Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 7 października 2016 r.

Written by

  1. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, w przypadku których to pojęć ustawodawca zaniechał ich definicji, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego. Niewątpliwie zaś istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw.
  2. Odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jacek Sadomski

Sędziowie:                     SSA Marcin Strobel, SSA Jolanta Pyźlak (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym w postepowaniu grupowym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. przeciwko (…) Towarzystwu Ubezpieczeń SA z siedzibą w W. o zapłatę ewentualnie ustalenie

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2016 roku sygn. akt XXV C 915/14

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2016 r. (k. 16505), Sąd Okręgowy odmówił odrzucenia pozwu (pkt 1), postanawiając rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym (pkt 2), oddalając przy tym wniosek pozwanego o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (pkt 3).

Odwołując się do przesłanek warunkujących dopuszczalność postępowania grupowego, a  uregulowanych w ustawie z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) – dalej jako „u.d.p.g.” – oraz konieczności rozstrzygnięcia kwestii ewentualnego odrzucenia pozwu wniesionego w tej sprawie, bądź też wydania postanowienia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy podniósł, iż w ostatecznie zmodyfikowanym powództwie powód domaga się zasądzenia zwrotu kwot opłaty likwidacyjnej na podstawie postanowień umów łączących strony, jako klauzule abuzywne, a zatem bezskuteczne, wskazując, iż pobrane przez pozwaną opłaty są rażąco  wygórowane. Jedynie na wypadek uznania przez Sąd, iż skarżone umowy są nieważne w całości, wniósł o ustalenie odpowiedzialności pozwanej z tychże umów.

Sąd podkreślił, iż na tym etapie rozpoznaje formalne przesłanki dopuszczalności pozwu grupowego.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji poprzez kolejne modyfikacje, wbrew zarzutom pozwanego, strona powodowa nie cofnęła powództwa w żadnym zakresie, a jedynie zmieniła kolejność dochodzonych roszczeń.

W tym zaś przypadku nie była konieczna zgoda, o której mowa w art. 19 u.d.p.g., gdyż dyspozycja normy tego przepisu obejmuje zgoła odmienną czynność procesową o zupełnie innych skutkach.

Wskazując, iż zgody na ujednolicenie roszczeń w poszczególnych podgrupach zostały wyrażone w sposób ewentualny, Sąd Okręgowy uznał, iż poszczególni członkowie podgrup wyrazili tym samym wolę oparcia swoich roszczeń na dwóch ewentualnych podstawach materialnoprawnych, nie wyłączając możliwości skorzystania z którejkolwiek z nich, a tym samym reprezentant grupy mógł zmienić kolejność dochodzenia roszczeń w niniejszym postępowaniu. Podkreślił przy tym, iż sytuacja prawna członków grupy w żaden sposób nie uległa zmianie, gdyż w przypadku oddalenia pierwszego roszczenia, Sąd zobligowany będzie do rozpoznania roszczenia ewentualnego.

Sąd pierwszej instancji za chybiony na obecnym etapie postępowania uznał także podnoszony przez pozwanego zarzut zastosowana wadliwej konstrukcji zmiany powództwa, wskazując, iż nie można zakwalifikować go jako dyskwalifikującego rozpoznanie przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym. Zarzuty te w tym zakresie dotyczą bowiem zagadnień prawnomaterialnych, które będą dopiero rozpoznane we właściwym procesie.

Za chybione Sąd pierwszej instancji uznał również, mające stanowić poparcie żądania odrzucenia pozwu twierdzenia pozwanej, sugerujące, iż zastosowana przez reprezentanta grupy konstrukcja roszczeń jest nieprawidłowa z uwagi na fakt, że pomiędzy żądaniem głównym a ewentualnym nie zachodzi związek przedmiotowy, a każde z roszczeń dotyczy innego przedmiotu.

W tym wypadku Sąd Okręgowy wskazał na konieczność rozróżnienia roszczenia prawnomaterialnego od roszczeń procesowych. Podniósł przy tym, iż roszczenia procesowe podlegają łączeniu, a dopuszczalność ich dochodzenia w jednej sprawie reguluje art. 191 k.p.c., który umożliwia dochodzenie w jednym pozwie kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, o ile są spełnione warunki dotyczące tożsamości stron, tożsamości trybu rozpoznawania zgłoszonych roszczeń, braku kwalifikowania się któregokolwiek z roszczeń do postępowania odrębnego, istnienie właściwości rzeczowej sądu ze względu na ogólną wartość roszczeń oraz bez względu na wartość przedmiotu sporu. Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe warunki stanowią jedyne ograniczenie możliwości kumulowania kilku roszczeń w jednym pozwie przeciwko temu samemu pozwanemu, zaś sam fakt łącznego dochodzenia kilku roszczeń nie wpływa na ich samodzielność procesową, która przejawia się np. w ich oddzielnym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu, a także samodzielnym zakresie skutków, jakie wywiera ich zgłoszenie w pozwie oraz wydanie w stosunku do nich prawomocnego rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy uznał, iż oba roszczenia wywiedzione przez stronę powodową mimo, iż oparte na odmiennych podstawach faktycznych, można zakwalifikować przy tym do trybu postępowania grupowego regulowanego przez powołaną na wstępie ustawę. Podniósł przy tym, iż jednolitość roszczeń, na którą powołuje się pozwana, należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. W postępowaniu grupowym członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie, wspólne w danej grupie roszczeń procesowych, zaś wykluczona na gruncie u.d.p.g. jest jedynie sytuacja, w której część członków grupy dochodziłaby kontroli incydentalnej wzorców umownych i zapłaty, zaś inni wnosiliby o ustalenie nieważności umowy i zapłatę.

W ocenie Sądu Okręgowego, zważywszy na sposób formułowania poszczególnych roszczeń, na gruncie niniejszego postępowania taki wypadek nie zachodzi. Zauważył przy tym, iż wspólność okoliczności faktycznych na których opierane jest powództwo (roszczenie główne i ewentualne) nie wpłynie na czas rozpoznania zgłoszonych roszczeń przez Sąd niwecząc cele postępowania grupowego. Jego zdaniem strona powodowa nie naruszyła żadnych przepisów postępowania, skutkujących niedopuszczalnością powództwa i koniecznością odrzucenia pozwu grupowego. Sąd Okręgowy wskazał przy tym na dopuszczalną w kodeksie postępowania cywilnego kumulację roszczeń, z której to możliwości ustawodawcza nie zrezygnował w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu Okręgowego, oba roszczenia konsumentów (rozpoznawane odrębnie każde z nich) dochodzone w niniejszej sprawie są roszczeniami jednego rodzaju, opartymi na takiej samej podstawie faktycznej.

Sąd Okręgowy wskazał, iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto), lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego, zaś takie rozumienie jednorodzajowości roszczeń nie jest związane z jednakową podstawą prawną, gdyż jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń, nie jest w świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego.

Podniósł także, iż o jednorodzajowości roszczeń decyduje występujący między nimi związek o charakterze faktycznym, zaś przez podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym.

Odwołując się do poglądów doktryny Sąd pierwszej instancji wskazał, iż wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo, zaś takie  podobieństwo zachodzi w jego ocenie w przedmiotowej sprawie, w której zgłoszono roszczenia o zapłatę określonych kwot pieniężnych w wysokości pobranej opłaty likwidacyjnej.

Odwołując się do art. 1 ust. 1 u.d.p.g., w którym mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, Sąd Okręgowy przyjął, iż na gruncie tejże ustawy nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwaną takich okoliczności, jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów, nie wpływa na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa. W rozpoznawanej sprawie chodzi bowiem o umowy zawierane z wykorzystaniem wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia.

Niezależnie od powyższego za spełnione uznał Sąd Okręgowy także kryterium dotyczące odpowiedniej liczebności grupy oraz poszczególnych podgrup.

Sąd podniósł przy tym, iż roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich.

Ustalił także, iż w odniesieniu do roszczenia o ustalenie nieważności przedmiotowych umów zawartych na podstawie kwestionowanych przez stronę powodową wzorców, wspólną okolicznością dla wszystkich członków grupy była znikomość, symboliczność sumy ubezpieczenia, na które opiewały poszczególne polisolokaty, bez względu na to, na podstawie których (a także w którym wariancie) z sześciu rodzajów ogólnych warunków umowy zostały one zawarte.

Zdaniem Sądu Okręgowego, z przytoczonych w pozwie okoliczności wynika, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej.

Podkreślił, iż w niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z pozwaną umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwaną. Umowy każdego z członków zawarte zostały na czas nieokreślony.

Członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanej do pobrania opłaty za wykup ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 lub 3 latach polisowych, przy czym wysokość tej opłaty stanowiła określony procent – od 98% do 5% albo od 100% do 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 lub 3 latach obowiązywania umowy ubezpieczenia. Opłata ta była pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z innego powodu niż śmierć.

Sąd Okręgowy wskazał przy tym, iż w przypadku każdego członka grupy doszło do rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od zawarcia umowy, z innego powodu niż śmierć, zaś pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia na podstawie wzorca umowy (o.w.u.) zawierającego analogiczną klauzulę umowną – postanowienie, nakładające na konsumenta-członka grupy – obowiązek spełnienia na rzecz pozwanej świadczenia pieniężnego tytułem opłaty likwidacyjnej.

W każdym o.w.u. postanowienie dotyczące pobierania tej opłaty zostało zawarte w rozdziale pod nazwą „Opłata likwidacyjna”. Konsument-członek grupy obowiązany był do uiszczenia na rzecz pozwanej ww. opłaty w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia lub dokonania wypłaty części wartości polisy.

Rozwiązanie umowy ubezpieczenia następowało między innymi w wyniku zaprzestania opłacania składek i upływu okresu prolongaty lub złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia zgodnie z postanowieniami o.w.u. zawartymi w rozdziale „Rozwiązanie umowy ubezpieczenia”.

Pozwany umarzał jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zewidencjonowane na rachunku polisy danego członka grupy i obliczał ich wartość. Kwota wartości polisy przeznaczona do wypłaty była pomniejszana przez pozwanego m.in. o opłatę likwidacyjną. Wysokość opłat regulowały tabele opłat i limitów. Wysokość opłaty ustalona została jako wielokrotność składki podstawowej, należnej za pierwszy rok polisy. W pierwszych dwóch latach opłata wynosiła 2-krotność składki podstawowej, zaś od 3 do 10 roku od 1,5 krotności do 0,6 (0,3) składki podstawowej. Na tej podstawie pozwana pobrała z rachunku polisy opłatę likwidacyjną w wysokości do 100% wartości środków pochodzących z umorzenia jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zgromadzonych na podstawowym rachunku polisy. Była ona pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia.

W ocenie Sądu Okręgowego taka podstawa powództwa wskazuje, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, a tym samym zarzuty pozwanej kwestionujące istnienie takiej samej podstawy faktycznej uznać należało za niezasadne.

Zdaniem Sądu Okręgowego bez znaczenia jest w tym wypadku stopień naruszenia interesów poszczególnych konsumentów zważywszy na procent środków zebranych na polisie, jaki stanowiła pobrana opłata. Wskazał przy tym, iż pozwana podnosiła, że w ramach grupy dochodzone są roszczenia z tytułu zwrotu pobranej opłaty likwidacyjnej w wysokości od 100% do 16,55% kapitału zgromadzonego na polisie, a także brak tożsamości postanowień umowy, zważywszy na różne wzorce, różne warianty obliczania opłaty – różnorodność tabel określających opłaty. Podkreślała także rozróżnienie okoliczności związanych z indywidualizacją każdego konsumenta, jego świadomości i warunków zawierania umów.

W ocenie Sądu Okręgowego odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwaną, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej.

Odwołując się do poglądów judykatury wskazał przy tym, iż oceny tej nie zmienia różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy są klauzulami abuzywnymi.

Zdaniem Sądu, ta kwestia nie podlega ocenie na wstępnym badaniu pozwu pod kątem dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż na tym etapie badane są kluczowe i wspólne dla wszystkich członków grupy okoliczności faktyczne sprawy, bez szczegółowej analizy okoliczności charakterystycznych tylko dla pojedynczych lub niektórych członków grupy, a pozostających bez wpływu na przyszłą ocenę prawną dochodzonych roszczeń powodów.

Powołując się na poglądy judykatury wrażone m.in. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 sierpnia  2013 r., VI ACz 1639/13 i postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 23 września 2015 r., VI ACz 1117/15, Sąd Okręgowy wskazał, iż w tym wypadku,  na wstępnym etapie sprawy istotne są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym, natomiast weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

Uznając, że skoro ustawodawca wskazał jedynie na konieczność wskazania ujednoliconej wysokości żądania z ograniczeniem tego wymogu do 2 osób w każdej podgrupie, zaś powód dokonał ujednolicenia roszczenia poprzez wskazanie roszczeń w tych samych wysokościach z zachowaniem wymogu liczebności podgrupy do minimum 2 osób, za bezzasadne uznał Sąd Okręgowy zarzuty pozwanej dotyczące błędnego ujednolicenia roszczenia. W tym wypadku zarzuty pozwanej wkraczają, w jego ocenie, w kwestie zasadności powództw i ewentualnie ich wysokości, nie stanowiące elementu podlegającego badaniu na obecnym etapie sprawy.

Sąd Okręgowy uznał, iż do rozpoznania w postępowaniu grupowym nadaje się także żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanej. Wskazał w tym wypadku, iż roszczenia o ustalenie odpowiedzialności są roszczeniami jednego rodzaju, każde z roszczeń należy również do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji nieważności umów. Podstawy faktyczne dla obu roszczeń (rozpoznawanych odrębnie) pozostają takie same.

Podniósł, iż w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanej w sprawie o roszczenie pieniężne wynikające z czynu niedozwolonego stanowiącego jedno zdarzenie.

Za niezasadny uznał Sąd Okręgowy podnoszony przez pozwaną z zarzut braku reprezentacji grupy przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. ze względu na wykonywanie przez niego zadań własnych powiatu i braku w związku z tym uprawnień do reprezentacji konsumentów niebędących mieszkańcami danego powiatu. Skoro bowiem powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może być reprezentantem grupy, to tym samym uprawniony jest do zawarcia umowy, o której mowa w art. 6 ust. 2 u.d.p.g.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwało również na uwzględnienie zgłoszone w trybie art. 8 u.d.p.g. żądanie pozwanej dotyczące zabezpieczenia kosztów procesu poprzez zobowiązanie powoda do złożenia kaucji w wysokości 308.219,80 zł.

Odwołując się do poszczególnych składników wydatków poniesionych przez pozwaną, Sąd Okręgowy wskazał, iż pozwana określiła je w bardzo znacznych kwotach, nie uwzględniając jednak, iż zgodnie art. 98 k.p.c. obowiązkiem zwrotu objęte są koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W tym wypadku część wskazywanych kwot jest niczym nieuprawdopodobniona. Niezależnie zaś od tego wskazał także – odwołując się do regulacji dotyczących samorządu powiatowego i ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów – iż ochrona praw konsumentów należy do zadań publicznych wykonywanych przez powiaty lub miasta na prawach powiatu. W tym wypadku samorząd powiatowy jest zobowiązany zapewnić w swoim budżecie środki finansowe na wykonywanie wszystkich zadań publicznych, w tym na ochronę praw konsumentów.

Podniósł przy tym, iż składając wniosek, pozwana winna uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niej powództwo jest oczywiście bezzasadne, lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy pieniactwa procesowego, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jej przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej. Sąd pierwszej instancji nie dopatrzył się jednak w przedmiotowej sprawie ani oczywistej bezzasadności powództwa, ani istnienia jakichkolwiek obaw w zakresie ewentualnego egzekwowania swoich roszczeń przez pozwaną.

W świetle powyższych ustaleń w oparciu o art. 222 k.p.c. w zw. art. 24 i na mocy art. 10 u.d.p.g., Sąd pierwszej instancji postanowił jak w sentencji zaskarżonego orzeczenia.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła powódka (k. 980).

Zaskarżając postanowienie w całości, pozwana zarzuciła mu naruszenie:

– art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. poprzez błędne przyjęcie, że roszczenia członków grupy zostały prawidłowo ujednolicone w podgrupach, bez uprzedniego ustalenia, czy do ujednolicenia doszło przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy – co doprowadziło do błędnego uznania, iż nie zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu w tym zakresie z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego;

– art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędne przyjęcie, że w zakres takiej samej podstawy faktycznej roszczeń o zapłatę wchodzą tylko okoliczności powołane przez Powoda, a także poprzez błędne zawężenie katalogu okoliczności wchodzących w zakres takiej samej podstawy faktycznej, podczas gdy w zakres takiej samej podstawy faktycznej wchodzą okoliczności istotne z punktu widzenia przesłanek dochodzonego roszczenia, niezależnie od tego, czy wskazuje je Powód czy Pozwany – co doprowadziło do błędnego uznania, iż nie zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu w tym zakresie z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego;

– art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 3 u.d.p.g. poprzez błędne przyjęcie, że roszczenia o ustalenie odpowiedzialności zostały oparte na takiej samej podstawie faktycznej, podczas gdy Sąd wskazał tylko jedną okoliczność faktyczną wspólną dla wszystkich Członków Grupy, która jest nie wystarczająca dla oceny przesłanek dochodzonych roszczeń – co doprowadziło do błędnego uznania, iż nie zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu w tym zakresie z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego;

– art. 19 ust. 1 i 2 u.d.p.g. oraz art. 193 § 1 i 3 k.p.c. i art. 203 § 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że zmiana powództwa pismem Powoda z dnia 12 listopada 2015 r. polegała wyłącznie na zmianie kolejności żądań pozwu, a nie na cofnięciu bądź ograniczeniu powództwa, co doprowadziło do błędnego uznania, iż zmiana powództwa była skuteczna i dopuszczalna, podczas gdy dokonane w sprawie cofnięcie lub ograniczenie powództwa nie było skuteczne z uwagi na brak wyraźnej zgody większości członków grupy, ewentualnie, nie było dopuszczalne, gdyż rażąco naruszało interes członków grupy – co doprowadziło do przedwczesnego orzekania o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym;

– art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust. 1 i 6 u.d.p.g. poprzez niedostateczne wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, dlaczego Sąd Okręgowy przyjął istnienie takiej samej podstawy faktycznej roszczeń oraz prawidłowość ujednolicenia roszczeń w podgrupach, a także poprzez powołanie się w uzasadnieniu na okoliczności, które nie miały miejsca w niniejszej sprawie – co mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego postanowienia lub może skutkować niepoddawaniem się przez nie kontroli instancyjnej;

– art. 8 ust. 1 i 3 u.d.p.g. poprzez oddalenie wniosku Pozwanego o zobowiązanie Powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu z uwagi na określenie kosztów procesu „w bardzo znacznych kwotach”, brak uprawdopodobnienia zasadności poniesienia tych kosztów przez Pozwanego oraz brak uprawdopodobnienia, że powództwo jest oczywiście bezzasadne i że brak ustanowienia kaucji utrudni lub uniemożliwi ich egzekucję od strony powodowej, podczas gdy zastrzeżenia te są albo bezprzedmiotowe, albo bezzasadne i nie zachodzą podstawy do oddalenia wniosku o zobowiązanie Powoda do złożenia kaucji.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

– zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez odrzucenie pozwu w całości;

ewentualnie, o:

– uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu;

ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia powyższych wniosków, o:

– zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 3 poprzez zobowiązanie Powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w kwocie 380.219,80 (trzysta osiemdziesiąt tysięcy dwieście dziewiętnaście i 80/100) złotych na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie.

Niezależnie od powyższego skarżący wniósł o zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w złożonej na powyższe zażalenie odpowiedzi (k. 16634) wniósł o jego oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanej jest nieuzasadnione.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zaskarżone postanowienie jest prawidłowe z przyczyn wskazanych w jego uzasadnieniu, zaś podnoszone przez skarżącą zarzuty nie podważyły skutecznie jego zasadności, co skutkuje oddaleniem zażalenia.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela w tym wypadku poczynione w tej sprawie przez Sąd Okręgowy ustalenia oraz dokonaną na ich podstawie ocenę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługują na uwzględnienie podnoszone przez skarżącego zarzuty dotyczące naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g., poprzez błędne przyjęcie, że roszczenia członków grupy zostały prawidłowo ujednolicone w podgrupach, bez uprzedniego ustalenia, czy do ujednolicenia doszło przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, jak i art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dotyczące błędnego przyjęcia, że w zakres takiej samej podstawy faktycznej roszczeń o zapłatę wchodzą tylko okoliczności powołane przez powoda, a także poprzez błędne zawężenie katalogu okoliczności wchodzących w zakres takiej samej podstawy faktycznej, podczas gdy w zakres takiej samej podstawy faktycznej wchodzą okoliczności istotne z punktu widzenia przesłanek dochodzonego roszczenia, niezależnie od tego, czy wskazuje je powód czy pozwany, ani też zarzuty naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 3 u.d.p.g. polegające na błędnym, zdaniem skarżącego, przyjęciu, że roszczenia o ustalenie odpowiedzialności zostały oparte na takiej samej podstawie faktycznej, podczas gdy Sąd wskazał tylko jedną okoliczność faktyczną wspólną dla wszystkich członków grupy, która jest nie wystarczająca dla oceny przesłanek dochodzonych roszczeń – co doprowadziło do błędnego uznania, iż nie zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu w tym zakresie z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego.

W świetle art. 1 przywołanej wyżej u.d.p.g., sprawa może zostać rozpoznana na podstawie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, gdy dochodzone są roszczenia jednego rodzaju np. roszczenia pieniężne, są dochodzone roszczenia co najmniej 10-u osób oraz zostały one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Podzielić należy stanowisko Sądu Okręgowego, iż dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, w przypadku których to pojęć ustawodawca zaniechał ich definicji, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego.

Niewątpliwie zaś istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw.

Wbrew twierdzeniom skarżącej, Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, iż dochodzone roszczenia, tak główne, jak i ewentualne (dochodzone każde z osobna) oparte są na takiej samej, czyli jednakowej podstawie faktycznej.

Trafnie przy tym zauważył, iż wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z pozwaną na czas nieokreślony umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwaną.

Członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanej do pobrania opłaty za wykup ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 lub 3 latach polisowych, przy czym wysokość tej opłaty stanowiła określony procent wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 lub 3 latach obowiązywania umowy ubezpieczenia. Opłata ta była pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z innego powodu niż śmierć. Każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia na podstawie wzorca umowy (o.w.u.) zawierającego analogiczną klauzulę umowną – postanowienie, nakładające na konsumenta-członka grupy – obowiązek spełnienia na rzecz pozwanej świadczenia pieniężnego tytułem opłaty likwidacyjnej.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, że odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane.

Bez znaczenia jest w tym wypadku stopień naruszenia interesów poszczególnych konsumentów, zważywszy na procent środków zebranych na polisie, jaki stanowiła pobrana opłata, a także brak tożsamości postanowień umowy, zważywszy na różne wzorce, różne warianty obliczania opłaty – różnorodność tabel określających opłaty.

Odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane.

Nie można w tym wypadku podzielić także zarzutów pozwanego dotyczących naruszenia  przepisu  art. 19 ust. 1 i 2 u.d.p.g. oraz art. 193 § 1 i 3 k.p.c. i art. 203 § 2 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w tym wypadku trafnie uznał Sąd Okręgowy, iż poprzez kolejne modyfikacje pozwu, strona powodowa nie cofnęła powództwa w żadnym zakresie, a jedynie zmieniła kolejność dochodzonych roszczeń. Zasadnie przy tym uznał, iż dla tych czynności nie była konieczna zgoda, o której mowa w powołanym wyżej przepisie, podkreślając przy tym, iż na tym etapie rozpoznaje zasadniczo formalne przesłanki dopuszczalności pozwu grupowego, zaś jak słusznie zauważył, u.d.p.g. nie rozstrzyga, czy zgoda członków grupy na czynności dyspozytywne musi mieć charakter uprzedni wobec podejmowanej czynności, czy też może mieć charakter następczy w stosunku do podejmowanej czynności.  Podkreślić należy, iż zgody na ujednolicenie roszczeń w poszczególnych podgrupach zostały wyrażone w sposób ewentualny, a tym samym poszczególni członkowie podgrup wyrazili wolę oparcia swoich roszczeń na dwóch ewentualnych podstawach materialnoprawnych, nie wyłączając możliwości skorzystania z którejkolwiek z nich, co uprawniało reprezentanta grupy do zmiany kolejności dochodzenia roszczeń w niniejszym postępowaniu. Nie dyskwalifikuje to, jak słusznie uznał Sąd Okręgowy, rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutów pozwanej, dotyczących naruszenia wymogów wskazanych w art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 10 ust. 1, art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust. 1 i 6 u.d.p.g., co do niedostatecznego wskazania w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, dlaczego Sąd Okręgowy przyjął istnienie takiej samej podstawy faktycznej roszczeń oraz prawidłowość ujednolicenia roszczeń w podgrupach, a także poprzez powołanie się w uzasadnieniu na okoliczności, które nie miały miejsca w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia spełnia wymogi określone przywołanymi wyżej przepisami, Sąd Okręgowy szeroko i obszernie wyjaśnił motywy rozstrzygnięcia, w sposób wystarczający dla dokonania jego kontroli instancyjnej, a tylko niespełnienie tego wymogu uzasadniałoby uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W tym wypadku drobne nieścisłości, czy też prezentowanie poglądów odmiennych od uznawanych przez pozwanego, nie może stanowić o zasadności zarzutu sporządzenia wadliwego orzeczenia.

Nie zasługuje również, zdaniem Sadu Apelacyjnego, na uwzględnienie podnoszony prze powoda zarzut naruszenia art. 8 ust. 1 i 3 u.d.p.g. Stosownie do treści tej regulacji Sąd może na żądanie pozwanego zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, oznaczając nie krótszy niż miesiąc termin na jej złożenie, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany. Kaucja winna zostać złożona w gotówce i nie może być wyższa niż 20% wartości przedmiotu sporu.

Jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy, przywołując ugruntowane już poglądy judykatury, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zasadnie Sąd pierwszej instancji wskazał, iż pozwany nie uprawdopodobnił ani oczywistej bezzasadności powództwa w przedmiotowej sprawie, ani też istnienia jakichkolwiek realnych obaw w zakresie ewentualnego egzekwowania swoich roszczeń.  Słusznie także Sąd Okręgowy wskazał na konieczność weryfikacji wskazywanych kosztów poprzez pryzmat kosztów niezbędnych, wskazanych w art. 98 k.p.c. W tym wypadku niewątpliwie znaczne koszty sporządzonych w tej sprawie opinii czy też obsługi prawnej, nie zostały uprawdopodobnione w kontekście zarówno niezbędności i celowości ich poniesienia, jak i samej wysokości. Niezależnie od powyższego rację ma w tym wypadku Sąd Okręgowy, wskazując na obowiązek samorządu powiatowego w zakresie zapewnienia w swoim budżecie środków finansowych na wykonywanie wszystkich zadań publicznych, w tym na ochronę praw konsumentów, wykonywanych przez powiatowego rzecznika konsumentów, a także fakt, że realizując uprawnienia wynikające z ustawy  i występując jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym, rzecznik wykonuje zadania samorządu powiatowego, finansowane ze środków tego samorządu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

Podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu, w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie, co skutkowało oddaleniem zażalenia.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXI Pracy z dnia 15 września 2016 r.

Written by

  1. Należy zauważyć, że cel postępowania grupowego, w rozumieniu względów ekonomii procesowej, może być zrealizowany również na gruncie uregulowanego w Kodeksie postępowania cywilnego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy w ramach postępowania, w którym występuje wielość podmiotów po stronie powodowej na skutek złożenia pozwu przez więcej niż jednego powoda lub na skutek połączenia spraw (pozwów) wywiedzionych przez pojedynczych powodów do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c. Nie może zatem ujść z pola widzenia wola ustawodawcy, który w odrębnej ustawie uregulował postępowanie w sprawach ściśle określonego w tej ustawie rodzaju i pod ściśle określonymi w tej ustawie warunkami.
  2. Rozważając kwestię, czy zgłoszone w przedmiotowej sprawie dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe, oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, należy dojść do przekonania, że jeżeli strona powodowa zgłosiła wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże oparte na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, a wobec czego oparte na odmiennych podstawach faktycznych i prawnych, to takie roszczenia nie spełniają przesłanki dopuszczalności pozwu zbiorowego w postaci wymogu jednorodzajowości roszczeń członków grupy.
  3. Nie wypełnia ustawowych wymogów samo formalne odwołanie się do brzmienia przepisu ustawy, jeżeli z analizy uzasadnienia pozwu widać, iż w istocie roszczenie nie jest jednym z roszczeń wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Sąd powinien mieć w tym miejscu na uwadze nie tyle powoływaną podstawę prawną pozwu grupowego, lecz okoliczności faktyczne przytoczone przez stronę powodową jako podstawa roszczenia. Pozew „o zapłatę”, bez sprecyzowanego charakteru żądanego świadczenia pieniężnego, powoduje konieczność oceny, czy przytoczone przez stronę powodową okoliczności faktyczne uzasadniają dopuszczalność pozwu grupowego (sprawa o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych).

 

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXI Pracy w składzie:

Przewodniczący:                                   SSO Sylwia Kulma (spr.)

Sędziowie:                                              SO Bożena Rzewuska, SO Grzegorz Kochan

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 września 2016 roku sprawy z powództwa: (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Sprawiedliwości o odszkodowanie

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. odstąpić od obciążania powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej.

 

UZASADNIENIE

Z. G. (1), działający jako reprezentant grupy 220 funkcjonariuszy Służby Więziennej wymienionych w złożonym w niniejszej sprawie pozwie w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Sprawiedliwości o odszkodowanie z tytułu braku waloryzacji wynagrodzeń w 2009, 2010, 2011 i 2012 r., wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy podzielonych na 55 podgrup kwot stanowiących równowartość wysokości utraconych przez powodów świadczeń – o łącznej wartości 1.012.342,71 zł, szczegółowo wskazanych w pozwie. Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym reprezentant grupy wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, tj. braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej wskazanych w pozwie za okres od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 października 2012 r. Jako podstawę prawną roszczeń wskazał przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 1 stycznia 2010 r., jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 października 2012 r., które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku. Dodał, że stosownie do przywołanych przepisów, podstawę wynagrodzeń dla funkcjonariuszy oraz pracowników Służby Więziennej stanowią wynagrodzenia z poprzedniego roku zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. Wskazał, że istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem, tj. od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 października 2012 r., który wynosił:

  • w 2009 r. 103,9 % na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r.;
  • w 2010 r. 101,00 % na art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r.;
  • w 2011 r. 100,00 % na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011r.;
  • w 2012 r. 100,00 % na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r.

Zdaniem reprezentanta grupy, brak waloryzacji związany był z zaniechaniem przez Ministra Sprawiedliwości podjęcia działań umożliwiających waloryzację, zaś zgodnie z brzmieniem art. 10 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z dnia 12 maja 2010 r. nr 79, poz. 523), Centralnym Zarządem Służby Więziennej oraz jednostkami organizacyjnymi, o których mowa w art. 8 ust. 1, kieruje Dyrektor Generalny podległy Ministrowi Sprawiedliwości. Minister Sprawiedliwości jest zatem przełożonym Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, zaś w zakresie stanowienia prawa kompetencje Ministra Sprawiedliwości odnoszą się do całej Służby Więziennej. Minister Sprawiedliwości został upoważniony w art. 10a ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw do złożenia wniosku skierowanego do ministra właściwego do spraw finansów do dokonywania przeniesień kwoty środków na uposażenia między częściami i działami. Minister Sprawiedliwości ma zatem, zdaniem powodów, bezpośredni wpływ na przeznaczenie środków z budżetu państwa na potrzeby resortu, którym zawiaduje, w tym na waloryzację uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Pozwany wnosił o odrzucenie pozwu jako niedopuszczalnego, ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany wskazał, że brak jest podstaw do rozpoznania niniejszej sprawy w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”). Pozwany wskazał, że zasady waloryzacji wynagrodzenia w 2009 r. określał art. 5 ustawy  o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, który dzielił pracowników państwowej sfery budżetowej na osoby objęte mnożnikowym systemem wynagrodzeń (art. 5 ust. 1) i nieobjęte systemem mnożnikowym (art. 5 ust. 2). Funkcjonariusze, o których mowa w art. 2 ust. 2, a wiec także funkcjonariusze Służby Więziennej zaliczeni zostali w art. 5 ust.1 lit. d) do systemu mnożnikowego. Art. 6 ust. 1 pkt 2 c ustawy stanowił, że podstawą do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym dla pracowników, o których mowa w art. 5 pkt. 1, stanowią kwoty bazowe ustalone w odrębnych przepisach wielokrotności kwot bazowych. Kwoty bazowe oraz wielokrotności kwot bazowych, zgodnie z art. 9 ustawy, ustalała co roku ustawa budżetowa. W ustawie budżetowej na rok 2009 w art. 15 ust. 1 dokonano konsekwentnie kolejnego podziału na osoby objęte mnożnikowym systemem wynagrodzeń (art. 15 ust. 1 pkt. A), w tym funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz w art. 15 ust. 1 pkt. B) osoby systemem tym nieobjętych. W art. 15 ust. 2 lit. d) ustalono kwotę bazową dla funkcjonariuszy w kwocie 1523,29 zł. Zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej oraz zastępującą ją ustawą z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, uposażenie funkcjonariuszy stanowi wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa. W stanie prawnym obowiązującym do końca roku 2009 brak było, zdaniem pozwanego, podstaw do waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w oparciu o średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej – podstawą do ustalenia przeciętnego uposażenia była kwota bazowa ustalana w ustawie budżetowej w dokładnie wskazanej kwocie. Pozwany podniósł, że w 2009 r. kwota bazowa została podniesiona w stosunku do kwoty z roku 2008 o 2% (z 1493,42 zł do kwoty 1523,29 zł). Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19 marca 2009 r., ze skutkiem na dzień 1 stycznia 2009 r., podniesiono wskaźnik wielokrotności kwoty bazowej z 2,48 do 2,65. Podwyższenie tego mnożnika o 0,17 punktu przekłada się na wzrost uposażenia o 7%. Łącznie więc realnie funkcjonariusze Służby Więziennej otrzymali w 2009 r. wynagrodzenia wyższe w stosunku do roku 2008 o 9%, co 2,5-krotnie przewyższa powoływany w pozwie wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na rok 2009, wynoszący – wg ustawy budżetowej – 103,9 %. Pozwany, wskazując na zasady waloryzacji wynagrodzenia w 2010 r., stwierdził, że odwołanie w art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej do kwoty bazowej zostało zmienione dopiero w dniu 1 stycznia 2011 r. Wówczas dopiero zastąpiono w ustawie kwotę bazową pojęciem średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. W ustawie budżetowej na rok 2010 w art. 15 ust. 1 pkt 3 zapisano średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na poziomie 101%. Jednakże, ustawa budżetowa na rok 2010 w załączniku nr 2 w części 37 „Sprawiedliwość – Więziennictwo” zawierała kwoty przeznaczone na wynagrodzenia w wysokości identycznej jak te przyjęte w roku 2009. Tym samym, w ustawie budżetowej nie przewidziano środków na wypłaty zwaloryzowanych wynagrodzeń. Załącznik do ustawy budżetowej jest jej integralną częścią, zatem projekt budżetu w części przewidzianej na wydatki na wynagrodzenia, zdaniem pozwanego, również jest objęty regulacją ustawową. W ustawie budżetowej na rok 2011 w art. 13 ust. 1 pkt 3) zapisano średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na poziomie 100%. Identyczna sytuacja miała miejsce w roku 2012 (art. 13 ust. 1 pkt 3) ustawy budżetowej na rok 2012). Ustawodawca nie przewidział więc waloryzacji średniorocznego wskaźnika wynagrodzeń. Zdaniem pozwanego, w latach 2010-2012 działanie państwa podyktowane było koniecznością wszczęcia procedury ostrożnościowej na wypadek przekroczenia progów budżetowych automatycznie zamrażających możliwość zwiększania deficytu budżetowego, wynikających z art. 86 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Pozwany podkreślił, że waloryzacja uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w roku 2009 odbywała się na innych zasadach niż te opisane przez powodów w pozwie. Ich wysokość została zwaloryzowana aczkolwiek w inny sposób niż średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, do którego odwoływali się powodowie. Natomiast w latach 2010 i 2011 waloryzacja nie została dokonana, lecz wynikało to z treści ustaw budżetowych. W zakresie roszczenia odszkodowawczego obejmującego brak waloryzacji wynagrodzeń w 2009 r. pozwany wskazał także, że rozporządzeniem z dnia 9 listopada 2007 r. Rada Ministrów ustaliła wielokrotność kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej, na 2,48. Natomiast w art. 15 ustawy budżetowej na rok 2008 z dnia 23 stycznia 2008 r. kwota bazowa dla funkcjonariuszy, m.in., Służby Więziennej została określona na poziomie 1493,42 zł, zaś w ustawie budżetowej na rok 2009 kwota bazowa dla funkcjonariuszy wyniosła 1523,29 zł, co oznaczało jej wzrost w porównaniu do roku 2008 o 2%. Dodatkowo, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2009 r. , nastąpiło podwyższenie wskaźnika wielokrotności kwoty bazowej funkcjonariuszy Służby Więziennej z 2,48 do 2,65 od dnia 1 stycznia 2009 r., co oznacza wzrost tego wskaźnika o 0,17. Funkcjonariusze Służby Więziennej zostali zatem objęci w 2009 r. podwyżką uposażeń wynikającą z dwóch tytułów – wzrostu o 2% kwoty bazowej, co wynika z zapisów zawartych w ustawie budżetowej na rok 2009 oraz wzrostu wskaźnika wielokrotności kwoty bazowej z 2,48 do 2,65, tj. o 0,17. W zakresie roszczenia odszkodowawczego obejmującego brak waloryzacji wynagrodzeń w 2010 r. pozwany wskazał, że powodom przysługuje ewentualne roszczenie o zapłatę zaległego wynagrodzenia, przez co roszczenie odszkodowawcze jest nieuzasadnione z uwagi na brak szkody kompensowanej istnieniem roszczenia o zapłatę. Pozwany wskazał, że sprawa niniejsza ma w tym zakresie charakter sporu o wynagrodzenie, zaś takie roszczenie nie jest objęte regulacją ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z uwagi na treść art. 217 ust. 2 w zw. z art. 220 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej. Zdaniem pozwanego, „zamrożenie” waloryzacji uposażeń w 2011 i 2012 r. wynikało z treści ustaw budżetowych, a nie z zaniechania Ministra Sprawiedliwości. Zdaniem pozwanego, zgodnie z treścią art. 4171 § 1 k.c., jeżeli szkoda powstała w związku z wydaniem aktu normatywnego jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją. Pozwany zakwestionował również prawidłowość wyliczeń kwot dochodzonych pozwem, wskazując, że wyliczenia te są oparte o waloryzację uposażeń w roku 2009, która nie opierała się na wskaźniku średniorocznego wzrostu wynagrodzeń, o którym mowa w art. 15 ust. 1 pkt 3) ustawy budżetowej na rok 2009.

Reprezentant grupy zakwestionował powyższe stanowisko, w szczególności w zakresie stanowiska pozwanego dotyczącego dokonania waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy w 2009 r., zarzucając, że wskazane przez pozwanego podwyższenie uposażeń nie stanowi waloryzacji, lecz wzrost wysokości kwoty bazowej w następujących po sobie latach, albowiem ustawodawca różnicuje w ustawach budżetowych poza wysokością kwoty bazowej także średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej: w 2008 r. ustawa budżetowa przewidywała średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na poziomie 102,3 %, z kolei w 2009 r. ustawa budżetowa z dnia 9 stycznia 2009 r. przewidziała średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń na poziomie 103,9 % (art. 15 ust. 1 pkt 3) i o tę wartość powinny wzrosnąć uposażenia funkcjonariuszy w 2009 r. Odpowiednia wartość w roku 2010 to 101,00 %. Średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w latach 2011 i 2012 to 100,00%. Jeżeli w latach 2009 i 2010 zostałaby przeprowadzona waloryzacja, to również w latach 2011 i 2012 nastąpiłby wzrost wynagrodzeń, zgodnie z zasadami art. 6 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

Postanowieniem z dnia 28 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew w postępowaniu grupowym oraz odstąpił od obciążenia powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego pozwanego.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że postępowania grupowe normuje u.d.p.g.. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy, co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie. Ustęp 2 przywołanego przepisu doprecyzowuje, że ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto, w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew. Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkie przesłanki wynikające z art. 1 ustawy. Należało zatem rozważyć, czy dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 ustawy. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. W ocenie Sądu Okręgowego, roszczenia objęte pozwem spełniały kryteria wskazane w art. 1 ust. 1 ustawy, albowiem były roszczeniami opartymi na tej samej podstawie faktycznej, związanymi z zarzucanym brakiem dokonania waloryzacji wynagrodzeń, do której to waloryzacji uprawniony był każdy z członków grupy, a strona powodowa dochodziła w niniejszej sprawie roszczeń pieniężnych, ujednoliconych w ramach podgrup. Ustawa zawiera jednak ograniczenia o charakterze przedmiotowym, objęte art. 1 ust. 2, który stanowi, że w postępowaniu grupowym mogą bowiem być dochodzone następujące roszczenia:

  • roszczenia o ochronę konsumentów,
  • roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz
  • roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych.

Roszczenia powodów określone zostały jako żądanie odszkodowania w oparciu o art. 417 § 1 k.c., który stanowi o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Powodowie ostatecznie nie wykazali, aby w sprawie doszło do szczególnej sytuacji, tj. aby szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego i nie odwołali się w zakresie faktycznych podstaw roszczeń do art. 4171 § 4 k.c. Oceniając dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy uznał, że podnoszone przez pozwanego zarzuty w zakresie niedopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zasługiwały na uwzględnienie. Sąd Okręgowy zważył, że zasady i terminy podwyższania wynagrodzeń powodów, jako funkcjonariuszy Służby Więziennej, określone zostały w ustawie z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Zgodnie z brzmieniem art. 4 tej ustawy, od 2010 r. kwoty bazowe waloryzowane były corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, zaś w myśl art. 6 ustawy, podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym, m.in., dla funkcjonariuszy więziennictwa stanowiły wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. W myśl art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r., średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej ustalono w wysokości 103,9 %. Zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 pkt 3) ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r., średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej ustalono w wysokości 101,0%, jednak plan wydatków na rok 2010 określony w tej ustawie, we wszystkich częściach budżetowych, w tym również w części 37 „Sprawiedliwość”, nie zabezpieczał środków finansowych na waloryzację wynagrodzeń o ten wskaźnik. W 2010 r. nie dokonano zatem waloryzacji wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej, pomimo przyjęcia średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w wysokości 101,00% i nie wypłacono powodom wynagrodzeń podwyższonych o ten wskaźnik. Sąd Okręgowy zważył jednak, że zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 marca 2014 r., w razie potencjalnego pokrzywdzenia danego pracownika nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, gdy naruszenie przepisów o wynagradzaniu spowodowane jest niezgodnym z imperatywnymi przepisami zaniżeniem wysokości wynagrodzenia. Takie działanie może być naprawione poprzez wniesienie powództwa o zapłatę wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., III PK 87/13). Odwołując się do wywodu Sądu Najwyższego wskazanego w zacytowanym wyroku, Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro wysokość wynagrodzenia określają przepisy prawa, to podane przez powodów okoliczności wymagały zweryfikowania na gruncie przepisów o wynagrodzeniach funkcjonariuszy, bez potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej. Potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń związane z niedokonaniem w 2009 i 2010 r. waloryzacji powinno było być więc przedmiotem sporu o wynagrodzenie. Powodowie wskazywali wprawdzie na zawiniony bezczynnością pozwanego brak zastosowania ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego, jednak dochodzone roszczenia były roszczeniami o wysokość wynagrodzenia, a nie o odszkodowanie. Kontrowersje dotyczyły bowiem zarzucanego braku zastosowania wobec powodów ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego w 2009 i 2010 r., co usunęło w tym zakresie sprawę spod rozstrzygania w sporze grupowym. Kwestia możliwości sfinansowania waloryzacji ze środków budżetowych powierzonych pozwanemu była wtórna, skoro Skarb Państwa zobligowany był do podejmowania działań przeciwdziałających powstawaniu zobowiązań, zaś w tym kontekście odpowiedzialność pozwanego za ich ewentualne powstanie pozostawała faktycznie wyłącznie odpowiedzialnością polityczną osoby piastującej stanowisko ministra odpowiedzialnego za wykonanie budżetu w powierzonej mu części. Natomiast przepisy ustawy budżetowej na 2011 r. i 2012 r. określiły średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na poziomie100,00%. Wykluczyły one zatem waloryzację wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej, co związane było z koniecznością utrzymania równowagi budżetowej i zdolności państwa do wywiązywania się z obowiązków. Sąd Okręgowy zważył, że Trybunał Konstytucyjny, rozważając zgodność z Konstytucją przepisów uniemożliwiających waloryzację wynagrodzeń sędziów w 2012 r. w sprawie o sygn. akt K 1/12 (orzeczenie z dnia 12 grudnia 2012 r.), wskazał, że dopuszcza w związku z tym zarówno ingerencję w sferę praw nabytych (wyrok o sygn. akt K 9/00 oraz wyroki: z dnia 9 kwietnia 2002 r., K 21/01 i z dnia 20 stycznia 2010 r., Kp 6/09), jak i ustanowienie przepisów niekorzystnie ingerujących w treść ukształtowanych stosunków prawnych (wyrok w sprawie o sygn. akt K 22/96), a także mniej korzystne zasady waloryzacji świadczeń z ubezpieczeń społecznych (wyrok z dnia 22 października 2001 r., SK 16/01 i wyrok w sprawie o sygn. akt P 9/05). Trybunał Konstytucyjny przyznał zachowaniu równowagi budżetowej pierwszeństwo przed ochroną praw nabytych w odniesieniu do przejściowego zniesienia indeksacji i waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (orzeczenie o sygn. akt K 18/92 i wyrok z dnia 17 listopada 2003 r., K 32/02). Sąd Okręgowy wskazał, że rozważania Trybunału dotyczące powyższego zagadnienia uniemożliwiały zatem przypisanie Ministrowi Sprawiedliwości bezprawności w zakresie braku zwaloryzowania wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w 2011 i 2012 r., skoro pozwany związany był przepisami ustaw budżetowych, których zgodność z Konstytucją nie budziła wątpliwości Sądu w związku z w/w stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego. Stanowisko pozwanego, zgodnie z którym możliwość wystąpienia z żądaniem naprawienia szkody powstałej w związku z wydaniem aktu normatywnego możliwa jest po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, pomijało okoliczność, że sądy powszechne uprawnione są do samodzielnego badania zgodności z Konstytucją aktów wykonawczych, zaś powodowie nie kwestionowali zgodności konstytucyjnej ustaw budżetowych, lecz bezczynność Ministra Sprawiedliwości polegającą na braku złożenia wniosku o przeniesienie środków z rezerwy lub oszczędności na poczet wypłacenia im zwaloryzowanych uposażeń. W sprawie niniejszej brak było zatem podstaw do formułowania wniosku o kontrolę konstytucyjności przepisów regulujących zasady wypłacania powodom wynagrodzeń w latach 2009-2012. Jakkolwiek jednak, stanowisko pozwanego w powyższym zakresie było niezasadne, pozostałe podniesione przez niego zarzuty dotyczące niedopuszczalności poddania sporu rozstrzygnięciu w postępowaniu grupowym Sąd Okręgowy podzielił co do zasady. Porównanie podstawy podanej w pozwie z ustawowym wzorcem zawartym w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. doprowadziło zatem Sąd Okręgowy do przekonania, że jakkolwiek podane w pozwie okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom do dopuszczalności pozwu w pozwie grupowym, jednak w rzeczywistości okoliczności te nie istnieją, przez co pozew podlegał odrzuceniu. Sąd Okręgowy uznał za zbędne wyjaśnienia przyczyn braku przeprowadzenia waloryzacji w okresie objętym pozwem i oddalił wnioski dowodowe reprezentanta grupy ukierunkowane na te okoliczności (k. 408).

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze, że powodowie, formułując swoje roszczenia, oparli je na ustawowych podstawach, zaś samo rozstrzygnięcie zaledwie połowicznie wskazywało na ich bezzasadność z uwagi na otwartą nadal możliwość dochodzenia indywidualnych roszczeń za 2009 i 2010 r. oraz ewentualnego żądania wyrównania wynagrodzeń za 2011 i 2012 r. zaniżonych na skutek braku waloryzacji wynagrodzeń w 2009 i 2010 r. Brak możliwości dochodzenia tych roszczeń w postępowaniu grupowym nie przesądził bowiem o braku ich zasadności, co potwierdzało zaistnienie szczególnie uzasadnionego wypadku, o jakim mowa w w/w przepisie i umożliwiało skorzystanie przez powodów z dobrodziejstwa nieobciążania ich kosztami zastępstwa procesowego przeciwnika.

Od powyższego postanowienia Sądu Okręgowego zażalenie złożył Z. G. (3), reprezentant grupy, zaskarżając je w całości zarzucając mu:

1.

naruszenie art. 417 k.c. poprzez zakwestionowanie możliwości jego zastosowania, pomimo zaistnienia wszystkich przesłanek oraz art. 1 ust. 2 u.d.p.g. poprzez nieuprawnione i dowolne zawężenie zakresu jego zastosowania odnośnie roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z powołaniem się jedynie na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r. (III PK 87/13) dotyczące odmiennego stanu faktycznego, gdyż pozwany we wskazanej sprawie (III PK 87/13) działał zgodnie z prawem (i dlatego nie można stosować przepisów o delikcie z art. 183d k.p.) oraz dotyczące zupełnie innych przepisów kształtujących wynagrodzenie, poza tym sprawa zawisła przez Sądem Najwyższym odnosiła się do jednego pracownika (porównującego swoje wynagrodzenie do wynagrodzeń innych pracowników pozwanego nieobjętych prawem, będących w innej sytuacji faktycznej) zaś w niniejszej sprawie 221 funkcjonariuszy Służby Więziennej ma roszczenie oparte na tej samej podstawie faktycznej;

2.

błąd w ustaleniach faktycznych, mających wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, polegający na przyjęciu, że przepisy ustawy budżetowej na 2011 i 2012 r. określiły średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej na poziomie 100,00%, a zatem wykluczyły waloryzację wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej, co było związane z koniecznością utrzymania równowagi budżetowej i zdolności państwa do wywiązywania się z obowiązków, a zatem choć podane w pozwie okoliczności odpowiadały podstawom do dopuszczalności pozwu w postepowaniu grupowym, to w rzeczywistości okoliczności te, zdaniem Sądu Okręgowego, nie istniały, podczas gdy strona powodowa nie kwestionowała przepisów dotyczących wynagrodzenia, w tym nie kwestionowała ustaw budżetowych i ujętych w nich średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, leczy jedynie brak przeprowadzenia waloryzacji na podstawie ustaw budżetowych, zaś prawidłowe obliczenie wynagrodzeń przy zastosowaniu wskaźnika 100,00% mogło spowodować wzrost wynagrodzeń z racji tego, że podstawą wyliczeń było wynagrodzenie z poprzedniego roku (w 2009 r. był to niezastosowany wskaźnik 103,9%), tym samym powoływanie się na konieczność utrzymania równowagi budżetowej państwa była nieadekwatna.

Jednocześnie, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, m.in., że istotą roszczenia był brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, określonych w ustawie budżetowej w okresie objętych powództwem, tj. od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 października 2012 r. Skarżący zwrócił również uwagę, że roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych znajdują się w katalogu spraw, przewidzianych przez ustawodawcę w art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie zażalenia w całości i zasądzenie od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie, pozostawiając Sądowi Okręgowemu XXI Wydziałowi Pracy rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności zauważył, że o możliwości dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym decydują przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g.. Do tych przesłanek ustawodawca zaliczył dochodzenie roszczeń jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, zastrzegając, że ustawa ma zastosowanie do spraw o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. W art. 1 ust. 3 ustawy ustawodawca wyraźnie zastrzegł, że wszczęcie postępowania grupowego nie wyłącza możliwości dochodzenia swych roszczeń przez osoby, które nie przystąpiły do grupy lub z niej wystąpiły. Pojęcie przesłanek postępowania grupowego nie jest jednak jednoznaczne z definicją „postępowania grupowego”, albowiem ta definicja zawarta jest jedynie w art. 1 ust. 1 ustawy, wedle której dla stwierdzenia, czy mamy do czynienia z postępowaniem grupowym, konieczne i jednocześnie wystarczające jest ustalenie, czy dochodzone roszczenia są jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Wskazuje na to wprost redakcja przepisu ust. 1 art. 1 ustawy. Oznacza to, że dla oceny, czy postępowanie grupowe jest dopuszczalne w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy, konieczne jest jedynie ustalenie, czy jest to roszczenie jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kolejna z przesłanek, o której mowa w art. 1 ust. 2 ustawy, a która odnosi się do rodzaju roszczeń, które mogą być w tym postępowaniu dochodzone, ma – w ocenie Sądu Apelacyjnego – na wstępnym etapie sprawy jedynie znaczenie formalne. Reprezentant grupy, który wytacza powództwo, powinien wskazać, czy jest to roszczenie objęte możliwością dochodzenia go w postępowaniu grupowym (roszczenie wymienione w art. 1 ust. 2 ustawy), zaś merytoryczna weryfikacja zasadności tak określonego roszczenia może nastąpić dopiero po spełnieniu przesłanek z art. 11 ustawy, czyli po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W innym bowiem przypadku, rozpoznawanie spraw w postępowaniu grupowym byłoby fikcją prawną, albowiem na etapie wstępnego badania sprawy, sąd merytorycznie oceniałby zasadność roszczenia grupowego, czego nie przewiduje ani cytowana ustawa, ani przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, które z mocy art. 25 ustawy stosuje się w zakresie nieuregulowanym w ustawie. Sąd Apelacyjny stwierdził zatem, że nie można podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, wedle którego rozstrzygnięcie o dopuszczalności postępowania grupowego wymaga od sądu ustalenia, czy roszczenia zgłoszone w pozwie zbiorowym mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 ustawy, w tym znaczeniu, że sąd merytorycznie ocenia zasadność roszczenia po myśli art. 417 k.c., który to przepis został wskazany jako podstawa prawna pozwu zbiorowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, takie merytoryczne badanie sprawy jest wręcz niedopuszczalne na tym etapie sprawy, albowiem przesądza jej wynik, który to wynik może być dopiero efektem finalnym pozwu zbiorowego. Słusznie więc skarżący zarzucił, że roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych znajdują się w katalogu spraw przewidzianych przez ustawodawcę w art. 1 ust. 2 ustawy, zaś wskazana w pozwie podstawa odpowiedzialności pozwanego – art. 417 k.c. – mieści się w tej kategorii spraw. Słusznie także skarżący zwrócił uwagę na wadliwy kontekst przywołanego przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., wydanego w sprawie o sygn. akt III PK 87/13, w którym tenże Sąd wykluczył wprawdzie stosowanie przepisów o delikcie z art. 18d Kodeksu pracy, ale po merytorycznym ustaleniu, że postępowanie pozwanego nie nosiło cech dyskryminacji czy nieprzestrzegania zasady równego traktowania wobec pracownika. Pominąwszy już zupełnie inny kontekst tej sprawy, nieuprawnione okazały się te rozważania Sądu Okręgowego, które wykluczają możliwość odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej w przypadku naruszenia przepisów o wynagradzaniu. Powyższe stanowisko stoi w ewidentnej sprzeczności z tymi przepisami Kodeksu pracy i Kodeksu cywilnego, które mogą mieć zastosowanie w tej sprawie poprzez art. 300 k.p., a które nie wykluczają możliwości dochodzenia odszkodowania na wypadek poniesienia szkody przez pracownika w sytuacji wystąpienia deliktu po stronie pracodawcy, ale przede wszystkim, na co zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny, jest całkowicie oderwane od realiów tej konkretnej sprawy. Powództwo zostało skierowane nie przeciwko pracodawcy, ale przeciwko Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez Ministra Sprawiedliwości, który – według autora pozwu grupowego, reprezentanta grupy – ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez wydanie aktu normatywnego niezgodnego z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Skoro więc merytoryczna ocena roszczenia zgłoszonego w pozwie grupowym nie wchodzi w zakres rozstrzygnięcia objętego dyspozycją art. 10 ust. 1 ustawy, to na obecnym etapie rozpoznania sprawy, Sąd Apelacyjny był zwolniony z obowiązku ustosunkowania się do tych zarzutów zażalenia, które odnosiły się do interpretacji przepisów ustaw budżetowych czy też innych przepisów dotyczących sposobu waloryzacji wynagrodzenia powodów oraz do oceny, czy zgłoszone roszczenia wypełniają przesłanki z art. 417 k.c. Z tych samych powodów Sąd Apelacyjny nie podzielił też stanowiska Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Ministra Sprawiedliwości, a zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, zwracając jednakże uwagę, że stanowisko to od początku oparte było na błędnym przekonaniu, że powodowi oraz grupie reprezentowanych przez niego pracowników Służby Więziennej przysługuje jedynie skonkretyzowane przepisami prawa roszczenie o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia, co czyniło zbędnym odwoływanie się do odpowiedzialności deliktowej. Wskazywane przez Skarb Państwa przyczyny takiego stanu rzeczy (według pozwanego brak jest podstaw prawnych do waloryzacji, zaś osią sporu jest kwestia, czy mechanizm waloryzacji miał zastosowanie do funkcjonariuszy Służby Więziennej w latach 2009-2010) stanowią jednoznaczne potwierdzenie wdania się w merytoryczny spór, który Sąd Apelacyjny, rozpoznając zażalenie, uznał za przedwczesny. W podsumowaniu swoich rozważań Sąd Apelacyjny stwierdził, że w sprawie nie mogło być sporne, że wszystkie dochodzone roszczenia są jednego rodzaju – żądanie zapłaty odszkodowania z tytułu zwaloryzowanych wynagrodzeń w latach 2009-2012 i że oparte są na tej samej podstawie faktycznej – zarzut braku dokonania waloryzacji wynagrodzeń. Ponadto, wszyscy powodowie są osobami fizycznymi, zaś powództwo w ich imieniu wytoczył Z. G. (3), reprezentant grupy. Powyższe oznacza, że Sąd Okręgowy, odrzucając pozew w postępowaniu grupowym, dopuścił się naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Dalej Sąd Apelacyjny wskazał, iż pomimo oceny, że w sprawie zostały spełnione przesłanki z art. 1 ust. 1 ustawy, merytoryczne rozstrzygnięcie w tym przedmiocie było przedwczesne, albowiem – jak wynika z odpowiedzi na pozew – strona pozwana zarzuciła, że do pozwu nie dołączono oświadczeń o zgodzie członków grupy na ujednolicenie wysokości należnych im świadczeń. Kwestia ta – jak wynika z treści art. 6 ust. 1 ustawy – powinna być rozstrzygnięta na etapie wezwania do usunięcia ewentualnych braków formalnych pozwu i dlatego też wymaga dodatkowej oceny Sądu Okręgowego przed wydaniem postanowienia stosownie do treści art. 10 ust. 1 ustawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zarządzeniem z 1 marca 2016 r. wezwał pełnomocnika powodów do uzupełnienia braków formalnych pozwu poprzez złożenie oświadczeń o zgodzie członków grupy na ujednolicenie wysokości należnych im świadczeń w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia pozwu (k. 491). Powyższy brak został wykonany poprzez złożenie przez pełnomocnika reprezentanta grupy przy piśmie datowanym na 4 kwietnia 2016 r. oraz przy piśmie datowanym na 25.07.2016 r. zawierających zgody oświadczeń (k. 493 i 730 – pisma, k. 495-715 i 738 – oświadczenia).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Pozew w postępowaniu grupowym w przedmiotowej sprawie należało odrzucić.

Kwestię prowadzenia procesu w postępowaniu grupowym reguluje u.d.p.g. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 ustawy, co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie. Przepis art. 1 ust. 2 tej ustawy doprecyzowuje, że ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto, w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Strona powodowa zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązana do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.

Należy zauważyć, że cel postępowania grupowego, w rozumieniu względów ekonomii procesowej, może być zrealizowany również na gruncie uregulowanego w Kodeksie postępowania cywilnego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy w ramach postępowania, w którym występuje wielość podmiotów po stronie powodowej na skutek złożenia pozwu przez więcej niż jednego powoda lub na skutek połączenia spraw (pozwów) wywiedzionych przez pojedynczych powodów do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c. Nie może zatem ujść z pola widzenia wola ustawodawcy, który w odrębnej ustawie uregulował postępowanie w sprawach ściśle określonego w tej ustawie rodzaju i pod ściśle określonymi w tej ustawie warunkami. Do podstawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:

  1. liczebność grupy (co najmniej 10 osób),
  2. jednorodzajowość roszczeń członków grupy,
  3. określony rodzaj sprawy (roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych),
  4. tożsamość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy,
  5. ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne).

Brak spełnienia chociażby jednej z przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wyłącza możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym (vide: M. Sieradzka w: Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, LEX). W przedmiotowej sprawie, jak wynika z akt sprawy, nie budziła wątpliwości przesłanka liczebności grupy (co najmniej 10 osób), ponieważ powód Z. G. (3) występuje jako reprezentant grupy 220 funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Zwrócić należy uwagę, że zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew. Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkiej przesłanki wynikające z art. 1 ustawy.

Rozważając kwestię czy zgłoszone w przedmiotowej sprawie dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa zgłosiła wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże roszczenie procesowe oparte zostało na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego roszczenie każdego z powodów oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych. Zaznaczyć bowiem należy, że kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetki ustawowe skompensowane na dzień wniesienia pozwu, które w ocenie strony powodowej należne są za opóźnienie w zapłacie roszczenia podstawowego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2011 r., w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone roszczenia jednego rodzaju (o świadczenie lub ustalenie), a w przypadku roszczeń o świadczenie pieniężne (w postaci zryczałtowanej wysokości), które wynikają z odwołania się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów taką grupę tworzących (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2011 r., I ACz 1235/11). Podkreślenia wymaga, że zgłoszenie przez każdego z powodów w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (zwaloryzowanego wynagrodzenia nazywanego w części argumentacji przez powodów odszkodowaniem oraz skompensowanych odsetek ustawowych) doprowadziło do naruszenia powyższego, zawartego w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymogu jednorodzajowości roszczeń członków grupy.

Takie sformułowanie roszczenia pozostaje także niezgodne z dyspozycją art. 2 ust. 1 ustawy, zgodnie z którą postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Analizując sposób ujednolicenia roszczeń, Sąd zwrócił uwagę, że strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości żądanych odsetek ustawowych jednego członka grupy z wyższą wartością odsetek ustawowych do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. W istocie więc, wysokość odszkodowania/ zwaloryzowanego wynagrodzenia, stanowiącego roszczenie podstawowe pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy (brak w tym zakresie podgrup) i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidulnego określenia wobec każdego z powodów. Następnie od tak ustalonych wartości waloryzowanego wynagrodzenia Sąd musiałby określić wysokość skompensowanych odsetek ustawowych znów indywidualnie dla każdego powoda, co dopiero pozwalałoby ustalić prawidłowość ujednolicenia grupy. Wydaje się, że ratio legis postępowania grupowego nie obejmuje możliwość dochodzenia dwóch roszczeń pieniężnych i ujednolicania roszczeń nie poprzez wspólne okoliczności sprawy, ale poprzez ograniczenie części skompensowanych odsetek ustawowych. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 r. wskazał, że wspólne okoliczności sprawy, w rozumieniu art. 2 u.d.p.g., stanowiące o dopuszczalności ujednolicenia roszczeń w ramach tworzonych podgrup, to okoliczności, które są wspólne, czyli takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych podgrup. W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., V ACz 354/13). W przedmiotowej sprawie nie ma wątpliwości, że reprezentant grupy nie powołał żadnych okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich utworzenie. Kwestia braku waloryzacji wynagrodzeń, wspólna dla wszystkich powodów w żaden sposób nie odnosi się do kwestii tworzenia podgrup. Jak wskazano uprzednio, w istocie to roszczenie główne (brak waloryzacji wynagrodzenia) pozostaje w różnej wysokości dla każdego z powodów, a więc powodowie decydując się na prowadzenie procesu w postępowaniu grupowym, powinni byli dokonać ujednolicenia roszczeń w odniesieniu do nich wszystkich, bez uwzględniania dwóch różnych rodzajowo świadczeń pieniężnych i bez możliwości podziału na mniejsze grupy. W konsekwencji, strona powodowa nie wskazała zasad ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych członków grupy lub podgrup, o czym stanowi art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy. Powodowie dołączyli natomiast do pozwu oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika, czym jednak nie wypełnili ustawowych wymogów niezbędnych dla skutecznego wniesienia pozwu w postepowaniu grupowym. Powyższy brak jest tym bardziej istotny w świetle art. 2 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt. 2 w/w ustawy. W przypadku zgłoszenia do rozpoznania w postępowaniu grupowym roszczeń pieniężnych ustawa nakłada bowiem na powoda dodatkowe wymogi formalne polegające na wykazaniu okoliczności wspólnych, które były i mogłyby być w przyszłości podstawą ujednolicenia roszczeń pieniężnych (wskazanie zasad ujednolicania wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup) po to aby nie prowadzić w jednej sprawie wielu odrębnych postępowań dowodowych. Aby zapewnić pełną realizację celu ustawy ustawodawca w art. 15 wyposażył pozwanego w prawo podniesienia zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach oraz, w art. 16, obarczył powoda ciężarem udowodnienia przynależności członka do grupy. Oznacza to, iż zawarty w art. 1 ust. 1 tej ustawy wymóg jednorodzajowości roszczeń oraz w art. 2 ust. 1 wymóg wskazania zasad ujednolicania roszczeń mają charakter bezwzględny. W sprawie niniejszej szkoda jest zatem nie tylko przesłanką odpowiedzialności (z deliktu), ale także warunkuje, zgodnie z twierdzeniami pozwu przynależność do grupy. Fakt jej wystąpienia musi zostać udowodniony już we wstępnej fazie postępowania, aby Sąd mógł stwierdzić, że w świetle art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i 2 ustawy co najmniej 10 osób rzeczywiście przynależy do grupy, czy też co najmniej 2 osoby przynależą do konkretnej podgrupy (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 19.08.2016 r., sygn. III APz 16/16).

Wskazać także należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego, powodowie, odwołując się formalnie do prawidłowego zakresu przedmiotowego ustawy dotyczącego czynu niedozwolonego, faktycznie roszczenia swoje wywodzą nie z faktu czynu niedozwolonego (art. 417 § 1 k.c.), ale z faktu braku wypłaty zwaloryzowanej wysokości wynagrodzeń w latach 2009-2012 oraz niewypłacenia podwyższonego wynagrodzenia w tym okresie. Nie dokonując w tym miejscu oceny zasadności tak sformułowanego roszczenia wskazać należy, iż nie wypełnia ustawowych wymogów samo formalne odwołanie się do brzmienia przepisu ustawy, jeżeli już tylko z pobieżnej analizy samego uzasadnienia pozwu widać, iż w istocie roszczenie nie jest jednym z roszczeń wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. (nie jest roszczeniem o ochronę konsumentów, ani z tytułu odpowiedzialności za produkt niebezpieczny ani z tytułu czynów niedozwolonych). Sąd miał przy tym na uwadze nie tyle powoływaną podstawę prawną pozwu grupowego (czyn niedozwolony), ile okoliczności faktyczne przytoczone przez stronę powodową jako podstawa roszczenia. W niniejszej sprawie mamy bowiem do czynienia ze szczególnym trybem postępowania – postępowaniem grupowym, które jest dopuszczalne jedynie w wąsko zakreślonym, wskazanym w art. 1 ust. 2 ustawy, rodzaju spraw. Dlatego niezbędnej jest zbadanie czy żądanie pozwu mieści się w rodzaju wymienionych w tym przepisie spraw. Powoduje to konieczność odniesienia się do treści pozwu, który zatytułowany został jako pozew „o zapłatę”, bez sprecyzowania charakteru żądanego świadczenia pieniężnego. Strona powodowa wnosi w nim o zapłatę „kwoty 1.012.342,71 zł, w tym 1. kwoty 7682,04 zł wraz z odsetkami w wysokości 929,96 zł, łącznie 8612,00 na rzecz R. J. (…)”. Dalej analogicznie wskazuje żądania na rzecz każdego z członków grupy. Dochodzone na ich rzecz kwoty różnią się co do wysokości zarówno w zakresie roszczenia podstawowego, jak i kwoty żądanych odsetek. W uzasadnieniu strona powodowa precyzuje, iż podstawą prawną żądania pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 1 stycznia 2010 r., jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 października 2012 r., które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku. Należy więc uznać, iż zakreślona w uzasadnieniu pozwu podstawa faktyczna i prawa powództwa wskazuje na dochodzenie w sprawie nie zapłaty odszkodowania (na podstawie art. 417 § 1 k.c. lub art. 4171 § 4 k.c.) lecz wynagrodzenia, a co za tym idzie nie mieści się w dyspozycji art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Podsumowując – w przekonaniu Sądu Okręgowego – pozew w przedmiotowej sprawie dotknięty jest brakami z art. 1 ust. 1 oraz z art. 2 u.d.p.g, tj. dochodzone roszczenia nie są jednorodzajowe, nie wynikają z czynów niedozwolonych oraz nie zostały określone zasady ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy. W tym ostatnim zakresie nie ma wskazanej jednolitej zasady lub sposobu, według jakich kryteriów zostały zakwalifikowane i w przyszłości jak należałoby kwalifikować potencjalnych członków grupy. Powodowie uczynili to poprzez odwołanie się do kwoty zgłoszonego roszczenia, co – w ocenie Sądu Okręgowego – nie stanowi zasady, lecz jedynie wypełnienie obowiązku z art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy, a nie są to tożsame wymogi. Należy wskazać, że osoby, których intencją byłoby przystąpienie do grupy, musiałyby udowodnić przynależność do grupy, co w przypadku braku reguły uniemożliwiłoby Sądowi kontrolę zasadności tych twierdzeń i de facto brak możliwości zakwalifikowania do właściwej podgrupy.

Porównanie podstawy faktycznej i prawnej podanej w pozwie z zakresem przedmiotowym ustawy zawartym w treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g. doprowadziło Sąd do uznania, że faktyczne okoliczności uzasadniające roszczenie pozwu nie odnoszą się do czynu niedozwolonego, przez co pozew podlegał odrzuceniu.

Mając na uwadze całość rozważań, Sąd Okręgowy odrzucił pozew, na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 i 2, art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 u.d.p.g.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze, że powodowie, formułując swoje roszczenia, byli przekonani, iż oparli je na ustawowych podstawach, zaś samo rozstrzygnięcie wskazuje na brak spełnienia formalnych przesłanek umożliwiających wniesienie pozwu w postępowaniu grupowym. Brak takiej możliwości nie przesądza natomiast o braku ich zasadności, co potwierdzało zaistnienie szczególnie uzasadnionego wypadku, o jakim mowa w w/w przepisie i umożliwiało skorzystanie przez powodów z dobrodziejstwa nieobciążania ich kosztami zastępstwa procesowego przeciwnika.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 13 września 2016 r.

Written by

  1. Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń. Żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być zatem typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania.
  2. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy.
  3. Pojęcie „roszczenie” użyte w art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego. Nie może być mowy o tym, że występuje ono w znaczeniu prawno-materialnym, przez które należałoby rozumieć wyłącznie możność domagania się od oznaczonej osoby określonego zachowania się. W konsekwencji nie należy pojęciu temu nadawać ściśle materialno-prawnego znaczenia. Roszczenie procesowe zatem stanowi oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożonego sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej
  4. W świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
  5. Na ocenę statusu członka grupy jako konsumenta nie ma wpływu wykształcenie, doświadczenie czy wykonywany zawód, natomiast istotne znaczenie będzie miało, na dalszym etapie – przy badaniu kwestii merytorycznej zasadności powództwa – rozstrzygnięcie, czy treść kwestionowanego postanowienia umownego ukształtowana została w toku prowadzonych negocjacji i jak dane postanowienie było rozumiane przez strony.
  6. Ujednolicenia roszczeń, zgodnie z wymogami zawartymi w treści przepisu art. 2 ustawy, można dokonać na podstawie wspólnych okoliczności sprawy, a zatem takich samych dla członków grupy i jednocześnie innych od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego może sprowadzić się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział III Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Ewa Jończyk (spr.)

Sędziowie:                    SSO Agnieszka Matlak, SSO Mariusz Solka

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, w przedmiocie stwierdzenia dopuszczalności postępowania grupowego,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 września 2015 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O. — jako reprezentant grupy — wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym zgodnie z przepisami ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym i zasądzenie od pozwanego Banku (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., na podstawie art. 405 i art. 410 § 1 i 2 w zw. z art. 3851 § 1 k.c., na rzecz każdego członka grupy, kwoty wskazanej w załączniku do pozwu wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty (żądanie pozwu — k. 3-11 akt).

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że zakresem przedmiotowym żądania w niniejszej sprawie objęte są roszczenia pieniężne grupy klientów przeciwko temu Bankowi jako kredytodawcy o zwrot nienależnie pobranych kwot tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w związku z udzielonym kredytem lub pożyczką hipoteczną wobec tego, że postanowienia umów zawieranych z członkami grupy, mają charakter abuzywny, a tym samym nie wiążą klientów Banku, będących konsumentami (uzasadnienie pozwu — k. 12-46 akt). Wedle powoda, roszczenia dochodzone niniejszym pozwem należą do kategorii roszczeń o ochronę konsumentów, zaś roszczenia członków grupy są jednego rodzaju — wszyscy oni dochodzą zasądzenia świadczenia pieniężnego tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Roszczenia członków grupy, których liczba sięga niemalże 500 osób, są ponadto oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W ramach poszczególnych podgrup dokonano stosownego ujednolicenia roszczeń w podgrupach, przy czym każda z nich została utworzona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, to jest wysokości środków pobranych przez pozwany bank tytułem opłaty od danego członka grupy w związku z zawartą przez niego umową kredytową. Dodatkowo roszczenia pieniężne członków grupy zostały przy tym ujednolicone do najniższej kwoty przysługującej członkowi danej podgrupy. W replice na odpowiedź na pozew z dnia 25 kwietnia 2016 r. strona powodowa podkreślała, że badanie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym odbywa się w oparciu o twierdzenia faktyczne powoda zawarte w pozwie, a ich weryfikacja dokonywana jest w dalszej fazie procesu (replika wraz z uzasadnieniem — k. 8056-8096 akt).

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 marca 2016 r. strona pozwana domagała się odrzucenia pozwu podnosząc, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym oraz zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (żądanie odpowiedzi na pozew — k. 7081-7090 akt).

Wedle twierdzeń banku (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. dochodzone pozwem roszczenia oparte są na różnych podstawach faktycznych, bowiem świadomość ekonomiczna i prawna poszczególnych członków grupy przy zawieraniu umów kredytowych była odmienna, zatem w przypadku każdego z członków podgrup różnią się kwestie dotyczące indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych postanowień, naruszenia dobrych obyczajów i rażącego pokrzywdzenia (uzasadnienie odpowiedzi na pozew — k. 7090-7155 akt). Zdaniem pozwanego, nie została spełniona przy tym podstawowa przesłanka, określająca status konsumenta przysługująca każdemu członkowi grupy, bowiem aż 9% z nich prowadziło w chwili wnioskowania o kredyt działalność gospodarczą związaną z kredytowaną nieruchomością. W świetle stanowiska pozwanego, nie została również ujednolicona w sposób prawidłowy wysokość roszczeń, tj. bez odwołania się do jakichkolwiek wspólnych okoliczność sprawy w ramach poszczególnych podgrup.

W czasie rozprawy, w dniu 13 września 2016 r., strona powodowa podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie, natomiast pozwany Bank wskazywał na odmienność stanów faktycznych, dotyczących poszczególnych członków grupy, powodującą konieczność odrzucenia pozwu, wskazując przy tym, że wydanie orzeczenia o dopuszczeniu rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym jest postanowieniem kierunkowym, które de facto przesądza o sposobie rozstrzygnięcia sporu (protokół rozprawy — k. 8121 akt; adnotacje pisemne — k. 8118, 8119 akt).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010, nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”), Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 u.d.p.g.. Z powołanych przepisów wynika, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa co najmniej 10 osób, dochodzi roszczenia jednego rodzaju, opartego na jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawie faktycznej. Do kategorii roszczeń objętych zakresem postępowania o dochodzeniu roszczeń w sprawach grupowych zostały zaliczone sprawy związane z ochroną konsumentów. W wypadku, gdy strona powodowa domaga się zasadzenia świadczenia pieniężnego konieczne jest, aby wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Należy także pamiętać, że ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej dwie osoby. Kumulatywne spełnienie wszystkich powyższych przesłanek postępowania grupowego powoduje możliwość prowadzenia danej sprawy w tym postępowaniu.

Powództwo złożone w niniejszej sprawie przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. jako reprezentanta grupy spełnia wszystkie wyżej wskazane wymogi.

Nie budzi wątpliwości, że pozew spełnia wymogi formalne, warunkujące jego rozpoznanie w postępowaniu grupowym. Reprezentant grupy przedłożył oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy, ponadto złożył oświadczenie każdego z członków o przystąpieniu do grupy oraz umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem. Nie ulega również wątpliwości, iż grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków (a dokładnie z niemal 500 członków).

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty, jak również twierdzenia pozwu, nie ma podstaw do podważania statusu konsumentów członków grupy. Zgodnie bowiem z treścią art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maca 2000 r., i CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690).

Umowy poszczególnych członków grupy zawarte z pozwanym bankiem o udzielenie im kredytu hipotecznego lub pożyczki nie sposób kwalifikować jako czynności prawnych pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. W każdej z przedłożonych do akt sprawy umów jako cel kredytu wskazano zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych członków grupy. Zatem nawet zgodność adresu kredytowanej nieruchomości z adresem widniejącym w ewidencji działalności gospodarczej nie może być podstawą do podważenia statusu członków grupy jako konsumentów. Sam pozwany nie podnosi zarzutu, że omawiane czynności prawne były dokonywane w ramach prowadzonej przez któregokolwiek z członków grupy działalności. Na ocenę statusu członka grupy jako konsumenta nie ma wpływu wykształcenie, doświadczenie czy wykonywany zawód, natomiast istotne znaczenie będzie miało, na dalszym etapie – przy badaniu kwestii merytorycznej zasadności powództwa – rozstrzygnięcie, czy treść kwestionowanego postanowienia umownego ukształtowana została w toku prowadzonych negocjacji i jak dane postanowienie było rozumiane przez strony.

W świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń (zob. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 14 maja 2013 r.). Sam powód wskazuje przy tym słusznie na brak tożsamości podstaw faktycznych roszczeń, podkreślając, że nie są dochodzonej na tej samej, ale takiej samej podstawie faktycznej. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. „Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa, jak charakter indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość (vide: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz”, A. Jaworski Legalis). Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń. Żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być zatem typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania (tak: M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

Należy pokreślić, że pojęcie „roszczenie” – użyte w art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego. […] Nie może być mowy o tym, że występuje ono w znaczeniu prawno-materialnym, przez które należałoby rozumieć wyłącznie możność domagania się od oznaczonej osoby określonego zachowania się. W konsekwencji nie należy pojęciu temu nadawać ściśle materialno-prawnego znaczenia (vide: M. Rejdak w artykule „Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym” w PPH 2010/8/22-26). Roszczenie procesowe zatem stanowi oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożonego sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej (vide: K. Gajda-Roszczynialska, Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Wolters Kluwer Polska, 2011, s. 182). Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Zatem członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie — o zasądzenie świadczenia, o ustalenie istnienia lub nieistnienia określonego prawa lub stosunku prawnego, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (vide: M. Rejdak w artykule „Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym” w PPH 2010/8/22-26). W świetle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym należy stwierdzić, że posługuje się ona także kryterium żądania zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, a w konsekwencji wyróżnia roszczenia pieniężne i niepieniężne (art. 2, art. 6 ust. 1 pkt 3, art. 16, art. 22, art. 23 u.d.p.g.). Ustawa posługuje się również kryterium charakteru dobra, podlegającego ochronie i w rezultacie wyróżnia roszczenia majątkowe i niemajątkowe. W tym przypadku podstawą wyróżnienia roszczeń jest typowy interes, jaki dana sprawa ma realizować.

W niniejszej sprawie członkowie grupy wystąpili z roszczeniem pieniężnym, a więc roszczeniem jednorodnym. Z taką samą podstawą faktyczną roszczeń mamy do czynienia w sytuacji wystąpienia wielu podobnych zdarzeń faktycznych (podobieństwo zdarzeń). Sytuacji tej nie można sprowadzać jedynie do oceny, czy okoliczności faktyczne wspólne dla całej grupy przeważają nad okolicznościami indywidualnymi, dotyczącymi poszczególnych członków grupy.

Roszczenia członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej i prawnej. Podstawą faktyczną tych roszczeń jest to, że wszyscy członkowie zawarli z pozwanym bankiem umowy kredytu lub pożyczki w ramach oferty dedykowanej dla osób fizycznych, wszystkie umowy zawierały postanowienia, nakładające na kredytobiorcę obowiązek dokonywania na rzecz banku płatności na pokrycie kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, a w oparciu o zawarte postanowienia bank pobierał z rachunków bankowych członków grupy kwoty tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia, które to opłaty uiszczane były przez wszystkich członków grupy (bez znaczenia w niniejszej sprawie pozostawała okoliczność, w jakiej walucie udzielony został kredyt lub do jakiej waluty kredyt był waloryzowany, albowiem jako podstawę zasądzenia kwot objętych żądaniem pozwu strona powodowa wskazała abuzywny charakter opłaty, a nie roszczenia z kredytu/pożyczki udzielonej w określonej walucie lub waloryzowanej wedle kursu wybranej waluty obcej).

Nawet okoliczność, że treść poszczególnych klauzul różni się od siebie nie może być przesłanką podważającą możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Wskazać bowiem należy, że identyczność treści postanowień nie należy rozumieć jako dokładnie takie samo brzmienie językowe. Dla uznania, że „klauzula wpisana do rejestru i klauzula z nią porównywana są tożsame w treści, nie jest konieczna dokładna literalna identyczność tych postanowień. Rozbieżność użytych wyrażeń, zmiana szyku zdania czy zastosowanie synonimów nie eliminuje bowiem abuzywnego charakteru ocenianego postanowienia.” (patrz E. Rutkowska, M. Sieradzka, Nieuczciwe praktyki rynkowe stosowane przez banki wobec kredytobiorców-konsumentów, cz. I. Teza nr 2, Pr. Bankowe 2008/2/43). Strona powodowa w niniejszym postępowaniu wskazała, że dochodzi roszczeń wobec tego, ze członkowie grupy zapłacili pozwanemu świadczenia nienależne, czego skutkiem (drugą stroną tego samego zjawiska) było to, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się ich kosztem. Przyczyna zubożenia powodów wynikać ma z tego samego źródła z zawartych z pozwanym umów, w których miały się znaleźć niedozwolone postanowienia umowne.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy: „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 116).

Ujednolicenia roszczeń, zgodnie z wymogami zawartymi w treści przepisu art. 2 ustawy, można dokonać na podstawie wspólnych okoliczności sprawy, a zatem takich samych dla członków grupy i jednocześnie innych od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego może sprowadzić się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 roku, sygn. akt V ACz 354/13). Inaczej mówiąc — kryterium przynależności do konkretnej podgrupy może stanowić wysokość roszczenia pieniężnego dochodzonego w postępowaniu grupowym, ustalona na podstawie wspólnych okoliczności faktycznych (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 września 2015 r, sygn. akt VI Acz 1117/15).

W rozpatrywanym przypadku, reprezentant grupy dokonał ujednolicenia roszczeń w podgrupach w ten sposób, że członkowie grupy dokonali równego podziału na części roszczenia pieniężnego, którego się domagają, wskazując na abuzywność klauzul umownych, w pozostałych podgrupach roszczenia pieniężne zostały ujednolicone do najniższej kwoty przysługującej członkowi danej podgrupy. Powód wprost wskazuje zatem ten element stanu faktycznego, który zdecydował o takiej a nie innej formule ujednolicenia roszczeń oraz podziału na podgrupy, przy czym podzielenie kredytobiorców/pożyczkobiorców według wysokości pobranych kwot, z ujednoliceniem poprzez dopasowanie do siebie kwot najbardziej zbliżonych jest uzasadnione, a przy tym przejrzyste (w tym kontekście por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2013 r., sygn. akt VI Acz 1639/13).

Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym poprzedza dalsze etapy przedmiotowego procesu, w tym — prawidłowość zaliczenia poszczególnych konsumentów do poszczególnych podgrup, a następnie — merytorycznego rozpoznania sprawy. Wydanie orzeczenia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie jest orzeczeniem kierunkowym, które niejako — w przypadku uznania zasadności przedmiotowego trybu postępowania — automatycznie wywołuje konieczność wydania przez Sąd wyroku zasądzającego na rzecz strony powodowej. Przeciwko uznaniu takiego stanowiska przemawia m. in. przepis art. 21 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, zgodnie z którym przed wydaniem wyroku w postępowaniu grupowym sąd zmuszony jest ponownie ocenić kwestie wstępne, podlegające badaniu na wcześniejszych etapach postępowania grupowego, a decydujące o dopuszczalności oraz kształcie rozstrzygnięcia. Oczywistym pozostaje zatem, że ponownemu badaniu podlegać będą wszystkie przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego (poczynając od liczebności grupy, poprzez jednorodzajowość roszczeń i tożsamość podstawy faktycznej, aż po kwalifikację prawną roszczeń). Dopiero stwierdzenie, że przesłanki dopuszczalności są zachowane, umożliwia wydanie wyroku co do meritum. w przeciwnym razie, sąd zmuszony będzie stwierdzić niedopuszczalność postępowania grupowego i odrzucić pozew. Podkreślić należy, że wydanie postanowienia o stwierdzeniu dopuszczalności postępowania grupowego w trybie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. nie stoi na przeszkodzie późniejszemu stwierdzeniu takiej niedopuszczalności na każdym etapie postępowania, co skutkować będzie zmianą tego postanowienia (na mocy art. 359 k.p.c.) i odrzuceniem pozwu (tak: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz”, Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski, 2010, Wydawnictwo: C.H. Beck).

Na obecnym etapie postępowania zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Słuszność przyjętej konstatacji potwierdza pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt VI ACz 1639/13), że na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził, że wszystkie warunki rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł, jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 24 sierpnia 2016 r.

Written by

  1. Z punktu widzenia jednorodzajowości roszczeń nie stanowią istotnego elementu podstawy faktycznej takie okoliczności, jak odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, o ile tylko w każdej z umów zawarta została kwestionowana klauzula umowna. Bez znaczenia są przy tym różnice w samej redakcji klauzuli umownej. Decydujące znaczenie ma bowiem, czy w każdym przypadku zastosowanie znajduje ten sam mechanizm.
  2. Jeżeli wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do postępowania z żądaniem zasądzenia, w którym mieści się również żądanie ustalenia odpowiedzialności – wystąpili oni z żądaniami tego samego rodzaju.

Sąd Apelacyjny w Warszawie i Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSA Katarzyna Polańska-Farion (spr.)

Sędziowie:                    SSA Edyta Jefimko (spr.), SSA Maciej Dobrzyński

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) Towarzystwu Ubezpieczeń spółce akcyjnej w W. o zapłatę, na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2016 roku, sygn. akt XXIV C 554/14,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) ustalił, że w skład grupy reprezentowanej przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) wchodzą następujące osoby: [dane 165 osób].

Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł pozwany zaskarżając je w części, tj. w zakresie w jakim postanowienie to ustala, że w skład grupy reprezentowanej przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) wchodzą następujące osoby: [dane 147 osób].

Skarżący zarzucił Sądowi I-ej instancji:

  1. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 19 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało uznaniem, że ograniczenie roszczenia dokonane pismem z dnia 5 października 2015 r. zostało dokonane prawidłowo, a w efekcie uznanie, że wszyscy członkowie grupy dochodzą w postępowaniu roszczeń jednego rodzaju i tym samym mogą być uwzględnieni w postanowieniu co do składu grupy, podczas gdy ograniczenie roszczenia, o którym mowa powyżej nie zostało skutecznie dokonane, gdyż nie został spełniony wymóg z art. 19 ust. 1 u.d.p.g. przewidujący, że do ograniczenia roszczenia wymagana jest zgoda więcej niż połowy członków grupy, a w konsekwencji roszczenia osób wskazanych w pozwie różnią się od roszczeń osób, które przystąpiły do postępowania po ogłoszeniu w prasie o wszczęciu postępowania grupowego, co w konsekwencji oznacza, że roszczenia dochodzone przez członków grupy nie są roszczeniami jednego rodzaju, a zatem członkowie grupy wskazani w piśmie z dnia 31 lipca 2015 r. nie powinni być uwzględnieni w postanowieniu co do składu grupy,
  2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia P. H., K., T. P., P. I., T.P., M.S., P. B. i A. W. są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a w efekcie, na uznaniu, że osoby te mogą zostać objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia tych osób nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym w związku z tym, że stan faktyczny leżący u podstawy roszczeń tych osób zawiera elementy specyficzne, tj. osoby te są pracownikami lub współpracownikami pozwanego i posiadają specjalistyczną wiedzę w zakresie produktów pozwanego objętych przedmiotowym postępowaniem,
  3. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenie G. N. jest oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a w konsekwencji na uznaniu, że G. N. może zostać objęty postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy stan faktyczny leżący u podstawy roszczenia G. N. różni się od stanu faktycznego występującego w zakresie pozostałych członków grupy,
  4. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez I. M., R. B., A.K., M. D., A. B.,M. S., A. Ł., S. C., M. D., B. J., B. D., B. Ź. są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie, a w konsekwencji uznanie, że wskazane osoby mogą zostać objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia tych osób nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie, w związku z tym, że stan faktyczny leżący u podstawy roszczeń tych osób zawiera elementy specyficzne, tj. osoby te zawarły umowy ubezpieczenia na podstawie innych warunków umownych, niż osoby objęte pozwem,
  5. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez P. S., R. S., J. B., P. P., M. B., P. K., T. G., T. P., M. H., R. L., P. B., J. C., R. K., G. N., M. G., T., B. S., D. J., M. K., M. G., M. G., A. K., A. G., J. O., J. P., T. P. są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie i w konsekwencji na uznaniu, że osoby te mogą być objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy powód nie wykazał na podstawie jakich warunków umownych doszło do zawarcia umów ubezpieczenia ze wskazanymi osobami, a w efekcie nie wykazał, że roszczenia ww. osób są oparte na chociażby takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie,
  6. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 12 u.d.p.g. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie co skutkowało uwzględnieniem w postanowieniu co do składu grupy B. S. pomimo że powód nie udowodnił, że spełnione zostały przesłanki przynależności B. S. do grupy oraz nie wykazał, że jej roszczenie spełnia wymogi określone w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., podczas gdy w sprawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie, a spełnienie przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest konieczne do uwzględnienia roszczenia w postępowaniu grupowym,
  7. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie co skutkowało uwzględnieniem w postanowieniu co do składu grupy K. S., J. R., A. P., R. B., K., Z. J., P. J., I. T., B. B., A.L., K. L., R. K., P.W., A. B., M. G., T. B., A. P., P. B., W. R., K. K., S. C., Z. L., D. J., M. C., H.S., W. K., J.C. pomimo że objęcie tych osób postępowaniem grupowym jest niedopuszczalne, gdyż wysokość roszczeń tych członków grupy została ujednolicona w sposób dowolny i bez uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy,
  8. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez K.B., Z.L., D. J., L. S., M., A. W. i W. K. są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia pozostałych członków grupy, a w konsekwencji uznaniu, że osoby te mogą być objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia tych osób nie mieszczą się w granicach roszczeń wyznaczonych przez roszczenia osób objętych pozwem i ustalone w postanowieniu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym,
  9. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez M. K., K., S. P. oraz S. W. są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia pozostałych członków grupy, a w efekcie osoby te mogą być objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia wskazanych osób nie są oparte na tej samej ani takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia pozostałych członków grupy, w związku z opłacaniem przez te osoby składek ubezpieczeniowych w innych częstotliwościach niż pozostali członkowie grupy,
  10. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 12 u.d.p.g. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie co skutkowało uwzględnieniem w postanowieniu co do składu grupy P. P., W., D.J., R. B., R. B., B. R., P. J., R. S., M. J., M. D., R. K., A. B., S. C., P. G., J. C., B. Ź., G. H., R. S., J. B., M. B., S. P., A. G., P. D., M. A., R. D., J. O., M. W., T. M., P.B., Z. K., P.W., T. B., B. S., R. G., M. G., M. D., K. N., R. P., M. D., K. B., B. J., M. Ch., A. A., A. K., M. K., B. D., J. D., A. H., H. S., A. W., W. K., M. G., M. G., E. T., B. K., K. L., B. K., pomimo że powód nie udowodnił, że spełnione zostały przesłanki przynależności tych osób do grupy, w tym nie przedstawił dowodów uzasadniających istnienie roszczeń, ich wysokość i zasadność, a w konsekwencji nie wykazał, że roszczenia tych osób spełniają wymogi określone w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., podczas gdy w sprawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie, a spełnienie przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest konieczne do uwzględnienia roszczenia w postępowaniu grupowym.

Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że w skład grupy wchodzą następujące osoby: A. R., M. S., M. N., M. N., M. R., P. Ś., A. S., A, K, T, M, W, L, M, J, W, B, B, S, D, F, M, B, J, K, M, M, T, B, oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie podlegało oddaleniu.

Niezasadny okazał się zarzut naruszenie art. 19 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. W niniejszej sprawie powód zrezygnował jedynie ze zgłoszonego jako ewentualne żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego wobec pierwotnych członków grupy, jednocześnie w dalszym ciągu dochodząc roszczenia o zapłatę. Roszczenie o zapłatę jest zaś roszczeniem szerszym, gdyż zawiera w sposobie również konieczność przesądzenia odpowiedzialności strony pozwanej. Tym samym nie sposób przyjmować, że rezygnując z żądania ewentualnego ustalenia odpowiedzialności i pozostając przy żądaniu zasądzenia odpowiednich kwot powód ograniczył powództwo. Cofając węższe żądanie ewentualne nie ograniczył on bowiem w żaden sposób zakresu żądanej ochrony, skoro nadal dochodzi roszczenia szerszego obejmującego swą treścią również żądanie przesłankowego ustalenia odpowiedzialności pozwanego. w rezultacie przepis art. 19 u.d.p.g. nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania. Wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do postępowania z żądaniem zasądzenia, w którym mieści się również żądanie ustalenia odpowiedzialności, a zatem wszyscy występują z żądaniami tego samego rodzaju.

Nietrafne okazały się także zarzuty naruszenia art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Ma bowiem rację Sąd I-ej instancji, że powołane przez skarżącego okoliczność nie wskazują na odmienność podstawy faktycznej roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Podstawę dochodzonych w niniejszym postępowaniu roszczeń stanowi fakt zawarcia przez każdego z członków grupy z pozwanym umowy ubezpieczenia z wykorzystaniem uznanej za niedozwoloną klauzuli umownej, stanowiącej podstawę do pobierania opłat wykupu oraz fakt rozwiązania z każdym z członków grupy umowy i pobrania od każdego z nich opłaty na podstawie powołanej klauzuli. Nie stanowią zaś istotnego elementu podstawy faktycznej takie okoliczności jak odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, o ile tylko w każdej z umów zawarta została kwestionowana klauzula umowna. Bez znaczenia są przy tym różnice w samej redakcji klauzuli umownej. Decydujące znaczenie ma bowiem, czy w każdym przypadku zastosowanie znajduje ten sam mechanizm. W niniejszej sprawie skarżący poza ogólnikowymi twierdzeniami na temat zastosowania w różnych wzorcach różnych klauzul umownych nie wyjaśnił na czym różnice te miałyby polegać. Analiza treści znajdujących się w aktach polis I. M. (k. 2362), R. B. (k. 4035), A. K. (k. 1948), M. D. (k. 4046), A. B. (k. 4030), M. S. (k. 2703), A. Ł. (k. 2783-2784), S. C. (k. 4045), M. D. (k. 4050), B.J. (k. 4076), B. D. (k. 4052) i B. Ź. (k. 4166) nie wskazuje zaś na zastosowanie innego mechanizmu niż w przypadku polis dwudziestu ośmiu pierwotnych członków grupy. w każdym przypadku przewidziano opłatę za wykup polisy, której wysokość określono procentowo, a stawkę uzależniono od momentu, w którym następuje rozwiązanie umowy.

Analogiczne uwagi należy odnieść również do zarzutów skierowanych przeciwko członkostwu w grupie P. S., R. S., J. B., P. P., M. B., P. K., T. G., T. P., M. H., R. L., P.B., J. C., R. K., M. G., T. B., B. S., D. J., M. K., M. G., M. G., A. K., A. G., J. O. oraz T. P.. Wbrew twierdzeniom skarżącego powód przedłożył dokumenty pozwalające na ocenę tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych przez wymienione osoby roszczeń w postaci polis, z treści których wynika, że każdorazowo przewidziano opłatę wykupu określoną procentowo, której wysokość uzależniono od okresu trwania umowy ubezpieczenia (k. 4154, 4158, 4024, 5078, 4025, 4094, 4056, 4133,2189, 4101, 4034, 4042, 4080, 2659, 4026, 4147, 4078, 3321, 4060, 4061,4087, 5036, 4125, 5082). We wszystkich przedłożonych polisach znajdują się tożsame postanowienia dotyczące opłat za wykup polisy, co jest wystarczające do przyjęcia tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych żądań, niezależnie od pozostałych warunków umów.

Bez znaczenia dla oceny tożsamości dochodzonych roszczeń jest też okoliczność, że część członków grupy miała opłacać składki ubezpieczeniowe w innych częstotliwościach niż pierwotni członkowie grupy. Okoliczność ta – podobnie jak wskazane wyżej odmienności warunków umów – nie stanowi bowiem istotnego elementu podstawy faktycznej roszczenia.

O niemożliwości dopuszczenia do postępowania nie świadczy też okoliczność, że niektórzy członkowie grupy mieli być zatrudnieni bądź współpracować z pozwanym, co z kolei ma przesądzać o ich szerszej wiedzy specjalistycznej w zakresie ubezpieczeń. Powyższe okoliczności nie wpływają bowiem na podstawę faktyczną dochodzonych roszczeń, jaką jest pobranie od członków grupy opłat wykupu na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Jak zasadnie wskazał Sąd Okręgowy fakt posiadania przez określone osoby większej wiedzy w zakresie ubezpieczeń nie jest jednoznaczny z możliwością indywidualnego uzgadniania przez nich postanowień umów zawieranych z pozwanym.

Zarzut oparcia roszczenia na innej podstawie faktycznie nie mógł odnieść skutku również w stosunku do G. N.. Podstawa faktyczna w przypadku jego roszczenie jest bowiem tożsama z podstawą roszczeń pozostałych członków grupy i stanowi ją fakt pobrania opłat za wykup polisy na podstawie niedozwolonej klauzuli umownej. Okoliczność, że wymieniony członek grupy nabył roszczenie w drodze umowy przelewu nie wpływa na podstawę faktyczną samego roszczenia, a wskazuje jedynie na źródło legitymacji G. N. do dochodzenia roszczenia. Ma przy tym rację powód, że do akt złożono pismo stanowiące rozliczenie polisy o numerze (…), z treść którego wynika, że wypłata wartości polisy pomniejszona o opłatę za wykup została dokonana na rzecz G. N. (k. 2637), a także pismo w sprawie tej polisy skierowane przez pozwanego do G. N. w dniu 7 sierpnia 2014 r. (k.4864), w którym skarżący potwierdził, że w dniu 12 kwietnia 2011 r. otrzymał formularz cesji do polisy o numerze (…) z dyspozycją zmiany ubezpieczającego na G. N., co w sposób dostateczny dowodzi, że posiada on legitymację do dochodzenie zwrotu pobranej opłaty za wykup przedmiotowej polisy. Sam pozwany też nie podnosił, że do cesji nie doszło, ograniczając się jedynie do zarzucenia przeciwnikowi procesowemu, że okoliczności tej nie wykazał.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także zarzut naruszenia art.16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 12 u.d.p.g. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Sąd I-ej instancji prawidłowo uznał, że powód zdołał udowodnić przynależność poszczególnych osób do grupy. Trafnie podkreślił, że fakt skierowania bądź nieskierowania do pozwanego wezwania do zapłaty nie jest decydujący dla określenia przynależności do grupy. Istotne było w tym zakresie wykazanie faktu zawarcia z pozwanym umowy z zastosowaniem klauzuli przewidującej opłatę za wykup oraz faktu rozwiązania umowy i pobrania przez pozwanego opłaty na podstawie kwestionowanej klauzuli. Prawidłowo Sąd Okręgowy uznał też, że za udowodnioną przynależność do grupy osób, co do których nie przedłożono potwierdzeń wypłaty środków, wobec niekwestionowania przez stronę pozwaną faktu rozwiązania i rozliczenia umów zawartych z tymi osobami (art. 230 k.p.c.). Prawidłowa była także ocena błędnego oznaczenia numeru polisy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy B. S.. Zbyt daleko idącym byłyby wniosek, że błędne wskazanie numer polisy wyłącza przynależności B. S. do grupy, podczas gdy pozostałe dokumenty wskazują, że zawarła ona z pozwanym umowę, a następnie pobrano od niej opłatę za wykup polisy (k. 4147, 4272).

Na uwzględnienie nie zasługiwał wreszcie zarzut naruszenia art. 2 ust. 1 u.d.p.g.. Wbrew zarzutom zażalenia roszczenia powołanych w zażaleniu członków grupy nie są istotnie wyższe niż roszczenia pozostały członków podgrupy. Przeciwnie, analiza dokumentów wykupu poszczególnych członków grupy wskazuje, że osoby ujęte w poszczególnych podgrupach miały roszczenia o zbliżonej wysokości.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 19 sierpnia 2016 r.

Written by

  1. Cel postępowania grupowego, czyli względy ekonomii procesowej, może być zrealizowany również na gruncie uregulowanego w Kodeksie postępowania cywilnego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy w ramach postępowania, w którym występuje wielość podmiotów po stronie powodowej na skutek złożenia pozwu przez więcej niż jednego powoda lub na skutek połączenia spraw (pozwów) wywiedzionych przez pojedynczych powodów do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c. Nie może zatem ujść z pola widzenia wola ustawodawcy, który w odrębnej ustawie uregulował postępowanie w sprawach ściśle określonego w tej ustawie rodzaju i pod ściśle określonymi w tej ustawie warunkami.
  2. Należy zbadać, czy żądanie pozwu mieści się w rodzaju spraw wymienionych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Sąd nie przekracza granic dopuszczalnego badania przesłanek postępowania grupowego poprzez wkroczenie w merytoryczną ocenę powództwa na gruncie konkretnego przepisu, bowiem na tym etapie rzeczą sądu jest zbadanie, czy zgłoszone roszczenie jest roszczeniem z art. 1 ust. 2 u.d.p.g., czy nie.
  3. Zgłoszenie przez każdego z powodów dwóch roszczeń pieniężnych, jednak opartych na różnych podstawach prawnych, nie spełnia przesłanki jednorodzajowości roszczeń członków grupy.
  4. Stworzenie podgrup powinno zostać uzasadnione wspólnymi okolicznościami faktycznymi wyłącznymi dla wszystkich członków danej podgrupy.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:

Przewodniczący:             SSA  Renata Szelhaus (spr.)

Sędziowie:                       SSA  Anna Kubasiak, SSA Genowefa Glińsk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy […] przeciwko Skarbowi Państwa – Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Warszawie o zapłatę na skutek zażalenia powodów na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydział Pracy z dnia 21 października 2015 r., sygn.. akt XXI P  70/15

postanawia:

oddalić zażalenie.     

                               

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 października 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy odrzucił pozew (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Warszawie o odszkodowanie.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy podniósł, że R. L., działający jako reprezentant grupy 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej, wystąpił z pozwem wniesionym w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Spraw Wewnętrznych o odszkodowanie z tytułu braku waloryzacji wynagrodzeń w latach 2009 – 2014. Reprezentant grupy wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy podzielonych na 101 podgrup kwot stanowiących równowartość wysokości utraconych przez powodów wynagrodzeń oraz skapitalizowanych odsetek ustawowych – o łącznej wartości 4.127.228,93 zł, szczegółowo wskazanych w pozwie.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, tj. braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej wskazanych w pozwie za okres od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku.

Jako podstawę faktyczną roszczeń strona powodowa wskazała brak waloryzacji wynagrodzeń grupy objętej pozwem, w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku, oraz brak wypłaty kwot związanych z waloryzacją uposażeń oraz należnych odsetek ustawowych. Strona powodowa jako podstawę prawną powołała przepisy art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku, art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku, art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku w zw. z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw.

Reprezentant grupy stwierdził nadto, że istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem tj. od dnia 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku, który wynosił:

  • w 2009 roku – 103,9% na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku;
  • w 2010 roku – 101,00% na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku;
  • w 2011 roku – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia roku;
  • w 2012 roku – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku;
  • w 2013 roku – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku;
  • w 2014 roku – 100,00% na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku.

Pozwany Skarb Państwa – Minister Spraw Wewnętrznych zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o odrzucenie pozwu jako niedopuszczalnego ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany wskazał, że brak jest podstaw do rozpoznania niniejszej sprawy w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”), gdyż zgłoszone roszczenia nie są objęte normą art. 1 ust 2 ustawy, bowiem źródłem szkody jest nie zrealizowanie wypłaty wynagrodzeń w wysokości wynikającej z ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Jak podkreślił pozwany Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 roku (sygn. akt III PK 87/13) stwierdził, że w przypadku gdy spór dotyczy wysokości wynagrodzeń a nie mechanizmu jego ustalania, nie jest konieczne odwoływanie się do odpowiedzialności deliktowej. Pozwany zaznaczył, iż przyjmują argumentacje powodów, że przepisy prawa przewidywały obligatoryjna waloryzację wynagrodzeń, to po ich stronie powstało roszczenie o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia, które jest niezależne od działania funkcjonariuszy państwowych.

Zdaniem pozwanego „zamrożenie” waloryzacji uposażeń w latach 2011 – 2014 wynikało z treści samych ustaw budżetowych, a więc nie dotyczyło zaniechania jakiegokolwiek funkcjonariusza, w szczególności Ministra Spraw Wewnętrznych. Pozwany zaznaczył także, iż zgodnie z treścią art. 4171 § 1 k.c. jeżeli szkoda powstała w związku z wydaniem aktu normatywnego jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, natomiast powodowie nie powołali prejudykatu w postaci orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

W pozostałej części uzasadnienia pozwany odniósł się do braku merytorycznej zasadności roszczeń i wskazał podstawy do ich oddalenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Pozew w postępowaniu grupowym podlega odrzuceniu.

Kwestię prowadzenia procesu w postępowaniu grupowym reguluje u.d.p.g. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 u.d.p.g. co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie. Przepis art. 1 ust. 2 doprecyzowuje, iż ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.

Zwrócić należy uwagę, że w pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew. Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkiej przesłanki wynikające z art. 1 ustawy.

Rozważając kwestię czy zgłoszone w przedmiotowej sprawie dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, Sąd doszedł do przekonania, iż strona powodowa zgłosiła wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże roszczenie procesowe oparte zostało na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego roszczenie każdego z powodów oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych. Zaznaczyć bowiem należy, iż kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetki ustawowe skompensowane na dzień wniesienia pozwu, które w ocenie strony powodowej należne są za opóźnienie w zapłacenie roszczenia podstawowego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2011 roku (I ACz 1235/11) w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone roszczenia jednego rodzaju (o świadczenie lub ustalenie), a w przypadku roszczeń o świadczenie pieniężne (w postaci zryczałtowanej wysokości), które wynikają z odwołania się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów taką grupę tworzących.

Podkreślenia wymaga, iż zgłoszenie przez każdego z powodów w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (odszkodowanie oraz skompensowane odsetki ustawowe) doprowadziło do naruszenia dyspozycji art. 2 ust. 1 ustawy zgodnie, z którą postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Analizując sposób ujednolicenia roszczeń, Sąd zwrócił uwagę, iż strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości żądanych odsetek ustawowych jednego członka grupy z wyższą wartością odsetek ustawowych do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. W istocie więc wysokość odszkodowania, stanowiącego roszczenie podstawowe, pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy (brak w tym zakresie podgrup) i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidulnego określenia wobec każdego z powodów. Następnie od tak ustalonych wartości waloryzowanego wynagrodzenia Sąd musiałby określić wysokość skompensowanych odsetek ustawowych znów indywidualnie dla każdego powoda, co dopiero pozwalałoby ustalić prawidłowość ujednolicenia grupy. Wydaje się, że ratio legis postępowania grupowego nie obejmuje możliwość dochodzenia dwóch roszczeń pieniężnych i ujednolicania roszczeń nie poprzez wspólne okoliczności sprawy, ale poprzez ograniczenie części skompensowanych odsetek ustawowych.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 roku (V ACz 354/13, KSAG 2014/2/161-169) wskazał, iż wspólne okoliczności sprawy, w rozumieniu art. 2 u.d.p.g., stanowiące o dopuszczalności ujednolicenia roszczeń w ramach tworzonych podgrup, to okoliczności, które są wspólne, czyli takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych podgrup. W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, iż nie ma wątpliwości, że reprezentant grupy nie powołał żadnych okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich utworzenie. Kwestia braku waloryzacji wynagrodzeń, wspólna dla wszystkich powodów, w żaden sposób nie odnosi się do kwestii tworzenia podgrup. Jak wskazano uprzednio w istocie to roszczenie główne (brak waloryzacji wynagrodzenia) pozostaje w różnej wysokości dla każdego z powodów, a więc powodowie decydując się na prowadzenie procesu w postępowaniu grupowym, powinni byli dokonać ujednolicenia roszczeń w odniesieniu do nich wszystkich, bez uwzględniania dwóch różnych rodzajowo świadczeń pieniężnych i bez możliwości podziału na mniejsze grupy.

W konsekwencji strona powodowa nie wskazała zasad ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych członków grupy lub podgrup, o czym stanowi art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy. Powodowie dołączyli natomiast do pozwu oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Sąd Okręgowy stwierdził nadto, iż powodowie, odwołując się formalnie do prawidłowego zakresu przedmiotowego ustawy dotyczącego czynu niedozwolonego, faktycznie roszczenia swoje wywodzą nie z faktu czynu niedozwolonego (art. 417 § 1 k.c.) ale z faktu braku wypłaty zwaloryzowanej wysokości wynagrodzeń w latach 2009 – 2010 oraz niewypłacenia podwyższonego wynagrodzenia w tym okresie, w kolejnych latach 2011 – 2014. Sąd ocenił w tym przypadku nie tyle powoływaną podstawę prawną pozwu grupowego (czyn niedozwolony) ile okoliczności faktyczne przytoczone przez stronę powodową jako podstawa roszczenia.

Przepisy ustawy w art. 1 ust. 2 zawierają natomiast ograniczenia o charakterze przedmiotowym zgodnie, z którymi w postępowaniu grupowym mogą bowiem być dochodzone roszczenia o ochronę konsumentów, roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych. Roszczenia powodów nie zostały określone formalnie jako żądanie odszkodowania w oparciu o dyspozycję art. 417 § 1 k.c., który stanowi o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Powodowie opisując podstawę faktyczną nie wskazali przy tym zaniechania władzy publicznej, gdyż w istocie stosowne przepisy odnoszące się do waloryzacji wynagrodzeń znajdują się zarówno w ustawie o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowe, jak i w każdej z powołanych ustaw budżetowych. Powodowie nie twierdzą także by szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego i nie odwołali się w zakresie faktycznych podstaw roszczeń do art. 4171 § 4 k.c.

Jak wskazuje reprezentant grupy zasady i terminy podwyższania wynagrodzeń powodów jako funkcjonariuszy Służby Granicznej określone zostały w ustawie z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 4 tej ustawy, od 2010 roku kwoty bazowe waloryzowane są corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, zaś w myśl art. 6 ustawy podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym, m.in. dla funkcjonariuszy Służby Granicznej stanowią wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej, oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. W konsekwencji twierdzenie pozwu opera się na założeniu, że jeżeli w latach 2009 i 2010 nastąpiłaby waloryzacja wynagrodzeń powodów, to również w latach 2011 -2014 nastąpiłby wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami art. 6 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, pomimo wskaźnika 100% zawartego w ustawie budżetowej.

Przy takim uzasadnieniu faktycznym pozwu Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) w razie potencjalnego pokrzywdzenia danego pracownika nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, gdy naruszenie przepisów o wynagradzaniu spowodowane jest niezgodnym z imperatywnymi przepisami zaniżeniem wysokości wynagrodzenia. Takie działanie może być naprawione poprzez wniesienie powództwa o zapłatę wynagrodzenia. Odwołując się do wywodu Sądu Najwyższego wskazanego w powołanym wyroku, Sąd stwierdza, że skoro wysokość wynagrodzenia określają przepisy prawa – podane przez powodów okoliczności wymagają zweryfikowania na gruncie przepisów o wynagrodzeniach funkcjonariuszy, bez potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej. Potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń związane z niedokonaniem w 2009 i 2010 roku waloryzacji winno być więc przedmiotem sporu o wynagrodzenie. Powodowie wskazują wprawdzie na zawiniony bezczynnością pozwanego brak zastosowania ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego, jednak dochodzone roszczenia są roszczeniami o wysokość wynagrodzenia a nie o odszkodowanie. Kontrowersje dotyczą bowiem zarzucanego braku zastosowania wobec powodów ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego w 2009 i 2010 roku – co uniemożliwia rozstrzyganie sprawy w sporze grupowym.

Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny rozważając zgodność z Konstytucją przepisów uniemożliwiających waloryzację wynagrodzeń sędziów w 2012 roku w sprawie K 1/12 (orzeczenie z 12 grudnia 2012 roku) wskazał, że dopuszcza w związku z tym zarówno ingerencję w sferę praw nabytych (wyrok o sygn. K 9/00 oraz wyroki z 9 kwietnia  2002 roku, sygn. K 21/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 17 i 20 stycznia 2010 roku o sygn. Kp 6/09, OTK ZU nr l/A/2010, poz. 3), jak i ustanowienie przepisów niekorzystnie ingerujących w treść ukształtowanych stosunków prawnych (wyrok w sprawie K 22/96), a także mniej korzystne zasady waloryzacji świadczeń z ubezpieczeń społecznych (wyroki z 22 października 2001 roku, sygn. SK 16/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 214 i wyrok w sprawie P 9/05). Trybunał Konstytucyjny przyznał zachowaniu równowagi budżetowej pierwszeństwo przed ochroną praw nabytych w odniesieniu do przejściowego zniesienia indeksacji i waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (orzeczenie o sygn. K 18/92 i wyrok z 17 listopada 2003 roku, sygn. K 32/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 93). Rozważania Trybunału dotyczące powyższego zagadnienia uniemożliwiają zatem przypisanie Ministrowi Spraw Wewnętrznych bezprawności w zakresie braku zwaloryzowania wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Granicznej w latach 2009 – 2014, skoro pozwany związany był przepisami ustaw budżetowych, których zgodność z Konstytucją nie budzi wątpliwości Sądu w związku ze powołanym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego.

Porównanie podstawy faktycznej i prawnej podanej w pozwie z zakresem przedmiotowym ustawy zawartym w treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g., doprowadził Sąd do uznania, że jakkolwiek powołane w pozwie okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom dopuszczalności pozwu w pozwie grupowym, jednak faktyczne okoliczności uzasadniające roszczenie pozwu nie odnoszą się do czynu niedozwolonego, przez co pozew podlegał odrzuceniu.

Mając na uwadze całość rozważań Sąd Okręgowy odrzucił pozew na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2, art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 u.d.p.g.

Zażalenie na powyższe postanowienie wywiódł pełnomocnik powoda R. L. reprezentanta grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej wymienionych w pozwie.  Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

– błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść Postanowienia polegający na przyjęciu, że roszczenie każdego z członków grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy przystąpili do Pozwu oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych, podczas gdy stan faktyczny i okoliczności sprawy dla każdego członka grupy funkcjonariuszy SG są takie same, tj. brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem, a tym samym nabycie prawa do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy w latach 2009 – 2014;

– obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 417 k.c. poprzez kwestionowanie możliwości jego zastosowania pomimo zaistnienia wszystkich przesłanek oraz obrazę art. 1 ust. 2 u.d.p.g. poprzez błędne zastosowania przepisów tego artykułu w postaci nieuprawnionego i dowolnego zawężania zakresu jego zastosowania odnośnie roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych z powołaniem się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) dotyczące odmiennego stanu faktycznego, gdyż Pozwany Sąd Okręgowy we wskazanej sprawie (III PK 87/13) działał zgodnie z prawem (i dlatego nie można stosować przepisów o delikcie z art. 18 1d Kodeksu pracy) oraz dotyczące zupełnie innych przepisów kształtujących wynagrodzenie, poza tym sprawa zawisła przed SN odnosiła się do jednego pracownika (porównującego swoje wynagrodzenie do wynagrodzeń innych pracowników pozwanego Sądu nie objętych Pozwem, będących w innej sytuacji faktycznej), w niniejszej sprawie 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej ma roszczenie oparte na tej samej podstawie faktycznej.

Mając powyższe na uwadze wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Reprezentant grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej R. L. oświadczył, że wszyscy członkowie grupy, którzy dochodzą roszczeń w niniejszym procesie należą do Związków Zawodowych Funkcjonariuszy Straży Granicznej. Każda z osób wymieniona w pozwie w postępowaniu grupowym o zapłatę złożyła na piśmie stosowne oświadczenie w tym zakresie, które zostało dołączone do Pozwu. W związku z powyższym, na podstawie przepisu art. 96 ust 1 pkt 8) ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, strona Powodowa nie jest zobowiązana do uiszczenia opłaty od Zażalenia: „Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych inspektor pracy oraz związki zawodowe w sprawach z zakresu prawa pracy.”

Żalący wniósł ponadto o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego od strony przeciwnej według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zażalenia podniósł, że w ocenie strony Powodowej opisane Postanowienie nie jest słuszne. Sąd popełnił poważny błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść Postanowienia polegający na przyjęciu, że roszczenie każdego z członków grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy przystąpili do Pozwu oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych, podczas gdy stan faktyczny i okoliczności sprawy dla każdego członka grupy funkcjonariuszy SG są takie same, tj. brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem, a tym samym nabycie prawa do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy. Wszyscy funkcjonariusze Straży Granicznej mają tożsame roszczenie jeśli chodzi o czasokres tj. od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku. Do wszystkich funkcjonariusze Straży Granicznej mają także zastosowanie te same przepisy prawne, chociaż w zakresie oceny dopuszczalności postępowania grupowego rozstrzyga kwestia oparcia roszczeń na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Sąd dokonując ustaleń stracił z pola widzenia, iż Powodowie domagają się odszkodowania w oparciu o art. 417 KC stanowiącym o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, w przedmiotowej sprawie wskazuje się na zaniechanie. Na wysokość odszkodowania każdego członka grupy funkcjonariuszy składa się kwota będąca równowartością waloryzacji oraz odsetek i jest to wartość jednorodna. Nie ma mowy o różnych podstawach faktycznych i prawnych, ani tym bardziej o dwóch roszczeniach pieniężnych, o których pisze Sąd w uzasadnieniu zaskarżanego Postanowienia. Argumenty podnoszone przez Sąd nie mają oparcia ani w argumentacji złożonego Pozwu ani pisma przygotowawczego. Ponadto argumenty Sądu są bezprzedmiotowe w kontekście wymagań stawianych przez ustawodawcę, tj. oparcia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w doktrynie członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie – m.in. o zasądzenie świadczenia. Ta sama podstawa faktyczna powództwa, zachodzi, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem poszczególnych członków – w niniejszej sprawie przecież w tej kwestii nie ma najmniejszych wątpliwości.

Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń (postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 maja 2011 roku, II C 1693/1). Jeśli chodzi o roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to są to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto), lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo), zob. Sieradzka Małgorzata, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. II, LEX 2015 – komentarz, stan prawny: 25 maja 2015 roku.

Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 roku – sygn. I ACz 464/13: „Roszczeniu oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń”, LEX nr 1324836. W przedmiotowej sprawie roszczenia członków grupy mają taką samą podstawę faktyczną.

Podkreślić należy, że w analogicznych sprawach w omawianych kwestiach, czyli istnienia takiej samej podstawy faktycznej roszczenia wypowiedziały się już również sądy warszawskie. W pierwszej Instancji orzekający Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w sprawie o sygn. XXI P 32/13 – postanowienie z dnia 28 listopada 2014 roku, która także dotyczyła waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej nie miał najmniejszych wątpliwości, że roszczenie objęte pozwem oparte są na tej samej podstawie faktycznej związanej z zarzucanym brakiem dokonania waloryzacji wynagrodzeń. Stanowisko w tym zakresie potwierdził rozpatrujący zażalenie złożone we wskazanej sprawie Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. III APz 25/15 w postanowieniu z dnia 26 sierpnia 2015 roku.

Jeżeli chodzi o zasady tworzenia podgrup Ustawodawca poza wskazaniem, iż muszą do podgrupy przynależeć co najmniej dwie osoby, nie wskazuje żadnych ograniczeń. Jest tak dlatego gdyż istotą tworzenia podgrup jest zachowanie ekonomii procesowej. Wysokość roszczeń pieniężnych w niniejszej sprawie została ujednolicona wyłącznie na potrzeby postępowania grupowego, według klucza tożsamości wysokości roszczenia. Przepisy art. 2 ust. 2 u.d.p.g. stosuje się bowiem, gdy niemożliwe jest ujednolicenie roszczeń wszystkich członków w ramach grupy. Członkowie poszczególnych grup/podgrup mogą dochodzić innych roszczeń w odrębnym postępowaniu, zob. Uzasadnienie ustawy, str. 15; Małgorzata Sieradzka: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Komentarz”, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, str. 118.

Sąd Najwyższy w jednym z wyroków wypowiedział się na temat podstaw ekonomii procesowej, wskazując, że u jej podstaw „leżą wymagania, aby funkcjonowanie organów sprawiedliwości kształtował się pod znakiem minimum kosztów społecznych związanych z przeprowadzeniem procesu cywilnego z maksimum jego jurydycznej i społecznej efektywności” – wyrok SN z dnia 5 stycznia 1973 roku, II CR 625/72, LEX nr 7203.

W doktrynie podnosi się możliwość zastosowania przez Sąd w postępowaniu grupowym w kontekście ujednolicania roszczeń w ramach grup bądź podgrup przepisów art. 322 k.p.c. – tj. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej (ryczałtowe odszkodowanie) – mimo że żądana w pozwie kwota nie jest możliwa do udowodnienia (zob. Małgorzata Sieradzka: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Komentarz”, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, str. 117).

Ponadto Sąd dopuścił się obrazy przepisów prawa materialnego tj. art. 1 ust. 2 ud.p.g. poprzez błędne zastosowania przepisów tego artykułu w postaci nieuprawnionego i dowolnego zawężania zakresu jego zastosowania.

Strona Powodowa w Pozwie i piśmie przygotowawczym szczegółowo wykazała istnienie przesłanek uzasadniającej dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym, o czym będzie mowa w dalszej części Zażalenia.

W złożonym Pozwie szczegółowo zostały opisane składniki uposażeń funkcjonariuszy (uposażenie zasadnicze i dodatki do uposażenia zasadniczego), zasady oraz podstawy prawne (stosowne Rozporządzenia Ministra właściwego do spraw wewnętrznych wydawane w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy) określające grupy zaszeregowania poszczególnych stanowisk oraz odpowiadające im mnożniki przeciętnego uposażenia stanowiące uposażenie zasadnicze, z uwzględnieniem zróżnicowania wymogów kwalifikacyjnych oraz specyfiki służby na poszczególnych stanowiskach w różnych rodzajach jednostek organizacyjnych. Ponadto w Pozwie wskazane zostały przepisy obowiązujące w okresie objętym Pozwem (Rozporządzenia Rady Ministrów), na podstawie których wyliczana zostaje wielokrotność kwoty bazowej stanowiącej uposażenie funkcjonariuszy.

Podstawę prawna żądania złożonego Pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit, a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 1 stycznia 2010 roku, jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit, a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2010 r. do 31 października 2012 roku, które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku.

Stosownie do przywołanych przepisów podstawę wynagrodzeń dla funkcjonariuszy Straży Granicznej stanowią wynagrodzenia z poprzedniego roku zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.

Istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem tj. od dnia 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku:

–103,9 % – art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku;

–101,00 % – art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku;

–100,00 % – art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku;

–100,00 % – art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku;

–100,00 % – art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku;

–100,00 % – art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku.

W okresie od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej nie zostały zwaloryzowane.

Wskaźnik 103,9 % to dla strony Powodowej procent o jaki powinny wzrosnąć uposażenia funkcjonariuszy SG w 2009 roku.  Odpowiednia wartość w roku 2010 to 101,00 %. Średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w latach 2011, 2012, 2013 i 2014 to 100,00 %. Jeżeli w latach 2009 i 2010 została by przeprowadzona waloryzacja to również w latach 2011 – 2014 nastąpi wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami art. 6 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw pomimo wskaźnika 100,00 %. Jest tak dlatego, że zgodnie z przywołanym przepisem podstawę wynagrodzeń dla funkcjonariuszy SG stanowią wynagrodzenia z poprzedniego roku zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.

W tym miejscu podkreślić należy brak zrozumienia podstawy roszczenia przez Sąd. Twierdzenie Pozwu nie opiera się, jak twierdzi Sąd w uzasadnieniu, na założeniu, że jeżeli w latach 2009 i 2010 nastąpi waloryzacja, to również w latach 2011 i 2012 nastąpi wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami wyrażonymi w cytowanych ustawach, zatem jest to potencjalne pokrzywdzenie. Omawiając te zagadnienia Sąd wydający postanowienie przytoczył na poparcie swoich racji orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13). Strona Powodowa opisała mechanizm obliczania kwoty waloryzacji. Nie ma natomiast mowy w przedmiotowej sprawie o potencjalnym, lecz rzeczywistym braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy SG.

Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) dotyczy odmiennego stanu faktycznego, gdzie Pozwany we wskazanej sprawie działał zgodnie z prawem i dlatego Sąd Najwyższy wykluczył stosowanie przepisów o delikcie z art. 18 3d Kodeksu pracy. W sprawie, którą rozpatrywał Sąd Najwyższy, mają też zastosowanie zupełnie inne przepisy kształtujące wynagrodzenie, poza tym sprawa zawisła przed SN dotyczyła jednego pracownika (porównującego swoje wynagrodzenie do wynagrodzeń innych pracowników pozwanego Sądu nie objętych Pozwem, będących w innej sytuacji faktycznej), w niniejszej sprawie 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej ma roszczenie oparte na tej samej podstawie faktycznej.

Sąd wydający Postanowienie w niniejszej sprawie pisze w uzasadnieniu, że „zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) w razie potencjalnego pokrzywdzenia danego pracownika nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej.” Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy nie uzupełnia jednak wywodu o to, że SN podkreśla, że „zgodne z prawem ustalenie wysokości wynagrodzenia sędziowskiego nie oznacza ani nie narusza zakazu dyskryminacji lub zasady równego traktowania sędziów, przeto bezpodstawne są roszczenia odszkodowawcze sędziego oparte na podstawie art. 18 Jd w zw. z art. 5 KP”. Istotą stanowiska SN jest zatem wykluczenie potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, ale z tego powodu, że działania pozwanego są zgodne z prawem.

W niniejszej sprawie Strona powodowa nie domaga się odszkodowania za naruszenie równego traktowania w zatrudnieniu, ani nie kwestionuje przepisów o waloryzacji. Między porównywanymi sprawami – niniejsza i rozpatrywana przez Sąd Najwyższy (III PK 87/13) nie ma żadnej, nawet dalekiej analogii.

To ustawodawca decyduje o tym jakie sprawy mogą być rozpoznawane w postępowaniu grupowym i skoro nie zawęża zakresu roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych to Sąd orzekający nie może samodzielnie tego zakresu zmieniać. Tym bardziej powołując się na notabene nieadekwatne orzecznictwo.

Sąd przywołał w Uzasadnieniu Postanowienia ponadto Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku, wydany w sprawie o sygn. akt: K 1/12 jakoby dla uwypuklenia podnoszonej w orzecznictwie konieczności utrzymania równowagi budżetowej i zdolności państwa do wywiązywania się z obowiązków, jednakże jak strona Powodowa wielokrotnie podkreślała nie kwestionuje ustaw budżetowych i ujętych w nich średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, lecz jedynie brak przeprowadzenia waloryzacji na podstawie ustaw budżetowych.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku (K 1/12) dotyczy ustalenia zgodności z Konstytucją art. 22 i 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, które wprost określały podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego i sędziego Sądu Najwyższego w 2012 roku w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS. Jak zostało podniesione powyżej strona Powodowa nie kwestionuje żadnych przepisów, dlatego powoływanie się przez Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w Uzasadnieniu Postanowienia na wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest adekwatnym przykładem wzmacniającym stanowisko Sądu.

Opisany w Pozwie stan faktyczny wskazuje na zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 KC) podmiotu odpowiedzialnego za realizację wypłaty uposażeń w zagwarantowanej przepisami prawnymi wysokości.

Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych znajdują się w katalogu spraw przewidzianych przez ustawodawcę w art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

Komendant Główny Straży Granicznej jest centralnym organem administracji rządowej podległym ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 roku o Straży Granicznej).

Ponadto zgodnie z brzmieniem przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw: „upoważnia się ministra właściwego do spraw finansów do dokonywania przeniesień kwoty środków na uposażenia, nagrody roczne i pozostałe należności żołnierzy funkcjonariuszy – między częściami i działami – odpowiednio na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Agencji Wywiadu oraz Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego” (art. 10 a), Minister Spraw Wewnętrznych ma zatem bezpośredni wpływ na przeznaczenie środków z budżetu państwa na potrzeby resortu, którym zawiaduje w tym waloryzację uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej.

Po nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego w części dotyczącej odpowiedzialności deliktowej ustawą z 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw przesłanką odpowiedzialności z art. 417 KC jest wykonywanie władzy publicznej niezgodne z prawem, przez co należy rozumieć to, iż wykonującemu władzę publiczną bez względu na sposób i formę działania bądź zaniechania można zarzucić działanie albo zaniechanie z naruszeniem prawa. Za wyrządzoną szkodę wynikającą z wykonywania władzy publicznej odpowiada osoba prawna, z którą związana jest jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna wykonująca uprawnienia władzy publicznej, tak np. w: Komentarz do kodeksu cywilnego Księga trzecia Zobowiązania tom 1″, Gerard Bieniek, Helena Ciepła, Stanisław Dmowski, Jacek Gudowski, Krzysztof Kołakowski, Marek Sychowicz, Tadeusz Wiśniewski, Czesława Żuławska, pod red. Gerarda Bieńka, wyd. 7, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, str. 281 i nast. Przyjmuje się, że każda czynność cywilnoprawna państwowej jednostki organizacyjnej jest de iure civili czynnością Skarbu Państwa, czyli stosownie do wyjaśnień Sądu Najwyższego poczynionych w orzeczeniu z 11 maja 1999 r., sygn. I CKN 1148/97 „Skarb Państwa stanowi scalony i o jednolitym charakterze podmiot; niezależnie od liczby wskazanych w pozwie i w orzeczeniu sądowym jednostek organizacyjnych, stroną jest zawsze Skarb Państwa, a nie wskazane jednostki’, niepubl. przytoczone w: „Komentarz do kodeksu cywilnego Księga trzecia Zobowiązania tom 1″, Gerard Bieniek, Helena Ciepła, Stanisław Dmowski, Jacek Gudowski, Krzysztof Kołakowski, Marek Sychowicz, Tadeusz Wiśniewski, Czesława Żuławska, pod red. Gerarda Bieńka, wyd. 7, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, str. 283.

Po wskazanej nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego w części dotyczącej odpowiedzialności deliktowej ustawą z 17 czerwca 2004 roku określa się zasady odpowiedzialności w zestawieniu treść art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którą odpowiedzialność za niezgodne z prawem działania organów władzy publicznej nie wymaga zawinienia sprawcy szkody. Przepis art. 417 k.c. w aktualnym ujęciu również uniezależnia od winy władz publicznych przypisanie im obowiązku naprawienia szkody. W piśmiennictwie przypisanie odpowiedzialności za sam skutek bezprawnego zachowania, zatem niezależnie od oceny strony podmiotowej, określane jest mianem odpowiedzialności na zasadzie ryzyka albo odpowiedzialności na zasadzie bezprawności, tak np. Adam Olejniczak w: „Komentarz do art. 417 Kodeksu cywilnego”, w: Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Kozieł G., Olejniczak A., Pyrzyńska A., Sokołowski T. „Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna”, LEX, 2014.

Sąd próbował już na tym etapie merytorycznie ocenić sprawę – świadczą o tym dywagacje w zakresie zaniechania władzy publicznej w kontekście art. 417 k.c. Notabene Powód opisując stan faktyczny wskazał właśnie na zaniechanie władzy publicznej (z niewiadomych przyczyn Sąd temu zaprzecza). Merytoryczna weryfikacja zasadności roszczenia może nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (art. 11 ustawy).

Omawiając cele postępowania grupowego w uzasadnieniu projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym zaakcentowano stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu oraz ułatwienie dostępu do sądu w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim postępowaniu jest korzystniejsze dla zainteresowanego niż indywidualne występowanie z własnym roszczeniem (np. w przypadku dochodzenia małych kwotowo roszczeń od jednego sprawcy szkody) i dzięki temu zwiększa efektywność ochrony sądowej. Ponadto w polu uwagi należy mieć cele, istotne nie tylko dla samych zainteresowanych stron sporu, ale także wymiaru sprawiedliwości, przede wszystkim ekonomię wymiaru sprawiedliwości czy ujednolicenie rozstrzygnięć w podobnych sprawach. Dzięki postępowaniu grupowemu odciąża się sądy od rozpatrywania wielu podobnych spraw, Projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, str. 2 i 3, dostępny np. na stronie WWW: bip.kjwm.gov.pl/download.php?s=75&id=1052. Niewątpliwie niniejszy pozew wychodzi na przeciw wskazanym celom.

Reasumując roszczenie objęte niniejszym pozwem należy do katalogu roszczeń, które mogą być dochodzone w postępowaniu grupowym. Stosownie do brzmienia przepisów u.d.p.g., postępowanie takie jest możliwe wówczas, gdy spełnione są następujące przesłanki:

  • dochodzone roszczenia są jednego rodzaju,
  • roszczenia są kierowane przez co najmniej 10 osób,
  • roszczenia muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ustęp 1),
  • sprawa musi dotyczyć roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 ustęp 2).

Wszyscy objęci pozwem funkcjonariusze Straży Granicznej domagają się waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek ustawowych, co spełnia pierwszy warunek. Grupa w imieniu której reprezentant dochodzi roszczeń składa się z 375 osób, a tym samym spełniony jest drugi z warunków. Wszystkie roszczenia wynikają z braku przeprowadzenia waloryzacji wynagrodzeń grupy objętej pozwem w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku oraz brakiem wypłaty kwot związanych z waloryzacją uposażeń oraz należnych odsetek od nie zapłaconych kwot w terminie. Funkcjonariusze Straży Granicznej nabyli prawo do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy, co wynika z przepisów art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku (art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku; art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku; art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku; art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku; w zw. z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Roszczenia objęte pozwem należy zatem zakwalifikować jako oparte na takiej samej podstawie faktycznej i prawnej. Roszczenie opiera się na odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa, a zatem mieści się w katalogu spraw przewidzianych do rozpatrzenia w ramach postępowania grupowego. Z racji braku zawężenia podmiotowego ustawy należy przyjąć możliwość korzystania z powództw grupowych w szerokim zakresie nie tylko przez konsumentów, lecz także inne kategorie podmiotów prawa cywilnego, tak też np. Małgorzata Sieradzka: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Komentarz”, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, str. 74.

W odpowiedzi na powyższe zażalenie w imieniu pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Spraw Wewnętrznych, za który czynności procesowe wykonuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa pełnomocnik wniósł o oddalenie zażalenia powoda w całości jako bezzasadnego, o zasądzenie od powoda – reprezentanta grupy na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej stosownie do art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że w ocenie pozwanego Skarbu Państwa zażalenie skarżącego powoda jest bezpodstawne i powinno podlegać oddaleniu, bowiem postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 października 2015 roku sygn. akt XXI P 70/15 odpowiada prawu.

Prawidłowo Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia nie mieszczą się zakresie przedmiotowym u.d.p.g. wskazanym w treści art. 1 ust. 2 tej ustawy.

Pomimo, że powód wskazuje w zażaleniu, podobnie jak i wcześniej w pozwie, na zawiniony bezczynnością pozwanego brak zastosowania mechanizmu waloryzacyjnego i przywołuje w tym celu w podstawie prawnej przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 417 k.c.), to jednak dochodzone roszczenia kryją żądanie co do wysokości wynagrodzenia, a nie odszkodowania – jak słusznie zauważył to Sąd Okręgowy. Potencjalne zaniżenie wartości wynagrodzeń funkcjonariuszy Straży Granicznej związane z niedokonaniem w latach 2009 – 2014 waloryzacji jest elementem sporu o wielkość wynagrodzenia, a nie odszkodowania. Nie zmienia tego fakt skierowania powództwa przeciwko Skarbowi Państwa, który co oczywiste nie jest pracodawcą powoda ani członków grupy, bo w takim wypadku jest po prostu podmiotem nielegitymowanym biernie w sporze.

Nadto uwzględniając podstawę faktyczną i prawną żądań strony powodowej podnoszącej, że przepisy prawa przewidują obligatoryjną waloryzację wynagrodzenia (w zażaleniu – str. 6 – powód podkreśla: „istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wynagrodzeń […]) stwierdzić trzeba, że taki stan powoduje powstanie roszenia o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia. W takim przypadku bowiem spór procesowy dotyczy wielkości wynagrodzenia.”

Wbrew twierdzeniom skarżącego prawidłowo Sąd Okręgowy w Warszawie odwołał się do argumentacji Sądu Najwyższego zawartej w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13), gdyż mimo, ze wyrok zapadł w sprawie o odszkodowanie za dyskryminacje w związku z naruszeniem zasady równego traktowania w zakresie wynagrodzenia za wykonywanie służby sędziowskiej, to zawiera znajdujące szersze zastosowanie wskazówki dotyczące ustalenia przedmiotu procesu.

Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że „w razie naruszenia imperatywnych przepisów o wynagrodzeniach sędziowskich sędzia powinien kontestować potencjalnie zaniżone wynagrodzenie przez wniesienie powództwa o wynagrodzenie, a nie o odszkodowanie. Skoro przedmiotem rozpoznanej sprawy o odszkodowanie nie był mechanizm ani sposób liczenia upływu kolejnych pięciu lat pracy na danym stanowisku sędziowskim, który jest wymagany do ustalenia sędziemu bezpośrednio wyższej stawki wynagrodzenia zasadniczego (art. 91 b § 3 pusp), przeto rozpoznanie i wyjaśnienie potencjalnych kontrowersji dotyczących zastosowania tego mechanizmu ustawowego wobec powódki, której później podwyższono stawkę wynagrodzenia zasadniczego do stawki szóstej, mimo że legitymowała się dłuższym stażem służbowym w pozwanym Sądzie niż trzech sędziów tego Sądu z krótszym stażem służby w Sądzie Okręgowym, którym wcześniej (niż powódce) ustalono wyższą szóstą stawkę wynagrodzenia zasadniczego, usuwał się spod kasacyjnego rozeznania w sprawie o odszkodowanie. […]”

Wskazaną przez Sąd Najwyższy regułę można zastosować w niniejszej sprawie: jeśli bowiem imperatywne przepisy ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej stanowią o podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku funkcjonariusza SG – jak wskazuje skarżący powód w zażaleniu (str. 6), to wysokość tego wynagrodzenia wymaga w procesie wyłącznie zweryfikowania na gruncie wskazanych przepisów, bez potrzeby do odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej.

Prawidłowo Sąd Okręgowy zauważył zatem, że potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń – zwłaszcza w latach 2009 i 2010 – związane z niedokonaniem waloryzacji winno być przedmiotem sporu o wynagrodzenie.

W konsekwencji niemożliwe jest – w świetle treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g. – dochodzenie roszczeń strony powodowej w niniejszej sprawie w postępowaniu grupowym.

W niniejszej sprawie brak jest podstaw dla rozstrzygania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym, ze względu na brak spełnienia przesłanki jednorodzajowości roszczeń członków grupy, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Skarżący powód swoje przekonanie o jednorodzajowości roszczeń w niniejszej sprawie opiera na założeniu, że wystarczy zgłosić żądanie naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, a już spełniona zostaje przesłanka określona w art. 1 ust. 1 ustawy. Prezentuje on pogląd, że w niniejszej sprawie za jednorodzajowością roszczeń przemawia kwalifikacja stosunku prawnego, z którego wynikają wszystkie zgłoszone roszczenia członków grupy, jako tzw. deliktu władzy publicznej.

Takie stanowisko nie uwzględnia jednak dalszych okoliczności faktycznych wypełniających przesłanki ewentualnej odpowiedzialności deliktowej, mianowicie okoliczności kształtujących związek przyczynowy i samą szkodę (jej wielkość) mającą wynikać z tego zdarzenia, indywidualnie kształtowanych przez konkretne i indywidualne warunki umowy o pracę i sposobu jej wykonywania zawartej przez powoda, jak i indywidualnie przez każdego członka grupy.

Prawidłowo Sąd Okręgowy podkreślił, iż w niniejszej sprawie w istocie wielkość szkody, a co za tym idzie wysokość odszkodowania stanowiącego roszczenie podstawowe, pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidualnego określenia wobec każdego z grupy powodowej. A następnie od tak ustalonych wartości zwaloryzowanego wynagrodzenia Sąd musiałby określić wysokość skompensowanych odsetek znów indywidualnie dla każdego członka grupy.

Już sama ta okoliczność wyklucza jednorodzajowość roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g., a ponadto nie przechodzi weryfikacji wobec dalszych obostrzeń ustawowych przewidzianych w art. 2 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 2 tej ustawy.

W przypadku zgłoszenia do rozpoznania w postępowaniu grupowym roszczeń pieniężnych ustawa nakłada bowiem na powoda dodatkowe obostrzenia, dodatkowe wymogi formalne polegające na wykazaniu okoliczności wspólnych, które były i mogłyby być w przyszłości podstawą ujednolicenia roszczeń pieniężnych. Jak duże znaczenie ustawodawca przywiązuje do tego warunku świadczy treść art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy, który wśród obligatoryjnych wymogów pozwu ustanawia obowiązek wskazania zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup.

W niniejszej sprawie zatem szkoda jest nie tylko przesłanką odpowiedzialności, ale także warunkuje zgodnie z twierdzeniami pozwu przynależność do grupy. Fakt jej wystąpienia musi zostać udowodniony już we wstępnej fazie postępowania, żeby Sąd mógł stwierdzić, że w świetle art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy co najmniej 10 osób rzeczywiście przynależy do grupy, czy też co najmniej 2 osoby przynależą do konkretnej podgrupy. Jeżeli pewne okoliczności stanowią zarówno przesłanki orzekania co do istoty sprawy jak i dopuszczalności postępowania grupowego, ich wystąpienie powinno zostać udowodnione już na etapie badania dopuszczalności postępowania. Wielofazowość postępowania grupowego wymaga definitywne zbadania wszelkich okoliczności wpływających na dopuszczalność postępowania już na wstępnym etapie.

Słusznie zatem zauważył Sąd Okręgowy w Warszawie, że dopiero indywidualne ustalenie wielkości należnej waloryzacji, a potem indywidualne ustalenie wielkości skapitalizowanych odsetek dla każdego z członków grupy odrębnie pozwalało by na weryfikację prawidłowości ustalenia podgrup w niniejszej sprawie, co jest niezgodne z ratio legis art. 2 ust. 1 u.d.p.g.

Dokonując wykładni przepisów u.d.p.g. należy przede wszystkim pamiętać, że jest to regulacja o charakterze wyjątkowym, a zatem wszelkie przepisy wprowadzające odrębne od k.p.c. regulacje powinny być wykładane ściśle, gdyż wyjątki nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej. Dotyczy to także art. 2 ust. 1 ustawy statuującego wymóg wykazania wspólnych okoliczności sprawy przy ujednolicaniu roszczeń. Odstępstwa od tej zasady nie może uzasadniać nawet ogólny cel ustawy – przywoływany przez skarżącego. Postulat powszechności i efektywności nie może przesłonić zasadniczych elementów modelu postępowania grupowego przyjętego przez ustawodawcę, ani prowadzić do takiej interpretacji przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, że przełamują one reguły prawa materialnego.

Reasumując w niniejszej sprawie powód nie przedstawił żadnych okoliczności sprawy, które byłyby wspólne dla poszczególnych członków podgrup, a które jednocześnie miałyby znaczenie dla wysokości wskazywanej przez nich szkody. Powód poprzestał jedynie na ograniczeniu wysokości żądanych odsetek ustawowych tych członków grupy z wyższą wartością roszczenia do wielkości roszczenia członka tej podgrupy z bezpośrednio najniższą wartością żądanych odsetek. Takie ograniczanie wielkości roszczenia tylko do wspólnej wielkości kwoty żądanych odsetek nie stanowi wykazania wspólnych okoliczności sprawy w rozumieniu art. 2 u.d.p.g.

Pod pojęciem wspólnych okoliczności sprawy należy rozumieć okoliczności faktyczne, które w podobny sposób, co do mechanizmu i co do intensywności oddziaływania, powodują powstanie roszczeń materialnoprawnych członków grupy i wpływają na ich wysokość. Pamiętać bowiem należy, że zasady ujednolicania wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup wskazane w pozwie będą miały zastosowanie również do osób, które na skutek ogłoszenia podejmą decyzję o przystąpieniu do grupy. W ten sposób będzie też można określić, w ramach której podgrupy będą realizowane roszczenia przystępującej osoby. Brak pozwu w zakresie wymogu z art. 6 ust. 1 pkt 2 w zasadzie uniemożliwiał potencjalnym zainteresowanym przystąpieniem do grupy podjęcie świadomej decyzji o przystąpieniu do grupy, skoro nie znają kryteriów ujednolicenia roszczeń.

Ujednolicenie roszczeń zgłaszanych przez poszczególnych członków podgrup zostało dokonane przez wskazanie jednej kwoty w oderwaniu od jakichkolwiek wspólnych okoliczności sprawy determinujących, czy w ogóle mogących kształtować ich wysokość. Innymi słowy ujednolicenie to zostało sprowadzone do uśrednienia wysokości zgłoszonych w ramach podgrup żądań pieniężnych bez podania jakichkolwiek wspólnych elementów podstawy faktycznej pozwalających na połączenie w danej podgrupie żądań jej członków.

W wydanym zaskarżonym postanowieniu Sąd Okręgowy w Warszawie słusznie zatem podniósł, że reprezentant grupy nie powołał żadnych okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich utworzenie.

Z uwagi na powyższe należy wykluczyć, żeby wysokość roszczenia dochodzonego przez poszczególnych członków podgrupy z tytułu naprawienia szkody mogła być wyznaczona przez wspólne okoliczności sprawy i ujednolicona przy uwzględnieniu takiej samej zasady.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do uwzględnienia zażalenia, bowiem zaskarżone postanowienie odpowiada prawu.

Na wstępie należy zauważyć, że cel postępowania grupowego, na który położono szczególny akcent w zażaleniu, czyli względy ekonomii procesowej, może być zrealizowany również na gruncie uregulowanego w Kodeksie postępowania cywilnego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy w ramach postępowania, w którym występuje wielość podmiotów po stronie powodowej na skutek złożenia pozwu przez więcej niż jednego powoda lub na skutek połączenia spraw (pozwów) wywiedzionych przez pojedynczych powodów do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c. Nie może zatem ujść z pola widzenia wola ustawodawcy, który w odrębnej ustawie uregulował postępowanie w sprawach ściśle określonego w tej ustawie rodzaju i pod ściśle określonymi w tej ustawie warunkami. Do podstawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:

  1. liczebność grupy (co najmniej 10 osób),
  2. jednorodzajowość roszczeń członków grupy,
  3. określony rodzaj sprawy (roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych),
  4. tożsamość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy,
  5. ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne).

Brak spełnienia chociażby jednej z przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wyłącza możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. (szerzej o tym M. Sieradzka w: Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, LEX)

W niniejszej sprawie, jak wynika ze stanowiska Sądu Okręgowego i z akt sprawy, nie budziła wątpliwości przesłanka liczebności grupy (co najmniej 10 osób), bowiem powód R. L. występuje jako reprezentant grupy 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy uznał, że zgłoszone roszczenia są jednorodzajowe w tym znaczeniu, że są to roszczenia pieniężne. Nie są to jednak roszczenia oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej – i to mając na względzie żądanie „wyrównania braku waloryzacji” i odsetek ustawowych (s. 3 uzasadnienia), jak i odniesienie wskazanej podstawy faktycznej do wskazanej podstawy prawnej roszczenia (s. 4-6 uzasadnienia). Trafnie podniesiono w zażaleniu, że argumentacja Sądu Okręgowego powołująca się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 27 marca 2014 roku (IIIPK 87/13) i wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku (IK 1/12), a sprowadzająca do uznania, że nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej gdy można wystąpić z roszczeniem o wyrównanie wynagrodzenia wkracza w merytoryczne rozstrzyganie sprawy. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie „Sądy cywilne orzekają w granicach określonego przez stronę powodową żądania (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.). Elementem uzupełniającym owo żądanie są okoliczności faktyczne je uzasadniające (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.). Wskazywanie natomiast podstawy prawnej żądania nie jest konieczne, a jeżeli nawet taka podstawa zostanie określona, to nie jest dla sądu wiążąca. Jeśli jednak powód określa podstawę prawną roszczenia, a przytoczone okoliczności faktyczne nie wychodzą poza jej hipotezę, to musi się liczyć z tym, że jego żądanie zostanie poddane ocenie pod kątem zasadności wyłącznie w świetle hipotezy tej właśnie normy prawnej.” (wyrok z 12 marca 2015 roku I ACa 1365/14, LEX nr 1755242) Gdyby zatem w niniejszej sprawie przy określeniu jako podstawy prawnej roszczenia przepisem art. 417 k.c.  (s. 58 pozwu) przytoczone okoliczności faktyczne nie wychodziły poza jego hipotezę, rzeczą Sądu byłoby zbadanie zasadności żądania w kontekście przesłanek zakreślonych wyłącznie w tej normie prawnej. Wyjście okoliczności faktycznych poza hipotezę wskazanej przez powoda normy prawnej wywołuje zaś inne skutki. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 września 2009 roku: „Jeżeli z powołanych w pozwie okoliczności faktycznych wynika, że roszczenie jest uzasadnione w całości bądź w części, to należy go w takim zakresie uwzględnić, chociażby powód nie wskazał podstawy prawnej albo przytoczona przez innego podstawa okazała się błędna.(…) Przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia niż wskazana przez strony, nie tylko że nie stanowi wyjścia poza granice żądania, wynikające z art. 321 § 1 k.p.c., ale stanowi zastosowanie niekwestionowanej w procesie cywilnym zasady „da mihi factum dabo tibi ius”. Zasadę dabo tibi ius należy rozumieć jako powinność wydania przez sąd orzeczenia, czyli realizowanie wymierzania sprawiedliwości, a nie jako regułę przesądzającą o wyborze właściwej kwalifikacji zdarzenia (hipotezy) w ramach ustawy, czyli lex.” (II CSK 189/09, LEX nr 564981) W niniejszej sprawie mamy jednak do czynienia ze szczególnym trybem postępowania – postępowania grupowego, które jest dopuszczalne jedynie w wąsko zakreślonym w ustawie rodzaju spraw – o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych. Dlatego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy trafnie uznał, że należy zbadać, czy żądanie pozwu mieści się w rodzaju spraw wymienionych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. – w tym konkretnym przypadku – w zakresie spraw z tytułu czynów niedozwolonych. W tym zaś zakresie należy odnieść się bezpośrednio do treści pozwu. Pozew zatytułowano „Pozew w postępowaniu grupowym o zapłatę”  – bez sprecyzowania charakteru żądanego świadczenia pieniężnego. (s. 1 pozwu) Określenie żądania brzmi: „ wnoszę o zasądzenie od Pozwanego Skarbu Państwa na rzez Powoda kwoty 4.127.228,93 zł wraz z odsetkami, w tym: 1. Kwoty 20.640,96 zł wraz z odsetkami w wysokości 4.158,04 zł, łącznie 24.799,00 zł na rzecz K. B.;” i dalej analogicznie sformułowane żądania w odniesieniu do pozostałych 374 osób różniące się co do wysokości (s. 1-35 pozwu) – dalej bez sprecyzowania charakteru żądanego świadczenia pieniężnego. Po krótkim opisie stanu prawnego skonkretyzowano, że „podstawą prawną żądania niniejszego pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999r o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku, jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (…), które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku.” (s. 37 pozwu) – zatem przepisy, z których wynika roszczenie o wynagrodzenie (wyrównanie wynagrodzenia) pieniężne nadal nie zostało sprecyzowane. Dalej stwierdzono, że „istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem.” (s. 37 pozwu) – co może sugerować, że idzie o odszkodowanie, tym bardziej, że na kolejnej stronie jest mowa o spowodowaniu „oczywistej szkody finansowej” a na stronie 58 uzasadnienia znajduje się ocena, że „Niewątpliwie opisany stan faktyczny obrazuje zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 k.c.) podmiotu odpowiedzialnego za realizację wypłaty uposażeń w zagwarantowanej przepisami wysokości.” ale żądanie nie zostało tak wprost sprecyzowane. Na str. 59 pozwu jest natomiast sformułowanie „W kwestii roszczenia o zapłatę kwot wynikających z waloryzacji uposażenia oraz należnych odsetek” – a kwoty wynikające z waloryzacji wynagrodzenia mieszczą się w pojęciu wynagrodzenia. Sprecyzowanie żądania znajduje się na stronie 61 pozwu w słowach „Wszyscy objęci pozwem funkcjonariusze Straży Granicznej domagają się waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek” Niewątpliwie z takim sprecyzowaniem żądania pozwu koreluje zawarty w pkt VI pozwu wniosek dowodowy „o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości w celu sprawdzenia poprawności wyliczeń waloryzacji wynagrodzeń funkcjonariuszy Straży Granicznej wymienionych w pozwie w okresie objętym pozwem, tj. od dnia 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku oraz należnych odsetek (…)” (s. 36 pozwu). W świetle tak sprecyzowanego w pozwie roszczenia nie ma potrzeby odnoszenia się przez Sąd odwoławczy do argumentacji Sądu Okręgowego i stron (w zażaleniu, w odpowiedzi na zażalenie) dotyczącej celowości wywodzenia roszczenia o wynagrodzenie w kontekście braku potrzeb do odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej oraz przywoływanych orzeczeń Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

W świetle tak sformułowanego pozwu nie jest w ocenie Sądu Apelacyjnego trafny podniesiony w zażaleniu zarzut obrazy „przepisów prawa materialnego tj. art. 417 k.c. poprzez zakwestionowanie możliwości jego zastosowania (…) oraz obrazy art. 1 ust. 2 u.d.p.g. poprzez błędne zastosowanie przepisów tego artykułu w postaci nieuprawnionego i dowolnego zawężenia jego zakresu”, bowiem niezależnie przedstawionej przez Sąd Okręgowy argumentacji (o której mowa wyżej), wyprowadzony wniosek, iż sprecyzowane w pozwie żądanie waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek wywodzone na wskazanej w pozwie podstawie z art. 4 i 6 ust.1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń… (j.w.) nie mieści się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych jest, w ocenie Sądu Apelacyjnego, prawidłowy. Nie doszło również, w ocenie Sądu Apelacyjnego, do przekroczenia granic dopuszczalnego badania przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego poprzez wkroczenie w merytoryczną ocenę powództwa na gruncie art. 417 k.c., bowiem na tym etapie rzeczą Sądu jest zbadanie, czy jest zgłoszone roszczenie z tytułu czynów niedozwolonych, czy nie. W pozwie w niniejszej sprawie, pomimo ogólnikowego powoływania się na brak przeprowadzonej waloryzacji, który spowodował szkodę finansową powodów i odwołania się do odpowiedzialności deliktowej z art. 417 k.c., nie zostało wywiedzione roszczenie o odszkodowanie. Stanowisko Sądu Okręgowego jest co prawda niekonsekwentne, gdyż uznając, że „roszczenie procesowe oparte zostało na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych.” w jednym miejscu Sąd traktował o żądaniu wyrównania braku waloryzacji wynagrodzenia i odsetkach ustawowych skompensowanych na dzień wniesienia pozwu, a w innym miejscu o odszkodowaniu i skompensowanych odsetkach. (s. 3 uzasadnienia) Ta narracja „o odszkodowaniu” przyjęta przez Sąd, a następnie powielana przez strony w zażaleniu i odpowiedzi na zażalenie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma oparcia w aktach sprawy. Jak już bowiem wskazano wyżej, nie sformułowano w pozwie żądania odszkodowania, a jedynie żądanie zapłaty i to zapłaty kwot wynikających z waloryzacji uposażenia oraz należnych odsetek. Zatem z przyczyn omówionych wyżej podniesiony w uzasadnieniu zażalenia zarzut, że „Sąd dokonując ustaleń stracił z pola widzenia, iż Powodowie domagają się odszkodowania w oparciu o art. 417 k.c .(…)” przy jednoczesnym powoływaniu w tymże zażaleniu, że „Wszyscy objęci pozwem funkcjonariusze Straży Granicznej domagają się waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek ustawowych” i „Podstawą prawną żądania złożonego Pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust.1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń (…)” jest nieuzasadniony. Podnoszone w pozwie i zażaleniu podstawy faktyczne i podstawy prawne sugerować by mogły zgłoszenie dwóch roszczeń – o odszkodowanie z art. 417 k.c. i/lub o wynagrodzenie (waloryzację wynagrodzenia), co wykluczałoby jednak spełnienie przesłanki jednorodzajowości roszczeń członków grupy, określonego rodzaju sprawy – z tytułu czynów niedozwolonych oraz ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy.

Prawidłowe jest również, w ocenie Sądu Apelacyjnego, stanowisko Sądu Okręgowego sprowadzające się do oceny, że nie została spełniona także przesłanka ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Trafnie Sąd Okręgowy stwierdził bowiem, że strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości żądanych odsetek ustawowych jednego członka grupy z wyższą wartością odsetek ustawowych do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. Przesłanki „ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy” nie spełnia, w ocenie Sądu Apelacyjnego przyjęty w pozwie sposób ustalenia wysokości roszczenia tj. „wysokości obliczonej indywidualnie dla każdego członka grupy i ujednoliconej w podgrupach stworzonych według klucza tożsamości wysokości roszczenia. Wysokość żądania poszczególnych funkcjonariuszy Straży Granicznej uzależniona jest od stażu pracy, zajmowanego stanowiska, dodatków składających się na uposażenie. U osób, których wysokość całego roszczenia nie pozwoliła by znaleźć się w którejś ze stworzonych grup obniżono odpowiednio wartość odsetek, aby dostosować kwotę do najbardziej zbliżonej wysokością”. (s. 39-40 pozwu) Skoro bowiem ujednolicenie dotyczy wyłącznie kwoty odsetek, to sprawdzenie prawidłowości ustalenia pozostałej (zasadniczej) części roszczenia wymaga, jak przyznano w pozwie zbadania okoliczności indywidualnych każdego z wymienionych z pozwie funkcjonariuszy co do stażu pracy, zajmowanego stanowiska itd. Sprawdzenie zaś tych indywidualnych kwestii umożliwi dopiero ustalenie, że liczebność grup oraz podgrup jest zgodna z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.). Nie jest przy tym trafne stanowisko żalącego odnoszące się do art. 322 k.p.c., bowiem na podstawie określonych dokumentów jest możliwe ustalenie dokładnej wysokości należnego wyrównania z tytułu niewaloryzowanego wynagrodzenia i odsetek od niewypłaconego w tym zakresie w terminie wynagrodzenia.

Odnosząc się do podniesionego w zażaleniu argumentu, iż „w analogicznych sprawach w omawianych kwestiach (…) wypowiedziały się już sądy warszawskie. W pierwszej instancji orzekający Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w sprawie o sygn. akt. XXIP 32/13 (…) nie miał najmniejszych wątpliwości, że roszczenia objęte pozwem oparte są na tej samej podstawie faktycznej (…) Stanowisko w tym zakresie potwierdził rozpatrujący zażalenie (…) Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. akt III APz 25/15” trzeba wskazać, że wbrew twierdzeniom żalącego, wymienione wątpliwości istniały. Sąd Okręgowy w ww. sprawie odrzucił bowiem pozew, a Sąd Apelacyjny uchylił to postanowienie podkreślając, że „merytoryczne badanie sprawy jest niedopuszczalne na tym etapie sprawy, albowiem przesądza jej wynik, który to wynik może być dopiero efektem finalnym pozwu zbiorowego.” (fragment z uzasadnienia postanowienia ze sprawy IIIAPz 25/15) Jakkolwiek Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie podziela ww. pogląd, to jednak uważa, że w odniesieniu do rozpatrywanej sprawy nie ma on zastosowania.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 12 sierpnia 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 15 grudnia 2016 r., I ACz 2273/16.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                     SSO Joanna Piwowarun, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610-39623)

Postanowieniem z dnia 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v.)

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy nie doszukał się w przedmiotowej sprawie innych okoliczności skutkujących odrzuceniem pozwu, a co za tym idzie brakiem dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym, poza tymi wskazanymi w postanowieniu z dnia 28 maja 2015 r., które były następnie przedmiotem oceny Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Biorąc pod uwagę fakt, iż Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu oraz z uwagi na to, iż Sąd Okręgowy jest związany ustaleniami wynikającymi z postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 września 2015 r., należało orzec jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 16 czerwca 2016 r.

Written by

  1. Nie jest wyłączona możliwość prowadzenia przez polski związek sportowy działalności gospodarczej, pod warunkiem, że uzyskany dochód będzie służył realizacji celów statutowych i nie zostanie przeznaczony do podziału między członków stowarzyszenia.
  2. O uznaniu podmiotu za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów decyduje nie wpis do rejestru przedsiębiorców, ale spełnianie odpowiednich kryteriów określonych w definicji przedsiębiorcy, zawartej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
  3. Istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób (podmiotów) w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona z uwagi na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw. Dlatego zdaniem Sądu Apelacyjnego orzekającego w niniejszej sprawie celowe jest dokonywanie interpretacji jednorodzajowości roszczeń właśnie przy uwzględnieniu celów postępowania grupowego. Zbyt wąskie, czy też ścisłe interpretowanie przesłanki jednorodzajowości roszczeń w praktyce wpłynęłaby na ograniczenie dopuszczalności postępowania grupowego.
  4. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Z treści przedmiotowego przepisu wynika zatem, że ma on charakter fakultatywny, a jego zastosowanie zależy w istocie od uznania sądu.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSA Agata Zając

Sędziowie:               SSA Irena Piotrowska, SSA Aleksandra Kempczyńska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa A. R. przeciwko (…) w W. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego od postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 2 lutego 2016 r., sygn. akt III C 603/15 postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania zażaleniowego pozostawić Sądowi Okręgowemu w Warszawie w orzeczeniu kończącym postępowanie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie 1. sentencji dopuścił rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, skierowanej przeciwko „(…)” w W, wytoczonej przez A. R., jako reprezentanta grupy, składającej się łącznie z 58 członków. Jednocześnie w punkcie 2. sentencji zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

W ocenie Sądu I instancji zostały spełnione wszystkie przesłanki dopuszczalności rozpoznania pozwu w postępowaniu grupowym, sformułowane w ustawie z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010, nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”). W kwestii zaś wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, Sąd Okręgowy uznał, iż biorąc pod uwagę treść żądania i zgłoszone wnioski dowodowe – nie będą one wygórowane, co zdaniem Sądu Okręgowego uzasadniało twierdzenie, że ewentualne koszty procesu zostaną w pełni zaspokojone. Tym samym zdaniem Sądu I instancji wniosek w tym zakresie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Pozwany od powyższego postanowienia wniósł zażalenie, zaskarżając je w całości.

Przedmiotowemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

  1. sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym (błąd w ustaleniach faktycznych), polegający na bezpodstawnym ustaleniu, że organizując odbywające się dnia (…).2015 r. na (…) wW. zawody „(…)” (dalej: „Zawody”) prowadził działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku, 2. a w konsekwencji – naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., polegające na bezpodstawnym zakwalifikowaniu niniejszej sprawy jako sprawy o ochronę konsumentów, która może być rozpoznawana na podstawie przepisów u.d.p.g. i przyjęciu jej do rozpoznania w tym trybie, w sytuacji, gdy okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, a nade wszystko status prawny pozwanego, będącego szczególnego rodzaju stowarzyszeniem – polskim związkiem sportowym, nieprowadzącym działalności gospodarczej i niebędącym przedsiębiorcą, nie pozwala uznać umów dotyczących uczestnictwa w Zawodach, zawartych przez członków grupy z pozwanym, za umowy zawarte przez konsumentów w rozumieniu art. 221 k.c.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu z uwagi na fakt, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek zaś nieuwzględnienia powyższego wniosku, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Jednocześnie pozwany wniósł o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od Pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odnosząc się na wstępie do zakresu przedmiotowego dochodzonych pozwem grupowym roszczeń wskazać należy, iż w niniejszej sprawie powód wniósł o zasądzenie od 2015 r. do dnia zapłaty. Roszczenie objęte pozwem grupowym, a wywodzone przez wszystkich członków grupy, wiązało się z niewykonaniem przez pozwanego zobowiązania z tytułu umów sprzedaży biletów na ww. imprezę masową. Powód wywodził przy tym, że członkowie grupy są konsumentami w rozumieniu ustawowym, a sprawa dotyczy roszczeń o ochronę konsumentów.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego, który uznał, że dochodzone roszczenie mieści się w przedmiotowym zakresie postępowania grupowego i należy do spraw o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Bezspornym jest bowiem, że członkom grupy przysługuje status konsumenta.

Za chybione należy przy tym uznać zarzuty, że pozwany nie jest przedsiębiorcą. Co prawda rację należy przyznać skarżącemu, iż zgodne z art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. nr 127, poz. 857 ze zm., dalej: „u.s.”) w sprawach nieuregulowanych w ustawie do polskiego związku sportowego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach. Słusznie jednak Sąd Okręgowy podnosi, że stowarzyszenia mogą prowadzić dwojakiego rodzaju działalność: statutową i gospodarczą. Gospodarczego celu działalności nie niweczy przy tym to, że dochód z jej prowadzenia jest przeznaczony na działalność statutową. Ograniczenie to bowiem wynika z regulacji ustawowej i jest jednym z warunków dopuszczalności prowadzenia działalności gospodarczej (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 6 października 2009 r., sygn. akt III SA/Wr 333/09).

Tym samym – wbrew zarzutom skarżącego – nie jest wyłączona możliwość prowadzenia przez polski związek sportowy działalności gospodarczej, pod warunkiem, że uzyskany dochód będzie służył realizacji celów statutowych i nie zostanie przeznaczony do podziału między członków stowarzyszenia (art. 34 pr. stow.). Polskie związki sportowe mają zatem możliwość realizowania celów o komercyjnym (zarobkowym) charakterze, w szczególności w sytuacjach wyraźnie przewidzianych w ustawie (por. też Ustawa o sporcie. Komentarz. M. Badura, Warszawa 2011, s. 92).

Powyższe znajduje również uzasadnienie w treści samego Statutu (tekst ujednolicony z dnia (…).2012 r.). Zgodnie bowiem z § 55 ust. 1 i 2, związek może prowadzić działalność gospodarczą według zasad ogólnych, określonych w odrębnych przepisach – w interesie Związku i jego członków, przy czym dochody z działalności gospodarczej służą realizacji celów statutowych i umacnianiu Związku. Nie mogą być one przeznaczone bezpośrednio do podziału między jego członków.

Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. nr 50, poz. 331) zawiera z kolei w art. 4 pkt 1 definicję ustawową pojęcia przedsiębiorcy, tzw. rozszerzoną. W myśl tego przepisu, przedsiębiorcą jest nie tylko przedsiębiorca w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, ale także m. in. także osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, organizująca lub świadcząca usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej (lit. a).

Wskazać jednocześnie należy, iż w orzecznictwie (zob. wyrok SOKiK z dnia 14 lutego 2007 r., sygn. akt XVII Arna 98/06) przyjęto, że polski związek sportowy może zostać uznany za podmiot prowadzący w sposób zorganizowany i ciągły zarobkową działalność usługową w zakresie sprzedaży praw do transmisji wydarzeń sportowych. W uzasadnieniu przywołanego orzeczenia wskazano, że w zakresie organizacji i prowadzenia współzawodnictwa sportowego (a więc i sprzedaży biletów na takie zawody – dop. Sądu) polski związek sportowy wykonuje zlecone zadania o charakterze publicznym. Organizator takich usług odpowiada definicji, zawartej w art. 4 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. nr 50, poz. 331 ze zm.). W doktrynie przyjmuje się, że pogląd ten zachowuje aktualność również pod rządami obecnie obowiązującej ustawy o sporcie. W konsekwencji, zgodnie z poglądami doktryny, polski związek sportowy w określonej sytuacji może być adresatem zakazów związanych z uregulowaniami w zakresie ochrony konkurencji i konsumentów, jak np. zakazów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, koncentracji przedsiębiorców, czy też praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (por. też Ustawa o sporcie. Komentarz. M. Badura, Warszawa 2011, s. 93).

Wbrew również twierdzeniom skarżącego, w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym o uznaniu podmiotu za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów decyduje nie wpis do rejestru przedsiębiorców, ale spełnianie odpowiednich kryteriów określonych w definicji przedsiębiorcy, zawartej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Przedsiębiorcą jest zatem osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, tzn. zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Zarobkowy charakter odnosi się zatem do prowadzonej konkretnej działalności, a nie celu samego podmiotu (por. wyrok z dnia 14 lutego 2007 r. Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Arna 98/06 […].

Należy jednocześnie podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, iż organizując Zawody pozwany osiągnął zysk z tytułu sprzedaży biletów i w tym znaczeniu jego działalność miała charakter zarobkowy. O powyższym przekonuje okoliczność, że impreza ta (co jest bezsporne) miała charakter odpłatny i jej uczestnicy celem wstępu na nią musieli uprzednio nabyć bilety.

Pozwany w uzasadnieniu zażalenia kwestionował, by organizując ww. imprezę działał „w celu osiągnięcia zysku”. Niemniej jednak w istocie nie przedstawił żadnych argumentów, mogących powyższą ocenę skutecznie podważyć. Zresztą podkreślenia wymaga, że w uzasadnieniu zażalenia pozwany ostatecznie nie zaprzeczył, by takowy zysk ze sprzedaży biletów uzyskał. Skarżący stwierdził bowiem jedynie, że w niniejszej sprawie brak jest dowodów, wskazujących na osiągnięcie przez pozwanego w związku z Zawodami konkretnego „zysku” rozumianego jako dochód przeznaczony do podziału, bowiem – jak zaznaczył – w przypadku stowarzyszenia jedynym dopuszczalnym przeznaczeniem dochodu jest wykorzystanie go dla celów statutowych.

W świetle powyższego, zdaniem Sądu Apelacyjnego na obecnym etapie postępowania (tj. postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego – tzw. certyfikacji pozwu grupowego) istnieją podstawy do zakwalifikowania umów dotyczących nabycia biletów uczestnictwa w Zawodach zawartych przez członków grupy z pozwanym, za umowy zawarte przez konsumentów w stosunku z przedsiębiorcą.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu Okręgowego co do możliwości dochodzenia roszczenia, objętego niniejszym pozwem w ramach postępowania grupowego.

W konsekwencji jako niezasadny należało uznać zarzut pozwanego, dotyczący naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 1 ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego jako trafne należało przy tym ocenić stanowisko Sądu I instancji co do tego, że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie ustawowe warunki dopuszczalności powództwa grupowego, a dotyczące: liczebności grupy (1.), jednorodzajowości roszczeń członków grupy (2.), tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy (3.) oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym (4.). Bezspornym jest bowiem, że w chwili składania pozwu w niniejszej sprawie członkostwo w grupie zadeklarowało łącznie 58 członków podmiotów. Pozwany nie kwestionował również w zażaleniu, że dochodzone roszczenia w niniejszej sprawie nie są jednego rodzaju i nie zostały oparte na jednakowej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Nie sformułował bowiem w tym zakresie żadnych konkretnych zarzutów.

Wskazać w tym miejscu również należy, iż istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób (podmiotów) w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona z uwagi na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw. Dlatego zdaniem Sądu Apelacyjnego orzekającego w niniejszej sprawie celowe jest dokonywanie interpretacji jednorodzajowości roszczeń właśnie przy uwzględnieniu celów postępowania grupowego. Zbyt wąskie, czy też ścisłe interpretowanie przesłanki jednorodzajowości roszczeń w praktyce wpłynęłaby na ograniczenie dopuszczalności postępowania grupowego (tak też M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. 2, Warszawa, 2015, s. 69).

Zaznaczyć jednocześnie w tym miejscu należy, iż kwestia ewentualnej zasadności przedmiotowego roszczenia będzie dopiero przedmiotem dalszego postępowania dowodowego, w ramach już samego merytorycznego rozpoznania sprawy w toku postępowania grupowego.

Sąd Apelacyjny podziela również rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie oddalenia wniosku o ustanowieniu kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Analizując ten aspekt niniejszej sprawy w pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z art. 8 ust. 1 u.d.p.g. na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Z treści przedmiotowego przepisu wynika zatem, że ma on charakter fakultatywny, a jego zastosowanie zależy w istocie od uznania Sądu. Sąd Apelacyjny podziela przy tym stanowisko Sądu Okręgowego, iż wartość przedmiotu sporu (tj. łącznie kwota 31.952,00 zł – k. 4) przy uwzględnieniu liczny członków grupy (58) nie rodzi realnej obawy, iż w niniejszej sprawie istnieje ryzyko nieuzyskania przez pozwanego ewentualnych kosztów procesu w wypadku jego wygranej. O niecelowości ustanowienia kaucji w niniejszej sprawie przekonuje fakt, że niewątpliwie w przypadku oddalenia pozwu – przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sporu – koszty zastępstwa procesowego po stronie pozwanej będą relatywnie niskie (łącznie 2.417,00 zł.), a zatem – jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy – procentowy w nich udział w odniesieniu do pojedynczego członka grupy będzie miał w tym przypadku wymiar wręcz symboliczny.

Uwzględniając powyższe, wobec niezasadności sformułowanych przez pozwanego zarzutów, stanowiących jedynie polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu I instancji, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania zażaleniowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy z dnia 6 czerwca 2016 r.

Written by

  1. Członków grupy łączyć musi określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
  2. W sytuacji, gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze podgrupy.
  3. Przyjmuje się bowiem, że osoby wchodzące w skład podgrupy to te, których roszczenia zostały ujednolicone z uwagi na występujące zróżnicowanie, np. charakter poniesionych przez nie szkód w tym samym zdarzeniu jest inny (…). Wymóg ujednolicenia roszczeń pieniężnych jest podyktowany dążeniem do usprawnia postępowania grupowego. Zabieg ujednolicenia roszczeń zatem nie może być dokonany w sposób dowolny , musi uwzględniać wspólne okoliczności sprawy.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:           Maria Zgiet – Zawadzka (spr.)

Sędziowie:                    SSO Jan Wawrowski, SSO Katarzyna Bartosiewicz

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa: (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko: (…) Towarzystwu (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powód (…) Spółka z o.o. w W., w imieniu grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, wniósł w dniu 5 września 2011 roku pozew w postępowaniu grupowym przeciwko (…) Towarzystwu (…) S.A. w W. o zapłatę kwoty 13.051.860,00 zł z tytułu odszkodowania. W uzasadnieniu powód oświadczył, że działa w charakterze reprezentanta grupy pośredników ubezpieczeniowych, którzy ponieśli szkodę wskutek rozpowszechniania przez pozwaną reklam naruszających art. 3, art. 16 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Powódka wskazała, iż członkami grupy są:

w ramach podgrupy A: (…);

w ramach podgrupy B: (…);

w ramach podgrupy C: (…);

w ramach podgrupy D: (…);

w ramach podgrupy E: (…);

w ramach podgrupy F: (…).

Ponadto powód podniósł, iż wszyscy członkowie grupy ponieśli szkodę na skutek prowadzonej przez (…) kampanii reklamowej. Kampania reklamowa została zakazana, jednakże jej wcześniejsza emisja miała bez wątpienia wpływ na odbiorców, albowiem doprowadziła do zmniejszenia zainteresowania klientów zawieraniem umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów ubezpieczeniowych, czego bezpośrednim skutkiem była utrata zysków przez członków grupy. Powód zwrócił również uwagę na fakt, iż szeroko zakrojona i agresywna kampania reklamowa (…), która była prowadzona w 2008 roku wpłynęła zdecydowanie negatywnie na wizerunek agentów ubezpieczeniowych. Prowadzona przez wiele miesięcy nakładem 10 mln zł kampania reklamowa w prasie i telewizji zdołała podciąć zaufanie klientów, jakim agenci ubezpieczeniowi cieszyli się przed jej rozpoczęciem. Wskazane powyżej okoliczności doprowadziły do rezygnacji wielu dotychczasowych klientów z dalszego korzystania z usług ubezpieczeniowych, a także miały znaczny wpływ na trudności w pozyskiwaniu nowych klientów. Konsekwencją niechęci korzystania z usług agentów ubezpieczeniowych, wywołaną reklamami (…), było powstanie szkody po stronie agentów ubezpieczeniowych w postaci zmniejszenia dochodów oraz utraty spodziewanych zysków. Powód wskazał, że wpływ kampanii reklamowej (…) na zachowania konsumenckie został zbadany i przedstawiony w raporcie sporządzonym przez (…)/ (…). Z raportu wynika, iż 5,7% ogółu osób posiadających ubezpieczenie, pod wpływem reklam (…) podjęło decyzję o rezygnacji z ubezpieczenia lub o zmianie ubezpieczenia działającego w modelu direkt. Z kolei rezygnacja 5,7% klientów z zawierania umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów spowodowała proporcjonalne zmniejszenie otrzymywanej przez agenta prowizji.

W odpowiedzi na pozew Pozwany wniósł o odrzucenie pozwu. Pozwany wskazał, iż roszczenia których dochodzi powódka, w istocie są roszczeniami o ochronę dóbr osobistych. Ponadto pozwany zarzucił, że roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie powołał się na zapis art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Ponieważ powód dochodzi roszczeń deliktowych – więc jednakowe dla członków grupy winne być okoliczności dotyczące: zdarzenia, z którego wywodzona jest odpowiedzialność odszkodowawcza, szkody jaką mieliby ponieść członkowie grupy wskutek opisanego zdarzenia, związku przyczynowego pomiędzy opisanym zdarzeniem, a wskazaną szkodą. Zdaniem pozwanego powódka nie wykazała tożsamości faktycznej członków grupy w zakresie poniesionej szkody, tj. nie wykazała, iż w okresie od kwietnia 2008 do grudnia 2010 roku 5,7 % klientów zrezygnowało z usług każdego członka grupy z osobna. W ocenie pozwanego informacje zawarte w deklaracjach PIT lub CIT nie potwierdzają ani rezygnacji klientów z usług pośredników ubezpieczeniowych, ani utraty ich przychodów. Ponadto wobec faktu prowadzenia przez poszczególnych członków grupy zróżnicowanej działalności gospodarczej, przychód wskazany w deklaracjach podatkowych nie pochodzi wyłącznie z pośrednictwa ubezpieczeniowego. Pozwany zarzucił, iż przyjęty przez powódkę sposób ustalania rozmiarów szkody dyskwalifikuje niniejszy pozew w postępowaniu grupowym. Dodatkowo pozwany wskazał, iż kilku członków grupy nie mogło być dotkniętych skutkami spornych reklam, albowiem 9 z nich nie miało statusu agenta ubezpieczeniowego, 4 z nich nie oferowało ubezpieczeń komunikacyjnych, lub ubezpieczenia te nie stanowiły ich podstawowego asortymentu, 4 z nich swoją ofertę pośrednictwa ubezpieczeniowego kierowało przede wszystkim do przedsiębiorców, a nie konsumentów.

Reasumując pozwany wskazał, iż roszczenia członków grupy nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Zdaniem pozwanego sformułowanie „wspólne okoliczności sprawy” ma oznaczać element podstawy faktycznej roszczenia członków grupy.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek zażaleń obu stron Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 18 lutego 2014 r. uchylił zaskarżone orzeczenie.

Postanowieniem z dnia 27 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił ponownie pozew, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek zażaleń obu stron postawieniem z dnia 31 marca 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie.

Sąd zważył co następuje:

Jak wynika z treści art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010r. Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

W sytuacji gdy przedmiotem sporu są roszczenia pieniężne u.d.p.g. dopuszcza możliwość ich dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie wtedy, gdy dla każdego z powodów zostały one ujednolicone na podstawie wspólnych okoliczności sprawy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.). Wskazać należy, iż to ujednolicenie może się dokonać w podgrupach liczących nie mniej niż dwie osoby. Decydując się więc na prowadzenie sporu w postępowaniu grupowym część z powodów musi się liczyć z niemożnością dochodzenia swoich roszczeń w pełnej wysokości, gdy roszczenia innych powodów są mniejsze. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego sprowadza się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (w ramach podgrupy).

Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 2 u.d.p.g. – na potrzeby ujednolicenia roszczeń – przyjmuje się, że może się ono dokonać, jeżeli za ujednoliceniem przemawiają wspólne okoliczności sprawy. Wskazać ponadto należy, iż podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem zbiorowym.

Oceny istnienia przedmiotowej i podmiotowej więzi dokonuje sąd. Istnienie więzi podmiotowej i przedmiotowej pozwala osobom z grupy wspólnie dochodzić roszczenia w postępowaniu grupowym.

W sytuacji, gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze podgrupy. Przyjmuje się bowiem, że osoby wchodzące w skład podgrupy to te, których roszczenia zostały ujednolicone z uwagi na występujące zróżnicowanie, np. charakter poniesionych przez nie szkód w tym samym zdarzeniu jest inny (por. Małgorzata Sieradzka, komentarz do art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Oficyna 2010). Wymóg ujednolicenia roszczeń pieniężnych jest podyktowany dążeniem do usprawnia postępowania grupowego. Zabieg ujednolicenia roszczeń zatem nie może być dokonany w sposób dowolny, musi uwzględniać wspólne okoliczności sprawy.

Reasumując stwierdzić należy, iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna – sensu stricto, lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne – przesłanka sensu largo. Wskazać należy, iż mogą istnieć minimalne różnice pomiędzy indywidualnym postawami dochodzonych roszczeń, jednakże jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 r. w sprawie I ACz 464/13 niezbędne jest aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Zgodnie z powyższym żądanie zgłoszone przez reprezentanta grupy, musi być typowe dla całej grupy która reprezentuje jak ma to miejsce w sprawie niniejszej.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej stwierdzić należy reprezentant grupy przedłożył oświadczenia o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy, a nadto załączył do pozwu oświadczenia każdego z członków o przystąpieniu do grupy.

Zdaniem Sądu nie ulega żadnej wątpliwości, iż grupa na rzecz której działa reprezentant spełnia wymogi wskazane w ustawie dotyczące liczebności grupy, albowiem składa się z 35 członków podzielonych na podgrupy.

Wszystkie podmioty objęte pozwem wystąpiły do sądu z tym samym roszczeniem zasądzenia określonej w pozwie kwoty pieniężnej z tytułu odszkodowania od pozwanego.

Wskazać należy, iż pozew wniesiony w dniu 9 maja 2011 r. oparty jest na twierdzeniu, że wskutek prowadzenia przez pozwanego w 2008 roku kampanii reklamowej członkowie grupy ponieśli szkodę. Emitowane reklamy, których emisja została zakazana miały na odbiorców taki wpływ, że doprowadziły do znacznego zmniejszenia zainteresowania potencjalnych klientów zawieraniem umów ubezpieczeniowych z pośrednictwem agentów.

Wobec powyższego nastąpiła utrata zysków agentów oraz zmniejszenie oczekiwanych dochodów. W ocenie Sądu tak zakreślona podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia umożliwia dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Zdaniem Sądu powodowie trafnie wywodzą, iż na skutek prowadzonej przez pozwanego kampanii reklamowej utracili potencjalnych klientów, a takie postępowanie pozwanego stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Powyższa okoliczność została potwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie sygn. akt XVI GC 554/08 oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie sygn. akt I ACa 677/10. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, iż został spełniony przez powoda wymóg ujednolicenia podstawy faktycznej roszczenia.

W ocenie Sądu powód sprostał również wymogom ujednolicenia wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy. Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał na zmniejszenie potencjalnych dochodów powodów o 5,7% (raport badań przeprowadzonych przez instytut badawczy (…)/ (…)) na K. emisji reklam (…).

W ocenie Sądu materiał dowody zgromadzony w sprawie niniejszej pozwala na stwierdzenie, iż okoliczności faktyczne wskazane jako podstawa żądania pozwu są identyczne dla wszystkich członków grupy, której źródłem jest popełnienie przez pozwanego czynu nieuczciwej konkurencji stypizowanego w art. 18 ust. 1 pkt. Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Reasumując podkreślić należy, iż na obecnym etapie postępowania okoliczności faktyczne przytoczone przez powoda uzasadniają przyjęcie, iż dochodzone przeciwko pozwanej roszczenie ma charakter jednorodzajowy i jest oparte na takiej samej podstawie faktycznej co uzasadnia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w myśl przepisów art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g..

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że zachodzą przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g..

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 26 kwietnia 2016 r.

Written by

  1. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie rozstrzyga, czy zgoda członków grupy na czynności dyspozytywne musi mieć charakter uprzedni wobec podejmowanej czynności. Wydaje się jednak, że lege non distinguente zgoda ta może mieć charakter zarówno uprzedni, jak i następczy w stosunku do podejmowanej czynności.
  2. W przypadku gdy poszczególni członkowie wyrazili wolę oparcia swoich roszczeń na dwóch ewentualnych podstawach materialnoprawnych, nie wyłączając możliwości skorzystania z którejkolwiek z nich, reprezentant grupy może zmienić kolejność dochodzenia roszczeń. Zmiana kolejności dochodzonych roszczeń nie wymaga zgody, o której mowa w art. 19 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  3. Zarzut zastosowania wadliwej konstrukcji zmiany powództwa nie sposób zakwalifikować jako dyskwalifikujący rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.
  4. Na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy z różnych stosunków prawnych.
  5. Sąd na etapie wstępnego badania bada kluczowe i wspólne dla wszystkich członków grupy okoliczności faktyczne sprawy, bez szczegółowej analizy okoliczności charakterystycznych tylko dla pojedynczych lub niektórych członków grupy, a pozostających bez wpływu na przyszłą ocenę prawną dochodzonych roszczeń powodów.
  6. W art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym brak jest przesłanek odnoszących się do proporcjonalności dochodzonych roszczeń.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Sylwia J. Łuczak

Sędziowie:             SSO Anna Błażejczyk, SSO Tomasz Gal

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2016 r. w Warszawie na rozprawie w postępowaniu grupowym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w U. M. S. (reprezentanta grupy) przeciwko (…) S. A. z siedzibą w W. o zapłatę, ewentualnie o ustalenie,

postanawia:

  1. odmówić odrzucenia pozwu,
  2. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym,
  3. oddalić wniosek o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

W dniu 18 czerwca 2014 r. (data prezentaty, k. 2-128) powód – reprezentant grupy Miejski Rzecznik Konsumentów w U. M. S. w S. wniósł przeciwko (…) S. A. z siedzibą w W., żądając w postępowaniu grupowym:

  1. zwrotu kwot pobranych bez podstawy prawnej, tj. na podstawie nieważnych umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, zawartych między pozwaną a członkami grupy (przy tym roszczeniu wskazał na 122 członków grupy podzielonych na 53 podgrupy ze względu na wysokość roszczenia pieniężnego);

ewentualnie

  1. zwrotu kwot pobranych bez podstawy prawnej w oparciu o niedozwolone postanowienia ww. umów (przy tym roszczeniu wskazał na 122 członków grupy podzielonych na 38 podgrup ze względu na wysokość roszczenia pieniężnego).

W obu roszczeniach członkowie grupy podzieleni zostali na podgrupy ze względu na wysokość wskazanych w podgrupie roszczeń.

Roszczenia pieniężne z pkt 1 i 2 wskazane zostały w różnych wysokościach i tym samym podgrupy w obu roszczeniach są zróżnicowane.

Strona powodowa podnosiła, iż przedmiotowe umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (ukf) zawarte przez konsumentów (członków grupy) są nieważne ze względu na ustalenie sumy ubezpieczenia na 100 zł. Znikoma kwota ubezpieczenia nie spełnia funkcji ochronnej, nie zaspokaja interesu ubezpieczeniowego – zatem brak jest essentialia negotii umowy ubezpieczenia. Wobec powyższego umowy są nieważne, a pobrane przez pozwaną składki zostały uzyskane bez podstawy prawnej. Tym samym pozwana jest obowiązana do zwrotu uzyskanych korzyści majątkowych.

Odnośnie żądania ewentualnego, tj. zwrotu kwot pobranych na podstawie klauzul abuzywnych przedmiotowych umów, strona powodowa wskazała, iż dotyczy ono zwrotu opłaty likwidacyjnej pobranej przez pozwaną w rażąco wygórowanej wysokości. Pozwana, przy rozwiązaniu każdej umowy przed upływem 10 lat, obliczyła wartość rachunku polisy i pobrała opłatę likwidacyjną w wysokości równej całości lub znacznej części wartości rachunku polisy. Są to klauzule abuzywne w ocenie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta i tym samym bezskuteczne wobec konsumenta.

W odpowiedzi na pozew (k. 3370-3571 – tom 17-18) pozwana wniosła:

  1. o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu oraz
  2. o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Pozwana powołała się na ważność umów, jak i brak abuzywności postanowień tabeli opłat dotyczących opłaty likwidacyjnej.

Podniosła niedopuszczalność postępowania grupowego w sprawie niniejszej.

Odnośnie roszczenia 1. wskazywała, że:

  • Powód nie wykazał wspólnej podstawy faktycznej. Nie wykazał bowiem wspólnej podstawy wzakresie uzyskania korzyści majątkowej przez pozwaną kosztem członków grupy, braku podstaw dla wzbogacenia (wskazywanych przez powoda jako korzyść w postaci świadczenia pieniężnego spełnionego przez członków grupy, jak i korzyść, którą pozwana uzyskała w wyniku inwestowania środków pieniężnych uzyskanych od członków grupy – s. 60 pozwu). Wynik finansowy pozwanej na polisie każdego ubezpieczonego jest, co do zasady, różny. W przypadku 37 członków grupy pozwana poniosła stratę, a zatem nie uzyskała korzyści.
  • Indywidualnego badania wymagają okoliczności wygaśnięcia obowiązku zwrotu korzyści, tj. zużycia bądź utraty korzyści przez pozwanego ( 409 k.c.). Ponadto badania wymaga, czy iw jakiej wysokości każdy członek grupy uzyskał od (…) tzw. bonus, co zależało od faktu, czy umowa zawarta została w czasie trwania promocji, czy zostały uiszczone składki – § 16 ust. 4 i 5 owu. Ze 122 członków grupy 44 członków grupy nie otrzymało bonusu.
  • Zdaniem pozwanej indywidualnego rozpoznania wymaga również fakt przedawnienia zwrotu nienależnego świadczenia.
  • Roszczenie jest błędnie ujednolicone. Pozwana wskazywała, że owu lub regulaminy promocyjne przewidywały zwiększenie przez pozwaną kwoty wpłaconych przez ubezpieczającego składek o wskazany w tabeli opłat lub owu wskaźnik procentowy (tzw. bonus). Jeżeli zatem powód dochodzi stwierdzenia nieważności umów, to członkowie grupy otrzymali od pozwanego korzyść bez podstawy prawnej, co pomniejsza ich roszczenia. Jednocześnie wskazał, że 78 członków grupy ze 122 otrzymało taki bonus.
  • Niektóre z roszczeń zostały ujednolicone nie poprzez obniżenie, lecz poprzez podwyższenie, co jest niedopuszczalne w świetle art. 2 u.p.g. Błąd ten prowadzi do rozpadu 48 podgrup z53 z uwagi na niezachowanie w podgrupie minimum dwóch członków, których roszczenia byłyby prawidłowo ujednolicone poprzez obniżenie. Wskazywała, że w ramach poszczególnych podgrup, niektórzy członkowie dochodzą jedynie rekompensaty straty w postaci uiszczonej składki, inni dodatkowo utraconych korzyści w postaci niewypłacenia zysku wypracowanego z polisy.

Odnośnie roszczenia 2. wskazywała, że:

  • Indywidulanej analizy wymagają w szczególności: stopień świadomości konsumenta, korzystanie z usług doradcy inwestycyjnego, zawieranie umowy przy okazji zaciągania kredytu długoterminowego – zawieranie umów w kanale bancassurance, wprowadzenie w błąd przez pośredników ubezpieczeniowych, okoliczności wypowiadania umowy – moment wypowiedzenia i różnej proporcji pobranej opłaty likwidacyjnej do wartości zgromadzonych środków, indywidualne okoliczności warunkujące legitymację członków grupy do dochodzenia roszczeń (przykładowe reklamacje składane przez członków grupy, wniosek M. T. o zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz E. B. (1)).

Okoliczności towarzyszące zawieraniu umów są zasadniczo odmienne:

  1. Postanowienia tabeli opłat są zróżnicowane i składają się z 10-11 punktów wyznaczających różną wysokość opłat. Pomimo, iż roszczenia członków podgrup opiewają w wartościach bezwzględnych na zbliżone kwoty, to stosunek pobranej opłaty do wartości polisy znacząco się różni. W ramach grupy dochodzone są roszczenia z tytułu zwrotu pobranej opłaty likwidacyjnej w wysokości od 100% do 16,55% kapitału zgromadzonego na polisie. Zatem stopień naruszenia interesów konsumentów jest diametralnie różny. Tym samym podstawa faktyczna nie jest jednakowa. Wobec członków grupy nie zastosowano takiego samego postanowienia umowy (tabele przytoczone na s. 41-42 pozwu i załączniki do pozwu nr 9.1-9.6).
  2. Umowy zawarto w oparciu o różne wzorce umów, przewidujące różne poziomy opłat likwidacyjnych (np. 18 członków zawarło umowy w oparciu o (…), który przewidywał trzy warianty obliczania opłaty likwidacyjnej, a zatem zachodzą odmienne poziomy opłaty likwidacyjnej.
  3. Indywidualnej analizy wymagają w szczególności: stopień świadomości konsumenta, korzystanie z usług doradcy inwestycyjnego, zawieranie umowy przy okazji zaciągania kredytu długoterminowego – zawieranie umów w kanale bancassurance, wprowadzenie w błąd przez pośredników ubezpieczeniowych.
  4. Roszczenie 2. zostało błędnie ujednolicone (art. 2 u.d.p.g.).

Pozwana powoływała się na różne okresy wypowiedzenia umowy wskazując, iż w każdym kolejnym roku obowiązywania umowy, opłata likwidacyjna proporcjonalnie malała.

Pobrana przez pozwaną opłata likwidacyjna, choć zbliżona kwotowo, stanowi odmienną podstawę faktyczną, bowiem kwota ta stanowiła od 100% do 29% kapitału zgromadzonego przez ubezpieczającego na polisie. Powód błędnie ujednolicił w ten sposób roszczenia co najmniej w 24 podgrupach. W odniesieniu do 17 z 34 podgrup, skutkuje to ich rozpadem (załącznik nr 47).

Ponadto, pozwana zakwestionowała reprezentację grupy przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w U. M. S., zważywszy na wykonywanie przez Rzecznika zadań własnych powiatu. Wobec powyższego, w jej ocenie, Rzecznik nie ma uprawnień do reprezentacji konsumentów niebędących mieszkańcami danego powiatu. W związku z tym grupa liczy mniej niż 10 prawidłowo reprezentowanych członków.

Zważywszy na błędne wyliczenia roszczeń co do zasady, oświadczenia nie stanowią prawidłowej zgody na ujednolicenie (załącznik nr 49).

W piśmie procesowym z 12 listopada 2015 r. (k. 9419-9510 – tom 48) powód dokonał zmiany powództwa, żądając:

  1. zasądzenia zwrotu opłaty likwidacyjnej w oparciu o niedozwolone, w rozumieniu 385 1 § 1 k.c., postanowienia umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, wskazując na utworzone 38 podgrup członków;

ewentualnie z uwagi na nieważność całych umów

  1. ustalenia, że pozwana ponosi odpowiedzialność wobec 120 wymienionych w tym piśmie członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wynikającego z wykonywania przez członków grupy nieważnych umów.

Powód wskazał roszczenia poszczególnych podgrup członków:

Podgrupa 1

  1. na rzecz: (…), kwoty 896,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 896,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 2

  1. na rzecz: (…), kwoty 2.451,83 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 2.451,83 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 3

  1. na rzecz: (…), kwoty 2.874,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 2.874,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 2.874,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 2.874,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 4

  1. na rzecz: (…), kwoty 3.257,19 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 3.257,19 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 5

  1. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 6

  1. na rzecz: (…), kwoty 3 599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  8. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  9. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  10. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  11. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  12. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  13. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  14. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  15. na rzecz: (…), kwoty 3.599,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 7

  1. na rzecz: (…), kwoty 3.973,18 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 3.973,18 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 8

  1. na rzecz: (…), kwoty 4.150,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 4.150,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 9

  1. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 10

  1. na rzecz: (…), kwoty 4.963,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 4.963,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 11

  1. na rzecz: (…), kwoty 5.260,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 5 260,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 12

  1. na rzecz: (…), kwoty 5.651,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 5.651,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 5.651,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 13

  1. na rzecz: (…), kwoty 6.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 6.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 6.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 15

  1. na rzecz: (…), kwoty 6.745,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 6.745,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 16

  1. na rzecz: (…), kwoty 7.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 7.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 7.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 17

  1. na rzecz: (…), kwoty 8.298,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 8.298,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 18

  1. na rzecz: (…), kwoty 8.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 8.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 8.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 8.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 19

  1. na rzecz: (…), kwoty 8.424,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 8.424,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 20

  1. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  8. na rzecz: (…), kwoty 8.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 21

  1. na rzecz: (…), kwoty 9.904,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 9.904,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 9.904,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 22

  1. na rzecz: (…), kwoty 10.505,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 10.505,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 10.505,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 23

  1. na rzecz: (…), kwoty 12.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 12.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 24

  1. na rzecz: (…), kwoty 15.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 15.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 15.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 25

  1. na rzecz: (…), kwoty 17.441,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 17.441,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 17.441,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 26

  1. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  8. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  9. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  10. na rzecz: (…), kwoty 17.999,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 27

  1. na rzecz: (…), kwoty 21.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 21.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 21.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 28

  1. na rzecz: (…), kwoty 27.116,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 27.116,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 29

  1. na rzecz: (…), kwoty 30.563,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 30.563,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 30.563,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 30

  1. na rzecz: (…), kwoty 36.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 36.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 31

  1. na rzecz: (…), kwoty 36.980,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 36.980,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 32

  1. na rzecz: (…), kwoty 45.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 45.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 33

  1. na rzecz: (…), kwoty 50.130,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 50.130,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 34

  1. na rzecz: (…), kwoty 53.982,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 53.982,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 53.982,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 35

  1. na rzecz: (…), kwoty 65.415,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 65.415,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 36

  1. na rzecz: (…), kwoty 84.512,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 84.512,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 37

  1. na rzecz: (…), kwoty 127.586,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 127.586,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Podgrupa 38

  1. na rzecz: (…), kwoty 319.836,28 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 319.836,28 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

W piśmie z 11 grudnia 2015 r. (k. 10472-10538 – tom 53) strona powodowa wskazała na kolejną modyfikację powództwa, poprzez przystąpienie nowych członków grupy z analogicznymi żądaniami, jak w zmodyfikowanym powództwie, konkretyzując wysokość poszczególnych kwot, ze wskazaniem na odsetki od dnia wniesienia pisma.

Podgrupa 5

  1. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 3.360,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 9

  1. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 4.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 14

  1. na rzecz: (…), kwoty 6.655,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 6.655,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 16

  1. na rzecz: (…), kwoty 7.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 7.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 18

  1. na rzecz: (…), kwoty 8.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 24

  1. na rzecz: (…), kwoty 15.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 15.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 27

  1. na rzecz: (…), kwoty 21.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 30

  1. na rzecz: (…), kwoty 36.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 36.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 36.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 32

  1. na rzecz: (…), kwoty 45.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 45.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 35

  1. na rzecz: (…), kwoty 65.415,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 39

  1. na rzecz: (…), kwoty 1.700,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 1.700,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 40

  1. na rzecz: (…), kwoty 2.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 2.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 42

  1. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  8. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  9. na rzecz: (…), kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 43

  1. na rzecz: (…), kwoty 5.040,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 5.040,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 5.040,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 44

  1. na rzecz: (…), kwoty 5.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 5.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 5.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 5.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 5.400,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 45

  1. na rzecz: (…), kwoty 5.589,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 5.589,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 46

  1. na rzecz: (…), kwoty 6.300,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 6.300,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 47

  1. na rzecz: (…), kwoty 7.028,80 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 7.028,80 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia niniejszego pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 48

  1. na rzecz: (…), kwoty 7.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 7.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 7.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 49

  1. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty

liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

  1. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  8. na rzecz: (…), kwoty 9.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 50

  1. na rzecz: (…), kwoty 10.080,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 10.080,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 51

  1. na rzecz: (…), kwoty 11.109,70 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 11.109,70 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 11.109,70 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 52

  1. na rzecz: (…), kwoty 13.291,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 13.291,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 53

  1. na rzecz: (…), kwoty 16.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 16.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 16.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 54

  1. na rzecz: (…), kwoty 17.568,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 17.568,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 55

  1. na rzecz: (…), kwoty 17.882,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 17.882,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 56

  1. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  4. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  5. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  6. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  7. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  8. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  9. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  10. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  11. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  12. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  13. na rzecz: (…), kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 57

  1. na rzecz: (…), kwoty 18.051,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 18.051,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 58

  1. na rzecz: (…), kwoty 23.365,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 23.365,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 23.365,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 59

  1. na rzecz: (…), kwoty 27.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 27.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 60

  1. na rzecz: (…), kwoty 28.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 28.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 28.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 61

  1. na rzecz: (…), kwoty 36.996,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 36.996,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 62

  1. na rzecz: (…), kwoty 53.994,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 53.994,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 63

  1. na rzecz: (…), kwoty 129.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 129.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  3. na rzecz: (…), kwoty 129.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 64

  1. na rzecz: (…), kwoty 141.291,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 141.291,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 65

  1. na rzecz: (…), kwoty 150.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 150.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 66

  1. na rzecz: (…), kwoty 180.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 180.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;

Podgrupa 67

  1. na rzecz: (…), kwoty 342.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty;
  2. na rzecz: (…), kwoty 342.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia złożenia pisma do dnia zapłaty.

Ustosunkowując się do modyfikacji i rozszerzenia powództwa, strona pozwana w piśmie procesowym z 2 marca 2016 r. (k. 12532-12579 – tom 63) podtrzymała w całości stanowisko wyrażone w odpowiedzi na pozew, w tym wszystkie wnioski, twierdzenia i zarzuty oraz wnioski dowodowe zawarte w odpowiedzi na pozew.

Podnosiła, iż konstrukcja zmienionego powództwa jest wadliwa. Roszczenie o ustalenie odpowiedzialności z uwagi na nieważność umów na życie z ufk jest roszczeniem dalej idącym, zatem powinno ono być zgłoszone w pierwszej kolejności.

Ponadto pomiędzy żądaniem głównym a ewentualnym nie zachodzi związek przedmiotowy. Każde z roszczeń zgłoszonych przez powoda dotyczy innego przedmiotu.

Zgłoszenie żądania ustalenia odpowiedzialności w miejsce żądania zapłaty jest równoznaczne z cofnięciem pierwotnego roszczenia pierwszego. Jednak cofnięcie roszczenia pierwszego jest nieskuteczne z uwagi na naruszenie art. 19 ust. 1 u.d.p.g., który wymaga do tego zgody ponad połowy członków grupy. Załączone do pisma z 12 listopada 2015 r. oświadczenia zmieniające oświadczenia o przystąpieniu do grupy nie zawierają wyraźnej zgody na cofnięcie dawnego roszczenia pierwszego, a jedynie na dochodzenie nowego roszczenia o ustalenie.

Niezależnie od powyższego pozwana podtrzymywała, iż postępowanie grupowe w niniejszej sprawie jest niedopuszczalne, co uzasadnia odrzucenie pozwu, zaś ewentualny wniosek pozwanej o ustanowienie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu jest uzasadniony i zasługuje na uwzględnienie.

W piśmie procesowym z 4 kwietnia 2016 r. (k. 16404-16432 – tom 83) strona powodowa szczegółowo ustosunkowała się do twierdzeń i zarzutów podnoszonych przez pozwaną Spółkę, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie zarówno w kwestii dopuszczalności postępowania grupowego, jak i merytorycznych podstaw wywiedzionego powództwa.

W kolejnym piśmie procesowym datowanym 21 kwietnia 2016 r. (fax k. 16478-16489; pismo z datą prezentaty 26 kwietnia 2016 r. – k. 16492-16494 + zał. k. 16495-16501 – tom 83), strona powodowa zgłosiła wystąpienie dwóch członków grupy wobec zaspokojenia ich roszczeń przez pozwaną, mianowicie (…) zamieszkałej w B. i zaliczonej uprzednio – w wyniku modyfikacji powództwa z 11 grudnia 2015 r. – do podgrupy 18 oraz (…) zamieszkałego w B. i zaliczonego uprzednio – w wyniku tej samej modyfikacji powództwa – do podgrupy 42.

W wyniku tego wystąpienia:

  • grupa reprezentowana przez powoda liczy obecnie 238 członków,
  • zmianie uległa lista członków grupy z podziałem na podgrupy, co zostało już wyżej uwzględnione w niniejszym postanowieniu,
  • po wystąpieniu ww. dwóch członków, roszczenia pozostałych członków grupy w podgrupach 18 i 42 są ujednolicone prawidłowo, z zachowaniem wymogu art. 2 ust. 2 u.d.p.g.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Powód w pozwie złożył wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Tryb rozpoznawania spraw z tzw. pozwów zbiorowych reguluje ustawa z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7 poz. 44) – dalej u.d.p.g.

I

Pierwszą kwestią podlegającą ocenie Sądu jest dopuszczalność takiego trybu postępowania. Z tych względów Sąd zobligowany jest do wydania postanowienia o odrzuceniu pozwu, bądź też postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (art. 10 ust. 1 u.d.p.g.).

Przesłanki warunkujące dopuszczalność postępowania grupowego podzielić można na:

  1. materialnoprawne, które obejmują roszczenia:
  • o ochronę konsumentów,
  • z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny,
  • z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 ust 2 u.d.p.g.), oraz
  1. procesowe, które muszą spełniać kryteria:
  • jednorodzajowości,
  • tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej,
  • muszą być dochodzone przez co najmniej 10 osób (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

W sprawach o roszczenia pieniężne dodatkową przesłanką jest ujednolicenie wysokości roszczeń, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości może nastąpić w podgrupach liczących co najmniej 2 osoby (art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.).

Ostatecznie, w zmodyfikowanym powództwie, powód domaga się zasądzenia zwrotu kwot opłaty likwidacyjnej na podstawie postanowień umów łączących strony jako klauzul abuzywnych, a zatem bezskutecznych. Podnosi, iż pobrane przez pozwaną opłaty są rażąco wygórowane.

Jedynie na wypadek uznania przez Sąd, iż skarżone umowy są nieważne w całości, wniósł o ustalenie odpowiedzialności pozwanej z tychże umów.

II

W tym miejscu, przed przystąpieniem do omówienia zasadniczych przesłanek dopuszczalności pozwu grupowego, należy odnieść się do zarzutu pozwanej podniesionego w piśmie procesowym z 2 marca 2016 r. w zakresie niedopuszczalnego, w jej ocenie, w świetle art. 19 u.d.p.g., cofnięcia powództwa.

Zdaniem Sądu, poprzez kolejne modyfikacje, strona powodowa nie cofnęła powództwa w żadnym zakresie, a jedynie zmieniła kolejność dochodzonych roszczeń. W tym przypadku nie była konieczna zgoda, o której mowa w powołanym wyżej przepisie. Sytuacja opisana w dyspozycji ww. normy prawnej obejmuje zgoła odmienną czynność procesową o zupełnie innych skutkach.

III

Na marginesie należy zwrócić także uwagę, iż na obecnym etapie Sąd rozpoznaje formalne przesłanki dopuszczalności pozwu grupowego. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie rozstrzyga, czy zgoda członków grupy na czynności dyspozytywne musi mieć charakter uprzedni wobec podejmowanej czynności. Podobnie jak w większości wypadków, gdy zgoda taka wymagana jest przepisami k.p.c., nie wynika to także z istoty samej czynności.

Z procesowego punktu widzenia najbardziej pożądaną byłaby oczywiście sytuacja, gdyby reprezentant uzyskał uprzednią zgodę większości członków grupy i przedstawił ją sądowi równocześnie z dokonywaniem czynności procesowych, które tej zgody wymagają. Wydaje się jednak, że lege non distinguente zgoda ta może mieć charakter zarówno uprzedni, jak i następczy w stosunku do podejmowanej czynności.

Trzeba również zauważyć, iż zgody na ujednolicenie roszczeń w poszczególnych podgrupach zostały wyrażone w sposób ewentualny. Poszczególni członkowie podgrup wyrazili tym samym wolę oparcia swoich roszczeń na dwóch ewentualnych podstawach materialnoprawnych, nie wyłączając możliwości skorzystania z którejkolwiek z nich. Reprezentant grupy mógł zatem zmienić kolejność dochodzenia roszczeń w niniejszym postępowaniu.

Sytuacja prawna członków grupy w żaden sposób nie uległa zmianie. W przypadku oddalenia pierwszego roszczenia, Sąd zobligowany będzie do rozpoznania roszczenia ewentualnego. Należy pamiętać także, iż to powód jest gospodarzem procesu, który formułuje swoje żądania oraz wskazuje okoliczności i dowody na ich poparcie.

IV

W świetle powyższego, za chybiony na obecnym etapie postępowania uznać należy również zarzut, iż zastosowana konstrukcja zmiany powództwa jest wadliwa.

Zarzutu tego nie sposób zakwalifikować jako dyskwalifikującego rozpoznanie przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym. Pozwana wchodzi nim na grunt zagadnień prawnomaterialnych, te zaś będą rozpoznane we właściwym procesie.

V

Chybione są również twierdzenia pozwanej na poparcie żądania odrzucenia pozwu, sugerujące, iż zastosowana przez reprezentanta grupy konstrukcja roszczeń jest nieprawidłowa z uwagi na fakt, że pomiędzy żądaniem głównym a ewentualnym nie zachodzi związek przedmiotowy; każde z roszczeń dotyczy innego przedmiotu.

Odnosząc się do tego zarzutu, należy ponownie rozróżnić roszczenia prawnomaterialne od roszczeń procesowych. To drugie, według dominującego obecnie stanowiska judykatury, to twierdzenie powoda o istnieniu jego uprawnienia podlegającego ochronie prawnej. Twierdzenie to nie musi być powiązane z rzeczywistym stosunkiem prawnym istniejącym pomiędzy stronami procesu. Na potwierdzenie braku istnienia powiązania pomiędzy roszczeniem procesowym a prawami i obowiązkami stron procesu, wynikającymi z prawa materialnego, wskazać można chociażby na brak obowiązku powoływania w pozwie podstawy prawnej zgłoszonych żądań.

Tak więc roszczenia procesowe podlegają łączeniu, a dopuszczalność ich dochodzenia w jednej sprawie jest uregulowana w art. 191 k.p.c. Przepis ten umożliwia dochodzenie w jednym pozwie kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, o ile są spełnione następujące warunki: tożsamość stron, tożsamość trybu rozpoznawania zgłoszonych roszczeń, brak kwalifikowania się któregokolwiek z roszczeń do postępowania odrębnego, istnienie właściwości rzeczowej sądu ze względu na ogólną wartość roszczeń oraz bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Powyższe warunki stanowią jedyne ograniczenie możliwości kumulowania kilku roszczeń w jednym pozwie przeciwko temu samemu pozwanemu. Połączone mogą być więc roszczenia niepozostające ze sobą w związku, oparte na innej podstawie faktycznej oraz wynikające z różnych uprawnień materialnoprawnych.

Sam fakt łącznego dochodzenia kilku roszczeń nie wpływa na ich samodzielność procesową, która przejawia się np. w ich oddzielnym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu, a także samodzielnym zakresie skutków, jakie wywiera ich zgłoszenie w pozwie oraz wydanie w stosunku do nich prawomocnego rozstrzygnięcia. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt III CZP 58/13: „Możliwość zgłoszenia żądania ewentualnego istnieje tak w sprawach o świadczenie, ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego bądź prawa, czy o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Nie zostało wyłączone oparcie żądania ewentualnego na odmiennej podstawie faktycznej, czy też prawnej, niż żądanie główne”.

Oba roszczenia wywiedzione przez stronę powodową, mimo iż oparte na odmiennych podstawach faktycznych, można zakwalifikować przy tym do trybu postępowania grupowego, regulowanego przez powołaną na wstępie ustawę.

Niewątpliwie roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym dotyczy roszczenia procesowego. Ową jednolitość roszczeń, na którą powołuje się pozwana, należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. Inaczej rzecz ujmując członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie, wspólne w danej grupie roszczeń procesowych.

Wykluczona na gruncie omawianej ustawy byłaby więc jedynie sytuacja, w której część członków grupy dochodziłaby kontroli incydentalnej wzorców umownych i zapłaty, zaś inni wnosiliby o ustalenie nieważności umowy z ufk i zapłaty.

Z takim przypadkiem, z uwagi na sposób formułowania poszczególnych roszczeń, na gruncie niniejszego postępowania z całą pewnością nie mamy do czynienia. Wspólność okoliczności faktycznych na których opierane jest powództwo (roszczenie główne i ewentualne) z całą pewnością nie wpłynie na czas rozpoznania zgłoszonych roszczeń przez Sąd, nie niwecząc celów postępowania grupowego. Strona powodowa nie naruszyła przy tym żadnych przepisów postępowania, skutkujących niedopuszczalnością powództwa i koniecznością odrzucenia pozwu grupowego.

Ustawa procesowa – kodeks postępowania cywilnego – dopuszcza kumulację roszczeń, z której to możliwości ustawodawca nie zrezygnował w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu oba roszczenia konsumentów (rozpoznawane odrębnie) dochodzone w niniejszej sprawie są roszczeniami jednego rodzaju, opartymi na takiej samej podstawie faktycznej.

Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, w przypadku których to pojęć ustawodawca zaniechał ich definicji, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego. Istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw.

Trzeba mieć również na uwadze, iż zbyt wąska czy też ścisła interpretacja tychże przesłanek (reprezentowana przez pozwaną), w praktyce wpłynęłaby na ograniczenie dopuszczalności postępowania grupowego jako określonej, wyodrębnionej instytucji prawa procesowego. Nie takie, jak się wydaje, było założenie wprowadzenia do polskiego porządku prawnego tego uregulowania.

Podsumowując, w każdym przypadku ocena wskazanych przesłanek należy przede wszystkim do Sądu, który biorąc pod rozwagę okoliczności danej sprawy, rozważa czy zgłoszone przez grupę powodów roszczenie nadaje się do rozpoznania w trybie przedmiotowej ustawy.

VI

Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego.

Powyższe rozumienie jednorodzajowości roszczeń nie jest związane z jednakową podstawą prawną. Jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń nie jest bowiem, w świetle art. 1 ust. 1 ustawy, przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego. Odmienność podstaw prawnych nie będzie stanowić przeszkody do wniesienia powództwa grupowego, ale należy pamiętać o konieczności spełnienia przesłanki jednakowej podstawy faktycznej. O jednorodzajowości roszczeń decyduje więc występujący między nimi związek o charakterze faktycznym.

Przez podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym.

VII

Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń podobnych do siebie (zob. M. Sieradzka (w:)Komentarz do art. 1 u.d.p.g., System Informacji Prawnej LEX).

Ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje, gdy ten sam zespół faktów staje się podstawą uprawień i wiąże strony postępowania (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 95).

Z kolei z taką samą podstawą faktyczną mamy do czynienia, gdy wystąpi analogiczny zespół faktów w zakresie konkretnego roszczenia (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 212).

Taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo.

Podsumowując, wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo.

Na kanwie rozpoznawanego przypadku, owo podobieństwo niewątpliwie zachodzi. Mamy do czynienia z roszczeniami o zapłatę określonych kwot pieniężnych w wysokości pobranej opłaty likwidacyjnej.

VIII

Wskazać też należy, iż na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwaną takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne, czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów, nie wpływa na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa.

W rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem wzorca umownego, obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia.

IX

Bezspornie spełnione jest także kryterium odpowiedniej liczebności grupy oraz poszczególnych podgrup.

Liczba wszystkich członków wynosi 238 (z grupy wystąpili: (…) oraz (…), będący początkowo w podgrupie 14; (…) został przesunięty z podgrupy 13 do 14; wystąpili także: (…) zaliczona uprzednio w wyniku modyfikacji do podgrupy 8 oraz (…) zaliczony uprzednio – w wyniku tej samej modyfikacji powództwa – do podgrupy 42).

X

Roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich.

W przypadku roszczenia o ustalenie nieważności przedmiotowych umów, zawartych na podstawie kwestionowanych przez stronę powodową wzorców, wspólną okolicznością dla wszystkich członków grupy była znikomość, symboliczność sumy ubezpieczenia, na które opiewały poszczególne polisolokaty (100 zł), bez względu na to, na podstawie których (a także w którym wariancie) z sześciu rodzajów ogólnych warunków umowy zostały one zawarte.

Z okoliczności przytoczonych w pozwie wynika, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej.

W niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z pozwaną umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwaną.

Umowy każdego z członków zawarte zostały na czas nieokreślony. Członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanej do pobrania opłaty za wykup ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 lub 3 latach polisowych.

Wysokość tej opłaty stanowiła określony procent – od 98% do 5% albo od 100% do 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 lub 3 latach obowiązywania umowy ubezpieczenia.

Była ona pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia z innego powodu niż śmierć.

W przypadku każdego członka grupy doszło do rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od zawarcia umowy z innego powodu niż śmierć, a pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup, stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.

Każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia na podstawie wzorca umowy (owu), zawierającego analogiczną klauzulę umowną – postanowienie nakładające na konsumenta-członka grupy obowiązek spełnienia na rzecz pozwanej świadczenia pieniężnego tytułem opłaty likwidacyjnej. W każdym owu postanowienie dotyczące pobierania tej opłaty zostało zawarte w rozdziale pod nazwą „Opłata likwidacyjna”. Konsument-członek grupy obowiązany był do uiszczenia na rzecz pozwanej ww. opłaty w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia lub dokonania wypłaty części wartości polisy.

Rozwiązanie umowy ubezpieczenia następowało między innymi w wyniku zaprzestania opłacania składek i upływu okresu prolongaty lub złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia zgodnie z postanowieniami OWU zawartymi w rozdziale „Rozwiązanie umowy ubezpieczenia”.

Pozwany umarzał jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zewidencjonowane na rachunku polisy danego członka grupy i obliczał ich wartość. Kwota wartości polisy przeznaczona do wypłaty była pomniejszana przez pozwanego m. in. o opłatę likwidacyjną.

Wysokość opłat regulowały tabele opłat i limitów. Wysokość opłaty ustalona została jako wielokrotność składki podstawowej, należnej za pierwszy rok polisy. W pierwszych dwóch latach opłata wynosiła 2-krotność składki podstawowej, zaś od 3 do 10 roku od 1,5 krotności do 0,6 (0,3) składki podstawowej.

Na tej podstawie pozwana pobrała z rachunku polisy opłatę likwidacyjną w wysokości do 100% wartości środków pochodzących z umorzenia jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zgromadzonych na podstawowym rachunku polisy. Była ona pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia.

XI

Powód wraz z pozwem złożył:

  • ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi wraz z tabelami opłat i limitów – do umów o indeksach – PIR/07/08/10, PRE/08/07/18, PPR/07/09/17, PRNB/07/10/22, PSOF/07/10/22, PLUS/08/10/20 (załączniki nr 9.1 do 9.6 pozwu),
  • polisy stanowiące załącznik do oświadczeń członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody na osobę reprezentanta grupy (załączniki do pozwu nr 6.1.4 do 6.122.4),
  • załączniki dołączone do pisma procesowego z 12 listopada 2015 r. – nr 4.1 do 4.120: oświadczenia członków grupy o zmianie oświadczenia o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody na osobę reprezentanta grupy,
  • oraz załącznik nr 6 w postaci aneksu nr 2 z 29 września 2015 r. do umowy reprezentanta grupy z pełnomocnikiem,
  • załączniki do pisma procesowego z 11 grudnia 2015 r. nr 6.123.4 do 6.242.6 i 6.64.2: polisy stanowiące załącznik do oświadczeń członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody na osobę reprezentanta grupy,
  • oraz wnioski dowodowe o przedstawienie duplikatów polis członków grupy, które pozwana dołączyła wraz z pismem z 04 marca 2016 r.

Taka podstawa powództwa wskazuje, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej.

Z powyższych względów, zarzuty pozwanej, kwestionujące istnienie takiej samej podstawy faktycznej, Sąd uznał za niezasadne.

XII

Bez znaczenia jest zatem stopień naruszenia interesów poszczególnych konsumentów, zważywszy na procent środków zebranych na polisie, jaki stanowiła pobrana opłata.

Pozwana wskazywała, że w ramach grupy dochodzone są roszczenia z tytułu zwrotu pobranej opłaty likwidacyjnej w wysokości od 100% do 16,55% kapitału zgromadzonego na polisie.

Ponadto wskazywała na brak tożsamości postanowień umowy, zważywszy na różne wzorce, różne warianty obliczania opłaty – różnorodność tabel określających opłaty. Podkreślała rozróżnienie okoliczności związanych z indywidualizacją każdego konsumenta, jego świadomości i warunków zawierania umów.

Odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwaną, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy są klauzulami abuzywnymi (postanowienie SA w Warszawie z 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15, LEX nr 1646028).

Zdaniem Sądu, ta kwestia nie podlega ocenie na wstępnym badaniu pozwu pod kątem dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd na tym etapie bada kluczowe i wspólne dla wszystkich członków grupy okoliczności faktyczne sprawy, bez szczegółowej analizy okoliczności charakterystycznych tylko dla pojedynczych lub niektórych członków grupy, a pozostających bez wpływu na przyszłą ocenę prawną dochodzonych roszczeń powodów.

Na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym.

Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności jako uzasadniających uwzględnienie powództwa będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy (por. postanowienie SA w Warszawie z 8 sierpnia 2013 r., sygn. akt VI ACz 1639/13, LEX nr 1499167, tak też postanowienie SA w Warszawie z 23 września 2015 r., sygn. akt VI ACz 1117/15, niepubl.).

XIII

Powyższe odnosi się również do zarzutu pozwanej błędnego ujednolicenia roszczenia. Pozwana wskazywała, że pobrana przez nią opłata likwidacyjna, choć zbliżona kwotowo, stanowi odmienną podstawę faktyczną, bowiem kwota ta stanowiła od 100% do 29 % kapitału zgromadzonego przez ubezpieczającego na polisie. Tymczasem w art. 2 u.d.p.g. brak jest przesłanek odnoszących się do proporcjonalności dochodzonych roszczeń.

Ustawodawca wskazuje jedynie na konieczność wskazania ujednoliconej wysokości żądania z ograniczeniem tego wymogu do 2 osób w każdej podgrupie.

Dla potrzeb wstępnej oceny dopuszczalności pozwu, Sąd związany jest okolicznościami podanymi przez powoda. Ocena charakteru sprawy następuje w ramach wskazanego przez powoda roszczenia i podanych przez niego okoliczności faktycznych, które to elementy konkretyzują stosunek prawny zachodzący pomiędzy stronami, kształtują charakter sprawy i tym samym nadają lub odejmują jej przymiot sprawy cywilnej (zob. J. Gudowski (w:) T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, tom 1, Warszawa 2007, s. 17).

Powód dokonał ujednolicenia roszczenia poprzez wskazanie roszczeń w tych samych wysokościach z zachowaniem wymogu liczebności podgrupy do minimum 2 osób.

Tymczasem pozwana wkracza swoimi zarzutami w kwestie zasadności powództw i ewentualnie ich wysokości, co nie stanowi elementu podlegającego badaniu na obecnym etapie.

XIV

Żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanej również nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Roszczenia o ustalenie odpowiedzialności są roszczeniami jednego rodzaju. Każde z roszczeń należy również do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji nieważności umów. Podstawy faktyczne dla obu roszczeń (rozpoznawanych odrębnie) pozostają takie same.

W postępowaniu grupowym dopuszczalne jest powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanej w sprawie o roszczenie pieniężne wynikające z czynu niedozwolonego stanowiącego jedno zdarzenie (postanowienie SN z 28 stycznia 2015 r. I CSK 533/14 – LEX nr 1648177).

Na marginesie godzi się także napomnieć, iż ujednolicenie dokonane przez stronę powodową w zakresie pierwszego roszczenia nie uniemożliwia rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Należy zgodzić się z pozwaną, iż stwierdzenie nieważności umowy ze względu na jej sprzeczność z ustawowymi elementami umów ubezpieczenia, w których winien przeważać aspekt ochronny, a nie kapitałowy, spowoduje w istocie, iż wyłączona zostanie w toku niniejszego postępowania konieczność rozpatrywania kwestii abuzywności poszczególnych postanowień w zakresie wprowadzenia opłaty likwidacyjnej we wzorach umownych, na podstawie których członkowie grupy zawarli umowy z pozwaną.

Roszczenie o ustalenie jest przy tym ujednolicone w większym stopniu aniżeli roszczenie zwrotu pobranych opłat likwidacyjnych.

Kwestia ta jednak, jak już zaznaczono, rozważana będzie szczegółowo dopiero na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

XV

W ocenie Sądu, także zarzut pozwanej odnośnie braku reprezentacji grupy przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w U. M. S. ze względu na wykonywanie przez Rzecznika zadań własnych powiatu i braku w związku z tym uprawnień do reprezentacji konsumentów niebędących mieszkańcami danego powiatu, jest bezzasadny.

Zdolność sądowa przysługuje albo nie przysługuje danemu podmiotowi i nie ma charakteru podzielnego, zaś posiadanie zdolności sądowej nie jest uzależnione, czy powiązane z terytorialnym zakresem kompetencji określonego podmiotu. Powiatowemu (miejskiemu) rzecznikowi konsumentów przysługuje zdolność sądowa również wówczas, gdy przystąpią do grupy osoby spoza terenu jego działania.

Skoro powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może być reprezentantem grupy, to tym samym jest uprawniony do zawarcia umowy, o której mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (postanowienie SA w Warszawie z 06 lutego 2015 r. I ACz 43/15 – LEX nr 1646028, postanowienie SA w Łodzi z 28 września 2011 r. I ACz 836/11 – LEX nr 1499157).

XVI

Żądanie pozwanej zgłoszone w trybie art. 8 u.d.p.g., tj. zabezpieczenie kosztów procesu poprzez zobowiązanie powoda do złożenia kaucji w wysokości 308. 219,80 zł, Sąd uznał za niezasadne.

Pozwana, jako koszty, wskazała koszty zleconych przez siebie opinii w wysokościach 56.779,80 zł, 108.240 zł, i 37.000 zł, wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 43.200 zł od każdego z powodów oraz koszty obsługi administracyjnej w wysokości 135.000 zł. Podniosła, iż budżet miasta S. za 2014 r. nie przewiduje środków na działalność Rzecznika lub przynajmniej wykonywania zadań związanych z ochroną konsumentów, a pozwana nie ma roszczenia o zwrot kosztów do członków grupy.

Strona pozwana określiła swoje koszty w bardzo znacznych kwotach. Należy jednak mieć na uwadze, iż zgodnie art. 98 k.p.c. obowiązkiem zwrotu objęte są koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach, i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

O ile sam fakt sporządzenia opinii przez specjalistów podlega ocenie co do zasadności ich zlecenia, to zasadność wskazywanych kwot za ich sporządzenie nie została w jakikolwiek sposób przybliżona jako celowa. Niebotyczne są też kwoty wskazane przez stronę jako koszty obsługi administracyjnej (135.000 zł), których zasadność poniesienia, poza ogólnikowym stwierdzeniem, nie została uprawdopodobniona.

Ochrona praw konsumentów należy do zadań publicznych wykonywanych przez powiaty lub miasta na prawach powiatu. Zadania te zostały nałożone na samorząd powiatowy mocą art. 4 ust. 1 pkt 18 ustawy o samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. Nr 595) oraz art. 37 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 50 poz. 331).

Samorząd powiatowy jest zobowiązany zapewnić w swoim budżecie środki finansowe na wykonywanie wszystkich zadań publicznych, w tym na ochronę praw konsumentów.

Zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów wykonuje powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów na podstawie art. 37-43 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a także na podstawie innych przepisów, w tym art. 4 ust. 2 u.d.p.g. Oznacza to, że rzecznik konsumentów, realizując uprawnienia wynikające z ustawy i występując jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym, wykonuje zadania samorządu powiatowego, finansowane ze środków tego samorządu.

Pozwana, składając taki wniosek, winna uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niej powództwo jest oczywiście bezzasadne lub, że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jej przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (por. postanowienie SA w Łodzi z 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12, LEX nr 1499166, postanowienie SA w Warszawie z 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15, LEX nr 1646028).

Sąd nie dopatrzył się w sprawie niniejszej zarówno oczywistej bezzasadności powództwa, jak również istnienia jakichkolwiek obaw w zakresie ewentualnego egzekwowania swoich roszczeń przez pozwaną.

Wobec powyższego, na mocy art. 222 k.p.c. w zw. art. 24 i na mocy art. 10 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd postanowił jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 8 kwietnia 2016 r.

Written by

  1. Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej ilości osób. Nie jest zaś bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy.
  2. Zasadniczą okolicznością determinującą dopuszczalność postępowania grupowego jest deklarowana przez powoda identyczność mechanizmu. Odmienność wzorców stosowanych w stosunku do poszczególnych członków grupy, odmienność osoby ubezpieczającego, podobnie jak i odmienność warunków, w jakich mogło dochodzić do zawierania poszczególnych umów, pozostaje w świetle pozwu bez znaczenia dla ustalenia, czy w ogóle mogło dojść do zawarcia ważnej umowy ubezpieczenia, a także czy w ogóle dopuszczalny jest mechanizm uzależniający wysokość opłat likwidacyjnych lub administracyjnych od długości okresu obowiązywania umowy.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:  SSA Bogdan Świerczakowski

Sędziowie:           SSA Beata Byszewska (spr.), SSA Roman Dziczek

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w m. st. W. działającego w charakterze reprezentanta grupy złożonej z (…) przeciwko (…) S.A. we W. o zapłatę na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 grudnia 2015 r., sygn. akt I C 1385/14,

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew wobec niemożności jego rozpoznania w postępowaniu grupowym. Sąd wskazał, że powód wnosił o zasądzenie od pozwanego, tytułem zwrotu, kwot równych wartości korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego bez podstawy prawnej kosztem członków grupy, w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

Jednocześnie, w przypadku oddalenia powództwa wniesionego na powyższej podstawie, strona powodowa dochodziła zapłaty kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej tytułem opłaty likwidacyjnej, pobranej w związku z rezygnacją ze stosunku ubezpieczenia. Strona powodowa wniosła również o zapłatę kwot pobranych przez pozwanego tytułem opłat: „administracyjnej, zwanej również opłatą za zarządzanie”, wskazując, iż pobierane są one na podstawie niedozwolonych postanowień umownych.

Strona powodowa wskazała, iż okolicznościami wspólnymi w ramach podgrupy, w oparciu o które zostały ujednolicone roszczenia członków grupy, w ramach poszczególnych roszczeń, są wykazane w pozwie okoliczności wspólne dla wszystkich członków grupy.

W ocenie Sądu, tworząc poszczególne podgrupy, powodowie kierowali się tylko i wyłącznie wysokością roszczeń, co prowadzi, zdaniem sądu, do konieczności badania indywidualnie każdego z roszczeń poszczególnych członków grupy, bowiem stworzone podgrupy mają charakter czysto formalny.

Ujednolicenie, na podstawie art. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 roku, Nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”) może dokonać się, jeżeli za ujednoliceniem przemawiają wspólne okoliczności sprawy. Tym samym należy przyjąć, iż dotyczy to takich wspólnych okoliczności sprawy, które są wspólne, a więc takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego, sprowadza się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy). Standaryzacja ta nie może przybrać jedynie formy określenia jednolitej dla wszystkich roszczeń wysokości w odwołaniu się wyłącznie do wymaganej przez przepis art. 1 ust. 1 u.d.p.g. tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej dla wszystkich roszczeń. Niezbędne jest bowiem także, by ujednolicenie to nastąpiło w oparciu o wspólne dla członków podgrup okoliczności sprawy, o jakich stanowi art. 2 ust. 1 u.d.p.g.. Sąd Okręgowy wskazał na kilka kryteriów, umożliwiających wyodrębnienie podgrup, odwołując się wprost do twierdzeń pozwanego podniesionych w odpowiedzi na pozew.

Postanowienie w całości zaskarżył powód, wnosząc o jego zmianę przez oddalenie wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu oraz wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

Powód podniósł zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny stanu faktycznego, tj. nieprawidłowe przyjęcie, że w realiach niniejszej sprawy występują inne okoliczności – poza wysokością bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia) – które mogłyby stanowić podstawę ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy, a także zarzuty naruszenia art. 2 ust. 1 u.d.p.g. zmierzające do zakwestionowania poglądu Sądu I instancji dotyczącego właściwej metody ujednolicenia roszczeń na gruncie niniejszej sprawy.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kosztów postępowania zażaleniowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne.

Na początku należy zaznaczyć, że w postępowaniu cywilnym zakres rozpoznania sprawy wyznacza powód, podając podstawę faktyczną swojego roszczenia. W ramach tej podstawy z kolei to sąd ostatecznie dokonuje wykładni i stosowania prawa. Różnicą występującą w postępowaniu grupowym jest konieczność dodatkowego badania przesłanek jego dopuszczalności.

Sąd Okręgowy niesłusznie skoncentrował się na poszukiwaniu różnic w sytuacji faktycznej powodów, zamiast skupić się na analizie tych elementów stanu faktycznego, które ze względu na treść żądania są dla wszystkich członków grupy wspólne. Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest natomiast, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej ilości osób. Nie jest zaś bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1209/13, postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15; z dnia 24 lipca 2014 r., sygn. akt I ACz 1005/14 i z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15).

Jak słusznie podnosi powód, dla oceny dopuszczalności pozwu nie miał znaczenia fakt, że żądania pozwu odnoszą się do postanowień zaczerpniętych z kilku formalnie niezależnych wzorców ani osoby ubezpieczającego. Zasadniczą okolicznością determinującą dopuszczalność postępowania grupowego jest bowiem deklarowana przez powoda identyczność mechanizmu. Odmienność wzorców stosowanych w stosunku do poszczególnych członków grupy, odmienność osoby ubezpieczającego, podobnie jak i odmienność warunków, w jakich mogło dochodzić do zawierania poszczególnych umów, pozostaje w świetle pozwu bez znaczenia dla ustalenia, czy w ogóle mogło dojść do zawarcia ważnej umowy ubezpieczenia, a także czy w ogóle dopuszczalny jest mechanizm uzależniający wysokość opłat likwidacyjnych lub administracyjnych od długości okresu obowiązywania umowy.

Powód wnosi o zasądzenie kwot dla każdej z podgrup, podnosząc argumenty nieważności umowy, ewentualnie zaś zawarcia w nich klauzul niedozwolonych. Na obecnym etapie sprawy przedwczesne jest badanie, czy twierdzenia o nieważności czy też bezskuteczności roszczenia mogą być uwzględnione w części (na przykład co do opłaty likwidacyjnej przewyższającej określoną kwotę), a wymaganie, by powód dostosował pozew, niezgodnie z podnoszonymi przez siebie okolicznościami, do takiego, ewentualnego przebiegu wydarzeń, nie znajduje podstaw.

Należy zwrócić uwagę, że powód podkreśla, że celem pozwu jest zakwestionowanie samego mechanizmu naliczania tych opłat, których skutki są co do swej istoty identyczne wobec wszystkich członków grupy. W uzasadnieniu pozwu zwracano uwagę na wadliwość całej konstrukcji opłaty likwidacyjnej i administracyjnej, w tym niedopuszczalność opłaty likwidacyjnej co do zasady. W tak zarysowanej sytuacji dla wszystkich członków grupy wspólny jest w istocie mechanizm naliczania opłat. To, czy są one dopuszczalne, jaka na przykład może być ich maksymalna wysokość, będzie tą samą okolicznością faktyczną, wspólną dla wszystkich członków grupy. Takie ustalenie może natomiast wpływać na wysokość ewentualnie zasądzonej kwoty dla całej podgrupy.

Sąd Apelacyjny nie podziela wobec powyższego twierdzenia, że sytuacja członków grupy różnicowana jest przez wielość podmiotów będących ubezpieczającymi, wysokość opłaty likwidacyjnej czy stawki opłaty administracyjnej. W konsekwencji nie można uznać, by niedopuszczalne było rozpoznanie roszczenia w postępowaniu grupowym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.