Sąd Najwyższy w składzie:

Przewodniczący:           SSN Krzysztof Strzelczyk

Sędziowie:                      SSN Władysław Pawlak, SSN Roman Trzaskowski (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa D. D. jako reprezentanta grupy przeciwko V. AG w W. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 12 maja 2022 r., skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 2 października 2018 r., sygn. akt VI ACz […],

uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w […] do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

1. W przypadku postępowań wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności – prawomocność postanowień o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym nie wyklucza możliwości kontroli przez Sąd Najwyższy, czy żądane roszczenia rzeczywiście mogą być dochodzone w tym postępowaniu; na przeszkodzie takiemu badaniu nie stoi art. 10a u.d.r.p.g. – unormowanie to zaczęło bowiem obowiązywać dopiero 1 czerwca 2017 r., a zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, stosuje się je do postępowań wszczętych od dnia wejścia w życie wspomnianej ustawy.
2. O jednorodzajowości roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym oraz oparciu ich na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej świadczy sama treść żądania i zbieżność lub tożsamość faktów wskazanych na jego poparcie; w art. 1 ust. 1 u.d.r.p.g. mowa bowiem o roszczeniu procesowym, a nie o roszczeniu w rozumieniu prawa materialnego.

1. W przypadku postępowań wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności – prawomocność postanowień o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym nie wyklucza możliwości kontroli przez Sąd Najwyższy, czy żądane roszczenia rzeczywiście mogą być dochodzone w tym postępowaniu; na przeszkodzie takiemu badaniu nie stoi art. 10a u.d.r.p.g. – unormowanie to zaczęło bowiem obowiązywać dopiero 1 czerwca 2017 r., a zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, stosuje się je do postępowań wszczętych od dnia wejścia w życie wspomnianej ustawy.
2. O jednorodzajowości roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym oraz oparciu ich na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej świadczy sama treść żądania i zbieżność lub tożsamość faktów wskazanych na jego poparcie; w art. 1 ust. 1 u.d.r.p.g. mowa bowiem o roszczeniu procesowym, a nie o roszczeniu w rozumieniu prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca:           SSA Małgorzata Stanek (spr.)

Sędziowie:                      SSA Dorota Ochalska-Gola, SSA Joanna Walentkiewicz-Witkowska

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2021 r. w Łodzi na rozprawie sprawy z powództwa W. S. jako reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym, w skład której wchodzą: [dane 28 członków grupy] przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie Mazowieckiemu, Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu Wody Polskie, Województwu Mazowieckiemu, Powiatowi Płockiemu o ustalenie

na skutek apelacji pozwanych Skarbu Państwa – Wojewody Mazowieckiego, Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie oraz Województwa Mazowieckiego od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 23 kwietnia 2018 r. sygn. akt I C 863/12

oraz zażalenia strony powodowej na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu zawarte w punkcie 4 tegoż wyroku

1. Przedmiotem sporu w postępowaniu grupowym jest suma indywidualnych roszczeń poszczególnych powodów – członków grupy, jednego rodzaju, opartych na tożsamej podstawie faktycznej i prawnej.
2. Zasadność prowadzenia procesu w trybie grupowym jest rozstrzygana odrębnym postanowieniem.

1. Z uwagi na charakter i cel postępowania, które prowadzone jest na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, zbędnym jest dokonywanie ustaleń w zakresie wykraczającym poza wspólne dla wszystkich członków grupy fakty (okoliczności faktyczne). W szczególności zbędnym jest ustalanie faktów indywidualizujących sytuację faktyczną i prawną każdego członka grupy z osobna. Skoro bowiem przesłanką determinującą skuteczne wszczęcie postępowania w wymienionym trybie jest fakt, iż strony w znaczeniu materialnoprawnym (członkowie grupy) dochodzą roszczeń jednego rodzaju, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, to wszystko co wykracza poza wskazane iunctim nie mieści się w granicach rozpoznania sprawy wyznaczonych przez cel przywołanej ustawy (jej ratio legis).

1. Za nieprzekonujący należy uznać pogląd, jakoby uszeregowaniu roszczeń członków grupy w podgrupy sprzeciwiał się charakter tych roszczeń: to, że przysługują one współwłaścicielom i są związane z ich udziałami we współwłasności. Ujednolicenie takie nie jest wprost zabronione przepisami ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
2. Warunkiem koniecznym uznania roszczenia za roszczenie o ochronę konsumentów jest dochodzenie przez konsumenta ochrony w relacjach z podmiotem profesjonalnym (przedsiębiorcą). Konieczne jest więc istnienie relacji konsument -przedsiębiorca. Ponadto aby mówić o roszczeniu o ochronę konieczny jest także element dodatkowy, celowo bowiem ustawodawca użył pojęcia „roszczenia o ochronę konsumentów” a nie określenia „roszczenia konsumentów”.

1. Pozwany w zarzutach co do członkostwa w grupie powinien skupić się na wykazaniu, że określona osoba nie może uzyskać statusu członka grupy. Zarzuty powinny wskazywać, że roszczenie określonej osoby nie wykazuje cech określonej grupy lub roszczenie określonej osoby (osób) nie wykazuje związku faktycznego z roszczeniami innych osób bądź też że roszczenie określonej osoby nie jest tego samego rodzaju co roszczenie grupowe. Co przy tym istotne, twierdzenia strony pozwanej, zgodnie z ogólnie obowiązującymi zasadami procesowymi, winny zostać w należyty sposób wykazane przez przedłożenie stosownego materiału dowodowego.
2. Współuczestnictwo konieczne występuje w sytuacji, w której żądaniem pozwu jest objęte roszczenie o ustalenie nieważności umowy i wtedy wymagany jest udział wszystkich kredytobiorców. Z uwagi bowiem na to, że roszczenie o ustalenie nieważności czynności prawnej jest roszczeniem niepodzielnym w tym zakresie w sprawie powinni wystąpić wszyscy kredytobiorcy. W niniejszej sprawie roszczenie dotyczy ustalenia odpowiedzialności pozwanego za stosowanie w umowie postanowień niedozwolonych. Fakt ustalenia, iż w umowie postanowienia takie się znajdują nie będzie rzutował na sytuację pozostałych kredytobiorców. Okoliczność ta nie będzie ich pozbawiać możliwości wystąpienia z własnym powództwem. To samo dotyczy osób, którym Sąd odmówił uczestnictwa w grupie a pozostają jednocześnie współkredytobiorcami co do osób, które są członkami w grupie.

1. Przepisy art. 5 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postepowaniu grupowym nie zawierają „odrębnych przepisów” dotyczących zasad zwrotu kosztów procesu, a co za tym idzie nie sposób na ich podstawie zobowiązać pozwanego do zwrotu powodowi kosztów procesu tak znacząco przekraczających wysokość stawek minimalnych opłat za czynności adwokackie i radców prawnych. Ewentualne przyjęcie koncepcji odmiennej skutkować musiałoby naruszeniem zasady równości stron, gdyż w razie oddalenia powództwa pozwany pozostawałby bowiem uprawniony do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego jedynie w wysokości wynikającej z obowiązujących stawek minimalnych opłat za czynności adwokatów i radców prawnych.

1. Naprawienie szkody przez osobę czerpiącą korzyść może nastąpić zarówno przez przywrócenie stanu poprzedniego, jak i przez zapłatę sumy pieniężnej. W każdym wypadku górną granicą odpowiedzialności tej osoby jest jednak wartość uzyskanej korzyści, którą należy wycenić według stanu z jej osiągnięcia i według cen z daty wyrokowania (argument z art. 363 § 2 k.c.). Takie ograniczenie odpowiedzialności wynika z brzmienia art. 422 k.c., który nakłada odpowiedzialność tylko na tego, kto po dokonaniu deliktu uzyskał z niego korzyść. Tym samym, jeśli ktoś pomógł sprawcy po popełnieniu czynu niedozwolonego, ale uczynił to nieodpłatnie i nie osiągnął z tego tytułu żadnych korzyści, nie poniesie odpowiedzialności odszkodowawczej.
2. Od razu wskazać należy, na subsydiarny charakter samego dowodu z zeznań członków grupy, traktowanych w tym aspekcie jak powód oraz na brak przepisów „dyscyplinujących” w sytuacji odmowy złożenia zeznań czy odpowiedzi na poszczególne pytania.
3. Granicą odpowiedzialności strony pozwanej wobec poszczególnych osób jest wysokość kwot faktycznie uzyskanych w momencie zawierania umów pożyczek, a więc bez uwzględnienia kwot uiszczonych przez pożyczkobiorców na podatek od czynności cywilnoprawnych.
4. Oceniając działania strony pozwanej, zmierzające najpierw do zabezpieczenia własnej wierzytelności a następnie do uzyskania zaspokojenia własnej wierzytelności kosztem innych wierzycieli o pozycji zdecydowanie słabszej niż pozycja strony pozwanej należy ocenić jako nadużycie prawa podmiotowego.
5. Na rzecz członków grupy pozostających w związku małżeńskim, zasądzono przyznane kwoty łącznie, zgodnie z orzecznictwem dotyczącym roszczeń dochodzonych przez osoby pozostające w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.