1. Ostatecznie o jednorodzajowości roszczeń w tego typu postępowaniu decyduje występujący pomiędzy nimi związek o charakterze faktycznym. Trzeba podkreślić, że to ten właśnie związek eliminuje spośród zgłoszonych roszczeń roszczenia innego rodzaju.
2. Podstawa faktyczna roszczeń musi być ta sama lub taka sama. To oznacza, że szerokie ujęcie pojęcia „roszczenie”, użytego w art. 1, ulega zawężeniu przez spełnienie wymogu związku faktycznego. Roszczenia zgłoszone przez członków grupy muszą być zatem oparte, na tej samej (identyczna podstawa faktyczna) lub takiej samej podstawie faktycznej (tożsamość podstawy faktycznej). Powinny one wynikać z jednego zdarzenia (to samo zdarzenie) lub zdarzeń podobnych do siebie. Na co składają się fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Związek faktyczny wystąpi więc gdy chodzi o pewne zdarzenia o charakterze deliktowym w sytuacji, kiedy możliwe jest wyabstrahowanie wspólnych dla całej grupy okoliczności faktycznych, u podstaw których leżą podstawy faktyczne każdego indywidualnego roszczenia członka grupy.
3. Podstawą faktyczną postępowania grupowego jest zespół okoliczności faktycznych uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Składają się na nie w zasadzie jedynie fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Zatem w wypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego, jednakowość podstawy faktycznej byłaby zachowania, jeśli wobec wszystkich członków grupy zachodziłyby wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego, a charakter i rodzaj jednostkowych roszczeń, ich wysokość czy wymagalność należałyby do okoliczności niewpływających na jednakowość podstawy faktycznej postępowania grupowego, a tym samym – na jego dopuszczalność.
4. Ocena jednakowości podstawy faktycznej musiała być dokonywana ad casum, a zakres sędziowskiej oceny był w wypadku tej przesłanki stosunkowo szeroki. Pozornie jedynie przesłanka ta ma bowiem charakter zobiektywizowany. W istocie od okoliczności sprawy oraz przyjętych kryteriów oceny tożsamości podstaw faktycznych oraz zakresu okoliczności przyjętych za tę wspólną dla roszczeń członków grupy podstawę zależała decyzja co do dopuszczalności postępowania grupowego.
5. Pojęcie wspólnych okoliczności sprawy, jakkolwiek obecnie występujące jedynie w art. 2 ust. 1 ustawy, nie może być całkowicie zignorowane i stanowi pewien punkt odniesienia także w kontekście wykładni art. 1 ust. 1 ustawy.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Mróz

Sędziowie: SSA Urszula Wiercińska, SSA Marek Podegrodzki (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2013 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa R. R. działającego jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym przeciwko Z. U. S. z siedzibą w Warszawie o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym

na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 stycznia 2013 r., w sprawie XXV C 4/12

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 grudnia 2011 r. ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym skierowanym przez R. R., działającego jako reprezentant grupy w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie (dalej ustawa), powód zażądał:

1. ustalenia, na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy, że pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy, wynikającą z niezgodnego z prawem wykonywania władzy publicznej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w Warszawie w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do chwili obecnej w zakresie realizacji przepisów o ubezpieczeniach społecznych poprzez wprowadzające w błąd i nierzetelne informowanie członków grupy jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą o możliwości zgłoszenia czasowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej celem wyrejestrowania się z systemu ubezpieczeń społecznych i nie podlegania w tych okresach obowiązkowym składkom na ubezpieczenie społeczne, a także wprowadzającą w błąd pomoc i instruowanie, jak należy fakt czasowego zaprzestania zgłaszać pozwanemu oraz poprzez przyjmowanie i akceptowanie tego rodzaju zgłoszeń, utwierdzające członków grupy w przekonaniu, że proceder wyrejestrowań z systemu ubezpieczeń społecznych na okres zawieszenia działalności gospodarczej w stanie prawnym istniejącym do dnia 20 września 2008 roku był prawidłowy, zgodny z prawem,
2. wydania na zasadzie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 ustawy postanowienia o rozpoznaniu w postępowaniu grupowym sprawy z powództwa R. R. – reprezentanta grupy przeciwko ZUS z siedzibą w Warszawie o ustalenie odpowiedzialności i rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym,
3. wydania na zasadzie art. 11 ust. 1 ustawy postanowienia w przedmiocie zarządzenia ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego o sprecyzowanej treści w dziennikach Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Dziennik Polska – Europa – Świat, Fakt, w tym także w wydaniach internetowych tych tytułów prasowych i wyznaczenia dwumiesięcznego terminu, w jakim możliwe będzie przystąpienie do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte niniejszym postępowaniem grupowym,
4. wydania na zasadzie art. 17 ust. 1 ustawy postanowienia co do składu grupy obejmującego członków grupy wskazanych co do tożsamości w zestawieniu członków grupy na dzień złożenia pozwu.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym powód podawał, że sprawa kwalifikuje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, wobec tego że:

a) występuje jednorodzajowość roszczeń członków grupy, ponieważ każdy z członków grupy posiada wobec pozwanego roszczenie majątkowe z tytułu czynu niedozwolonego i w sprawie niniejszej występuje na rzecz każdego członka grupy w takiej samej formie tj. o ustalenie odpowiedzialności;

b) występuje wspólność podstawy faktycznej roszczeń, choć nie wszystkie elementy stanu faktycznego są tożsame lub jednakowe;

c) spełniony jest warunek liczebności grupy – grupa liczy 19 osób;

d) sprawa niniejsza dotyczy odpowiedzialności za tzw. delikt władzy publicznej mieści się w kategorii spraw o roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych.

Źródłem opisanych wyżej zdarzeń miały być:

a) wyjaśnienia udzielane przez pracowników członkom grupy, wskazywanie przez tych pracowników, na jakich formularzach i drukach oraz sposobu zgłaszania czasowego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, instruowanie jak się wyrejestrować nie tracąc zasiłku chorobowego (zapis rozmowy z pracownikiem na kasecie magnetofonowej),

b) informacje podawane w autoryzowanych przez ZUS publikacjach- poradnikach z 2005 roku, 2006 roku, które stanowiły rodzaj oficjalnej interpretacji przepisów u.s.u.s.,

c) informacje znajdujące się od 20 stycznia 2006 roku na oficjalnej stronie internetowej pozwanego w zakładce „aktualności”,

d) nie kwestionowanie przez ZUS wypełnianych dokumentów dot. czasowego zaprzestania prowadzenia działalności;

e) zwłoka pozwanego w zawiadamianiu przez ZUS o powstałych zaległościach połączona z zapewnieniami o poprawności złożonych zgłoszeń.

Wskazując na powyższe powód podniósł, iż członkowie grupy działając w zaufaniu do informacji udzielanych przez ZUS, z których wynikła możliwość skutecznego wyrejestrowania się z systemu ubezpieczeń społecznych w okresie czasowego zaprzestania (zawieszenia) prowadzenia działalności, zgłaszali pozwanemu takie przerwy w prowadzeniu przez nich działalności, przy czym pozostawali przez cały czas w usprawiedliwionym przekonaniu, iż nie zaistniał wobec nich obowiązek uiszczenia składek na ubezpieczenia społeczne za okresy przerw, a tym samym nie posiadają zaległości w zakresie należności, do których poboru powołany jest ZUS.

Pozwany wniósł o odrzucenie pozwu stając na stanowisku, że niedopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Podał, że okoliczności warunkujące powstanie odpowiedzialności ZUS z tytułu roszczeń członków grupy wobec ZUS, jak również sam charakter i zakres roszczeń wobec ZUS, pozostają w sposób oczywisty zróżnicowane w stopniu uniemożliwiającym ich łączną ocenę. W szczególności zdaniem pozwanego żadne ze wskazanych przez stronę powodową rzekomych działań lub zaniechań przedstawicieli ZUS, które miałyby stanowić czyn niedozwolony pozwanego nie dotyczyło 10 lub więcej członków grupy. Oznacza to dalej, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W wypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana jedynie wówczas, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będzie identyczność pod względem okoliczności faktycznych składających się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Tutaj taka sytuacja nie zachodzi, bo żądania oparte są na różnych podstawach faktycznych.

Pismem z dnia 21 czerwca 2012 roku sprecyzowała roszczenie pozwu w ten sposób, że wniósł o ustalenie, na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy, że pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec członków grupy określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy, wynikająca z niezgodnego z prawem wykonywania władzy publicznej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w Warszawie w okresie od dnia 1 stycznia 1999 roku do chwili obecnej w zakresie realizacji przepisów o ubezpieczeniach społecznych poprzez wprowadzające w błąd i nierzetelne informowanie członków grupy jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą o możliwości zgłoszenia czasowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej celem wyrejestrowania się z systemu ubezpieczeń społecznych i nie podlegania w tych okresach obowiązkowym składkom na ubezpieczenie społeczne, a także wprowadzającą w błąd pomoc i instruowanie, jak należy fakt czasowego zaprzestania zgłaszać pozwanemu oraz poprzez przyjmowanie i akceptowanie tego rodzaju zgłoszeń, utwierdzające członków grupy w przekonaniu, że proceder wyrejestrowań z systemu ubezpieczeń społecznych na okres zawieszenia działalności gospodarczej w stanie prawnym istniejącym do dnia 20 września 2008 roku był prawidłowy, zgodny z prawem, co doprowadziło do powstania szkody majątkowej u każdego z wymienionych członków grupy. Zaprzeczał zasadności wszystkich zarzutów pozwanego z wyjątkiem wyraźnie przyznanych. Stał na stanowisku, że wszystkie przesłanki warunkujące przyjęcie pozwu do rozpoznania w postępowaniu grupowym zostały spełnione. Żądanie zdaniem strony powodowej zostało prawidłowo określone, albowiem dla ustalenia odpowiedzialności pozwanego na gruncie art. 189 k.p.c. nie ma potrzeby określania zakresu tej odpowiedzialności, a w szczególności nie istnieje potrzeba określania, czy powodowie będą dochodzić zwrotu wpłaconych składek, odsetek za zwłokę czy innej szkody, oraz, czy dana osoba poniosła szkodę na skutek tego zdarzenia, co będzie przedmiotem indywidualnego postępowania, wytoczonego przez poszczególne osoby w odrębnym postępowaniu. Pozwany podniósł, iż obecnie istnienie jedynie konieczność ustalenia, czy istnieje zdarzenie rodzące odpowiedzialność i w tej sytuacji brane będą pod uwagę jedynie wspólne dla wszystkich okoliczności wypełniające przesłanki z art. 417 § 1 k.c., a czyn niedozwolony na którym powód opiera swoje roszczenie, ma charakter złożony – jest to szereg działań i zaniechań ZUS rozciągniętych w czasie.

W piśmie z dnia 4 stycznia 2013 r. powód, odwołując się do Ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku, która weszła w życie z dniem 15 stycznia 2013 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu niezapłaconych składek przez osoby prowadzące działalność pozarolniczą stanął na stanowisku, że uchwalenie tej ustawy abolicyjnej świadczy właśnie o zasadności powództwa. Umorzenie nieopłaconych składek oraz odsetek wskazuje, zdaniem powoda, że działania ZUS były nieprawidłowe.

Z materiału zgromadzonego w sprawie wynika też, iż co do wchodzących w skład grupy:

P. B. od 13 sierpnia 1990 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 212), ZUS Oddział w Krakowie decyzją z dnia 25 kwietnia 2008 roku stwierdził, że P. B. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowym we wskazanych okresach. Z uzasadnienia decyzji wynikało, że ustawa nie przewidywała czasowego zaprzestania wykonywania działalności (decyzja – k. 412-413);

J. B. – od 1 sierpnia 1990 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 214), ZUS Oddział w Częstochowie decyzją z dnia 9 lipca 2008 roku stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej J. B. był objęty z urzędu obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi emerytalnym, rentowym i wypadkowym we wskazanym okresie (decyzja – k. 415-417);

R. B. – od 2 listopada 1999 roku prowadziła działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 216-217), ZUS Oddział w Krakowie decyzją z dnia 23 grudnia 2004 roku objął R. B. ubezpieczeniem emerytalnym rentowym i wypadkowym we wskazanych okresach z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że co do R. B. nie zaistniały przesłanki uzasadniające przyjęcie, że zaprzestała ona prowadzenia działalności, a przerwy nie zwalniały ją od obowiązku ubezpieczeniowego (decyzja – k. 419-420);

M. D. – ZUS Oddział w Krakowie decyzją z dnia 1 grudnia 2004 roku ustalił, że z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podlegał on ubezpieczeniom społecznym – emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu we wskazanych okresach. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że ustawy Prawo działalności gospodarczej i o swobodzie działalności gospodarczej nie przewidywały czasowego zaprzestania wykonywania działalności, złożone zeznania podatkowe oraz wpisy w książce ewidencji poświadczają faktyczne prowadzenie działalności przez M. D. (decyzja – k. 422-426);

Z. F. – od 1 listopada 1989 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 219), ZUS Oddział we Wrocławiu decyzją z dnia 13 czerwca 2007 roku stwierdził, że w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 31 maja 2006 roku i następnie od dnia 21 sierpnia 2008 roku Z. F. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność. W uzasadnieniu wskazano, że ustawie obca jest instytucja czasowego zaprzestania wykonywania działalności (decyzja – k. 428-431);

W. G. – od 1 marca 1990 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 221), ZUS Oddział w Wałbrzychu decyzją z dnia 30 grudnia 2005 roku objął W. G. ubezpieczeniami emerytalnym, rentowym i wypadkowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej we wskazanym okresie. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że samo zgłaszanie do ZUS przerw w działalności nie było równoznaczne z jej faktycznym zaprzestaniem, zwłaszcza, że W. G. nie złożył wniosku o wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej (decyzja – k. 433-436);

K. J. – od 11 lutego 1989 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 223-224), ZUS Oddział w Krakowie decyzją z dnia 14 listopada 2008 roku stwierdził, że K. J. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu od 1 stycznia 1999 roku. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że brak wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej skutkuje domniemaniem jej prowadzenia (decyzja – k. 438-439);

M. K. – od 28 stycznia 2007 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 226-227), ZUS Oddział w Chrzanowie decyzją z dnia 27 sierpnia 2007 roku stwierdził, że M. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu we wskazanych okresach. W uzasadnieniu wskazano, że dane z US – wykazywanie przychodu z działalności, pismo z TU na Życie S.A. potwierdzają faktyczne prowadzenie działalności (decyzja – k. 441-444);

M. Ł. – od 15 lutego 1990 roku prowadziła działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 229), ZUS Oddział w Krakowie decyzją z dnia 9 czerwca 2004 objął M. Ł. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej ubezpieczeniami społecznymi emerytalnymi (decyzja wraz z załącznikami – k. 446-454);

K. M. – od 1 kwietnia 1992 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 231-232), ZUS Oddział w Pile decyzją z dnia 16 listopada 2006 roku objął K. M. ubezpieczeniami społecznymi – emerytalnym, rentowym i wypadkowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej we wskazanych okresach, kiedy to zgłaszał on czasowe zaprzestanie prowadzenia działalności (decyzja – k. 456-459). Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 9 listopada 2007 roku w sprawie VII U 50/07 oddalił odwołanie K. M. od powyższej decyzji (wyrok z uzasadnieniem – k. 605-615). Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 16 września 2008 roku w sprawie III AUa 126/08 oddalił apelację K. M. od wyroku w sprawie VII U 50/07. W trakcie postępowania K. M. nie wykazał, aby faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności, co skutkowałoby brakiem po jego stronie obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej działalności, a wręcz przeciwnie przeprowadzone postępowanie – faktury, dokumenty z operacji bankowych, wydruki z ksiąg rachunkowych wskazywały na faktyczne prowadzenie przez K. M. działalności gospodarczej (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 617-623);

S. P. – od 13 kwietnia 2001 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 234), ZUS Oddział we Wrocławiu decyzją z dnia 9 lipca 2008 roku stwierdził, że S. P. podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie od 17 maja 2001 roku do 31 maja 2006 roku jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność (decyzja – k. 461-464). Sąd Okręgowy we Wrocławiu VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2009 roku w sprawie VIII U 6/09 oddalił odwołanie S. P. od ww. decyzji ZUS (wyrok – k. 625);

R. R. – od 15 lutego 1992 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 236), ZUS w Bydgoszczy decyzją z dnia 26 lipca 2004 roku objął R. R. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczeniem społecznym – emerytalnym, rentowym i wypadkowym w okresie od 1 marca 2000 roku i nadal (decyzja – k. 466-467). Sad Okręgowy w Bydgoszczy VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2005 roku w sprawie VII U 4783/04 oddalił odwołanie R. R. od ww. decyzji (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 627-630). Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 27 marca 2007 roku w sprawie III AUa 3387/05 uchylił zaskarżony wyrok 3387/05 i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 632-640). Sad Okręgowy w Bydgoszczy VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 27 lutego 2008 roku w sprawie VII U 1797/07 oddalił odwołanie R. R. od decyzji ZUS z 26 lipca 2004 roku (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 642-646). Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 października 2008 roku w sprawie III AUa 1352/08 oddalił apelację R. R. od wyroku w sprawie VII U 1769/07. Przeprowadzone postępowanie wykazało, że nie dokonano zgłoszenia o zawieszeniu działalności gospodarczej w organie ewidencyjnym mimo istniejącego obowiązku, co skutkowało domniemaniem prowadzenia działalności. R. R. faktycznie prowadził działalność – osiągał dochody z prowadzonej sprzedaży. Okoliczność, że organ rentowy akceptował przerwy mające wynikać z faktu, że przyjmował deklaracje wyrejestrowań nie jest argumentem za tym, że uznawała zasadność informacji. Organ (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 648-656);

R. R. – od 1 września 2002 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 238-240), ZUS Oddział w Bydgoszczy decyzją z dnia 20 marca 2008 roku ustalił, że R. R. podlegał ubezpieczeniom – emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresach od 1 października 2002 roku do 31 stycznia 2005 roku i od 1 listopada 2005 roku do 31 sierpnia 2006 roku (decyzja – k. 469-472). Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 21 stycznia 2010 roku w sprawie VI U 431/09 oddalił odwołanie R. R. na ww. decyzję ZUS (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 658-665). Sąd Apelacyjny w Gdański III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 listopada 2010 roku w sprawie III AUa 482/10 oddalił apelację R. R. od wyroku VI U 431/09. Brak zleceń nie daje podstaw do przyjęcia, że R. R. nie prowadził działalności gospodarczej. O obowiązku ubezpieczenia decydują przepisy, a nie wola ubezpieczonego. Ubezpieczony nie udowodnił istnienia usprawiedliwionych i udokumentowanych rzeczywistych przerw, czyli nie wykazał podstaw ustania obowiązku ubezpieczenia. Nie wykazał, że w okresach, w których nie opłacał składek nie prowadził działalności gospodarczej, która cechuje się ciągłością i obejmuje szereg czynności, choćby oczekiwanie na klienta (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 667-678);

W. S. – od 1 września 1999 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 242-243), ZUS Oddział w Białymstoku decyzją z dnia 8 października 2004 roku stwierdził, że W. S. podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu – emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie od 24 sierpnia 1999 roku do nadal (decyzja – k. 474-479). Sąd Okręgowy w Białymstoku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 stycznia 2005 roku w sprawie V U 4336/04 oddalił odwołanie W. S. od ww. decyzji ZUS (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 680-684). Sąd Apelacyjny w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2005 roku w sprawie III AUa 645/05 oddalił apelację W. S. od wyroku w sprawie V U 4336/04 wskazując, że W. S. nie udokumentował, że zgłaszanego przez niego przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej były uzasadnione – zwłaszcza, że w okresach rzeczonych przerw uzyskiwał przychody (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 686-690);

A. S. – od 3 września 1987 roku prowadził działalność gospodarczą (k. zaświadczenie – k. 245), ZUS Oddział w Częstochowie decyzją z dnia 17 sierpnia 2002 roku stwierdził, że A.S. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej został objęty z urzędu obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowym i wypadkowym w okresie od 3 lipca 2000 roku do 31 października 2001 roku (decyzja – k. 481-483). A. S. nie odwołał się od ww. decyzji, co skutkowało wydaniem w dniu 31 października 2002 roku decyzji o wymiarze składki na ubezpieczenie społeczne. Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2003 roku w sprawie IV U 2988/02 oddalił odwołanie A. S. od decyzji ZUS z 31 października 2002 roku (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 692-695). Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 10 stycznia 2005 roku w sprawie III AUa 1899/03 oddalił apelację A. S. Zawieszenie działalności gospodarczej nie funkcjonowało na gruncie ustawy z dnia 13 października 1998 roku. A. S. faktycznie nie zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 697-702);

M. S. – od 7 lutego 2001 roku prowadziła działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 247), ZUS Oddział w Białymstoku decyzją z dnia 15 października 2004 roku stwierdził, że z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności M. S. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) w okresie od 1 marca 2001 do nadal (decyzja – k. 485-489). Sąd Okręgowy w Białymstoku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4 lutego 2005 roku w sprawie V U 4764/04 oddalił odwołanie M. S. od ww. decyzji (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 704-709). Sąd Apelacyjny w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 11 października 2005 roku w sprawie III AUa 637/05 oddalił apelację M. S. od wyroku w sprawie V U 4764/04. M. S. nie zaprzestała prowadzonej działalności – nie wyrejestrowała swojej działalności, a przerwy w działalności jako nieuzasadnione nie skutkowały ustaniem obowiązku ubezpieczeniowego (wyrok wraz z uzasadnieniem k. 711-717);

S. W. – od 1 września 1999 roku prowadziła działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 249), ZUS Oddział w Sosnowcu decyzją z dnia 16 sierpnia 2006 roku stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności S. W. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym – emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie o 1 września 2000 roku do 31 października 2003 roku (decyzja – k. 491-492). Sąd Okręgowy w Katowicach XI Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4 listopada 2008 roku w sprawi XI U 1783/06 oddalił odwołanie S. W. od ww. decyzji ZUS. Sąd wskazał, że istnieją dwie uzasadnione przyczyny zaprzestania działalności gospodarczej: 1) wykreślenie z ewidencji oraz 2) uzasadnione faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej, skutkujące ustaniem obowiązku ubezpieczenia. S. W. ani nie wyrejestrował działalności, ani nie wykazała, aby co do jej osoby zaistniały przyczyny uzasadniające zaprzestanie prowadzenia działalności. S. W. prowadziła działalność gospodarczą – systematycznie uzyskiwała przychody (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 719-727);

W. Ż. – od 1 kwietnia 2000 roku prowadziła działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 251), ZUS Oddział w Opolu decyzją z dnia 30 lipca 2008 roku objął W. Ż. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym i wypadkowym we wskazanych okresach (decyzja – k. 494-496). Sąd Okręgowy w Opolu V wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 grudnia 2008 roku w sprawie V U 3009/08 oddalił odwołanie W. Ż. od ww. decyzji ZUS (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 729-741). Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2009 roku w sprawie III AUa 341/09 oddalił apelację W. Ż. od wyroku w sprawie V U 2009/08 wskazując, że dopiero ustawa z 10 lipca 2008 roku wprowadził możliwość zawieszenia prowadzonej działalności. W. Ż. nie wyrejestrował działalności, nie wykazała, aby faktycznie nie prowadziła działalności – w trakcie spornych okresów podejmował działania świadczące o woli dalszego prowadzenia działalności gospodarczej. Swoje kolejne pisma do ZUS odnośnie przerw uzasadniała brakiem zamówień. O obowiązku ubezpieczenia decydują przepisy prawa dlatego przyjęta przez organ rentowy praktyka i brak konsekwencji w interpretacji przepisów nie mogą tworzyć uprawnień nie mających oparcia w przepisach prawa (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 743-753);

J. Ż. – od 1 lipca 2001 roku prowadził działalność gospodarczą (zaświadczenie – k. 253), ZUS oddział w Opolu decyzją z dnia 30 lipca 2008 roku objął J. Ż. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym i wypadkowym we wskazanych okresach (decyzja – k. 498-501). Sąd Okręgowy w Opolu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 grudnia 2008 roku w sprawi V U 3010/08 oddalił odwołanie J. Ż. od ww. decyzji ZUS (wyrok w raz z uzasadnieniem – k. 755-768). Sad Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2009 roku w sprawi III AUa 239/09 oddalił apelację J. Ż. od wyroku w sprawie V U 3010/08. Wskazał, że obowiązek ubezpieczeniowy ustaje w przypadku zgłoszenia zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej wraz z jednoczesnym zaistnieniem rzeczywistej przerwy w prowadzeniu tej działalności, tymczasem J. Ż. w spornych okresach faktycznie prowadził pozarolnicza działalność gospodarczą, a zatem nie wygasł jego tytułu do ubezpieczeń społecznych (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 770-776).

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 23 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew oraz orzekł o kosztach procesu.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy podał, iż nie budziło zastrzeżeń spełnienie przesłanek jednorodzajowości roszczenia – roszczenie o ustalenie oraz żądanie ochrony z tytułu czynów niedozwolonych. Natomiast Sąd ten uznał, że roszczenia 19 osób mających wchodzić w skład grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej i w konsekwencji nie jest również spełniony wymóg liczebności grupy.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że podstawą faktyczną w rozumieniu art.1 ust. 1 z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jest jedynie podstawowy (wyjściowy) zespół faktów usprawiedliwiających roszczenie. Jednak uznał, że w niniejszej sprawie okoliczności indywidualne określające sytuację poszczególnych członków grupy przeważają nad elementami faktycznymi im wspólnymi. Wszyscy członkowie grupy – P. B., J. B., R. B., M. D., Z. F., W. G., K. J., M. K., M. Ł., K. M., S. P., R. R., R. R., W. S., A. S., M. S., S. W., W. Ż., J. Ż., prowadzili pozarolnicza działalność gospodarczą i z tego tytułu zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych podlegali obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu – emerytalnemu rentowemu i wypadkowemu, w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 19 września 2008 r. dokonywali wyrejestrowań z ubezpieczeń społecznych i za okresy wyrejestrowań nie uiszczali składek na ubezpieczenia społeczne, a następnie ZUS na podstawie decyzji dotyczących każdego z osobna członków grupy uznał, że byli oni objęci obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi w okresach wyrejestrowań, gdy decyzje te stały się ostateczne ZUS wydał kolejne decyzje o zaległościach w składkach na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe. Jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, okoliczności warunkujące powstanie odpowiedzialności ZUS z tytułu roszczeń członków grupy wobec ZUS, jak również sam charakter i zakres roszczeń wobec ZUS, pozostają w sposób oczywisty zróżnicowane w stopniu uniemożliwiającym ich łączną ocenę. Stwierdzenie takie oparte zostało na analizie załączonych przez powoda odpisów decyzji ZUS wraz z uzasadnieniami oraz orzeczeń sądowych dotyczących poszczególnych członków grupy. Sąd Okręgowy ostatecznie stanął na stanowisku, że co do każdego z członków grupy należałoby poczynić oddzielne ustalenia co okoliczności „czasowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej” – członkowie grupy różnili się bowiem między sobą: rodzajem działalności gospodarczej, okresami „zawieszenia prowadzenia działalności”, okolicznościami które w ich przeświadczeniu uzasadniały zaprzestanie działalności skutkujące ustaniem obowiązku ubezpieczeniowego, oceną czy faktycznie w okresie „zaprzestania działalności” nie wykonywali czynności właściwych prowadzeniu działalności gospodarczej, jak również samym postępowaniem przed konkretnymi jednostkami ZUS w związku z „zawieszeniem działalności”. W świetle powyższego Sąd Okręgowy uznał, że roszczenia poszczególnych członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, czyli nie został spełniony warunek dopuszczalności postępowania grupowego. Nadto, w ocenie Sądu Okręgowego, nie istnieje podstawa do przyjęcia definicji czynu niedozwolonego jako, powoływanego przez powoda, szeroko rozumianego zespołu różnych zdarzeń zawinionych, skoro ustawodawca dla potrzeb niniejszej ustawy nie wprowadził samoistnej definicji czynu niedozwolonego. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że definicji tej należy poszukiwać w art. 417 k.c. Wprawdzie aktualna konstrukcja przepisu pozwala na ustalenie istnienia związku między wykonywaniem władzy publicznej a szkodą, to jednak, w ocenie Sądu Okręgowego, z zaprezentowanego materiału dowodowego wynika, że powstanie konieczność weryfikacji wykonywania władzy publicznej wobec każdego z członków grupy indywidualnie, co wyklucza możliwość ustalenia odpowiedzialności jedynie teoretycznej bez ustalenia, w jaki sposób ta władza publiczna wykonywana bała w stosunku do każdego członka grupy. Zindywidualizowane okoliczności przemawiają przeciwko rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Diametralnie odmienne podstawy faktyczne co do każdego z członków grupy skutkują również niespełnieniem kryterium liczbowego powództwa grupowego. Dodatkowo, zdaniem Sadu Okręgowego, o uprawdopodobnieniu roszczenia nie świadczy, powoływany przez powoda, fakt uchwalenia ustawy z dnia 9 listopada 2012 r., która weszła w życie z dniem 15 stycznia 2013 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu niezapłaconych składek przez osoby prowadzące działalność pozarolniczą. Ustawodawca przewidział tu abolicję podatkową dla osób wymienionych w art. 1 ustawy, które zakończyły prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, zaś członkowie grupy w okresach objętych decyzjami prowadziły działalność gospodarczą.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł powód. Skarżący zarzucił naruszenia art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 ustawy poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz art. 417 k.c. w zw. z art. 415 k.c. poprzez ich błędną wykładnię. Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym i uchylenie zaskarżonego postanowienia co do kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że podstawą faktyczną roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy jest jedynie podstawowy (wyjściowy) zespół faktów usprawiedliwiających roszczenie. Precyzując zaś okoliczności, które składają się na ów wyjściowy zespół faktów w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym stwierdza się wprost, że: „Roszczenia zgłoszone przez członków grupy muszą być oparte na tej samej (identyczna podstawa faktyczna) lub takiej samej podstawie faktycznej (tożsamość podstawy faktycznej). Powinny one wynikać z jednego zdarzenia (to samo zdarzenie) lub zdarzeń podobnych do siebie. W określonych wypadkach przesłanka dopuszczalności postępowania grupowego spełniona będzie w wypadku zaistnienia wielu deliktów (zdarzeń) tego samego rodzaju (np. odszkodowanie za bezprawie legislacyjne odnoszące się do wielu podmiotów w jednakowych sytuacjach faktycznych). W ocenie powoda okolicznością, która w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych decyduje o wspólności podstawy faktycznej powództwa w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy, jest jedność zdarzenia wyrządzającego szkodę – tu jest nim czyn niedozwolony pozwanego (tzw. delikt władzy publicznej) sprecyzowany w pozwie. Fakty uzasadniające istnienie roszczeń odszkodowawczych wszystkich członków grupy (a więc fakty dotyczące stosunków prawnych, jakie istnieją między każdym członkiem grupy jako poszkodowanym a pozwanym jako sprawca deliktu) są jednakowe. Powód podniósł też, iż Sąd Okręgowy rozważając przesłankę podstawy faktycznej odwołał się do warunku typowości bądź reprezentatywności roszczenia (choć taki z art.1 ustawy, nie wynika). Zdaniem powoda doprowadziło to Sąd Okręgowy do błędnej oceny, że: „w niniejszej sprawie okoliczności indywidualne określające sytuację poszczególnych członków grupy przeważają nad elementami faktycznymi im wspólnymi”, Nadto w przypadku powództwa o ustalenie odpowiedzialności (art. 2 ust. 3 ustawy) kwestia zakresu roszczeń nie jest w ogóle przedmiotem postępowania grupowego. Zaś zarzucany pozwanemu delikt – z uwagi na jego status oraz sam charakter czynu – należy postrzegać kompleksowo i całościowo, bowiem przedsiębiorcy zgłaszali się do oddziałów ZUS w celu zawieszenia prowadzonej działalności dlatego, że określone informacje pochodzące od pozwanego (ponoszącego odpowiedzialności za przejawy działalności wszystkich tych jednostek organizacyjnych) – informacje niepełne, nierzetelne i mogące wprowadzać w błąd – były powszechnie dostępne, funkcjonowały w domenie publicznej, każdy mógł do nich dotrzeć, korzystać z nich i opierać na nich swoje działania, a nadto, pozwany akceptował taki stan rzeczy. Przyczyną zgłoszenia czasowego zawieszenia wykonywanie działalności przez każdego z członków grupy była taka sama okoliczność – do każdego z tych przedsiębiorców dotarły rozpowszechniane i publikowane, czy chociażby akceptowane przez ZUS niepełne i nierzetelne informacje dotyczące dopuszczalności (a nawet konieczności) zgłaszania czasowego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej. Nie jest też konieczne dla spełnienia wymogów art. 1 ust. 1 ustawy, by każdy z członków grupy uzyskał od pozwanego taką samą informację w taki sam sposób. Istotny jest zatem zobiektywizowany stan rzeczy w tym zakresie i to, czy tego rodzaju informacje rozpowszechniane przez ZUS i docierające do przedsiębiorców mogły, obiektywnie rzecz biorąc, u przeciętnego ich odbiorcy (przedsiębiorcy) uzasadniać przekonanie, że możliwe jest wyrejestrowanie się z systemu ubezpieczeń społecznych na okres czasowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej (zawieszenia działalności gospodarczej, rozumianego także jako przejściowa przerwa). Dla przyjęcia, że roszczenia poszczególnych członków grupy oparte są na jednakowej podstawie faktycznej, nie jest istotne to, czy w okresach zgłaszanych przerw członkowie grupy prowadzili rzeczywiście działalność gospodarczą w świetle ustawowej definicji prowadzenia działalności gospodarczej, czy też jej nie prowadzili, co było przedmiotem postępowań dowodowych w postępowaniach sądowych zapoczątkowanych odwołaniami członków grupy od decyzji ZUS w przedmiocie objęcia ich obowiązkiem ubezpieczeniowym w ciągłości (tj. także w okresach zgłoszonych przerw). Powód podniósł też, że Sąd Okręgowy przyjął dodatkową, pozaustawową przesłankę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w postaci wymogu „uprawdopodobnienia roszczenia”, podczas gdy art. 1 ust. 1 ustawy określa zamknięty katalog przesłanek, które warunkują możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i nie ma wśród nich wymogu wiarygodności roszczeń, czy też efektywności postępowania grupowego w danej sprawi. Ustawodawca nie wprowadził także do ustawy jako jednego z warunków dopuszczalności postępowania grupowego przesłanki „celowości prowadzenia postępowania grupowego” w danej sprawie.

Powód wskazał, iż jeśli określony zespół działań i zaniechań, wydzielony z tego punktu widzenia, że funkcjonalnie służą one do spowodowania określonego stanu rzeczy, traktować będziemy jako <<jeden>> czyn, to musimy się zgodzić z taką konsekwencją tej koncepcji, iż dokonanie czynu w niektórych przypadkach będzie rozłożone w jego przebiegu czasowym w sposób, urywkowy. Złożony charakter czynu niedozwolonego pozwanego nie wyklucza sam przez się wspólności podstawy faktycznej roszczeń poszczególnych członków grupy skoro z punktu widzenia prawa cywilnego, niezależnie od wielości działań i zaniechań, jakie składają się na czyn niedozwolony zarzucany pozwanemu w niniejszej sprawie, stanowi on jedno zdarzeni, będące podstawą jego odpowiedzialności odszkodowawczej. Pojęcie deliktu (czynu niedozwolonego) w rozumieniu prawa cywilnego to nie to samo, co określone zdarzenie o charakterze faktycznym. Nie można więc, zdaniem powoda, utożsamiać określonego, pojedynczego faktu z deliktem jako zdarzeniem prawnym, z którym ustawa łączy odpowiedzialność odszkodowawczą. Powód nie zgodził się też ze stwierdzeniem Sądu Okręgowego, że o uprawdopodobnieniu roszczenia nie świadczy fakt uchwalenia ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolnicza działalność, która weszła w życie w dniu 15 stycznia 2013 r. Podał, że nie jest prawdą, że ustawa ta odnosi się tylko do osób, które zakończyły prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Dotyczy ona zarówno tych, którzy takiej działalności już nie prowadzą jak i tych, którzy ją prowadzą. W stosunku do tych drugich abolicja może być zakwalifikowana jako pomoc publiczna w rozumieniu ustawodawstwa Unii Europejskiej, zaś udzielanie przez państwo pomocy publicznej przedsiębiorcom jest poddane daleko idącym ograniczeniom i wymaga uprzedniej decyzji Komisji Europejskiej, co wynika wprost z art. 1 i art. 5.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o oddalenie zażalenia. Odnosząc się do zawartych w zażaleniu zarzutów wskazał, że wymóg tożsamości lub co najmniej identyczności podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń , stanowi warunek konieczny skorzystania z postępowania grupowego. Podstawę faktyczną tworzy zespół twierdzeń, zgłoszonych przez reprezentanta grupy, mogących uzasadniać istnienie określonych stosunków prawnych w odniesieniu do każdego z jej członków. Ewentualne rozbieżności mogłyby dotyczyć co najwyżej faktów uzasadniających wysokość roszczenia. W przypadku, w którym w postępowaniu grupowym dochodzone są roszczenia wywodzone z rzekomych czynów niedozwolonych , wymóg identyczności podstawy faktycznej jest uznawany za szczególnie doniosły. Art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy, nakłada na reprezentanta grupy obowiązek wskazania już w pozwie takiej samej podstawy faktycznej roszczeń dochodzonych przez co najmniej 10 członków grupy. Tymczasem analiza samych twierdzeń faktycznych powoda oraz treści pozwu i dalszych pism procesowych pełnomocnika powoda wskazuje, zdaniem pozwanego, na istotne odmienności w sytuacji faktycznej poszczególnych członków grupy, albowiem:

• prowadzą oni lub prowadzili działalność gospodarczą w różnych okresach czasu,
• dokonywali czasowego wyrejestrowania z ubezpieczeń, w odmiennych okresach czasu, z różną częstotliwością i z odmiennych przyczyn, co niewątpliwie wiązało się ze specyfiką prowadzonej przez każdego z członków grupy działalnością gospodarczą,
• mieliby różne plany co do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej, gdyby rzekoma dezinformacja nie nastąpiła,
• w odmienny sposób działali po powzięciu informacji o wadliwości dokonanych dotychczas wyrejestrowań z ubezpieczeń (niektórzy Członkowie Grupy wchodząc w spór z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych nadal dokonywali nieuprawnionych wyrejestrowań),
• w różny sposób uzyskali rzekomo wadliwe informacje, różny był też jej zakres.

Pozwany podnosi, iż przedstawione przez powoda okoliczności są dalece zindywidualizowane, co wyklucza przyjęcie istnienia w niniejszej sprawie „takiej samej podstawy faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy. Pozwany podkreśla, że obciążenie przedsiębiorców obowiązkiem opłacenia składek i odsetek za opóźnienia w opłatach nie było spowodowane nieprawidłowymi informacjami pracowników pozwanego, ale niepotwierdzeniem się zaprzestania prowadzenia działalności w poszczególnych okresach oraz, że osoby te w okresach objętych decyzjami prowadziły działalność. Nadto pozwany podkreślił, iż sama strona powodowa przyznaje iż zakres informacji dystrybuowanych przez ZUS, który dotarł do poszczególnych członków grupy, był różny. Odmienna była ponadto sytuacja członków grupy związana ze specyfiką prowadzonej działalności gospodarczej, różne były tez okoliczności związane z podejmowanymi wyrejestrowaniami z ubezpieczeń Zatem ewentualne roszczenia członków grupy powinny dotyczyć szeregu odrębnych czynów niedozwolonych, a nie jednego czynu złożonego z szeregu bliżej niesprecyzowanych działań i zaniechań, które dodatkowo w odniesieniu do poszczególnych osób miały mieć różny zakres.

Pozwany podkreślił, że brak jest w polskim porządku prawnym podstaw do przyjęcia koncepcji czynu niedozwolonego jako szeroko rozumianego zespoły różnych zdarzeń zawinionych. Nawet gdyby podzielić argumentację powoda co do wykładni art. 417 k.c. w zw. z art. 415 k.c. poprzez przyjęcie koncepcji „złożonego czynu niedozwolonego”, to i tak, w ocenie pozwanego, w niniejszej sprawie jego poszczególne elementy składowe odnoszą się wyłącznie do niektórych członków grupy, co przeczy wynikającemu z art. 1 ust. 1 ustawy warunkowi identyczności podstawy faktycznej. Nadto pozwany wskazał, że powództwo z art. 2 ust. 3 ustawy o postępowaniu grupowym ma być wytaczane wówczas, gdy roszczenia członków grupy nie nadają się do ujednolicenia wyłącznie „co do wysokości”. Tym samym na stronie powodowej ciąży obowiązek wykazania identyczności pozostałych elementów podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, a zatem ich uprawdopodobnienie.

W replice na odpowiedź pozwanego na zażalenie powód podtrzymał swoje stanowisko w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Celem wyodrębnienia fazy orzekania o dopuszczalności rozpoznania powództwa zbiorowego jest badanie, czy spełnione zostały formalne warunki wymagane dla wszczęcia postępowania oraz czy w konkretnym przypadku powództwo zbiorowe jest właściwą, odpowiednią dla potrzeb sprawy formą dochodzenia roszczeń. Wymieniony w art. 10 ustawy katalog przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego ma charakter wyczerpujący. Przedmiotem badania jest więc ocena roszczeń osób zawiązujących grupę jako pewną całość pod względem, czy są one wzajemnie podobne w wystarczającym stopniu. badanie dopuszczalności postępowania grupowego poczynione przez Sad Apelacyjny ujawniło, iż przesłanki dopuszczalności są spełnione jedynie w stosunku do niewystarczającej części członków grupy i ich roszczeń.

Powód precyzując powództwo ostatecznie wniósł o ustalenie, na zasadzie art. 2 ust. 3 ustawy, że pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec członków grupy określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy, wynikającą z niezgodnego z prawem wykonywania władzy publicznej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do chwili obecnej, w zakresie realizacji przepisów o ubezpieczeniach społecznych poprzez wprowadzające w błąd i nierzetelne informowanie członków grupy jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą o możliwości zgłoszenia czasowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej celem wyrejestrowania się z systemu ubezpieczeń społecznych i nie podlegania w tych okresach obowiązkowym składkom na ubezpieczenie społeczne, a także wprowadzającą w błąd pomoc i instruowanie, jak należy fakt czasowego zaprzestania zgłaszać pozwanemu oraz przez przyjmowanie i akceptowanie tego rodzaju zgłoszeń, utwierdzające członków grupy w przekonaniu, że proceder wyrejestrowań z systemu ubezpieczeń społecznych na okres zawieszenia działalności gospodarczej w stanie prawnym istniejącym do dnia 20 września 2008 r. był prawidłowy, zgodny z prawem, co doprowadziło do powstania szkody majątkowej u każdego z wymienionych członków grupy.

Art. 1 ust. 1 ustawy podaje, iż ustawa normuje sadowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Natomiast ust. 2, iż ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrodzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

W wyniku dokonanej przez Sąd Apelacyjny oceny występowania jednorodzajowości roszczeń – o ustalenie, w niniejszym postępowaniu grupowym, należy stwierdzić, iż ostatecznie o jednorodzajowości roszczeń w tego typu postępowaniu decyduje występujący pomiędzy nimi związek o charakterze faktycznym. Trzeba podkreślić, że to ten właśnie związek eliminuje spośród zgłoszonych roszczeń roszczenia innego rodzaju. Podstawa faktyczna roszczeń musi być ta sama lub taka sama. To oznacza, że szerokie ujęcie pojęcia „roszczenie”, użytego w art. 1, ulega zawężeniu przez spełnienie wymogu związku faktycznego. Roszczenia zgłoszone przez członków grupy muszą być zatem oparte, jak już wspomniano, na tej samej (identyczna podstawa faktyczna) lub takiej samej podstawie faktycznej (tożsamość podstawy faktycznej). Powinny one wynikać z jednego zdarzenia (to samo zdarzenie) lub zdarzeń podobnych do siebie. Na co składają się fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Jeżeli fakty uzasadniającego istnienie określonych stosunków prawnych nie są jednakowe w odniesieniu do co najmniej 10 członków grupy, to nie jest spełniony warunek jednakości podstawy faktycznej. Podobieństwo zaś regulacji art. 1 ustawy do analogicznej przesłanki współuczestnictwa procesowego otwiera możliwość korzystania z dorobku judykatury oraz doktryny, który powstał na tle interpretacji tych pojęć, użytych w art. 72 k.p.c. Związek faktyczny wystąpi więc gdy chodzi o pewne zdarzenia o charakterze deliktowym w sytuacji, kiedy możliwe jest wyabstrahowanie wspólnych dla całej grupy okoliczności faktycznych, u podstaw których leżą podstawy faktyczne każdego indywidualnego roszczenia członka grupy.

Taka sama podstawa faktyczna roszczenia – wiele stosunków prawnych, występuje w sytuacji, gdy mamy wiele podobnych zdarzeń faktycznych. Przy interpretacji pojęcia „taka sama podstawa faktyczna” nie można ograniczać się do oceny, czy okoliczności faktyczne wspólne dla całej grupy przeważają nad okolicznościami indywidualnymi, dotyczącymi poszczególnych członków grupy. Chodzi o to czy zagadnienia ściśle indywidualne stanowią jednakową podstawę faktyczną, uzasadniają roszczenia wszystkich członków grupy. Bowiem, gdy okoliczności indywidualne dominują nad faktami wspólnym, postępowanie grupowe nie powinno się w ogóle toczyć, gdyż nie prowadziłoby do pożądanych efektów.

Z tą samą podstawą faktyczną powództwa, na którą powołuje się powód, mamy do czynienia wtedy, gdy między członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. Jeżeli jednak indywidualne okoliczności faktycznie dominują nad kwestiami wspólnymi dla całej grupy, osoby poszkodowane powinny bądź wystąpić ze swoimi roszczeniami w indywidualnym procesie, bądź w postępowaniu grupowym, ale nie z powództwem zasądzającym świadczenie, lecz z powództwem wytoczonym na mocy art. 2 ust. 3 ustawy – co zdecydował się dokonać powód, zawierającym żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Jednakże powód zdaje się pomijać fakt, iż modyfikacja ogólnych reguł k.p.c. (a konkretnie art. 189 k.p.c.) jaką jest możliwość wystąpienia z powództwem w zakresie spraw o roszczenia pieniężne, w ramach którego będzie się żądać jedynie wydania wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, a następnie realizowania jednostkowych roszczeń w postępowaniach indywidualnych na podstawie prejudykatu przesądzającego zasadę, wyłania mechanizm pozwalający na złagodzenie rygoru ujednolicenia okoliczności faktycznych jedynie do odejścia od ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie ich podstawy faktycznej. A właśnie z sytuacją braku jednakowości podstawy faktycznej, zdaniem Sądu Apelacyjnego, mamy do czynienia w niniejszym przypadku.

Podstawą faktyczną postępowania grupowego jest zatem zespół okoliczności faktycznych uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Składają się na nie w zasadzie jedynie fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych. Wniosek ten, w połączeniu z kryterium jednorodzajowości, ma bardzo istotne konsekwencje praktyczne z punktu widzenia dopuszczalności postępowania grupowego. Zatem w wypadku odpowiedzialności z tytułu wskazywanego tu, czynu niedozwolonego, jednakowość podstawy faktycznej byłaby zachowania, jeśli wobec wszystkich członków grupy zachodziłyby wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego, a charakter i rodzaj jednostkowych roszczeń, ich wysokość czy wymagalność należałyby do okoliczności niewpływających na jednakowość podstawy faktycznej postępowania grupowego, a tym samym – na jego dopuszczalność. W przypadku dochodzenia roszczeń deliktowych niezbędna jest indywidualizacja. Odpowiedzialność deliktowa jest samoistna, powstaje niezależnie od tego, czy między stronami istnieje stosunek zobowiązaniowy. Źródłem powstania odpowiedzialności deliktowej jest szkoda. Świadczeniem odszkodowawczym jest świadczenie polegające na naprawieniu wyrządzonej szkody. Obowiązek naprawienia szkody przez osobę, która ponosi odpowiedzialność, powstaje, gdy poszkodowanemu została wyrządzona szkoda w następstwie czynu niedozwolonego. Ustawodawca w sposób wyraźny (art. 1 ust. 2 ustawy) dopuścił dochodzenie roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym. Jednakże przy zastosowaniu instytucji pozwów zbiorowych do roszczeń deliktowych w stosunku do podmiotu odpowiedzialnego za szkodę wyrządzoną na osobie, praktyczne trudności powstaną w razie wystąpienia różnego rodzaju uszczerbku po stronie osób poszkodowanych. Zatem nie wszystkie spawy o roszczenia wielu podmiotów będzie można objąć postępowaniem grupowym. Oprócz zakresu podmiotowego, jako przesłanki pozwalającej na objęcie roszczenia powstępowaniem grupowym, niezbędna jest jednolitość przedmiotowa (art. 1 ust. 1 ustawy), w tym przypadku bowiem niezbędne jest stwierdzenie jednolitości podstaw faktycznych, które pozwalają na wydanie jednego rozstrzygnięcia. Widoczna w niniejszym przypadku przewaga elementów indywidualnych dla poszczególnych członków grupy nad zagadnieniami wspólnym utrudnia jednak rozstrzygnięcie sprawy roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym. Zatem należy wskazać, że nawet gdyby podzielić argumentację powoda co do wykładni art. 417 k.c. w zw. z art. 415 k.c. poprzez przyjęcie koncepcji „złożonego czynu niedozwolonego”, to i tak poszczególne elementy składowe powództwa odnoszą się wyłącznie tylko do niektórych członków grupy, co przeczy wynikającemu z art. 1 ust. 1 ustawy warunkowi identyczności podstawy faktycznej. Istnieją tu istotne zagadnienia, nie tylko dotyczące szkody, ale i odpowiedzialności i jej wyłączeń odnoszące się do indywidualnych osób w różny sposób. Wprawdzie, w okolicznościach niniejszej sprawy ocena, czy mamy do czynienia z jednakową podstawą faktyczną, w szczególności czy musi ona dotyczyć wszystkich zagadnień w sprawie, czy jedynie zagadnień istotnych z punktu widzenia podstawy rozstrzygnięcia, była bardzo trudna. Jednakże występowanie zagadnień indywidualnych, charakterystycznych dla niektórych tylko członków grupy, zadecydowało o niedopuszczalności postępowania grupowego. Istotnym problemem jaki pojawił się w kontekście podstawy faktycznej powództwa, rozumianej jako zespół okoliczności faktycznych będących podstawą żądania powoda, był fakt, że podstawa ta obejmuje nie tylko okoliczności faktyczne wskazane przez powoda w pozwie, ale także podnoszone w dalszych pismach procesowych oraz również przez pozwanego, a nawet takie okoliczności, które sąd ma obowiązek brać pod uwagę z urzędu (art. 228 § 2 k.p.c.). Zatem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, ocena jednakowości podstawy faktycznej musiała być dokonywana ad casum, a zakres sędziowskiej oceny był w wypadku tej przesłanki stosunkowo szeroki. Pozornie jedynie przesłanka ta ma bowiem charakter zobiektywizowany. W istocie od okoliczności niniejszej sprawy oraz przyjętych kryteriów oceny tożsamości podstaw faktycznych oraz zakresu okoliczności przyjętych za tę wspólną dla roszczeń członków grupy podstawę zależała decyzja co do dopuszczalności postępowania grupowego. Wskazać tu należy, że na gruncie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej można uznać przede wszystkim roszczenia wynikające z jednego zdarzenia. W określonych wypadkach przesłanka dopuszczalności postępowania grupowego spełniona będzie także w wypadku zaistnienia wielu deliktów (zdarzeń) tego samego rodzaju (np. odszkodowane za bezprawie legislacyjne odnoszące się do wielu podmiotów w jednakowych sytuacjach faktycznych). W innych przypadkach – także w przedmiotowym, mimo pozornego podobieństwa sytuacji, różnice w konkretnych okolicznościach faktycznych są tak daleko idące, że wyklucza to stwierdzenie tożsamości podstawy faktycznej. Niniejszy spór nie kwalifikuje się do postępowania grupowego wobec niesienia za sobą takiej różnorodności okoliczności faktycznych w poszczególnych wypadkach, że a priori nie odpowiada kryterium tożsamości podstawy faktycznej.

Należy także w tym miejscu zwrócić uwagę na związek przesłanki tożsamości podstawy faktycznej z pojęciem „wspólnych okoliczności sprawy”, o którym mowa w art. 2 ustawy. Pojęcie wspólnych okoliczności sprawy, jakkolwiek obecnie występujące jedynie w art. 2 ust. 1 ustawy, nie może być całkowicie zignorowane i stanowi pewien punkt odniesienia także w kontekście wykładni art. 1 ust. 1 ustawy. Problem z kwalifikacją takich spraw jako opartych na „tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej wynika z faktu, iż objęte pozwem ewentualne nierzetelne informacje mają różną treść, są przekazywane przez różnych przedstawicieli pozwanego, ich adresatami są osoby o różnym poziomie wiedzy, informacje bywają przekazywane w długim okresie czasu, różny jest zakres spowodowanej szkody, decyzje ewentualnych członków grupy bywają podejmowane także na podstawie innych niż zapewnienie pozwanego lub nierzetelna informacja – czynników, a także wobec długiego okresu czasu źródła tych informacji i ich podstawy ulegają zmianom. Sąd Apelacyjny uznał, że wobec tych różnic w każdym przypadku uzyskiwane przez poszczególnych członków grupy informacje miałyby wprawdzie ten sam efekt i cel – przekonanie członków grupy, że zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej wiąże się z brakiem obowiązku opłacania składek oznaczonego ubezpieczenia. Jednakże z uwagi na długi okres, w którym zgodnie z powództwem pozwany miałby wprowadzać wskazanych członków grupy w błąd co do ich uprawnień i obowiązków oraz fakt, że część z tych osób prowadziła działalność gospodarzą uzyskując dochody z tego tytułu, nie można uznać, że zachodzi przesłanka wzajemnego podobieństwa, gdyż zbadanie zachowania pozwanego oraz członków grupy w całym okresie objętym powództwem i przyjęcie jednolitej oceny tego zachowania byłoby nierealistyczne.

Reasumując, Sąd Apelacyjny, przy przyjęciu, że dochodzenie roszczeń na podstawie przepisów ww. ustawy jest możliwe w przypadku, gdy pomiędzy objętymi pozwem roszczeniami istnieje związek, który sprawia, że po ustaleniu składu grupy możliwe będzie łączne orzekanie i rozstrzygnięcie w zakresie wszystkich członków grupy, uznał, iż zespół faktów uzasadniających roszczenie widziany od strony powodowej dla określenia podstawy faktycznej powództwa prowadzi do wniosku zindywidualizowania członków grupy poprzez zróżnicowanie ich podstaw faktycznych w przeważającym zakresie i nie pozwalającym na wyłonienie wystarczającej liczbowo grupy celem rozpoznania roszczenia w postępowaniu grupowym.

Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.