Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie IV Wydział Cywilny z dnia 27 września 2019 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Magdalena Kubczak

Sędziowie:                      SSO Anna Tyrluk-Krajewska

SSO Tomasz Jaskłowski

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2019 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Ł. K. – reprezentanta grupy przeciwko bankowi (…) S.A. w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 5 marca 2018 r. Ł. K. – reprezentant grupy, wniósł o ustalenie w postępowaniu grupowym odpowiedzialności pozwanego wobec członków grupy za szkodę spowodowaną niedochowaniem obowiązków informacyjnych wynikających z przepisów prawa oraz z niewykonania umowy o świadczenie usług przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa przez (…) Banku S.A. – w przypadku członka grupy będącego konsumentem oraz umowy o świadczenie usługi przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa przez (…) Bank S.A. dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – w przypadku członka grupy będącego takim podmiotem, związanych z przyjmowaniem zleceń nabycia certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez cztery wymienione w pozwie fundusze. W pozwie zarzucono, iż członkowie grupy zawarli z pozwanym umowy o wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, za pośrednictwem pozwanego otrzymywali propozycje nabywania certyfikatów inwestycyjnych oraz za pośrednictwem pozwanego dokonywali zapisów na certyfikaty, przy czym pracownicy pozwanego nie udzielali klientom pełnych i rzetelnych informacji o rzeczywistym ryzyku inwestycji w fundusze (pozew).

W odpowiedzi na pozew, pozwany wniósł o:

1) odrzucenie pozwu,

2) oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu zarzucono, iż roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, albowiem nabywanie certyfikatów inwestycyjnych przez członków grupy dotyczyło różnych funduszy, ponadto istniały różnice w sytuacji faktycznej członków grupy (odpowiedź na pozew).

W piśmie z 12 sierpnia 2019 r. powód wniósł o nieuwzględnienie wniosku o odrzucenie pozwu.

Sąd zważył:

Stosownie do art. 6 ust. 1-2 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 573; dalej: „u.d.p.g.”), pozew powinien czynić zadość warunkom określonym w k.p.c., a ponadto zawierać:

1) wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym;

2) wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych także zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup;

3) w przypadku roszczeń pieniężnych określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup;

4) oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy.

Ponadto w przypadku żądania ustalenia odpowiedzialności na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g. – wskazanie roszczeń pieniężnych, których dochodzeniu służyć ma żądany wyrok, przy czym nie jest konieczne wskazywanie wysokości tych roszczeń.

Do pozwu należy dołączyć oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

W niniejszej sprawie zostały spełnione wyżej wskazane warunki.

W pozwie zawarto wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i oświadczenie, że powód działa jako reprezentant grupy.

W pozwie wskazano roszczenia – o odszkodowanie, których dochodzeniu ma służyć żądany wyrok (art. 6 ust. 1a u.d.p.g.). Do pozwu dołączono oświadczenia oraz umowę wymagane przez art. 6 ust. 2 u.d.p.g. (załącznik nr 3 oraz nr 1 do pozwu).

W pozwie wskazano okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). W pozwie wskazano 84 osoby, których roszczenia są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (załącznik nr 2 do pozwu).

Zostały zatem spełnione warunki formalne pozwu grupowego.

Przechodząc do oceny dopuszczalności wniesienia pozwu, należy stwierdzić.

Zgodnie z art. 4 ust. 1-3 u.d.p.g., powództwo wytacza reprezentant grupy, reprezentantem grupy może być osoba będąca członkiem grupy, przy czym reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy.

W niniejszej sprawie powództwo wytoczył Ł. K. będący zarazem członkiem grupy.

Zgodnie z art. 2 ust. 3-4 u.d.p.g., w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu. Uwzględniając żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia, sąd ustala okoliczności wspólne członkom grupy, stanowiące przesłanki dochodzonych przez nich roszczeń.

W pozwie wskazano, iż roszczenie dotyczy żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za zdarzenia w postaci niedochowania obowiązków informacyjnych wobec stron umowy – członków grupy, wynikających z przepisów prawa oraz z zawartych umów. Powód nie jest zatem zobligowany do wykazania interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 u.d.p.g., ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach.

W pozwie wskazano, iż podstawą odpowiedzialności pozwanego jest nienależyte wykonanie zobowiązania umownego obowiązków informacyjnych wynikających z umowy; w przypadku niedochowania obowiązków informacyjnych wynikających z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, podstawę odpowiedzialności pozwanego można zakwalifikować także jako czyn zabroniony.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dopuszczalność pozwu grupowego jest uzależniona od zgłoszenia żądania opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, a zgłoszone roszczenia mają być tego samego rodzaju. W pozwie wskazano, iż pozwany przekazywał klientom – stronom umów informacje wprowadzające w błąd, nierzetelne i nieprawdziwe, które miały zachęcać do nabywania certyfikatów inwestycyjnych wskazanych funduszy inwestycyjnych. Klientom nie udzielano informacji o rzeczywistym ryzyku inwestycji w fundusze, informacji o braku możliwości wykupu certyfikatów inwestycyjnych oraz informacji o braku obowiązywania udzielonej gwarancji. W konsekwencji pozwany ponosi odpowiedzialność za nabycie certyfikatów przez klientów oraz stratę wynikającą z utraty wartości certyfikatów oraz utratę zysków.

Roszczenia zgłoszone w pozwie spełniają warunek jednorodzajowości. Zgłoszono bowiem roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, prowadzące w dalszej konsekwencji do żądania o odszkodowanie wynikające alternatywnie – w przypadku wszystkich członków grupy – z niedochowania warunków umownych w zakresie informacyjnym lub warunków wynikających z przepisów bezwzględnie obowiązujących.

Za niezasadny należy uznać zarzut pozwanego, iż o braku tej samej lub takiej samej podstawy żądania miałaby decydować okoliczność, iż nabywane certyfikaty dotyczyły różnych funduszy: inwestowane środki pieniężne były wydatkowane na różne cele, certyfikaty różniły się przedmiotem inwestycji bazowych, szczegółowe zasady realizacji zleceń określały statuty oraz warunki emisji. Ten argument co najwyżej wyklucza istnienie tej samej podstawy faktycznej. Natomiast za zespół faktów prowadzący do wniosku o takiej samej podstawie faktycznej należy uznać zespół okoliczności, w jakich miało według twierdzeń pozwu dochodzić do podjęcia decyzji inwestycyjnej przez członków grupy, w tym informowania lub braku udzielania informacji klientom, z którym to zespołem okoliczności powód wiąże odpowiedzialność pozwanego. Okoliczność, iż klienci zawierali umowy dotyczące różnych funduszy nie ma znaczenia dla ustalenia tej podstawy, skoro według twierdzeń pozwu niezależnie do rodzaju funduszu klienci mieli nie uzyskiwać należnych informacji. Argument pozwanego byłby zasadny gdyby z nabywaniem certyfikatów poszczególnych funduszy miały wiązać się odmiennie zasady (przyjęta przez zobowiązanego do udzielania informacji procedura) udzielania informacji, bądź też gdyby z przepisów prawa lub umów wynikał odmienny „zestaw’’ informacji, które winny zostać udzielone. Powód powołuje się na to, iż treść poszczególnych wzorców umownych była taka sama dla wszystkich członków grupy.

Należało przyjąć, że w sprawie nie występuje ta sama podstawa faktyczna – z uwagi na zróżnicowanie zawieranych umów, natomiast występuje taka sama podstawa faktyczna – krąg okoliczności faktycznych dla wszystkich klientów jest taki sam: zdarzeniem rodzącym szkodę miało być według twierdzeń pozwu zaniechanie udzielenia informacji oraz nabycie certyfikatów, poprzedzone takim samym zespołem działań pozwanego. Źródłem zgłaszanych roszczeń są więc takie same dla wszystkich członków grupy – powoływane w pozwie – okoliczności faktyczne. Czym innym jest natomiast kwestia oceny, czy brak wykonania obowiązku informacyjnego może być powiązany pod względem przyczynowo-skutkowym ze szkodą rozumianą tak jak wskazano w pozwie, jest to bowiem element merytorycznej zasadności roszczenia, a nie formalnej dopuszczalności żądania zgłoszonego w pozwie grupowym.

Za niezasadny należało uznać argument o indywidualnych różnicach w sytuacji faktycznej członków grupy, to jest stan świadomości członków grupy. Z twierdzeń pozwu wynika, że pozew dotyczy 82 osób będących konsumentami oraz 2 osób niemających takiego statusu. Pozwany twierdzi, iż członkowie grupy dysponowali różnym doświadczeniem w zakresie inwestowania oraz akceptacji ryzyka inwestycyjnego, albowiem wśród klientów byli inwestorzy, którzy mogą być ocenieni jako „ostrożni’’, „zrównoważeni’’, „aktywni’’. Należy jednak zauważyć, iż obowiązek informacyjny w stosunku do klienta jest – według twierdzeń pozwu – taki sam bez względu na wyżej wskazany faktyczny status inwestora, zaś kwestia ewentualnej motywacji klienta związanej z zamiarem zawarcia umowy określonego rodzaju nie ma wpływu na zakres obowiązku informacyjnego ciążącego na kontrahencie, skoro obowiązki te wynikały z umów (wzorców umów wraz z regulaminem) lub z przepisów ustawy.

Wobec powyższego, orzeczono jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach I Wydział Cywilny z dnia 12 września 2019 r.

Written by

  1. Sąd, wydając postanowienie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego, zobowiązany jest orzekać biorąc za podstawę stan rzeczy z chwili orzekania, tym samym wszelkie zarzuty, odnoszące się do pierwotnego ukształtowania pozwu zbiorowego, w szczególności odnośnie do liczebności grupy i określonych w nim podgrup są irrelewantne dla rozstrzygnięcia.
  2. Na etapie badania przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego Sąd jest zobligowany jedynie do formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Natomiast nie jest uprawniony do badania merytorycznej zasadności roszczeń.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Małgorzata Wołczańska

Sędziowie:                      SSA Joanna Naczyńska (spr.)

SSO del. Lucyna Morys-Magiera

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2019 r. w Katowicach na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa J. D. występującej jako reprezentant i członek grupy, składającej się z trzydziestu trzech osób, w skład której wchodzi: [dane członków grupy] przeciwko (…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Spółce komandytowej w Ś. o zapłatę,

na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt I C 998/18,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie;
  2. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić Sądowi Okręgowemu w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji.

 

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach postanowił rozpoznać w postępowaniu grupowym sprawę z powództwa J. D. występującej jako reprezentant i członek grupy, składającej się z trzydziestu trzech osób w skład, której wchodzi: [dane członków grupy] przeciwko pozwanej (…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Spółce komandytowej w Ś. o zapłatę łącznie 1.469.820,00 zł i kosztów procesu.

Przedstawiciel grupy w pozwie wyodrębnił 16 podgrup: czternaście obejmujących małżeństwa, piętnastą obejmującą dwie osoby niebędące małżeństwem i szesnastą obejmującą trzy osoby. Wskazał, że pozwana jest deweloperem, który zrealizował przedsięwzięcie deweloperskie polegające na wybudowaniu osiedla budynków mieszkalnych wielorodzinnych o nazwie (…) w Ś. Poszczególni członkowie grupy zawarli z pozwanym bądź jego poprzednikiem prawnym notarialnie umowy deweloperskie w okresie od 21 lipca 2014 r. do 23 czerwca 2015 r. Do każdego aktu notarialnego dołączony był prospekt informacyjny, stanowiący integralną część umowy deweloperskiej, opisujący poszczególne etapy – zadania inwestycyjne wraz z załącznikami, w tym rzutami wszystkich kondygnacji budynku. Deweloper zobowiązał się w umowie, że budynki i lokale mieszkalne zostaną wykonane zgodnie ze standardem opisanym w prospekcie informacyjnym. Prospekty informacyjne wszystkich członków grupy w części indywidualnej zawierały identyczne zapisy co do technologii wykonania oraz zakresu i standardu prac wykończeniowych. W okresie od 12 maja 2015 r. do 16 lutego 2016 r. członkowie grup zawarli z pozwanym w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży, nabywając prawo własności nieruchomości lokalowych. Członkowie czternastu pierwszych podgrup oraz członek grupy 15 E. C. nabyli lokale mieszkalne w ramach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Członkowie grupy nr 16 oraz członek podgrupy nr 15 G. T. nabyli lokale mieszkalne indywidualnie.

Zdaniem powódki wszystkie nieruchomości zostały nabyte z tożsamymi wadami, mianowicie ściany wewnętrzne nośne, zgodnie z załącznikiem do prospektu informacyjnego w postaci rzutu kondygnacji, miały zostać wybudowane z bloczków wapienno-piaskowych o nazwie handlowej (…), a faktycznie użyto do tego celu pustaka ceramicznego P., co zmniejszyło izolacyjność akustyczną tych ścian. Członkowie grupy złożyli pozwanej oświadczenia o obniżeniu ceny nabytych lokali w trybie art. 560 § 3 k.c., a zatem w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady, stojąc na stanowisku, że w związku z tą wadą część kwoty jaką faktycznie zapłacili w ramach ceny stała się świadczeniem nienależnym. Drugi zarzut jaki podnieśli członkowie grupy dotyczy braku w lokalach mieszkalnych układu cyrkulacji w instalacji ciepłej wody użytkowej.

Zarzucili, że urządzenia do podgrzewania wody oraz instalacja wodna w lokalach funkcjonują niewłaściwie lub zostały wykonane niezgodnie z umową i wolą nabywców lokali. Oświadczyli, że wady te z uwagi na ich charakter zostały wykryte po odbiorze i po upływie jakiegoś czasu korzystania z nieruchomości. Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym powódka wskazała, że objęte pozwem roszczenia mają charakter jednolity, ponieważ są to roszczenia pieniężne wynikające ze złożonych w formie pisemnej oświadczeń o obniżeniu ceny. Podkreśliła, że żądanie oparte jest na tej samej podstawie faktycznej.

Podniosła, że wszyscy członkowie grupy zawarli umowy deweloperskie według tego samego wzorca aktu notarialnego w jednej kancelarii notarialnej, dotyczące zakupu nieruchomości w ramach tego samego przedsięwzięcia deweloperskiego. Oświadczyła, że wszyscy członkowie nabyli mieszkania w domach wielorodzinnych zaprojektowanych w jednym biurze projektowym przez tego samego projektanta oraz, że domy te powinno zostać wybudowane w takiej samej technologii, zgodnie z prospektem informacyjnym i jego załącznikami. Podkreśliła, że przedsięwzięcie deweloperskie zostało zrealizowane przez ten sam podmiot oraz, że w każdym nabytym mieszkaniu członka grupy wykryto te same wady, a nadto, że członkowie grupy złożyli oświadczenia o obniżeniu ceny o jednakowej treści.

W odpowiedzi na pozew pozwana podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w sprawie z uwagi na:

  1. brak ujednolicenia wysokości roszczeń w ramach grupy lub podgrup, brak spełnienia przez podgrupy wymogu wynikającego z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Wywodziła, że nie dokonano ujednolicenia co najmniej dwóch roszczeń w ramach podgrupy. Podniosła, że małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej należy traktować jako jednego członka grupy, któremu przysługuje jedno roszczenie. Podkreśliła, że ujednolicenie roszczeń jest możliwe tylko w sytuacji, gdy występują co najmniej dwa roszczenia oraz, że niedopuszczalne jest stworzenie podgrupy dla dwóch osób, którym przysługuje łącznie jedno roszczenie. Akcentowała, że małżonkowie pozostający w ustroju wspólności dysponują jednym niepodzielnym roszczeniem, a nie dwoma roszczeniami, które mogłyby podlegać ujednoliceniu przez zrównanie ich wysokości. Podniosła, że w każdej z podgrup 1-14 występują dwie osoby pozostające w związku małżeńskim, występujące z jednym żądaniem objętym wspólnością majątkową małżeńską oraz, że wskazanie małżonków jako członków grupy stwarza jedynie pozorność spełnienia wymogu ustawowego, a faktycznie podgrupy 1-14 nie spełniają wymogu dotyczącego liczebności podgrupy;
  2. okoliczność, że powód dochodzi w pozwie tylko części roszczeń;
  3. okoliczność, że roszczenia poszczególnych osób – członków grupy lub podgrup nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej; nie wynikają z takich samych zapisów umowy. Podniosła, że roszczenia objęte pozwem dotyczą odrębnych lokali, a ich zakres jest niejednolity, bowiem różne są lokale każdej z osób występujących z roszczeniami i różny jest stan faktyczny dotyczący poszczególnych lokali. Akcentowała, że w sześciu lokalach wykonała prace dodatkowe, zwiększające ochronę akustyczną, w związku z czym ochrona akustyczna lokali objętych pozwem jest różna w zależności od lokalu. Podniosła też, że oświadczenia o obniżeniu ceny lokali nie zostały złożone przez wszystkich członków grupy.

W piśmie procesowym z 10 lutego 2019 r. powódka podkreśliła, że badając dopuszczalność postępowania grupowego, Sąd ocenia jedynie czy zostały spełnione wymogi z art. 1 i 2 u.d.p.g., natomiast nie rozstrzyga czy członkom grupy przysługuje roszczenie oraz czy wierzytelność małżonków przysługuje im solidarnie. Podkreśliła, że nie jest to kwestia wstępna, lecz materia postępowania rozpoznawczego. Przy czym z ostrożności na nowo ukształtowała podgrupy dzieląc je na pięć podgrup, z czego pierwsza podgrupa obejmuje cztery małżeństwa, podgrupa druga i trzecia obejmują po trzy małżeństwa w każdej, a podgrupa czwarta obejmuje jedno małżeństwo i dwie osoby działające indywidualnie, podgrupa piąta obejmuje trzy osoby. Dwa małżeństwa z pierwotnego pozwu nie zostały zakwalifikowane do żadnej z podgrup. Podniosła, że nie istnieje ustawowy zakaz dochodzenia w postępowaniu grupowym części roszczenia oraz, że roszczenia członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej.

Pozwana w piśmie procesowym z 28 lutego 2019 r. podniosła, że już na etapie oceny przesłanek dopuszczających rozpoznanie sprawy w ramach postępowania grupowego, sąd weryfikuje, czy prawidłowo zostało dokonane ujednolicenie roszczeń pieniężnych w ramach grupy lub podgrupy. Wywodziła, że ujednoliceniu podlegają co najmniej dwa roszczenia pieniężne w ramach podgrupy przysługujące dwóm odrębnym osobom. Podtrzymała zarzut niedopuszczalności dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie części roszczeń, z uwagi na cel tego postępowania. Podniosła, że roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, ponieważ nie są oparte na treści takich samych zapisów umownych czy innych dokumentów. Podkreśliła, że brak zachowania tożsamości stanu faktycznego wynika także stąd, że nie wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o obniżeniu ceny. Wywodziła, że złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny jest jednostronną czynnością prawną materialnoprawną, dotyczącą nieruchomości oraz, że zgodnie z art. 37 § 4 k.r.o. czynność ta, dokonana bez zgody drugiego małżonka, jest nieważna. Wskazała także, że ściany wewnętrzne nośne międzylokalowe nie są elementem lokali, lecz stanowią część wspólną, przez co właścicielowi lokalu przysługuje roszczenie o usunięcie takiej wady wyłącznie w wysokości odpowiadającej wysokości udziału w nieruchomości wspólnej.

Oceniając dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy przywołał regulacje art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2009r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (tekst jedn. Dz.U. z 2018r., poz. 573; zwana u.p.g.), stanowiące, że ustawa ta normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach. Stwierdził, że zgodnie z dominującymi poglądami doktryny podmioty dochodzące roszczeń w postępowaniu grupowym cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczenia od jednego podmiotu (naruszyciela).

Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe zarazem jest wspólne dochodzenie roszczenia przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sąd Okręgowy podkreślił, że kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem grupowym. Wskazał, że do ustawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego, które są badane na etapie certyfikacji pozwu grupowego zalicza się:

  1. liczebność grupy (co najmniej 10 osób),
  2. jednorodzajowość roszczeń członków grupy z określonego w ustawie katalogu spraw (roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach),
  3. tożsamość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy,
  4. jednolicenie wysokości roszczenia pieniężnego każdego członka grupy przy zastosowaniu kryterium kwotowego (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne).

Sąd Okręgowy wyjaśnił:

  • odnośnie do przesłanki liczebności grupy i podgrupy, że podgrupa musi liczyć co najmniej dwie osoby oraz, że ostateczny skład grupy będzie kształtować dopiero prawomocne postanowienie Sądu co do składu grupy. Wyjaśnił, że celem podziału na podgrupy jest ujednolicenie roszczeń oraz, że ujednoliceniu podlegają co najmniej dwa roszczenia. Wyjaśnił również, że najpierw należy ujednolicić roszczenia, a następnie podzielić członków grupy na podgrupy, liczące co najmniej dwie osoby;
  • odnośnie do przesłanki jednorodzajowości roszczenia, że roszczenia jednorodzajowe to roszczenia jednego rodzaju, ale nie takie same (jednakowe). Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, powinny wynikać z jednego typu stosunku prawnego, z jednego zdarzenia bądź zdarzeń podobnych do siebie, a powództwo obejmować musi żądanie udzielenia ochrony prawnej w ten sam sposób dla wszystkich członków grupy;
  • odnośnie do przesłanki tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, że ta sama podstawa faktyczna powództwa stanowi podstawowy (wyjściowy) zespół faktów uzasadniających roszczenie oraz, że zachodzi ona, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem, zaś o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, zatem jeśli chodzi o roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to są to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Przyjął, że mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Wyjaśnił również, że taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, że podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń (przez co najmniej 10 osób) musi być co najmniej taka sama (nie musi być ta sama). Podkreślił, że przy dochodzeniu roszczeń pieniężnych musi wystąpić podobieństwo podstawy faktycznej zgłoszonych roszczeń;
  • odnośnie do przesłanki ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy przy zastosowaniu kryterium kwotowego (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne), że ustawodawca w wyniku nowelizacji z 2017 r. wprowadził nowe zasady ujednolicenia wysokości roszczeń w postępowaniu grupowym. Jednym z kryteriów dochodzenia tych roszczeń jest kryterium kwotowe. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy, a zróżnicowanie wysokości roszczeń jest możliwe wyłącznie poprzez wykorzystanie instytucji podgrupy: członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być zróżnicowana w zależności od podgrup. W przypadku, gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie. Zgodę na ujednolicenie roszczeń muszą wyrazić wszyscy członkowie grupy. Podkreślił, że wprawdzie ustawa nie określa w jakim trybie oraz z czyjej inicjatywy tworzone są podgrupy, ale przyjmuje się, że decyzję o utworzeniu podgrupy podejmuje reprezentant grupy, na podstawie oceny wysokości roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Wyjaśnił, że nie jest konieczne uzyskanie zgody członka grupy na przypisanie go do podgrupy (tj. ujednolicenie dochodzonych przez niego roszczeń w ramach podgrupy), aczkolwiek umowa zawarta pomiędzy reprezentantem grupy oraz członkami grupy może przewidywać jednak odmienne zasady tworzenia podgrup, w tym w szczególności nałożyć na reprezentanta grupy obowiązek wcześniejszego uzyskania zgody członków grupy na ujednolicenie wysokości roszczeń w ramach podgrup oraz na przypisanie ich do danej podgrupy. Przywołał pogląd doktryny
    (tak: P. Pietkiewicz [w:] M. Rejdak, P. Pietkiewicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 92, Nb 27), że przy ocenie dopuszczalności pozwu zbiorowego Sąd nie bierze udziału w procesie tworzenia się poszczególnych podgrup i nie może ani ustalać poszczególnych podgrup, ani zmieniać ich liczby, czy też wpływać na skład osobowy konkretnej podgrupy. Jest tak dlatego, że Sąd z urzędu nie ingeruje w jakość, ani w ilość dochodzonych roszczeń przez członków postępowania grupowego – w tym zakresie znajduje bowiem zastosowanie zasada dyspozycyjności wynikająca z art. 321 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Ujednolicenie wysokości roszczeń (czy to w grupie, czy to w podgrupach) powinno nastąpić w pierwszej fazie postępowania grupowego, tj. przed jego certyfikacją. Ostateczny skład grupy, jak również ostateczny skład podgrup, zostanie zaś ustalony na mocy postanowienia sądu, wydanego zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Przystąpienie do określonej podgrupy powinno zostać w sposób wyraźny potwierdzone przez członka grupy – tak, aby nie budziło wątpliwości reprezentanta grupy ani Sądu, do której z podgrup członek grupy przystąpił oraz na jakiego rodzaju ujednolicenie dochodzonych roszczeń wyraził zgodę.

Potwierdzenie takie może zostać przy tym złożone w dowolnej formie (także w formie ustnego oświadczenia skierowanego wobec reprezentanta grupy) i nie musi zostać przedstawione sądowi.

Odnosząc się do kwestii dopuszczalności częściowego dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy wskazał, że z przepisy ustawy nie ograniczają uprawnienia powoda do dowolnego kształtowania zakresu swojego żądania, w tym także do dochodzenia na rzecz członków grupy tylko części roszczenia. Zauważył jednak, że dopuszczenie podziału roszczeń przez powoda oraz akceptacja sytuacji, w której w postępowaniu grupowym dochodzona byłaby tylko część roszczeń przysługujących członkom grupy (opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej), zaś w innych postępowaniach (czy to w odrębnym postępowaniu grupowym, czy też w postępowaniach indywidualnych wszczynanych przez członków grupy) dochodzona byłaby pozostała część takiego roszczenia, stawiałaby pod znakiem zapytania sens postępowania grupowego – Sąd byłby bowiem zobowiązany do indywidualnego badania każdego z roszczeń z osobna, tyle że jego orzeczenie odnosiłoby się jedynie do zgłoszonej części roszczeń (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, [w:] Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 113, Nb 32 oraz P. Pogonowski, Postępowanie grupowe. Ochrona prawna, s. 157).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że zasadnicze zarzuty kierowane pod kątem niedopuszczalności rozpoznania żądań pozwu w postępowaniu grupowym koncentrują się wokół kwestii liczebności grupy i podgrup oraz tego, czy podgrupę może tworzyć małżeństwo, któremu przysługuje jedno, niepodzielne roszczenie do lokalu mieszkalnego nabytego w ramach ustawowej wspólności małżeńskiej. Za nieprawidłowe uznał stanowisko, że małżonków należy traktować jako dwuosobową podgrupę, w której każdy z małżonków dochodzi po 50% wartości wspólnie dochodzonego roszczenia, ponieważ roszczenie przynależne do współwłasności łącznej jest niepodzielne. Wyjaśnił, że jeśli jeden z małżonków jest członkiem grupy, to dochodząc roszczenia, które przysługuje obojgu małżonkom działa we wspólnym interesie małżonków oraz, że w takiej sytuacji roszczenie przysługujące wspólnie małżonkom (dochodzone przez oboje małżonków) może zostać ujednolicone z roszczeniem innego członka grupy lub podgrupy. Uznał, że pierwotny skład podgrup ujęty w pozwie nie spełniał wymogu odnośnie liczebności podgrupy, która powinna wynosić co najmniej dwie osoby, którym przysługują oddzielne roszczenia o wysokości podlegającej ujednoliceniu. Wyjaśnił, że ujednolicenie polega na zrównaniu wysokości roszczenia pieniężnego każdego członka podgrupy. Stwierdził, że wystąpienie z roszczeniem o zapłatę kwot wchodzących do majątku objętego wspólnością ustawową jest czynnością zachowawczą, którą może podjąć samodzielnie każdy z małżonków. Podkreślił, że powódka w piśmie procesowym z 10 lutego 2019 r. zmodyfikowała kształt podgrup, tworząc pięć podgrup przy przyjęciu kryterium jednolitości dochodzonego roszczenia. Stwierdził, że pierwsza podgrupa obejmuje cztery małżeństwa, podgrupa druga i trzecia obejmuje po trzy małżeństwa, podgrupa czwarta obejmuje jedno małżeństwo i dwie inne osoby, podgrupa piąta obejmuje trzy osoby, a roszczenia dwóch małżeństw z pierwotnego pozwu nie zostały zakwalifikowane do żadnej z podgrup. Stwierdził, że w ostatecznym kształcie podgrup zachowane zostały wymogi co do składu i liczebności podgrup i ogólnej liczby członków grupy, która przekracza ustawowy próg 10 osób. Zauważył, że członkowie grupy zgodzili się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie.

Stwierdził, że spełnione zostały także pozostałe przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego. Dochodzone są bowiem roszczenia jednego rodzaju (o zapłatę) z kategorii roszczeń o ochronę konsumentów i odpowiedzialności kontraktowej pozwanej z tytułu nienależytego wykonania umowy. Roszczenia te oparte są na takiej samej podstawie faktycznej – ich kanwą są umowy deweloperskie oraz umowy sprzedaży zawarte według tożsamego wzorca, z pozwaną lub jego poprzednikiem prawnym, a występujące wady są tego samego rodzaju i wystąpiły w lokalach mieszkalnych wybudowanych w ramach tego samego zadania inwestycyjnego.

Za nietrafny Sąd Okręgowy uznał zarzut pozwanej, że oświadczenia o obniżeniu ceny złożone przez jednego z małżonków bez zgody drugiego małżonka są nieważne w świetle art. 37 § 4 k.r.o. Zgoda, o której mowa w art. 37 § 1 k.r.o. dotyczy bowiem tylko określonych kategorii czynności – takich jak czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków, czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa, darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Wśród tych czynności nie mieści się czynność w postaci złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny.

Podsumowując, Sąd Okręgowy przyjął, że zachodzą przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i na podstawie art. 10 u.d.p.g. postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Postanowienie to zaskarżyła pozwana, domagając się jego uchylenia, a alternatywnie odrzucenia pozwu. Wniosła również o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego. Nadto, domagała się wyznaczenia rozprawy w celu rozpoznania zażalenia i przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym przesłuchania świadków S. P. i A. K. (3) w celu ustalenia stanu lokali w chwili ich wydania nabywcom oraz wykonania w niektórych lokalach prac zwiększających ochronę akustyczną. Zarzuciła:

  • naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 i 2 oraz art. 6 ust. 1 pkt. 2 i 3 u.d.p.g., ponieważ nie została w pozwie ujednolicona wysokość roszczeń w ramach grupy lub podgrup, a podgrupy nie spełniały wymogu wynikającego z art. 2 ust. 2 u.d.p.g.;
  • błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia przez bezzasadne uznanie, że powódka w piśmie z 10 lutego 2019 r. zmodyfikowała podgrupy ukształtowane pozwem;
  • naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., ponieważ roszczenia poszczególnych osób – członków grupy i podgrup objęte pozwem nie są oparte na tej samej, ani na takiej samej podstawie faktycznej;
  • naruszenie art. 16 u.d.p.g. poprzez bezzasadne przyjęcie, że strona powodowa wykazała należycie dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym;
  • naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 61 k.p.c. oraz art. 24 u.d.p.g., ponieważ uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie spełnia wymogów określonych w art. 328 § 2 k.p.c., bo Sąd nie wskazał w nim podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, czyli dowodów, na których się oparł i dowodów, które pominął i z jakiej przyczyny, a także nie wskazał faktów, które uznał za udowodnione;
  • art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, co doprowadziło do wydania błędnego orzeczenia.

W uzasadnieniu pozwana powieliła zarzuty podnoszone przed Sądem Okręgowym, wywodząc, że nie zostały spełnione przesłanki dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Wskazała konkretne lokale, w których wykonała prace zwiększające ochronę akustyczną i oświadczyła, że zaproponowała wykonanie takich prac także pozostałym nabywcom lokali.

Strona powodowa wniosła o oddalenie zażalenia, jako bezzasadnego i zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Badanie przesłanek dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym skupia się na formalnoprawnej ocenie roszczenia pozwu i okoliczności faktycznych przywołanych na jego poparcie. Ocena ta nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, dlatego też zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez brak rozważenia materiału dowodowego nie mógł odnieść skutku.

Z tej też przyczyny pozwana niezasadnie domaga się przeprowadzenia na tym etapie postępowania dowodowego w celu ustalenia stanu lokali w chwili ich wydania nabywcom oraz wykonania w niektórych lokalach prac zwiększających ochronę akustyczną (które to notabene okoliczności wynikają z niezakwestionowanych dotąd protokołów), jak i niezasadnie zarzuca naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., do którego miało dojść w wyniku braku wskazania dowodów, na których się oparł i dowodów, które pominął i z jakiej przyczyny i na braku wskazania faktów, które uznał za udowodnione. Rzeczą Sądu na tym etapie postępowania było jedynie zbadanie strony formalnej treści żądań zawartych w pozwie i piśmie z 10 lutego 2019 r. modyfikującym żądanie pozwu, jak i treści odpowiedzi na pozew. Pominięcie merytorycznej oceny zasadności roszczenia pozwu wykraczało poza kognicję Sądu na tym etapie postępowania.

Rację ma natomiast skarżąca wywodząc, że podział członków grupy na podgrupy zaprezentowany w pozwie, co też trafnie stwierdził Sąd Okręgowy, wyłączał możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, ponieważ podgrupy nie mogli tworzyć małżonkowie, pozostający we wspólności majątkowej małżeńskiej, którym przysługiwało jedno, wspólne roszczenie (zasądzane na ich rzecz wspólnie, a nie solidarnie) i w odniesieniu do podgrupy, w skład której wchodzili tylko oboje małżonkowie nie mogło być mowy o ujednoliceniu roszczeń.

Niemniej, zasadnie Sąd Okręgowy przyjął, że powódka w piśmie z 10 lutego 2019 r. zmodyfikowała podział członków grupy na podgrupy w taki sposób, że po tym przekształceniu, polegającym na innym pogrupowaniu członków grupy spełnione zostało kryterium wyodrębniania podgrup i ujednolicenia roszczeń członków tych podgrup. W miejsce dotychczasowych 16 grup, wydzielone zostały nowe podgrupy. Członkowie grupy wyrazili zgodę na tę modyfikację. Wbrew wywodom zażalenia Sąd Okręgowy miał podstawy ku temu, by przyjąć, że modyfikacja dokonana w piśmie z 10 lutego 2019 r. nie stanowi jedynie przykładowej alternatywy, czy też potencjalnej możliwości ukształtowania podgrup, ale konkretną zmianę, ponieważ wola dokonania tej zmiany została jednoznacznie wyrażona. Nie bez znaczenia pozostaje też okoliczność, że ostateczny skład grupy i podgrup zostanie ukształtowany dopiero w przyszłości, na kolejnym etapie postępowania grupowego, po wydaniu w tym zakresie postanowienia na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Skoro zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. i art. 24 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd, wydając postanowienie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego, zobowiązany jest orzekać biorąc za podstawę stan rzeczy z chwili orzekania, tym samym wszelkie zarzuty, odnoszące się do pierwotnego ukształtowania pozwu zbiorowego, w szczególności odnośnie do liczebności grupy i określonych w nim podgrup są irrelewantne dla rozstrzygnięcia.

Nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego spełnienie przesłanki jednorodzajowości roszczeń członków grupy, którzy domagają się świadczenia pieniężnego z tytułu obniżenia ceny nabycia lokali w związku z wystąpieniem takich samych wad w nabytych lokalach, wynikających z wykonania ścian wewnętrznych z materiałów nie zapewniających właściwej izolacji akustycznej oraz braku wykonania instalacji ciepłej wody użytkowej z układem cyrkulacji. Roszczenia członków grupy ukonstytuowały się wskutek złożenia pozwanej oświadczeń o obniżeniu ceny nabytych lokali w trybie art. 560 § 3 k.c., wywodząc, że w związku z w/w wadami część kwoty jaką faktycznie zapłacili w ramach ceny stała się świadczeniem nienależnym. Odnośnie do tychże oświadczeń Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że oświadczenia o obniżeniu ceny złożone przez jednego tylko z małżonków, którzy wspólnie nabyli lokale mieszkalne, nie są nieważne, ponieważ oświadczenie to ma przymiot czynności zachowawczej w odniesieniu do majątku wspólnego i może być wyrażone bez zgody współmałżonka. Jako oświadczenie tej treści, że nie mieści się w katalogu czynności wymagającej zgody drugiego małżonka, wymienionych w art. 37 § 1 k.r.o., pozwana nie może zasadnie twierdzić, że oświadczenia te są nieważne z mocy art. 37 § 4 k.r.o.

Wbrew też zarzutom zażalenia, Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Wszyscy członkowie grupy zawarli bowiem, jako konsumenci, umowy deweloperskie, a następnie umowy sprzedaży według tego samego wzorca umowy z tym samym deweloperem. Nabyte przez nich lokale usytuowane są w budynkach wybudowanych na tym samym osiedlu, według tego samego projektu i w tej samej technologii. Członkowie grupy domagają się obniżenia ceny w związku z takimi samymi wadami. Okoliczności te łączą wszystkich członków grupy. Elementy różnicujące, na jakie kładzie nacisk pozwana w postaci różnego położenia budynków, różnego wykończenia wnętrz nie niweczą w realiach sprawy spełnienia przesłanki jednakowej podstawy faktycznej sporu. Podobnie z wykonaniem u niektórych członków grupy, w ich lokalach prac polegających na położeniu na ścianach płyt kartonowo-gipsowych w celu obniżenia dźwięków dochodzących z sąsiednich mieszkań, którzy w protokole odbioru tych prac oświadczyli, że nie zgłaszają zastrzeżeń co do sposobu położenia tych płyt kartonowo-gipsowych. Wprawdzie okoliczność ta może mieć znaczenie dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy jako argument obrony pozwanej, że zniwelowała ona wadę polegającą na braku izolacji akustycznej, niemniej nie wpływa na zmianę podstawy faktycznej powództwa. Podstawę faktyczną powództwa kształtuje strona powodowa. Nie jest rzeczą pozwanej uzupełnianie, czy modyfikowanie podstawy faktycznej powództwa. Pozwana może uznać roszczenie w całości lub w części lub podnosić okoliczności faktyczne i prawne wykazujące bezzasadność roszczenia. Na etapie badania przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego Sąd jest zobligowany jedynie do formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Natomiast nie jest uprawniony do badania merytorycznej zasadności roszczeń. Prowadziłoby to do obejścia celu postępowania grupowego i de facto do prowadzenia wielu oddzielnych postępowań. Dopiero postępowanie rozpoznawcze ma wykazać, czy twierdzenia pozwu są zasadne w świetle przepisów prawa materialnego.

Odnośnie do zarzutu dopuszczalności dochodzenia w ramach postępowania grupowego części roszczenia, Sąd Okręgowy przytoczył stanowisko doktryny i judykatury w tej materii zarówno opowiadając się za, jak i przeciw. Nie rozstrzygnął jednakże tej kwestii.

Powódka z treści postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym wyprowadza wniosek, że opowiedział się za stanowiskiem dopuszczającym możliwość częściowego dochodzenia roszczeń. Wyjaśnić jednakże trzeba, że powódka ani w pozwie, ani w piśmie z 10 lutego 2019 r. nie oświadczyła, że dochodzi jedynie części roszczenia i nie oznaczyła procentowo, ułamkowo lub w jakikolwiek inny sposób jaka to miałaby być część tego roszczenia. Jedynie pozwana, w piśmie z 18 stycznia 2019 r., wywiodła, że skoro w oświadczeniach członków grupy o obniżeniu ceny lokali wskazano, iż obniża się ich wartość o 50%, a w pozwie powódka dochodzi kwot niższych, to dochodzi jedynie części roszczenia, co w ocenie pozwanej czyni pozew zbiorowy niedopuszczalnym.

Wdanie się przez powódkę w polemikę odnośnie do abstrakcyjnie ujmowanej dopuszczalności dochodzenia części roszczenia jest w tej sytuacji irrelewantne dla rozstrzygnięcia. To, że powódka nie żąda zasądzenia na rzecz każdego członka grupy kwot odpowiadających połowie ceny nabycia lokalu przez tego członka nie oznacza, że dochodzi tylko części roszczenia. Okoliczność tę po pierwsze – musiałaby wyraźnie zastrzec, jak i wyjaśnić jakiej konkretnie części roszczenia się domaga, ponieważ dochodzenie części roszczenia w ramach pozwu zbiorowego i wymogu ujednolicenia roszczenia wymaga precyzyjnego określenia części dochodzonego roszczenia w celu ustabilizowania granic przedmiotowych procesu. Po wtóre wobec treści oświadczenia stanowiącego kanwę wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, z którego wynika, że każdy z członków grupy rezygnuje z możliwości dochodzenia objętego pozwem roszczenia indywidualnie (a nie tylko z jego części), jak i rezygnuje z jego zaspokojenia w szerszym zakresie, nie sposób wywieść, że powódka dochodzi tylko części roszczeń członków grupy wynikłych z żądania obniżenia ceny. Po trzecie powódka może ograniczyć roszczenia, zwłaszcza, że z istoty ujednolicania wysokości roszczeń wynika, że powódka może dochodzić ich w niższej wysokości, niżby przysługiwała członkom grupy. Konkluzje te czyniły zbędnym rozstrzyganie w sprawie kwestii dopuszczalności dochodzenia części roszczenia.

Dla porządku jedynie Sąd Apelacyjny zauważa, że jeśli powódka przekształci przedmiotowo powództwo i złoży oświadczenie, że dochodzi części roszczenia, wyjaśniając procentowo, ułamkowo lub w inny sposób, jakiej części roszczenia każdego z członków grupy dochodzi, to Sąd ponownie zbada dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu zbiorowym. Nadto, Sąd Apelacyjny zauważa, że każdy z członków grupy może jeszcze zmienić stanowisko, wystąpić z grupy i dochodzić swojego roszczenia indywidualnie w pełnej wysokości (w prawem przewidzianym terminie na dokonanie tej czynności).

Z tych przyczyn w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie, zastrzegając, że stosownie do art. 108 § 2 k.p.c. o kosztach postępowania zażaleniowego orzeknie Sąd Okręgowy w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu I Wydział Cywilny z dnia 9 września 2019 r.

Written by

Postanowienie nie jest prawomocne.

  1. Wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości dochodzonych roszczeń oznacza, że wszystkie osoby objęte pozwem grupowym muszą wystąpić z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie.
  2. Za roszczenia jednego rodzaju niewątpliwie uznać można roszczenia pieniężne. Roszczenia niepieniężne będą zaś jednorodzajowe tylko wówczas, gdy odnoszą się do żądanego sposobu działania (zachowania) pozwanego, to jest gdy wszyscy członkowie grupy żądają określonego działania lub zaniechania (tego samego rodzaju) ze strony pozwanego.
  3. Przesłanka liczebności grupy musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu jak i na etapie rozstrzygania przez Sąd o dopuszczalności postępowania grupowego.
  4. Trzecią przesłanką podmiotową konieczną do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę.
  5. O „tej samej” podstawie faktycznej można zatem mówić w wypadku istnienia jednego wielostronnego stosunku prawnego, zaś o „takiej samej” – w wypadku wielu stosunków prawnych.
  6. Już sam cel przeznaczenia kredytu na zakup lokalu mieszkalnego, jego remontu czy zakupu wyposażenia eliminuje status kredytobiorcy jako przedsiębiorcy.
  7. Nawet jeśli osoba zawierająca umowę kredytową w celach mieszkaniowych, prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, nie zmienia to jej statusu w niniejszej sprawie, albowiem czynność w postaci zawarcia umowy kredytu pozostawała bez bezpośredniego związku z tą działalnością.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Rafał Cieszyński

Sędziowie:                     SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk

          SSO Sławomir Urbaniak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 9 września 2019 r. we Wrocławiu sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. (reprezentant grupy) przeciwko (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 9 czerwca 2017 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., jako reprezentant grupy wniósł o ustalenie, że pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio: Bank (…) S.A. z siedzibą we W.), ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za stosowanie w umowach kredytu zawieranych z członkami grupy postanowień niedozwolonych dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursy waluty obcej ((…)) ustalanego jednostronnie przez bank, a w konsekwencji, że bank ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za pobieranie od nich rat spłaty kredytów w zawyżonej wysokości, to jest w wyższej wysokości, niż gdyby bank obliczał wysokość zadłużenia oraz rat spłaty kredytu bez zastosowania postanowień niedozwolonych dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursu kupna waluty obcej ((…)) ustalanego jednostronnie przez bank. Wraz z pozwem został złożony wniosek o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W zakresie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, powód wskazał, iż zostały ziszczone wszystkie wymagane przesłanki. Powód wyjaśnił, iż roszczenie o ustalenie odpowiedzialności w przypadku wszystkich członków grupy dochodzone jest w ramach dochodzenia roszczenia pieniężnego o zwrot nienależytego świadczenia. Wszyscy członkowie grupy występują zatem z takim samym roszczeniem procesowym, co oznacza, że przesłanka jednorodzajowości dochodzonych roszczeń jest ziszczona. W ocenie powoda została również spełniona przesłanka liczebności grupy, albowiem na etapie składania pozwu grupa liczy 598 osób. Powód podniósł również, że wywiedzione roszczenie oparte jest również na takiej samej podstawie faktycznej. W odniesieniu do członków grupy, którzy są członkami jednej umowy kredytowej, podstawa ich żądań jest ponadto ta sama. Każdy z członków grupy zawarł z bankiem umowę kredytową według takiego samego wzorca, a ponadto w stosunku do każdego z nich bank miał zastosować przejęte ze wzorca niedozwolone postanowienia dotyczące waloryzacji, co w konsekwencji skutkowało pobieraniem zawyżonych świadczeń na poczet spłaty kredytu. Reprezentant grupy wskazał również, że żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego, zostało oparte na następujących, takich samych okolicznościach faktycznych:

  • każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym jest pozwany Bank (…) S.A. (a obecnie (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W.);
  • każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową jako konsument;
  • dla każdego z członków grupy umowa kredytowa przewidywała udzielenie kredytu w złotych polskich i w takiej walucie kredyt został wypłacony;
  • dla każdego członka grupy wysokość kwoty kredytu do zwrotu oraz wysokość rat spłaty obliczono z zastosowaniem walutowych klauzul waloryzacyjnych;
  • dla każdego członka grupy umowa kredytowa została zawarta na podstawie wzorca umowy przedstawionego przez bank;
  • warunki umów kredytowych dotyczące zasad indeksacji walutowej były takie same dla wszystkich członków grupy i opierają się na identycznym mechanizmie waloryzacji;
  • żaden z członków grupy nie uzgadniał indywidualnie z bankiem postanowień umowy kredytowej dotyczącej waloryzacji wysokości zadłużenia i rat spłaty kredytu;
  • każdy z członków grupy płacił na rzecz banku raty spłaty kredytu w wysokości ustalonej na podstawie walutowych klauzul waloryzacyjnych.

W dalszej kolejności powód wywodził, że podstawowym elementem łączącym wszystkie roszczenia objęte pozwem jest ten sam kredytodawca. Złożony pozew obejmuje wyłączenie umowy zawierane z (…) Bank S.A., który został następnie przejęty przez Bank (…) S.A. (aktualnie: (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W.). Nadto, wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytowe z bankiem w celu uzyskania środków na zaspokojenie swych potrzeb mieszkaniowych, a w przypadku jednej umowy kredytu w celu spłaty wcześniejszych zobowiązań niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

Powód podniósł, że każdy z członków grupy zawarł z pozwanym bankiem taką samą umowę kredytową, przy czym niektórzy członkowie grupy są stronami jednej umowy kredytowej. Modelowym wzorcem umowy, według którego są oceniane, jest zakwalifikowanie konkretnej umowy na potrzeby niniejszego pozwu jest „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…), który to wzorzec został wykorzystany bezpośrednio w odniesieniu do zdecydowanej większości członków grupy. Przedmiotowe umowy kredytowe były zawierane z wykorzystaniem wzorców umów przygotowanych w całości przez bank. W szczególności, w umowach kredytowych zawarto postanowienia określające zasady waloryzacji walutowej kwoty, którą kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić na rzecz banku w wykonaniu obowiązku zwrotu kredytu udzielonego w pieniądzu polskim, a także waloryzacji wysokości rat spłaty oraz odsetek od zaciągniętego kredytu. Dla wszystkich umów kredytowych wysokość kursu (…), według którego dokonywana była waloryzacja, określona była w Tabeli kursów sporządzanej przez bank. Treść wskazanych postanowień umownych nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień z żadnym z członków grupy. Nadto, stosowanie walutowych klauzul waloryzacyjnych odnosiło się również do tych płatności na rzecz banku, które dokonywane były bezpośrednio w walucie obcej. Tym samym, w ocenie powoda warunek takiej samej podstawy faktycznej dochodzonych pozwem grupowym roszczeń został spełniony.

W odpowiedzi na pozew z 19 kwietnia 2018 r. pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o wydanie postanowienia o odmowie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i o odrzuceniu pozwu w całości. Jako żądanie ewentualne w tym zakresie, wniósł o wydanie postanowienia o odmowie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i odrzuceniu pozwu w części.

Uzasadniając żądanie stwierdzenia odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i odrzuceniu pozwu pozwany wskazał, że roszczenia członków grupy nie mają jednakowej podstawy faktycznej. W ocenie pozwanego przesłanka ta nie została spełniona, albowiem podstawy faktyczne roszczeń poszczególnych członków grupy różnią się między sobą następującymi, istotnymi okolicznościami:

  • część członków grupy zawarła umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego ((…)) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej;
  • część członków grupy negocjowała kurs kupa (…), zgodnie z którym były przeliczane na polskie złote (PLN) i uruchamiane poszczególne transze kredytu, a w konsekwencji do tych przeliczeń nie miał zastosowania kurs (…) publikowany przez Bank w tabeli kursów;
  • część członków spłacała raty kredytu bezpośrednio w walucie (…);
  • część członków grupy zawarła z bankiem aneksy precyzujące sposób ustalania tabeli kursów w banku;
  • część członków grupy zawarła aneksy precyzujące zobowiązanie do spłaty rat kredytu w (…) oraz zmieniające rachunek bankowy do spłaty kredytu na rachunek w (…).

W piśmie przygotowawczym z 5 października 2018 r., będącym repliką na odpowiedź na pozew, powód – reprezentant grupy, podtrzymał dotychczasowe twierdzenia i wnioski, w tym wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jednocześnie powód wniósł o oddalenie wniosków pozwanego, zmierzających do odrzucenia pozwu lub odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, w tym oddalenie wniosku o rozstrzygnięcie o dopuszczalności postępowania grupowego na rozprawie. W treści pisma wyjaśnił, że wbrew twierdzeniom pozwanego, członkowie grupy zawarli przedmiotowe umowy kredytu jako konsumenci, bez związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wynika to z celu umowy kredytu wskazanego każdorazowo w umowie kredytu, który związany był z nabyciem nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe kredytobiorców bądź spłatą wcześniejszych zobowiązań związanych z nabyciem takiej nieruchomości. Kilku członków grupy zawarło zaś umowy kredytu konsolidacyjnego, celem finansowania spłaty innego kredytu mieszkaniowego. Nadto, załączone do pozwu oświadczenia o przystąpieniu do grupy, zawierają oświadczenie o zawarciu umowy kredytu bez bezpośredniego związku z prowadzoną przez kredytobiorców działalnością gospodarczą lub zawodową. Dołączone przez pozwanego w tym zakresie wydruki z (…) w istocie mogą nie dotyczyć członków grupy, a jedynie przypadkowych osób trzecich o zbieżnych danych. W przypadku zaś prowadzenia działalności gospodarczej w miejscu stałego zamieszkania, było to jedynie dodatkową funkcją nieruchomości nabytej dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

W odniesieniu do wskazania przez pozwanego rzekomego faktu negocjowania kursu (…) przez niektórych członków grupy, powód wyjaśnił, iż poza pojedynczą wcześniejszą spłatą części kredytu odnośnie aneksu do umowy kredytowej numer (…) z 5 sierpnia 2013 r. żadna z umów kredytowych nie zawiera postanowienia dotyczącego negocjowania kursu kupna (…). Nadto, wyjaśnił, że spłata przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w (…), nie powodowała braku jednolitej podstawy faktycznej. Również zawarcie aneksów precyzujących sposób ustalania tabeli kursów w Banku nie konwalidował dotychczasowych klauzul waloryzacyjnych i nie wpływał na ocenę spornych postanowień kursowych.

W piśmie przygotowawczym z 1 kwietnia 2019 r. pozwany wskazał ponownie, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Pozwany bank wyjaśnił, że treść roszczenia powoda jest bardzo szeroka, albowiem domaga się on wobec wszystkich członków grupy zasądzenia roszczenia o takiej samej treści, pomijając istotne okoliczności faktyczne, takie jak spłata rat kredytu bezpośrednio w (…), negocjowanie kursu wymiany (…) przy wypłacie kredytu oraz zawarcie aneksów zmieniających walutę zobowiązania lub treść umowy w zakresie tabeli banku. W ocenie pozwanego, grupa jest zbyt zróżnicowana, aby mogło się toczyć w stosunku do niej postępowanie grupowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., działający na rzecz uprawionych członków grupy (aktualnie 893 osoby), we wniesionym powództwie (oraz w jego rozszerzeniu) domagał się ustalenia, że pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W., ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za stosowanie w umowach kredytu zawieranych z członkami grupy postanowień niedozwolonych, dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursu waluty obcej, który był ustalany jednostronnie przez pozwany bank, a w konsekwencji, że pozwany ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za pobieranie od nich rat spłaty kredytów w zawyżonej wysokości.

Tryb rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym unormowany został w treści ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z późn. zm., dalej: „u.d.p.g.”). Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g. sąd rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały zaś w art. 1 i 2 u.d.p.g.

W ocenie Sądu, powództwo złożone w niniejszej sprawie przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W., jako reprezentanta grupy, spełnia wszystkie wyżej wskazane wymogi.

Bezspornie M. R. pełni funkcję Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. (zaświadczenie z 22 maja 2017 r. na k. 95). Rzecznik jako reprezentant grupy przedłożył również oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy (oświadczenie zawarte w pozwie na k. 4). Ponadto, do pozwu zostały złożone oświadczenia każdego z członków o przystąpieniu do grupy (oświadczenia zawarte w tomie III na k. 401-600, tomie IV na k. 601-800, tomie V na k. 801-1000, tomie VI na k. 1000-1200, tomie VII na k. 1201-1400, tomie VIII na k. 1401-1600, tomie XIX na k. 1601-1800, tomie X na k. 1801-2000, tomie XI na k. 2001-2200, tomie XII na k. 2201-2400, tomie XIII na k. 2401-2600, tomie XIV na k. 2601-2800, tomie XV na k. 2801-3000, tomie XVI na k. 3001-3200, tomie XVII na k. 3201-3400, tomie XVIII na k. 3401-3600, tomie XIX na k. 3601-3800, tomie XX na k. 3801-4000, tomie XXI na k. 4001-4200, tomie XXII na k. 4201-4400, tomie XXIII na k. 4401-4600, tomie XXIV na k. 4601-4800, tomie XXV na k. 4801-5000, tomie XXVI na k. 5001-5200, tomie XXVII na k. 5201-5400, tomie XXVIII na k. 5401-5600, tomie XXIX na k. 5601-5800, tomie XXX na k. 5801-6000, tomie XXXI na k. 6001-6200, tomie XXXII na k. 6201-6400, tomie XXXIII na k. 6401-6603, tomie XXXIV na k. 6604-6797, tomie XXXV na k. 6798-7007, tomie XXXVI na k. 7008-7205, tomie XXXVII na k. 7206-7399, tomie XXXVIII na k. 7400-7603, tomie XXXIX na k. 7605-7796, tomie XL na k. 7797-7998, tomie XLI na k. 7999-8207, tomie XLII na k. 8208-8399, tomie XLIII na k. 8400-8602, tomie XLIV na k. 8603-8804 oraz tomie XLV na k. 8805-8999), jak również umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem wraz z załącznikiem (umowa o zastępstwo procesowe z 1 lutego 2017 r. na k. 97-100). Grupa jest zatem reprezentowana zgodnie z art. 4 u.d.p.g., zaś sam pozew spełnia warunki formalne określone w art. 6 u.d.p.g., albowiem poza ogólnymi warunkami przewidzianymi dla pism procesowych oraz dla pozwu, zawiera wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., to jest okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym oraz zawiera oświadczenie powoda – Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy. Powód stosownie do art. 6 ust. 1 lit. a u.d.p.g., wskazał również, iż wyrok ustający odpowiedzialność ma służyć dochodzeniu przez członków grupy roszczeń pieniężnych o zasądzenie od banku na rzecz każdego z członków kwoty pieniężnej tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Nadto, do pozwu zostały dołączone oświadczenia wszystkich członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, która określa sposób wynagrodzenia pełnomocnika (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.).

W pierwszej kolejności, dokonując certyfikacji postępowania grupowego, Sąd potwierdza spełnienie wszystkich zwykłych – czyli mających zastosowanie w każdym postępowaniu cywilnym – przesłanek procesowych, a więc przynależności sprawy do drogi sądowej, jurysdykcji krajowej sądów polskich, zdolności sądowej stron, zdolności procesowej stron, jak również należytego zastępstwa procesowego strony nie posiadającej zdolności procesowej (por. art. 6 ust. 1 in principio u.d.p.g.). Sąd jednocześnie potwierdza, iż na gruncie niniejszej sprawy nie zaistniała żadna z przesłanek negatywnych – powaga rzeczy osądzonej, zawisłość sporu, istnienie zapisu na sąd polubowny, czy też immunitet sądowy.

Badanie dopuszczalności postępowania grupowego następuje również na podstawie przesłanek, opisanych w art. 1 i 2 u.d.p.g. Należą do nich: liczebność grupy – co najmniej dziesięć osób; jednorodzajowość roszczeń; podobieństwo podstawy faktycznej; rodzaj spraw – sprawy o roszczenia o ochronę konsumenta, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych oraz przesłanka specyficzna dla dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne – ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka grupy. Przy czym postępowanie to może być prowadzone w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych, o czym stanowi art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

W ocenie Sądu, wniesione powództwo spełnia wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, albowiem przedmiotem żądania w każdym przypadku jest roszczenie tego samego rodzaju, to jest ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku, w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest więc to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Ta sama forma dochodzonego roszczenia, jakim jest ustalenie odpowiedzialności, została zatem spełniona. Odnosząc się zaś do pojęcia „jednorodzajowości roszczeń”, wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z 14 maja 2013 r. (sygn. akt I ACz 464/13, Legalis) stwierdził, iż dochodzone roszczenia „muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju”. Za roszczenia jednego rodzaju niewątpliwie uznać można roszczenia pieniężne. Roszczenia niepieniężne będą zaś jednorodzajowe tylko wówczas, gdy odnoszą się do żądanego sposobu działania (zachowana) pozwanego, to jest gdy wszyscy członkowie grupy żądają określonego działania lub zaniechania (tego samego rodzaju) ze strony pozwanego. Powództwo wytoczone przez reprezentanta grupy, a więc roszczenie o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, dochodzone jest w ramach dochodzenia roszczenia pieniężnego o zwrot nienależytego świadczenia. W analizowanej sprawie wszyscy członkowie grupy występują z takim samym roszczeniem procesowym.

Odnosząc się do istnienia drugiej ze szczególnych przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wskazanej w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., określającą minimalną liczebność grupy w liczbie 10 osób, bezspornie grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż na etapie składania pozwu składała się z 598 osób. Przesłanka ta musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu jak i na etapie rozstrzygania przez Sąd o dopuszczalności postępowania grupowego. Co więcej, w piśmie przygotowawczym powoda z 30 listopada 2017 r. (k. 6119, tom XXXI), powództwo zostało rozszerzone wobec przystąpienia nowych uprawionych, to jest w stosunku do 208 osób. Nadto, również w piśmie powoda z 6 lutego 2018 r. (k. 8132, tom XLI) nastąpiło ponowne rozszerzenie powództwa wobec przystąpienia kolejnych uprawionych do grupy, w liczbie 98 osób.

Trzecią przesłanką podmiotową konieczną do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W orzecznictwie wskazuje się niekiedy (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 maja 2013 r., I ACz 464/13, Legalis), iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Pomimo, iż mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, to niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. W postanowieniu z 25 października 2016 r. (sygn. akt I ACz 1703/16, niepubl.) Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sąd ten uznał, iż wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. O „tej samej” podstawie faktycznej można zatem mówić w wypadku istnienia jednego wielostronnego stosunku prawnego, zaś o „takiej samej” – w wypadku wielu stosunków prawnych. Nie ulega wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie można rozważać jedynie „taką samą” podstawę faktyczną.

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty oraz twierdzenia pozwu, jak również stanowisko pozwanego i przedstawione przez niego dokumenty, w ocenie Sądu istnieje jednolita podstawa faktyczna. W pierwszej kolejności, zważyć należy, iż każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym jest pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. Oznacza to, że po stronie pozwanego istnieje tożsamość w zakresie wszystkich zawartych umów. W dalszej kolejności wskazać należy, iż przedmiotowe umowy kredytowe zostały zawarte przez członków grupy, w celu uzyskania środków na zaspokojenie swych potrzeb mieszkaniowych, a w przypadku niektórych spłatę wcześniejszych zobowiązań, również związaną z celami mieszkaniowymi. Wzorzec znakomitej większości z nich stanowiła „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…)”. W przedmiotowych umowach zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym, wyraźnie wskazano, iż zostają udzielone na ściśle określony cel, to jest cel mieszkaniowy, co oznacza, że nie mogą być zakwalifikowane jako czynności prawne pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. Pozwany w niniejszej sprawie naprowadzał bowiem, iż umowy te miały zostać zawarte przez niektórych członków grupy w związku z prowadzeniem przez nich działalności gospodarczej. W ocenie Sądu brak jest podstaw do takiego uznania. Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 221 k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2000 r., sygn. akt I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690). Już sam cel przeznaczenia kredytu na zakup lokalu mieszkalnego, jego remontu czy zakupu wyposażenia eliminuje status kredytobiorcy jako przedsiębiorcy. Pozwany chcąc wykazać status przedsiębiorcy poszczególnych kredytobiorców, dołączył wydruki z bazy Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zawierające dane i informacje o osobach, których personalia pozostawały zbieżne z danymi członków grupy. Rzecz jasna, nie oznacza to, iż członkowie grupy do których odnosiły się wydruki z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nie byli jednocześnie kredytobiorcami. Jednakże, z załączonej dokumentacji w postaci umów kredytowych nie wynika, iż wykonana przez niektórych członków grupy działalność gospodarcza pozostawała w związku z zawarciem umów kredytowych. Dołączone przez pozwanego w tym zakresie wydruki w istocie mogą również nie dotyczyć członków grupy niniejszej sprawy, lecz osób trzecich o zbieżnych danych osobowych. Zatem nawet jeśli osoba zawierająca umowę kredytową w celach mieszkaniowych, prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, nie zmienia to jej statusu w niniejszej sprawie, albowiem czynność w postaci zawarcia umowy kredytu pozostawała bez bezpośredniego związku z tą działalnością. Tym samym, w ocenie Sądu, brak jest podstaw do podważania statusu konsumentów członków grupy.

Uzasadniając przesłankę warunkującą rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, powód – reprezentant grupy wywodził, że każdy z członków grupy zawarł z pozwanym bankiem taką samą umowę kredytową, przy czym niektórzy członkowie grupy są stronami jednej umowy kredytowej. Jak już powyżej wskazano, modelowym wzorcem umowy, według którego są oceniane, jest zakwalifikowanie konkretnej umowy na potrzeby niniejszego pozwu jest „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…)”, który to wzorzec został wykorzystany bezpośrednio w odniesieniu do zdecydowanej większości członków grupy. Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotowe umowy kredytowe były zawierane z wykorzystaniem wzorców umów przygotowanych w całości przez pozwany bank. W szczególności, w umowach kredytowych zawierano postanowienia określające zasady waloryzacji walutowej kwoty, którą kredytobiorca zobowiązany był zwrócić na rzecz banku w wykonaniu obowiązku zwrotu kredytu udzielonego w pieniądzu polskim, a także waloryzacji wysokości rat spłaty oraz odsetek od zaciągniętego kredytu. Dla wszystkich umów kredytowych wysokość kursu (…), według którego dokonywana była waloryzacja, określona była w Tabeli kursów sporządzanej przez bank. Treść wskazanych postanowień umownych nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień z żadnym z członków grupy. Nadto, stosowanie klauzul waloryzacyjnych odnosiło się również do tych płatności na rzecz banku, które dokonywane były bezpośrednio w walucie obcej.

Zważyć należy, iż każda z zawartych przez członków grupy umów kredytowych przewidywała udzielenie kredytu w złotych polskich i w takiej walucie kredyt został wypłacony. Udzielone kredyty były natomiast indeksowane kursem (…). We wskazanych umowach, spłata kredytu następowała w ratach kapitałowo-odsetkowych, zaś kwota poszczególnych rat spłaty kredytu była określona w (…) i przeliczna na złote w oparciu o kurs (…) ustalony przez pozwany bank w Tabeli kursowej i spłacana w złotych. Istotą kredytu indeksowanego – z którym mamy do czynienia na gruncie niniejszej sprawy – jest bowiem to, że strony umówiły się, że kwota kapitału kredytu wyrażona początkowo w walucie polskiej zostanie, w drodze indeksacji, przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. Tym samym, twierdzenie pozwanego jakoby żadna z umów nie przewidywała udzielenia kredytu w złotych polskich, albowiem wszyscy członkowie grupy zawarli umowy o kredyt indeksowany do (…), jest błędna albowiem waluta (…) służyła do przeliczenia kwoty udzielonego kredytu, który w istocie został wypłacony w złotych polskich oraz spłacany był w złotych polskich, zaś waluta (…) służyła do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytowych.

Również fakt spłaty przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w (…), w ocenie Sądu, nie powodował braku istnienia jednolitej podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia. Wyjaśnić należy, iż po 26 sierpnia 2011 r., czyli po dacie wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 165 poz. 984), która – w odniesieniu do wcześniej zawieranych umów o kredytu denominowany lub indeksowany do waluty innej niż polska i w zakresie części tego kredytu pozostałego do spłacenia – przewidywała możliwość spłaty bezpośrednio w walucie, do której waloryzowany jest kredyt. Zaznaczyć przy tym trzeba, że wejście w życie powyżej wskazanej ustawy „antyspreadowej”, nie wyłączało możliwości badania umowy pod kątem zawartych w niej niedopuszczalnych klauzul. Ustawa „antyspreadowa” nie wprowadziła bowiem żadnych zapisów, które z mocy prawa wchodziłyby do treści umów kredytowych denominowanych lub indeksowanych do walut obcych zamiast dotychczasowych postanowień tych umów. Ustawa ta przewidziała jedynie możliwość bezpłatnej zmiany umowy oraz spłatę takich kredytów bezpośrednio w walucie obcej. Oznacza to, że ustawodawca nie wyłączył dopuszczalności badania wcześniej zawartych umów kredytowych pod kątem ewentualnej abuzywności ich postanowień, którą w toku postępowania ocenić należy oczywiście z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, w tym działań i zaniechań obu stron tych umów. Powyższa nowelizacja ustawy – Prawa Bankowego oraz niektórych innych ustaw, dała zatem konsumentowi prawo, a nie obowiązek spłaty rat w walucie obcej. Co jednak ważniejsze, uprawnienie to nie wpływało na pozostałą treść umowy stron.

Odnosząc się zaś do faktu spłaty rat kredytu bezpośrednio w (…) przez niektórych członków grupy, fakt ten w ocenie Sądu wpływał na wysokość faktycznie spłacanych rat oraz wysokość ewentualnej nadpłaty w przypadku uznania zasadności powództwa. Wyjaśnić należy, iż zgodnie ze stosowanym mechanizmem waloryzacji, nawet przy spłacie rat w walucie obcej, to jest (…), wysokość jego raty była obliczana na podstawie zwaloryzowanego salda zadłużenia. Zauważyć należy, iż mimo zawarcia w aneksach postanowień dotyczących spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w (…), w aneksach znajdował się zapis dotyczący ustalenia wysokości obowiązującego w bank kursu kupna i sprzedaży dewiz z oparciu o kurs średni banku, który był publikowany w Tabeli kursów banku. Zauważyć również należy, iż w aneksach do umów kredytowych zawartych po 26 sierpnia 2011 r., przewidujących spłatę rat kapitałowo-odsetkowych w (…), zawierano zastrzeżenie, że w przypadku wystawienia przez bank ówczesnego bankowego tytułu egzekucyjnego, wszelkie wymagalne należności wyrażone w walucie innej niż złoty polski były przeliczane na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz dla (…) określonego w Tabeli kursów banku. Kredytobiorca w takiej sytuacji zobowiązany byłby do zapłaty wszelkich należności w walucie polskiej. Oznacza to zatem, że nawet w przypadku możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, kwestionowana klauzula waloryzacyjna w dalszym ciągu obowiązywała.

Okoliczność zawarcia aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, zmieniających rachunek bankowy do spłaty kredytu oraz uprawniających do spłat bezpośrednio w walucie franka szwajcarskiego, zdaniem Sądu, nie wpływała na brak jednolitej podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia, na co naprowadzał pozwany w odpowiedzi na pozew. Po pierwsze, wyjaśnić należy, iż ocenę, czy dane postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 3851 § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17, Opublikowano: OSNC2019/1/2). Stanowisko przedstawione w tej uchwale ma mocne uzasadnienie w art. 3852 k.c., jak też art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13 (z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej). Za wskazanym stanowiskiem przemawia również postulat efektywnej ochrony interesu konsumenta. W kontekście niniejszej sprawy, zawarcie przez strony umowy kredytowej aneksów, na które powoływał się pozwany, nie pozbawia Sądu możliwości badania abuzywności wzorców umownych, a tym samym nie powoduje braku jednolitej podstawy faktycznej. Wyjaśnić również należy, iż zawarcie przedmiotowych aneksów, precyzujących sposób ustalania kursu, było skutkiem wejścia w życie 26 sierpnia 2011 r. powyżej wskazanej już ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustawy, która – w odniesieniu do wcześniej zawieranych umów o kredyt denominowany do waluty innej niż polska i w zakresie części tego kredytu pozostałego do spłacenia – przewidziała obowiązek zawarcia w umowie szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Przedłożone przez pozwanego do odpowiedzi na pozew aneksy do umów kredytu zawieranych z członkami grupy, precyzujące sposób ustalania kursu waluty stosowanego przez pozwany Bank, zostały bowiem zawarte po 26 sierpnia 2011 r., a więc po wejściu w życie ustawy „antyspreadowej”.

W odniesieniu zaś do wskazania przez pozwanego rzekomego faktu negocjowania kursu (…) przez niektórych członków grupy, w ocenie Sądu, z dołączonych umów, aneksów do umów oraz innych dokumentów nie wynika, ażeby poza pojedynczą wcześniejszą spłatą części kredytu odnośnie aneksu do umowy kredytowej nr (…) z 5 sierpnia 2013 r., umowy kredytowe zawierały postanowienia dotyczące negocjowania kursu kupna (…). Wręcz przeciwnie, w zakresie kwestionowanej klauzuli przeliczeniowej, zarówno w aneksach jak i umowach, jednoznacznie wskazano, iż Tabela kursów służąca do przeliczenia, jest ustalana przez pozwany bank.

Tym samym, w odniesieniu do wskazanych i naprowadzanych przez pozwanego powyżej wskazanych różnic w podstawie faktycznej, odmienności niektórych warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, zgodzić się należy z pozwanym bankiem, iż występują elementy indywidualne roszczeń poszczególnych członków grupy, niemniej jednak to nie one decydują o spełnieniu przesłanki takiej samej podstawy faktycznej roszczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15, LEX numer 1646028). Zdaniem Sądu owe cechy indywidualne nie mają dla sprawy charakteru decydującego, albowiem istota podstawy faktycznej pozostaje taka sama. Dochodzone roszczenia nie zostały oparte na tej samej podstawie faktycznej, lecz na takiej samej, czyli jednakowej podstawie faktycznej.

Nawet okoliczność, że treść poszczególnych klauzul różni się od siebie, nie może być przesłanką podważającą możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Wskazać bowiem należy, że identyczność treści postanowień nie należy rozumieć jako dokładnie takie samo brzmienie językowe. Dla uznania, że „klauzula wpisana do rejestru i klauzula z nią porównywana są tożsame w treści, nie jest konieczna dokładna literalna identyczność tych postanowień. Rozbieżność użytych wyrażeń, zmiana szyku zdania czy zastosowanie synonimów nie eliminuje bowiem abuzywnego charakteru ocenianego postanowienia.” (por. E. Rutkowska, M. Sieradzka, Nieuczciwe praktyki rynkowe stosowane przez banki wobec kredytobiorców-konsumentów, cz. I. Teza nr 2, Pr. Bankowe 2008/2/43). Powód w niniejszym postępowaniu wskazał, że dochodzi roszczenia w postaci ustalenia odpowiedzialności wobec tego, że członkowie grupy zapłacili pozwanemu świadczenia nienależne, czego skutkiem było to, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się ich kosztem. Przyczyna zubożenia członków grupy wynikać ma z tego samego źródła – z zawartych z pozwanym umów oraz aneksów, w których miały się znaleźć niedozwolone postanowienia umowne.

Roszczenie wywiedzione przez powoda – reprezentanta grupy w stosunku do członków grupy dotyczy zatem tych samych produktów, to jest umów kredytowych waloryzowanych kursem franka szwajcarskiego ((…)). Występujące w stosunku do niektórych elementy indywidualne – takie jak zawarcie aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, czy też zmieniających rachunek bankowy do spłaty oraz spłata rat bezpośrednio w walucie obcej, same w sobie nie różnicowały ich na tyle, aby przesądzać o braku jednakowej podstawy faktycznej. Bezspornie bowiem umowy członków grupy nadal dotyczą tego samego produktu, zaś kwestionowany waloryzacyjny mechanizm obliczania stosowany przez bank – na podstawie którego ustalano saldo zadłużenia – co do zasady był taki sam.

W ocenie Sądu brak było również podstaw do częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do osób, które w ocenie pozwanego nie spełniały wymogu jednakowej podstawy faktycznej, chociażby z przyczyn o których mowa powyżej, to jest uznania jednolitej podstawy faktycznej. Nadto, Sąd nie podziela stanowiska prezentowanego przez pozwanego oraz we wskazanym przez niego orzecznictwie, że w przypadku braku jednolitości w grupie – zamiast odrzucić pozew w całości, należy odrzucić go w części, jeśli tylko pozostała grupa jest wystarczająco liczna (liczy minimum 10 osób). Po pierwsze, w ocenie Sądu pozbawienie możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, nawet w sytuacji uznania, że tylko niektóre osoby z grupy (ale w liczbie wystarczającej do rozpoznania sprawy) spełniają ustawowe przesłanki, godziłoby w cel postępowania grupowego. Dochodzone roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda, reprezentanta grupy – nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać. Co więcej, częściowe odrzucenie pozwu (polegające na stwierdzeniu niedopuszczalności roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy) istotnie zbliża się przedmiotowo do postanowienia co do składu grupy, wydawanego na zakończenie drugiej fazy postępowania grupowego, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. W praktyce oznacza to więc, iż sąd – częściowo odrzucając pozew, to jest stwierdzając niedopuszczalność roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy – faktycznie nie dopuszcza do dalszego postępowania wybranych członków grupy, a więc nie uwzględnia ich w składzie grupy (por. M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Komentarz, Warszawa: wydawnictwo: C.H.Beck, 2019, s. 217). Po wtóre zaś, częściowe odrzucenie pozwu nie jest wprost przewidziane przez żaden przepis postępowania cywilnego. Judykatura wypracowała częściowe odrzucenie pozwu w oparciu o przepis art. 199 k.p.c., przewidujący odrzucenie pozwu. Dyspozycja art. 24 ust. 1 u.d.p.g. stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego – z wyłączeniem wskazanych w nim przepisów. Wśród przepisów wyłączonych od odpowiedniego stosowania nie ma art. 199 k.p.c. Odrzucenie pozwu jest wprawdzie uregulowane przez art. 10 u.d.p.g., lecz zdaniem Sądu, nie jest to uregulowanie kompletne. Tym nie mniej, wobec stwierdzenia jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, minimalnej liczebności grupy, podobieństwa podstawy faktycznej oraz rodzaju sprawy, w ocenie Sądu zostały spełnione przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wobec wszystkich członków grupy.

Na koniec warto podkreślić, iż na obecnym etapie postępowania zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, a więc okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Słuszność przyjętej konstatacji potwierdza pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt VI ACz 1639/13), że na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził, że wszystkie warunki rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł, jak w sentencji postanowienia.

 

Zamieszczone na stronie orzeczenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostało udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Tekst orzeczenia został przetworzony przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach I Wydział Cywilny z dnia 4 kwietnia 2019 r.

Written by

  1. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, że podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo.
  2. Co prawda u.d.p.g. nie określa w jakim trybie oraz z czyjej inicjatywy tworzone są podgrupy, ale przyjmuje się, że decyzję o utworzeniu podgrupy podejmuje reprezentant grupy, na podstawie oceny wysokości roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Nie jest konieczne uzyskanie zgody członka grupy na przypisanie go do podgrupy (tj. ujednolicenie dochodzonych przez niego roszczeń w ramach podgrupy). Umowa zawarta pomiędzy reprezentantem grupy oraz członkami grupy przewidywać może jednak odmienne zasady tworzenia podgrup, w tym w szczególności nałożyć na reprezentanta grupy obowiązek wcześniejszego uzyskania zgody członków grupy na ujednolicenie wysokości roszczeń w ramach podgrup oraz na przypisanie ich do danej podgrupy.
  3. Sąd nie bierze udziału w procesie tworzenia się poszczególnych podgrup i nie może ani ustalać poszczególnych podgrup, ani zmieniać ich liczby, czy też wpływać na skład osobowy konkretnej podgrupy. Jest tak dlatego, że sąd z urzędu nie ingeruje ani w jakość, ani w ilość dochodzonych roszczeń przez członków postępowania grupowego – w tym zakresie znajduje bowiem zastosowanie zasada dyspozycyjności, wynikająca z art. 321 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.
  4. Przystąpienie do określonej podgrupy powinno zostać w sposób wyraźny potwierdzone przez członka grupy, tak aby nie budziło wątpliwości reprezentanta grupy ani sądu, do której z podgrup członek grupy przystąpił oraz na jakiego rodzaju ujednolicenie dochodzonych roszczeń wyraził zgodę. Potwierdzenie takie może zostać przy tym złożone w dowolnej formie (także w formie ustnego oświadczenia skierowanego wobec reprezentanta grupy) i nie musi zostać przedstawione sądowi.
  5. Przyjęcie, że małżonków należy traktować jako dwuosobową podgrupę, w której każdy z małżonków dochodzi po 50% wartości wspólnie dochodzonego roszczenia nie jest prawidłowe, roszczenie przynależne do współwłasności łącznej jest niepodzielne. Słuszne jest natomiast stanowisko, wedle którego jeden z małżonków jest członkiem grupy, działa we wspólnym interesie małżonków, za zgodą drugiego małżonka, dochodząc roszczenia, które przysługuje obojgu małżonkom. Wówczas roszczenie małżonków podlegałoby ujednoliceniu z roszczeniem innego członka grupy lub podgrupy.

Sąd Okręgowy w Katowicach I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Jolanta Polko

Sędziowie:                      SSO Agata Młynarczyk-Śmieja

SSR del. Katarzyna Zadora (ref.)

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2019 r. w Katowicach na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa J. D. występującej jako reprezentant grupy, składającej się z trzydziestu trzech osób. tj. [dane członków grupy], będącej równocześnie członkiem grupy przeciwko (…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w Ś., o zapłatę,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowania grupowym.

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 14 listopada 2018 r. grupa 33 osób, w ramach której wyszczególniono 16 podgrup: 14 grup obejmujących małżeństwa, jedna grupa obejmująca dwie osoby niebędące małżeństwem i ostatnia grupa obejmująca trzy osoby wniosła o rozpoznanie sprawy w ramach postępowania grupowego. Strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanego (…) Sp. z o.o. z siedzibą w Ś. określonych kwot na rzecz osób wchodzących w skład poszczególnych grup o łącznej ich wysokości 1.469.820 zł oraz zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podano, że pozwana jest deweloperem, który zrealizował przedsięwzięcie deweloperskie polegające na wybudowaniu osiedla budynków mieszkalnych wielorodzinnych o nazwie (…) w Ś. Poszczególni członkowie grupy zawarli z pozwanym bądź jego poprzednikiem prawnym umowy deweloperskie w okresie od 21 lipca 2014 r. do dnia 23 czerwca 2015 r. Umowy deweloperskie zostały zawarte w formie aktu notarialnego. Załącznikiem każdego aktu notarialnego stanowiącego integralną część urnowy deweloperskiej był prospekt informacyjny, opisujący poszczególne etapy – zadania inwestycyjne wraz z załącznikami, w tym rzutami wszystkich kondygnacji budynku. Deweloper zobowiązał się w umowie deweloperskiej, że budynek i lokal mieszkalny zostaną wykonane zgodnie ze standardem opisanym w prospekcie informacyjnym. Prospekty informacyjne wszystkich członków grupy w części indywidualnej zawierały identyczne zapisy co do technologii wykonania oraz zakresu i standardu prac wykończeniowych. W okresie czasu od 12 maja 2015 r. dnia 16 lutego 2016 r. członkowie grup zawarli z pozwanym w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży, nabywając prawo własności nieruchomości lokalowych. Członkowie podgrup od 1 do 14 oraz członek grupy 15 – p. E. C. nabyli lokale mieszkalne w ramach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Członkowie grupy nr 16 oraz członek podgrupy nr 15 G. T. nabyli lokale mieszkalne indywidualnie. Zdaniem strony powodowej wszystkie nieruchomości zostały nabyte z tożsamymi wadami. A mianowicie, zgodnie z załącznikiem do prospektu informacyjnego w postaci rzutu kondygnacji, ściany wewnętrzne nośne miały zostać wybudowane z bloczków wapienno-piaskowych o nazwie h. (…), a faktycznie użyto do tego celu pustaka ceramicznego P. Wada ta wpływa na zmniejszenie izolacyjności akustycznej. Członkowie grupy złożyli pozwanej oświadczenia o obniżeniu ceny nabytych lokali w trybie art. 560 § 3 k.c. Część kwoty jaką faktycznie zapłacili członkowie grupy w ramach ceny sprzedaży po złożeniu oświadczenia o obniżeniu ceny w wyniku wad nieruchomości, stała się świadczeniem nienależnym. Drugi zarzut jaki podnieśli członkowie grupy dotyczy braku w lokalach mieszkalnych instalacji c.w.u. (ciepła woda użytkowa) z układem cyrkulacji. Zarzucono, że urządzenia do podgrzewania wody oraz instalacja wodna w lokalach funkcjonuje niewłaściwie lub została wykonana niezgodnie z umową czy też niezgodnie z wolą nabywców lokali. Wady z uwagi na ich charakter zostały wykryte po odbiorze i po upływie jakiegoś czasu korzystania z nieruchomości.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym strona powodowa wskazała, że dochodzone w pozwie roszczenia mają charakter jednolity, ponieważ są to roszczenia pieniężne wynikające ze złożonych w formie pisemnej oświadczeń o obniżeniu ceny. Żądanie oparte jest na tej samej podstawie faktycznej. Członkowie grupy zawarli umowy deweloperskie spisane na wzorcu aktu notarialnego w jednej kancelarii notarialnej, dotyczą zakupu nieruchomości w ramach tego samego przedsięwzięcia deweloperskiego. Wszyscy członkowie nabyli mieszkania w domach wielorodzinnych zaprojektowanych w jednym biurze projektowym przez tego samego projektanta, które powinno zostać wybudowane w takiej samej technologii zgodnie z prospektem informacyjnym i jego załącznikami. Przedsięwzięcie deweloperskie zostało zrealizowane przez ten sam podmiot. W każdym nabytym mieszkaniu członka grupy wykryto te same wady. Członkowie grupy złożyli oświadczenia o jednakowej treści.

W odpowiedzi na pozew (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w Ś. podniosła zarzuty dotyczące niedopuszczalności postępowania grupowego w sprawie z uwagi na:

  1. brak ujednolicenia wysokości roszczeń w ramach grupy lub podgrup, a podgrupy ustalone przez powoda nie spełniają wymogu wynikającego z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Nie dokonano ujednolicenia co najmniej dwóch roszczeń w ramach podgrupy. Pozwany stoi na stanowisku, że małżonków należy traktować jako jednego członka grupy, któremu przysługuje jedno roszczenie. Ujednolicenie roszczeń jest możliwe tylko w sytuacji, gdy występują co najmniej dwa roszczenia. Niedopuszczalne jest stworzenie podgrupy dla dwóch osób, którym przysługuje łącznie jedno roszczenie. Małżonkowie dysponują jednym niepodzielnym roszczeniem, a nie dwoma roszczeniami, które mogłyby podlegać ujednoliceniu przez zrównanie ich wysokości. W każdej z podgrup 1-14 występują dwie osoby pozostające w związku małżeńskim, występujący z jednym żądaniem objętym wspólnością majątkową małżeńską. Wskazanie małżonków jako członków grupy stwarza jedynie pozorność spełnienia wymogu ustawowego. Tylko w przypadku istnienia co najmniej 2 roszczeń można ujednolicić ich wysokość. Podgrupy 1-14 nie spełniają zatem wymogu dotyczącego liczebności podgrupy;
  2. powód dochodzi w pozwie tylko części roszczeń;
  3. roszczenia poszczególnych osób – członków grupy lub podgrupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia wszystkich osób objętych pozwem nie wynikają z takich samych zapisów umowy. Poszczególne roszczenia objęte pozwem dotyczą odrębnych lokali, a ich zakres jest niejednolity, bowiem różne są lokale każdej z osób występujących z roszczeniami i różny jest stan faktyczny dotyczący poszczególnych lokali. Na poparcie tego zarzutu pozwany podnosi, że w sześciu lokalach wykonano prace zwiększające dodatkowo ochronę akustyczną lokali w ścianach międzylokalowych. Stan faktyczny dotyczący ochrony akustycznej lokali objętych pozwem jest różny w zależności od lokalu. Ponadto oświadczenia o obniżeniu ceny lokali nie zostały złożone przez wszystkie osoby objęte pozwem.

W piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2019 r. pełnomocnik strony powodowej podkreślił, że na wstępnym etapie postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego Sąd ocenia czy zostały spełnione wymogi z art. 1 i 2 u.d.p.g. natomiast nie rozstrzyga czy członkom grupy przysługuje roszczenie oraz czy wierzytelność małżonków przysługuje im solidarnie. Zdaniem pełnomocnika nie jest to kwestia wstępna, a materia postępowania rozpoznawczego. Powód w powyższym piśmie na nowo ukształtował podgrupy dzieląc je na pięć podgrup, z czego pierwsza podgrupa obejmuje cztery małżeństwa, podgrupa druga i trzecia obejmują po trzy małżeństwa w każdej, a podgrupa czwarta obejmuje jedno małżeństwo i dwie osoby działające indywidualnie, podgrupa piąta obejmuje trzy osoby. Dwa małżeństwa z pierwotnego pozwu nie zostały zakwalifikowane do żadnej z podgrupy. Poza tym podniesiono, że nie istnieje ustawowy zakaz dochodzenia w postępowaniu grupowym części roszczenia, a roszczenia członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej.

Pismem procesowym z dnia 28 lutego 2019 r. pełnomocnik pozwanej podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Podniósł, że postępowanie znajduje się na etapie oceny przesłanek dopuszczających rozpoznanie sprawy w ramach postępowania grupowego – certyfikacja postępowania grupowego. Na tym etapie Sąd weryfikuje czy prawidłowo zostało dokonane ujednolicenie roszczeń pieniężnych w ramach grupy lub podgrupy. Ujednolicenie roszczeń polega na konieczności ujednolicenia ze sobą wysokości co najmniej dwóch roszczeń pieniężnych w ramach podgrupy przysługujących dwóm odrębnym osobom. Bez znaczenia na tym etapie jest kwestia ewentualnej solidarności występującej między małżonkami. Pozwany podtrzymał zarzut o niedopuszczalności dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie części roszczeń, z uwagi na cel tego postępowania. Jego zdaniem roszczenia nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, albowiem nie są oparte na treści takich samych zapisów umownych czy innych dokumentów. Nie zachowanie tożsamości stanu faktycznego wynika także stąd, że nie wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o obniżeniu ceny. Złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny jest jednostronną czynnością prawną materialnoprawną, dotyczącą nieruchomości. Zgodnie z art. 37 § 4 k.r.o. jednostronna czynność prawna dokonana bez zgody drugiego małżonka jest nieważna. Wskazano także, że ściany wewnętrzne nośne międzylokalowe nie są elementem lokali, lecz stanowią nieruchomość wspólną, przez co właścicielowi lokalu przysługuje roszczenie o wady nieruchomości wspólnej wyłącznie w wysokości odpowiadającej wysokości udziału w nieruchomości wspólnej.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.), ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach.

Zgodnie z dominującymi poglądami doktryny podmioty dochodzące roszczeń w postępowaniu grupowym cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczenia od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe zarazem jest wspólne dochodzenie roszczenia przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem grupowym.

Do ustawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego, które są badane na etapie certyfikacji pozwu grupowego zalicza się:

  1. liczebność grupy (co najmniej 10 osób),
  2. jednorodzajowość roszczeń członków grupy, określony rodzaj sprawy (roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach),
  3. tożsamość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy,
  4. ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy przy zastosowaniu kryterium kwotowego (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne).

Przechodząc do omówienia przesłanki liczebności grupy i podgrupy – to podgrupa musi liczyć co najmniej dwie osoby, a ostateczny skład grupy w postępowaniu grupowym kształtuje dopiero prawomocne postanowienie Sądu co do składu grupy. Instytucja podgrupy została stworzona jedynie dla celów ułatwienia dochodzenia roszczeń pieniężnych. Celem podziału na grupy lub podgrupy jest ujednolicenie roszczeń. Tym samym nie można ujednolicić jednego roszczenia, do ujednolicenia muszą istnieć dwa roszczenia. Po pierwsze – należy ujednolicić roszczenia, a następnie podzielić na podgrupy, w ramach których występują co najmniej dwie osoby.

Przesłanka jednorodzajowości roszczenia – roszczenia jednorodzajowe to roszczenia jednego rodzaju, ale nie takie same (jednakowe). Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń podobnych do siebie (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 3 września 2013 r., II C 88/13, LEX nr 1847811).

Powództwo obejmować musi zatem żądanie udzielenia ochrony prawnej w ten sam sposób dla wszystkich członków grupy (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 marca 2011 r., II C 1693/10, LEX nr 1499238).

Przesłanka jednorodzajowości roszczeń, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego.

Przesłanka tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy – jak wskazuje się w orzecznictwie sądowym, ta sama podstawa faktyczna powództwa stanowi podstawowy (wyjściowy) zespół faktów uzasadniających roszczenie. Zachodzi ona gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 6 maja 2011 r., II C 1693/10. LEX nr 1499238).

Zatem jeśli chodzi o roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to są to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, że podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń (przez co najmniej 10 osób) musi być co najmniej taka sama (nie musi być ta sama). Przy dochodzeniu roszczeń pieniężnych musi bowiem wystąpić podobieństwo podstawy faktycznej zgłoszonych roszczeń.

Przesłanka ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy przy zastosowaniu kryterium kwotowego (jeżeli w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia pieniężne) – ustawodawca w wyniku nowelizacji z 2017 r. wprowadził nowe zasady ujednolicenia wysokości roszczeń w postępowaniu grupowym. Jednym z kryteriów dochodzenia tych roszczeń jest kryterium kwotowe. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie wysokości roszczeń jest możliwe wyłącznie poprzez wykorzystanie instytucji podgrupy: członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być zróżnicowana w zależności od podgrup. W przypadku, gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie. Zgodę na ujednolicenie roszczeń muszą wyrazić wszyscy członkowie grupy (por. post. SA we W. z 28 lipca 2017 r., I ACz 1524/17, L.). Konsekwencją ryczałtowego określenia odszkodowania należnego członkom grupy jest brak możliwości indywidualnego dochodzenia roszczenia, rezygnacja z zaspokojenia roszczenia w szerszym zakresie. Co prawda u.d.p.g. nie określa w jakim trybie oraz z czyjej inicjatywy tworzone są podgrupy, ale przyjmuje się, iż decyzję o utworzeniu podgrupy podejmuje reprezentant grupy, na podstawie oceny wysokości roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Nie jest konieczne uzyskanie zgody członka grupy na przypisanie go do podgrupy (tj. ujednolicenie dochodzonych przez niego roszczeń w ramach podgrupy). Aczkolwiek umowa zawarta pomiędzy reprezentantem grupy oraz członkami grupy przewidywać może jednak odmienne zasady tworzenia podgrup, w tym w szczególności nałożyć na reprezentanta grupy obowiązek wcześniejszego uzyskania zgody członków grupy na ujednolicenie wysokości roszczeń w ramach podgrup oraz na przypisanie ich do danej podgrupy. W doktrynie podkreśla się (tak: P. Pietkiewicz (w:) M. Rejdak, P. Pietkiewicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 92. Nb 27) Sąd nie bierze udziału w procesie tworzenia się poszczególnych podgrup i nie może ani ustalać poszczególnych podgrup, ani zmieniać ich liczby, czy też wpływać na skład osobowy konkretnej podgrupy. Jest tak dlatego, że sąd z urzędu nie ingeruje ani w jakość, ani w ilość dochodzonych roszczeń przez członków postępowania grupowego – w tym zakresie znajduje bowiem zastosowanie zasada dyspozycyjności, wynikająca z art. 321 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Ujednolicenie wysokości roszczeń (czy to w grupie, czy to w podgrupach) powinno nastąpić w pierwszej fazie postępowania grupowego, tj. przed jego certyfikacją. Ostateczny skład grupy, jak również ostateczny skład podgrup, zostanie zaś ustalony na mocy postanowienia sądu, wydanego zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Przystąpienie do określonej podgrupy powinno zostać w sposób wyraźny potwierdzone przez członka grupy, tak aby nie budziło wątpliwości reprezentanta grupy ani sądu, do której z podgrup członek grupy przystąpił oraz na jakiego rodzaju ujednolicenie dochodzonych roszczeń wyraził zgodę. Potwierdzenie takie może zostać przy tym złożone w dowolnej formie (także w formie ustnego oświadczenia skierowanego wobec reprezentanta grupy) i nie musi zostać przedstawione sądowi.

Odnosząc się do spornej kwestii dopuszczalności częściowego dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, to wskazać należy, że z jednej strony przepisy ustawy wprost nie ograniczają uprawnienia powoda do dowolnego kształtowania zakresu swojego żądania, w tym także do dochodzenia na rzecz członków grupy tylko części roszczenia przeciwko pozwanemu, ale z drugiej jednak strony dopuszczenie podziału roszczeń przez powoda oraz akceptacja sytuacji, w której w postępowaniu grupowym dochodzona byłaby tylko część roszczeń przysługujących członkom grupy wobec pozwanego (opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej), zaś w innych postępowaniach (czy to w odrębnym postępowaniu grupowym, czy też w postępowaniach indywidualnych wszczynanych przez członków grupy przeciwko pozwanemu) dochodzona byłaby pozostała część takiego roszczenia, stawiałaby pod znakiem zapytania sens postępowania grupowego – Sąd byłby bowiem zobowiązany do indywidualnego badania każdego z roszczeń z osobna, tyle że jego orzeczenie odnosiłoby się jedynie do zgłoszonej części roszczeń (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, w: Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 113, Nb 32 oraz P. Pogonowski. Postępowanie grupowe. Ochrona prawna, s. 157).

Mając na uwadze rozważania natury ogólnej oraz okoliczności sprawy Sąd zauważa, że zasadnicze zarzuty kierowane pod kątem niedopuszczalności rozpoznania żądań pozwu w postępowaniu grupowym koncentrują się wokół kwestii liczebności grupy i podgrup i tego czy podgrupę może tworzyć małżeństwo, któremu przysługuje jedno, niepodzielne roszczenie do lokalu mieszkalnego nabytego w ramach ustawowej wspólności małżeńskiej. Wedle publikacji Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości autorstwa dr M. R „Funkcjonowanie w praktyce sądowej ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym” przyjęcie, że małżonków należy traktować jako dwuosobową podgrupę, w której każdy z małżonków dochodzi po 50% wartości wspólnie dochodzonego roszczenia nie jest prawidłowe, roszczenie przynależne do współwłasności łącznej jest niepodzielne. Słuszne jest natomiast stanowisko, wedle którego jeden z małżonków jest członkiem grupy, działa we wspólnym interesie małżonków, za zgodą drugiego małżonka, dochodząc roszczenia, które przysługuje obojgu małżonkom. Wówczas roszczenie małżonków podlegałoby ujednoliceniu z roszczeniem innego członka grupy lub podgrupy. W sprawie pierwotny skład podgrup zamieszczony w treści pozwu przy przyjęciu koncepcji, że małżonkowie mają tylko jedno, wspólne roszczenie nie spełniał wymogu odnośnie liczebności podgrupy, która powinna wynosić co najmniej dwie osoby, którym przysługują oddzielne roszczenia, których wysokość podlega ujednoliceniu poprzez zrównanie wysokości roszczenia pieniężnego każdego członka podgrupy. Wystąpienie z roszczeniem o zapłatę kwot wchodzących do majątku objętego ustawową wspólnością małżeńską można uznać jako czynność zachowawczą możliwą do podjęcia przez każdego z małżonków. Powód w piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2019 r. zmodyfikował kształt podgrup. Utworzył pięć podgrup stosując kryterium jednolitości dochodzonego roszczenia. Przyjął, że pierwsza podgrupa obejmuje cztery małżeństwa, podgrupa druga i trzecia obejmuje po trzy małżeństwa, podgrupa czwarta obejmuje jedno małżeństwo i dwie inne osoby, podgrupa piąta obejmuje trzy osoby. Roszczenia dwóch małżeństw z pierwotnego pozwu nie zostały zakwalifikowane do żadnej z podgrupy. W ostatecznym kształcie podgrup zachowane zostały wymogi co do składu i liczebności podgrup i ogólnej liczby członków grupy, która przekracza ustawowy próg 10 osób. Należy także zwrócić uwagę, że członkowie grupy godząc się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnują z możliwości dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie.

Pozostałe przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego również zostały spełnione. Dochodzone są roszczenia jednego rodzaju (o zapłatę) z kategorii roszczeń o ochronę konsumentów, odpowiedzialności kontraktowej pozwanego z tytułu nienależytego wykonania umowy. Roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej (umowy deweloperskie oraz umowy sprzedaży zawarte z pozwanym lub jego poprzednikiem prawnym, występujące wady tego samego rodzaju lokalach mieszkalnych wybudowanych przez pozwanego w ramach tego samego zadania inwestycyjnego), przy czym mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń, wystarczające jest ich istotne podobieństwo.

Nietrafny jest też zarzut pozwanego zawarty w piśmie procesowym z dnia 28 lutego 2019 r., iż oświadczenia o obniżeniu ceny złożone przez jednego z małżonków bez zgody drugiego małżonka są nieważne w świetle art. 37 § 4 k.r.o. Zgoda, o której mowa w- art. 37 § 1 k.r.o. dotyczy określonych kategorii spraw takich jak czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków; czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa, darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Wśród tych czynności nie mieści się czynność w postaci złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny.

Z tych też względów Sąd uznając, że zachodzą przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym orzekł na mocy art. 10 u.d.p.g. jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 4 października 2018 r.

Written by

  1. Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest zaś bezwzględnie konieczne, by zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy.
  2. Członkowie grupy mogą wnieść różne rodzajowo roszczenia, a jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy. Nie jest więc tak, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSA Marzanna Góral (spr.)

Sędziowie:                    SSA Beata Kozłowska, SSO (del.) Anna Strączyńska

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów Miasta Stołecznego W. przeciwko Towarzystwu (…) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. o zapłatę i ustalenie na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego Warszawie z dnia 1 lutego 2018 r., sygn. akt XXIV C 709/15,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 1 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.

Powyższe orzeczenie zostało zaskarżone w całości przez stronę pozwaną, która wniosła o:

  1. zmianę skarżonego postanowienia w zakresie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym przez odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym;
  2. rozpoznanie w trybie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku o przesłuchanie członków grupy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, tj. osób wymienionych w § 7 pisma pozwanego z 1 kwietnia 2016 r.;
  3. dopuszczenie i przeprowadzenie na podstawie art. 382 k.p.c. w zw. art. 241 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. dowodu z przesłuchania wymienionych członków grupy, którzy prowadzą działalność gospodarczą;
  4. ewentualnie o uchylenie skarżonego postanowienia w zakresie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym oraz przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości w celu ustalenia, czy wszyscy członkowie grupy zawierali umowy jako konsumenci;

a w każdym razie o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wnosząc przedmiotowe zażalenie pozwany zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie:

  1. art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) przez przyjęcie, że dochodzone przez członków grupy roszczenia są jednorodzajowe, podczas gdy reprezentant grupy obok pierwotnego roszczenia o zapłatę dochodzi także roszczenia ewentualnego o ustalenie, innego rodzajowo od roszczenia pierwotnego;
  2. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przez przyjęcie, że powództwo zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej, podczas gdy członkowie grupy wywodzą swoje roszczenia z różnych postanowień zawartych w różnych wzorcach stosowanych przez pozwanego, a nie z jednego i takiego samego postanowienia umownego;
  3. art. 2 ust. 1 u.d.p.g. przez niewłaściwe uznanie, że wysokość dochodzonych roszczeń może stanowić jedyne kryterium podziału na podgrupy w stanie prawnym mającym zastosowanie do oceny dopuszczalności niniejszego postępowania grupowego;
  4. art. 13 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności przez zastosowanie art. 2 ust. 1 u.d.p.g. w brzmieniu nadanym mu w ustawie zmieniającej, podczas gdy z naruszonego przepisu przejściowego wynikał obowiązek stosowania ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia niniejszego postępowania grupowego;
  5. art. 10 ust. 1 u.d.p.g. przez wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, podczas gdy pozew podlegał odrzuceniu m.in. z uwagi na brak tożsamości podstawy faktycznej, ujednolicenie wysokości roszczeń tylko przy użyciu kryterium kwotowego oraz dochodzenie niejednorodzajowych roszczeń;
  6. art. 217 § 3 k.p.c. przez pominięcie dowodu ze zobowiązania ubezpieczających (…) S.A. z siedzibą w W., (…) Bank S.A. z siedzibą w W. oraz (…) S.A. z siedzibą w W. do potwierdzenia, czy przystąpienie przez wyszczególnionych członków grupy do grupowych umów ubezpieczenia na życie z (…) było związane z usługami powiązanymi z prowadzoną przez tych członków grupy działalnością gospodarczą; oraz przez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie ww. członków grupy na okoliczność tego, że przystępowali do umowy ubezpieczenia na życie jako przedsiębiorcy, jako dowodu mającego istotne znaczenie przy ustalaniu tego, czy roszczenia członków grupy stanowią roszczenia o ochronę konsumentów;
  7. art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolne wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających, m.in. przez uznanie, że „brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia umów ubezpieczenia grupowego” oraz że „nie ulega wątpliwości, że przystępując do ubezpieczenia, wszyscy członkowie grupy działali jako konsumenci, choć Sąd Okręgowy nie przeprowadził żadnego dowodu powołanego w celu ustalenia powyższych okoliczności.

Strona powodowa wnosiła o oddalenie zażalenia i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzuty podniesione przez skarżącego nie są trafne i nie uzasadniają weryfikacji oceny Sądu Okręgowego co do przesłanek decydujących o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że w postępowaniu cywilnym zakres rozpoznania sprawy wyznacz powód, podając podstawę faktyczną swojego roszczenia. W ramach tej podstawy sąd ostatecznie dokonuje zastosowania i wykładni norm prawa. Różnicą występującą w postępowaniu grupowym jest konieczność dodatkowego badania przesłanek jego dopuszczalności. Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej ilości osób. Nie jest zaś bezwzględnie konieczne, by zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., I ACa 1209/13, postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15; z dnia 24 lipca 2014r., sygn. akt I ACz 1005/14 i z dnia 21 września 2015., I ACz 1648/15).

W myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia pozwu (Dz. U. nr 7 z 2010 r. poz. 44, ze zm. dalej: „u.d.p.g.”) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (ust. 2). Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym powinny wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń do siebie podobnych. Jednorodzajowe roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym to roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego, który będzie stanowił podstawę roszczeń członków grupy (T. Jaworski, P. Radzimierski Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 38-39).

Sąd Okręgowy oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie, słusznie zbadał zatem, czy liczebność grupy spełnia wymagania ustawy o postępowaniu grupowym, czy objęte pozwem roszczenia są jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, a w dalszej kolejności ocenił czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. oraz czy wysokość roszczeń została odpowiednio ujednolicona. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w przedmiotowej sprawie brak podstaw do kwestionowania słuszności stwierdzenia Sądu Okręgowego, że spełnione zostało kryterium odpowiedniej liczebności grupy, tj. co najmniej 10 osób. Skoro bowiem pozew został wniesiony w imieniu 98 członków grupy, a na dalszym etapie postępowania 25 z nich złożyło oświadczenia o wystąpieniu z grupy (oświadczenia: k. 9664-9688), to obecnie w skład grupy wchodzą 73 osoby (aktualna lista członków grupy: k. 9704), spełniając warunek odpowiedniej liczebności grupy.

Sąd Apelacyjny podziela także stanowisko Sądu Okręgowego, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia należy zaliczyć do roszczeń o ochronę konsumentów. Podnoszone przez stronę pozwaną zastrzeżenia dotyczące statusu części członków jako konsumentów, nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia o dopuszczalności postępowania grupowego, zważywszy że owe zastrzeżenia dotyczą tylko części dotychczasowych członków grupy, a uznanie ich za zasadne i tak nie doprowadziłoby do zmniejszenia liczby członków grupy poniżej 10. Podejmując decyzję w kwestii dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy miał na względzie, że część z dotychczasowych członków grupy, do której odnoszą się zastrzeżenia pozwanej dotyczące tego, czy są konsumentami, złożyła oświadczenie o wystąpieniu z grupy oraz to, że co do pozostałych członków grupy nie było wątpliwości, że przystępując do ubezpieczenia, działali oni jako konsumenci w rozumieniu art. 221 k.c. Wypada przy tym podkreślić, że zagadnienie składu grupy będzie również badane na dalszym etapie postępowania, w razie uprawomocnienia się orzeczenia o dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Formułując zarzut naruszenia art. 1 ust. 1 oraz art. 2 ust. 1 u.d.p.g. strona pozwana podnosiła, że dochodzone przez powoda roszczenia nie są roszczeniami tego samego rodzaju, bowiem w pozwie połączono różne rodzaje powództw, w ramach roszczenia głównego wniesiono o zasądzenie zwrotu składek oraz o ustalenie nieistnienia stosunku ubezpieczenia pomiędzy członkami grupy a pozwaną, w ramach zaś roszczenia ewentualnego – o zasądzenie zwrotu pobranych opłat administracyjnych oraz o ustalenie, że postanowienia umów łączących pozwaną z członkami grupy dotyczących opłat administracyjnych są bezskuteczne w rozumieniu art. 3851 § k.p.c. Zdaniem strony pozwanej w postępowaniu grupowym zachodzi konieczność wnoszenia tylko jednego rodzaju roszczenia procesowego. Motywując swe stanowisko w tym względzie skarżąca powołała się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, w którym wskazano, że konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. Sąd Okręgowy trafnie jednak dostrzegł, że przywołany pogląd Sądu Najwyższego nie oznacza, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem. Członkowie grupy mogą bowiem wnieść różne rodzajowo roszczenia, a jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy. Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie, bowiem każdy z członków grupy wniósł o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej oraz o ustalenie. Również roszczenie ewentualne każdego z członków grupy dotyczy zapłaty oraz ustalenia. Nie ulega zatem wątpliwości, że roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju. Jakkolwiek roszczenia zgłoszone w niniejszej sprawie wynikają z różnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oferowanych przez pozwanego, tj. „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)” oraz „(…)”, we wszystkich ww. wzorcach umownych występują tożsame elementy, które są kwestionowane przez powoda. Sąd Okręgowy słusznie skonstatował, że roszczenia objęte niniejszym pozwem są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, o czym świadczą następujące okoliczności:

  1. każdemu członkowi grupy zaoferowano taką samą usługę: objęcie go przez pozwanego ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci bądź dożycia do końca okresu odpowiedzialności pozwanego na podstawie umów ubezpieczenia grupowego,
  2. każdy z członków grupy złożył oświadczenie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej, według wzoru przygotowanego przez pozwanego zwanego Deklaracją Przystąpienia,
  3. pomiędzy członkami grupy a ubezpieczającymi brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia umów ubezpieczenia grupowego,
  4. każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca, na który składają się warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (OWU), tabela opłat i limitów składek (Tabela Opłat) oraz regulamin ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego (Regulamin),
  5. każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca zawierającego:

– postanowienie o wysokości Opłaty Administracyjnej (Opłaty za zarządzanie), która wynosi 0,96%, 1,28% albo 1,92% w skali roku i jest liczona od Składki Zainwestowanej, przy czym w żadnym wzorcu nie wskazano, za co ta opłata jest pobierana,

– postanowienie o alokacji przez pozwanego w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, który w chwili jego oferowania jeszcze nie istniał, środków pochodzących ze Składki Pierwszej oraz z pomniejszonych o Opłatę Administracyjną Składek Bieżących,

– postanowienie definiujące pojęcie „Okres odpowiedzialności” jako okres 120 albo 180 miesięcy (tj. 10 albo 15 lat), w czasie którego pozwany jest zobowiązany do udzielania ochrony ubezpieczeniowej,

– postanowienie, że Składka Zainwestowana jest to kwota, która zostanie zainwestowana w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy w ciągu całego Okresu odpowiedzialności,

– postanowienie, zgodnie z którym w przypadku dożycia przez ubezpieczonego do końca Okresu odpowiedzialności, pozwany jest zobowiązany do wypłaty ubezpieczonemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na jego rachunku,

– postanowienie, zgodnie z którym w przypadku śmierci ubezpieczonego pozwany jest zobowiązany do wypłaty uprawnionemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na rachunku członka grupy powiększonej o kwotę wynoszącą 1% Składki Zainwestowanej albo 1% Wartości Rachunku w Dacie Umorzenia,

– postanowienie wskazujące, że wartość początkowa Jednostki Uczestnictwa Funduszu wynosi 200 zł,

– postanowienie o prawie pozwanego do zlikwidowania ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego w dowolnej chwili, bez wskazania jakiejkolwiek przyczyny, przy czym z momentem likwidacji ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego stosunek ubezpieczenia wygasa,

– postanowienie definiujące pojęcie „Wartość rachunku” jako iloczyn bieżącej liczby Jednostek Uczestnictwa Funduszu znajdujących się na rachunku ubezpieczonego i aktualnej na dany dzień wartości Jednostki Uczestnictwa Funduszu,

– postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego Opłaty Likwidacyjnej w razie rezygnacji przez ubezpieczonego z ochrony ubezpieczeniowej przed upływem Okresu odpowiedzialności, przy czym wysokość Opłaty Likwidacyjnej jest obliczana procentowo w stosunku do wartości środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego i jest uzależniona od roku, w którym ubezpieczony zrezygnuje z ubezpieczenia; dla ubezpieczeń z 15-letnim Okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 1% albo od 80% do 5%, dla ubezpieczeń z 10-letnim okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 5% wartości rachunku,

  1. każdy z członków grupy wpłacił Składkę Pierwszą i Pierwszą Składkę Bieżącą oraz kontynuuje wpłacanie kolejnych Składek Bieżących;
  2. wartość Jednostek Uczestnictwa Funduszu każdego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego spadła w pierwszym dniu wyceny,
  3. w stosunku do żadnego z członków grupy nie upłynął jeszcze Okres odpowiedzialności pozwanego.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy. Zasadniczą okolicznością, która przesądza o dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym jest identyczność mechanizmów stosowanych przez pozwanego w umowach grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Analogiczny pogląd został zaprezentowany m.in. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I ACz 534/16. Pewne różnice występujące w stosowanych przez pozwanego wzorcach umownych (dotyczące np. wysokości Opłaty Administracyjnej i Opłaty Likwidacyjnej), czy też fakt zawarcia tych umów za pośrednictwem różnych podmiotów, w istocie nie powodują, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej.

Nie można też podzielić zapatrywania strony pozwanej, że powód błędnie ujednolicił roszczenia członków podgrup, bez jakiegokolwiek uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy. Wypada podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o zawarcie przez stronę powodową umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Każdy z członków grupy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy wskazywał, że strona pozwana osiągnęła jego kosztem korzyści majątkowe bez podstawy prawnej w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnego oświadczenia o chęci skorzystania przez każdego z członków grupy z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz z nieważnej Umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym, i pomimo wezwania nie dokonała ich zwrotu. Należy także zauważyć, że strona powodowa podzieliła członków grupy na podgrupy, w zależności od wysokości dochodzonego roszczenia. W pismach z 22 grudnia 2016 r. oraz z dnia 12 kwietnia 2017 r. powód dokonał ujednolicenia roszczeń przy uwzględnieniu aktualnego składu grupy. Sposób i kryteria ujednolicenia roszczeń zastosowane przez powoda w niniejszej sprawie zostały uznane za wystarczające w powołanym postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I ACz 534/16 wydanym w analogicznych okolicznościach sprawy.

W tym stanie rzeczy, stanowisko sądu pierwszej instancji dotyczące wykazania w wystarczającym stopniu istnienia przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego zasługiwało na aprobatę, a rozstrzygnięcie o rozpoznaniu niniejszej sprawy w tego rodzaju postępowaniu, wbrew opinii skarżącego znajdowało oparcie w art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 2 października 2018 r.

Written by

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSA Ryszard Sarnowicz (spr.)

Sędziowie:                    SSA Krzysztof Tucharz, SSA Jacek Sadomski

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2018 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa D.C. jako reprezentanta grupy przeciwko (…) w W. o zapłatę, na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 listopada 2017 r., sygn. akt III C 1310/16

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. zasądzić od D. C. jako reprezentanta grupy na rzecz (…) w W. (Niemcy) kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew (punkt I) i kosztami postępowania obciążył powoda, pozostawiając ich wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się postanowienia, przy czym wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalił na równowartość 6-krotnej stawki minimalnej (punkt II).

Na w/w postanowienie zażalenie wniósł powód, zarzucając naruszenie:

– art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych przez uznanie, że strona nie może zostać pozwana przed sąd państwa członkowskiego, w którym znajduje się miejsce wystąpienia szkody, podczas gdy zgodnie z uznaną wykładnią TSUE w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub podobnego, osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim, zarówno przed sąd miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, jak i miejsca wystąpienia szkody, a wybór tego sądu należy do powoda;

– art. 199 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) przez przyjęcie, iż niedopuszczalne jest częściowe odrzucenie pozwu, podczas gdy odmowa rozpoznania całej sprawy w postępowaniu grupowym, w sytuacji gdy da się bez trudu oddzielić roszczenia spełniające jego przesłanki, jest rozwiązaniem sprzecznym z istotą postępowania grupowego, zarówno w zakresie podmiotowym, jak i przedmiotowym;

– art. 233 § 1 k.p.c. przez:

a) dowolne i nieznajdujące oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym przyjęcie, że świadectwa zgodności zostały wydane na obszarze Niemiec, podczas gdy zostały one wydane na obszarze RP, a dowód w tym zakresie nie został przeprowadzony pomimo złożenia stosownego wniosku przez powoda;

b) dowolne i nieznajdujące oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym przyjęcie, że pojazdy nabyte przez członków grupy w Polsce jako rynku pierwotnym nie zostały wprowadzone do obrotu na obszarze RP;

– art. 361 § 1 k.c. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że szkoda członków grupy nie stanowi szkody bezpośredniej, podczas gdy uszczerbek w majątku wystąpił tylko u osób objętych pozwem i żadna osoba przed członkami grupy nie została poszkodowana, a więc odpowiedzialność pozwanego obejmuje tylko normalne następstwo działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła;

– art. 70g ust. 2 i 3 ustawy prawo o ruchu drogowym przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że brak wycofania świadectwa zgodności nie może stanowić szkody, podczas gdy wycofanie świadectw zgodności wadliwych pojazdów doprowadziłoby do powstania po stronie pozwanej obowiązku ich odkupienia od osób, które nimi faktycznie władają, a więc w konsekwencji zachowany jest adekwatny związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy winą pozwanego a szkodą strony powodowej;

– art. 1 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. przez jego błędną wykładnię i uznanie, że sytuacja faktyczna członków grupy jest odmienna, a ich roszczenia nie zostały ujednolicone, podczas gdy strona powodowa dochodzi roszczeń jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, a wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi pozwany wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. sąd rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W niniejszej sprawie powód dochodził zasądzenia od pozwanego na rzecz członków grupy określonych kwot z tytułu odszkodowania z czynu niedozwolonego (art. 415 k.c.). Biorąc pod uwagę, że po stronie pozwanej występuje spółka niemiecka, należało przede wszystkim rozważyć, czy Sąd Okręgowy w Warszawie jest władny do jej rozpoznania, w szczególności, iż podniesiony został zarzut braku jurysdykcji krajowej.

Przepis art. 11037 pkt 2 k.p.c., stosownie do którego sprawy rozpoznawane w procesie dotyczące zobowiązania niewynikającego z czynności prawnej, które powstało w Rzeczypospolitej Polskiej należą do jurysdykcji krajowej, nie ma zastosowania w sprawie niniejszej. Jurysdykcja w sprawach związanych z odpowiedzialnością za czyny niedozwolone winna być bowiem ustalana na podstawie rozporządzenia z dnia 12 grudnia 2012 r. Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Bruksela I bis). Słusznie wskazał Sąd I instancji, że w/w rozporządzenie ma pierwszeństwo przed polskim kodeksem postępowania cywilnego (art. 91 ust. 3 Konstytucji).

Ogólna zasada przyjęta w rozporządzeniu 1215/2012 stanowi, że właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego (art. 4 ust. 1), zgodnie zaś z art. 5 ust. 1, osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego tylko zgodnie z przepisami ustanowionymi w sekcjach 2-7 rozporządzenia. W art. 7 rozporządzenia wskazane zostały główne podstawy jurysdykcji szczególnej. Uzupełniają one jurysdykcję ogólną opartą na łączniku miejsca zamieszkania (art. 4). Omawiane przepisy wprowadzają od niej wyjątki, w związku z czym nie powinny podlegać wykładni rozszerzającej (por. wyrok Melzer, C-228/11, Dz. Urz UE C z 2013 r. poz. 305, pkt 23; Kalfelis v. Schröder, C-189/87, niepubl.). Zaznacza się, że wykładnia tych przepisów powinna się charakteryzować dużą starannością, precyzją i rozwagą, z trafnym jednak zaznaczeniem: „nie oznacza to, że może być ona dokonywana bezrefleksyjnie i automatycznie na zasadzie absolutnego rygoryzmu. Wykładnia taka powinna bowiem jednocześnie zapewniać skuteczność wprowadzonego wyjątku i w żadnym razie nie powinna prowadzić do naruszenia jego celu” (por. A. Najberg-Idczak, Sąd właściwy w sprawach o naruszenie dóbr osobistych w Internecie – uwagi na tle prawa UE i orzecznictwa TS, EPS 2013, Nr 8, s. 24–28).

Zgodnie z art. 7 pkt 2, osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego może być pozwana w innym państwie członkowskim w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – przed sądy miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. Pojęcia wykorzystane w tym przepisie są przedmiotem wykładni autonomicznej, przy odwołaniu się do wprowadzanego przez rozporządzenia systemu oraz jego celów. Chodzi o cel w postaci przewidywalności przepisów o jurysdykcji krajowej oraz zapewnienie prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania.

W związku z tym, że wskazując podstawę prawną roszczenia powód nie wykluczył odpowiedzialności pozwanego za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, wskazać należy, iż w wyroku TSUE z dnia 16 stycznia 2014 r., C-45/13, Andreas Kainz v. Pantherwerke AG (Legalis), przyjęto, że w przypadku powództwa zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności producenta za produkt niebezpieczny miejscem, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody, jest miejsce wytworzenia danego produktu. Trybunał uznał więc, że art. 5 pkt 3 rozporządzenia Bruksela I (któremu odpowiada art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis) należy interpretować w taki sposób, że w wypadku powództwa zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności producenta za wadliwy produkt miejscem, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę jest miejsce wytworzenia danego produktu. Nie ulega natomiast wątpliwości, że 49 spośród 54 samochodów należących do członków grupy w niniejszej sprawie zostało wyprodukowane w Niemczech, zaś tylko 2 zostały wyprodukowane w Polsce, w związku z czym brak podstaw do przyjęcia, aby sprawa mogła zostać rozpoznana zgodnie z wnioskiem pozwu – w Polsce. Pozew ograniczony do dwóch osób nie spełnia warunków dopuszczalności przewidzianych przez ustawę o postępowaniu w sprawach grupowych, która dopuszcza ten tryb w sprawach, w których dochodzone są roszczenia co najmniej 10 osób.

Wbrew twierdzeniom zażalenia, polski sąd nie jest również właściwy na podstawie ogólnych zasad odpowiedzialności za czyny niedozwolone. Sam fakt rejestracji samochodu na terenie Polski i okoliczność, że członkowie grupy mieszkający w kraju odczuwają negatywne konsekwencje zdarzenia które spowodowało szkodę nie może przesądzać bowiem o jurysdykcji sądu w Polsce. Należało mieć przy tym na uwadze, że sądownictwo krajowe również wypracowało pogląd na temat miejsca wystąpienia szkody. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 października 2011 r., II CSK 51/11 zaznaczył, że miejscem, w którym nastąpiło zdarzenie będące przyczyną szkody jest miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie prowadzące do szkody. Miejsce, w którym nastąpiła szkoda obejmuje miejsce, w którym nastąpiły dotykające poszkodowanego szkodliwe skutki zdarzenia będącego źródłem odpowiedzialności. Chodzi przy tym o miejsce „szkody pierwotnej”, tj. miejsce, w którym doszło do naruszenia dobra prawnie chronionego, a nie miejsce lub miejsca, w których doszło do szkód „następczych” (pochodnych). Ponadto wyjaśnił, że przepis obejmuje także sprawy z powództw o zaniechanie działań mogących skutkować wyrządzeniem szkody.

Brak było podstaw, aby uznać, że na terenie Polski wystąpiła szkoda pierwotna, bądź zdarzenie ją wywołujące. Zasadnie Sąd I instancji wskazał, że rzekome zdarzenia wywołujące szkodę miały miejsce na terenie Niemiec. Oryginalne oprogramowanie zostało zaprojektowane w Niemczech, tam też została podjęta decyzja o jego zastosowaniu, większość aut została wyprodukowana w Niemczech, homologacja pojazdów miała miejsce w Niemczech. Słusznie przyjęto również, że świadectwa zgodności dla 49 pojazdów zostały wystawione w Niemczech, bowiem dokument ten wystawia producent pojazdu, powód zaś nie uprawdopodobnił, aby było inaczej.

Sąd Apelacyjny podziela zatem wywody Sądu I instancji, że w niniejszej sprawie brak było podstaw do ustalenia jurysdykcji w Polsce, w związku z czym pozew podlegał odrzuceniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. postanowił jak w sentencji. O kosztach postępowania zażaleniowego postanowiono stosownie do treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy z dnia 14 maja 2018 r.

Written by

  1. Na wstępnym etapie sprawy istotne dla sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.
  2. Dla potrzeb wstępnej oceny dopuszczalności pozwu sąd związany jest okolicznościami podanymi przez powoda. Przyjmuje się, że ocena charakteru sprawy następuje w ramach wskazanego przez powoda roszczenia i podanych przez niego okoliczności faktycznych, które to elementy konkretyzują stosunek prawny zachodzący pomiędzy stronami, kształtują charakter sprawy i tym samym nadają lub odejmują jej przymiot sprawy cywilnej.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:           SSO Karolina Toczyńska (spr.)

Sędziowie:                      SSO Agnieszka Owczarewicz

SSO Anna Hrycaj

po rozpoznaniu 14 maja 2018 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa T. G. jako reprezentanta grupy przeciwko (…) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., K. A., P. J. (1) o zapłatę,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 czerwca 2017 r. powód T. G. jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) w składzie: [dane 138 osób] wniósł o ustalenie, stosownie do treści art. 2 ust. 3 u.d.p.g., że pozwani ponoszą solidarną odpowiedzialność wobec Członków Grupy (byłych akcjonariuszy spółki (…) S.A. objętych procedurą przymusowego wykupu 100.069.611 akcji reprezentujących (…) kapitału zakładowego spółki (…) S.A., zrealizowanego w dniu 31 maja 2016 r. w wyniku wezwania (…) Sp. z o.o.) za szkodę, polegającą na otrzymaniu w ramach procedury przymusowego wykupu ceny akcji nieodpowiadającej ich wartości godziwej, w szczególności na skutek rozpowszechniania przez Zarząd spółki (…) S.A. w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych grupy (…) S.A. nieprawdziwych informacji o wartości aktywów tej grupy oraz prezentowania ich wartości na poziomie niższym od wartości rynkowej, a w konsekwencji błędnego uznania w oświadczeniu zarządu spółki (…) S.A. z dnia 16 marca 2016 r. ceny przymusowego wykupu (…) zł za akcję za ich wartość godziwą.

Ponadto T. G. wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz o rozpoznanie, stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 u.d.p.g. sprawy w postępowaniu grupowym, a także określenie przez przewodniczącego, stosownie do treści art. 15 ust. 1 w zw. z art. 15 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłaty tymczasowej od pozwu o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym w maksymalnej wysokości 10.000 zł.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że roszczenia wszystkich Członków Grupy objęte niniejszym pozwem są roszczeniami jednego rodzaju. Każdemu z Członków Grupy, na rzecz których działa powód, przysługuje wobec pozwanych roszczenie majątkowe o naprawienie szkody powstałej z tytułu czynu niedozwolonego. Dokładnie to samo działanie pozwanych, czyli prezentowanie wartości aktywów należących do grupy (…) na poziomie niższym od wartości rynkowej i brak aktualizacji wartości tych aktywów pomimo istnienia takiego obowiązku, a w konsekwencji zaakceptowanie ceny akcji na poziomie nieodpowiadającym wartości godziwej dla potrzeb przymusowego wykupu, stanowi jednolitą podstawę roszczeń każdego z Członków Grupy.

Roszczenia wszystkich Członków Grupy są zatem roszczeniami z jednego typu czynu niedozwolonego, co prowadzi do wniosku, że roszczenia te są jednorodzajowe. Stosownie do treści art. 1 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie sądowe w postępowaniu grupowym jest dopuszczalne, gdy roszczenia oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Warunek tożsamości podstawy faktycznej zostanie spełniony, gdy fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych, a w konsekwencji roszczeń, są jednakowe w stosunku do wszystkich Członków Grupy.

W niniejszej sprawie Członkowie Grupy uzasadniają swoje roszczenia w oparciu o tożsame fakty, ponieważ to wskazane tożsame okoliczności faktyczne stanowiły podstawę zaistnienia szkody po ich stronie. Przesłanka wspólności podstawy faktycznej roszczeń jest w niniejszej sprawie spełniona, ponieważ fakty, które stały się przyczyną powstania szkody w majątkach Członków Grupy są jednolite.

Także liczebność Członków Grupy spełnia wymóg wynikający z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., co zostanie szczegółowo przedstawione w części dotyczącej określenia Grupy.

Powództwo w niniejszej sprawie, stosownie do regulacji art. 2 ust. 3 u.d.p.g., zostało ograniczone wyłącznie do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanych. Ograniczenie powództwa w postępowaniu grupowym do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanych powoduje szereg konsekwencji procesowych polegających na:

(a) braku obowiązku wykazywania wysokości szkody poniesionej przez Członków Grupy, co a contrario wynika z art. 6 ust. 1 pkt 3 u.d.p.g.;

(b) braku obowiązku ujednolicania wysokości roszczeń dochodzonych przez Członków Grupy, co a contrario wynika z art. 2 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p.g.;

(c) braku obowiązku udowodnienia przez Powoda przynależności poszczególnych Członków Grupy do Grupy, stosownie do treści art. 16 ust. 1 zd. 2 u.d.p.g.;

(d) braku obowiązku wykazywania interesu prawnego w ustaleniu odpowiedzialności pozwanych, stosownie do art. 2 ust. 3 zd. 2 u.d.p.g.

W konsekwencji powód nie jest zobowiązany do ujednolicania wysokości roszczeń pieniężnych dochodzonych w sprawie, ponieważ domaga się on wyłącznie przesądzenia samej odpowiedzialności pozwanych, bez zasądzania w niniejszym postępowaniu roszczeń w określonej wysokości.

Roszczenie sformułowane w treści pozwu objęte jest również zakresem przedmiotowym ustawy stosownie do treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Stosownie do przywołanej podstawy prawnej jedną z kategorii spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu grupowym są sprawy z tytułu czynów niedozwolonych, za wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Zatem regulacje ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym mogą znaleźć zastosowanie we wszystkich sprawach o roszczenia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, bez względu na rodzaj zdarzenia, z którym ustawa łączy tę zasadę odpowiedzialności oraz obowiązek naprawienia szkody. Zatem rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o wartości spółki (…), prezentowanie wartości aktywów należących do grupy (…) na poziomie niższym niż wartość rynkowa oraz brak aktualizacji wartości tych aktywów pomimo istnienia takiego obowiązku, a w konsekwencji za zaakceptowanie w oświadczeniu zarządu spółki (…) ceny akcji na poziomie nieodpowiadającym wartości godziwej na potrzeby realizacji przymusowego wykupu akcji w ramach procedury squeeze-out mieści się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych objętych zakresem przedmiotowym ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (pozew k. 1).

Pozwani (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., K. A. i P. J. (1) w odpowiedzi na pozew wskazali, że wnoszą o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie kosztów procesu według zestawienia kosztów, które zostanie przedłożone w dalszym toku postępowania, jak również zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, przy czym w oparciu o 6-krotność stawki wynagrodzenia wynikającego z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Pozwani nie odnieśli się w żaden sposób do wniosku strony powodowej o dopuszczenie prowadzenia postępowania grupowego w niniejszej sprawie (k.1.395).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Warunkiem wszczęcia postępowania grupowego jest (oprócz spełnienia przesłanki podmiotowej) dochodzenie roszczeń spełniających przesłanki wskazane w art. 1 ust. u.d.p.g. Dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju, oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej.

Sąd ustalił, że reprezentant grupy T. G. przedłożył oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy, ponadto złożył oświadczenie każdego z członków o przystąpieniu do grupy oraz umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem.

Nie ulega wątpliwości, iż grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant T. G. spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków.

Wszystkie osoby objęte pozwem wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie, zgłaszając to samo roszczenie.

Jak wynika z twierdzeń pozwu członkowie grupy wnoszą o ustalenie, stosownie do treści art. 2 ust. 3 u.d.p.g., że pozwani ponoszą solidarną odpowiedzialność wobec Członków Grupy (byłych akcjonariuszy spółki (…) S.A. objętych procedurą przymusowego wykupu 100.069.611 akcji reprezentujących (…) kapitału zakładowego spółki (…) S.A., zrealizowanego w dniu 31 maja 2016 r. w wyniku wezwania (…) Sp. z o.o.) za szkodę, polegającą na otrzymaniu w ramach procedury przymusowego wykupu ceny akcji nieodpowiadającej ich wartości godziwej, w szczególności na skutek rozpowszechniania przez Zarządu spółki (…) S.A. w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych grupy (…) S.A. nieprawdziwych informacji o wartości aktywów tej grupy oraz prezentowania ich wartości na poziomie niższym od wartości rynkowej, a w konsekwencji błędnego uznania w oświadczeniu zarządu spółki (…) S.A. z dnia 16 marca 2016 r. ceny przymusowego wykupu (…) zł za akcję za ich wartość godziwą, tym samym spełnione zostały wszystkie przesłanki wynikające z przepis art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Jak wskazano wyżej roszczenia zgłoszone w postępowaniu grupowym muszą być oparte na tej samej (identycznej) lub takiej samej (tożsamej) podstawie faktycznej.

W ocenie Sądu, po przeanalizowaniu pozwu oraz materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, należy przyjąć, iż okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są ewidentnie jednakowe dla członków grupy.

Należy podnieść w tym miejscu, że Sąd na tym etapie procedowania badał przede wszystkim kluczowe i wspólne dla wszystkich członków grupy okoliczności faktyczne sprawy, bez wnikania w okoliczności indywidualizujące i charakterystyczne tylko dla pojedynczych lub niektórych członków grupy, a pozostające w istocie rzeczy bez wpływu na przyszłą ocenę prawną dochodzonych roszczeń powodów.

W niniejszej sprawie Członkowie Grupy uzasadniają swoje roszczenia w oparciu o tożsame fakty, ponieważ to wskazane tożsame okoliczności faktyczne stanowiły podstawę zaistnienia szkody po ich stronie. Przesłanka wspólności podstawy faktycznej roszczeń jest w niniejszej sprawie spełniona, ponieważ fakty, które stały się przyczyną powstania szkody w majątkach Członków Grupy są jednolite.

Także liczebność Członków Grupy spełnia wymóg wynikający z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., co zostanie szczegółowo przedstawione w części dotyczącej określenia Grupy.

W konsekwencji Powód nie jest zobowiązany do ujednolicania wysokości roszczeń pieniężnych dochodzonych w sprawie, ponieważ domaga się on wyłączenie przesądzenia samej odpowiedzialności Pozwanych, bez zasądzania w niniejszym postępowaniu roszczeń w określonej wysokości. Roszczenie sformułowane w petitum pozwu objęte jest również zakresem przedmiotowym ustawy stosownie do treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Stosownie do przywołanej podstawy prawnej jedną z kategorii spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu grupowym są sprawy z tytułu czynów niedozwolonych, za wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Zatem regulacje ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym mogą znaleźć zastosowanie we wszystkich sprawach o roszczenia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, bez względu na rodzaj zdarzenia, z którym ustawa łączy tę zasadę odpowiedzialności oraz obowiązek naprawienia szkody.

Zatem rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o wartości spółki (…), prezentowanie wartości aktywów należących do grupy (…) na poziomie niższym niż wartość rynkowa oraz brak aktualizacji wartości tych aktywów pomimo istnienia takiego obowiązku, a w konsekwencji za zaakceptowanie w oświadczeniu zarządu spółki (…) ceny akcji na poziomie nieodpowiadającym wartości godziwej na potrzeby realizacji przymusowego wykupu akcji w ramach procedury squeeze-out mieści się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych objętych zakresem przedmiotowym ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W tym miejscu należy podzielić pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt VI Acz 1639/13), że na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

Dla potrzeb wstępnej oceny dopuszczalności pozwu Sąd związany jest jednak okolicznościami podanymi przez powoda. Przyjmuje się bowiem, że ocena charakteru sprawy następuje w ramach wskazanego przez powoda roszczenia i podanych przez niego okoliczności faktycznych, które to elementy konkretyzują stosunek prawny zachodzący pomiędzy stronami, kształtują charakter sprawy i tym samym nadają lub odejmują jej przymiot sprawy cywilnej (zob. J. Gudowski (w:) T. Ereciński (red.), „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, tom 1”, Warszawa 2007, s. 17).

Należy zatem ostatecznie stwierdzić, że przytoczone w pozwie okoliczności faktyczne, wspólne dla wszystkich powodów, staną się przedmiotem przyszłego merytorycznego rozpoznania Sądu.

Przechodząc do konkluzji należy podkreślić, że na obecnym etapie okoliczności faktyczne podane przez stronę powodową uzasadniały przyjęcie, iż roszczenia dochodzone przeciwko pozwanym w niniejszej sprawie mają charakter jednorodzajowy i są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, co uzasadniało uznanie, iż sprawa może być rozpoznana w postępowaniu grupowym, w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g., tym bardziej że strona pozwana nie odniosła się w żaden sposób do złożonego wniosku o dopuszczenie rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

Ponadto Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że zbyt wąska wykładnia przepisów, która prowadzi do pozbawienia możliwości stosowania ww. ustawy do roszczeń, dla których została stworzona, jest oczywiście niedopuszczalna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14). Zdaniem Sądu zbadanie materialno-prawnych przesłanek odpowiedzialności pozwanego jest głównym celem i funkcją postępowania grupowego, jako postępowania szczególnego, mającego ułatwić i usprawnić rozwiązywanie konfliktów, w które zaangażowana jest duża liczba osób.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził istnienie podstaw uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, co skutkowało decyzją o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 1 lutego 2018 r.

Written by

  1. Konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” oznacza wymaganie, by wszyscy członkowie grupy dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. Nie oznacza to jednak, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem. Członkowie grupy mogą wnieść różne rodzajowo roszczenia. Jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy.
  2. Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Katarzyna Bojańczyk (przew.)

Sędziowie:                      SSO Paweł Pyzio;

SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2018 r. w Warszawie na rozprawie jawnej sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów Miasta Stołecznego W. przeciwko (…) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. o zapłatę i ustalenie

postanawia:

rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 15 lipca 2015 r. przeciwko Towarzystwu (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W., powód Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., działając jako reprezentant grupy, wniósł o:

I. zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy wskazanych kwot tytułem zwrotu korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego bez podstawy prawnej kosztem członków grupy, w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (k. 5-17);

II. ustalenie, że stosunki ubezpieczenia zawarte między pozwanym a członkami grupy nie istnieją (k. 17-20);

w przypadku oddalenia roszczeń wymienionych w punktach I i II powód wniósł o:

III. zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy zwrotu kwot pobranych przez pozwanego bez podstawy prawnej jako opłata administracyjna (opłata za zarządzanie) w oparciu o niedozwolone postanowienia umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (k. 20-33);

IV. ustalenie, że postanowienia Tabel Opłat i Limitów Składek stanowiących załączniki do następujących warunków grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym:

(…)

określające wysokość opłaty administracyjnej (opłaty za zarządzanie), pobieranej przez pozwanego ze składek bieżących wpłacanych przez członków grupy stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy (k. 33-40);

V. ustalenie, że postanowienia Tabel Opłat i Limitów Składek stanowiących załączniki do warunków grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wymienionych w pkt. IV określające wysokość opłaty likwidacyjnej pobieranej przez pozwanego w przypadku rezygnacji ubezpieczonego z ubezpieczenia przed upływem Okresu odpowiedzialności stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy (k. 40-45).

Powód wniósł o rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym spełnia przesłanki, o których mowa w ustawie z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, bowiem dochodzone roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju i dla każdego członka grupy oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podał, że każdemu z członków grupy zaoferowano taką samą usługę, tj. objęcie go przez pozwanego ubezpieczyciela ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci bądź dożycia do końca Okresu odpowiedzialności pozwanego na podstawie Umów ubezpieczenia grupowego. Ponadto pomiędzy członkami grupy a ubezpieczającymi brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia Umów ubezpieczenia grupowego. Każdy z członków grupy złożył oświadczenie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej, według wzoru przygotowanego przez pozwanego. Każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca oraz Regulaminu. Nadto roszczenie dotyczy ochrony konsumentów. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w oparciu o wysokość roszczenia każdego z członków. Wszyscy członkowie grupy zostali podzieleni na podgrupy. Każda podgrupa została utworzona z co najmniej 2 osób, posiadających tę samą lub zbliżoną wysokość roszczenia. W poszczególnych podgrupach roszczenia członków grupy zostały ujednolicone poprzez obniżenie ich wysokości do kwoty najniższego roszczenia przysługującego członkowi danej podgrupy.

Pismem z dnia 1 kwietnia 2016 r. Towarzystwo (…) Spółka Akcyjna we W. wniosło o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana wskazała, że w niniejszej sprawie postępowanie grupowe jest niedopuszczalne, bowiem nie zostały spełnione warunki formalne określone w art. 1 i 2 ustawy o postępowaniu grupowym. W ocenie pozwanej strona powodowa wniosła różne rodzajowo roszczenia: o zapłatę i o ustalenie z art. 189 k.p.c., co narusza zakaz łączenia w postępowaniu grupowym roszczeń różnego rodzaju. Ponadto pozwana podniosła, że roszczenia pieniężne zgłoszone w punktach I. i III. pozwu nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o postępowaniu grupowym. Podała również, że rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym nie będzie możliwe, ponieważ elementy indywidualne przeważają nad wspólnymi w tym pozwie i nie pozwalają na przeprowadzenie jednego łącznego postępowania dowodowego w stosunku do wszystkich członków grupy. Ponadto w każdym przypadku roszczenia członków grupy nie zostały też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, ponieważ nie istnieje jedno, wspólne dla wszystkich członków grupy, postanowienie umowne, które byłoby kwestionowane w niniejszym postępowaniu. Pozwana wskazała także, że niektórzy członkowie grupy przystępowali do umów w bezpośrednim związku z wykonywaną działalnością gospodarczą, przez co postępowanie nie zalicza się do kategorii o ochronę konsumentów (pismo pozwanej z dnia 1 kwietnia 2016 r., k. 4.373-4.397).

Pismami z dnia 23 grudnia 2016 r. oraz z dnia 14 kwietnia 2017 r. powód zmienił powództwo w ten sposób, że wyłączył ze składu grupy 25 członków grupy. Zmieniono powództwo w zakresie roszczenia głównego zgłoszonego w pkt I pozwu w części dotyczącej 6 osób oraz roszczenia ewentualnego zgłoszonego w pkt III pozwu w części dotyczącej 6 osób (pisma k. 9.614-9.617, 9.656-9.660).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia pozwu (Dz. U. nr 7 z 2010 r. poz. 44, ze zm. dalej: „u.d.p.g.”) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (ust. 2). Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym powinny wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń do siebie podobnych. Jednorodzajowe roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym to roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego, który będzie stanowił podstawę roszczeń członków grupy (T. Jaworski, P. Radzimierski Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 38-39).

Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie, należało zatem zbadać, czy liczebność grupy spełnia wymagania ustawy o postępowaniu grupowym, czy objęte pozwem roszczenia są jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. oraz czy wysokość roszczeń została odpowiednio ujednolicona. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Nie ulega wątpliwości, że spełnione zostało kryterium odpowiedniej liczebności grupy, tj. co najmniej 10 osób. Należy wskazać, że pozew został wniesiony w imieniu 98 członków grupy. Na dalszym etapie postępowania 25 z nich złożyło oświadczenia o wystąpieniu z grupy (oświadczenia: k. 9.664-9.688). Obecnie w skład grupy wchodzą 73 osoby, powyższe kryterium zostało więc spełnione (aktualna lista członków grupy: k. 9.704).

W ocenie Sądu dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia należy zaliczyć do roszczeń o ochronę konsumentów.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zastrzeżenia pozwanej dotyczące statusu części członków jako konsumentów, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia dopuszczalności postępowania grupowego. Zarzuty te dotyczą tylko części dotychczasowych członków grupy, a ich uznanie za zasadne i tak nie doprowadziłoby do zmniejszenia liczby członków grupy poniżej 10. Sąd miał również na względzie, że część z dotychczasowych członków grupy, do której odnoszą się zastrzeżenia pozwanej dotyczące tego, czy są konsumentami, złożyła oświadczenie o wystąpieniu z grupy. Co do pozostałych członków grupy nie ulega wątpliwości, że przystępując do ubezpieczenia, działali oni jako konsumenci w rozumieniu art. 221 k.c. Należy wskazać, że kwestia składu grupy będzie rozpoznawana na dalszym etapie postępowania, w razie uprawomocnienia się orzeczenia o dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Strona pozwana podnosiła, że dochodzone przez powoda roszczenia nie są roszczeniami tego samego rodzaju, bowiem w pozwie połączono różne rodzaje powództw. W ramach roszczenia głównego wniesiono o zasądzenie zwrotu składek oraz o ustalenie nieistnienia stosunku ubezpieczenia pomiędzy członkami grupy a pozwaną, w ramach zaś roszczenia ewentualnego – o zasądzenie zwrotu pobranych opłat administracyjnych oraz o ustalenie, że postanowienia umów łączących pozwaną z członkami grupy dotyczących opłat administracyjnych są bezskuteczne w rozumieniu art. 3851 § k.p.c. W ocenie Sądu nie można zgodzić się z twierdzeniami strony pozwanej. Podnosiła ona, że w postępowaniu grupowym występuje konieczność wnoszenia tylko jednego rodzaju roszczenia procesowego. Powołała się przy tym na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, w którym wskazano, że konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę stanowisko Sądu Najwyższego nie oznacza jednak, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem. Członkowie grupy mogą wnieść różne rodzajowo roszczenia. Jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy. Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie, bowiem każdy z członków grupy wniósł o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej oraz o ustalenie. Również roszczenie ewentualne każdego z członków grupy dotyczy zapłaty oraz ustalenia. Bez wątpienia więc roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju.

Jakkolwiek roszczenia zgłoszone w niniejszej sprawie wynikają z różnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oferowanych przez pozwanego, tj. (…), (…) (…) (…) (…) (…) (…) oraz (…) we wszystkich ww. wzorcach umownych występują tożsame elementy, które są kwestionowane przez powoda.

W ocenie Sądu o tym, że roszczenia objęte niniejszym pozwem są oparte na takiej samej podstawie faktycznej świadczą w szczególności następujące okoliczności:

  • Każdemu członkowi grupy zaoferowano taką samą usługę: objęcie go przez pozwanego ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci bądź dożycia do końca okresu odpowiedzialności pozwanego na podstawie umów ubezpieczenia grupowego,
  • Każdy z członków grupy złożył oświadczenie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej, według wzoru przygotowanego przez pozwanego zwanego Deklaracją Przystąpienia,
  • Pomiędzy członkami grupy a ubezpieczającymi brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia umów ubezpieczenia grupowego,
  • Każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca, na który składają się warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (OWU), tabela opłat i limitów składek (Tabela Opłat) oraz regulamin ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego (Regulamin),
  • Każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca zawierającego:
      • postanowienie o wysokości Opłaty Administracyjnej (Opłaty za zarządzanie), która wynosi 0,96%, 1,28% albo 1,92% w skali roku i jest liczona od Składki Zainwestowanej, przy czym w żadnym wzorcu nie wskazano, za co ta opłata jest pobierana,
      • postanowienie o alokacji przez pozwanego w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, który w chwili jego oferowania jeszcze nie istniał, środków pochodzących ze Składki Pierwszej oraz z pomniejszonych o Opłatę Administracyjną Składek Bieżących,
      • postanowienie definiujące pojęcie „Okres odpowiedzialności” jako okres 120 albo 180 miesięcy (tj. 10 albo 15 lat), w czasie którego pozwany jest zobowiązany do udzielania ochrony ubezpieczeniowej,
      • postanowienie, że Składka Zainwestowana jest to kwota, która zostanie zainwestowana w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy w ciągu całego Okresu odpowiedzialności,
      • postanowienie, zgodnie z którym w przypadku dożycia przez ubezpieczonego do końca Okresu odpowiedzialności, pozwany jest zobowiązany do wypłaty ubezpieczonemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na jego rachunku,
      • postanowienie, zgodnie z którym w przypadku śmierci ubezpieczonego pozwany jest zobowiązany do wypłaty uprawnionemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na rachunku członka grupy powiększonej o kwotę wynoszącą 1% Składki Zainwestowanej albo 1% Wartości Rachunku w Dacie Umorzenia,
      • postanowienie wskazujące, że wartość początkowa Jednostki Uczestnictwa Funduszu wynosi 200 zł,
      • postanowienie o prawie pozwanego do zlikwidowania ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego w dowolnej chwili, bez wskazania jakiejkolwiek przyczyny, przy czym z momentem likwidacji ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego stosunek ubezpieczenia wygasa,
      • postanowienie definiujące pojęcie „Wartość rachunku” jako iloczyn bieżącej liczby Jednostek Uczestnictwa Funduszu znajdujących się na rachunku ubezpieczonego i aktualnej na dany dzień wartości Jednostki Uczestnictwa Funduszu,
      • postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego Opłaty Likwidacyjnej w razie rezygnacji przez ubezpieczonego z ochrony ubezpieczeniowej przed upływem Okresu odpowiedzialności, przy czym wysokość Opłaty Likwidacyjnej jest obliczana procentowo w stosunku do wartości środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego i jest uzależniona od roku, w którym ubezpieczony zrezygnuje z ubezpieczenia; dla ubezpieczeń z 15-letnim Okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 1% albo od 80% do 5%, dla ubezpieczeń z 10-letnim okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 5% wartości rachunku,
  • Każdy z członków grupy wpłacił Składkę Pierwszą i Pierwszą Składkę Bieżącą oraz kontynuuje wpłacanie kolejnych Składek Bieżących;
  • Wartość Jednostek Uczestnictwa Funduszu każdego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego spadła w pierwszym dniu wyceny,
  • W stosunku do żadnego z członków grupy nie upłynął jeszcze Okres odpowiedzialności pozwanego.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy. Zasadniczą okolicznością, która, w ocenie Sądu, przesądza o dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym jest identyczność mechanizmów stosowanych przez pozwanego w umowach grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I Acz 534/16: k. 4.474-4.476). Pewne różnice występujące w stosowanych przez pozwanego wzorcach umownych (dotyczące np. wysokości Opłaty Administracyjnej i Opłaty Likwidacyjnej), czy też fakt zawarcia tych umów za pośrednictwem różnych podmiotów, nie powodują, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Dlatego, w przekonaniu Sądu, przesłanka, o której mowa w art. 1 ust. 1 in fine u.d.p.g. została spełniona.

Nie można zgodzić się ze stroną pozwaną, że powód błędnie ujednolicił roszczenia członków podgrup, bez jakiegokolwiek uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o zawarcie przez stronę powodową umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Każdy z członków grupy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy wskazywał, że strona pozwana osiągnęła jego kosztem korzyści majątkowe bez podstawy prawnej w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnego oświadczenia o chęci skorzystania przez każdego z członków grupy z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz z nieważnej Umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym, i pomimo wezwania nie dokonała ich zwrotu. Należy także wskazać, że strona powodowa podzieliła członków grupy na podgrupy, w zależności od wysokości dochodzonego roszczenia. W pismach z 22 grudnia 2016 r. (k. 9.614-9.617) oraz z dnia 12 kwietnia 2017 r. (k. 9.656-9.660) powód dokonał ujednolicenia roszczeń przy uwzględnieniu aktualnego składu grupy. Sposób i kryteria ujednolicenia roszczeń zastosowane przez powoda w niniejszej sprawie zostały uznane za wystarczające w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I ACz 534/16 wydanym w analogicznych okolicznościach sprawy.

W tym stanie rzeczy Sąd doszedł do przekonania, że powód wykazał w wystarczającym stopniu istnienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Dlatego, na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd orzekł, jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 30 stycznia 2018 r.

Written by

  1. Jeśli choć jedno ze zgłoszonych żądań ewentualnych jest dla 10 członków grupy wspólne, to cały pozew nadaje się do rozpoznania w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  2. W postępowaniu grupowym pozew traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych. Reprezentant grupy działa w imieniu własnym (art. 4 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) i tylko jemu przysługuje legitymacja procesowa, tylko on jest powodem. Nie można odrzucić pozwu osób, które nie są powodami.
  3. Jakakolwiek zmiana żądania pozwu związana z ograniczeniem roszczenia lub częściowym cofnięciem pozwu wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy (art. 19 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym), dlatego też ewentualne wezwanie do uzupełnienia braków formalnych pozwu nie może zmierzać do cofnięcia części pozwu lub ograniczenia roszczenia. To powoduje, że tego typu przekształcenia pozwu nie można wymagać w trybie uzupełniania braków formalnych pozwu.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSO Anna Błażejczyk (spr.)

Sędziowie:                    SSO Dorota Kalata; SSO Monika Włodarczyk

po rozpoznaniu 30 stycznia 2018 r. w Warszawie na rozprawie w postępowaniu grupowym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. przeciwko (…) Bank S.A. w W. o ustalenie ewentualnie o ukształtowanie oraz sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. przeciwko (…) Bank S.A. w W. o ustalenie ewentualnie o ukształtowanie,

postanawia:

przyjąć pozwy do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

W pozwach z dnia 14 kwietnia 2014 r. (daty prezentaty), złożonych w postępowaniu grupowym, skierowanych przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w P. działającego jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”), przeciwko (…) Bank S.A. w W., wnoszący, powołując się na istnienie w umowach członków grupy, klauzul abuzywnych pozwalających bankowi na dowolność ustalania wysokości spłaty raty kredytu indeksowanego do CHF zgłosił żądania ewentualne i żądał:

ustalenia nieistnienia umownych stosunków prawnych wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zwrotu zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma następujące brzmienie:

„W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>> -obowiązującego w dniu uruchomienia środków.” – § 2.2 Umowy kredytu hipotecznego (…) Banku (…) S.A. i

„Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>> –obowiązującego w dniu uruchomienia środków.” – § 4.2 Umowy kredytu hipotecznego (…) Banku (…) S.A. lub

W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków” – § 9.2 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank S.A. – (…) (następnie) (…) Bank S.A. oraz (…) i

„Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>> do CHF obowiązującego w dniu spłaty” – § 10.3 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank SA – (…) (następnie) (…) Bank S.A. oraz (…) lub

„Uruchomienie kredytu (pożyczki) (…) następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu uruchomionej kwoty w dniu wypłaty na walutę wskazaną w Umowie Kredytu (Umowie Pożyczki) wg kursu kupna danej waluty ustalonego przez Bank w aktualnej Tabeli Kursów” § 11.7 Regulaminu kredytowania hipotecznego (…) Bank S.A. – Oddział (…) i

„Kwota raty spłaty obliczana jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w banku na postawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia spłaty.” § 12.7 Regulaminu kredytowania hipotecznego (…) Bank S.A. – Oddział (…) lub

„Uruchomienie kredytu następuje w złotych polskich (PLN) przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w Części Szczególnej Umowy (IV) zgodnie z kursem kupna dewiz obowiązujących w Banku w dniu uruchomienia (…)” – § 3.11 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank S.A. i

„Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej kwoty wyrażonej w walucie EUR po jej przeliczeniu na PLN według kursu sprzedaży walut określonego w <<Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych”>>. – § 4.5. zd. 1 umowy kredytu hipotecznego (…) Bank S.A.

ewentualnie: ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma wyżej wskazane brzmienie,

ewentualnie: ustalenie nieważności całych umów kredytu, udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli liczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma wyżej wskazane brzmienie,

ewentualnie: zmiany ze skutkiem ex tunc umów kredytu, udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula liczenia ma wyżej wskazane brzmienie, która to zmiana polega na przyjęciu, że członkowie grupy są zobowiązani do zwrotu kwoty kredytu, określonej w umowie i wypłaconej w PLN, powiększonej o odsetki i inne koszty, liczone od tak określonej kwoty kredytu,

ewentualnie: zmiany ze skutkiem ex nunc umów kredytu, udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży, waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma wyżej wskazane brzmienie, która to zmiana polega na przyjęciu, że kursem wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest równowartość kwoty kredytu w walucie obcej jest kurs kupna NBP z dnia zawarcia umowy; kursem wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota raty kredytu w PLN jest kurs sprzedaży NBP z dnia zawarcia umowy,

ewentualnie: ustalenie zasady odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego za stosowanie w rozliczeniach z członkami grupy wskazanych klauzul umownych, obarczonych dowolnością wierzyciela w ustalaniu zobowiązań dłużnika.

Reprezentant grupy wnosił również o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym podawał, że sprawa kwalifikuje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, albowiem:

1) spełniony jest warunek liczebności grupy,

2) sprawa dotyczy ochrony konsumentów, a członkami każdej z grup są osoby, które w latach 2005-2008 zawarły umowę kredytową nominowaną w PLN a indeksowaną do waluty obcej z jednym z poprzedników prawnych pozwanego: (…) Bankiem (…) S.A. w K., (…) Bank S.A. (…) oddział w Ł. i (następnie) (…) Bank S.A. (…) oddział w Ł., (…) Bank S.A. – oddział specjalistyczny (…), (…) Bank S.A. Wskazywał, że ci członkowie grupy, którzy zawarli z pozwanym porozumienia, które wyeliminowały z umów element dowolności wierzyciela w ustalaniu zobowiązań dłużnika przez konkretyzację zasady przeliczeń walutowych kwoty kredytu lub umożliwiające spłatę w walucie obcej, nadal mają interes w ustalaniu zasad spłaty kredytu za okres do dnia podpisania porozumienia do umowy kredytowej,

3) występuje jednorodzajowość roszczeń członków grupy, ponieważ pozwany w stosunku do każdego z członków grupy ma dowolność w ustaleniu wysokości zobowiązania polegającą na ustaleniu przez pozwanego równowartości w walucie obcej kwoty kredytowania określonej w PLN, a następnie na ustaleniu przez pozwanego kwoty spłaty kredytowania w PLN obliczonej od tak ustalonej w walucie obcej równowartości kwoty głównej; ustalenie równowartości kwoty głównej w walucie obcej ma miejsce według kursu kupna ustalanego przez pozwanego, a ustalenie kwoty spłaty ma miejsce według kursu sprzedaży ustalanego też przez pozwanego.

Jako wartość przedmiotu sporu wskazano sumę kwot kredytu każdego z członków grupy na dzień podpisania umowy kredytowej (k. 660-664).

Jedna ze spraw została zarejestrowana pod sygnaturą akt 531/14, druga pod sygnaturą akt 530/14, sprawa XXV C 530/14 została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą XXV C 531/14 (zarządzenie z dnia 5 lutego 2015 r. k. 1340 akt XXV C 530/14).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wnosił o odrzucenie pozwów stojąc na stanowisku, że niedopuszczalne jest rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym oraz wnosił o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości przewidzianej prawem. Złożył również wniosek ewentualny o oddalenie powództwa na wypadek rozpoznania go w postępowaniu grupowym. Na uzasadnienie wniosku o odrzucenie pozwów wskazywał, że strona powodowa nie wykazała, że roszczenia członków grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej bowiem, strona powodowa powołała dowody wyłącznie na okoliczność połączenia (…) Banku (…) S.A., (…) Bank S.A. – (…) Oddział w Ł., (…) Bank S.A. (…), (…) Bank S.A., (…) Bank S.A. i ewentualnie następstwa prawnego (…) Bank co do tych jednostek. Zdaniem pozwanego powód nie przedstawił żadnego dowodu na to, że roszczenia poszczególnych członków grupy są jednego rodzaju i że są oparte na tej samej podstawie faktycznej.

Wskazywał, że stroną pozwaną w niniejszej sprawie jest jeden podmiot, to jednak sporne umowy kredytowe członkowie grupy zawierali z różnymi, odrębnymi bankami. To, że pozwany w wyniku fuzji i połączeń przejął takie podmioty jak: (…) Bank (…) S.A., (…) Bank S.A., (…) Bank S.A. tworząc (…) Bank S.A., nie doprowadziło do ujednolicenia sytuacji faktycznej klientów wymienionych banków, bowiem ci cały czas mają umowy o określonej treści. Zdaniem pozwanego najistotniejsze, z punktu widzenia niniejszej sprawy, nie jest nawet to, że poszczególni członkowie grupy zawierali sporne umowy kredytowe z różnymi podmiotami, posiadającymi odrębną osobowość prawną, ale to, że umowy te zawierane były w oparciu o zupełnie różne wzorce umowne. Wskazywała, że cytowane przez powoda w petitum pozwu zapisy mają ewidentnie różne brzmienie, znajdują się również w różnych dokumentach (odpowiednio w regulaminie oraz bezpośrednio w treści samej umowy), a powód nawet bliżej nie stara się wykazać ich podobieństwa, czy jednolitości. Wskazywał, że w przeciwieństwie do Sądu Konkurencji i Konsumentów orzekającym o abuzywności poszczególnych klauzul i dokonującym ich oceny in abstracto, kontrola dokonywana przez Sąd w ramach niniejszej sprawy będzie miała charakter in concreto. Różnica polegać będzie na tym, że w ramach niniejszego postępowania Sąd obowiązany będzie wziąć pod uwagę całokształt stosunków obligacyjnych łączących powoda z poszczególnymi członkami grupy (wszystkie postanowienia wiążących ich umów, nie tylko dwie klauzule, na które zwraca uwagę strona powodowa). Tymczasem członkowie grupy są stronami całkowicie różnych umów, opartych przynajmniej o cztery różne wzorce umowne. W każdym z banków, z którymi umowy zawarli poszczególni członkowie grupy istniały nieco inne zasady określania bankowych tabel kursów, banki te stosowały również różne wysokości spreadów.

W odniesieniu do części członków grupy nie można uznać, że przy ustalaniu kwoty spłaty kredytu istniało odesłanie do tabeli kursów ustalanej jednostronnie przez bank, bowiem zgodnie z postanowieniem w § 19 Regulaminu Kredytu Hipotecznego w (…) Bank S.A. (Załącznik nr 8 do pozwu) określono w odniesieniu do sposobu ustalania tabeli kursów, że: „Tabela sporządzana jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy. Kurs kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujący w Banku i ustalany jest na podstawie kursu rynkowego wymiany walut dostępnego w serwisie (…) w momencie sporządzania <<Bankowej tabeli kursów waluty dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych>>.

Ustalenie kursu kupna waluty indeksacyjnej w Banku polega na odjęciu od kursu rynkowego dostępnego w serwisie (…) spreadu walutowego w wysokości 7%. Ustalenie kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej w Banku polega na dodaniu do kursu rynkowego dostępnego w serwisie (…) spreadu walutowego w wysokości 6%.”. Zdaniem pozwanego również w umowach zawieranych z (…) Bank S.A. (…) o. w Ł. oraz (…) Bank S.A. (…) o. w Ł. ustalono konkretne zasady przeliczenia CHF na PLN. Dodatkowo pozwany wskazywał, że zawarte przez członków grupy umowy kredytowe opierały się na różnych wzorcach umownych także w innych aspektach, zwłaszcza w sposobie informowania o wysokości spreadu i ryzyku walutowym, co również jego zdaniem przemawia za brakiem tożsamości podstawy faktycznej roszczeń poszczególnych członków grupy.

Pozwany podniósł także brak statusu konsumenta części członków grupy, wskazując, że jak podnosi, T. Pajor w Komentarzu do art. 221 kodeksu cywilnego pod red. M. Pyziak-Szafhickiej, LEX, kryterium najistotniejszym i najbardziej charakterystycznym dla pojęcia konsumenta jest kryterium braku bezpośredniego związku między dokonaną przez dany podmiot czynnością prawną a jego działalnością gospodarczą lub zawodową. W myśl art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do działalności gospodarczej zalicza się, poza działalnością wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową i wydobywczą, także działalność zawodową, jeśli jest wykonywana zarobkowo oraz w sposób zorganizowany i ciągły. Istnienie bezpośredniego związku między czynnością prawną a działalnością gospodarczą lub zawodową podmiotu dokonującego czynności oznacza, że podmiot ten występuje w istocie w roli przedsiębiorcy, a zatem nie może być jednocześnie uważany za konsumenta. Zdaniem pozwanego zawarty w art. 221 k.c. zwrot: „działalność gospodarcza lub zawodowa” trzeba rozumieć systemowo, w powiązaniu z art. 431 k.c. oraz art. 2 i 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jako wyrażenie oznaczające działalność wykonywaną przez przedsiębiorcę (a więc we własnym imieniu, zarobkowo, w sposób zorganizowany i ciągły). Działalność zawodową, która jest wykonywana zarobkowo w sposób zorganizowany i ciągły należy uznać za rodzaj działalności gospodarczej (M. Szydło, Swoboda działalności gospodarczej, Warszawa 2005, s. 24). Przez część członków grupy kredyt został zaciągnięty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub wykorzystany na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, czy to przez samego członka grupy, czy też przez współkredytobiorcę, który nie jest członkiem grupy.

Jako kolejny argument przemawiający za odrzuceniem pozwu wskazywał zawarcie aneksów przez część członków grupy i dla części członków grupy konsekwencja tych aneksów jest nowacja umowy bowiem kredyty części członków grupy nie są umowami kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej a umowami kredytu denominowanego, w których została określona kwota kredytu w CHF, część członków grupy zawartymi aneksami wprowadziło możliwość spłaty raty bezpośrednio we frankach szwajcarskich, a część członków grupy zdecydowało się zmienić umowy kredytu hipotecznego poprzez ustalenie zasad obliczania poszczególnych rat kredytowych według kursu NBP tj. według kursu sprzedaży walut ustalonego przez NBP obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień wpływu środków na rachunek spłaty. Tym samym zgłoszone żądania pozwu o ustalenie nieistnienia umowy, ustalenie związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN indeksowanymi do CHF i ustalenie nieważności całych umów oraz zmiany kwestionowanych klauzul umownych na kurs wymiany walut NBP nie dotyczą osób, które podpisały aneksy.

Jako kolejny argument przemawiający za odrzuceniem pozwu wskazywał na brak wszystkich kredytobiorców kwestionowanych umów, podnosząc, że z uwagi na treść zgłoszonego żądania (ustalenie ewentualnie ukształtowanie stosunku prawnego) istnieje współuczestnictwo konieczne (jednolite) współkredytobiorców, a art. 24 u.d.p.g. wyłączył możliwość przekształceń podmiotowych. Tym samym w odniesieniu do osób, będących członkami grupy a jednocześnie jednymi z kilku współkredytobiorców z jednej umowy może być rozważane jedynie jedno zgłoszone roszczenie tj. ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Postanowieniem z 9 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozwy (k.1453).

Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 7 września 2015 r. uchylił ww. postanowienie w zakresie rozstrzygnięcia o odrzuceniu pozwów i w tej części przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania (k. 1535). W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Okręgowy błędnie uznał, iż niniejsza sprawa nie nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, co skutkowało nieuprawnionym odrzuceniem pozwu (k. 1551). Wskazał, że w sprawie o ochronę konsumentów, gdy okaże się, że jeden lub więcej członków grupy nie jest konsumentem możliwe jest odrzucenie pozwu jedynie co do osób niebędących konsumentami (k. 1556, 1557). Nakazał Sądowi Okręgowemu, przy ponownym rozpoznaniu sprawy rozważenie, czy sposób sformułowania żądania pozwu jest w świetle treści art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. dostatecznie precyzyjny, jeżeli nie, to zastosowanie środków z art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. oraz ocenę czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. (k. 1557).

Postanowieniem z 24 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, w wykonaniu zaleceń sądu odwoławczego, odrzucił pozwy w zakresie roszczeń A. M. oraz W. S. i D. S. (pkt 1) w pozostałym zakresie przyjął pozwy do rozpoznania w postępowaniu grupowym (pkt 2) (k. 3042).

Sąd Apelacyjny w Warszawie, postanowieniem z 7 marca 2017 r., uchylił ww. postanowienie w zakresie pkt 2 (przyjęcia pozwów do rozpoznania w postępowaniu grupowym) i w tej części przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania (k. 3156). Zdaniem sądu odwoławczego, Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę, zaniechał sprawdzenia precyzyjności sformułowań żądań pozwów, jak również oceny czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. (k. 3161).

Zarządzeniem z 8 czerwca 2017 r. pełnomocnik reprezentanta grupy został zobowiązany po sprecyzowania żądania pozwu poprzez wskazanie danych członków grupy. co do których odnosi się konkretne sformułowanie umowne określone w pkt 5 pozwu, wskazanie w pkt 10 żądania pozwu kwoty roszczenia pieniężnego w sposób ujednolicony, w sytuacji ograniczenia roszczeń wraz ze złożeniem zgody więcej niż połowy członków grupy, w terminie tygodniowym, pod rygorem zawieszenia postępowania (k. 3197).

Pełnomocnik reprezentanta grupy w wykonaniu zarządzenia wskazał listy członków grupy, co do których odnosi się konkretne sformułowanie umowne określone w pkt 5 pozwu (k. 3232-3239), wskazał, że określenie wysokości kwot roszczenia pieniężnego zostanie ustalone dopiero po wytoczeniu powództwa o zapłatę (k. 3239). Sąd przyjął wyjaśnienia jako wykonanie zobowiązania.

 

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c., mającego zastosowanie do postępowania zażaleniowego na podstawie art. 397 § 2 k.p.c., ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Sąd odwoławczy wskazał, że Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę zaniechał sprawdzenia precyzyjności sformułowań żądań pozwów, jak również oceny czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. (k. 3161). Tymi wskazaniami Sąd Okręgowy, ponownie rozpoznający sprawę, był związany. Wskazać jedynie należy, że sąd odwoławczy nie zawarł wskazań co do tego, jakie sformułowania są, jego zdaniem, nieprecyzyjne lub zawierają braki uniemożliwiające nadanie sprawie dalszego biegu. Sąd Okręgowy, rozpoznając sprawę po postanowieniu Sądu Apelacyjnego z 7 września 2015 r., doszedł do przekonania, że żądania pozwu zostały sformułowane w sposób na tyle precyzyjny, że sąd i strony nie mogą mieć wątpliwości co do tego, jaka jest treść każdego z żądań ewentualnych. Sąd Apelacyjny w swoich wytycznych nie wskazał, które ze złożonych żądań ewentualnych zostało sformułowane w sposób nieprecyzyjny. Wszystkie zgłoszone żądania ewentualne mogą być rozpoznawane w postępowaniu grupowym. Jeśli 10 członków grupy dotyczy żądanie sformułowane jako pierwsze ze zgłoszonych żądań ewentualnych, to sąd w ogóle nie zajmuje się pozostałymi żądaniami ewentualnymi. Należy przyznać rację stronie pozwanej, że powód zgłosił „wszystkich o wszystko”, niemniej nie zmienia to zasad rozstrzygania w sytuacji roszczeń zgłoszonych jako ewentualne. Nie można wydać wyroku zawierającego roszczenia ewentualne co do części członków grupy, a co do pozostałych kolejne roszczenie ewentualne.

Zdaniem sądu, jeśli choć jedno ze zgłoszonych żądań ewentualnych jest dla 10 członków grupy wspólne, to cały pozew nadaje się do rozpoznania w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Będzie to przedmiotem ustaleń na etapie ustalania składu grupy.

Sąd Okręgowy nadal stoi na stanowisku, że mamy jedną osobę po stronie powodowej tj. reprezentanta grupy i w sytuacji, gdy nie wszyscy członkowie grupy mają status konsumenta lub też sytuacja niektórych członków grupy jest odmienna od sytuacji pozostałych członków grupy (mają podpisane aneksy i mają kredyt w frankach szwajcarskich i dokonują jego spłaty we frankach szwajcarskich lub nadal mają kredyt indeksowany, ale spłacają go frankami szwajcarskimi, albo dokonują spłaty według średniego kursu NBP, albo umowy zostały rozwiązane, lub umowy zostały zakończone spłatą, albo ustalenie dotyczy tylko niektórych osób będących stroną umowy kredytowej (inni współkredytobiorcy nie są członkami grupy)) pozew może być albo przyjęty do rozpoznania w postępowaniu grupowym, albo odrzucony. W postępowaniu grupowym pozew traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych (M. Rejdak, Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu cywilnym, PPH 2010, nr 8, s. 23). W tym zakresie sąd orzekający nie podziela stanowiska zawartego w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r. (I CSK 533/14). Reprezentant grupy działa w imieniu własnym (art. 4 ust. 3 u.d.p.g.) i tylko jemu przysługuje legitymacja procesowa, tylko on jest powodem. Nie można odrzucić pozwu osób, które nie są powodami. Sąd Apelacyjny w Warszawie, w postanowieniu z 7 września 2015 r., stanął na stanowisku, że pozew może być odrzucony co do członków grupy nie będących konsumentami. Sąd Okręgowy był zmuszony zrealizować to wskazanie i w tym postępowaniu do takiego rozstrzygnięcia doszło.

Status osób aspirujących do udziału w grupie jest określany na etapie postanowienia o ustaleniu składu grupy. W przypadku członków grupy wskazanych w pozwie utrata statusu członka grupy następuje również dopiero na skutek prawomocnego postanowienia o ustaleniu składu grupy i wykluczeniu poszczególnych osób z tego kręgu. Wskazać należy, odnośnie wniosku strony pozwanej o doręczeniu przez sąd listy osób, które przystąpiły do grupy po złożeniu pozwu, na art. 13 ust. 1 u.d.p.g., który wskazuje moment zawisłości sprawy między osobą przystępującą do grupy po złożeniu pozwu a pozwanym. Eliminowanie poszczególnych osób i „przyjęcie” osób, które zostały zgłoszone przez reprezentanta grupy po złożeniu pozwu, ocena skuteczności oświadczeń o odstąpieniu od grupy następuje na etapie postanowienia o ustalaniu składu grupy. Wskazać należy na treść art. 16 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w sprawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie. W innych sprawach do ustalenia przynależności członka do grupy wystarcza uprawdopodobnienie. Niniejsza sprawa nie jest sprawą o roszczenie pieniężne (o zapłatę). Nawet po wyeliminowaniu wszystkich osób wskazywanych przez stronę pozwaną jako te, których roszczenia nie mogą być rozpoznawane w trybie pozwu grupowego pozostaje 10 osób, co do których strona pozwana nie powzięła żadnych wątpliwości o jednorodzajowości ich roszczeń. Wystarczy, że sytuacja faktyczna 10 osób jest taka sama i sprawa może być przyjęta do rozpoznania w trybie pozwu grupowego. Jednorodzajowość roszczeń, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., należy oceniać w świetle jednakowej podstawy faktycznej, są to roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego. Z tą samą podstawą faktyczną powództwa mamy do czynienia wtedy, gdy między członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W sytuacji niniejszej sprawy mamy do czynienia z konsumentami, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z przedsiębiorcą na podstawie wzorca umowy o zbliżonej treści.

Wymogi formalne pozwu w postępowaniu grupowym określa art. 6 u.d.p.g. Zdaniem sądu, w sytuacji niniejszych, połączonych spraw, te wymogi zostały spełnione. Zdaniem sądu, jakakolwiek zmiana żądania pozwu związana z ograniczeniem roszczenia lub częściowym cofnięciem pozwu wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy (art. 19 ust. 1 u.d.p.g.), dlatego też ewentualne wezwanie do uzupełnienia braków formalnych pozwu nie może zmierzać do cofnięcia części pozwu lub ograniczenia roszczenia. To powoduje, że tego typu przekształcenia pozwu nie można wymagać w trybie uzupełniania braków formalnych pozwu.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak na wstępie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 28 grudnia 2017 r.

Written by

  1. Ta sama podstawa faktyczna roszczeń występuje wówczas, gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiącym ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. Z kolei taka sama podstawa faktyczna występuje, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednakże fakty te wykazują podobieństwo umożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych”.
  2. Istotne z punktu widzenia dopuszczalności postępowania grupowego podobieństwo zdarzeń faktycznych nie zakłada koniecznej tożsamości tych zdarzeń. Obok istotnych podobieństw mogą występować również pewne różnice podstawy faktycznej powództwa, dotyczące charakteru konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalności, czy wysokości. Występowanie tych różnic nie stanowi jednak o niedopuszczalności pozwu grupowego, opartego na takich samych podstawowych okolicznościach, tworzących podstawę faktyczną powództwa. Za różnice niewykluczające możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym należy uznać: różną wartość wykupu poszczególnych umów ubezpieczenia, różną wysokość opłat administracyjnych, różną wysokość kwoty świadczenia na wypadek śmierci, różnice w brzmieniu poszczególnych klauzul wzorców umownych, czy nazwach poszczególnych wzorców stosowanych przez pozwanego.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Ksenia Sobolewska-Filcek

Sędziowie:                     SSA Krzysztof Tucharz, SSA Jacek Sadomski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie K. (…) przeciwko (…) S.A. w W. o zapłatę na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. akt XXV C 918/15,

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że stwierdzić dopuszczalność rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew wniesiony w postępowaniu grupowym przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie K. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w W. uznając jego niedopuszczalność. W uzasadnieniu postanowienia sąd okręgowy uznał, że nie zachodzą wszystkie przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego. W jego ocenie brak jest tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych w tej sprawie roszczeń. Ponadto sąd okręgowy wyraził wątpliwość, czy wszyscy członkowie grupy mogą być w tej sprawie uznanie za konsumentów. Wskazał również, że nieprawidłowo została ujednolicona wysokość roszczeń w podgrupach. Z tych względów sąd okręgowy uznał niedopuszczalność wniesienia powództwa grupowego w tej sprawie.

Postanowienie sądu okręgowego zaskarżone zostało w całości przez stronę powodową, która wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu i wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowy, ewentualnie – uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W zażaleniu skarżącym podniósł zarzuty naruszenia przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) – art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1, a także w związku z art. 328 § 2 k.p.c., art. 233 k.p.c., art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c.  Ponadto skarżący zarzucił również naruszenie art. 221 k.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 u.d.p.g.

Pozwany w odpowiedzi na zażalenie wniósł o jego oddalenie.

Rozpoznając sprawę na skutek wniesionego zażalenia sąd apelacyjny zważył, co następuje.

W świetle art. 1 i 2 u.d.p.g., przesłankami dopuszczalności postępowania grupowego są:

1)  liczebność grupy;

2)  jednorodzajowość dochodzonych roszczeń;

3)  podobieństwo podstawy faktycznej, to jest oparcie roszczeń procesowych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej;

4) rodzaj sprawy będącej przedmiotem rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Ponadto w wypadku dochodzenia roszczeń o zapłatę konieczne jest ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka grupy. Przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby (art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.).

Sąd okręgowy badając w rozpoznawanej sprawie przesłanki dopuszczalności wytoczonego postępowania grupowego uznał, że została spełniona pierwsza i druga przesłanka dopuszczalności – występuje należyta liczebność grupy oraz dochodzenie roszczenia są jednorodzajowe. Ocenę tę należy podzielić.

Sąd okręgowy wyraził natomiast wątpliwość co do spełnienia przesłanki czwartej oraz zakwestionował wystąpienie przesłanki trzeciej. W tym zakresie wywody sądu okręgowego są błędne.

Podstawowym warunkiem dopuszczalności pozwu zbiorowego jest istnienie związku faktycznego pomiędzy roszczeniami procesowymi zgłoszonymi przez poszczególnych członków grupy. Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. zgłoszone roszczenia powinny być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Ogólnie rzecz ujmując podstawę faktyczną powództwa stanowi zespół faktów uzasadniających zgłoszone roszczenie procesowe. Ta sama podstawa faktyczna roszczeń występuje wówczas, gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów stanowiącym ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. Z kolei taka sama podstawa faktyczna występuje, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednakże fakty te wykazują podobieństwo umożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych”.

Żądanie wniesionego w tej sprawie pozwu zostało sformułowane jako żądanie ewentualne. Strona powodowa domaga się zapłaty wskazanych w pozwie kwoty stanowiących równowartość korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego w wykonaniu nieważnych czynności prawnych w postaci oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie, ewentualnie zapłaty kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie oraz zapłaty kwot pobranych przez pozwanego jako opłaty administracyjne w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia na życie i dożycie. Podstawą faktyczną tak sformułowanych żądań jest zespół faktów obejmujących zawarcie przez pozwanego z ubezpieczającymi umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przystąpienie przez członków grupy do tych umów w oparciu o stworzone przez pozwanego wzorce umowne, dokonywanie w okresie ubezpieczenia przez członków grupy wpłat miesięcznych składek z tytułu ubezpieczenia na rachunek pozwanego, które alokowane były w udziału jednostkowe ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego oraz, z których pobierane były przez pozwanego opłaty administracyjnej, rezygnacja przez członków grupy z ubezpieczenia po objęciu ich ochroną ubezpieczeniową i przed upływem ustalonego okresu ubezpieczenia. Zwrot przez pozwanego członkom grupy części wpłaconych środków (tzw. wartość wykupu), pomniejszonych o kwoty pobrane przez pozwanego w związku z rezygnacją członków grupy ze stosunku ubezpieczenia oraz odmowa zwrotu członkom grupy pobranych opłat administracyjnych. Źródłem dochodzonych w tej sprawie roszczeń, opartych na konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia, są wskazane w pozwie wadliwości umów grupowego ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Wadliwości te, wedle twierdzeń pozwu, skutkują albo nieważnością całych umów ubezpieczenia (podstawa żądania zawartego w punkcie I pozwu) albo też nieskutecznością niektórych z zawartych w nich postanowień z uwagi na ich abuzywny charakter (podstawa żądań zawartych w punkcie II i III pozwu). Treść pozwu podnosi przy tym niedozwolony charakter postanowień wzorców umów współkształtujących treść stosunku ubezpieczeniowego.

W świetle powyższego nie można uznać, że dochodzone roszczenia oparte są na tej samej podstawie faktycznej. Podstawę faktyczną w tej sprawie tworzą bowiem różne umowy ubezpieczenia grupowego zawierana przez pozwanego z różnymi ubezpieczycielami w oparciu o różne wzorce umowne. W efekcie brak jest tożsamości zdarzeń faktycznych stanowiących podstawę dochodzonych w tej sprawie roszczeń.

Nie można jednak z powyższego ustalenia, jak czyni to sąd okręgowy w zaskarżonym postanowieniu, wywodzić niedopuszczalności postępowania grupowego w tej sprawie. W świetle bowiem u.d.p.g. (art. 1 ust. 1) postępowanie grupowe dopuszczalne jest nie tylko w wypadku tożsamości zespołu faktów stanowiących podstawę faktyczną powództwa (ta sama podstawa faktyczna), ale również w wypadku podobieństwa wielości analogicznych zespołów faktów (taka sama podstawa faktyczna). Postępowanie grupowe dopuszczalne jest więc również w wypadku, gdy istnieje wystarczający związek faktyczny pomiędzy dochodzonymi roszczeniami, wystarczające podobieństwo okoliczności uzasadniających żądania zawarte w pozwie. W tym kontekście niezasadne jest twierdzenie sądu okręgowego, że postępowanie grupowe w tej sprawie byłoby dopuszczalne jedynie wówczas, gdyby „jego przedmiotem było jedno i to samo postanowienie umowne, które wiąże wszystkich członków grupy”. Trafnie skarżący podniósł tę okoliczność zarzucając sądowi pierwszej instancji nieprawidłową wykładnię art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Wskazać należy, że zgłoszone w pozwie żądania oparte są na tożsamych w istocie mechanizmach zawartych we wszystkich umowach i wzorcach umownych stanowiących podstawę faktyczną. W świetle twierdzeń pozwu wszystkie umowy ubezpieczenia zawarte przez pozwanego zawierały postanowienia dotknięte tymi samymi wadami skutkującymi, w ocenie strony powodowej, ich nieważnością lub nieskutecznością. Analogicznie, te same wady wskazane zostały w odniesieniu do postanowień zawartych we wszystkich wzorcach umownych.

Istotne z punktu widzenia dopuszczalności postępowania grupowego podobieństwo zdarzeń faktycznych nie zakłada koniecznej tożsamości tych zdarzeń. Obok istotnych podobieństw mogą występować również pewne różnice podstawy faktycznej powództwa dotyczące charakteru konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalności, czy wysokości. Występowanie tych różnić nie stanowi jednak o niedopuszczalności pozwu grupowego opartego na takich samych podstawowych okolicznościach tworzących podstawę faktyczną powództwa. W efekcie jako nieistotne w kontekście oceny dostatecznej zbieżności podstawy faktycznej wniesionego w tej sprawie powództwa ocenić należy różnice wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Zgodnie z wywodami sądu okręgowego sprowadzają się one do innych wartości wykupu ustalonych w poszczególnych wzorcach umownych oraz innych wysokości zastrzeżonych we wzorcach na rzecz pozwanego opłat administracyjnych, a także innej wysokości kwoty z tytułu świadczenia na wypadek śmierci. Wskazane przez sąd okręgowy różnice nie przekreślają zasadniczych podobieństw umożliwiających przyjęcie wspólnej, choć nie tożsamej, podstawy faktycznej w tej sprawie. Podobnie ocenić należy różnice w brzmieniu poszczególnych klauzul wzorców umownych, czy nazwach poszczególnych wzorców stosowanych przez pozwanego.

Trafnie skarżący podniósł w złożonym zażaleniu zarzuty naruszenia prawa procesowego wskazując na wadliwość i niekompletność ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej instancji prowadzących sąd okręgowy do wadliwego uznania niedopuszczalności wniesienia pozwu w tej sprawie. W istocie sąd okręgowy czyniąc te ustalenia w sposób bardzo ogólny wskazuje, że niektórzy spośród członków grupy byli w innej sytuacji prawnej aniżeli pozostali albowiem „przystępowali do umowy grupowego ubezpieczenia w związku z zawarciem innej usługi finansowej, co wiązało się z uzyskiwaniem przez nich korzyści w różnym stopniu”. Wadliwość tych wywodów, które nie zostały w żaden sposób odniesione do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, łączy się z wadliwymi wnioskami z nich przez sąd pierwszej instancji wyprowadzonymi. Trafnie w tym kontekście skarżący w zażaleniu przytoczył pogląd Sądu Apelacyjnego w Warszawie w postanowieniu z dnia 23 września 2015 r., VI ACz 1117/15, w którym wskazano, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym nie oznacza konieczności wydania jednakowego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich członków grupy. Występujące różnice w materiale dowodowym nie mogą jednak w każdym wypadku świadczyć o braku wspólnej podstawy faktycznej i niedopuszczalności pozwu wzajemnego. Mogą jednak skutkować koniecznością oddalenia powództwa w całości lub w części.

Zasadnie w zażaleniu podniesiony również zarzut błędnej wykładni art. 221 k.c. Sąd okręgowy w swoich wywodach pominął bowiem, że w świetle art. 221 k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W efekcie podnoszone przez sąd okręgowy wątpliwości co do statusu niektórych (bliżej zresztą nieskonkretyzowanych) członków grupy z uwagi na fakt prowadzenia działalności gospodarczej, bez poczynienia jakichkolwiek ustaleń co do ewentualnego związku tej działalności z przystąpieniem do umów ubezpieczenia grupowego uznać należy za co najmniej przedwczesne.

Nie można również podzielić wywodów sądu okręgowego podnoszących nieprawidłowe ujednolicenie wysokości roszczeń dochodzonych w tej sprawie. Trafnie wywody te zostały podważone w zażaleniu. Trudno dociec, w oparciu o treść wywodów sądu okręgowego, który w tym zakresie odwołał się w istocie jedynie do wywodów pozwanego, dlaczego kryterium ujednolicenia wysokości dochodzonych w ramach podgrup roszczeń nie może stanowić wysokość uszczerbku majątkowego poszczególnych członków grupy i utworzonych w ich ramach podgrup. Wysokość tego uszczerbku stanowi bowiem podstawę ustalenia wysokości dochodzonego roszczenia pieniężnego i tym samym kryterium ujednolicenia dochodzonych roszczeń. Co więcej, uszczerbek ten stanowi wspólną dla członków grupy okoliczność rozpoznawanej sprawy, zaś wysokość tego uszczerbku, różna dla poszczególnych członków grupy, decyduje o dokonanym w pozwie podziale na podgrupy.

Z tych wszystkich względów sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie, uznając w świetle art. 10 ust. 1 u.d.p.g., wniesiony w tej sprawie pozew grupowy za dopuszczalny.