zł. Następnie, pismem z dnia 17 lutego 2012 r., zmienił żądanie pozwu w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego żądania zapłaty wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i ustalenie, na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy, że pozwani ponoszą solidarną odpowiedzialność odszkodowawczą wobec członków grupy określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy. Zmieniając żądanie pozwu powód odwołał się do tych samych okoliczności faktycznych i prawnych, które zostały powołane w pozwie.

W oczywisty sposób tak dokonana zmiana powództwa jest dopuszczalna, a w związku z tym w sposób skuteczny doszło do przekształcenia przedmiotowego powództwa. Zważyć należy, że stosowanie do treści art. 193 § 1 k.p.c. jedynym warunkiem dopuszczalności przedmiotowej zmiany powództwa jest to, że zmiana nie wpływa – jak w niniejszej sprawie – na właściwość sądu.

Zmiana powództwa zgłoszona przez powoda polega na zgłoszeniu nowego żądania bez zmiany podstawy faktycznej zgłoszonego roszczenia. Nie budzi przy tym wątpliwości, że nowe roszczenie (o ustalenie) zostało zgłoszone w miejsce dotychczasowego (o zapłatę).

W tym stanie rzeczy bezprzedmiotowe było uznanie przez Sąd Okręgowy, iż nadal w sprawie pozostaje do rozpoznania żądanie zapłaty, skoro powód wyraźnie oświadczył, że dokonana przez niego zmiana powództwa nie stanowi ani dorozumianego ani wyraźnego cofnięcia pozwu czy zrzeczenia się dochodzonego roszczenia. Nie ulega wątpliwości, że poprzez złożenie tego oświadczenia intencją powoda nie było doprowadzenie do sytuacji, w której przedmiotom dalszego rozstrzygnięcia w sprawie będą – obok siebie – dwa roszczenia procesowe: o zapłatę i o ustalenie. Wszelkie oświadczenia powoda w tym zakresie zmierzały do zastąpienia dotychczasowego roszczenia o zapłatę roszczeniem o ustalenie. Tym samym bezprzedmiotowe było wezwanie powoda o wskazanie okoliczności o jakich mowa w art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy, a w konsekwencji – odrzucenie pozwu o zapłatę.

Istotnie, w doktrynie i orzecznictwie wyrażono pogląd, że zmiana powództwa polegająca na wystąpieniu z nowym roszczeniem w miejsce roszczenia dotychczasowego, zawiera dorozumiane cofnięcie pierwotnego roszczenia, a w związku z tym – przy odpowiednim zastosowaniu art. 203 k.p.c. – takie cofnięcie wymaga umorzenia postępowania co do pierwotnie zgłoszonego roszczenia. Tylko i wyłącznie z uwagi na spór dotyczący wykładni art. 193 k.p.c. powód złożył oświadczenie, które było podstawą do uznania przez Sąd, iż nadal przedmiotem rozpoznania jest żądanie zapłaty. Oświadczenie to nie zmienia jednak istoty oświadczenia zawartego w piśmie z dnia 17 lutego 2012 r., zawierającego skuteczne przekształcenie powództwa. Nie może być zatem tłumaczone w sposób przyjęty przez Sąd Okręgowy.

Po drugie, nawet jeżeli przyjąć, iż zmiana powództwa dokonana w niniejszej sprawie zawiera dorozumiane cofnięcie powództwa pierwotnie zgłoszonego, to zastosowanie art. 203 k.p.c. ma jedynie charakter odpowiedni. Zastosowanie wprost przedmiotowego przepisu prowadziłoby do wniosków pozostających w sprzeczności z art. 193 k.p.c., skoro wówczas zmiana powództwa dokonywana po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu wymagałaby zgody pozwanego bądź zrzeczenia się roszczenia.

Zważyć zatem należy, że przy spełnieniu przesłanek określonych art. 193 § 1 k.p.c., przedmiotem dalszego postępowania jest tylko nowe zgłoszone roszczenie, które wchodzi w miejsce roszczenia pierwotnego. Pogląd, że tego typu zmiana zawiera dorozumiane cofnięcie powództwa skutkuje tylko co najwyżej potrzebą wydania postanowienia o umorzeniu postępowania co do pierwotnie zgłoszonego powództwa.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w niniejszej sprawie brak było podstaw do wydania postanowienia co do pierwotnie zgłoszonego roszczenia o zapłatę. Jak już wskazano brak było jakichkolwiek podstaw do uznania, iż nadal pierwsze żądanie jest przedmiotem rozpoznania, a w konsekwencji – nie zachodziła potrzeba jego odrzucenia.

Brak także było podstaw do umorzenia postępowania w tym zakresie. W tej części zgodzić się należy z wywodami zawartymi w zażaleniu powoda. W szczególności wskazać należy na specyfikę roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego przewidzianego w art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jako zmierzającego do przesądzenia zasady odpowiedzialności pozwanych. Sytuacja, w której zarówno roszczenie o zapłatę jak i o ustalenie oparte jest na tożsamej podstawie faktycznej, przy wzajemnej relacji tych roszczeń wynikającej ze szczególnych postanowień zawartych w cyt. ustawie powoduje zbędność umorzenia postępowania w przypadku dozwolonej zmiany powództwa.

W tym stanie rzeczy zażalenie powoda, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. musiało odnieść skutek i Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I sentencji.

Powyższe czyni zbędnym ustosunkowanie się do dalszych zarzutów zawartych w zażaleniu powoda.

Zażalenie strony pozwanej nie może odnieść zamierzonego skutku.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 cyt. wyżej ustawy. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy nie odwołał się wyłącznie do przesądzenia oceny formalnej zgłoszonego roszczenia, lecz wskazał własną ocenę roszczenia o ustalenie. Jakkolwiek uczynił to w sposób ogólnikowy, odwołując się do poglądów wyrażonych w ostanowieniu oceniającym zgłoszone żądanie zapłaty oraz postanowieniu Sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie od tego postanowienia, to takie postępowanie było dopuszczalne i uzasadnione. Nie można bowiem abstrahować od tego, że zmiana roszczenia powoda polegała wyłącznie na zmianie żądania zapłaty na żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanych, bez zmiany podstawy faktycznej zgłoszonego roszczenia. Tym samym dla oceny zmienionego roszczenia aktualne pozostają argumenty prawne przytoczone przy ocenie roszczenia o zapłatę.

Sąd Apelacyjny podziela ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy. W tym zakresie zasadne jest odwołanie się do argumentacji prawnej zawartej w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2011 r., tak co do oceny jednorodzajowości zgłoszonych roszczeń, jak też oparcia ich na tej samej i takiej samej podstawie faktycznej. Konieczność ponownego przytaczania tej samej argumentacji, w sytuacji braku zmiany podstawy faktycznej nowego roszczenia, jest zbędne.

Podkreślenia wymaga, że będące podstawa faktyczna zgłoszonego w sprawie roszczenia była już przedmiotem oceny sądów obu instancji. Zmiana powództwa polegająca wyłącznie na zmianie żądania przy tożsamej podstawie faktycznej, nie może prowadzić do odmiennej oceny zmienionego roszczenia w zakresie tych elementów, które wynikają z przytoczonych na uzasadnienie żądania okoliczności faktycznych. Wymagania żalącego Skarbu Państwa ponownego, szczegółowego przytoczenia tej samej argumentacji prawnej są zbyt daleko idące.

W tym stanie rzeczy nie doszło w sprawie do naruszenia art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

Powyższe powoduje, że nie zachodzą podstawy do zwrócenia się do Sądu Najwyższego z wnioskiem zawartym w zażaleniu pozwanego Skarbu Państwa.

Biorąc to pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., orzekł jak sentencji.

 

Postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie Wydział I Cywilny z dnia 26 kwietnia 2012 r.

Written by

Orzeczenie zostało częściowo (w zakresie pkt. 1) uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 17 września 2012 r., sygn. akt I ACz 1324/12. Teza zakwestionowana przez Sąd Apelacyjny została oznaczona kursywą.

  1. Zmiana powództwa, która polega na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast roszczenia pierwotnego, zawiera dorozumiane cofnięcie pierwotnego roszczenia. Zgłoszenie przez powoda żądania o ustalenie odpowiedzialności nie stanowi ograniczenia pierwotnego żądania o zapłatę a jego zmianę. Oba żądania mają samoistny charakter, mają inną treść i zmierzają do osiągnięcia innego celu.
  2. W założeniu żądanie ustalenia odpowiedzialności w sprawach, w których w przyszłości członkowie grupy będą dochodzić zapłaty od pozwanego winno być wytaczane wówczas, gdy roszczenia pieniężne członków grupy nie nadają się do ujednolicenia co do wysokości z uwagi na zróżnicowanie okoliczności dotyczących poszczególnych członków grupy. Trudności z ujednoliceniem roszczeń pieniężnych członków grupy w ramach pierwotnego pozwu o zapłatę skłoniły powoda do zmiany powództwa na ustalenie. Dokonanie tej zmiany przez powoda na etapie rozstrzygania o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wydaje się najwłaściwszym momentem. Brak przepisów prawnych które ograniczałyby dopuszczalność dokonania zmiany powództwa w zależności od etapu postępowania w pierwszej instancji, również w postępowaniu grupowym.
  3. Po zmianie powództwa członkowie grupy dochodzą swych roszczeń w tej samej rodzajowo formie ochrony prawnej – o ustalenie – zatem roszczenia są jednorodzajowe w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy. Warto jedynie podkreślić, że ustawa w art. 1 ust. 1 posługuje się roszczeniem w znaczeniu procesowym.
  4. Zdarzenie będące źródłem roszczenia w przypadku każdego członka grupy jest takie samo – jest nim czyn niedozwolony pozwanych wyżej opisany i to czyn niedozwolony złożony. Przy czym wymóg tożsamej czy jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy jednakowe. Wystarczy, że będzie istniał element wspólny w zakresie okoliczności faktycznych stanowiących podstawę roszczeń członków grupy tj. zdarzenie wyrządzające szkodę.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Marta Woźniak

Sędziowie: SSO Ewa Olszewska, SSO Agnieszka Włodyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2012 roku w Krakowie sprawy z powództwa Z. R. reprezentanta grupy złożonej z: […] przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie Świętokrzyskiemu, Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie; Województwu Świętokrzyskiemu; Powiatowi Sandomierskiemu; Gminie Miejskiej Sandomierz o zapłatę i ustalenie

postanawia:

  1. odrzucić pozew o zapłatę;
  2. rozpoznać sprawę o ustalenie w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powód Z.R. działając jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. 10. Nr 7. poz. 44, dalej jako ustawa) w piśmie z dnia 17 lutego 2012 roku (k. 3879 i nast. t. XX) zmienił żądanie pozwu w ten sposób, że dotychczasowe żądanie zasądzenia na rzecz strony powodowej od pozwanych Skarbu Państwa – Wojewody Świętokrzyskiego, Dyrektora Regionalnego Zarządu i Gospodarki Wodnej w Krakowie, Województwa Świętokrzyskiego, Powiatu Sandomierskiego i Gminy Miejskiej Sandomierz solidarnie łącznie kwoty 9.316.700,00 zł, z czego na rzecz poszczególnych członków grupy kwot wskazanych w punkcie 2 litera „a” do „q” petitum pozwu zmienił na żądanie ustalenia solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych. Wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i ustalenie na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy, że pozwani ponoszą solidarną odpowiedzialność odszkodowawczą wobec członków grupy, określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy, wynikającą ze złożonego czynu niedozwolonego pozwanych polegającego na niezgodnym z prawem wykonywaniu władzy publicznej przez pozwanych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (nienależytym wypełnianiu tych obowiązków) na obszarze powiatu sandomierskiego w województwie świętokrzyskim, co doprowadziło do przelania się wody przez koronę wału przeciwpowodziowego położonego wzdłuż rzeki Wisły w dzielnicy Koćmierzów, gminie Sandomierz, położonego na działce ewidencyjnej nr 1407, obręb 5 Sandomierz prawobrzeżny i jego przerwania wskutek rozmycia w dniu 19 maja 2010 roku oraz do dalszych konsekwencji pozostających w z związku z tym zdarzeniem.

W obszernych motywach pisma uzasadniającego zmianę powództwa podniósł, że dokonana w/w pismem zmiana winna być oceniana autonomicznie, na gruncie art. 193 k.p.c. w związku z art. 2 ust. 3 ustawy. Zmiana powództwa w żadnym razie nie stanowi ograniczenia roszczenia w znaczeniu ilościowym.

Jednocześnie powód stanowczo stwierdził, że dokonana tym pismem zmiana powództwa nie stanowi w jakimkolwiek zakresie ani dorozumianego ani tym bardziej wyraźnego cofnięcia pozwu czy zrzeczenia się dochodzonego roszczenia, stąd brak podstaw do oceny dokonanej zmiany powództwa w oparciu o przepis art. 203 k.p.c. i art. 19 ustawy.

Zdaniem powoda, dokonaną przez niego zmianę powództwa należy upatrywać w kategoriach przekształcenia roszczenia, polegającego na tym, że „nowe” roszczenie wchodzi w miejsce pierwotnego i nie jest do tego potrzebne zrzeczenie się roszczenia, zgoda pozwanego ani sądu. W takiej sytuacji sąd orzeka tylko o nowym żądaniu i nie wydaje żadnego rozstrzygnięcia co do pierwotnego żądania, tym bardziej, że zmienione powództwo pozostaje w ścisłym związku z pierwotnym o zapłatę, podstawa faktyczna i prawna nie uległy zmianie. Zmiana powództwa polega jedynie na zmianie rodzaju żądania. Dlatego też nie można mówić o cofnięciu pierwotnego roszczenia i wystąpieniu z nowym roszczeniem w miejsce pierwotnego czy obok dotychczasowego, bowiem powód dochodzi tego samego roszczenia w ograniczonym zakresie w ramach postępowania grupowego, na co pozwala przepis art. 2 ust. 3 ustawy. Przekształcenie w postępowaniu grupowym powództwa o zasądzenie na powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanych należy postrzegać odrębnie jako sytuację szczególną, właściwą jedynie dla postępowania grupowego. Dla poparcia swej koncepcji powołał się na stosowne orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Wskazał na procesowe konsekwencje zmiany powództwa o zapłatę na ustalenie w postępowaniu grupowym, a w szczególności na brak obowiązku ujednolicenia wysokości roszczeń dochodzonych przez poszczególnych członków grupy przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy a tym samym na brak obowiązku wskazania w pozwie zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrupy i brak udowodnienia przynależności członków do grupy. Skoro wymóg standaryzacji roszczeń nie jest przesłanką warunkującą rozpoznanie sprawy o ustalenie w postępowaniu grupowym, zatem bezprzedmiotowe stało się zarządzenie Przewodniczącego z dnia 17 stycznia 2012 roku – o reasumpcję którego powód wniósł – w związku z dokonaną w międzyczasie zmianą powództwa.

Powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko zawarte w pierwotnym pozwie i dalszych pismach procesowych odnośnie okoliczności faktycznych uzasadniających również zmienione żądanie pozwu. Dołączył oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy (podtrzymanie oświadczeń z dnia 31 sierpnia 2010 roku po modyfikacji powództwa), oświadczenie Z. R. o działaniu w charakterze reprezentanta grupy. Podtrzymał i powtórzył stanowisko i argumentację zawartą w pozwie aktualną również w przypadku pozwu o ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych podnosząc, że pozew o ustalenie spełnia warunki dopuszczalności rozpoznania go w postępowaniu grupowym, za wyjątkiem wymogu ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy, który jest bezprzedmiotowy w przypadku powództwa o ustalenie. Pozew o ustalenie spełnia podstawowe przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego określone w art. 1 ust. 1 ustawy tj. roszczenia członków grupy są jednorodzajowe, dochodzone co najmniej przez dziesięciu członków oparte na jednakowej podstawie faktycznej i zdatne przedmiotowo do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Pozwany Powiat Sandomierski w piśmie z dnia 26 marca 2012 r. (k. 4033, t. XX) wniósł o odrzucenie pozwu o ustalenie ewentualnie o oddalenie powództwa podtrzymując w całości wnioski i dowody zawarte w odpowiedzi na pozew z dnia 21.12.2010 roku. Zarzucił, że pozew o ustalenie nie spełnia przesłanek do rozpoznania go w postępowaniu grupowym. Ponadto zdaniem tego pozwanego, powód dokonując zmiany powództwa na ustalenie winien również dokonać ujednolicenia roszczeń poszczególnych członków grupy przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.

Pozwane Wojewódzko Świętokrzyskie w odpowiedzi na pismo procesowe powoda z dnia 17 lutego 2012 roku w przedmiocie zmiany powództwa — w piśmie procesowym z dnia 26 marca 2012 roku (k. 4037, t. XX) wniosło o odrzucenie pozwu ewentualnie o uznanie, iż pismo powoda z dnia 17 lutego 2012 r. stanowi cofnięcie pozwu o zapłatę i umorzenie postępowania w tym zakresie oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 7.200 złotych. Pozwany podtrzymał stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew, w szczególności zarzut, że pozew o zapłatę nie spełniał warunku ujednolicenia roszczeń każdego członka grupy przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, który to zarzut uznał za słuszny Sąd Apelacyjny w Krakowie uchylając z tej przyczyny postanowienie tut. Sądu z dnia 20 maja 2011 roku. Sąd Odwoławczy polecił przy ponownym rozpoznaniu sprawy wezwać reprezentanta grupy o wskazanie kryteriów ujednolicenia roszczeń poszczególnych członków grupy wynikających ze wspólnych okoliczności faktycznych, w stosownym terminie pod rygorem odrzucenia pozwu. Ponieważ reprezentant grupy nie wykonał zarządzenia Przewodniczącego w tym zakresie, pozew o zapłatę winien być odrzucony na zasadzie art. 10 ust. 1 ustawy. Pozwany zarzucił również, że zmiana powództwa we wstępnej fazie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest niedopuszczalna. Alternatywnie pozwany wniósł o umorzenie pierwotnego żądania pozwu o zapłatę, traktując zmianę powództwa o zapłatę na ustalenie jako cofnięcie żądania zasądzenia kwoty pieniężnej i wystąpienie z nowym roszczeniem w miejsce pierwotnego. W konsekwencji wniósł o umorzenie postępowania o zapłatę i zasądzenie kosztów w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany zarzucił również, że nie posiada legitymacji biernej do występowania w procesie w charakterze strony.

Pozwana Gmina Sandomierz w piśmie procesowym z dnia 26 marca 2012 roku (k. 4045, t. XX) wniosła o odrzucenie pozwu ewentualnie o oddalenie powództwa. Podniosła, że zarówno pierwotny pozew jak i zmieniony nie spełniają przesłanek warunkujących rozpoznanie go w trybie ustawy o postępowaniu grupowym. Zmiana powództwa dokonana przez powoda polega na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast pierwotnego i winna być potraktowana jako dorozumiane cofnięcie pierwotnego żądania o zapłatę. Skutkiem tego winno być umorzenie przez sąd postępowania w zakresie dotychczasowego roszczenia o zapłatę, po spełnieniu przesłanek z art. 193 k.p.c. i art. 203 k.p.c. W przypadku umorzenia postępowania wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę Świętokrzyskiego i Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Krakowie w piśmie z dnia 13 kwietnia 2012 roku (k. 4054, t. XX) wniósł o odrzucenie pozwu na zasadzie art. 10 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm prawem przepisanych w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej z uwagi na duży nakład pracy.

Podtrzymał wszystkie wnioski i zarzuty zgłoszone w odpowiedzi na pozew z dnia 31 grudnia 2010 roku i w piśmie procesowym z dnia 8 maja 2011 roku.

W ocenie pozwanego dokonana przez powoda zmiana powództwa jest w świetle art. 203 par. 1 k.p.c. i art. 193 k.p.c. wystąpieniem z nowym roszczeniem obok pierwotnego jako że roszczenia o zapłatę i o ustalenie są to dwa różne roszczenia procesowe a powód podkreślił, że wystąpienie z nowym żądaniem nie może być potraktowane ani jako dorozumiane ani jako wyraźne cofnięcie pierwotnego roszczenia. Pozwany podniósł, że przywołane przez powoda w piśmie procesowym z dnia 17 lutego br. orzeczenia Sądu Najwyższego nie znajdują zastosowania w niniejszej sprawie. Pozew o zapłatę winien być odrzucony, bowiem powód nie wykonał zarządzenia Przewodniczącego z dnia 17 stycznia 2012 roku w zakresie uzupełnienia pozwu o zapłatę poprzez wskazanie kryteriów wynikających ze wspólnych okoliczności sprawy dla poszczególnych członków podgrup, które zdecydowały o ujednoliceniu ilościowym roszczeń pieniężnych w ich ramach. Dalej podniósł, że domaganie się w jednym postępowaniu roszczenia dalej idącego tj. o zapłatę które niejako konsumuje zgłoszone później roszczenie o ustalenie, czyni żądanie ustalenia bezprzedmiotowym, skoro nie może doprowadzić do realizacji celu, jakiemu ma służyć uzyskanie swoistego ,,prejudykatu” w postępowaniu grupowym. Procedowanie bowiem w zakresie roszczenia o zapłatę definitywnie zakończy sprawę.

Pozwany Skarb Państwa podtrzymał swe wcześniejsze zarzuty zgłoszone w odpowiedzi na pozew o zapłatę, iż pozew po modyfikacji nie nadaje się także do rozpoznania według przepisów ustawy o postępowaniu grupowym, ponieważ roszczenia członków grupy nie są jednorodzajowe, nie są oparte na tej samej lub tożsamej postawie faktycznej. Pozwany konsekwentnie twierdzi, że ustawa posługuje się pojęciem roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym. Brak również w niniejszej sprawie podstaw prawnych do przypisania pozwanym odpowiedzialności solidarnej w postępowaniu grupowym, gdyż większość pozwanych nie jest legitymowana biernie do występowania w charakterze strony pozwanej w zakresie roszczeń odszkodowawczych członków grupy których mienie jest położone Gminie Gorzyce, w powiecie tarnobrzeskim, ponieważ ich szkoda nie pozostaje w związku przyczynowym z działaniem pozwanych związanym z rozmyciem wału w Koćmierzowie w dniu 19 maja i 6 czerwca 2010 roku.

W odpowiedzi na zarzuty pozwanych, powód w piśmie procesowym z dnia 19 kwietnia 2012 roku (k. 4076, t. XXI) zaprzeczył zasadności zarzutów i twierdzeń pozwanych kwestionujących dopuszczalność dokonania przez powoda zmiany powództwa i charakteru tej zmiany jak również kwestionujących dopuszczalność rozpoznania sprawy o ustalenie w postępowaniu grupowym.

Nie zgodził się z twierdzeniem pozwanych ad. 1 i ad. 2, że pozew o zapłatę winien być odrzucony z powodu nie wykonania przez powoda zarządzenia Przewodniczącego z dnia 17 stycznia 2012 roku. Zmiana powództwa dokonana w piśmie procesowym z dnia 17 lutego 2012 roku uczyniła bezprzedmiotowym wyżej wymienione zarządzenie jak i jego wykonanie, dlatego że wymóg ujednolicenia roszczeń pieniężnych poszczególnych członków grupy a tym samym wymóg wskazania w pozwie zasad ujednolicenia tych roszczeń pieniężnych nie dotyczy roszczeń o ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Dla porządku należy przypomnieć, że postanowieniem z dnia 20 maja 2011 roku tut. Sąd dopuścił rozpoznanie sprawy o zapłatę w postępowaniu grupowym. Sąd Apelacyjny w Krakowie po rozpoznaniu zażalenia pozwanego Skarbu Państwa na powyższe orzeczenie postanowieniem z dnia 7 grudnia 2011 roku, sygn. akt I ACz 1235/11, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd Odwoławczy uznał za słuszny jedynie zarzut pozwanego o naruszeniu przez Sąd I instancji art. 10 ust. 1 ustawy w związku z art. 2 ust. 1 ustawy poprzez uznanie, że roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w ramach podgrup na podstawie wspólnych okoliczności sprawy.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny polecił, aby przed ponownym rozpoznaniem sprawy Sąd Okręgowy wezwał reprezentanta grupy o wskazanie okoliczności faktycznych wspólnych dla poszczególnych podgrup, które zdecydowały o ujednoliceniu roszczeń pieniężnych każdego członka pod rygorem odrzucenia pozwu.

W wykonaniu tego zalecenia Przewodniczący zarządzeniem z dnia 17 stycznia 2012 roku (k. 3850, t. XIX) wezwał pełnomocnika powoda o wykonanie obowiązku zgodnie ze wskazaniem SA zakreślając termin 21 dniowy na wykonanie zarządzenia, pod rygorem odrzucenia pozwu. Zarządzenie nie zostało wykonane. W odpowiedzi na powyższe, powód w piśmie procesowym z dnia 17 lutego br. zmienił żądanie pozwu o zapłatę na żądanie ustalenia solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych.

W pisemnych motywach swego orzeczenia Sąd Odwoławczy wskazał również, że brak możliwości standaryzacji roszczeń według reguł opisanych szczegółowo w uzasadnieniu nie zamyka poszkodowanym drogi do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym tyle tylko, że winni oni rozważyć zmianę żądania o zapłatę na ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych. W takim bowiem przypadku warunki dopuszczalności postępowania grupowego określa jedynie norma definicyjna z art. 1 ust. 1 ustawy nie uzupełniona warunkiem standaryzacji o jakim stanowi art. 2 ust. 1 ustawy związanym jedynie z roszczeniami wyrażonymi w pieniądzu. Sąd Apelacyjny wskazał również, że niezasadne są pozostałe zarzuty żalącego się Skarbu Państwa (dotyczące braku spełnienia przez roszczenia poszczególnych członków grupy wymogu tożsamej bądź jednakowej podstawy faktycznej, braku spełnienia przesłanki jednorodzajowości roszczeń).

Zarządzeniem wydanym na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2012 roku Przewodniczący odmówił uchylenia pkt 2 zarządzenia z dnia 17 stycznia 2012 roku (k. 4119, t. XXI).

Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2012 sąd odrzucił pozew o zapłatę (pkt 1) i dopuścił rozpoznanie sprawy o ustalenie w postępowaniu grupowym (pkt 2).

Sąd zważył, co następuje:

Zmianę powództwa zgłoszoną przez powoda w piśmie procesowym z dnia 17 lutego 2012 r. należy rozpatrywać w kategoriach przedmiotowej zmiany powództwa unormowanej w przepisie art. 193 k.p.c. który to przepis ma zastosowanie w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu grupowym jako, że przepis art. 24 ustawy nie wymienia art. 193 k.p.c. wśród tych przepisów których nie stosuje się w tym postępowaniu a enumeratywnie wymienionych w ust. 1 przepisu art. 24 ustawy. Zgodnie z przepisem art. 193 k.p.c. jedynym warunkiem dopuszczalności zmiany powództwa jest to aby nie naruszała ona właściwości sądu, zarówno rzeczowej jak i miejscowej. W niniejszej sprawie ten warunek jest spełniony, bowiem zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy postępowanie grupowe należy do właściwości sądu okręgowego.

W doktrynie i orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że przedmiotowa zmiana powództwa o której mowa w art. 193 k.p.c. może polegać na przekształceniu obu jego elementów składowych a więc żądania pozwu i podstawy faktycznej bądź jednego z nich. Może ona przybrać postać zmiany ilościowej polegającej na rozszerzeniu albo ograniczeniu pierwotnego żądania, bądź jakościowej prowadzącej do zmiany żądania – jego przedmiotu albo rodzaju żądanej ochrony prawnej – lub przekształceniu podstawy faktycznej powództwa, która określa się jako tzw. „wymianę przytoczeń” (tak np. Sąd Najwyższy w wyroku z 2 grudnia 2004 roku, IICK 144/04, LEX nr 532154).

Z kolei w myśl przepisu art. 193 § 3 k.p.c. zmiana powództwa może polegać na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast lub obok pierwotnego roszczenia.

W okolicznościach niniejszej sprawy – zdaniem Sądu – mamy do czynienia z jakościową zmianą powództwa polegającą na zmianie rodzaju żądanej ochrony prawnej. W pozwie z dnia 1 września 2010 roku powód domagał się zasądzenia kwot pieniężnych, natomiast w piśmie z dnia 19 lutego 2012 roku zmienił żądanie i wniósł o ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych. Problem tkwi w tym jak zakwalifikować zmianę powództwa zgłoszoną przez powoda w sytuacji kiedy powód nie cofnął pierwotnego żądania o zapłatę.

Odwołując się znowu do orzecznictwa Sądu Najwyższego i poglądów doktryny należy podzielić rozpowszechnione stanowisko, że zmiana powództwa, która polega na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast roszczenia pierwotnego, zawiera dorozumiane cofnięcie pierwotnego roszczenia. W sytuacji kiedy powód dokonał skutecznie zmiany powództwa, przedmiotem postępowania staje się wyłącznie nowe roszczenie (roszczenie dotychczasowe przestaje być przedmiotem tego postępowania). Zmiana powództwa polegająca na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast dotychczasowego jest czynnością procesową złożoną — obejmującą cofnięcie powództwa w zakresie dotychczasowego roszczenia i wniesienie innego powództwa zawierającego nowe roszczenie – i podlega ocenie nie tylko na podstawie art. 193 k.p.c. lecz także z punktu widzenia przesłanek określonych w art. 203 k.p.c. Konsekwencją skutecznego dokonania omawianej zmiany powództwa jest umorzenie postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zakresie pierwotnego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.10.1953 r. I C 3178/52, OSN z 1954 r. nr 3, poz.9; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.04.1988 r. III CZP 24/88, OSNC z 1989 r. nr 9, poz. 138; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.03.2007 r. III CZP 165/06, M.Prawn. 2007/21/1195).

Powód w piśmie procesowym z dnia 17 lutego br. i z dnia 19.04. br. wyraźnie oświadczył, że dokonana przez niego zmiana powództwa nie stanowi w jakimkolwiek zakresie ani dorozumianego ani tym bardziej wyraźnego cofnięcia pozwu czy zrzeczenia się dochodzonego roszczenia, stąd brak podstaw do oceny dokonanej zmiany powództwa w oparciu o art. 203 k.p.c.

W świetle tak jednoznacznego stanowiska powoda dokonaną przez powoda w piśmie procesowym z dnia 17 lutego br. modyfikację żądania pozwu należy – w ocenie sądu – zakwalifikować jako wystąpienie z nowym roszczeniem zamiast pierwotnego (podobnie jak podnosi pozwane Województwo Świętokrzyskie).

Wbrew twierdzeniu pozwanego Skarbu Państwa, nie można tej zmiany potraktować jako wystąpienia z nowym roszczeniem obok pierwotnego i przyjęcia, że mamy do czynienia z dwoma roszczeniami. Powyższe dlatego, że zdaniem autorów komentarza do ustawy T. Jaworskiego i P. Radzimirskiego wykluczone jest łączne dochodzenie ustalenia odpowiedzialności i zasądzenia świadczenia w ramach tej odpowiedzialności jako dwu odrębnych żądań. Wynika to pośrednio z redakcji art. 2 ust. 3 ustawy, który stanowi, że powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Zatem autorzy ci wykluczają kumulację przedmiotową roszczenia o ustalenie z innymi rodzajami roszczeń członków grupy. Po modyfikacji roszczenia we wspomnianym już wyżej wielokrotnie piśmie procesowym powoda z dnia 17 lutego br. decydujące znaczenie ma powództwo o ustalenie.

Z tych przyczyn Przewodniczący odmówił reasumpcji pkt 2 swego zarządzenia z dnia 17 stycznia 2012 roku.

Sąd nie podziela koncepcji prezentowanej przez powoda, że zmiana powództwa dokonana przez niego polega na klasycznym przekształceniu żądania o zapłatę na ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych, na wejściu roszczenia objętego nowym powództwem w miejsce pierwotnego do czego nie jest potrzebne zrzeczenie się roszczenia ani zgoda pozwanego czy kontrola sądu i w takim przypadku sąd nie orzeka o pierwotnym żądaniu. Dokonaną przez powoda zmianę żądania pozwu należy ocenić w oparcia o utrwalone stanowisko doktryny i orzecznictwa (wyżej przytoczone), a nie w oparciu o odosobnione orzeczenia Sądu Najwyższego, cytowane w piśmie procesowym powoda z dnia 17 lutego br. Dodatkowym argumentem przemawiającym za interpretacją przyjętą przez sąd jest okoliczność, że przepisy ustawy o postępowaniu grupowym należy wykładać w sposób ścisły a nie rozszerzający z uwagi na to, że jest to nowa regulacja prawna, która nie doczekała się jeszcze dorobku orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Zgodzić się należy z powodem, że obydwa roszczenia, pierwotne o zapłatę i nowe o ustalenie pozostają ze sobą w ścisłym związku, bowiem oparte są na tej samej podstawie faktycznej i prawnej, zmianie uległa jedynie forma żądanej ochrony prawnej. Sąd podziela również stanowisko powoda, że rozpoznanie powództwa o świadczenie wymaga ustalenia istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, z którego ma wynikać obowiązek świadczenia, w tym przypadku ustalenia odpowiedzialności pozwanych. Nie oznacza to jednak, że powództwo o ustalenie znajduje się w stosunku do powództwa o świadczenie w relacji zawierania, wobec czego zmiana żądania polegająca na zastąpieniu roszczenia o świadczenie roszczeniem o ustalenie jest równoznaczna z ograniczeniem powództwa (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 2007 r. V CSK 301/07, OSNC 2009/2/33).

Zgłoszenie przez powoda żądania o ustalenie odpowiedzialności nie stanowi – zdaniem sądu – ograniczenia pierwotnego żądania o zapłatę a jego zmianę. Oba żądania mają samoistny charakter, mają inną treść i zmierzają do osiągnięcia innego celu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w cytowanym wyżej wyroku z 19 grudnia 2007 roku „każde powództwo przedstawia określony typ ochrony prawnej i przez zmianę typu zmienia się jego treść. Pod tym kątem należy postrzegać zmianę powództwa o świadczenie na ustalenie i odwrotnie”. W sprawie o ustalenie odpowiedzialności sąd bada tylko czy pozwany (pozwani) ponoszą odpowiedzialność za określone zdarzenie a w sprawie o zapłatę sąd bada czy dana osoba poniosła i w jakiej wysokości szkodę wskutek tego zdarzenia. Wyrok wydany w sprawie o ustalenie odpowiedzialności jest wyrokiem końcowym i będzie on miał charakter prejudykatu dla przyszłych ewentualnych powództw o zapłatę wytaczanych indywidualnie przez poszkodowanych.

W świetle powyższych wywodów, skoro powód nie cofnął pozwu o zapłatę ani w sposób wyraźny ani dorozumiany aktualne stało się wykonanie zarządzenia Przewodniczącego z dnia 17 stycznia 2012 roku będącego wypełnieniem wskazania Sądu Apelacyjnego zawartego w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2011 roku – którym sąd jest związany na zasadzie art. 386 § 6 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. — aby przed ponownym rozpoznaniem sprawy wezwać powoda do wskazania zasad ujednolicenia roszczeń pieniężnych członków grupy na podstawie wspólnych okoliczności sprawy. Skoro powód nie uzupełnił powyższego braku, pozew o zapłatę podlega odrzuceniu na zasadzie art. 10 ust. 1 w związku z art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy, ponieważ powód nie wykazał przesłanki ujednolicenia roszczeń członków grupy w ramach podgrup w oparciu o wspólne im okoliczności sprawy, o czym orzeczono w pkt 1 postanowienia tut. Sądu z dnia 26 kwietnia br. Orzeczenie sądu w tym zakresie nie narusza zasady dyspozycyjności, mocno artykułowanej przez powoda w piśmie procesowym z dnia 17 lutego br. i której sąd przyznaje priorytet, wszak dysponentem roszczenia jest powód i do niego należy decyzja w jaki sposób poszukiwać dalej ochrony swych praw, w tym po zmianie powództwa.

Na koniec należy dodać, że odrzucenie pozwu o zapłatę w postępowaniu grupowym nie rodzi dla powoda żadnych negatywnych konsekwencji ani procesowych ani materialnoprawnych.

Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 3 ustawy w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu. W założeniu żądanie ustalenia odpowiedzialności w sprawach, w których w przyszłości członkowie grupy będą dochodzić zapłaty od pozwanego winno być wytaczane wówczas, gdy roszczenia pieniężne członków grupy nie nadają się do ujednolicenia co do wysokości z uwagi na zróżnicowanie okoliczności dotyczących poszczególnych członków grupy. Trudności z ujednoliceniem roszczeń pieniężnych członków grupy w ramach pierwotnego pozwu o zapłatę skłoniły powoda do zmiany powództwa na ustalenie. Dokonanie tej zmiany przez powoda na etapie rozstrzygania o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym – wbrew zarzutom pozwanego Województwa Świętokrzyskiego – wydaje się najwłaściwszym momentem. Brak przepisów prawnych które ograniczałyby dopuszczalność dokonania zmiany powództwa w zależności od etapu postępowania w pierwszej instancji, również w postępowaniu grupowym.

W ocenie sądu zmieniony pozew o ustalenie spełnia przesłanki warunkujące rozpoznanie go w postępowaniu grupowym. Sąd podtrzymuje w całości swoje stanowisko i argumentację prawną wyrażoną w uzasadnieniu postanowienia tut. Sądu z dnia 20 maja 2011 roku w zakresie w jakim zachowuje aktualność po zmianie powództwa. Aktualne są rozważania dotyczące przesłanek dopuszczalności rozpoznania sprawy o zapłatę w postępowaniu grupowym również w sprawie o ustalanie, za wyjątkiem przesłanki w postaci ujednolicenia wysokości roszczeń poszczególnych członków grupy. Warto podkreślić, że stanowisko tut. Sądu zostało zaakceptowane przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 grudnia 2011 roku (za wyjątkiem przesłanki ujednolicenia roszczeń pieniężnych). Wbrew zapatrywaniom pozwanego Powiatu Sandomierskiego w pozwie o ustalenie powód nie musi wskazywać wysokości roszczeń członków grupy ujednoliconych co do wysokości na podstawie wspólnych okoliczności sprawy. Z przepisu art. 2 ust. 3 ustawy wynika, że powództwo o ustalenie może być wniesione w sprawach o roszczenia pieniężne, których w przyszłości członkowie grupy będą dochodzić od pozwanego (pozwanych). Niemniej jednak nie oznacza to, że powództwo o ustalenie jest roszczeniem pieniężnym sensu stricte, a tylko w takich sprawach pozew musi zawierać ujednolicenie roszczeń poszczególnych członków grupy.

Zmieniony pozew o ustalenie spełnia przesłanki z art. 1 ust. 1 ustawy do których zalicza się jednorodzajowość roszczeń członków grupy, tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, liczebność grupy, zdolność przedmiotową roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Reasumując krótko rozważania prawne wskazane w uzasadnieniu wspomnianego już postanowienia tut. Sądu z dnia 20 maja 2011 roku, po zmianie powództwa członkowie grupy dochodzą swych roszczeń w tej samej rodzajowo formie ochrony prawnej – o ustalenie – zatem roszczenia są jednorodzajowe w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy. Warto jedynie podkreślić, że ustawa w art. 1 ust. 1 posługuje się roszczeniem w znaczeniu procesowym — wbrew odmiennej interpretacji pozwanego Skarbu Państwa – na co zwrócił uwagę również Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 grudnia 2011 roku.

Powód w piśmie z dnia 8 marca 2011 roku (k. 2082, tom XI) sprecyzował żądanie pozwu w zakresie podstawy faktycznej, podając, że zdarzeniem, które jest podstawą roszczeń odszkodowawczych dochodzonych pozwem w postępowaniu grupowym jest nienależyte wypełnianie obowiązków z zakresu ochrony przeciwpowodziowej przez pozwanych, konsekwencją których było przelanie się wody przez koronę wału przeciwpowodziowego położonego wzdłuż rzeki Wisły w dzielnicy Koćmierzów, gminie Sandomierz, powiecie sandomierskim, położonego na działce ewidencyjnej nr 1407, obręb 5 Sandomierz prawobrzeżny i jego przerwanie (wskutek rozmycia) w dniu 19 maja 2010 roku oraz wszystkie dalsze konsekwencje tego zdarzenia. Niewykonanie lub nienależyte wykonywanie tych obowiązków z zakresu władzy publicznej stanowi podstawę faktyczną wszystkich roszczeń odszkodowawczych. Zdarzenie będące źródłem roszczenia w przypadku każdego członka grupy jest takie samo – jest nim czyn niedozwolony pozwanych wyżej opisany i to czyn niedozwolony złożony. Przy czym wymóg tożsamej czy jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy jednakowe. Wystarczy, że będzie istniał element wspólny w zakresie okoliczności faktycznych stanowiących podstawę roszczeń członków grupy tj. zdarzenie wyrządzające szkodę; taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie.

Ponadto pozew o ustalenie spełnia wymóg liczebny (pierwotna liczba członków – 17 – nie uległa zmianie) i nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym w świetle art. 1 ust. 2 ustawy, gdyż dotyczy ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych za czyn niedozwolony. Pozew o ustalenie spełnia również wymogi formalne określone dla pozwu zbiorowego w przepisie art. 6 ust. 1 i 2 ustawy, szczegółowo omówione w uzasadnieniu postanowienia tut. Sądu z dnia 20 maja 2011 roku (za wyjątkiem pkt 2 zd. drugie i pkt 3 ust. 1, które są nieaktualne w przypadku pozwu o ustalenie).

Wobec powyższego orzeczono jak w pkt 2 postanowienia na zasadzie art. 10 ust. 1 zd. drugie ustawy.