Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Adam Jewgrafpo rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2024 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa [dane 21 członków grupy] przeciwko (…) Sp. z o. o. w O. o zapłatę
na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 5 września 2022 r., sygn. akt I C 235/19,
1. oddala apelację;
2. zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów do rąk przedstawicielki grupy E. L. – 4050 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 5 września 2022 r. Sąd Okręgowy w Opolu zasądził od strony pozwanej (…) Sp. z o. o. z siedzibą w O. na rzecz E. L. 8 044 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. a); P. L. 8 044 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit.b); B. N. 7 484 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. c); P. N. 7 484 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. d); A. W. 9 431zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. e); T. W. 9 431zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit.f); E. M. 8 284 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. g); J. M. 8 284 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. h); S. W. 7 524 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. i); E. W. 7 524 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. j); S. W. 7 524 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. k); B. W. 8 014 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. l); K. S. 8 014 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. m); M. S. 8 014 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. n); Z. S. 8 014 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. o); M. K. 8 014 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. p); S. S. 8 014 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. q); A. P. kwotę 8 614 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. r); R. S. 8 614 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit.s); A. O. 7 424 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. t); D. K. 7 424 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I lit. u); zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów, do rąk przedstawiciela grupy E. L., kwotę 39 638,78 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 28 413 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (pkt II).
Apelację od powyższego wyroku wywiodła strona pozwana. Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części, tj. w zakresie w jakim w pkt I lit. a-u zasądzono na rzecz każdego z powodów ponad 1 000 zł. Zaskarżonemu wyrokowi apelująca zarzuciła:
1. naruszenie przepisów postępowania, tj.: art. 323 k.p.c.
2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.: art. 50 ust. 1 i 2 ustawy o imprezach turystycznych; art. 11a oraz 16a ust. 1 ustawy o usługach turystycznych w sposób szczegółowo opisany w apelacji (k.570).
W oparciu o powyższe zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zastąpienie wszystkich wymienionych w pkt I lit. a-u kwot, kwotami po 1 000 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie. Nadto wniosła o zasądzenie od wszystkich powodów odrębnie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.
W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od strony pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.
Na wstępie wskazać należy, że strona pozwana podniosła zarzut naruszenia przepisu prawa procesowego, tj. art. 323 k.p.c. Nie wyjaśniła jednak w jaki sposób Sąd Okręgowy uchybił temu przepisowi. W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny nie miał możliwości odniesienia się do tego zarzutu, który w konsekwencji okazał się bezzasadny.
Roszczenie strony powodowej zasługiwało na uwzględnienie w całości, tj. zarówno co do odszkodowania w wysokości odpowiadającej kwotom uiszczonym przez każdego z powodów tytułem ceny wycieczki, jak i zadośćuczynienia w wysokości po 3 500 zł. Poza sporem pozostawało, że strony zawarły umowę o świadczenie usługi turystycznej za określoną cenę, której zwrotu powodowie domagali się w ramach odszkodowania, co z resztą potwierdzone zostało dowodami z dokumentów w postaci umów ze stroną pozwaną oraz potwierdzeń zapłaty. Usługa turystyczna polegała, na zorganizowaniu przez stronę pozwaną przelotu na trasie z Polski na Zanzibar i z Zanzibaru do Polski, pobyt w hotelu, wyżywienie, animacje.
Kwestią sporną była okoliczność czy strona pozwana nienależycie wykonała zobowiązanie wynikające z zawartych umów i czy powinna ponieść z tego tytułu odpowiedzialność odszkodowawczą oraz czy powodom przysługuje zadośćuczynienie za zmarnowany urlop. Powodowie sprostali jednak obowiązkowi dowodowemu i wykazali, że strona pozwana nienależycie wykonała umowę. Warunki umowy wynikały zgodnie z dokumentem w postaci warunków uczestnictwa w imprezach turystycznych z oferty. Zgodnie bowiem z ww. dokumentem klient ma prawo do świadczeń gwarantowanych ofertą, stanowiącą integralną część zawartej z klientem umowy. Z kolei o nienależytym wykonaniu umowy świadczą dokumenty w postaci warunków uczestnictwa w imprezach turystycznych z oferty, wydruku oferty, dokumentacji fotograficznej, nagrania wideo oraz zeznania powodów. Wskazać jednocześnie należy, że prawdziwość dowodów z dokumentów nie była kwestionowana przez stronę pozwaną. Warunki jakie powodowie zastali na miejscu diametralnie różniły się od tych, które wynikały z umów o świadczenie usługi turystycznej. Nadto, tak jak to wskazał Sąd Okręgowy, część okoliczności faktycznych, jak np. prowadzenie prac wykończeniowych w obiekcie hotelowym została przyznana przez pozwaną.
Podkreślić należy, że analiza całości materiału dowodowego jaki i okoliczności przytoczone przez strony, doprowadziły Sąd do przekonania, ze łączące strony umowy nie zostały wykonane przez stronę pozwaną prawidłowo.
Zgodnie z art. 48 ust. 1-3 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach organizator turystyki ponosi odpowiedzialność za wykonanie usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, bez względu na to, czy usługi te mają być wykonane przez organizatora turystyki, czy przez innych dostawców usług turystycznych (ust. 1). Podróżny zawiadamia organizatora turystyki niezwłocznie, w miarę możliwości w trakcie trwania imprezy turystycznej, z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy, o stwierdzeniu niezgodności (ust. 2 ). Jeżeli którakolwiek z usług turystycznych nie jest wykonywana zgodnie z umową o udział w imprezie turystycznej, organizator turystyki usuwa niezgodność, chyba że jest to niemożliwe albo wiąże się z kosztami, które są niewspółmiernie wysokie w stosunku do zakresu niezgodności i wartości usług turystycznych, których one dotyczą. W przypadku nieusunięcia niezgodności przepisy art. 50 stosuje się odpowiednio (ust. 3). Stosownie zaś do art. 50 ww. ustawy podróżnemu przysługuje obniżka ceny za każdy okres, w trakcie którego stwierdzono niezgodność, chyba że została ona spowodowana wyłącznym działaniem lub zaniechaniem podróżnego. Podróżnemu przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za poniesione szkody lub krzywdy, których doznał w wyniku niezgodności. Organizator turystyki niezwłocznie wypłaca odszkodowanie lub zadośćuczynienie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, standard wypoczynku zorganizowanego przez stronę pozwaną zasadniczo odbiegał od kryteriów i standardów zaproponowanych w umowie. Oznacza to, że strona pozwana wykonała umowy w sposób nienależyty, co skutkowało poniesieniem szkody przez powodów. W związku z powyższym, Sąd Okręgowy słusznie uznał, że powodom przysługuje odszkodowanie. Rozmiar szkody ustalić należy opierając się na stosunku waloru utraconej części świadczenia do waloru całej imprezy turystycznej, co do zasady, powinno być oceniane z punktu widzenia przeciętnego uczestnika imprezy o określonym celu i programie. W przypadku trudności w ustaleniu szkody, sąd może zastosować art. 322 k.p.c., który stanowi, że w sprawie o naprawienie szkody, jeżeli sąd uzna, iż ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji zasądził odszkodowanie na rzecz każdego z powodów w odpowiedniej wysokości. Zasądzone odszkodowania odpowiadają kwotom uiszczonym przez każdego z powodów tytułem ceny wycieczki. Rozbieżność pomiędzy ofertą a świadczeniem jakie powodowie faktycznie otrzymali była na tyle istotna, że uzasadniała zasądzenie całości ceny. Rację ma Sąd Okręgowy, że obiekt, w którym powodowie zostali zakwaterowani nie tylko nie spełniał wymogów standardu hotelu pięciogwiazdkowego, ale w ogóle nie spełniał jakichkolwiek standardów hotelu.
Powszechnym jest, że sądy państw członkowskich Unii Europejskiej ustalają wysokość świadczenia odszkodowawczego w podobnych przypadkach odwołując się do Tabeli Frankfurckiej. W Tabeli Frankfurckiej wskazane są wady podróży i procentowe wysokości odszkodowania, jakie powinien otrzymać podróżny. Tabela Frankfurcka nie została wdrożona do polskiego ustawodawstwa, natomiast powoływanie się na nią przez Sądy nie jest niedopuszczalne. Jest ona, bowiem głównym wskaźnikiem pomocnym do obliczania wysokości odszkodowania w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem usługi turystycznej.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo pomocniczo posłużył się Tabelą Frankfurcką i właściwie zakwalifikował na jej podstawie wartości odstępstw od umowy. Jak słusznie zauważył Sąd I instancji różnica pomiędzy ofertą katalogowa znacząco przekracza poziom 100 p.p. przewidzianych Tabelą Frankfurcką.
Warunki pobytu powodów były niezgodne z treścią łączącej strony procesu umowy, co dodatkowo skutkowało zawiedzioną nadzieją powodów na oczekiwany wypoczynek, powodując dyskomfort. Powodowie decydując się na wycieczkę liczyli na korzyści niematerialne takie jak przyjemność, spokój, możliwość korzystania z plaży przy hotelu czy z basenów. W ocenie Sądu Apelacyjnego u powodów doszło do powstania straty w postaci zmarnowanego urlopu. W związku z powyższym, stratę tę pozwane biuro powinno powodom zrekompensować.
Powodowie w związku z warunkami jakie zastali w obiekcie, ciągły stres towarzyszący im przez cały okres pobytu oraz jego natężenie, pozbawieni zostali możliwości wypoczynku, spokoju i relaksu. W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Apelacyjnego, że sumą rekompensującą każdemu z powodów zmarnowany urlop będzie kwota 3 500 zł, która jest adekwatna do doznanego dyskomfortu i nie jest wygórowana. Okoliczności sprawy nie pozostawiają wątpliwości Sądu, iż urlop powodów, był faktycznie czasem straconym i kosztował każdego z nich dużo nerwów oraz jednocześnie został okupiony przez każdego z powodów sporym stresem. Jednocześnie wskazać należy, że ustalenie jaka kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia należy do sfery swobodnego uznania sędziego.
Strona pozwana zarzucała, że Sąd Okręgowy nie uzasadnił dlaczego, roszczenie o zadośćuczynienie uwzględnił właśnie w takiej, a nie innej wysokości. Rację ma strona pozwana, że roszczenie o zadośćuczynienie jest ściśle zindywidualizowane, natomiast w niniejszej sprawie, wszyscy powodowie znaleźli się w zasadzie w jednakowej sytuacji. Okoliczności takie jak cel podróży (np. podróż ślubna czy z okazji jakiejś rocznicy), podróż z małym dzieckiem czy też podróż w ciąży pozostają w tej sprawie bez większego znaczenia. Nadto, strona pozwana podnosząc tego rodzaju zarzut sama nie wskazała jakie zadośćuczynienie winno być zasądzone na rzecz każdego z powodów, jak i nie uzasadniła dlaczego w takiej a nie innej wysokości.
Strona pozwana bezzasadnie zarzuciła, że Sąd Okręgowy winien zastosować poprzednio obowiązującą ustawę z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. Zgodnie, bowiem z art. 73 obecnie obowiązującej ustawy (ustawa z 24.11.2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych) postępowania wszczęte i niezakończone do dnia wejścia w życie ustawy prowadzi się na zasadach dotychczasowych. Z kolei obecnie obowiązująca ustawa, tj. ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych weszła w życie 1 lipca 2018 r., natomiast postępowanie wszczęto ponad rok później, tj. 29 stycznia 2019 r. (data wniesienia pozwu). W związku z powyższym, nie ma wątpliwości co do tego, że zastosowanie mają przepisy ustawy z 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych.
Na marginesie, gdyby nawet nadal obowiązywała ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych to wyrok Sądu Okręgowego również odpowiadałby prawu. W niniejszej sprawie nie miałby jednak zastosowania tak jak to podnosiła strona pozwana art. 16a ust. 1d ww. ustawy, lecz art. 11 ust. 1, zgodnie z którym organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane jest wyłącznie jedną z 3 następujących okoliczności: (1) działaniem lub zaniechaniem klienta; (2) działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć; (3) siłą wyższą.
Uregulowana w ustawie o usługach turystycznych odpowiedzialność kontraktowa organizatora turystyki stwarzała możliwość dochodzenia naprawienia szkody niemajątkowej (zadośćuczynienia). Rozszerzenie zakresu naprawienia szkody na podstawie art. 11a ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych stanowiło efekt implementacji art. 5 dyrektywy Rady nr 90/314 z 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek, a co za tym idzie art. 11a ust. 1 ww. ustawy winien być interpretowany zgodnie z postanowieniami tejże dyrektywy. Z kolei pojęcie szkody zgodnie z postanowieniami ww. dyrektywy traktowane było w sposób szeroki obejmując zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy (wyrok Sądu Najwyższego z 19.11.2010 r., III CZP 79/10).
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Na koszty postępowania apelacyjnego składało się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 4 050 zł.