1. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy.
2. Ocena dopuszczalności postępowania grupowego nie może być poprzedzona oceną jego zasadności, a dzieje się tak, jeśli sąd analizuje, czy zdarzenie sprawcze wskazane w pozwie rzeczywiście spowodowało stratę finansową, czy reklamy emitowane na zlecenie pozwanego godziły tylko w podmioty oferujące ubezpieczenia komunikacyjne, czy także w podmioty oferujące inne produkty ubezpieczeniowe, a także, czy ofiarą działań pozwanego mogły być wyłącznie osoby posiadające status agenta ubezpieczeniowego, czy także inne osoby.

Orzeczenie zostało uchylone, w zakresie pkt 2 sentencji, postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warzawie z 7 marca 2017 r., VI ACz 177/17.

1. Przed wydaniem postanowienia w przedmiocie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy powinien zbadać, czy każdy z członków grupy ma status konsumenta w rozumieniu art. 22¹ c.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Sędziowie:                     SSO Rafał Wagner, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów Miasta S. W. przeciwko Towarzystwu (…) SA. z siedzibą we W. o zapłatę,

postanawia:

I. zarządzić ogłoszenie w dzienniku „(…)” o wszczęciu postępowania grupowego następującej treści:

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:

Przewodniczący:            SSA Renata Szelhaus (spr.)

Sędziowie:                      SSA Anna Kubasiak; SSA Genowefa Glińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy R. L. jako reprezentanta grupy obejmującej: (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Spraw Wewnętrznych w Warszawie o zapłatę na skutek wniosku Skarbu Państwa – Ministra Spraw Wewnętrznych w Warszawie zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w Warszawie o uzupełnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 sierpnia 2016 roku, sygn. akt III APz 16/16

postanawia:

uzupełnić postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 sierpnia 2016 roku w ten sposób, że orzeczeniu zawartemu w ww. postanowieniu nadaje oznaczenie pkt 1. i uzupełnia ww. postanowienie o pkt 2. o treści „Nie obciążyć powoda R. L. jako reprezentanta grupy kosztami zastępstwa prawnego Skarbu Państwa – Ministra Spraw Wewnętrznych w Warszawie w postępowaniu zażaleniowym.”

1. Do podstawowych warunków dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć: liczebność grupy (co najmniej 10 osób), jednorodzajowość roszczeń członków grupy, określony rodzaj sprawy (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny i z tytułu czynów niedozwolonych), tożsamość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.
2. Obligatoryjnie należy rozważyć, czy dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 ustawy. Wyłącznie spełnienie wszystkich przesłanek łącznie, umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Brak chociażby jednej z przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wyłącza możliwość rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i prowadzi do odrzucenia pozwu z powyższego względu. Optymalizacja ekonomiki procesowej, nie stanowi przesłanki do warunków dopuszczalności powództwa grupowego.

1. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, w przypadku których to pojęć ustawodawca zaniechał ich definicji, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego. Niewątpliwie zaś istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw.
2. Odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawieranych umów – bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane.

1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy jest działaniem podejmowanym w celu dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Składający oświadczenie ma więc zamiar wywołania określonego skutku procesowego, który nastąpi z chwilą przedstawienia sądowi przez reprezentanta wykazu osób wchodzących w skład grupy, pod warunkiem umieszczenia w nim osoby składającej oświadczenie.
2. Nie jest trafne bezwzględne stosowanie do oświadczenia o przystąpieniu do grupy przepisów o składaniu oświadczeń woli.
3. Żądanie zasądzenia mieści w sobie wprawdzie implicite żądanie ustalenia, jednak to ostatnie rozstrzygane jest tylko przesłankowo i nie znajduje wyrazu w sentencji wyroku. W rezultacie istnienie prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie o zasądzenie nie tworzy powagi rzeczy osądzonej dla żądania ustalenia odpowiedzialności.
4. Związanie prawomocnym wyrokiem może rozciągać się na motywy wyroku w zakresie, w jakim stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu, indywidualizują sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu oraz określają istotę danego stosunku prawnego.
5. Dla zaistnienia stanu sprawy osądzonej jednocześnie musi występować identyczność przedmiotu rozstrzygnięcia oraz identyczność podstawy faktycznej i prawnej sporu.

1. O dokonaniu ogłoszeń o wszczęciu postępowania postanawia sąd, co wynika wprost z przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w momencie, gdy z okoliczności sprawy wynika, że nie wszystkie osoby, które mogą być potencjalnymi uczestnikami grupy, wyraziły już wolę wstąpienia do postępowania jako uczestnicy grupy.
2. Ogłoszenie powinno informować o okolicznościach faktycznych będących podstawą dochodzonych roszczeń. Osoba, która może przystąpić do grupy, musi przede wszystkim stwierdzić, że okoliczności faktyczne, będące podstawą dochodzonych roszczeń w postępowaniu grupowym, odpowiadają okolicznościom faktycznym leżącym u podstaw jej własnego roszczenia.

1. Należy zauważyć, że cel postępowania grupowego, w rozumieniu względów ekonomii procesowej, może być zrealizowany również na gruncie uregulowanego w Kodeksie postępowania cywilnego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy w ramach postępowania, w którym występuje wielość podmiotów po stronie powodowej na skutek złożenia pozwu przez więcej niż jednego powoda lub na skutek połączenia spraw (pozwów) wywiedzionych przez pojedynczych powodów do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c. Nie może zatem ujść z pola widzenia wola ustawodawcy, który w odrębnej ustawie uregulował postępowanie w sprawach ściśle określonego w tej ustawie rodzaju i pod ściśle określonymi w tej ustawie warunkami.
2. Rozważając kwestię, czy zgłoszone w przedmiotowej sprawie dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe, oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, należy dojść do przekonania, że jeżeli strona powodowa zgłosiła wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże oparte na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, a wobec czego oparte na odmiennych podstawach faktycznych i prawnych, to takie roszczenia nie spełniają przesłanki dopuszczalności pozwu zbiorowego w postaci wymogu jednorodzajowości roszczeń członków grupy.
3. Nie wypełnia ustawowych wymogów samo formalne odwołanie się do brzmienia przepisu ustawy, jeżeli z analizy uzasadnienia pozwu widać, iż w istocie roszczenie nie jest jednym z roszczeń wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Sąd powinien mieć w tym miejscu na uwadze nie tyle powoływaną podstawę prawną pozwu grupowego, lecz okoliczności faktyczne przytoczone przez stronę powodową jako podstawa roszczenia. Pozew „o zapłatę”, bez sprecyzowanego charakteru żądanego świadczenia pieniężnego, powoduje konieczność oceny, czy przytoczone przez stronę powodową okoliczności faktyczne uzasadniają dopuszczalność pozwu grupowego (sprawa o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych).

1. Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń. Żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być zatem typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania.
2. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy.
3. Pojęcie „roszczenie” użyte w art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego. Nie może być mowy o tym, że występuje ono w znaczeniu prawno-materialnym, przez które należałoby rozumieć wyłącznie możność domagania się od oznaczonej osoby określonego zachowania się. W konsekwencji nie należy pojęciu temu nadawać ściśle materialno-prawnego znaczenia. Roszczenie procesowe zatem stanowi oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożonego sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej
4. W świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
5. Na ocenę statusu członka grupy jako konsumenta nie ma wpływu wykształcenie, doświadczenie czy wykonywany zawód, natomiast istotne znaczenie będzie miało, na dalszym etapie – przy badaniu kwestii merytorycznej zasadności powództwa – rozstrzygnięcie, czy treść kwestionowanego postanowienia umownego ukształtowana została w toku prowadzonych negocjacji i jak dane postanowienie było rozumiane przez strony.
6. Ujednolicenia roszczeń, zgodnie z wymogami zawartymi w treści przepisu art. 2 ustawy, można dokonać na podstawie wspólnych okoliczności sprawy, a zatem takich samych dla członków grupy i jednocześnie innych od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego może sprowadzić się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich.