Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:
Przewodniczący: SSA Renata Szelhaus (spr.)
Sędziowie: SSA Anna Kubasiak, SSA Genowefa Glińsk
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy […] przeciwko Skarbowi Państwa – Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Warszawie o zapłatę na skutek zażalenia powodów na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydział Pracy z dnia 21 października 2015 r., sygn.. akt XXI P 70/15
postanawia:
oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 21 października 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy odrzucił pozew (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Warszawie o odszkodowanie.
W uzasadnieniu Sąd Okręgowy podniósł, że R. L., działający jako reprezentant grupy 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej, wystąpił z pozwem wniesionym w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Spraw Wewnętrznych o odszkodowanie z tytułu braku waloryzacji wynagrodzeń w latach 2009 – 2014. Reprezentant grupy wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy podzielonych na 101 podgrup kwot stanowiących równowartość wysokości utraconych przez powodów wynagrodzeń oraz skapitalizowanych odsetek ustawowych – o łącznej wartości 4.127.228,93 zł, szczegółowo wskazanych w pozwie.
W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, tj. braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej wskazanych w pozwie za okres od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku.
Jako podstawę faktyczną roszczeń strona powodowa wskazała brak waloryzacji wynagrodzeń grupy objętej pozwem, w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku, oraz brak wypłaty kwot związanych z waloryzacją uposażeń oraz należnych odsetek ustawowych. Strona powodowa jako podstawę prawną powołała przepisy art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku, art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku, art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku w zw. z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw.
Reprezentant grupy stwierdził nadto, że istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem tj. od dnia 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku, który wynosił:
Pozwany Skarb Państwa – Minister Spraw Wewnętrznych zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o odrzucenie pozwu jako niedopuszczalnego ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego.
Pozwany wskazał, że brak jest podstaw do rozpoznania niniejszej sprawy w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”), gdyż zgłoszone roszczenia nie są objęte normą art. 1 ust 2 ustawy, bowiem źródłem szkody jest nie zrealizowanie wypłaty wynagrodzeń w wysokości wynikającej z ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Jak podkreślił pozwany Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 roku (sygn. akt III PK 87/13) stwierdził, że w przypadku gdy spór dotyczy wysokości wynagrodzeń a nie mechanizmu jego ustalania, nie jest konieczne odwoływanie się do odpowiedzialności deliktowej. Pozwany zaznaczył, iż przyjmują argumentacje powodów, że przepisy prawa przewidywały obligatoryjna waloryzację wynagrodzeń, to po ich stronie powstało roszczenie o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia, które jest niezależne od działania funkcjonariuszy państwowych.
Zdaniem pozwanego „zamrożenie” waloryzacji uposażeń w latach 2011 – 2014 wynikało z treści samych ustaw budżetowych, a więc nie dotyczyło zaniechania jakiegokolwiek funkcjonariusza, w szczególności Ministra Spraw Wewnętrznych. Pozwany zaznaczył także, iż zgodnie z treścią art. 4171 § 1 k.c. jeżeli szkoda powstała w związku z wydaniem aktu normatywnego jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, natomiast powodowie nie powołali prejudykatu w postaci orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
W pozostałej części uzasadnienia pozwany odniósł się do braku merytorycznej zasadności roszczeń i wskazał podstawy do ich oddalenia.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Pozew w postępowaniu grupowym podlega odrzuceniu.
Kwestię prowadzenia procesu w postępowaniu grupowym reguluje u.d.p.g. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 u.d.p.g. co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie. Przepis art. 1 ust. 2 doprecyzowuje, iż ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.
Zwrócić należy uwagę, że w pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew. Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkiej przesłanki wynikające z art. 1 ustawy.
Rozważając kwestię czy zgłoszone w przedmiotowej sprawie dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, Sąd doszedł do przekonania, iż strona powodowa zgłosiła wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże roszczenie procesowe oparte zostało na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego roszczenie każdego z powodów oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych. Zaznaczyć bowiem należy, iż kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetki ustawowe skompensowane na dzień wniesienia pozwu, które w ocenie strony powodowej należne są za opóźnienie w zapłacenie roszczenia podstawowego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2011 roku (I ACz 1235/11) w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone roszczenia jednego rodzaju (o świadczenie lub ustalenie), a w przypadku roszczeń o świadczenie pieniężne (w postaci zryczałtowanej wysokości), które wynikają z odwołania się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów taką grupę tworzących.
Podkreślenia wymaga, iż zgłoszenie przez każdego z powodów w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (odszkodowanie oraz skompensowane odsetki ustawowe) doprowadziło do naruszenia dyspozycji art. 2 ust. 1 ustawy zgodnie, z którą postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Analizując sposób ujednolicenia roszczeń, Sąd zwrócił uwagę, iż strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości żądanych odsetek ustawowych jednego członka grupy z wyższą wartością odsetek ustawowych do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. W istocie więc wysokość odszkodowania, stanowiącego roszczenie podstawowe, pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy (brak w tym zakresie podgrup) i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidulnego określenia wobec każdego z powodów. Następnie od tak ustalonych wartości waloryzowanego wynagrodzenia Sąd musiałby określić wysokość skompensowanych odsetek ustawowych znów indywidualnie dla każdego powoda, co dopiero pozwalałoby ustalić prawidłowość ujednolicenia grupy. Wydaje się, że ratio legis postępowania grupowego nie obejmuje możliwość dochodzenia dwóch roszczeń pieniężnych i ujednolicania roszczeń nie poprzez wspólne okoliczności sprawy, ale poprzez ograniczenie części skompensowanych odsetek ustawowych.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 roku (V ACz 354/13, KSAG 2014/2/161-169) wskazał, iż wspólne okoliczności sprawy, w rozumieniu art. 2 u.d.p.g., stanowiące o dopuszczalności ujednolicenia roszczeń w ramach tworzonych podgrup, to okoliczności, które są wspólne, czyli takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych podgrup. W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń.
W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, iż nie ma wątpliwości, że reprezentant grupy nie powołał żadnych okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich utworzenie. Kwestia braku waloryzacji wynagrodzeń, wspólna dla wszystkich powodów, w żaden sposób nie odnosi się do kwestii tworzenia podgrup. Jak wskazano uprzednio w istocie to roszczenie główne (brak waloryzacji wynagrodzenia) pozostaje w różnej wysokości dla każdego z powodów, a więc powodowie decydując się na prowadzenie procesu w postępowaniu grupowym, powinni byli dokonać ujednolicenia roszczeń w odniesieniu do nich wszystkich, bez uwzględniania dwóch różnych rodzajowo świadczeń pieniężnych i bez możliwości podziału na mniejsze grupy.
W konsekwencji strona powodowa nie wskazała zasad ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych członków grupy lub podgrup, o czym stanowi art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy. Powodowie dołączyli natomiast do pozwu oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.
Sąd Okręgowy stwierdził nadto, iż powodowie, odwołując się formalnie do prawidłowego zakresu przedmiotowego ustawy dotyczącego czynu niedozwolonego, faktycznie roszczenia swoje wywodzą nie z faktu czynu niedozwolonego (art. 417 § 1 k.c.) ale z faktu braku wypłaty zwaloryzowanej wysokości wynagrodzeń w latach 2009 – 2010 oraz niewypłacenia podwyższonego wynagrodzenia w tym okresie, w kolejnych latach 2011 – 2014. Sąd ocenił w tym przypadku nie tyle powoływaną podstawę prawną pozwu grupowego (czyn niedozwolony) ile okoliczności faktyczne przytoczone przez stronę powodową jako podstawa roszczenia.
Przepisy ustawy w art. 1 ust. 2 zawierają natomiast ograniczenia o charakterze przedmiotowym zgodnie, z którymi w postępowaniu grupowym mogą bowiem być dochodzone roszczenia o ochronę konsumentów, roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych. Roszczenia powodów nie zostały określone formalnie jako żądanie odszkodowania w oparciu o dyspozycję art. 417 § 1 k.c., który stanowi o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Powodowie opisując podstawę faktyczną nie wskazali przy tym zaniechania władzy publicznej, gdyż w istocie stosowne przepisy odnoszące się do waloryzacji wynagrodzeń znajdują się zarówno w ustawie o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowe, jak i w każdej z powołanych ustaw budżetowych. Powodowie nie twierdzą także by szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego i nie odwołali się w zakresie faktycznych podstaw roszczeń do art. 4171 § 4 k.c.
Jak wskazuje reprezentant grupy zasady i terminy podwyższania wynagrodzeń powodów jako funkcjonariuszy Służby Granicznej określone zostały w ustawie z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 4 tej ustawy, od 2010 roku kwoty bazowe waloryzowane są corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, zaś w myśl art. 6 ustawy podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym, m.in. dla funkcjonariuszy Służby Granicznej stanowią wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej, oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. W konsekwencji twierdzenie pozwu opera się na założeniu, że jeżeli w latach 2009 i 2010 nastąpiłaby waloryzacja wynagrodzeń powodów, to również w latach 2011 -2014 nastąpiłby wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami art. 6 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, pomimo wskaźnika 100% zawartego w ustawie budżetowej.
Przy takim uzasadnieniu faktycznym pozwu Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) w razie potencjalnego pokrzywdzenia danego pracownika nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, gdy naruszenie przepisów o wynagradzaniu spowodowane jest niezgodnym z imperatywnymi przepisami zaniżeniem wysokości wynagrodzenia. Takie działanie może być naprawione poprzez wniesienie powództwa o zapłatę wynagrodzenia. Odwołując się do wywodu Sądu Najwyższego wskazanego w powołanym wyroku, Sąd stwierdza, że skoro wysokość wynagrodzenia określają przepisy prawa – podane przez powodów okoliczności wymagają zweryfikowania na gruncie przepisów o wynagrodzeniach funkcjonariuszy, bez potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej. Potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń związane z niedokonaniem w 2009 i 2010 roku waloryzacji winno być więc przedmiotem sporu o wynagrodzenie. Powodowie wskazują wprawdzie na zawiniony bezczynnością pozwanego brak zastosowania ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego, jednak dochodzone roszczenia są roszczeniami o wysokość wynagrodzenia a nie o odszkodowanie. Kontrowersje dotyczą bowiem zarzucanego braku zastosowania wobec powodów ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego w 2009 i 2010 roku – co uniemożliwia rozstrzyganie sprawy w sporze grupowym.
Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny rozważając zgodność z Konstytucją przepisów uniemożliwiających waloryzację wynagrodzeń sędziów w 2012 roku w sprawie K 1/12 (orzeczenie z 12 grudnia 2012 roku) wskazał, że dopuszcza w związku z tym zarówno ingerencję w sferę praw nabytych (wyrok o sygn. K 9/00 oraz wyroki z 9 kwietnia 2002 roku, sygn. K 21/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 17 i 20 stycznia 2010 roku o sygn. Kp 6/09, OTK ZU nr l/A/2010, poz. 3), jak i ustanowienie przepisów niekorzystnie ingerujących w treść ukształtowanych stosunków prawnych (wyrok w sprawie K 22/96), a także mniej korzystne zasady waloryzacji świadczeń z ubezpieczeń społecznych (wyroki z 22 października 2001 roku, sygn. SK 16/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 214 i wyrok w sprawie P 9/05). Trybunał Konstytucyjny przyznał zachowaniu równowagi budżetowej pierwszeństwo przed ochroną praw nabytych w odniesieniu do przejściowego zniesienia indeksacji i waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (orzeczenie o sygn. K 18/92 i wyrok z 17 listopada 2003 roku, sygn. K 32/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 93). Rozważania Trybunału dotyczące powyższego zagadnienia uniemożliwiają zatem przypisanie Ministrowi Spraw Wewnętrznych bezprawności w zakresie braku zwaloryzowania wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Granicznej w latach 2009 – 2014, skoro pozwany związany był przepisami ustaw budżetowych, których zgodność z Konstytucją nie budzi wątpliwości Sądu w związku ze powołanym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego.
Porównanie podstawy faktycznej i prawnej podanej w pozwie z zakresem przedmiotowym ustawy zawartym w treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g., doprowadził Sąd do uznania, że jakkolwiek powołane w pozwie okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom dopuszczalności pozwu w pozwie grupowym, jednak faktyczne okoliczności uzasadniające roszczenie pozwu nie odnoszą się do czynu niedozwolonego, przez co pozew podlegał odrzuceniu.
Mając na uwadze całość rozważań Sąd Okręgowy odrzucił pozew na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2, art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 u.d.p.g.
Zażalenie na powyższe postanowienie wywiódł pełnomocnik powoda R. L. reprezentanta grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej wymienionych w pozwie. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:
– błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść Postanowienia polegający na przyjęciu, że roszczenie każdego z członków grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy przystąpili do Pozwu oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych, podczas gdy stan faktyczny i okoliczności sprawy dla każdego członka grupy funkcjonariuszy SG są takie same, tj. brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem, a tym samym nabycie prawa do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy w latach 2009 – 2014;
– obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 417 k.c. poprzez kwestionowanie możliwości jego zastosowania pomimo zaistnienia wszystkich przesłanek oraz obrazę art. 1 ust. 2 u.d.p.g. poprzez błędne zastosowania przepisów tego artykułu w postaci nieuprawnionego i dowolnego zawężania zakresu jego zastosowania odnośnie roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych z powołaniem się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) dotyczące odmiennego stanu faktycznego, gdyż Pozwany Sąd Okręgowy we wskazanej sprawie (III PK 87/13) działał zgodnie z prawem (i dlatego nie można stosować przepisów o delikcie z art. 18 1d Kodeksu pracy) oraz dotyczące zupełnie innych przepisów kształtujących wynagrodzenie, poza tym sprawa zawisła przed SN odnosiła się do jednego pracownika (porównującego swoje wynagrodzenie do wynagrodzeń innych pracowników pozwanego Sądu nie objętych Pozwem, będących w innej sytuacji faktycznej), w niniejszej sprawie 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej ma roszczenie oparte na tej samej podstawie faktycznej.
Mając powyższe na uwadze wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Reprezentant grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej R. L. oświadczył, że wszyscy członkowie grupy, którzy dochodzą roszczeń w niniejszym procesie należą do Związków Zawodowych Funkcjonariuszy Straży Granicznej. Każda z osób wymieniona w pozwie w postępowaniu grupowym o zapłatę złożyła na piśmie stosowne oświadczenie w tym zakresie, które zostało dołączone do Pozwu. W związku z powyższym, na podstawie przepisu art. 96 ust 1 pkt 8) ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, strona Powodowa nie jest zobowiązana do uiszczenia opłaty od Zażalenia: „Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych inspektor pracy oraz związki zawodowe w sprawach z zakresu prawa pracy.”
Żalący wniósł ponadto o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego od strony przeciwnej według norm przepisanych.
W uzasadnieniu zażalenia podniósł, że w ocenie strony Powodowej opisane Postanowienie nie jest słuszne. Sąd popełnił poważny błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść Postanowienia polegający na przyjęciu, że roszczenie każdego z członków grupy funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy przystąpili do Pozwu oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych, podczas gdy stan faktyczny i okoliczności sprawy dla każdego członka grupy funkcjonariuszy SG są takie same, tj. brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem, a tym samym nabycie prawa do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy. Wszyscy funkcjonariusze Straży Granicznej mają tożsame roszczenie jeśli chodzi o czasokres tj. od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku. Do wszystkich funkcjonariusze Straży Granicznej mają także zastosowanie te same przepisy prawne, chociaż w zakresie oceny dopuszczalności postępowania grupowego rozstrzyga kwestia oparcia roszczeń na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
Sąd dokonując ustaleń stracił z pola widzenia, iż Powodowie domagają się odszkodowania w oparciu o art. 417 KC stanowiącym o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, w przedmiotowej sprawie wskazuje się na zaniechanie. Na wysokość odszkodowania każdego członka grupy funkcjonariuszy składa się kwota będąca równowartością waloryzacji oraz odsetek i jest to wartość jednorodna. Nie ma mowy o różnych podstawach faktycznych i prawnych, ani tym bardziej o dwóch roszczeniach pieniężnych, o których pisze Sąd w uzasadnieniu zaskarżanego Postanowienia. Argumenty podnoszone przez Sąd nie mają oparcia ani w argumentacji złożonego Pozwu ani pisma przygotowawczego. Ponadto argumenty Sądu są bezprzedmiotowe w kontekście wymagań stawianych przez ustawodawcę, tj. oparcia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w doktrynie członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie – m.in. o zasądzenie świadczenia. Ta sama podstawa faktyczna powództwa, zachodzi, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem poszczególnych członków – w niniejszej sprawie przecież w tej kwestii nie ma najmniejszych wątpliwości.
Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń (postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 maja 2011 roku, II C 1693/1). Jeśli chodzi o roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to są to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto), lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo), zob. Sieradzka Małgorzata, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. II, LEX 2015 – komentarz, stan prawny: 25 maja 2015 roku.
Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 roku – sygn. I ACz 464/13: „Roszczeniu oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń”, LEX nr 1324836. W przedmiotowej sprawie roszczenia członków grupy mają taką samą podstawę faktyczną.
Podkreślić należy, że w analogicznych sprawach w omawianych kwestiach, czyli istnienia takiej samej podstawy faktycznej roszczenia wypowiedziały się już również sądy warszawskie. W pierwszej Instancji orzekający Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w sprawie o sygn. XXI P 32/13 – postanowienie z dnia 28 listopada 2014 roku, która także dotyczyła waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej nie miał najmniejszych wątpliwości, że roszczenie objęte pozwem oparte są na tej samej podstawie faktycznej związanej z zarzucanym brakiem dokonania waloryzacji wynagrodzeń. Stanowisko w tym zakresie potwierdził rozpatrujący zażalenie złożone we wskazanej sprawie Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. III APz 25/15 w postanowieniu z dnia 26 sierpnia 2015 roku.
Jeżeli chodzi o zasady tworzenia podgrup Ustawodawca poza wskazaniem, iż muszą do podgrupy przynależeć co najmniej dwie osoby, nie wskazuje żadnych ograniczeń. Jest tak dlatego gdyż istotą tworzenia podgrup jest zachowanie ekonomii procesowej. Wysokość roszczeń pieniężnych w niniejszej sprawie została ujednolicona wyłącznie na potrzeby postępowania grupowego, według klucza tożsamości wysokości roszczenia. Przepisy art. 2 ust. 2 u.d.p.g. stosuje się bowiem, gdy niemożliwe jest ujednolicenie roszczeń wszystkich członków w ramach grupy. Członkowie poszczególnych grup/podgrup mogą dochodzić innych roszczeń w odrębnym postępowaniu, zob. Uzasadnienie ustawy, str. 15; Małgorzata Sieradzka: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Komentarz”, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, str. 118.
Sąd Najwyższy w jednym z wyroków wypowiedział się na temat podstaw ekonomii procesowej, wskazując, że u jej podstaw „leżą wymagania, aby funkcjonowanie organów sprawiedliwości kształtował się pod znakiem minimum kosztów społecznych związanych z przeprowadzeniem procesu cywilnego z maksimum jego jurydycznej i społecznej efektywności” – wyrok SN z dnia 5 stycznia 1973 roku, II CR 625/72, LEX nr 7203.
W doktrynie podnosi się możliwość zastosowania przez Sąd w postępowaniu grupowym w kontekście ujednolicania roszczeń w ramach grup bądź podgrup przepisów art. 322 k.p.c. – tj. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej (ryczałtowe odszkodowanie) – mimo że żądana w pozwie kwota nie jest możliwa do udowodnienia (zob. Małgorzata Sieradzka: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Komentarz”, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, str. 117).
Ponadto Sąd dopuścił się obrazy przepisów prawa materialnego tj. art. 1 ust. 2 ud.p.g. poprzez błędne zastosowania przepisów tego artykułu w postaci nieuprawnionego i dowolnego zawężania zakresu jego zastosowania.
Strona Powodowa w Pozwie i piśmie przygotowawczym szczegółowo wykazała istnienie przesłanek uzasadniającej dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym, o czym będzie mowa w dalszej części Zażalenia.
W złożonym Pozwie szczegółowo zostały opisane składniki uposażeń funkcjonariuszy (uposażenie zasadnicze i dodatki do uposażenia zasadniczego), zasady oraz podstawy prawne (stosowne Rozporządzenia Ministra właściwego do spraw wewnętrznych wydawane w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy) określające grupy zaszeregowania poszczególnych stanowisk oraz odpowiadające im mnożniki przeciętnego uposażenia stanowiące uposażenie zasadnicze, z uwzględnieniem zróżnicowania wymogów kwalifikacyjnych oraz specyfiki służby na poszczególnych stanowiskach w różnych rodzajach jednostek organizacyjnych. Ponadto w Pozwie wskazane zostały przepisy obowiązujące w okresie objętym Pozwem (Rozporządzenia Rady Ministrów), na podstawie których wyliczana zostaje wielokrotność kwoty bazowej stanowiącej uposażenie funkcjonariuszy.
Podstawę prawna żądania złożonego Pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit, a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 1 stycznia 2010 roku, jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit, a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2010 r. do 31 października 2012 roku, które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku.
Stosownie do przywołanych przepisów podstawę wynagrodzeń dla funkcjonariuszy Straży Granicznej stanowią wynagrodzenia z poprzedniego roku zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.
Istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem tj. od dnia 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku:
–103,9 % – art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku;
–101,00 % – art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku;
–100,00 % – art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku;
–100,00 % – art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku;
–100,00 % – art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku;
–100,00 % – art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku.
W okresie od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku uposażenia funkcjonariuszy Straży Granicznej nie zostały zwaloryzowane.
Wskaźnik 103,9 % to dla strony Powodowej procent o jaki powinny wzrosnąć uposażenia funkcjonariuszy SG w 2009 roku. Odpowiednia wartość w roku 2010 to 101,00 %. Średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w latach 2011, 2012, 2013 i 2014 to 100,00 %. Jeżeli w latach 2009 i 2010 została by przeprowadzona waloryzacja to również w latach 2011 – 2014 nastąpi wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami art. 6 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw pomimo wskaźnika 100,00 %. Jest tak dlatego, że zgodnie z przywołanym przepisem podstawę wynagrodzeń dla funkcjonariuszy SG stanowią wynagrodzenia z poprzedniego roku zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.
W tym miejscu podkreślić należy brak zrozumienia podstawy roszczenia przez Sąd. Twierdzenie Pozwu nie opiera się, jak twierdzi Sąd w uzasadnieniu, na założeniu, że jeżeli w latach 2009 i 2010 nastąpi waloryzacja, to również w latach 2011 i 2012 nastąpi wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami wyrażonymi w cytowanych ustawach, zatem jest to potencjalne pokrzywdzenie. Omawiając te zagadnienia Sąd wydający postanowienie przytoczył na poparcie swoich racji orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13). Strona Powodowa opisała mechanizm obliczania kwoty waloryzacji. Nie ma natomiast mowy w przedmiotowej sprawie o potencjalnym, lecz rzeczywistym braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy SG.
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) dotyczy odmiennego stanu faktycznego, gdzie Pozwany we wskazanej sprawie działał zgodnie z prawem i dlatego Sąd Najwyższy wykluczył stosowanie przepisów o delikcie z art. 18 3d Kodeksu pracy. W sprawie, którą rozpatrywał Sąd Najwyższy, mają też zastosowanie zupełnie inne przepisy kształtujące wynagrodzenie, poza tym sprawa zawisła przed SN dotyczyła jednego pracownika (porównującego swoje wynagrodzenie do wynagrodzeń innych pracowników pozwanego Sądu nie objętych Pozwem, będących w innej sytuacji faktycznej), w niniejszej sprawie 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej ma roszczenie oparte na tej samej podstawie faktycznej.
Sąd wydający Postanowienie w niniejszej sprawie pisze w uzasadnieniu, że „zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13) w razie potencjalnego pokrzywdzenia danego pracownika nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej.” Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy nie uzupełnia jednak wywodu o to, że SN podkreśla, że „zgodne z prawem ustalenie wysokości wynagrodzenia sędziowskiego nie oznacza ani nie narusza zakazu dyskryminacji lub zasady równego traktowania sędziów, przeto bezpodstawne są roszczenia odszkodowawcze sędziego oparte na podstawie art. 18 Jd w zw. z art. 5 KP”. Istotą stanowiska SN jest zatem wykluczenie potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, ale z tego powodu, że działania pozwanego są zgodne z prawem.
W niniejszej sprawie Strona powodowa nie domaga się odszkodowania za naruszenie równego traktowania w zatrudnieniu, ani nie kwestionuje przepisów o waloryzacji. Między porównywanymi sprawami – niniejsza i rozpatrywana przez Sąd Najwyższy (III PK 87/13) nie ma żadnej, nawet dalekiej analogii.
To ustawodawca decyduje o tym jakie sprawy mogą być rozpoznawane w postępowaniu grupowym i skoro nie zawęża zakresu roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych to Sąd orzekający nie może samodzielnie tego zakresu zmieniać. Tym bardziej powołując się na notabene nieadekwatne orzecznictwo.
Sąd przywołał w Uzasadnieniu Postanowienia ponadto Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku, wydany w sprawie o sygn. akt: K 1/12 jakoby dla uwypuklenia podnoszonej w orzecznictwie konieczności utrzymania równowagi budżetowej i zdolności państwa do wywiązywania się z obowiązków, jednakże jak strona Powodowa wielokrotnie podkreślała nie kwestionuje ustaw budżetowych i ujętych w nich średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, lecz jedynie brak przeprowadzenia waloryzacji na podstawie ustaw budżetowych.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku (K 1/12) dotyczy ustalenia zgodności z Konstytucją art. 22 i 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, które wprost określały podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego i sędziego Sądu Najwyższego w 2012 roku w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS. Jak zostało podniesione powyżej strona Powodowa nie kwestionuje żadnych przepisów, dlatego powoływanie się przez Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w Uzasadnieniu Postanowienia na wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest adekwatnym przykładem wzmacniającym stanowisko Sądu.
Opisany w Pozwie stan faktyczny wskazuje na zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 KC) podmiotu odpowiedzialnego za realizację wypłaty uposażeń w zagwarantowanej przepisami prawnymi wysokości.
Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych znajdują się w katalogu spraw przewidzianych przez ustawodawcę w art. 1 ust. 2 u.d.p.g.
Komendant Główny Straży Granicznej jest centralnym organem administracji rządowej podległym ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 roku o Straży Granicznej).
Ponadto zgodnie z brzmieniem przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw: „upoważnia się ministra właściwego do spraw finansów do dokonywania przeniesień kwoty środków na uposażenia, nagrody roczne i pozostałe należności żołnierzy funkcjonariuszy – między częściami i działami – odpowiednio na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Agencji Wywiadu oraz Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego” (art. 10 a), Minister Spraw Wewnętrznych ma zatem bezpośredni wpływ na przeznaczenie środków z budżetu państwa na potrzeby resortu, którym zawiaduje w tym waloryzację uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej.
Po nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego w części dotyczącej odpowiedzialności deliktowej ustawą z 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw przesłanką odpowiedzialności z art. 417 KC jest wykonywanie władzy publicznej niezgodne z prawem, przez co należy rozumieć to, iż wykonującemu władzę publiczną bez względu na sposób i formę działania bądź zaniechania można zarzucić działanie albo zaniechanie z naruszeniem prawa. Za wyrządzoną szkodę wynikającą z wykonywania władzy publicznej odpowiada osoba prawna, z którą związana jest jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna wykonująca uprawnienia władzy publicznej, tak np. w: Komentarz do kodeksu cywilnego Księga trzecia Zobowiązania tom 1″, Gerard Bieniek, Helena Ciepła, Stanisław Dmowski, Jacek Gudowski, Krzysztof Kołakowski, Marek Sychowicz, Tadeusz Wiśniewski, Czesława Żuławska, pod red. Gerarda Bieńka, wyd. 7, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, str. 281 i nast. Przyjmuje się, że każda czynność cywilnoprawna państwowej jednostki organizacyjnej jest de iure civili czynnością Skarbu Państwa, czyli stosownie do wyjaśnień Sądu Najwyższego poczynionych w orzeczeniu z 11 maja 1999 r., sygn. I CKN 1148/97 „Skarb Państwa stanowi scalony i o jednolitym charakterze podmiot; niezależnie od liczby wskazanych w pozwie i w orzeczeniu sądowym jednostek organizacyjnych, stroną jest zawsze Skarb Państwa, a nie wskazane jednostki’, niepubl. przytoczone w: „Komentarz do kodeksu cywilnego Księga trzecia Zobowiązania tom 1″, Gerard Bieniek, Helena Ciepła, Stanisław Dmowski, Jacek Gudowski, Krzysztof Kołakowski, Marek Sychowicz, Tadeusz Wiśniewski, Czesława Żuławska, pod red. Gerarda Bieńka, wyd. 7, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, str. 283.
Po wskazanej nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego w części dotyczącej odpowiedzialności deliktowej ustawą z 17 czerwca 2004 roku określa się zasady odpowiedzialności w zestawieniu treść art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którą odpowiedzialność za niezgodne z prawem działania organów władzy publicznej nie wymaga zawinienia sprawcy szkody. Przepis art. 417 k.c. w aktualnym ujęciu również uniezależnia od winy władz publicznych przypisanie im obowiązku naprawienia szkody. W piśmiennictwie przypisanie odpowiedzialności za sam skutek bezprawnego zachowania, zatem niezależnie od oceny strony podmiotowej, określane jest mianem odpowiedzialności na zasadzie ryzyka albo odpowiedzialności na zasadzie bezprawności, tak np. Adam Olejniczak w: „Komentarz do art. 417 Kodeksu cywilnego”, w: Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Kozieł G., Olejniczak A., Pyrzyńska A., Sokołowski T. „Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna”, LEX, 2014.
Sąd próbował już na tym etapie merytorycznie ocenić sprawę – świadczą o tym dywagacje w zakresie zaniechania władzy publicznej w kontekście art. 417 k.c. Notabene Powód opisując stan faktyczny wskazał właśnie na zaniechanie władzy publicznej (z niewiadomych przyczyn Sąd temu zaprzecza). Merytoryczna weryfikacja zasadności roszczenia może nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (art. 11 ustawy).
Omawiając cele postępowania grupowego w uzasadnieniu projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym zaakcentowano stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu oraz ułatwienie dostępu do sądu w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim postępowaniu jest korzystniejsze dla zainteresowanego niż indywidualne występowanie z własnym roszczeniem (np. w przypadku dochodzenia małych kwotowo roszczeń od jednego sprawcy szkody) i dzięki temu zwiększa efektywność ochrony sądowej. Ponadto w polu uwagi należy mieć cele, istotne nie tylko dla samych zainteresowanych stron sporu, ale także wymiaru sprawiedliwości, przede wszystkim ekonomię wymiaru sprawiedliwości czy ujednolicenie rozstrzygnięć w podobnych sprawach. Dzięki postępowaniu grupowemu odciąża się sądy od rozpatrywania wielu podobnych spraw, Projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, str. 2 i 3, dostępny np. na stronie WWW: bip.kjwm.gov.pl/download.php?s=75&id=1052. Niewątpliwie niniejszy pozew wychodzi na przeciw wskazanym celom.
Reasumując roszczenie objęte niniejszym pozwem należy do katalogu roszczeń, które mogą być dochodzone w postępowaniu grupowym. Stosownie do brzmienia przepisów u.d.p.g., postępowanie takie jest możliwe wówczas, gdy spełnione są następujące przesłanki:
Wszyscy objęci pozwem funkcjonariusze Straży Granicznej domagają się waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek ustawowych, co spełnia pierwszy warunek. Grupa w imieniu której reprezentant dochodzi roszczeń składa się z 375 osób, a tym samym spełniony jest drugi z warunków. Wszystkie roszczenia wynikają z braku przeprowadzenia waloryzacji wynagrodzeń grupy objętej pozwem w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku oraz brakiem wypłaty kwot związanych z waloryzacją uposażeń oraz należnych odsetek od nie zapłaconych kwot w terminie. Funkcjonariusze Straży Granicznej nabyli prawo do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy, co wynika z przepisów art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 roku (art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 roku; art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku; art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku, art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku; art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 roku; w zw. z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Roszczenia objęte pozwem należy zatem zakwalifikować jako oparte na takiej samej podstawie faktycznej i prawnej. Roszczenie opiera się na odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa, a zatem mieści się w katalogu spraw przewidzianych do rozpatrzenia w ramach postępowania grupowego. Z racji braku zawężenia podmiotowego ustawy należy przyjąć możliwość korzystania z powództw grupowych w szerokim zakresie nie tylko przez konsumentów, lecz także inne kategorie podmiotów prawa cywilnego, tak też np. Małgorzata Sieradzka: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Komentarz”, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, str. 74.
W odpowiedzi na powyższe zażalenie w imieniu pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Spraw Wewnętrznych, za który czynności procesowe wykonuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa pełnomocnik wniósł o oddalenie zażalenia powoda w całości jako bezzasadnego, o zasądzenie od powoda – reprezentanta grupy na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej stosownie do art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych.
W uzasadnieniu podniósł, że w ocenie pozwanego Skarbu Państwa zażalenie skarżącego powoda jest bezpodstawne i powinno podlegać oddaleniu, bowiem postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 października 2015 roku sygn. akt XXI P 70/15 odpowiada prawu.
Prawidłowo Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia nie mieszczą się zakresie przedmiotowym u.d.p.g. wskazanym w treści art. 1 ust. 2 tej ustawy.
Pomimo, że powód wskazuje w zażaleniu, podobnie jak i wcześniej w pozwie, na zawiniony bezczynnością pozwanego brak zastosowania mechanizmu waloryzacyjnego i przywołuje w tym celu w podstawie prawnej przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 417 k.c.), to jednak dochodzone roszczenia kryją żądanie co do wysokości wynagrodzenia, a nie odszkodowania – jak słusznie zauważył to Sąd Okręgowy. Potencjalne zaniżenie wartości wynagrodzeń funkcjonariuszy Straży Granicznej związane z niedokonaniem w latach 2009 – 2014 waloryzacji jest elementem sporu o wielkość wynagrodzenia, a nie odszkodowania. Nie zmienia tego fakt skierowania powództwa przeciwko Skarbowi Państwa, który co oczywiste nie jest pracodawcą powoda ani członków grupy, bo w takim wypadku jest po prostu podmiotem nielegitymowanym biernie w sporze.
Nadto uwzględniając podstawę faktyczną i prawną żądań strony powodowej podnoszącej, że przepisy prawa przewidują obligatoryjną waloryzację wynagrodzenia (w zażaleniu – str. 6 – powód podkreśla: „istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wynagrodzeń […]) stwierdzić trzeba, że taki stan powoduje powstanie roszenia o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia. W takim przypadku bowiem spór procesowy dotyczy wielkości wynagrodzenia.”
Wbrew twierdzeniom skarżącego prawidłowo Sąd Okręgowy w Warszawie odwołał się do argumentacji Sądu Najwyższego zawartej w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku (III PK 87/13), gdyż mimo, ze wyrok zapadł w sprawie o odszkodowanie za dyskryminacje w związku z naruszeniem zasady równego traktowania w zakresie wynagrodzenia za wykonywanie służby sędziowskiej, to zawiera znajdujące szersze zastosowanie wskazówki dotyczące ustalenia przedmiotu procesu.
Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że „w razie naruszenia imperatywnych przepisów o wynagrodzeniach sędziowskich sędzia powinien kontestować potencjalnie zaniżone wynagrodzenie przez wniesienie powództwa o wynagrodzenie, a nie o odszkodowanie. Skoro przedmiotem rozpoznanej sprawy o odszkodowanie nie był mechanizm ani sposób liczenia upływu kolejnych pięciu lat pracy na danym stanowisku sędziowskim, który jest wymagany do ustalenia sędziemu bezpośrednio wyższej stawki wynagrodzenia zasadniczego (art. 91 b § 3 pusp), przeto rozpoznanie i wyjaśnienie potencjalnych kontrowersji dotyczących zastosowania tego mechanizmu ustawowego wobec powódki, której później podwyższono stawkę wynagrodzenia zasadniczego do stawki szóstej, mimo że legitymowała się dłuższym stażem służbowym w pozwanym Sądzie niż trzech sędziów tego Sądu z krótszym stażem służby w Sądzie Okręgowym, którym wcześniej (niż powódce) ustalono wyższą szóstą stawkę wynagrodzenia zasadniczego, usuwał się spod kasacyjnego rozeznania w sprawie o odszkodowanie. […]”
Wskazaną przez Sąd Najwyższy regułę można zastosować w niniejszej sprawie: jeśli bowiem imperatywne przepisy ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej stanowią o podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku funkcjonariusza SG – jak wskazuje skarżący powód w zażaleniu (str. 6), to wysokość tego wynagrodzenia wymaga w procesie wyłącznie zweryfikowania na gruncie wskazanych przepisów, bez potrzeby do odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej.
Prawidłowo Sąd Okręgowy zauważył zatem, że potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń – zwłaszcza w latach 2009 i 2010 – związane z niedokonaniem waloryzacji winno być przedmiotem sporu o wynagrodzenie.
W konsekwencji niemożliwe jest – w świetle treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g. – dochodzenie roszczeń strony powodowej w niniejszej sprawie w postępowaniu grupowym.
W niniejszej sprawie brak jest podstaw dla rozstrzygania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym, ze względu na brak spełnienia przesłanki jednorodzajowości roszczeń członków grupy, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.
Skarżący powód swoje przekonanie o jednorodzajowości roszczeń w niniejszej sprawie opiera na założeniu, że wystarczy zgłosić żądanie naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, a już spełniona zostaje przesłanka określona w art. 1 ust. 1 ustawy. Prezentuje on pogląd, że w niniejszej sprawie za jednorodzajowością roszczeń przemawia kwalifikacja stosunku prawnego, z którego wynikają wszystkie zgłoszone roszczenia członków grupy, jako tzw. deliktu władzy publicznej.
Takie stanowisko nie uwzględnia jednak dalszych okoliczności faktycznych wypełniających przesłanki ewentualnej odpowiedzialności deliktowej, mianowicie okoliczności kształtujących związek przyczynowy i samą szkodę (jej wielkość) mającą wynikać z tego zdarzenia, indywidualnie kształtowanych przez konkretne i indywidualne warunki umowy o pracę i sposobu jej wykonywania zawartej przez powoda, jak i indywidualnie przez każdego członka grupy.
Prawidłowo Sąd Okręgowy podkreślił, iż w niniejszej sprawie w istocie wielkość szkody, a co za tym idzie wysokość odszkodowania stanowiącego roszczenie podstawowe, pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidualnego określenia wobec każdego z grupy powodowej. A następnie od tak ustalonych wartości zwaloryzowanego wynagrodzenia Sąd musiałby określić wysokość skompensowanych odsetek znów indywidualnie dla każdego członka grupy.
Już sama ta okoliczność wyklucza jednorodzajowość roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g., a ponadto nie przechodzi weryfikacji wobec dalszych obostrzeń ustawowych przewidzianych w art. 2 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 2 tej ustawy.
W przypadku zgłoszenia do rozpoznania w postępowaniu grupowym roszczeń pieniężnych ustawa nakłada bowiem na powoda dodatkowe obostrzenia, dodatkowe wymogi formalne polegające na wykazaniu okoliczności wspólnych, które były i mogłyby być w przyszłości podstawą ujednolicenia roszczeń pieniężnych. Jak duże znaczenie ustawodawca przywiązuje do tego warunku świadczy treść art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy, który wśród obligatoryjnych wymogów pozwu ustanawia obowiązek wskazania zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup.
W niniejszej sprawie zatem szkoda jest nie tylko przesłanką odpowiedzialności, ale także warunkuje zgodnie z twierdzeniami pozwu przynależność do grupy. Fakt jej wystąpienia musi zostać udowodniony już we wstępnej fazie postępowania, żeby Sąd mógł stwierdzić, że w świetle art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy co najmniej 10 osób rzeczywiście przynależy do grupy, czy też co najmniej 2 osoby przynależą do konkretnej podgrupy. Jeżeli pewne okoliczności stanowią zarówno przesłanki orzekania co do istoty sprawy jak i dopuszczalności postępowania grupowego, ich wystąpienie powinno zostać udowodnione już na etapie badania dopuszczalności postępowania. Wielofazowość postępowania grupowego wymaga definitywne zbadania wszelkich okoliczności wpływających na dopuszczalność postępowania już na wstępnym etapie.
Słusznie zatem zauważył Sąd Okręgowy w Warszawie, że dopiero indywidualne ustalenie wielkości należnej waloryzacji, a potem indywidualne ustalenie wielkości skapitalizowanych odsetek dla każdego z członków grupy odrębnie pozwalało by na weryfikację prawidłowości ustalenia podgrup w niniejszej sprawie, co jest niezgodne z ratio legis art. 2 ust. 1 u.d.p.g.
Dokonując wykładni przepisów u.d.p.g. należy przede wszystkim pamiętać, że jest to regulacja o charakterze wyjątkowym, a zatem wszelkie przepisy wprowadzające odrębne od k.p.c. regulacje powinny być wykładane ściśle, gdyż wyjątki nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej. Dotyczy to także art. 2 ust. 1 ustawy statuującego wymóg wykazania wspólnych okoliczności sprawy przy ujednolicaniu roszczeń. Odstępstwa od tej zasady nie może uzasadniać nawet ogólny cel ustawy – przywoływany przez skarżącego. Postulat powszechności i efektywności nie może przesłonić zasadniczych elementów modelu postępowania grupowego przyjętego przez ustawodawcę, ani prowadzić do takiej interpretacji przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, że przełamują one reguły prawa materialnego.
Reasumując w niniejszej sprawie powód nie przedstawił żadnych okoliczności sprawy, które byłyby wspólne dla poszczególnych członków podgrup, a które jednocześnie miałyby znaczenie dla wysokości wskazywanej przez nich szkody. Powód poprzestał jedynie na ograniczeniu wysokości żądanych odsetek ustawowych tych członków grupy z wyższą wartością roszczenia do wielkości roszczenia członka tej podgrupy z bezpośrednio najniższą wartością żądanych odsetek. Takie ograniczanie wielkości roszczenia tylko do wspólnej wielkości kwoty żądanych odsetek nie stanowi wykazania wspólnych okoliczności sprawy w rozumieniu art. 2 u.d.p.g.
Pod pojęciem wspólnych okoliczności sprawy należy rozumieć okoliczności faktyczne, które w podobny sposób, co do mechanizmu i co do intensywności oddziaływania, powodują powstanie roszczeń materialnoprawnych członków grupy i wpływają na ich wysokość. Pamiętać bowiem należy, że zasady ujednolicania wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup wskazane w pozwie będą miały zastosowanie również do osób, które na skutek ogłoszenia podejmą decyzję o przystąpieniu do grupy. W ten sposób będzie też można określić, w ramach której podgrupy będą realizowane roszczenia przystępującej osoby. Brak pozwu w zakresie wymogu z art. 6 ust. 1 pkt 2 w zasadzie uniemożliwiał potencjalnym zainteresowanym przystąpieniem do grupy podjęcie świadomej decyzji o przystąpieniu do grupy, skoro nie znają kryteriów ujednolicenia roszczeń.
Ujednolicenie roszczeń zgłaszanych przez poszczególnych członków podgrup zostało dokonane przez wskazanie jednej kwoty w oderwaniu od jakichkolwiek wspólnych okoliczności sprawy determinujących, czy w ogóle mogących kształtować ich wysokość. Innymi słowy ujednolicenie to zostało sprowadzone do uśrednienia wysokości zgłoszonych w ramach podgrup żądań pieniężnych bez podania jakichkolwiek wspólnych elementów podstawy faktycznej pozwalających na połączenie w danej podgrupie żądań jej członków.
W wydanym zaskarżonym postanowieniu Sąd Okręgowy w Warszawie słusznie zatem podniósł, że reprezentant grupy nie powołał żadnych okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich utworzenie.
Z uwagi na powyższe należy wykluczyć, żeby wysokość roszczenia dochodzonego przez poszczególnych członków podgrupy z tytułu naprawienia szkody mogła być wyznaczona przez wspólne okoliczności sprawy i ujednolicona przy uwzględnieniu takiej samej zasady.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do uwzględnienia zażalenia, bowiem zaskarżone postanowienie odpowiada prawu.
Na wstępie należy zauważyć, że cel postępowania grupowego, na który położono szczególny akcent w zażaleniu, czyli względy ekonomii procesowej, może być zrealizowany również na gruncie uregulowanego w Kodeksie postępowania cywilnego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy w ramach postępowania, w którym występuje wielość podmiotów po stronie powodowej na skutek złożenia pozwu przez więcej niż jednego powoda lub na skutek połączenia spraw (pozwów) wywiedzionych przez pojedynczych powodów do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c. Nie może zatem ujść z pola widzenia wola ustawodawcy, który w odrębnej ustawie uregulował postępowanie w sprawach ściśle określonego w tej ustawie rodzaju i pod ściśle określonymi w tej ustawie warunkami. Do podstawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:
Brak spełnienia chociażby jednej z przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wyłącza możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. (szerzej o tym M. Sieradzka w: Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, LEX)
W niniejszej sprawie, jak wynika ze stanowiska Sądu Okręgowego i z akt sprawy, nie budziła wątpliwości przesłanka liczebności grupy (co najmniej 10 osób), bowiem powód R. L. występuje jako reprezentant grupy 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy uznał, że zgłoszone roszczenia są jednorodzajowe w tym znaczeniu, że są to roszczenia pieniężne. Nie są to jednak roszczenia oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej – i to mając na względzie żądanie „wyrównania braku waloryzacji” i odsetek ustawowych (s. 3 uzasadnienia), jak i odniesienie wskazanej podstawy faktycznej do wskazanej podstawy prawnej roszczenia (s. 4-6 uzasadnienia). Trafnie podniesiono w zażaleniu, że argumentacja Sądu Okręgowego powołująca się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 27 marca 2014 roku (IIIPK 87/13) i wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku (IK 1/12), a sprowadzająca do uznania, że nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej gdy można wystąpić z roszczeniem o wyrównanie wynagrodzenia wkracza w merytoryczne rozstrzyganie sprawy. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie „Sądy cywilne orzekają w granicach określonego przez stronę powodową żądania (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.). Elementem uzupełniającym owo żądanie są okoliczności faktyczne je uzasadniające (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.). Wskazywanie natomiast podstawy prawnej żądania nie jest konieczne, a jeżeli nawet taka podstawa zostanie określona, to nie jest dla sądu wiążąca. Jeśli jednak powód określa podstawę prawną roszczenia, a przytoczone okoliczności faktyczne nie wychodzą poza jej hipotezę, to musi się liczyć z tym, że jego żądanie zostanie poddane ocenie pod kątem zasadności wyłącznie w świetle hipotezy tej właśnie normy prawnej.” (wyrok z 12 marca 2015 roku I ACa 1365/14, LEX nr 1755242) Gdyby zatem w niniejszej sprawie przy określeniu jako podstawy prawnej roszczenia przepisem art. 417 k.c. (s. 58 pozwu) przytoczone okoliczności faktyczne nie wychodziły poza jego hipotezę, rzeczą Sądu byłoby zbadanie zasadności żądania w kontekście przesłanek zakreślonych wyłącznie w tej normie prawnej. Wyjście okoliczności faktycznych poza hipotezę wskazanej przez powoda normy prawnej wywołuje zaś inne skutki. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 września 2009 roku: „Jeżeli z powołanych w pozwie okoliczności faktycznych wynika, że roszczenie jest uzasadnione w całości bądź w części, to należy go w takim zakresie uwzględnić, chociażby powód nie wskazał podstawy prawnej albo przytoczona przez innego podstawa okazała się błędna.(…) Przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia niż wskazana przez strony, nie tylko że nie stanowi wyjścia poza granice żądania, wynikające z art. 321 § 1 k.p.c., ale stanowi zastosowanie niekwestionowanej w procesie cywilnym zasady „da mihi factum dabo tibi ius”. Zasadę dabo tibi ius należy rozumieć jako powinność wydania przez sąd orzeczenia, czyli realizowanie wymierzania sprawiedliwości, a nie jako regułę przesądzającą o wyborze właściwej kwalifikacji zdarzenia (hipotezy) w ramach ustawy, czyli lex.” (II CSK 189/09, LEX nr 564981) W niniejszej sprawie mamy jednak do czynienia ze szczególnym trybem postępowania – postępowania grupowego, które jest dopuszczalne jedynie w wąsko zakreślonym w ustawie rodzaju spraw – o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych. Dlatego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy trafnie uznał, że należy zbadać, czy żądanie pozwu mieści się w rodzaju spraw wymienionych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. – w tym konkretnym przypadku – w zakresie spraw z tytułu czynów niedozwolonych. W tym zaś zakresie należy odnieść się bezpośrednio do treści pozwu. Pozew zatytułowano „Pozew w postępowaniu grupowym o zapłatę” – bez sprecyzowania charakteru żądanego świadczenia pieniężnego. (s. 1 pozwu) Określenie żądania brzmi: „ wnoszę o zasądzenie od Pozwanego Skarbu Państwa na rzez Powoda kwoty 4.127.228,93 zł wraz z odsetkami, w tym: 1. Kwoty 20.640,96 zł wraz z odsetkami w wysokości 4.158,04 zł, łącznie 24.799,00 zł na rzecz K. B.;” i dalej analogicznie sformułowane żądania w odniesieniu do pozostałych 374 osób różniące się co do wysokości (s. 1-35 pozwu) – dalej bez sprecyzowania charakteru żądanego świadczenia pieniężnego. Po krótkim opisie stanu prawnego skonkretyzowano, że „podstawą prawną żądania niniejszego pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999r o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku, jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (…), które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku.” (s. 37 pozwu) – zatem przepisy, z których wynika roszczenie o wynagrodzenie (wyrównanie wynagrodzenia) pieniężne nadal nie zostało sprecyzowane. Dalej stwierdzono, że „istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy SG średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem.” (s. 37 pozwu) – co może sugerować, że idzie o odszkodowanie, tym bardziej, że na kolejnej stronie jest mowa o spowodowaniu „oczywistej szkody finansowej” a na stronie 58 uzasadnienia znajduje się ocena, że „Niewątpliwie opisany stan faktyczny obrazuje zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 k.c.) podmiotu odpowiedzialnego za realizację wypłaty uposażeń w zagwarantowanej przepisami wysokości.” ale żądanie nie zostało tak wprost sprecyzowane. Na str. 59 pozwu jest natomiast sformułowanie „W kwestii roszczenia o zapłatę kwot wynikających z waloryzacji uposażenia oraz należnych odsetek” – a kwoty wynikające z waloryzacji wynagrodzenia mieszczą się w pojęciu wynagrodzenia. Sprecyzowanie żądania znajduje się na stronie 61 pozwu w słowach „Wszyscy objęci pozwem funkcjonariusze Straży Granicznej domagają się waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek” Niewątpliwie z takim sprecyzowaniem żądania pozwu koreluje zawarty w pkt VI pozwu wniosek dowodowy „o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości w celu sprawdzenia poprawności wyliczeń waloryzacji wynagrodzeń funkcjonariuszy Straży Granicznej wymienionych w pozwie w okresie objętym pozwem, tj. od dnia 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2014 roku oraz należnych odsetek (…)” (s. 36 pozwu). W świetle tak sprecyzowanego w pozwie roszczenia nie ma potrzeby odnoszenia się przez Sąd odwoławczy do argumentacji Sądu Okręgowego i stron (w zażaleniu, w odpowiedzi na zażalenie) dotyczącej celowości wywodzenia roszczenia o wynagrodzenie w kontekście braku potrzeb do odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej oraz przywoływanych orzeczeń Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.
W świetle tak sformułowanego pozwu nie jest w ocenie Sądu Apelacyjnego trafny podniesiony w zażaleniu zarzut obrazy „przepisów prawa materialnego tj. art. 417 k.c. poprzez zakwestionowanie możliwości jego zastosowania (…) oraz obrazy art. 1 ust. 2 u.d.p.g. poprzez błędne zastosowanie przepisów tego artykułu w postaci nieuprawnionego i dowolnego zawężenia jego zakresu”, bowiem niezależnie przedstawionej przez Sąd Okręgowy argumentacji (o której mowa wyżej), wyprowadzony wniosek, iż sprecyzowane w pozwie żądanie waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek wywodzone na wskazanej w pozwie podstawie z art. 4 i 6 ust.1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń… (j.w.) nie mieści się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych jest, w ocenie Sądu Apelacyjnego, prawidłowy. Nie doszło również, w ocenie Sądu Apelacyjnego, do przekroczenia granic dopuszczalnego badania przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego poprzez wkroczenie w merytoryczną ocenę powództwa na gruncie art. 417 k.c., bowiem na tym etapie rzeczą Sądu jest zbadanie, czy jest zgłoszone roszczenie z tytułu czynów niedozwolonych, czy nie. W pozwie w niniejszej sprawie, pomimo ogólnikowego powoływania się na brak przeprowadzonej waloryzacji, który spowodował szkodę finansową powodów i odwołania się do odpowiedzialności deliktowej z art. 417 k.c., nie zostało wywiedzione roszczenie o odszkodowanie. Stanowisko Sądu Okręgowego jest co prawda niekonsekwentne, gdyż uznając, że „roszczenie procesowe oparte zostało na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych.” w jednym miejscu Sąd traktował o żądaniu wyrównania braku waloryzacji wynagrodzenia i odsetkach ustawowych skompensowanych na dzień wniesienia pozwu, a w innym miejscu o odszkodowaniu i skompensowanych odsetkach. (s. 3 uzasadnienia) Ta narracja „o odszkodowaniu” przyjęta przez Sąd, a następnie powielana przez strony w zażaleniu i odpowiedzi na zażalenie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma oparcia w aktach sprawy. Jak już bowiem wskazano wyżej, nie sformułowano w pozwie żądania odszkodowania, a jedynie żądanie zapłaty i to zapłaty kwot wynikających z waloryzacji uposażenia oraz należnych odsetek. Zatem z przyczyn omówionych wyżej podniesiony w uzasadnieniu zażalenia zarzut, że „Sąd dokonując ustaleń stracił z pola widzenia, iż Powodowie domagają się odszkodowania w oparciu o art. 417 k.c .(…)” przy jednoczesnym powoływaniu w tymże zażaleniu, że „Wszyscy objęci pozwem funkcjonariusze Straży Granicznej domagają się waloryzacji wynagrodzenia za wskazany w pozwie okres oraz należnych odsetek ustawowych” i „Podstawą prawną żądania złożonego Pozwu są przepisy art. 4 i 6 ust.1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń (…)” jest nieuzasadniony. Podnoszone w pozwie i zażaleniu podstawy faktyczne i podstawy prawne sugerować by mogły zgłoszenie dwóch roszczeń – o odszkodowanie z art. 417 k.c. i/lub o wynagrodzenie (waloryzację wynagrodzenia), co wykluczałoby jednak spełnienie przesłanki jednorodzajowości roszczeń członków grupy, określonego rodzaju sprawy – z tytułu czynów niedozwolonych oraz ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy.
Prawidłowe jest również, w ocenie Sądu Apelacyjnego, stanowisko Sądu Okręgowego sprowadzające się do oceny, że nie została spełniona także przesłanka ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Trafnie Sąd Okręgowy stwierdził bowiem, że strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości żądanych odsetek ustawowych jednego członka grupy z wyższą wartością odsetek ustawowych do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. Przesłanki „ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy” nie spełnia, w ocenie Sądu Apelacyjnego przyjęty w pozwie sposób ustalenia wysokości roszczenia tj. „wysokości obliczonej indywidualnie dla każdego członka grupy i ujednoliconej w podgrupach stworzonych według klucza tożsamości wysokości roszczenia. Wysokość żądania poszczególnych funkcjonariuszy Straży Granicznej uzależniona jest od stażu pracy, zajmowanego stanowiska, dodatków składających się na uposażenie. U osób, których wysokość całego roszczenia nie pozwoliła by znaleźć się w którejś ze stworzonych grup obniżono odpowiednio wartość odsetek, aby dostosować kwotę do najbardziej zbliżonej wysokością”. (s. 39-40 pozwu) Skoro bowiem ujednolicenie dotyczy wyłącznie kwoty odsetek, to sprawdzenie prawidłowości ustalenia pozostałej (zasadniczej) części roszczenia wymaga, jak przyznano w pozwie zbadania okoliczności indywidualnych każdego z wymienionych z pozwie funkcjonariuszy co do stażu pracy, zajmowanego stanowiska itd. Sprawdzenie zaś tych indywidualnych kwestii umożliwi dopiero ustalenie, że liczebność grup oraz podgrup jest zgodna z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.). Nie jest przy tym trafne stanowisko żalącego odnoszące się do art. 322 k.p.c., bowiem na podstawie określonych dokumentów jest możliwe ustalenie dokładnej wysokości należnego wyrównania z tytułu niewaloryzowanego wynagrodzenia i odsetek od niewypłaconego w tym zakresie w terminie wynagrodzenia.
Odnosząc się do podniesionego w zażaleniu argumentu, iż „w analogicznych sprawach w omawianych kwestiach (…) wypowiedziały się już sądy warszawskie. W pierwszej instancji orzekający Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w sprawie o sygn. akt. XXIP 32/13 (…) nie miał najmniejszych wątpliwości, że roszczenia objęte pozwem oparte są na tej samej podstawie faktycznej (…) Stanowisko w tym zakresie potwierdził rozpatrujący zażalenie (…) Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. akt III APz 25/15” trzeba wskazać, że wbrew twierdzeniom żalącego, wymienione wątpliwości istniały. Sąd Okręgowy w ww. sprawie odrzucił bowiem pozew, a Sąd Apelacyjny uchylił to postanowienie podkreślając, że „merytoryczne badanie sprawy jest niedopuszczalne na tym etapie sprawy, albowiem przesądza jej wynik, który to wynik może być dopiero efektem finalnym pozwu zbiorowego.” (fragment z uzasadnienia postanowienia ze sprawy IIIAPz 25/15) Jakkolwiek Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie podziela ww. pogląd, to jednak uważa, że w odniesieniu do rozpatrywanej sprawy nie ma on zastosowania.
Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.