1. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu, normowana przepisem art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym służy zabezpieczeniu zwrotu pozwanemu jego przyszłych kosztów procesu od powoda. Wydaje się, iż argumentem uzasadniającym zobowiązywanie powoda do złożenia kaucji jest przede wszystkim ochrona interesów pozwanego przed niezasadnymi powództwami ze strony obywateli. Argumentem mogą być także spodziewane trudności i koszty, jakie musiałby ponieść pozwany w celu wykonania orzeczenia zasądzającego koszty procesowe.
2. Przedmiotem zabezpieczenia kosztów procesu są hipotetyczne koszty, jakie mogą powstać w związku z postępowaniem. Hipotetyczne koszty na początkowym etapie postępowanie nie mogą uwzględniać wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w stawce maksymalnej, której podwyższenie uzależnione jest od niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika i jego wkładu w wyjaśnienie sprawy. Jakkolwiek sprawa może jawić się jako skomplikowana już na początkowym etapie jej rozpoznania to jednakże w kontekście zabezpieczenia kosztów procesu wystarczające jest zobowiązanie powoda do złożenia kosztów odpowiadających minimalnemu wynagrodzeniu. Podkreślenia wymaga, iż choć kaucja ma zabezpieczać przed niezasadnym wszczynaniem sporów to jednakże – poprzez maksymalizowanie jej wysokości – nie może obciążać strony powodowej w nadmierny sposób, grożąc ograniczeniem jej prawa do sądu.

1. Statuowane w art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wymogi formalne oświadczenia o przystąpieniu do grupy obowiązują także osoby, które pierwotnie do tej grupy przystępują.
2. Ustawodawca uznał, że warunkiem wszczęcia postępowania grupowego jest (oprócz spełnienia przesłanki podmiotowej) dochodzenie roszczeń spełniających przesłanki wskazane w art. 1 ust. 1 ustawy. Dochodzone roszczenia muszą zatem być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
3. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. Możliwość zobowiązania powoda do jej złożenia należy do kompetencji sądu. Kaucja służy ochronie interesów pozwanego przed nieuzasadnionymi powództwami, wówczas, gdy stan majątkowy powoda nie daje gwarancji ich pokrycia. Uiszczenie przez powoda opłaty sądowej od pozwu, a także znaczna ilość osób przystępujących do grupy zdają się przesądzać o niezasadności żądania wykreowanego z art. 8 ust. 1 ustawy.

1. Ujednolicenie może się dokonać w podgrupach liczących nie mniej niż dwie osoby. Chodzi bowiem o to, aby ułatwienia związane z prowadzeniem sprawy w tym postępowaniu nie zostały zniweczone przez konieczność oceny rozdrobnionych i różnych roszczeń każdego z powodów. Decydując się więc na prowadzenie sporu w tym postępowaniu część z powodów musi się liczyć z niemożnością dochodzenia swoich roszczeń w pełnej wysokości, gdy roszczenia innych powodów są mniejsze. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia omawianego postępowania, sprowadza się bowiem do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich.
2. Na potrzeby ujednolicenia roszczeń – przyjmuje się, że może się ono dokonać, jeżeli za ujednoliceniem przemawiają wspólne okoliczności sprawy. Można założyć, że chodzi o takie wspólne okoliczności sprawy, które są wspólne, a więc takie same, dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup.
3. Nie sama wysokość tych samych roszczeń wynikająca np. z różnych udziałów we współwłasności, tylko inne okoliczności decydujące o różnym charakterze tych roszczeń, powinny decydować o wyodrębnieniu poszczególnych grup. W przeciwnym razie ów podział służyłby nie tyle możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu w ogóle co chroniłby członków podgrup przed koniecznością ujednolicenia kwotowego dochodzonych roszczeń na niekorzystnych zasadach związanych z koniecznością rezygnacji z części roszczenia w sposób przez nich nieakceptowany.
4. Skoro dochodzone przez powodów roszczenia mają tę samą podstawę faktyczną i prawną, a różni je jedynie wysokość każdego z nich związana z udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej, ujednolicenie roszczeń powinno się dokonać pomiędzy wszystkimi powodami. Wyłączona jest w taki wypadku dopuszczalność tworzenia podgrup tylko po to, aby uniknąć niedogodności związanej z koniecznością rezygnacji z części roszczenia i ujednolicenia go z dochodzonym przez innego z powodów, którego roszczenie jest najniższe.

1. Wymogi, jakim musi odpowiadać każde pismo procesowe, określa art. 126 § 1 k.p.c., a dodatkowo – w odniesieniu do pozwu – także art. 187 § 1 k.p.c. Ponadto w odniesieniu do spraw dotyczących roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym, wymogi te określa także art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepis ten stanowi, iż pozew powinien czynić zadość warunkom określonym w kodeksie postępowania cywilnego, a także zawierać: 1) wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym; 2) wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy, a w przypadku roszczeń pieniężnych także zasad ujednolicenia wysokości roszczeń każdego z członków grupy lub podgrup; 3) w przypadku roszczeń pieniężnych – określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup; 4) oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy.
2. Zwrot pozwu z powodu nieuzupełnienia braków formalnych może nastąpić jedynie wówczas, gdy wskutek tego sprawie nie można nadać dalszego biegu. Muszą to więc być tego rodzaju uchybienia, które wykluczają możliwość nadawania sprawie biegu celem jej rozpoznania. Przesłanka ta nie zachodzi w niniejszej sprawie, gdyż nawet w przypadku lakonicznego czy też nieprecyzyjnego wymienienia załączników nie jest w żaden sposób wyłączona możliwość podjęcia dalszych czynności merytorycznych.

Orzeczenie zostało częściowo zmienione wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 października 2013 r., sygn. akt I ACa 386/13.

Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodnicząca:     SSO Bożena Charukiewicz

Sędziowie:               SSO Wojciech Wacław, SSO Przemysław Jagosz

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2013 r. w Olsztynie, sprawy z powództwa B. S., jako reprezentanta grupy w skład której wchodzą: R. K., M. S, M. N., B. G., P. F, M. K, A. K., R. W., P. S., H. S, Z. S., B. S., A. S, A. K, J. K, J. K. i W. S. przeciwko S. Sp. z o.o. w O., o zapłatę

1. Przepisy regulujące zasady postępowania zabezpieczającego znajdą zastosowanie w postępowaniu wywołanym złożeniem pozwu grupowego.
2. Dla możliwości uznania, że uprawdopodobnione zostało istnienie roszczeń oznaczonych w pozwie grupowym, niezbędne jest uprawdopodobnienie, że dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

1. Pojęcie „roszczenie” jest użyte w ustawie w znaczeniu żądania procesowego. „Roszczenie procesowe” to inaczej przedmiot procesu: o ustalenie, o zasądzenie, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Jego sprecyzowanie wiąże się z podziałem powództw odpowiednio na powództwa: o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, o świadczenie, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Powódka (w pozwie) i członkowie grupy (w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy) wystąpili z roszczeniami pieniężnymi (odszkodowawczymi o zapłatę określonej kwoty odpowiadającej wartości szkody, którą ponieśli) w stosunku do pozwanych. W przypadku takich roszczeń, jak wskazano wyżej, dopuszczalne jest domaganie się jedynie ustalenia odpowiedzialności pozwanych, o co wnoszą powódka i członkowie grupy. Zatem spełniona jest przesłanka dochodzenia roszczeń jednego rodzaju.
2. W przypadku roszczeń deliktowych, za oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej należy traktować przede wszystkim roszczenia wynikające z jednego zdarzenia (ewentualnie zdarzenia złożonego) lub też z wielu zdarzeń tego samego rodzaju.

1. Kaucja powinna służyć zabezpieczeniu wykonalności orzeczenia w zakresie kosztów procesu, które mogą zostać zasądzone na rzecz strony pozwanej. Kosztami procesu są koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, zasądzane na rzecz strony wygrywającej sprawę od przeciwnik (art. 98 k.p.c.). Nie są to zatem koszty przysługujące pozwanemu jako koszty sądowe (tj. opłaty i wydatki).
2. Istotą kaucji jest zabezpieczenie roszczenia o zwrot kosztów. Tym samym, podobnie jak ma to miejsce w postępowaniu zabezpieczającym, pozwany powinien co najmniej uprawdopodobnić, że brak kaucji poważnie utrudni wykonanie wyroku w zakresie kosztów procesu.
3. Na wysokość kaucji nie mogą mieć wpływu wnioski powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych ani ich przypuszczalne wynagrodzenie, ponieważ są one bez wpływu na koszty procesu, które mogą zostać przyznane stronie pozwanej od strony powodowej. To samo dotyczy wynagrodzenia ustalonego przez powoda z jego pełnomocnikami.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSO Agnieszka Rafałko

Sędziowie:               SSO Joanna Zielińska, SSR (del.) Andrzej Lipiński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lutego 2013 r. w W. sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów Urzędu Miasta Stołecznego W. reprezentanta grupy (…) przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) z siedzibą w W. o zapłatę

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

1. Roszczeniem o ochronę konsumenta jest każde roszczenie przysługujące konsumentowi przeciwko przedsiębiorcy, wynikające z dokonanej przez tego konsumenta z przedsiębiorcą czynności prawnej i nie ograniczają się one tylko do roszczeń opartych na konkretnych ustawach z zakresu prawa konsumenckiego. Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że celem ustawodawcy było zróżnicowanie statusu konsumentów na tych, którzy mogą szukać ochrony swoich roszczeń w postępowaniu grupowym i tych, które pomimo przysługiwania im statusu konsumenta muszą dochodzić swoich roszczeń w ramach zwykłego postępowania.
2. Powszechnie przyjmuje się zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie, że status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia.
3. Nawet przyjmując twierdzenie pozwanego, że art. 5 ustawy dotyczy całości wynagrodzenia, a nie tylko części związanej z wynikiem postępowania, to i tak nie ma podstaw do stwierdzenia, że naruszenie tego przepisu powoduje nieważność całej umowy z pełnomocnikiem. Ustawodawca nie zastrzegł takiego rygoru.
4. W odróżnieniu od art. 1119 k.p.c. ustawodawca w art. 8 ustawy wskazał, że sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji. A zatem nie w każdym przypadku złożenia wniosku przez pozwanego kaucja winna być złożona. Rozważenia zatem wymagało, czy w niniejszej sprawie istnieje ryzyko, że w przypadku wygrania procesu strona pozwana może mieć problemy z wyegzekwowaniem przyznanych jej kosztów procesu.