Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 3 sierpnia 2017 r.

Written by

  1. Roszczenie procesowe to oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożone sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej. Roszczenie procesowe jest więc indywidualizowane przez przytaczaną podstawę faktyczną i wywodzone z niej (dochodzone) skutki prawne. Pojęcie „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, zostało użyte w kontekście żądania procesowego.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Przemysław Banasik (spr.)

Sędziowie:                    SSA Ewa Giezek, SSA Ewelina Jokiel

po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2017 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S. jako reprezentanta grupy przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej w S. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 28 października 2016 r., sygn. akt I C 245/15

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 października 2016 r., wydanym w sprawie z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S. działającego jako Reprezentanta Grupy przeciwko Bankowi (…) S. A. w G. o sygn. akt I C 245/15, Sąd Okręgowy w Gdańsku I Wydział Cywilny, postanowił w punkcie 1. odmówić odrzucenia pozwu, zaś w punkcie 2. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż Powiatowy Rzecznik Konsumentów w S. jako Reprezentant Grupy wniósł pozew w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi (…) S. A. w Gdańsku o ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (…) Banku S.A.” (§ 17.4 umowy kredytu). Ewentualnie powód wniósł o ustalenie braku związania Członków Grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu oraz wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych. Dodatkowo Powiatowy Rzecznik Konsumentów w S. wniósł o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu tego wniosku Reprezentant Grupy wskazał, że roszczenia objęte pozwem są jednorodzajowe (tożsame) dla każdego uczestnika i oparte na takiej samej podstawie faktycznej, polegającej na umówieniu z pozwanym dowolności wierzyciela w ustalaniu wysokości zobowiązania klienta polegającej:

  • najpierw na ustalaniu przez pozwanego równowartości w walucie obcej kwoty kredytowania określonej w PLN,
  • następnie na ustalaniu przez pozwanego kwoty spłaty kredytowania w PLN obliczanej od tak ustalonej w walucie obcej równowartości kwoty głównej.

Klauzula umowna będąca podstawą tych przeliczeń została zacytowana w pkt 5 żądania pozwu. Powód wskazał, iż znane są mu przypadki zawierania przez pozwanego umów kredytowych w oparciu o inne niż załączone do pozwu wzorce umowne, z których wiele posługiwało się zbliżonymi sformułowaniami o jurydycznie tożsamej treści. Ponadto Reprezentant Grupy wskazał, że Członkami Grupy w niniejszym pozwie zbiorowym są konsumenci, którzy w latach 2005 – 2008 zawarli umowę kredytową nominowaną w PLN, a indeksowaną do waluty obcej z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym, pod tytułem ogólnym jest pozwany bank. Dodano, iż przesłanka liczebności Członków Grupy, która zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wynosi 10 osób, została spełniona, ponieważ na dzień złożenia pozwu grupa liczy 450 osób.

W odpowiedzi na pozew w postępowaniu grupowym pozwany wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodzą przesłanki do odrzucenia pozwu, a sprawa niniejsza spełnia przesłanki do rozpoznania jej w postępowaniu grupowym.

Nadmieniono, iż zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g. rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Na tym etapie badania przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego sąd zobligowany jest do formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd bada czy zostały spełnione przesłanki ogólne i szczególne dopuszczalności powództwa grupowego przewidziane w art. 1 i 2 u.d.p.g. Dodano, iż do ogólnych przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:

  1. określoną liczbę osób wchodzących w skład grupy – co najmniej 10 osób,
  2. określony rodzaj sprawy (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych),
  3. jednorodzajowość dochodzonych roszczeń,
  4. oparcie dochodzonego roszczenia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Natomiast przesłanki szczególne to:

  1. ujednolicenie wysokości roszczeń członków grupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych,
  2. ujednolicenie wysokości roszczeń członków podgrupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w przedmiotowej sprawie powód jako Reprezentant Grupy żąda ustalenia nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (…) Banku S.A.” (§ 17.4 umowy kredytu). Ewentualnie powód żąda ustalenia braku związania Członków Grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu.

Nadmieniono, iż w przedmiotowej sprawie powód jako Reprezentant Grupy dochodzi roszczenia majątkowego niepieniężnego, zatem nie musi wykazywać przesłanek szczególnych dopuszczalności powództwa grupowego.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż roszczenia dochodzone pozwem grupowym mają jednorodzajowy charakter. Nadmieniono, iż z uzasadnienia żądania pozwu wynika, że poprzednik prawny pozwanego zawarł z każdym z Członków Grupy umowę zawierającą postanowienie, którego skutek pomimo różnic w sformułowaniach wobec każdego Członka Grupy jest taki sam – daleko idąca dowolność pozwanego w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Oznacza to, że wszystkie roszczenia oparte są na takiej samej podstawie prawnej i wywodzone są z klauzul abuzywnych, co zdaniem powoda ma prowadzić do nieważności umów. Zwrócono także uwagę, iż konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” w rozumieniu tego przepisu oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. Uznano, iż w niniejszej sprawie wszyscy Członkowie Grupy domagają się roszczeń jednego rodzaju – ustalenia, szczegółowo opisanego wyżej w uzasadnieniu.

Następnie wskazano, iż powód winien także wykazać, że dochodzone roszczenia oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sąd ten stanął na stanowisku, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. Oznacza to, że podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama, lecz co najmniej taka sama. Sąd Okręgowy uznał, iż okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez Członków Grupy z poprzednikiem prawnym pozwanego zwierające klauzule abuzywne, wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – zdaniem powoda – nieważnością tych umów. Ponadto dodano, iż okoliczność, że część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.

W ocenie Sądu pierwszej instancji powód wykazał, że dochodzone roszczenia są roszczeniami o ochronę konsumentów. Doprecyzowano, iż pojęcie „sprawa o ochronę konsumentów” występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego. Sąd Okręgowy wskazał, iż dokonał analizy wniosków kredytowych, jednakże nie wynika z nich, że którzykolwiek Członkowie Grupy wnosili o udzielenie kredytu na cel gospodarczy, okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.

Podkreślono także, że postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń. Zatem kwestia istnienia interesu prawnego po stronie powoda czy też legitymacji procesowej, współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej nie może być przedmiotem postępowania na obecnym etapie. Przepisy art. 1 i 2 u.d.p.g. jednoznacznie wskazują jakie przesłanki sąd bada przy ocenie dopuszczalności postępowania grupowego. Nie należy do nich w tym przypadku istnienie interesu prawnego po stronie powoda czy też legitymacja procesowa czynna. Oceny tej Sąd dokona w przypadku merytorycznej oceny zasadności powództwa.

W dalszej kolejności wskazano, iż powód wykazał także liczbę osób wchodzących w skład grupy przekraczającą 10 osób, dlatego też Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że zostały spełnione wszystkie przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego co do liczebności grupy, jednorodzajowości roszczeń, rodzaju sprawy oraz podstawy faktycznej powództwa.

Wobec powyższego postanowiono odmówić odrzucenia pozwu i rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pozwany, zaskarżając je w całości i zarzucając:

1. naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez uznanie, że roszczenia Członków Grupy są oparte na takiej samej postawie faktycznej, pomimo że:

a) żaden z Członków Grupy nie legitymuje się interesem prawnym w żądaniu ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytu (ewentualnie ustalenia niezwiązania kwestionowanym postanowieniem umownym), który stanowi konieczny element jednakowej podstawy faktycznej roszczeń dochodzonych pozwem, co wyklucza przyjęcie, że roszczenia Członków Grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej wyznaczonej żądaniem pozwu,

b) większość Członków Grupy nie posiada legitymacji procesowej w żądaniu ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytu (ewentualnie ustalenia niezwiązania kwestionowanym postanowieniem umownym), która stanowi konieczny element jednakowej podstawy faktycznej roszczeń dochodzonych pozwem, co wyklucza przyjęcie, że roszczenia Członków Grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej wyznaczonej żądaniem pozwu,

c) okoliczności faktyczne dotyczące poszczególnych Członków Grupy, relewantne z punktu widzenia dochodzonych roszczeń, wykazują istotne różnice, które wykluczają przyjęcie, że roszczenia Członków Grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej, w szczególności część Członków Grupy zawarła aneksy do umów kredytu, usuwające postanowienia umowne kwestionowane w pozwie jako abuzywne, z których powód wywodzi roszczenia Członków Grupy, a ponadto część Członków Grupy spłacała kredyt bezpośrednio w CHF z pominięciem tych postanowień umownych,

d) żądania pozwu implikują konieczność dokonania indywidualnej (incydentalnej) kontroli abuzywności kwestionowanych postanowień umownych, co wymaga zbadania indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących zawarcia i wykonywania, każdej z umów kredytu z poszczególnymi Członkami Grupy, a istotne różnice pomiędzy Członkami Grupy w zakresie tych okoliczności wykluczają przyjęcie jednakowej podstawy faktycznej roszczeń Członków Grupy;

2. naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 221 k.c. poprzez uznanie, że roszczenia Członków Grupy są roszczeniami o ochronę konsumentów oraz, że wszystkim Członkom Grupy przysługuje status konsumenta, pomimo że część Członków Grupy zawierała umowy kredytu w celu bezpośrednio związanym z ich działalnością gospodarczą lub zawodową, tj. w celu nabycia lub wybudowania nieruchomości dla potrzeb prowadzenia w niej działalności gospodarczej lub zawodowej, a ponadto część Członków Grupy prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową związaną z udzielaniem kredytów hipotecznych;

3. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez wadliwą ocenę dowodów i błędne ustalenie, że Członkowie Grupy, którzy prowadzili działalność gospodarczą lub zawodową w nieruchomości nabytej ze środków uzyskanych z kredytu oraz Członkowie Grupy, którzy prowadzili działalność gospodarczą lub zawodową związaną z udzielaniem kredytów hipotecznych, zawarli umowy kredytu będące przedmiotem pozwu jako konsumenci;

4. naruszenie art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez pominięcie w uzasadnieniu postanowienia istotnych elementów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w szczególności w zakresie zarzutów pozwanego co do braku interesu prawnego oraz braku legitymacji procesowej Członków Grupy, a także różnic w sytuacji faktycznej Członków Grupy, które to okoliczności były podstawą wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu ze względu na brak jednakowej podstawy faktycznej roszczeń Członków Grupy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości i odrzucenie pozwu w całości, zaś na wypadek nieuwzględnienia ww. wniosku wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty sformułowane przez skarżącego, zmierzające do podważenia trafności rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd Okręgowy, są nieuzasadnione.

Przystępując do omówienia zarzutów sformułowanych przez pozwanego na wstępie przypomnienia wymaga, iż stosownie do treści art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania zaskarżonego postanowienia, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Przed dokonaniem merytorycznej oceny żądania pozwu w postępowaniu grupowym, sąd ocenia zatem dopuszczalność grupowego dochodzenia roszczeń, tj. ustala czy w odniesieniu do grupy osób inicjujących dane postępowanie zachodzą przesłanki uprawniające sąd do rozpoznania zgłoszonych roszczeń w trybie postępowania grupowego uregulowanego ww. ustawą. O dopuszczalności rozpoznania określonej sprawy w postępowaniu grupowym decyduje kumulatywne spełnienie przedmiotowych przesłanek, które określone zostały w art. 1 i 2 u.d.p.g. Zgodnie z treścią art. 1 u.d.p.g., postępowanie grupowe dopuszczalne jest w sprawach cywilnych, w których co najmniej 10 osób dochodzi jednorodzajowych roszczeń, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Z kolei w myśl ust. 2 ww. artykułu, ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Stosownie do treści art. 2 ust. 1 u.d.p.g., postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.

W wywiedzionym środku odwoławczym skarżący zarzucił, iż żaden z Członków Grupy nie legitymuje się interesem prawnym w żądaniu ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytu (ewentualnie ustalenia niezwiązania kwestionowanym postanowieniem umownym), który stanowi konieczny element jednakowej podstawy faktycznej roszczeń dochodzonych pozwem, co wyklucza przyjęcie, że roszczenia Członków Grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej wyznaczonej żądaniem pozwu. W zakresie wymogu spełnienia przesłanki istnienia tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej roszczeń pozwany zarzucił nadto, iż okoliczności faktyczne dotyczące poszczególnych Członków Grupy wykazują istotne różnice, które wykluczają przyjęcie, że ich roszczenia są oparte na jednakowej podstawie faktycznej, w szczególności część Członków Grupy zawarła aneksy do umów kredytu, usuwające postanowienia umowne kwestionowane jako abuzywne, a ponadto część Członków Grupy spłacała kredyt bezpośrednio w CHF z pominięciem tych postanowień umownych. Wskazano również, iż żądania pozwu implikują konieczność dokonania indywidualnej (incydentalnej) kontroli abuzywności kwestionowanych postanowień umownych, co wymaga zbadania indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących zawarcia i wykonywania każdej z umów kredytu z poszczególnymi Członkami Grupy, a istotne różnice pomiędzy Członkami Grupy w zakresie tych okoliczności wykluczają przyjęcie jednakowej podstawy faktycznej roszczeń Członków Grupy.

Dokonując analizy przedmiotowych zarzutów w pierwszej kolejności rozważenia wymagało, czy posługując się w art. 1 u.d.p.g. pojęciem „roszczenie” ustawodawca odnosił się do roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym, czy też procesowym. Przez pojęcie roszczenia w znaczeniu przepisów prawa materialnego rozumieć należy uprawnienie (możność) domagania się od oznaczonej osoby określonego zachowania się, działania lub zaniechania zgodnego z obowiązującym prawem (A. Wolter, Prawo cywilne, Warszawa 1972, s. 115). Z kolei roszczenie procesowe to oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożone sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej. Roszczenie procesowe jest więc indywidualizowane przez przytaczaną podstawę faktyczną i wywodzone z niej (dochodzone) skutki prawne (K. Gajda – Roszczynialska, Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2011, s. 82; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 czerwca 2016 r., sygn. akt I ACz 390/16). W doktrynie i orzecznictwie jednoznacznie przyjmuje się, że pojęcie „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 u.d.p.g., zostało użyte w kontekście żądania procesowego. W świetle wskazanych definicji podkreślenia wymaga, iż opowiedzenie się za odmiennym zapatrywaniem, tj. uznanie, że pojęcie „roszczenie” zostało użyte w ww. przepisie w znaczeniu materialnoprawnym, nieuchronnie prowadziłoby do ograniczenia przedmiotowego zakresu postępowania grupowego do roszczeń wynikających ze stosunków zobowiązaniowych, co pozostaje sprzeczne chociażby z treścią art. 2 ust. 3 u.d.p.g. kształtującego uprawnienie do wystąpienia z żądaniem ustalenia odpowiedzialności pozwanego, które nie stanowi żądania domagania się od oznaczonej osoby określonego zachowania się, działania lub zaniechania (por. M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, LEX/el., 2017; M. Rejdak, Przegląd Prawa Handlowego 2010/8).

W dalszej kolejności wskazania wymaga, iż ta sama podstawa faktyczna powództwa stanowi podstawowy (wyjściowy) zespół faktów uzasadniających roszczenie; zachodzi ona, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń (K. Piasecki, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, C.H. Beck 2010, Legalis; postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 6 maja 2011 r., sygn. akt II C 1693/10). Sytuacja prawna lub faktyczna Członków Grupy musi być jednakowa, choć mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń (M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, LEX/el., 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13).

W świetle powyższej argumentacji, ustalenia czy roszczenie zgłoszone w rozpoznawanej sprawie oparto na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, należało dokonać w oparciu o twierdzenia Reprezentanta Grupy zawarte w pozwie. Z treści pisma wszczynającego sprawę wynika zaś, iż pomimo, że każdy z Członków Grupy indywidualnie zawarł umowę kredytu z poprzednikiem prawnym pozwanej spółki, wszyscy jej Członkowie powołują się na abuzywny charakter klauzul umownych występujących w przedmiotowych umowach, wprowadzających tożsamy mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy. Pomimo zatem, że w niniejszym postępowaniu Członkowie Grupy dochodzą swoich roszczeń wynikających z indywidualnie zawartych umów, właśnie z uwagi na okoliczność zawarcia każdej z nich według analogicznego schematu – zgodnie z twierdzeniami pozwu – żądania wysuwane w powoływanych okolicznościach stanowią roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Trafnie przy tym Sąd Okręgowy nadmienił, iż kwestia istnienia interesu prawnego po stronie powoda nie może być przedmiotem badania przez Sąd na obecnym etapie postępowania, gdyż nie stanowi ona przesłanki dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, o których mowa w art. 1 i 2 u.d.p.g. Z całą stanowczością podkreślić należy, iż kryterium interesu prawnego w żądaniu ustalenia nie przesądza o dopuszczalności wytoczenia powództwa z art. 189 k.p.c., decyduje natomiast o tym, czy w konkretnych okolicznościach, powództwo to jest zasadne. To dalsze postępowanie wykaże czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego. Następstwem niewykazania przez powoda istnienia interesu prawnego jest oddalenie powództwa o ustalenie, jednak zadaniem Sądu na obecnym etapie postępowania nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Wyraźnego oddzielenia wymaga zatem niedopuszczalność drogi sądowej od oczywistej nawet bezzasadności roszczenia dochodzonego pozwem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., sygn. akt II CKN 201/97; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1999 r., sygn. akt II CKN 340/98; M. Sieradzka, Pozew grupowy jako instrument prywatnoprawnej ochrony interesów konsumentów z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa 2012, s. 415). Okoliczność nieodwołania się przez powoda do kwestii istnienia interesu prawnego poszczególnych Członków Grupy w niniejszym postępowaniu nie może zatem implikować wniosku o niespełnieniu przesłanki dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w postaci określenia tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej roszczeń. Analiza treści pozwu prowadzi bowiem do wniosku, iż rzeczywisty zakres podstawy faktycznej roszczenia został określony jako tożsamy dla wszystkich Członków Grupy, a kwestia istnienia interesu prawnego, jak i sporny pomiędzy stronami wymóg jego wykazania na gruncie niniejszej sprawy w kontekście treści art. 2 ust. 3 u.d.p.g. będzie przedmiotem dalszych rozważań i ustaleń Sądu pierwszej instancji. Dla potrzeb wstępnej oceny dopuszczalności powództwa sąd związany jest okolicznościami zaprezentowanymi przez powoda.

Konsekwencją poczynionych rozważań jest nadto konieczność uznania za niezasadny zarzut pozwanego, iż okoliczności faktyczne dotyczące poszczególnych Członków Grupy, relewantne z punktu widzenia dochodzonych roszczeń, wykazują istotne różnice, które wykluczają przyjęcie, że roszczenia Członków Grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Skoro w pozwie została w istocie wskazana jedna podstawa faktyczna roszczenia dla wszystkich Członków Grupy, nie sposób uznać, iż podstawa ta była odmienna dla poszczególnych z nich. Znamienne jest, iż w pozwie nie przedstawiono okoliczności zawarcia i wykonywania umów kredytu przez poszczególnych Członków Grupy, w tym konkretnych dat ich zawarcia, kwot kredytu, zasad ich spłaty czy też okoliczności związanych z wykonywaniem umów, w tym faktu ich modyfikacji. Tego rodzaju dane zostały w pozwie pominięte, zaprezentowano zaś uproszczony, wspólny dla wszystkich Członków Grupy schemat faktów sprowadzający się do wskazania, iż wszyscy Członkowie Grupy zawarli w latach 2005-2008 umowy kredytu, nominowane w PLN, a indeksowane do waluty obcej, z (…) Bank S.A., będącym poprzednikiem prawnym pozwanego, zaś umowy te zawierały niedozwolone klauzule umowne przewidujące dowolność w ustalaniu wysokości zobowiązań dłużnika przez bank bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych. Szczegółowe okoliczności związane z zawarciem przez poszczególnych Członków Grupy umów kredytu nie zostały również wskazane w treści oświadczeń o przystąpieniu do grupy. Opisanie wspólnego dla wszystkich Członków Grupy mechanizmu działania stanowiło jednak wystarczającą podstawę uznania, iż żądanie pozwu zostało dostatecznie uzasadnione, a podstawa faktyczna poszczególnych roszczeń była taka sama. Oczywistym jest, iż powoływane przez pozwanego okoliczności dotyczące konkretnych stosunków prawnych łączących poszczególnych Członków Grupy z pozwanym nie mogły stanowić części składowej zaprezentowanej w pozwie podstawy faktycznej roszczenia o ustalenie, choć niewykluczone jest, iż rozważenie przedmiotowych okoliczności będzie niezbędne przy rozstrzyganiu o składzie grupy oraz zasadności dochodzonego roszczenia. W omawianym aspekcie zwrócić należało jednak uwagę na stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 stycznia 2015 r. (I CSK 533/14), iż wydanie w postępowaniu grupowym wyroku ustalającego, dotyczącego dużej grupy osób, ma na celu jedynie ustalenie odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie, nie chodzi natomiast o ustalenie także poniesienia szkody przez każdego z poszczególnych powodów, co może, ale nie musi, stać się przedmiotem oceny dopiero w indywidualnych procesach, o ile po uwzględnieniu powództwa o ustalenie nie dojdzie do zawarcia indywidualnych ugód pozasądowych. Jeżeli zaś dojdzie do postępowań indywidualnych, w których wyrok wydany w postępowaniu grupowym będzie stanowił prejudykat, to dopiero w tych postępowaniach zostaną zbadane okoliczności indywidualne. Przedmiotem postępowania grupowego przy żądaniu ustalenia są więc tylko okoliczności wspólne wszystkim Członkom Grupy, a nie okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych Członków, które będą badane dopiero w późniejszych indywidualnych procesach (por. również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015 r., sygn. akt II CSK 768/14).

Podobnie rzecz się ma z powoływaną przez skarżącego kwestią nieposiadania przez większość Członków Grupy legitymacji procesowej w żądaniu ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytu (ewentualnie ustalenia niezwiązania kwestionowanym postanowieniem umownym) ze względu na złożenie oświadczeń o przystąpieniu do Grupy wyłącznie przez jednego kredytobiorcę, mimo zawarcia przez bank umów z więcej niż jednym kredytobiorcą. Wywody w tym zakresie, jak i ustosunkowywanie się do przedmiotowej kwestii stanowczo uznać należy za przedwczesne, gdyż – jak wskazywano powyżej – ocena charakteru sprawy w kontekście możliwości rozpoznania jej w postępowaniu grupowym następuje wyłącznie w ramach wskazanego przez powoda roszczenia i nakreślonych przez niego okoliczności faktycznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1012/15), co nadto istotne nie został jeszcze ustalony skład grupy – nie wiadomo zatem, czy osoby których dotyczą zastrzeżenia pozwanego zostaną objęte postanowieniem w tym przedmiocie. W tym kontekście dodać należy również, iż stosownie do treści art. 11. ust. 1 i 2 pkt 3 u.d.p.g., po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowaniu grupowego, zaś ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać m.in. informację o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż 1, a nie dłuższym niż 3 miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Krąg osób przystępujących do Grupy może zatem jeszcze ulec rozszerzeniu, co również czyni bezprzedmiotowym odnoszenie się do przedmiotowej materii na obecnym etapie postępowania.

Skarżący zarzucił również, iż Sąd pierwszej instancji błędnie uznał, że roszczenia Członków Grupy są roszczeniami o ochronę konsumentów oraz że wszystkim Członkom Grupy przysługuje status konsumenta, pomimo że część Członków Grupy zawierała umowy kredytu w celu bezpośrednio związanym z ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Ustosunkowując się do przedmiotowych twierdzeń, zaznaczyć należy, iż nie mają one jakiegokolwiek znaczenia na obecnym etapie postępowania. Postępowanie grupowe może bowiem zostać prowadzone z udziałem zaledwie 10 Członków Grupy spełniających wymogi ich udziału w postępowaniu. Tymczasem ani w zażaleniu, ani też w uprzednio składanych pismach pozwany nie wskazywał, aby wśród Członków Grupy liczącej kilkaset osób nie było 10 osób posiadających status konsumenta w stosunkach prawnych z pozwanym, tymczasem jedynie ta okoliczność zdołałaby podważyć prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia. Zarzuty pozwanego w tym zakresie pozostają zaś w sprzeczności z oświadczeniem powoda, który konsekwentnie wskazywał, iż wśród Członków Grupy nie znajdują się osoby niebędące konsumentami, co pozostaje nadto zbieżne z treścią oświadczeń poszczególnych osób o przystąpieniu do grupy. Tego rodzaju zarzuty winny zatem zostać podniesione w środku odwoławczym od rozstrzygnięcia ustalającego skład Grupy, w razie zaliczenia w jej poczet osób niebędących konsumentami.

Nie zasługiwał nadto na uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez pominięcie w uzasadnieniu postanowienia istotnych elementów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w szczególności w zakresie zarzutów pozwanego co do braku interesu prawnego oraz braku legitymacji procesowej Członków Grupy, a także różnic w sytuacji faktycznej Członków Grupy, które to okoliczności były podstawą wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu ze względu na brak jednakowej podstawy faktycznej roszczeń Członków Grupy. Powszechnie w judykaturze przyjmuje się, iż zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w wyjątkowych okolicznościach, tj. jedynie wtedy, gdy treść uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2013 r., sygn. akt III APa 63/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 stycznia 2013 r., sygn. akt I ACa 1075/12). Podkreślenia wymaga, iż rola uzasadnienia sądu pierwszej instancji nie ogranicza się tylko do przekonania stron co do słuszności stanowiska sądu i zgodności z prawem orzeczenia, ale jego zadaniem jest także umożliwienie przeprowadzenia kontroli apelacyjnej. Spełnia ono także funkcję porządkującą, obligując stosujący prawo sąd do prawidłowej i pełnej rekonstrukcji stanu faktycznego i jego subsumcji do miarodajnej normy prawa materialnego, w następstwie czego dochodzi do jej konkretyzacji w sentencji wyroku. Dlatego też dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczna i prawna, powinny być spójne, tworząc logiczną całość (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2013 r., sygn. akt I CSK 314/12). W ocenie Sądu drugiej instancji brak jest podstaw do uznania, iż uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie zawiera danych pozwalających na jego kontrolę. Wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Okręgowy jednoznacznie wskazał, iż kwestia istnienia interesu prawnego, legitymacji procesowej i współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej nie może być przedmiotem oceny na obecnym etapie postępowania, gdyż przepisy art. 1 i 2 u.d.p.g. jednoznacznie wskazują jakie przesłanki sąd bada przy ocenie dopuszczalności postępowania grupowego i nie należą do nich ww. okoliczności. Sąd pierwszej instancji wskazał przy tym, iż oceny tej Sąd dokona w przypadku merytorycznej oceny zasadności powództwa. Jak wynika z poczynionych powyżej rozważań, Sąd Apelacyjny w pełni podziela przedmiotową argumentację Sądu Okręgowego.

Z powyższych przyczyn, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., oddalił zażalenie pozwanego jako niezasadne.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 28 lipca 2017 r.

Written by

  1. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie wysokości roszczeń jest możliwe wyłącznie poprzez wykorzystanie instytucji podgrupy: członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być zróżnicowana w przypadku różnych podgrup.
  2. W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie.
  3. Zgodę na ujednolicenie roszczeń muszą wyrazić wszyscy członkowie grupy.
  4. Wykaz członków grupy, wraz z załączonymi oświadczeniami, z chwilą złożenia do sądu jest traktowany jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. W przypadku występowania rozbieżności w wykazie, sąd może wezwać reprezentanta grupy do usunięcia braków lub odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy.
  5. Brak daty na oświadczeniu woli członka grupy o przystąpieniu do grupy nie wpływa na wiarygodność oświadczenia.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie:                    SSA Jan Gibiec, SSA Małgorzata Lamparska

po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa D. D. działającej w imieniu własnym i jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o ustalenie na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 2005/15

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. Powyższe uzasadnił tym, że powódka D. D. działająca jako reprezentant grupy wniosła o ustalenie braku związania reprezentanta i członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanymi do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a ustalanego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zmiennego oprocentowania z uwagi na fakt, iż klauzule te mają charakter abuzywny (np. § 2 ust. 1 umów w zakresie zapisu „nominowanego do waluty CHF, według kursu kupna walut obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz”, § 3 ust. 2 umów, § 5 ust. 5 (wzór PTF) i następne por. k. 2-3 akt). Wniosła dalej o ustalenie, że strony są związane umową w pozostałym zakresie i o ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku w tym zakresie, a nadto o ustalenie, że powódka oraz członkowie grupy winni spłacać wierzytelność wynikającą z umów kredytu z pominięciem ww. zapisów, tj. w wysokości określonej w umowie w walucie polskiej z oprocentowaniem wynikającym z § 2 ust. 4 umowy w zakresie objętym powództwem tj. od dnia 18 lutego 2006r. do dnia 30 listopada 2008 r.

Powódka wskazała, iż grupa składa się z 55 członków i spełnia kryteria objęcia ich postępowaniem grupowym w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”). Członkowie grupy dochodzą bowiem roszczenia wynikającego z zawarcia z pozwanym bankiem umów o kredyt hipoteczny jako konsumenci. Są to roszczenia jednego rodzaju, albowiem każdy z członków grupy posiada wobec strony pozwanej roszczenie o ustalenie takiej samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej, w oparciu o takie same okoliczności faktyczne tj. dowolność ustalania kursu kupna CHF do waloryzowania umowy iustalenia zapisu rachunkowego zadłużenia w CHF, brak wyjaśnienia dlaczego do wypłaty zastosowano kurs kupna waluty, a do spłaty kurs sprzedaży, a nadto zastrzeżenie na rzecz banku prawa do wiążącej interpretacji umowy w zakresie zmiany warunków oprocentowania. Wskazała też, że różnice między umowami zawartymi przez członków grupy co do odmiennego określenia numeracji postanowień oraz wpisania nieznacznej różnicy stylistycznej w jednym zdaniu, nie wpływają tu na możliwość wspólnego rozpatrzenia sprawy, gdyż nie są to różnice znaczeniowe.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (…) S.A. z siedzibą we W. podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wniosła o odrzucenie złożonego pozwu. Strona pozwana nie kwestionowała, iż członkowie grupy mają tu przymiot konsumentów. Zarzuciła jednakże, że kwestionuje prawdziwość oświadczeń członków grupy, podnosząc, że tylko cztery z 55 oświadczeń zostały, jak wynika z daty na oświadczeniach, złożone po dniu 17 września 2015 r., pozostałe zaś mają datę dużo wcześniejszą albo w ogóle nie mają wskazanej daty, nie są więc w ocenie strony pozwanej wiarygodne. Wskazała też, że nie została spełniona przesłanka wymaganej liczby osób w zakresie roszczeń numer 3, 4, 5, gdyż sformułowanie zawarte w pozwie nie odpowiada woli osób składających oświadczenie o przystąpieniu. Podniosła ponadto, że roszczenie członków grupy nie jest też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej roszczeń w zakresie roszczenia nr 2, albowiem doszło tu do zawarcia z 12 członkami grupy aneksów do umów kredytowych zawierających zmianę klauzuli zmiennego oprocentowania zastępując ją mechanizmem LIBOR 6 M + stała marża banku, a zatem osoby te nie posiadają interesu prawnego w niniejszym postępowaniu. Zarzuciła też różnorodność postanowień, które powódka wskazała jako abuzywne i z których wywodzi pozostałe roszczenia, a to § 5 ust. 5 (wzór PTF) i § 6 ust. 1 i 2 (wzór (…)). Podniosła również, że okoliczności faktyczne w odniesieniu do poszczególnych członków grupy nie są takie same, jak podaje powódka, gdyż wskazane elementy takie jak data zawarcia umowy, kwota kredytu, wysokość oprocentowania odnoszą się do umowy kredytowej każdego konkretnego członka grupy i stanowią osobny fakt.

Sąd Okręgowy uznał, że zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego zostały uregulowane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym postępowanie grupowe jest członków grupy. Jednorodzajowymi roszczeniami są zaś niewątpliwie roszczenia pieniężne. Natomiast w odniesieniu do pozostałych roszczeń o zasądzenie świadczeń (niepieniężnych) jednorodzajowość występuje wtedy, gdy reprezentant grupy dochodzi na rzecz wszystkich członków grupy jednorodzajowego sposobu zachowania się pozwanego, np. występuje z żądaniem zaniechania dokonywania przez przedsiębiorcę określonej nieuczciwej praktyki rynkowej. Roszczenia członków grupy mają charakter roszczeń jednorodzajowych. Każdy z nich zawarł bowiem umowę zawierającą postanowienie, które – mimo różnic w użytych sformułowaniach – wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Roszczenia te są natomiast wywodzone z faktu zamieszczenia w umowach członków grupy klauzul abuzywnych i w efekcie zmierzają tu do uznania postanowień zawierających te klauzule za nieważne.

Sąd I instancji uznał, co do kwestii zwarcia aneksów do umowy kredytu przez część członków grupy, skutkujących tu, zdaniem strony pozwanej, zmianą podstawy faktycznej roszczenia wobec tych osób, to w ocenie Sądu, powyższa okoliczność nie przesądza o braku oparcia roszczeń na jednakowej podstawie faktycznej. W niniejszej sprawie jednakowość podstawy faktycznej została bowiem określona w pozwie jako „taka sama podstawa faktyczna”. Pojęcie to opisuje sytuację, w której wystąpiło wiele podobnych zdarzeń faktycznych, a kwestie wspólne dla całej grupy przeważają nad zagadnieniami ściśle indywidualnymi. Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami poszczególnych roszczeń nie stoi zatem na przeszkodzie uznaniu, iż roszczenia są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu, fakt zawarcia przez 12 członków grupy ze stroną pozwaną aneksów do umowy kredytu, nie miał tu wpływu na ocenę elementów stanu faktycznego, które ze względu na treść żądania pozwu są wspólne dla wszystkich członków grupy, przy uwzględnieniu faktu, iż przedmiotowe aneksy nie obowiązywały w okresie, objętym żądaniem pozwu. Dla Sądu kluczowym pozostaje, iż w okresie objętym pozwem obowiązywały zawarte w umowach kredytu postanowienia, które powódka wskazała jako mające charakter klauzul abuzywnych – wprowadzających w stosunku do każdego z członków grupy identyczny mechanizm, a polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – zdaniem powódki – nieważnością umów w tym zakresie. Również zarzut strony pozwanej dotyczący odmienności sformułowania postanowień umownych w umowach zawartych z poszczególnymi członkami grupy nie znajduje uzasadnienia. Weryfikacja brzmienia postanowień umownych, wskazanych w pozwie prowadzi bowiem do wniosku, iż regulują one tą samą materię w zakresie stosunków prawnych nawiązanych przez członków grupy ze stroną pozwaną.

Pozwany nie zgodził się z tym postanowieniem i zaskarżył je w całości zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie:

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucam naruszenie przepisów postępowania, to jest:

a) art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. polegające na wydaniu postanowienia w zakresie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym pomimo braku sprecyzowania (ustalenia) rzeczywistego żądania powoda;

b) art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez: (i) niewskazanie, które z przedłożonych przez powoda oświadczeń członków grupy sąd brał pod uwagę przy wydaniu orzeczenia i które podlegały ocenie sądu, (ii) niewskazanie i niewyjaśnienie co stanowiło podstawę uznania przez Sąd, że wolą członków grupy jest osiągnięcie celu, który został wyrażony w żądaniu pozwu, (iii) niewskazanie na jakiej podstawie dokonał ustaleń że „umowy poszczególnych członków grupy zawierają postanowienia, które wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu”, w sytuacji gdy nie było przeprowadzone postępowanie dowodowe, ani nie zostały w sprawie dopuszczone żadne dowody.

a nadto:

c) art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 6 ust. 2 u.d.p.g., art. 78 § 1 k.c. i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez uznanie, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy pozwala na ustalenie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, co doprowadziło do nieuzasadnionego przyjęcia sprawy do rozpoznania;

d) art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 6 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez uznanie, że data wskazana na oświadczeniach (złożonych przy pozwie) poszczególnych członków grupy złożonych przed 17 września 2015 r. nie wpływa na ich wiarygodność, pomimo tego, że zawarta w oświadczeniach treść odwołuje się do zdarzeń prawnych, które nie miały miejsca w dacie złożenia oświadczenia, a które miało miejsca kilka tygodni po złożeniu poszczególnych oświadczeń.

Mając na uwadze powyższe okoliczności wniósł o:

uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu, a ewentualnie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu w całości, bądź o zmianę postanowienia i odrzucenia pozwu w zakresie roszczeń numer 3, 4 i 5 oraz o zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 ustawy wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5). W przypadku, gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 u.d.p.g., [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 u.d.p.g., [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że powód prawidłowo sprecyzował swoje roszczenie. Roszczenia powoda, czyli wszystkich członków grupy są jednorodzajowe. Z treści oświadczeń poszczególnych członków grupy wynika, że ich zamiarem nie było wystąpienie z wieloma roszczeniami (pięcioma), na które powołuje się pozwany. Roszczenia członków grupy są tożsame i dotyczące tożsamych kwestii. Otóż zasadnie przyjął Sąd I instancji, że powód wystąpił z powództwem o ustalenie braku zawiązania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, ale indeksowanymi do waluty obcej w zakresie przeliczenia kwoty kredytu wyrażonego w PLN według kursu kupna ustalonego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zamiennego oprocentowania, które to klauzule mają brzmienie wskazane w petitum pozwu, czyli z jednym roszczeniem. Kolejne wnioski procesowe powoda nie stanowią już odrębnych roszczeń, ale są jedynie konsekwencją w stosunku do członków grupy uznania roszczenia powoda za uzasadnione. Powód zarzuca bowiem abuzywność postanowień umów kredytowych zawartych z pozwanym przez poszczególnych członków grupy w oparciu o przepis art. 3851 § 1 k.c.

Wadliwy jest także zarzut pozwanego, jakoby powód nie oznaczył roszczenia pieniężnego. W niniejszej sprawie powód dochodzi w pozwie grupowym uznania postanowienia umownego przewidującego wyżej opisany mechanizm indeksacji za nieważny i stąd też, nie musi precyzować roszczenia pieniężnego.

Kolejnym zarzutem pozwanego jest brak wystarczającego uzasadnienia przez Sąd Okręgowy dowodów, na których oparł swoje rozstrzygnięcie. Chodzi głównie o oświadczenia poszczególnych członków grupy. Otóż, w ocenie Sądu Apelacyjnego, oświadczenia członków grupy zostały złożone do akt sprawy i ta okoliczność nie jest kwestionowana. Oświadczenia te były przedmiotem analizy Sądu I instancji, który uznał, że są wystarczające dla oceny przesłanek rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Sąd wskazał także, że roszczenia realizowane przez poszczególnych członków grupy wynikają z abuzywności postanowień umów kredytowych zawieranych uprzednio przez poszczególne osoby. Przedwczesnym jest także, na tym etapie postępowania, dokonywania oceny, czy istotnie te postanowienia umów są abuzywne, ponieważ ocena taka może być dokonana w postępowaniu rozpoznawczym, po uznania za dopuszczalne rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Okoliczność natomiast, że poszczególne umowy kredytowe były zawierane w oparciu o różne wzorce umowne, regulaminy oraz, że inaczej mogły być spełniane obowiązki informacyjne wobec członków grupy jako konsumentów, nie zmienia postaci rzeczy, że wszystkie ich roszczenia są realizowane w oparciu o jednakową podstawę faktyczną.

W końcu pozwany podniósł zarzut wadliwości samych oświadczeń. W szczególności pozwany zarzucił, że oświadczenia członków grupy nie są wiarygodne ponieważ data zawarta w oświadczeniach dotyczy zdarzeń, które nastąpiły po dacie złożenia oświadczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, kwestia ta była przedmiotem oceny Sądu Okręgowego, który uznał, że członkowie grupy wyrazili wolę wystąpienia z pozwem zbiorowym przeciwko pozwanej, a dla ważności oświadczenia woli w formie dokumentowej nie jest miarodajna data złożenia. Kwestia, kiedy oświadczenia zostało złożone podlega wyłącznie ocenie dowodowej. Stąd, w ocenie Sądu Okręgowego i pogląd ten podziela Sąd Odwoławczy, zamieszczone na dokumencie daty nie wpływają na wiarygodność oświadczenia zawartego w jego treści, a jedynie zawierają faktyczną datę jego złożenia. Brak jest podstaw do twierdzenia, że oświadczenia woli członków grupy o przystąpieniu do grupy winny zawierać datę ich sporządzenia. Brak jest bowiem takiego obowiązku w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepis art. 6 ust. 2 tej ustawy przewiduje jedynie, że oświadczenia członka grupy musi wyrażać jego wolę przystąpienia do grupy oraz zgodę na to, by funkcję reprezentanta grupy pełniła konkretna osoba.

W świetle przytoczonych powyżej okoliczności orzeczono jak na wstępie, oddalając zażalenie (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi Wydział I Cywilny z dnia 15 marca 2017 r.

Written by

  1. Pojęcie „roszczenia” na gruncie art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego.
  2. W postępowaniu grupowym dopuszczalne jest dochodzenie zarówno powództwa o świadczenie, jak i powództwa o ustalenie, bądź powództwa o ukształtowanie stosunku prawnego.
  3. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne w przypadku występowania pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nieznacznych różnic, pod warunkiem, że istotne okoliczności faktyczne uzasadniają żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Istotą postępowania grupowego jest bowiem wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń.
  4. Okoliczności różnicujące sytuację członków grupy pod względem podmiotowym lub przedmiotowym nie podlegają badaniu na etapie ustalania dopuszczalności postępowania grupowego.
  5. Ze względu na założenia aksjologiczne leżące u podstaw wprowadzenia regulacji art. 8 u.d.p.g. (zachowanie równowagi procesowej stron, zapobieżenie „pozwom pieniaczym”), w postępowaniu grupowym zasadą powinno być uwzględnienie przez sąd wniosku o wyznaczenie kaucji aktorycznej.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Dariusz Limiera

Sędziowie:                     SSA (…), SSO (del.) Bożena Rządzińska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2017 r. w Łodzi na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie na skutek zażalenia strony pozwanej od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 519/16

postanawia:

  1. oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie, w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego oraz wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, w pkt. 1. postanowił rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym; w pkt. 2. oddalić wniosek pozwanego o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Uzasadniając opisane rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wskazał, że pozwem z dnia 4 kwietnia 2016 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W., Miejski Rzecznik Konsumentów w W. wniósł, na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 18 stycznia 2010 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) oraz na podstawie oświadczeń konsumentów – członków grupy – o wyrażeniu zgody na działanie w niniejszym postępowaniu w charakterze reprezentanta grupy, o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, zarządzenie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, wydanie na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. postanowienia co do składu grupy konsumentów i objęcie tym postanowieniem 388 konsumentów wskazanych co do tożsamości w zestawieniu załączonym do pozwu, jak i wszystkich konsumentów, którzy przed upływem terminu wyznaczonego przez Sąd na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. złożą reprezentantowi grupy oświadczenie o przystąpieniu do grupy; ponadto wniósł o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w części regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem (…), zgłosił żądania ewentualne w zakresie ustalenia nieważności umów w całości lub w części oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o odrzucenie pozwu podnosząc, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek przyjęcia sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym pozwany wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 86.400,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany wniósł nadto o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy wywiódł, że przed merytoryczną oceną powództwa grupowego prowadzone jest postępowanie w przedmiocie dopuszczalności grupowego dochodzenia roszczeń i niniejsze orzeczenie tego dotyczy. Przedmiotowym rozstrzygnięciem Sąd ustala jedynie czy w odniesieniu do osób stanowiących grupę inicjującą niniejsze postępowanie zaistniały przesłanki z art. 1 u.d.p.g. pozwalające na rozpoznanie zgłoszonych przez nich roszczeń w trybie tego postępowania.

Aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić, konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, tj.: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych ( art. 1 u.d.p.g.).

Z „tą samą” (identyczną) podstawą faktyczną dochodzonych roszczeń mamy do czynienia, gdy zachodzi tożsamość okoliczności faktycznych, a ochrona prawna jest dochodzona przez uczestników jednego zdarzenia, czyli zachodzi więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. „Taka sama” (tożsama) podstawa faktyczna oznacza podobieństwo między poszczególnymi stanami faktycznymi. Z „taką samą” podstawą faktyczną mamy więc do czynienia, gdy wystąpi wiele podobnych zdarzeń faktycznych, analogiczny musi być podstawowy zespół faktów stanowiących podstawę powstania spornego stosunku prawnego oraz konkretnego roszczenia. Pojęcie podstawy faktycznej należy rozumieć jako określony zespół elementów stanu faktycznego, które są przywoływane celem udowodnienia powództwa. Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego.

Rozważając tożsamość podstawy faktycznej, Sąd Okręgowy wskazał, że istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji faktycznej członków grupy. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Warunek „typowości” zostaje spełniony, gdy sytuacja prawna lub faktyczna członków jest jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Strona powodowa stała na stanowisku, że mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych był identyczny, a umowy były zawierane w ramach oferowania przez poprzedników pozwanego identycznej usługi finansowej tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazane mierniki waloryzacji, sposób określenia w umowach kwoty kredytu, sposób wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposób spłaty kredytu.

Jak słusznie wskazywał pozwany, w przedmiotowej sprawie sytuacja członków grupy inicjującej postępowanie grupowe jest zróżnicowana w zależności od tego, czy doszło do podpisania przez nich aneksu do umowy kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (47%) czy też nie. Ponadto pozwany podnosił, że nie wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytu jako konsumenci, nadto powoływał się na różnice podmiotowe członków grupy m. in. w ich wykształceniu, doświadczeniu i świadomości oraz okresie i sposobie zawierania umowy.

Rozważając charakter roszczeń i podstawy faktycznej Sąd Okręgowy stwierdził, że roszczenia dochodzone przez powoda są jednego rodzaju. Wątpliwości natomiast budzi to, czy są one oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Dla stwierdzenia dopuszczalności powództwa grupowego wystarczające jest jednak, by co najmniej 10 osób dochodziło roszczeń jednego rodzaju opartych na takiej samej podstawie faktycznej. Natomiast ustalenie czy wszystkie osoby, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy mogą być jej członkami – jest kolejnym etapem postępowania grupowego, który zgodnie z art. 17 u.d.p.g. kończy się wydaniem postanowienia co do składu grupy.

W badanej sprawie liczba osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, są konsumentami i zawarły umowy oparte na takich samych kwestionowanych wzorcach umownych bez aneksów, jest większa niż 10. Roszczenia tych osób są jednego rodzaju i oparte na tożsamej podstawie faktycznej tj. na żądaniu ustalenia nieważności części lub całości umowy kredytu opartego na tych samych wzorcach umownych.

Natomiast formowanie grupy i ustalenie jej składu jest kolejną fazą postępowania grupowego. Na tym etapie sąd ustala przynależność poszczególnych osób do grupy oraz to, czy elementy różnicujące są na tyle istotne, by uniemożliwić ich uczestnictwo w postępowaniu grupowym. Wtedy też Sąd rozstrzygnie m.in. to czy aneksy zmieniające kwestionowane umowy wyłączają możliwość uczestnictwa w niniejszym postępowaniu.

W zakresie zarzutu różnic podmiotowych, wyrażających się w różnych cechach członków grupy inicjującej niniejsze postępowanie tj. ich wykształcenia i doświadczenia, Sąd Okręgowy stwierdził, że przy twierdzeniach powoda koncentrujących się na wadliwej konstrukcji prawnej postanowień umownych o tożsamej treści, okoliczności faktyczne takie jak różnice w wykształceniu czy też doświadczeniu zawodowym nie mają decydującego znaczenia. W tak skonstruowanym powództwie Sąd będzie miał za zadanie zbadać przede wszystkim zarzuty oparte na prawie, a nie na okolicznościach związanych z właściwościami osobistymi uczestników kwestionowanych czynności. Takie założenie przyjął powód, który nie wywodził, by nieważność czynności prawnej miała wynikać np. z nieporadności powodów. Powód zakreślił podstawę faktyczną wskazując na wadliwą konstrukcję prawną zawartych umów. Dlatego też wyłącznie ta okoliczność powinna być przedmiotem niniejszego postępowania również w aspekcie naruszenia zasad współżycia społecznego.

Zarzut pozwanego dotyczący niedopuszczalności powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w postępowaniu grupowym, również Sąd Okręgowy uznał za chybiony. Podkreślił, że w literaturze słusznie zauważono, że termin „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (odmiennie niż użyty w art. 2 u.d.p.g.), należy postrzegać jako roszczenie procesowe. W konsekwencji postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie. Dopuszczalne jest wytaczanie w tym trybie także powództw o ustalenie czy o ukształtowanie. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw, by uznać, że przesłanka jednorodzajowości roszczeń dotyczy wyłącznie powództw o zasądzenie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom. do art. 1 u.d.p.g., Legalis). Zdaniem Sądu, w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest wytaczanie także powództwa o ustalenie czy też o ukształtowanie (por. SN w uzasadnieniu postanowienia z 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14).

Natomiast istotną różnicą pomiędzy wytoczeniem powództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. a powództwem z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. „o ustalenie odpowiedzialności pozwanego” jest konieczność wykazania przez powoda interesu prawnego jeśli dochodzi roszczenia w trybie art. 189 k.p.c. Jednakże na etapie stwierdzania dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym, Sąd jeszcze nie bada istnienia bądź nieistnienia interesu prawnego powoda w dochodzeniu tak skonstruowanego roszczenia.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy uznał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przesłanki dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym zostały spełnione. Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł na podstawie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 86.400,00 zł.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej. W ocenie Sądu Okręgowego pozwany nie uprawdopodobnił przede wszystkim tego, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję. Sąd Okręgowy dodał, że w świetle § 4 ust. 6 umowy z dnia 3 listopada 2015 r. zawartej pomiędzy reprezentantem grupy – Miejskim Rzecznikiem Konsumentów w W. z pełnomocnikiem, ewentualność poniesienia kosztów procesu została przewidziana, a pełnomocnik zobowiązany został do ich zabezpieczenia. Konkludując, pozwany nie uprawdopodobnił, by istniało jakiekolwiek ryzyko problemów z wyegzekwowaniem zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. W konsekwencji nie wykazał zasadności żądania zabezpieczenia tych kosztów.

W zażaleniu na opisane rozstrzygnięcie, pozwany zaskarżając postanowienie w całości, wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy zarówno w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego, jak i w przedmiocie kaucji do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o zwrocie przez powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez odrzucenie pozwu w całości na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g., zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 86.400,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie, jak również o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił kwestionowanemu postanowieniu:

  1. naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym bez określenia kryteriów przynależności do grupy – tj. bez określenia, jakie okoliczności tej sprawy, w ocenie Sądu, wyznaczają taką samą podstawę roszczeń w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. oraz jednocześnie naruszenie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. przez jego błędną wykładnię, tj. uznanie, że okoliczności te (okoliczności wyznaczające taką samą podstawę roszczeń) zostaną poddane badaniu i określeniu dopiero na etapie kształtowania składu grupy, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, gdyż spowodowało wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym bez rozpoznania istoty sprawy w tym zakresie;
  2. naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym bez określenia, którzy członkowie grupy w sprawie niniejszej dochodzą roszczeń opartych na takiej samej podstawie faktycznej (a którzy nie), co jest konsekwencją zaniechania określenia, jakie okoliczności w tej sprawie wyznaczają taką samą podstawę roszczeń;
  3. naruszenie art. 58 § 2 k.c. oraz art. 3531c. przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że dla oceny umowy w kontekście zgodności z zasadami współżycia społecznego mają znaczenie jedynie kwestie prawne, natomiast nie mają znaczenia okoliczności faktyczne (w tym właściwości osobiste stron tej czynności prawnej), podczas gdy z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że zgodność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego jest zawsze zagadnieniem „kontekstu faktycznego, tj. okoliczności danego wypadku”, co świadczy także o naruszeniu art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., gdyż na etapie badania dopuszczalności Sąd bezpodstawnie przyjął a priori, że właściwości osobiste członków grupy, takie jak wykształcenie czy doświadczenie zawodowe, nie mają znaczenia dla oceny podstawy faktycznej roszczeń;
  4. naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez pominięcie istotnych różnic w okolicznościach faktycznych stanowiących podstawę roszczeń poszczególnych członków grupy – kluczowych dla oceny zasadności tych roszczeń, stwierdzenie których to różnic uzasadniało odrzucenie pozwu (ze względu na niespełnienie – a co najmniej niewykazanie spełnienia – wynikającego z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymogu tożsamości podstawy faktycznej roszczeń wszystkich członków grupy);
  5. naruszenie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przez błędne przyjęcie, że przedmiotem postępowania grupowego mogą być roszczenia o ustalenie nieważności na podstawie art. 189 k.p.c., które nie mieszczą się w zakresie roszczeń o ustalenie odpowiedzialności za roszczenie pieniężne w rozumieniu art. 2 ust. 3 d.p.g.;
  6. naruszenie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. przez przyjęcie, że przesłanką zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu jest uprawdopodobnienie przez pozwanego, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub, że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego” oraz, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie przyszłego roszczenia o zasądzenie kosztów uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej, podczas gdy żadna z tych przesłanek nie wynika z tego przepisu;

oraz przez przyjęcie, że zobowiązanie pełnomocników procesowych powoda wobec powoda, na podstawie § 4 ust. 6 Umowy o obsługę prawną powoda w tym postępowaniu, do zdeponowania odpowiedniej kwoty na pokrycie kosztów procesu obciążających powoda na wypadek przegranej, eliminuje potrzebę złożenia kaucji, gdy tymczasem jest to wyłącznie zobowiązanie dwustronne pełnomocników powoda wobec powoda (co więcej, nie udowodniono, że zostało ono wykonane), a ponadto to powodowi, a nie bankowi, przysługiwać będzie ewentualnie roszczenie wobec pełnomocników powoda.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył:

Zażalenie nie jest zasadne.

Zarzuty wywiedzionego środka zaskarżenia w ramach zagadnienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym koncentrują sie na dwóch zasadniczych kwestiach: po pierwsze – wadliwego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że przedmiotem postępowania grupowego mogą być roszczenia o ustalenie nieważności umowy na podstawie art. 189 k.p.c., nie mieszczące się w zakresie roszczeń o ustalenie odpowiedzialności za roszczenia pieniężne w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g., po wtóre – błędnego przyjęcia, że istnieje taka sama podstawa faktyczna roszczeń bez zbadania kryteriów przynależności do grupy, bez zbadania, którzy członkowie grupy dochodzą roszczeń opartych na takiej samej podstawie faktycznej i bez badania właściwości osobistych stron czynności prawnych w kontekście zgodności umowy z zasadami współżycia społecznego.

W pierwszej kolejności odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 1 ust. 1 u.d.p.g. należy stwierdzić, że przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 u.d.p.g. Z powołanych przepisów wynika, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa co najmniej 10 osób dochodzi roszczenia jednego rodzaju, opartego na jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawie faktycznej. Pojęcie „roszczenie” – użyte w art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego. Roszczenie procesowe stanowi oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożonego sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej. Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Zatem członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie — o zasądzenie świadczenia, o ustalenie istnienia lub nieistnienia określonego prawa lub stosunku prawnego, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (por. M. Rejdak, Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym, PPH 2010, nr 8, s. 22-26). Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym posługuje się także kryterium żądania zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, a w konsekwencji wyróżnia roszczenia pieniężne i niepieniężne (art. 2, art. 6 ust. 1 pkt 3, art. 16, art. 22, art. 23 u.d.p.g.). W świetle poczynionych uwag uprawnionym jest wniosek, że do kategorii roszczeń objętych zakresem postępowania o dochodzeniu roszczeń w sprawach grupowych wolno zaliczyć powództwa o świadczenie, ale również o ustalenie, ukształtowanie stosunku prawnego.

W konsekwencji, wbrew wywodom zażalenia, postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie, co trafnie zaakcentował Sąd I instancji. Dopuszczalne jest wytaczanie w tym trybie także powództw o ustalenie, czy o ukształtowanie. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw, by uznać, że przesłanka jednorodzajowości roszczeń dotyczy wyłącznie powództw o zasądzenie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom do art. 1 u.d.p.g., Legalis, por. uzasadnienie postanowienia SN z 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, Legalis).

Zarzut naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., w którym skarżący kwestionuje rozpoznanie istoty sprawy, w sytuacji, gdy nie określone zostały kryteria przynależności do grupy, nie określono okoliczności, które wyznaczają taką samą podstawę roszczeń w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g., jak też nie określono, którzy konkretnie członkowie grupy dochodzą roszczeń opartych na takiej samej podstawie faktycznej, trzeba uznać za chybiony.

Wywód w zakreślonej zarzutem materii rozpocząć wypada od kilku uwag natury ogólnej. W świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że podstawą faktyczną postępowania grupowego jest zespół okoliczności faktycznych uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Potencjalnie nieograniczona liczba różnorodnych stanów faktycznych skłania do wniosku, że ocena jednakowości podstawy faktycznej musi być dokonywana ad casum, a zakres sędziowskiej oceny jest w wypadku tej przesłanki stosunkowo szeroki (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, Warszawa 2010, s. 43-44, 47).

W zaprezentowane stanowisko doktryny wpisuje się sama postawa powoda, który wskazuje na brak tożsamości podstaw faktycznych roszczeń, podkreślając, że nie są dochodzone na tej samej, ale takiej samej podstawie faktycznej. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy.

Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa, jak charakter indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość (komentarz A. J. do Ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Legalis).

Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, co trafnie podkreśla Sąd Okręgowy. Żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być zatem typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania.

Sąd Okręgowy, w ramach identyfikowania jednakowej podstawy faktycznej, wskazał na identyczny mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych, na to, że umowy były zawierane w ramach oferowania przez poprzedników pozwanego identycznej usługi finansowej tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazanych mierników waloryzacji, sposobu określenia w umowach kwoty kredytu, sposobu wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposobu spłaty kredytu. Innymi słowy, konstrukcja mechanizmu waloryzowania świadczenia kredytobiorców kursem (…) była identyczna we wszystkich umowach członków grupy, co pozwoliło poprzez pozytywne wspólne okoliczności ustalić jednakową podstawę faktyczną, a tym samym, wbrew zarzutom zażalenia zakreślić granice przedmiotowe postępowania.

Natomiast na etapie postępowania objętego badaniem dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie zachodzi obowiązek rozstrzygania o okolicznościach negatywnych, które skutkowałyby wyłączenie któregoś członka grupy. Rozstrzygnięcie w tym zakresie, wydane stosownie do regulacji art. 17 u.d.p.g. nastąpi na etapie formowania grupy, kiedy ustalana będzie przynależność poszczególnych osób do grupy oraz to, czy elementy różnicujące są na tyle istotne, by uniemożliwić ich uczestnictwo w postępowaniu grupowym. Natomiast na badanym etapie dopuszczalności postępowania grupowego istotną okolicznością jest, aby 10 członków grupy  spełniało warunki ich udziału w takim postępowaniu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15, http:classaction.pl; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, Legalis).

W przypadku spraw o roszczenia pieniężne, przynależność (a ściślej – okoliczności potwierdzające, że roszczenie danej osoby mieści się w granicach wzorca wyznaczonego w postanowieniu o dopuszczalności postępowania grupowego) musi zostać udowodniona; w sprawach o roszczenia niepieniężne wystarczy uprawdopodobnienie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom. do art. 17 u.d.p.g., Legalis).

Z materiału dowodowego nie wynika, aby pozwany kwestionował istnienie 10 osób wśród członków licznej grupy objętej pozwem, których żądania opierałyby się na takiej samej podstawie faktycznej, wyżej już opisanej. Wymóg jednolitości ma dotyczyć podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania. W niniejszej sprawie jest to akcentowany już powyżej jednakowy mechanizm waloryzacji kredytu kursem (…). W tym miejscu przywołać wolno zapatrywanie Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w postanowieniu z dnia 8 kwietnia 2016 r., sygn. akt I ACz 534/16, że: „Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej ilości osób”. Natomiast żądanie przez skarżącego sporządzenia imiennego wykazu co najmniej 10-cio osobowej grupy na tym etapie postępowania stanowi nadinterpretację art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Bezpodstawne jest też utożsamianie podstawy faktycznej roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia w sprawie w celu podjęcia merytorycznego rozstrzygnięcia (podobnie postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15, http://classaction.pl).

Skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c. oraz art. 3531 k.c. wskazując, że dla oceny umowy w kontekście zgodności z zasadami współżycia społecznego mają znaczenie nie tylko kwestie prawne, jak stwierdził Sąd Okręgowy, ale również okoliczności faktyczne, w tym właściwości osobiste stron czynności prawnej. Zaniechanie ich ustalenia świadczy, według skarżącego, o naruszeniu art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., albowiem ocena wskazanych okoliczności ma znaczenie dla oceny podstawy faktycznej.

Błędem obarczona jest tak postawiona teza, albowiem, jak wyżej wywiedziono, wspólne elementy podstawy faktycznej, przesądzające o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym zostały przez Sąd Okręgowy wskazane. Natomiast ocena zgodności z zasadami współżycia społecznego powinna być dokonana nie przez pryzmat indywidualnych cech poszczególnych konsumentów, bowiem powód twierdząc, że umowy objęte pozwem są nieważne, dochodzi zbadania ich zgodności z zasadami współżycia społecznego w ujęciu normatywnym. Innymi słowy, badaniu ma podlegać, czy konstrukcja umowy ujęta na podstawie jednego wzorca umownego i wynikający z niej mechanizm waloryzacji jest zgodny z zasadami współżycia społecznego, nie zaś to, czy kredytobiorcy są ludźmi wykształconymi, znającymi rynek finansowy czy też osobami nieporadnymi, znajdującymi się w przymusowej sytuacji w dacie zawierania umowy kredytowej. Wskazane przymioty osobiste konsumentów, nawet, jeśli zostaną ustalone, będą irrelewantne dla rozstrzygnięcia sprawy z perspektywy zasad współżycia społecznego w ujęciu normatywnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 16/15, Legalis).

W tym stanie rzeczy zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c. w powiązaniu z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust.1 u.d.p.g. należy uznać za chybiony.

Reasumując, skoro zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania został zidentyfikowany jako tożsamy przynajmniej dla 10 osób, natomiast okoliczności różnicujące podmiotowo i przedmiotowo sytuację członków grupy (w tym aneksy antyspreadowe) nie należą do czynników badanych na tym etapie postępowania, wolno przyjąć, że zachodzi dopuszczalność wdrożenia postępowania grupowego, co rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie pkt. 1. kwestionowanego postanowienia czyni uzasadnionym.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 8 ust. 1 u.d.p.g., należy przypomnieć, że kaucja aktoryczna w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. W myśl bowiem przywołanego przepisu „na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu”. W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że tego rodzaju sformułowanie nie oznacza dowolności w postępowaniu sądu, lecz nakłada na sąd obowiązek rozważenia wszystkich okoliczności i wydania decyzji w danej sytuacji celowej, choć ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie określa żadnych przesłanek, pozostawiając tę kwestię orzecznictwu i doktrynie, w której dorobku akcentowane jest stanowisko, że zabezpieczenie kosztów procesu na skutek złożenia kaucji aktorycznej stanowi szczególny przypadek postępowania zabezpieczającego, wobec czego, w pewnym zakresie odwołać się należy do ogólnych zasad rządzących postępowaniem zabezpieczającym. D. Z. wskazuje, że: „Cel zabezpieczenia jest zatem zbliżony jak w przypadku zabezpieczenia innych roszczeń i mieści się w granicach interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, w rozumieniu art. 7301 § 2 k.p.c. (D. Z., Postępowanie zabezpieczające, s. 202). W postępowaniu tym jednak przepisów o postępowaniu zabezpieczającym nie stosuje się. Z jednej strony należy więc uwzględnić, że zabezpieczenia udziela się w interesie uprawnionego, z zachowaniem zasady efektywności, tak, aby zapewnić pozwanemu realną możliwość zaspokojenia przyszłego roszczenia o zwrot kosztów. Z drugiej strony, należy mieć na uwadze ogólną zasadę równości stron, wymagającą wyważenia ich interesów i uwzględnienia w niezbędnym zakresie także interesów obowiązanego, tak aby „nie obciążać go ponad miarę”. Biorąc pod uwagę założenia aksjologiczne wprowadzonej regulacji (zachowanie równowagi procesowej stron, zapobieżenie „pozwom pieniaczym”) należy stwierdzić, że zasadą w postępowaniu grupowym powinno być uwzględnianie przez sąd wniosku o wyznaczenie kaucji aktorycznej.

Wśród przesłanek przemawiających przeciwko ustanowieniu kaucji wskazuje się z kolei: okoliczność, iż powód dochodzi w dobrej wierze i w sposób efektywny żądania, które wydaje się rozsądne i mieści w sobie istotne zagadnienie; postępowanie dotyczy skutków bezprawnego, szerokiego w skutkach i przyznanego zachowania pozwanego, a przeciwko ustanowieniu kaucji przemawia interes publiczny, w tym, by postępowanie grupowe toczyło się bez przeszkód; powództwo ma wysokie szanse powodzenia; brak ryzyka, że powód nie zwróci kosztów w razie  przegranej (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom. do art. 8 u.d.p.g., Legalis).

Odwołując się więc do poglądów doktryny, Sąd Okręgowy w okolicznościach badanej sprawy uznał żądanie kaucji za niezasadne, zawierając przekonującą argumentację na poparcie swojego stanowiska procesowego, zasługującą na aprobatę Sądu Apelacyjnego, bo mieszczącą się w granicach kryteriów stosowanych w tego rodzaju postępowaniu.

Ze wskazanych powyżej wszystkich względów, zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku art. 397 § 2 k.p.c. Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. o kosztach, w tym postępowania zażaleniowego, Sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 15 marca 2017 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                     SSO Alicja Fronczyk, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2017 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 czerwca 2014 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O., działając jako reprezentant grupy, domagał się ustalenia, że pozwany Bank (…) S. A. z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec Członków Grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z Członkami Grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W.

(pozew – k. 7-31)

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwany Bank (…) S. A. z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610 (…))

Postanowieniem z dnia 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v)

Postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2016 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym. W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwany zaskarżył je w całości. Sądowi Okręgowemu w Warszawie zarzucił nieważność postępowania i pozbawienie możliwości obrony swych praw wskutek naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: u.d.p.g.”).

(postanowienie – k. 48672-48672v)

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie i wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

(postanowienie – k. 48779-48783)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w przedmiotowej sprawie istnieje pewien element związania orzeczeniem zapadłym przed Sądem Apelacyjnym w dniu 21 września 2015 r., zgodnie z którym to orzeczeniem Sąd Apelacyjny zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 maja 2015 r. w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu. Jakakolwiek możliwość zmiany decyzji Sądu w tym względzie i rozstrzygnięcie w myśl wniosku strony pozwanej byłoby możliwe tylko wówczas, jeżeli zaszłyby istotne zmiany w zakresie tych przytoczeń faktycznych, jakie pierwotnie czyniła strona powodowa. Owe przekształcenia podmiotowe, które zdaniem strony pozwanej rzutują na przekształcenie o charakterze przedmiotowym podlegają rozpoznaniu i ewentualnemu uwzględnieniu już na kolejnym etapie rozpoznawania niniejszej sprawy (art. 17 u.d.p.g.). Tym samym, ww. okoliczność była indyferentna dla możliwości wydania postanowienia w niniejszej sprawie.

Jednocześnie podkreślenia wymaga fakt, iż wydając przedmiotowe orzeczenie Sąd bazował na tych przytoczeniach, które zostały poczynione przez stronę powodową w piśmie wszczynającym postępowanie w sprawie (tj. w pozwie) i właśnie te okoliczności podlegają analizie pod kątem dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Co warte podkreślenia, od momentu pierwotnego postanowienia, w którym to postanowieniu Sąd Apelacyjny w Warszawie odniósł się do orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie i odmówił odrzucenia pozwu, w niniejszej sprawie nie zaszły tego rodzaju okoliczności, które kazałyby zrewidować (zarówno w sferze ustaleń faktycznych, jak i ustaleń prawnych) stanowisko Sądu w przedmiotowej sprawie.

Biorąc zatem pod uwagę fakt, iż Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu oraz z uwagi na to, iż Sąd Okręgowy jest związany ustaleniami wynikającymi z postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 września 2015 r., należało orzec jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 7 marca 2017 r.

Written by

  1. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, „grupowość” postępowania wyraża się w wymaganej ex lege kumulacji podmiotowej osób fizycznych, którym – według ich twierdzeń – przysługują określone roszczenia mieszczące się w kategorii prawa podmiotowego.
  2. Do przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego należą: jednorodzajowość roszczeń członków grupy, tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebność grupy, ujednolicenie roszczeń pieniężnych oraz zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Jedynie kumulatywne spełnienie powyższych przesłanek umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSA Irena Piotrowska

Sędziowie:                   SSA Aldona Wapińska

                                      SSO Magdalena Sajur-Kordula (del.), (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. przeciwko (…) Bank Spółce Akcyjnej w W. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanego na pkt 2 postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 października 2016 r., sygn. akt XXV C 1575/15

postanawia:

uchylić pkt 2 postanowienia z dnia 24 października  2016 r. i w tej części przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie w pkt 1 postanowienia z dnia 24 października 2016 r. odrzucił pozwy A. M., W. S. i D. K., w pkt 2 w pozostałym zakresie przyjął pozwy do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Uzasadniając rozstrzygnięcie, Sąd Okręgowy podnosił, że Sąd Apelacyjny w Warszawie przekazując sprawę do ponownego rozpoznania wskazał, że przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym określone w art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) zostały spełnione, czym przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy jest związany. Jednocześnie Sąd Okręgowy wykonując zalecenia Sądu Apelacyjnego zbadał status konsumenta poszczególnych członków grupy stwierdzając, iż niektórzy z członków grup, lub współkredytobiorcy nie występujący w niniejszym procesie, składając wniosek do banku o udzielenie kredytu lub pożyczki wskazywali, że źródłami ich dochodów jest prowadzona działalność gospodarcza. Chwilą decydującą o uznaniu określonej osoby fizycznej za konsumenta jest chwila dokonywania czynności prawnej. Sąd Okręgowy podkreślił, iż z niektórych umów wynika, że zostały one zawarte na dowolny cel konsumpcyjny, ale tych osób nie można, na tej postawie i faktu prowadzenia przez nie działalności gospodarczej, zakwalifikować jako przedsiębiorców. Jeśli rachunkiem spłaty udzielonego kredytu lub pożyczki jest rachunek prowadzonej działalności gospodarczej, to kreuje to domniemanie, że zakup został uczyniony na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, ale ta okoliczność nie została w niniejszej sprawie wykazana. Sąd Okręgowy ustalił, iż z umowy A. M. wynika, że kredyt został udzielony na dowolny cel gospodarczy, a z umowy W. S. i D. K. wynika, że część kredytu jest przeznaczona na zakup nieruchomości komercyjnej. Zatem w ocenie Sądu Okręgowego z treści tych umów wprost wynika, że zostały zawarte w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, co powoduje, że osoby te, w zakresie roszczeń z tych umów, są przedsiębiorcami, co skutkuje odrzuceniem ich pozwów.

Pozwany zaskarżył postanowienie w części obejmującej pkt 2, tj. w zakresie przyjęcia pozwów do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie:

1) przepisów procesowych, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., oraz art. 212 k.p.c. poprzez:

a) nie zastosowanie zaleceń Sądu Apelacyjnego co do sprawdzenia precyzyjności sformułowań żądań obu pozwów w świetle art. 187 § 1 pkt. 1 k.p.c.,

b) nie zastosowanie zaleceń Sądu Apelacyjnego co do zbadania statusu poszczególnych kredytobiorców jako konsumentów z uwzględnieniem konkretnego stosunku zobowiązaniowego;

2) przepisów procesowych, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 325 k.p.c., oraz art. 321 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c., a także art. 128 k.p.c. w zw. z art. 130 § 1 k.p.c w zw. z art. 131 k.p.c. oraz art. 132 k.p.c. poprzez wydanie postanowienia, z którego treści nie wynika w jakim zakresie, co do których kredytobiorców zapadło rozstrzygnięcie dopuszczające do rozpoznania w postępowaniu grupowym, a stan ten wystąpił na skutek braku prawidłowego doręczenia pozwanemu pisma powoda z dnia 30 października 2015 r. zawierającego rozszerzenie pozwu oraz listę nowych członków grupy do pozwu zbiorowego zarejestrowanego pierwotnie pod sygnaturą akt XXV C 530/14 wraz z załącznikami, oraz listę nowych członków grupy do pozwu zbiorowego zarejestrowanego pierwotnie pod sygnaturą akt XXV C 531/14 wraz z załącznikami, a wcześniej zaniechania przez Sąd Okręgowy wezwania pełnomocnika powoda do uzupełnienia braku formalnego pisma z dnia 30 października 2015 r. poprzez dostarczenie do Sądu odpisu tego pisma wraz z załącznikami;

3) przepisu procesowego mającego istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 12 in fine u.d.p.g. poprzez brak notyfikacji – doręczenia pozwanemu wykazu osób, które „przystąpiły do grupy”, a zostały wymienione w załącznikach do pisma powoda z dnia 30 października 2015 r.;

4) przepisów procesowych, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 233 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 i ust. 2 u.d.p.g. oraz art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, podczas gdy przedstawione przez stronę powodową dowody nie potwierdzają tej tezy, a dowody przedstawione przez pozwanego jej przeczą.

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu wraz z zasądzeniem kosztów postępowania, w tym kosztów postępowania zażaleniowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie skutkowało uchyleniem pkt 2 postanowienia z dnia 24 października 2016 r. i w tej części przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., „grupowość” postępowania wyraża się w wymaganej ex lege kumulacji podmiotowej osób fizycznych, którym – według ich twierdzeń – przysługują określone roszczenia mieszczące się w kategorii prawa podmiotowego.

Do przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego należą: jednorodzajowość roszczeń członków grupy, tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebność grupy, ujednolicenie roszczeń pieniężnych, zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Podkreślić należy, że jedynie kumulatywne spełnienie powyższych przesłanek umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 7 września 2015 r. wiążą Sąd Okręgowy, przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

W realiach niniejszej sprawy istotna jest okoliczność, iż Sąd Apelacyjny wskazał, że połączone sprawy należy rozpoznać w trybie u.d.p.g., jednakże przed wydaniem postanowienia dopuszczającego rozpoznanie spraw w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy powinien rozważyć, czy sposób sformułowania żądania pozwu jest w świetle treści art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. dostatecznie precyzyjny oraz dokonać oceny, czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g.

Sąd Apelacyjny zlecił również Sądowi Okręgowemu ustalenie, czy wszyscy członkowie obu grup są konsumentami, a jeżeli nie, rozważenie odrzucenia pozwów co do osób niebędących konsumentami.

Sąd Apelacyjny analizując treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia ustalił, że rozpoznając ponownie sprawę, Sąd Okręgowy wypełnił jedynie zalecenia Sądu Apelacyjnego odnoszące się do zbadania, czy wszyscy członkowie grupy posiadają status konsumenta. Podkreślić należy, iż Sąd Okręgowy wykonując powyższe zalecenie dokonał analizy treści umów kredytowych poszczególnych członków grupy. Powyższa analiza skutkowała  odrzuceniem pozwów A. M., W. S. i D. K. wobec stwierdzenia, że w zakresie roszczeń wynikających z umów kredytowych, wymienione osoby są przedsiębiorcami.

Jednocześnie trafnie zarzucił skarżący, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zaniechał sprawdzenia precyzyjności sformułowań żądań pozwów, jak również oceny, czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zbadanie przez Sąd Okręgowy powyższych kwestii pozwoli ostatecznie przesądzić o dopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 4  k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 21 grudnia 2016 r.

Written by

  1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy stanowi oświadczenie woli. Brak zamieszczenia daty na dokumencie nie ma wpływu na ważność oraz wiarygodność oświadczenia o przystąpieniu do grupy.
  2. Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami roszczeń poszczególnych członków grupy nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że roszczenia te oparte są na takiej samej podstawie faktycznej.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Adam Maciński

Sędziowie:                     SSO Krzysztof Rudnicki, SSO Anna Stańczyk

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa D. D. działającej jako reprezentant grupy przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W. o ustalenie

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powódka D. D. działająca jako reprezentant grupy wniosła o ustalenie braku związania reprezentanta i członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanymi do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a ustalanego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zmiennego oprocentowania, z uwagi na fakt, iż klauzule te mają charakter abuzywny (np. § 2 ust. 1 umów w zakresie zapisu „nominowanego do waluty (…), według kursu kupna walut obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz”, § 3 ust. 2 umów, § 5 ust. 5 (wzór (…)) i następne por. k. 2-3 akt). Wniosła dalej o ustalenie, że strony są związane umową w pozostałym zakresie i o ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku w tym zakresie, a nadto o ustalenie, że powódka oraz członkowie grupy winni spłacać wierzytelność wynikającą z umów kredytu z pominięciem ww. zapisów, tj. w wysokości określonej w umowie w walucie polskiej z oprocentowaniem wynikającym z § 2 ust. 4 umowy w zakresie objętym powództwem tj. od dnia 18 lutego 2006 r. do dnia 30 listopada 2008 r.

Powódka wskazała, iż grupa składa się z 55 członków i spełnia kryteria objęcia ich postępowaniem grupowym w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”). Członkowie grupy dochodzą bowiem roszczenia wynikającego z zawarcia z pozwanym bankiem umów o kredyt hipoteczny jako konsumenci. Są to roszczenia jednego rodzaju, albowiem każdy z członków grupy posiada wobec strony pozwanej roszczenie o ustalenie takiej samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej, w oparciu o takie same okoliczności faktyczne tj. dowolność ustalania kursu kupna (…) do waloryzowania umowy i ustalenia zapisu rachunkowego zadłużenia w (…), brak wyjaśnienia dlaczego do wypłaty zastosowano kurs kupna waluty, a do spłaty kurs sprzedaży, a nadto zastrzeżenie na rzecz banku prawa do wiążącej interpretacji umowy w zakresie zmiany warunków oprocentowania. Wskazała też, że różnice między umowami zawartymi przez członków grupy co do odmiennego określenia numeracji postanowień oraz wpisania nieznacznej różnicy stylistycznej w jednym zdaniu, nie wpływają tu na możliwość wspólnego rozpatrzenia sprawy, gdyż nie są to różnice znaczeniowe.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (…) Bank S.A. z siedzibą we W. podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wniosła o odrzucenie złożonego pozwu. Strona pozwana nie kwestionowała, iż członkowie grupy mają tu przymiot konsumentów. Zarzuciła jednakże, że kwestionuje prawdziwość oświadczeń członków grupy, podnosząc, że tylko cztery z 55 oświadczeń zostały, jak wynika z daty na oświadczeniach, złożone po dniu 17 września 2015 r., pozostałe zaś mają datę dużo wcześniejszą albo w ogóle nie mają wskazanej daty, nie są więc w ocenie strony pozwanej wiarygodne. Wskazała też, że nie została spełniona przesłanka wymaganej liczby osób w zakresie roszczeń numer (…) gdyż sformułowanie zawarte w pozwie nie odpowiada woli osób składających oświadczenie o przystąpieniu. Podniosła ponadto, że roszczenie członków grupy nie jest też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej roszczeń w zakresie roszczenia (…), albowiem doszło tu do zawarcia z 12 członkami grupy aneksów do umów kredytowych zawierających zmianę klauzuli zmiennego oprocentowania zastępując ją mechanizmem (…) + stała marża banku, a zatem osoby te nie posiadają interesu prawnego w niniejszym postępowaniu. Zarzuciła też różnorodność postanowień, które powódka wskazała jako abuzywne i z których wywodzi pozostałe roszczenia, a to § 5 ust. 5 (wzór (…)) i § 6 ust. 1 i 2 (wzór (…) (…)). Podniosła również, że okoliczności faktyczne w odniesieniu do poszczególnych członków grupy nie są takie same, jak podaje powódka, gdyż wskazane elementy takie jak data zawarcia umowy, kwota kredytu, wysokość oprocentowania odnoszą się do umowy kredytowej każdego konkretnego członka grupy i stanowią osobny fakt.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego zostały uregulowane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach, w których dochodzone jest roszczenie jednego rodzaju przez grupę osób (co najmniej 10 osób), a nadto gdy podstawa faktyczna zgłaszanych roszczeń jest jednakowa, to jest ta sama lub taka sama. W myśl art. 1 ust. 2 u.d.p.g. rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym może mieć miejsce w szczególności w sprawach z zakresu ochrony konsumentów.

Nadto, zgodnie z art. 12 zd. 1 u.d.p.g., w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swoje żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie zostały zaś spełnione wszelkie przesłanki warunkujące rozpoznanie jej w postępowaniu grupowym.

Przede wszystkim wskazać tu należy, iż skład grupy określony w pozwie został potwierdzony oświadczeniami członków grupy w sposób należyty. Oświadczenie członka grupy ma bowiem charakter oświadczenia woli. W niniejszym postępowaniu członkowie grupy wyrazili wolę wystąpienia z pozwem zbiorowym przeciwko stronie pozwanej. Dla ważności oświadczenia woli w formie dokumentarnej nie jest zaś miarodajna data jego złożenia, gdyż ma ona znaczenie wyłącznie dowodowe. Zamieszczenie na dokumencie daty również w żaden sposób nie wpływa na wiarygodność zawartego w nim oświadczenia woli, a jedynie oznacza faktyczną datę jego złożenia. Tym samym fakt, iż do pozwu w niniejszej sprawie zostały złożone oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, wyczerpuje wymóg wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzenia roszczenia przez grupę co najmniej dziesięciu osób. Treść oświadczeń złożonych przez poszczególnych członków grupy nie pozostawia natomiast wątpliwości, iż ich wolą jest osiągnięcie tego właśnie skutku, który został wyrażony w żądaniu pozwu.

W ocenie Sądu, nie sposób uznać również, iż oświadczenia osób przystępujących do grupy, jak również postanowienia umowy zawartej przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, obejmują węższy zakres niż żądanie pozwu, a mianowicie nie obejmują roszczeń (…) W postanowieniu z dnia 18 września 2015 r., sygn. akt I CSK 672/14, Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy, o którym mowa w art. 6 ust. 2 w zw. z art. 12 zd. pierwsze u.d.p.g., wystarczy powołanie się na treść pozwu, jeżeli nie uniemożliwia to oceny dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Wskazać należy dalej, iż elementem istotnym w myśl art. 1 u.d.p.g. jest jednorodzajowość roszczeń członków grupy. Jednorodzajowymi roszczeniami są zaś niewątpliwie roszczenia pieniężne. Natomiast w odniesieniu do pozostałych roszczeń o zasądzenie świadczeń (niepieniężnych) jednorodzajowość występuje wtedy, gdy reprezentant grupy dochodzi na rzecz wszystkich członków grupy jednorodzajowego sposobu zachowania się pozwanego, np. występuje z żądaniem zaniechania dokonywania przez przedsiębiorcę określonej nieuczciwej praktyki rynkowej (tak P. P., R. M. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. L. N., 2011 ). W ocenie Sądu, nie budzi z kolei wątpliwości, iż roszczenia członków grupy mają tu charakter roszczeń jednorodzajowych. Każdy z nich zawarł bowiem umowę zawierającą postanowienie, które – mimo różnic w użytych sformułowaniach – wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Roszczenia te są natomiast wywodzone z faktu zamieszczenia w umowach członków grupy klauzul abuzywnych i w efekcie zmierzają tu do uznania postanowień zawierających te klauzule za nieważne.

W kwestii zwarcia aneksów do umowy kredytu przez część członków grupy, skutkujących tu, zdaniem strony pozwanej, zmianą podstawy faktycznej roszczenia wobec tych osób, to w ocenie Sądu, powyższa okoliczność nie przesądza o braku oparcia roszczeń na jednakowej podstawie faktycznej. W niniejszej sprawie jednakowość podstawy faktycznej została bowiem określona w pozwie jako „taka sama podstawa faktyczna”. Pojęcie to opisuje sytuację, w której wystąpiło wiele podobnych zdarzeń faktycznych, a kwestie wspólne dla całej grupy przeważają nad zagadnieniami ściśle indywidualnymi (tak P. P., R. M. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. L. N., 2011 ). Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami poszczególnych roszczeń nie stoi zatem na przeszkodzie uznaniu, iż roszczenia są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu, fakt zawarcia przez 12 członków grupy ze stroną pozwaną aneksów do umowy kredytu, nie miało tu wpływu na ocenę elementów stanu faktycznego, które ze względu na treść żądania pozwu są wspólne dla wszystkich członków grupy, przy uwzględnieniu faktu, iż przedmiotowe aneksy nie obowiązywały w okresie, objętym żądaniem pozwu. Dla Sądu kluczowym pozostaje, iż w okresie objętym pozwem obowiązywały zawarte w umowach kredytu postanowienia, które powódka wskazała jako mające charakter klauzul abuzywnych – wprowadzających w stosunku do każdego z członków grupy identyczny mechanizm, a polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – zdaniem powódki – nieważnością umów w tym zakresie. Również zarzut strony pozwanej dotyczący odmienności sformułowania postanowień umownych w umowach zawartych z poszczególnymi członkami grupy nie znajduje uzasadnienia. Weryfikacja brzmienia postanowień umownych, wskazanych w pozwie, prowadzi bowiem do wniosku, iż regulują one tą samą materię w zakresie stosunków prawnych nawiązanych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Zaaprobować tu należy stanowisko wyrażone m. in. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r. (I ACz 43/15, OSA 2015/7/43-53), że „odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawierania umów, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane”.

Mając zatem powyższe na względzie, Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie spełnione zostały wszystkie przesłanki, wskazane w art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 12 ust. 1 u.d.p.g., warunkujące jej rozpoznanie w tymże postępowaniu. I z tych też względów, na podstawie art. 10 ust. 1 zd. 2 u.d.p.g., Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie teksty orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, usunięcie danych dotyczących członków grupy, opracowanie wizualne oraz usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi Wydział I Cywilny z dnia 19 grudnia 2016 r.

Written by

  1. Aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić, konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, tj.: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 u.d.p.g.).
  2. Z „tą samą” (identyczną) podstawą faktyczną dochodzonych roszczeń mamy do czynienia, gdy zachodzi tożsamość okoliczności faktycznych, a ochrona prawna jest dochodzona przez uczestników jednego zdarzenia, czyli zachodzi więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. „Taka sama” (tożsama) podstawa faktyczna oznacza podobieństwo między poszczególnymi stanami faktycznymi.
  3. Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji faktycznej członków grupy. Pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń mogą istnieć nieznaczne różnice, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
  4. Literalne brzmienie przepisu wskazuje na to, że dla stwierdzenia dojpuszczalności powództwa grupowego wystarczające jest, by co najmniej 10 osób dochodziło roszczeń jednego rodzaju opartych na takiej samej podstawie faktycznej. Natomiast ustalenie, czy wszystkie osoby, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, mogą być jej członkami – jest kolejnym etapem postępowania grupowego, który zgodnie z art. 17 u.d.p.g. kończy się wydaniem postanowienia co do składu grupy.
  5. Termin „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (odmiennie niż użyty w art. 2 u.d.p.g.), należy postrzegać jako roszczenie procesowe. W konsekwencji postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie.
  6. Istotną różnicą pomiędzy wytoczeniem powództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. a powództwem z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. „o ustalenie odpowiedzialności pozwanego” jest konieczność wykazania przez powoda interesu prawnego, jeśli dochodzi roszczenia w trybie art. 189 k.p.c.
  7. Pozwany, składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, winien uprawdopodobnić, po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

Sąd Okręgowy w Łodzi Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Katarzyna Kamińska-Krawczyk

Sędziowie:                      SSO Marzena Kluba, SSO Anna Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2016 r. w Łodzi na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

w przedmiocie: dopuszczalności postępowania grupowego oraz wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu,

postanawia:

  1. rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. oddalić wniosek pozwanego o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 kwietnia 2016 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W., Miejski Rzecznik Konsumentów w W. wniósł, na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z dnia 18 stycznia 2010 r., dalej jako: „u.d.p.g.”) oraz na podstawie oświadczeń konsumentów – członków Grupy – o wyrażeniu zgody na działanie w niniejszym postępowaniu w charakterze reprezentanta Grupy, o:

  1. wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.,
  2. zarządzenie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego,
  3. wydanie na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. postanowienia co do składu grupy konsumentów i objęcie tym postanowieniem 388 konsumentów wskazanych co do tożsamości w zestawieniu załączonym do pozwu, jak i wszystkich konsumentów, którzy przed upływem terminu wyznaczonego przez Sąd na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. złożą reprezentantowi grupy oświadczenie o przystąpieniu do grupy;
  4. ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w części, regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem (…), tj., że następujące postanowienia umów:
  1. „Waluta waloryzacji kredytu: (…);
  2. „Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia (…) według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (…) Bank S.A. wynosi (…). Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie.”;
  3. „waloryzowanego kursem kupna waluty (…) wg tabeli kursowej (…) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w walucie (…) jest określona na podstawie kursu kupna waluty (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu”;
  4. „wysokość kredytu wyrażoną w (…) określa się jako sumę wszystkich uruchomionych transz kredytu, wyrażonych w (…).”;
  5. „Harmonogram spłat jest sporządzany w (…)”;
  6. „Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.”;
  7. „Wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty, powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A., obowiązującym w dniu i godzinie spłaty;
  8. „Z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/ od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności M./ mBanku z tytułu umowy kredytowej, M./ mBank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa”;

są nieważne.

  1. Ewentualnie, na podstawie art. 58 § 3 k.c. wniósł o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w całości.
  2. Ewentualnie wniósł o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w części, tj. że następujące postanowienia umów:
  1. „Kwota kredytu wyrażona w walucie (…) jest określona na podstawie kursu kupna waluty (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu”;
  2. „raty kapitałowo – odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”;
  3. „wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przeliczana po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty.”;
  4. „Z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/ od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności M./ mBanku z tytułu umowy kredytowej, M./ mBank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa”;

są nieważne w zakresie, w którym dopuszczają waloryzację kursem franka szwajcarskiego ponad 20% wartości kursu kupna (…) z tabeli kursowej (…) S.A. odpowiednio w dniu zawarcia każdej umowy kredytowej objętej niniejszym pozwem, a także poniżej 20% tego kursu.

  1. Zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.
  2. Zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych; ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz reprezentanta grupy kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie dopuszczalności dochodzenia przez członków Grupy roszczenia w postępowaniu grupowym Miejski Rzecznik Konsumentów wskazał, że roszczenia wszystkich członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, a wskazane na wstępie pozwu elementy umów są takie same dla wszystkich członków Grupy. Pełnomocnik powodów dodał, że w jego ocenie, wprawdzie istnieją okoliczności różnicujące sytuację poszczególnych członków Grupy, tj. umowy były zawierane w różnych datach, przewidują różny sposób ustalania oprocentowania kredytu, niektórzy kredytobiorcy korzystali z usług doradcy finansowego przy zawarciu umowy, jedni mieli zdolność kredytową do zaciągnięcia kredytu w PLN, inni nie, jednak te wszystkie okoliczności, w ocenie strony powodowej, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu. Nieważność lub częściową nieważność umów objętych postępowaniem powód wywodzi bowiem z wadliwej konstrukcji prawnej umów kredytowych, która jest taka sama w przypadku każdej umowy objętej tym postępowaniem, podobnie w przypadku zasad współżycia społecznego. Przytoczono także treść postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie, sygn. akt I C 1419/10, z dnia 20 maja 2011 r., zgodnie z którym wymóg tożsamej czy jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu, aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy jednakowe. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazanych mierników waloryzacji, sposobu określenia w umowach kwoty kredytu, sposobu wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposobu spłaty kredytu.

(pozew k. 4-27)

W odpowiedzi na pozew pozwany (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o odrzucenie pozwu podnosząc, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym wraz z zasądzeniem od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na wypadek przyjęcia sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym pozwany wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 86.400,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany wniósł nadto o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew w zakresie żądania stwierdzenia niedopuszczalności postępowania grupowego pozwany wskazał na kilka przyczyn tej niedopuszczalności. Po pierwsze, zdaniem powoda przepisy ustawy o postępowaniu grupowym nie przewidują roszczenia o ustalenie oraz o ukształtowanie stosunku prawnego. Po drugie, nie został spełniony wymóg jednolitej podstawy faktycznej, gdyż:

– umowy kredytowe w latach 2002-2010 zawierane były w oparciu o różne wzorce, a w rezultacie członkowie grupy składali różnej treści oświadczenia o znajomości ryzyka kursowego i ryzyka stopy procentowej;

– 83% członków grupy posiada wykształcenie wyższe, a około 12% wykształcenie finansowe, bankowe, prawnicze lub matematyczne co na pewno miało wpływ na łatwość zrozumienia produktu, jakim jest kredyt waloryzowany i wiążące się z nim ryzyko kursowe;

– blisko 10% umów kredytowych zostało zawartych jesienią 2008 r. i później, a więc w okresie gwałtownych zmian kursów walut, w tym kursu (…);

– co najmniej 60 członków grupy posiadało kredyty w walucie (w tym waloryzowane) w innych bankach, a więc miało własne praktyczne doświadczenia z takimi kredytami;

– co najmniej 7 członków grupy osiągało przychody w walucie obcej ((…) lub EUR), co ze względu na wzrost tych walut wobec PLN wyeliminowało ryzyko kursowe;

– niektórzy z członków grupy dokonali na swój wniosek przewalutowania posiadanych przez nich kredytów hipotecznych w polskich złotych na kredyt waloryzowany walutą obcą wskazaną w umowie kredytowej;

– w przypadku około 47% umów kredytowych zawarto aneksy umożliwiające spłatę kredytu bezpośrednio w (…);

– znaczna część umów kredytowych została zawarta przed lipcem 2006 r., tymczasem w uzasadnieniu drugiego roszczenia ewentualnego powód powołuje się na Rekomendację S, która została wdrożona od lipca 2006r.;

– niektórzy członkowie grupy nie mają statusu konsumenta, a kredytowane nieruchomości wykorzystują lub wykorzystywali na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.

(odpowiedź na pozew k.3991-4117)

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przed merytoryczną oceną powództwa grupowego prowadzone jest postępowanie w przedmiocie dopuszczalności grupowego dochodzenia roszczeń i niniejsze orzeczenie tego dotyczy. Przedmiotowym rozstrzygnięciem Sąd ustala jedynie, czy w odniesieniu do osób stanowiących grupę inicjującą niniejsze postępowanie zaistniały przesłanki z art. 1 u.d.p.g. pozwalające na rozpoznanie zgłoszonych przez nich roszczeń w trybie tego postępowania.

Aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, tj.: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 u.d.p.g.).

Z „tą samą” (identyczną) podstawą faktyczną dochodzonych roszczeń mamy do czynienia, gdy zachodzi tożsamość okoliczności faktycznych, a ochrona prawna jest dochodzona przez uczestników jednego zdarzenia, czyli zachodzi więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. „Taka sama” (tożsama) podstawa faktyczna oznacza podobieństwo między poszczególnymi stanami faktycznymi. Z „taką samą” podstawą faktyczną mamy więc do czynienia, gdy wystąpi wiele podobnych zdarzeń faktycznych, analogiczny musi być podstawowy zespół faktów stanowiących podstawę powstania spornego stosunku prawnego oraz konkretnego roszczenia. Pojęcie podstawy faktycznej należy rozumieć jako określony zespół elementów stanu faktycznego, które są przywoływane celem udowodnienia powództwa. Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego.

Odnosząc powyższe rozważania do zarzutów pozwanego, w pierwszej kolejności rozważyć należało, czy roszczenia członków grupy zostały oparte na tożsamej podstawie faktycznej.

Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji faktycznej członków grupy. Z jednej strony ustawodawca nie wymaga identyczności wszystkich elementów faktycznych, gdyż znacznie zawężałoby to zakres zastosowania ustawy, jednakże z drugiej strony postępowanie grupowe nie spełniłoby swojego celu – poprawy efektywności postępowania w sprawach cechujących się znacznym stopniem indywidualizacji faktów i właściwości poszczególnych członków grupy. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Warunek „typowości” zostaje spełniony, gdy sytuacja prawna lub faktyczna członków jest jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Strona powodowa stała na stanowisku, że mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych był identyczny, a umowy były zawierane w ramach oferowania przez poprzedników pozwanego identycznej usługi finansowej tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazanych mierników waloryzacji, sposobu określenia w umowach kwoty kredytu, sposobu wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposobu spłaty kredytu.

Jak słusznie wskazywał pozwany, w przedmiotowej sprawie sytuacja członków grupy inicjującej postępowanie grupowe jest zróżnicowana w zależności od tego, czy doszło do podpisania przez nich aneksu do umowy kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (47%), czy też nie. Ponadto pozwany podnosił, że nie wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytu jako konsumenci, nadto powoływał się na różnice podmiotowe członków grupy m.in. w ich wykształceniu, doświadczeniu i świadomości oraz okresie i sposobie zawierania umowy.

Rozważając charakter roszczeń i podstawy faktycznej Sąd stwierdził, że niewątpliwie roszczenia dochodzone przez powoda są jednego rodzaju. Wątpliwości natomiast budzi to, czy są one oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Bardzo istotna jest odpowiedź na pytanie, czy na etapie badania dopuszczalności pozwu przesłanka „takiej samej podstawy faktycznej” ma dotyczyć wszystkich osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, czy też wystarczające jest, by wymóg ten spełniło przynajmniej 10 osób (w tym przypadku o statusie konsumenta).

Literalne brzmienie przepisu wskazuje na to, że dla stwierdzenia dopuszczalności powództwa grupowego wystarczające jest, by co najmniej 10 osób dochodziło roszczeń jednego rodzaju opartych na takiej samej podstawie faktycznej. Natomiast ustalenie, czy wszystkie osoby, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy mogą być jej członkami – jest kolejnym etapem postępowania grupowego, który zgodnie z art. 17 u.d.p.g. kończy się wydaniem postanowienia co do składu grupy.

Warto w tym miejscu przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu do postanowienia z 28 stycznia 2015 r.: „Nieuzasadnione jest stanowisko, że niezłożenie przez jednego z członków grupy oświadczenia o przystąpieniu do grupy, przewidzianego w art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44), obejmującego roszczenie sprecyzowane na żądanie sądu, prowadzi do niedopuszczalności postępowania grupowego w odniesieniu do wszystkich członków grupy z powodu nie zachowania warunku jednorodzajowości roszczeń. Taki skutek mógłby nastąpić tylko w sytuacji, gdyby doprowadziło to do spadku liczebności grupy poniżej 10 osób, tj. liczby przewidzianej w art. 1 ust. 1, co uzasadniałoby odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 z powodu nie zachowania wymaganej ustawowo minimalnej liczby członków grupy, nie zaś z powodu braku jednorodzajowości roszczeń. Jeżeli natomiast nie doszło do zmniejszenia składu grupy poniżej ustawowego minimum, a tylko jeden z członków grupy nie sprecyzował żądania, sąd powinien to uwzględnić w postanowieniu o ustaleniu składu grupy (art. 17 ust. 1), nie umieszczając tej osoby w składzie grupy, jeżeli nie została ona wyeliminowana wcześniej przez powoda. Może także, na podstawie art. 359 KPC w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy, zmienić już wydane w tym przedmiocie postanowienie.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14).

Konkludując, w niniejszej sprawie liczba osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, są konsumentami i zawarły umowy oparte na takich samych kwestionowanych wzorcach umownych bez aneksów jest większa niż 10. Roszczenia tych osób są jednego rodzaju i oparte na tożsamej podstawie faktycznej tj. na żądaniu ustalenia nieważności części lub całości umowy kredytu opartego na tych samych wzorcach umownych. Natomiast formowanie grupy i ustalenie jej składu jest kolejną fazą postępowania grupowego. Na tym etapie sąd ustala przynależność poszczególnych osób do grupy oraz to, czy elementy różnicujące są na tyle istotne, by uniemożliwić ich uczestnictwo w postępowaniu grupowym. Wtedy też Sąd rozstrzygnie m.in. to, czy aneksy zmieniające kwestionowane umowy wyłączają możliwość uczestnictwa w niniejszym postępowaniu.

Kolejne zarzuty pozwanego dotyczyły podmiotowych cech członków grupy inicjującej niniejsze postępowanie tj. ich wykształcenia i doświadczenia. W ocenie Sądu, przy twierdzeniach powoda koncentrujących się na wadliwej konstrukcji prawnej postanowień umownych o tożsamej treści, okoliczności faktyczne takie jak różnice w wykształceniu, czy też doświadczeniu zawodowym nie mają decydującego znaczenia. W tak skonstruowanym powództwie Sąd będzie miał za zadanie zbadać przede wszystkim zarzuty oparte na prawie, a nie na okolicznościach związanych z właściwościami osobistymi uczestników kwestionowanych czynności. Takie założenie przyjął powód, który przecież nie wywodził, by nieważność czynności prawnej miała wynikać np. z nieporadności powodów. Powód zakreślił podstawę faktyczną wskazując na wadliwą konstrukcję prawną zawartych umów. Dlatego też wyłącznie ta okoliczność powinna być przedmiotem niniejszego postępowania również w aspekcie naruszenia zasad współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu, również zarzut pozwanego dotyczący niedopuszczalności powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w postępowaniu grupowym – nie jest trafny.

W literaturze słusznie zauważono, że termin „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (odmiennie niż użyty w art. 2 u.d.p.g.), należy postrzegać jako roszczenie procesowe. W konsekwencji postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie. Dopuszczalne jest wytaczanie w tym trybie także powództw o ustalenie, czy o ukształtowanie. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw, by uznać, że przesłanka jednorodzajowości roszczeń dotyczy wyłącznie powództw o zasądzenie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, Komentarz do art. 1 u.d.p.g., Legails).

Podzielając wyżej zaprezentowaną argumentację, zarzut pozwanego Sąd ocenił jako nietrafny. Zdaniem Sądu, w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest wytaczanie także powództwa o ustalenie, czy też o ukształtowanie (tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14).

Natomiast istotną różnicą pomiędzy wytoczeniem powództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. a powództwem z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. „o ustalenie odpowiedzialności pozwanego” jest konieczność wykazania przez powoda interesu prawnego, jeśli dochodzi roszczenia w trybie art. 189 k.p.c. Jednakże na etapie stwierdzania dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym, Sąd jeszcze nie bada istnienia bądź nieistnienia interesu prawnego powoda w dochodzeniu tak skonstruowanego roszczenia.

Dokonując reasumpcji powyższych rozważań Sąd uznał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przesłanki dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł jak w pkt 1. postanowienia.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł na podstawie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 86.400,00 zł.

Sąd akceptuje stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15).

W niniejszej sprawie pozwany nie uprawdopodobnił przede wszystkim tego, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

Należy też dodać, że w świetle § 4 ust. 6 umowy z dnia 3 listopada 2015 r. zawartej pomiędzy reprezentantem grupy – Miejskim Rzecznikiem Konsumentów w W. a pełnomocnikiem, ewentualność poniesienia kosztów procesu została przewidziana, a pełnomocnik zobowiązany został do ich zabezpieczenia. Konkludując, pozwany nie uprawdopodobnił, by istniało jakiekolwiek ryzyko problemów z wyegzekwowaniem zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. W konsekwencji nie wykazał zasadności żądania zabezpieczenia tych kosztów.

Mając na uwadze powyższe, należało orzec jak w pkt 2. postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 15 grudnia 2016 r.

Written by

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jerzy Paszkowski (spr.)

Sędziowie:                     SSA Beata Byszewska, SSA Jolanta de Heij-Kaplińska

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z  powództwa (…) w O. przeciwko (…)  Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie, na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 sierpnia 2016 r., sygn. akt I C 1281/15,

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. Jak wskazał w uzasadnieniu, postanowieniem z 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny zmienił postanowienie Sądu Okręgowego z 28 maja 2015 r. i odmówił odrzucenia pozwu w niniejszej sprawie. Sąd pierwszej instancji nie doszukał się innych okoliczności skutkujących odrzuceniem pozwu, a co za tym idzie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, poza tymi wskazanymi w postanowieniu z 28 maja 2015 r. Biorąc zatem pod uwagę fakt, że Sąd Okręgowy związany jest ustaleniami wynikającymi z postanowienia Sądu Apelacyjnego z 21 września 2015 r. należało orzec o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwany zaskarżył je w całości. Sądowi Okręgowemu zarzucił nieważność postępowania i pozbawienie możliwości obrony swych praw wskutek naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44 – dalej jako: „u.d.p.g.”), poprzez zaniechanie przeprowadzenia rozprawy i wydanie zaskarżonego postanowienia na posiedzeniu niejawnym; naruszenie art. 47 § 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez wydanie zaskarżonego postanowienia w składzie trzech sędziów oraz naruszenie art. 316 § 1 w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez przyjęcie za podstawę zaskarżonego postanowienia okoliczności, które powstały po rozprawie 14 maja 2015 r., tj. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 września 2015 r. Nadto, zarzucił naruszenie art. 365 § 1 i art. 386 § 6 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez przyjęcie, że Sąd Okręgowy związany jest rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego z 21 września 2015 r. i naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. oraz art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez zaniechanie uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, co uniemożliwia ustalenie, jakie motywy zadecydowały o uznaniu dopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie oraz wniósł o rozpoznanie, na zasadzie art. 380 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., postanowienia Sądu Okręgowego z 2 sierpnia 2016 r. o zarządzeniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego w niniejszej sprawie. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz postanowienia z 2 sierpnia 2016 r., zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie strona powodowa wniosła o jego oddalenie, rozpoznanie zażalenia na rozprawie i oddalenie wniosku o rozpoznanie i uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego z 2 sierpnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie w zakresie zarzutu naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g., choć Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutów skarżącego, że w sprawie zachodzi nieważność postępowania, a sam skarżący pozbawiony został możliwości obrony.

Zgodnie z regulacją art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego i pozew odrzuca lub orzeka o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Powyższe nie wyklucza skorzystania z regulacji art. 326 k.p.c., która w postępowaniu grupowym znajduje zastosowanie. W niniejszej sprawie postanowienie o prowadzeniu postępowania grupowego nie zostało jednak wydane w terminie, o którym mowa w art. 326 § 1 zd. 2 k.p.c., a na posiedzeniu niejawnym, co wynika wprost z jego komparycji. W przedmiocie dopuszczalności prowadzenia w sprawie postępowania grupowego odbyła się wprawdzie rozprawa 14 maja 2015 r., po jej przeprowadzeniu Sąd Okręgowy wydał jednak postanowienie o odrzuceniu pozwu, które wskutek zaskarżenia zostało następnie zmienione przez Sąd Apelacyjny. Ustawa z 17 grudnia 2009 r. – u.d.p.g. nie utożsamia wydanego w takim wypadku przez Sąd wyższej instancji orzeczenia reformatoryjnego o odmowie odrzucenia pozwu z orzeczeniem w przedmiocie prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym, w konsekwencji nie przewiduje również na etapie badania dopuszczalności postępowania grupowego, zwolnienia Sądu Okręgowego z obowiązku wydania rozstrzygnięcia w tym przedmiocie na rozprawie. Uchybienie Sądu pierwszej instancji w tym zakresie nie mogło być przy tym konwalidowane poprzez przeprowadzenie rozprawy przed Sądem Apelacyjnym w toku postępowania zażaleniowego. Pomimo, iż zarzut naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g. skutkować musiał uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania celem przeprowadzenia rozprawy i wydania na niej rozstrzygnięcia, zbyt daleko idące są postawione w zażaleniu zarzuty nieważności postępowania, jak i pozbawienia pozwanego możności obrony. Skarżący, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, miał niewątpliwie możliwość prezentowania swojego stanowiska nie tylko na rozprawie 14 maja 2015 r., ale również w pismach procesowych, które mógł składać również po jej przeprowadzeniu, w szczególności po wydaniu przez Sąd Apelacyjny postanowienia z 21 września 2015 r., wobec czego nieuprawnionym jest na obecnym etapie sprawy, stawianie znaku równości pomiędzy uchybieniem Sądu Okręgowego w postaci braku wydania zaskarżonego orzeczenia na rozprawie a pozbawieniem pozwanego możliwości obrony. Żaden z pozostałych zarzutów, w tym dotyczących składu sądu, jak również uwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji orzeczenia Sądu Apelacyjnego z 21 września 2015 r., również nie uzasadnia stwierdzenia obecnie nieważności postępowania.

Na uwzględnienie nie zasługiwał wniosek z punktu IV. petitum zażalenia. Zgodnie z art. 380 k.p.c. kontroli instancyjnej podlegają – na wniosek strony – postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Skarżący w ogóle nie zaoferował argumentacji, na czym mógłby polegać wpływ ewentualnego uchybienia przepisom o ogłoszeniu z 2 sierpnia 2016 r. na wynik etapu badania dopuszczalności postępowania grupowego w postaci postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego takiego wpływu nie sposób dopatrzyć się w przedmiotowej sprawie.

Z uwagi na zasadność zarzutu naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g., a w konsekwencji konieczność przeprowadzenia przez Sąd pierwszej instancji obligatoryjnej rozprawy przed wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c., postanowił jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 28 października 2016 r.

Written by

  1. Pojęcie sprawa o ochronę konsumentów występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego.
  2. Status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia.
  3. Okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.
  4. Okoliczność, iż część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.
  5. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne san wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama lecz co najmniej taka sama.
  6. Mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń. Taką okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez członków grupy (…) zwierające klauzule abuzywne wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy skutkujące zdaniem powoda nieważnością tych umów.
  7. Postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Karolina Sarzyńska

Sędziowie:                     SSO Ewa Karwowska, SSR (del) Krzysztof Koczyk

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2016 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa: Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Szczecinku działającego jako reprezentant grupy przeciwko: (…) Spółce Akcyjnej w W. o ustalenie ewentualnie ukształtowanie,

postanawia:

  1. odmówić odrzucenia pozwu,
  2. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku jako Reprezentant Grupy wniósł pozew w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Gdańsku o ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży Banku S. A. (§ 17.4 umowy kredytu)”.

Ewentualnie powód wniósł o ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN. a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych. Dodatkowo Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku wniósł o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu tego wniosku Reprezentant Grupy wskazał, że roszczenia objęte pozwem są jednorodzajowa (tożsame) dla każdego uczestnika i oparte na takiej samej podstawie faktycznej, polegającej na umówieniu z pozwanym dowolności wierzyciela w ustalaniu wysokości zobowiązania klienta polegającej:

  • najpierw na ustalaniu przez pozwanego równowartości w walucie obcej kwoty kredytowania określonej w PLN,
  • następnie na ustalaniu przez pozwanego kwoty spłaty kredytowania w PLN obliczanej od tak ustalonej w walucie obcej równowartości kwoty głównej. Klauzula umowna będąca podstawą tych przeliczeń została zacytowana w pkt. 5 żądania pozwu. Powodowi znane są przypadki zawierania przez pozwanego umów kredytowych w oparciu o inne niż załączone do pozwu wzorce umowne, z których wiele posługiwało się zbliżonymi sformułowaniami o jurydycznie tożsamej treści. Ponadto reprezentant grupy wskazał, że członkami grupy w niniejszym pozwie zbiorowym są konsumenci, którzy w latach 2005-2008 zawarli umowę kredytową nominowaną w PLN, a indeksowaną do waluty obcej z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym, pod tytułem ogólnym jest pozwany bank. Przesłanka liczebności członków grupy, która zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wynosi 10 osób, została spełniona, ponieważ na dzień złożenia pozwu grupa liczy 450 osób.

W odpowiedzi na pozew w postępowaniu grupowym pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w Gdańsku wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanego niniejsza sprawa nie spełnia przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 1 u.d.p.g., gdyż część Członków Grupy nie może nie może zostać uznana za konsumentów w rozumieniu art. 221 k.c. ponieważ osoby te zawarły umowy kredytu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. W konsekwencji roszczenia tych osób nie mogą zostać uznane za roszczenia o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

Ponadto w przypadku tych Członków Grupy w ogóle nie znajdą zastosowania przepisy o ochronie konsumenta. Zdaniem pozwanego ze względu na szereg istotnych różnic w sytuacji poszczególnych Członków Grupy w związku z zawarciem umowy kredytu nie można uznać, że roszczenia wszystkich Członków Grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Część członków grupy w chwili złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy kredytu prowadziła działalność gospodarczą w nieruchomości, która została wybudowana bądź nabyta ze środków pochodzących z kredytu. Ponadto część Członków Grupy prowadziła działalność gospodarczą w zakresie kredytów hipotecznych, w chwili zawarcia umów kredytu byli oni kierownikami sprzedaży kredytów hipotecznych bądź doradcami kredytowymi w (…) Bank. Z racji zajmowanego stanowiska osoby te znały doskonale zasady, na jakich kredyt indeksowany był do waluty obcej, a w szczególności znały doskonale procedurę ustalania kursów wymiany walut przez pozwanego. Również w skład Członków Grupy wchodzą osoby zatrudnione przez inne instytucje jak również osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie doradztwa kredytowego.

Zdaniem pozwanego roszczenia Członków Grupy nie są oparte na tej samej podstawie faktycznej, ponieważ każdy z Członków Grupy zawarł odrębna umowę. Również w ocenie pozwanego nie występuje taka sama podstawa faktyczna roszczeń Członków Grupy ponieważ okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych Członków Grupy uniemożliwiają przeprowadzenie wspólnego postępowania i wydanie jednolitego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich Członków Grupy.

Pozwany podniósł także zarzut braku legitymacji procesowej czynnej w przypadku umów kredytu zwartych z kilkoma kredytobiorcami wskazując, że w przypadku 319 Członków Grupy umowy kredytu zostały zawarte z więcej niż jednym kredytobiorcą. W każdym z tych przypadków oświadczenie o przystąpieniu do grupy zostało złożone tylko przez jednego kredytobiorcę. Osoby te nie posiadają samodzielnie legitymacji czynnej do wystąpienia z żądaniami określonymi w pozwie. W tych przypadkach w ocenie pozwanego występuje współuczestnictwo konieczne po stronie wszystkich współkredytobiorców w rozumieniu art. 72 § 2 k.c. Ewentualny wyrok uwzględniający powództwo nie będzie miał powagi rzeczy osądzonej względem tych współkredytobiorców, którzy nie są Członkami Grupy. Stronami postępowania w przedmiocie ustalenia nieważności umowy powinni być wszyscy kontrahenci tej umowy. Pozwany wskazał, że 121 Członków Grupy zawarło z Bankiem aneks do umowy kredytu, na podstawie którego zmienione zostały postanowienia umowne dotyczące zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży waluty obcej. Aneksy te zawierają szczegółowe zasady określania sposobu i terminów ustalania kursu wymiany walut zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt. a Prawa Bankowego uchwalonego na podstawie Ustawy Antyspreadowej. Większość z aneksów zostało zawartych na podstawie art. 4 Ustawy Antyspreadowej, natomiast w przypadku części Członków Grupy aneks został podpisany jeszcze przed wejściem tej nowelizacji w życie. W każdym przypadku, w wyniku zawarcia aneksu z Umowy Kredytu usunięte zostało postanowienie, które zostało w pozwie zakwestionowane jako abuzywne,. Zawarcie powyższych aneksów oznacza, że roszczenia Członków Grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Jeśli chodzi o żądanie ustalenia braku związania Członków Grupy umowami kredytu w zakresie kwestionowanej przez powoda klauzuli zawartej w § 17 ust. 4 umów kredytu, to pozwany stwierdził, że żądanie to stało się bezprzedmiotowe w przypadku tych członków grupy, którzy zawarli aneks. Zawarcie aneksu usunęło definitywnie akcentowaną przez powoda niejasność w zakresie treści stosunku prawnego łączącego strony i definitywnie ukształtowało sytuację prawną tych członków grupy na przyszłość. Kolejna okolicznością zdaniem pozwanego, która wprowadza różnicę w sytuacji Członków Grupy jest to, że wielu Członków Grupy spłaca kredytu bezpośrednio we franku szwajcarskim, zgodnie z postanowieniami aneksu zawartego na podstawie art. 4 Ustawy Antyspreadowej lub bezpośrednio na podstawie art. 69 ust. 3 Prawa bankowego nawet w przypadku nie zawarcia aneksu. Pozwany zwrócił także uwagę, że w ramach kontroli incydentalnej należy zbadać zgodność postanowienia umownego z dobrymi obyczajami biorąc pod uwagę konkretne okoliczności dotyczące zawarcia danej umowy, w tym negocjacje oraz indywidualne uzgodnienia treści umów kredytu z Członkami Grupy. Ponadto należy ustalić, czy postanowienie ro rzeczywiście naruszyło interes każdego konkretnego Członka Grupy.

Istotne różnice pomiędzy okolicznościami subiektywnymi każdego z Członków Grupy uniemożliwiają zdaniem pozwanego wspólną dla wszystkich Członków Grupy ocenę naruszenia interesu konsumenta w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c.

Pozwany stanął także na stanowisku, że Członkowie Grupy nie mają interesu prawnego w dochodzeniu powództwa w niniejszej sprawie w rozumieniu art. 189 k.p.c. W przedmiotowej sprawie istnienie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. należy potraktować również jako element wspólnej podstawy faktycznej wszystkich Członków Grupy. Z pozwu należy wywnioskować, że w skład Członków Grupy powinny wchodzić osoby, które mają interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w dochodzeniu roszczeń zawartych w punktach 5 i 6 pozwu. Ponieważ żaden z Członków Grupy nie dysponuje tak rozumianym interesem prawnym, pozew należy odrzucić na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

W replice powoda z dnia 14 grudnia 2015 roku na odpowiedź na pozew Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku wskazał, że wbrew stanowisku pozwanego pozew dotyczy ustalenia odpowiedzialności w prawie umów wszystkie sankcje i wszystkie żądania dotyczą odpowiedzialności. W konsekwencji wszystkie żądania ustalenia w zakresie obowiązywania lub nieobowiązywania umów są objęte interesem prawnym w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Interes prawny zaś nie jest w ogóle przesłanką ani dopuszczalności powództwa grupowego ani też jego zasadności. Zdaniem powoda sytuacja Członków Grupy jest tożsama. Nie ma bowiem żadnego znaczenia fakt. iż część Członków Grupy zawarła aneksy uprawniające ją do spłat kredytu w CHF bądź też spłaca raty w CHF bez aneksu. Pozew dotyczy bowiem zarówno okresu sprzed zawarcia ewentualnych aneksów jak i po ich zawarciu. Ponadto aneksy i spłaty dokonywane w CHF w żaden sposób nie wyjaśniają, skąd wzięła się kwota w CHF, która podlega spłaceniu. Wbrew temu co twierdzi pozwany brak jest wśród Członków Grupy osób, które zaciągnęły kredyt w celu finansowania działalności gospodarczej. Wszystkie umowy zostały zawarte w celu konsumenckim, a Członkowie Grupy zawierając je posiadali status konsumenta. Zdaniem powoda statusu konsumenta nie przekreśla fakt, że niektórzy Członkowie Grupy zawodowo zajmują się kredytami. O powyższym decyduje wyłącznie przeznaczenie kredytu. Reprezentant Grupy nie zgodził się z twierdzeniem pozwanego, że w przedmiotowym procesie konieczne jest łączne występowanie wszystkich kredytobiorców. W tym zakresie powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego, w którym stwierdzono, że w sprawie o ustalenie współkredytobiorcy nie muszą występować łącznie i nie jest to przesłanka dopuszczalności pozwu. Dla dopuszczalności powództwa grupowego nie ma znaczenia to, że każdy z Członków Grupy zwarł osobną umowę. Zdaniem reprezentanta grupy sprawie grupowej nie bada się interesu prawnego. Zarzuty pozwanego w zakresie posiadania przez część Członków Grupy aneksów, kwestionowania statusu konsumenta czy też samodzielnego występowania części Członków Grupy przy wymaganym – w ocenie pozwanego występowaniu łącznym ze współkredytobiorcami. które to zarzuty miałyby przesądzać o niedopuszczalności pozwu są dodatkowo niezasadne z tego powodu, że pozew grupowy jest dopuszczalny, gdy choćby 10 osób spełnia przesłanki dopuszczalności.

W odpowiedzi na replikę powoda na odpowiedź na pozew pozwany Bank (…) S.A. w Gdańsku podtrzymał swoje stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew co do niedopuszczalności postępowania grupowego. Podtrzymał zatem zarzut co do braku legitymacji czynnej w przypadku umów kredytu zmienionych aneksami modyfikującymi postanowienie umowne kwestionowane przez powoda jako abuzywne, podtrzymał zarzut braku legitymacji procesowej czynnej w przypadku umów kredytu zawartych z kilkoma kredytobiorcami oraz to, że niektórzy Członkowie Grupy nie powinni korzystać ze szczególnej ochrony przysługującej konsumentom.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie sądu nie zachodzą przesłanki do odrzucenia pozwu, a sprawa niniejsza spełnia przesłanki do rozpoznania jej w postępowaniu grupowym.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Na tym etapie badania przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego sąd zobligowany jest do formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd bada czy zostały spełnione przesłanki ogólne i szczególne dopuszczalności powództwa grupowego przewidziane w art. 1 i 2 u.d.p.g.

Do ogólnych przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:

  1. określoną liczbę osób wchodzących w skład grupy – co najmniej 10 osób,
  2. określony rodzaj sprawy (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych),
  3. jednorodzajowość dochodzonych roszczeń.
  4. oparcie dochodzonego roszczenia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Natomiast przesłanki szczególne to:

  1. ujednolicenie wysokości roszczeń członków grupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych,
  2. ujednolicenie wysokości roszczeń członków podgrupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych.

W przedmiotowej sprawie powód jako reprezentant grupy żąda ustalenia nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (…) Banku S.A. (§ 17.4 umowy kredytu)”. Ewentualnie powód żąda ustalenia braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN. a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu.

W przedmiotowej sprawie powód jako reprezentant grupy dochodzi roszczenia majątkowego niepieniężnego, zatem nie musi wykazywać przesłanek szczególnych dopuszczalności powództwa grupowego.

Sąd stanął na stanowisku, iż roszczenia dochodzone pozwem grupowym mają jednorodzajowy charakter. Z uzasadnienia żądania pozwu wynika, że poprzednik prawny pozwanego zawarł z każdym z członków grupy umowę zawierającą postanowienie, którego skutek pomimo różnic w sformułowaniach wobec każdego członka grupy jest taki sam – daleko idąca dowolność pozwanego w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Oznacza to, że wszystkie roszczenia oparte są na takiej samej podstawie prawnej i wywodzone są z klauzul abuzywnych, co zdaniem powoda ma prowadzić do nieważności umów. Zwrócić także należy uwagę, iż konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” w rozumieniu tego przepisu oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. W niniejszej sprawie wszyscy Członkowie Grupy domagają się roszczeń jednego rodzaju- ustalenia, szczegółowo opisanego wyżej w uzasadnieniu.

Powód winien także wykazać, że dochodzone roszczenia oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sąd stanął na stanowisku, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne san wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama lecz co najmniej taka sama. Sąd podzielił przy tym stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 roku, I Acz 464/13, LEX nr 1324836) we którym stwierdził, że mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń. Taką okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez członków grupy z poprzednikiem prawnym pozwanego zwierające klauzule abuzywne wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy skutkujące zdaniem powoda nieważnością tych umów.

Ponadto okoliczność, iż część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.

W ocenie Sądu powód wykazał że dochodzone roszczenia są roszczeniami o ochronę konsumentów. Pojęcie sprawa o ochronę konsumentów występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego. Ponadto status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia. Sąd dokonał analizy wniosków kredytowych, jednakże nie wynika z nich, że jacyś członkowie grupy wnosili o udzielenie kredytu na cel gospodarczy. Okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.

Podkreślenia wymaga, że postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń. Zatem kwestia istnienia interesu prawnego po stronie powoda czy też legitymacji procesowej, współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej nie może być przedmiotem postępowania na obecnym etapie. Przepisy art. 1 i 2 u.d.p.g. jednoznacznie wskazują jakie przesłanki Sąd bada przy ocenie dopuszczalności postępowania grupowego. Nie należy do nich w tym przypadku istnienie interesu prawnego po stronie powoła czy też legitymacja procesowa czynna. Oceny tej Sąd dokona w przypadku merytorycznej oceny zasadności powództwa.

Powód wykazał także liczbę osób wchodzących w skład grupy przekraczającą 10 osób, dlatego też Sąd stanął na stanowisku, że zostały spełnione wszystkie przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego co do liczebności grupy, jedno rodzaj owości roszczeń, rodzaju sprawy oraz podstawy faktycznej powództwa.

Wobec powyższego postanowiono odmówić odrzucenia pozwu i rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 6 września 2016 r.

Written by

  1. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne. Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.
  2. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. (…) Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy, sądowi.
  3. Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.).
  4. Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy.
  5. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie:                     SSO Małgorzata Bohun, SSO Dariusz Kłodnicki

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2016 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o zapłatę

na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14 w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie w zakresie punktu I;
  2. uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie II i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny postanowił ustalić, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F. i A. S.; oraz postanowił ustalić, że w skład grupy nie wchodzą: M. W., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., E. M., M. Ś., Z. Ś..

Powyższe uzasadnił tym, ze powódka E. S., działając jako reprezentant grupy, wniosła w dniu 26 listopada 2013 r. pozew o zapłatę w postępowaniu grupowym, domagając się zasądzenia od pozwanego (…) S.A. we W. na rzecz każdego z członków podgrupy A, tj. E. S., M. K., M. W. kwoty 1.041,46 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy B, tj. M. F., K. S., R. S. kwoty 2.622,98 zł (kwota sprostowana w piśmie z dnia 17 lutego 2014 r.); na rzecz każdego z członków podgrupy C, tj. K. Ś., M. O. kwoty 3.010,77 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy D, tj. M. F., B. F., A. S. kwoty 3.491,59 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wskazane w pozwie osoby przedłożyły prawidłowe oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r. Sąd orzekł o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego (ust. 1). Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać m.in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (ust. 2). Na tej podstawie postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. w związku z tym w dniu 2 kwietnia 2015 r. (k. 299) w „(…)” zostało zamieszczone ogłoszenie stosownej treści, w którym Sąd poinformował o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym w sprawie przeciwko (…) S.A. o zwrot pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci składek ubezpieczeniowych z tytułu zawarcia przez pozwanego generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu w kredytach hipotecznych. Jednocześnie Sąd zakreślił termin 2 miesięcy od dnia ukazania się ogłoszenia do złożenia pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. w piśmie z dnia 3 czerwca 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 387) została przesłana lista dodatkowych osób wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy.

Sąd Okręgowy uznał, że na podstawie art. 17 ust. 1 powołanej ustawy ustalił w punkcie I postanowienia osoby wchodzące w skład grupy, które zostały wymienione w pozwie. Sąd I instancji uwzględnił przy tym zmianę nazwiska przez powódkę M. E. (w pozwie wskazaną jako M. K.), co wynika z danych ujętych w wyciągu z bazy PESEL odnoszącego się do tej osoby, złożonego do akt.

W stosunku do osób wymienionych w pkt II sentencji postanowienia Sąd uznał, że nie przystąpiły one do grupy w sposób skuteczny ze względu na niedochowanie oznaczonego terminu. w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zakreślił przedmiotowy termin w wysokości 2 miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia w „(…)”. Do obliczania powyższego terminu zastosowanie znajduje przepis art. 112 k.c., zgodnie z którym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. w niniejszej sprawie termin ten należy liczyć od dnia zamieszczenia ogłoszenia, tj. od dnia 2 kwietnia 2015 r., a więc jego upływ nastąpił w dniu 2 czerwca 2015 r., natomiast pismo strony powodowej zawierające listę dodatkowych osób wraz z ich oświadczeniami o przystąpieniu do grupy wpłynęło w dniu 3 czerwca 2015 r., co wynika z daty stempla pocztowego, a zatem wobec tych osób nie został dochowany dwumiesięczny termin zakreślony przez Sąd. Zgodnie z art. 11 ust. 5 powyższej ustawy przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Ponadto w stosunku do E. M. Sąd stwierdził brak oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Osoba ta została jedynie wymieniona w liście załączonej do pisma strony powodowej z dnia 3 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy uznał także, że M. W. wymieniony w punkcie II postanowienia nie został wskazany w pozwie jako osoba wchodząca w skład grupy i nie została w odniesieniu do niego przedstawiona ujednolicona wysokość roszczenia przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, jak stanowi to art. 2 ust. 1 powołanej ustawy, a jedynie zostało złożone jego oświadczenie o przystąpieniu do grupy (k. 131), stanowiące załącznik pisma reprezentanta grupy z 29 listopada 2013 r. (k. 124 i n.). z tego względu Sąd Okręgowy uznał, że na gruncie przedmiotowej ustawy, w stosunku do jego osoby nie zostały spełnione przesłanki pozwalające uznać go za powoda w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego, na podstawie art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Sąd I instancji orzekł jak w punktach I i II sentencji postanowienia.

Z tym orzeczeniem nie zgodziła się powódka jako reprezentant grupy i zaskarżyła je w całości oraz zarzuciła:

  1. naruszenie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a konkretnie art. 12 oraz normy art. 13 poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;
  2. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż w skład grupy powodowej nie wchodzą: M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś..

Wskazując na powyższe uchybienia powódka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i uznanie, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F., A. S., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E.      C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś. oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na zażalenie domagał się:

  1. oddalenia zażalenia powodów, jako bezzasadnego;
  2. zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie w części dotyczącej punktu II postanowienia. Powódka, jako reprezentant grupy nie ma interesu prawnego w zaskarżeniu punktu I postanowienia z uwagi na to, że Sąd ustalił skład grupy co do niektórych osób.

Znajdują natomiast uzasadnienie zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”).

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji skorzystał z drugiego sposobu ustalenia członków grupy, a mianowicie wyznaczył termin 2 miesięcy do złożenia przez reprezentanta grupy listy członków grupy z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy. Przepis art. 11 ust. 3 u.d.p.g. przewiduje, że ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym oraz, że przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Przepis natomiast art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. stanowi, że: „informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż dwa miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy”.

Z powyższym przepisów wynika, że ustawodawca, jak już wyżej zaznaczono, umożliwił przystąpienie do grupy osobom, które pierwotnie nie wchodziły w skład grupy. Udział tych innych osób, którym przysługuje roszczenie wynikające z tej samej podstawy, a które pierwotnie nie wystąpiły z powództwem grupowym, daje instytucji ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. w celu zatem ustalenia osób wchodzących ostatecznie w skład grupy, sąd zarządza ogłoszenie, o którym mowa w art. 11 ust. 3 u.d.p.g.. Istotne jest to, że oświadczenie o przystąpienie do grupy wraz z okolicznościami, o których mowa w art. 12 u.d.p.g., każdy zainteresowany składa reprezentantowi grupy. Reprezentant grupy następnie przygotowuje wykaz osób, które przystąpiły do grupy i przedstawia sądowi dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Wtedy dopiero sąd doręcza wykaz pozwanemu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. Zatem, jak w niniejszej sprawie, osoby zgłaszające reprezentantowi grupy swoją wolę przystąpienia do postępowania grupowego winny w terminie dwóch miesięcy złożyć oświadczenie właśnie reprezentantowi grupy. Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy sądowi. Stąd też, skoro powód w tej sprawie twierdzi, że oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu prasowym na podstawie postanowienia Sądu, to oznacza to, że termin na zgłoszenie został dotrzymany. Następnie reprezentant grupy niezwłocznie przekazuje wykaz, o którym mowa w art. 12 u.d.p.g. Sądowi. Brak było zatem podstaw do przyjęcia, że termin dwóch miesięcy od ogłoszenia obliguje reprezentanta grupy do złożenia wykazu osób, wchodzących w skład grupy wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy sądowi (tak: M. Sieradzka, Komentarz do ustawy o postępowaniu grupowym, Warszawa 2015, s. 286.).

W tej sytuacji zachodzi potrzeba uchylenia przez Sąd Apelacyjny zaskarżonego postanowienia w zakresie punktu II (w którym Sąd I instancji oddalił wniosek o ustalenie, że w skład grupy wchodzą jeszcze dodatkowe osoby) i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu celem oceny, czy wszystkie osoby znajdujące się na wykazie złożonym przez powoda spełniają warunki udziału w postępowaniu grupowym w tej sprawie (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Natomiast zażalenie co do punktu I zaskarżonego postanowienia podlega oddaleniu, ponieważ powódka jako reprezentant grupy nie miała interesu w zaskarżeniu tego postanowienia (postanowienie to uwzględniało bowiem częściowo jej żądanie) – art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).