Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Jacek Pasikowski (spr.)
Sędziowie: SSA Wiesława Kuberska, SSA Tomasz Szabelski
po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2024 r. w Łodzi w postępowaniu grupowym na rozprawie sprawy z powództwa M. (1) w W. – działającego na rzecz niżej wskazanych członków grupy: [1.729 członków grupy] przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie z udziałem Prokuratora Prokuratury (…) w Ł.
na skutek apelacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 9 lutego 2022 roku wydanego w sprawie o sygnaturze akt I C 1219/20
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem I Instancji od dnia 28 września 2021 roku, przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oraz wniosków o wystąpienie z grupy lub umorzenie postępowania złożonych przez jej członków.
UZASADNIENIE
Celem uregulowania sądowego postępowania cywilnego w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44), która weszła w życie z dniem 18 lipca 2010 roku, do katalogu postępowań cywilnych uregulowanych poza kodeksem postępowania cywilnego, została wprowadzona regulacja obejmująca procedurę tak zwanego postępowania grupowego. Istotą postępowania grupowego jest kumulacja roszczeń wielu osób, które poniosły podobną szkodę w wyniku jednego zdarzenia, w jednym postępowaniu. Możliwość połączenia roszczeń wielu poszkodowanych podmiotów oraz wspólne występowanie przeciwko sprawcy szkód sprawiają, że nie zachodzi konieczność indywidualizowania żądań w postaci wszczynania odrębnych procesów przez każdą z tych osób. Innymi słowy postępowanie grupowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, w którym roszczenia jednego rodzaju są dochodzone co najmniej przez 10 osób, a roszczenia wszystkich tych osób muszą być oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Co istotne, dla dokonanego w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia, na mocy art. 3 tejże ustawy, rozpoznawanie spraw w postępowaniu grupowym zostało przekazane do właściwości sądów okręgowych, zaś tenże sąd, winien rozpoznawać sprawę w postępowaniu grupowym w składzie trzech sędziów zawodowych.
W niniejszej sprawie w pozwie grupowym z dnia 4 kwietnia 2016 roku M. (1) w W. działający w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku jako reprezentant grupy obejmującej enumeratywnie wskazane z imienia i nazwiska osoby kredytobiorców (konsumentów), które zawarły z (…) Bank Spółka Akcyjną z siedzibą w W. ( obecnie: (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ) zindywidualizowane w pozwie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF z niżej wskazanymi żądaniami wobec (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.. Działający jako reprezentant grupy M. w W. generalnie wniósł w pozwie o:
– ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem fanka szwajcarskiego, zawarte przez (…) S.A. (dawniej: (…) Bank S.A.) spółkę zarejestrowaną w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem (…) z konsumentami określonymi w postanowieniu w postanowieniu o ustaleniu składu grupy oraz wymienionymi co do tożsamości w wyroku są nieważne w części regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem CHF (postanowienia wymienione w punkcie IV pozwu);
– ewentualnie, ustalenie na podstawie art. 58 § 3 k.c., że wyżej wskazane umowy kredytu są nieważne w całości;
– ewentualnie ustalenie, że wyżej wskazane umowy kredytu są nieważne w części to jest, że postanowienia umów wymienione w punkcie VI pozwu są nieważne w zakresie, którym dopuszczają waloryzację kursem franka szwajcarskiego ponad 20% wartości kursu kupna (…) z tabeli kursowej (…) S.A. odpowiednio w dniu zawarcia każdej umowy kredytowej objętej pozwem, a także poniżej 20% tego kursu.
W odpowiedzi na pozew (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o oddalenie opisanego wyżej powództwa grupowego oraz zasądzenie kosztów postępowania zaprzeczając jakoby umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego zawarte z członkami grupy były nieważne ze względu na sprzeczność z prawem, zasadami współżycia społecznego, naturą umowy kredytu, a także aby zmierzały do obejścia prawa (odpowiedź na pozew k. 3991-4116).
Postanowieniem z dnia 13 marca 2018 roku, w trybie art. 17 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszeń w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił skład osobowy grupy reprezentowanej w niniejszym sporze przez M. (…) w W. (postanowienie k. 13670-13713), a rozstrzygniecie powyższe uprawomocniło się po wydaniu przez Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowienia w dniu 7 czerwca 2018 roku, którym orzeczono, co do zażaleń stron w przedmiocie ustalenia składu grupy (postanowienie Sądu Apelacyjnego k. 13831). W tym miejscu należy podkreślić, że dacie wydawania wskazanych orzeczeń dotyczących składu grupy nie obowiązywała nowelizacja art. 17 ustawy dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wprowadzona do tego aktu normatywnego na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469).
Ówcześnie obowiązujący art. 17 ust. 1 przewidywał możliwość wydania przez sąd postanowienia co do składu grupy dopiero po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa w grupie lub podgrupach. Pamiętać należy, że postanowienie w przedmiocie składu grupy kończy drugi etap postępowania grupowego, po którym następuje merytoryczne rozpoznanie sprawy. Wymaganie wykazania (w sprawach o roszczenia pieniężne) przynależności do grupy nie jest tożsame z wymogiem udowodnienia dochodzonych roszczeń pod względem merytorycznym, co następuje w ramach postępowania rozpoznawczego (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 lipca 2015 r., VI ACz 139/15, niepubl.). Podkreślić należy, iż postanowienie sądu w przedmiocie składu grupy ma konstytutywny charakter i wywiera skutek ex tunc, czyli potwierdza przynależność tych osób do grupy od chwili przedstawienia sądowi przez reprezentanta oświadczeń tych osób o przystąpieniu do grupy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 października 2013 r., I ACa 386/13, Lex nr 1378643).
Opisana wyżej sprawa była rozpoznawana przez Sąd Okręgowy w Łodzi postępowaniu grupowym w składzie trzech sędziów zawodowych, a tenże Sąd wyrokiem z dnia 19 października 2018 roku oddalił w całości żądania zawarte w pozwie M. (…) w W. oraz obciążył ten podmiot kosztami postępowania (wyrok Sądu Okręgowego z dnia 19 października 2018 roku w sprawie I C 519/16 k. 13876).
Opisany wyżej wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 października 2019 roku apelacją w całości zaskarżył reprezentant grupy – M. (…) w W., a po jej rozpoznaniu Sąd Apelacyjny w Łodzi orzekając w składzie trzech sędziów zawodowych wyrokiem z dnia 9 marca 2020 roku oddalił apelację od punktu 3. zaskarżonego wyroku w brzmieniu ” 3. oddala powództwo o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego opisane w punkcie 1. wyroku są nieważne w zakresie, w którym dopuszczają waloryzację kursem franka szwajcarskiego (CHF) ponad 20% wartości kupna (…) z tabeli kursowej (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. w dniu zawarcia każdej umowy kredytowej objętej niniejszym pozwem, a także poniżej 20% tego kursu.” , a rozstrzygnięcie to jest obecnie prawomocne. W pozostałej części, to jest w zakresie punktów 1., 2. i 4. orzeczenia Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 marca 2020 roku w sprawie I ACa 80/19 – k.14108).
Po zwrocie akt do Sądu Okręgowego w Łodzi, tenże Sąd rozpoznawał ponownie sprawę w składzie trzech sędziów zawodowych i w takim składzie zostało wydane postanowienie z dnia 12 lutego 2021 roku o zawieszeniu postępowania grupowego do czasu zakończenia sprawy Sądu Najwyższego o sygnaturze akt III CZP 11/21 (postanowienie k. 14377).
W tym miejscu należy przypomnieć, iż od dnia 8 marca 2020 roku obowiązywała w Rzeczypospolitej Polskiej ustawa z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 374 – ustawa covidowa). Do tego aktu prawnego, na mocy ustawy z dnia 28 maja 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r., poz. 1090) z dniem 3 lipca 2021 roku wprowadzono zamiany, a w szczególności przyjęto, iż w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego na mocy wprowadzonego nowelizacją art. 15zzs 1 ust. 1 pkt 4 i ust 4 „w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy”, a powyższa reguła „nie stosuje się do spraw prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2020 r. poz. 814 i 1298 oraz z 2021 r. poz. 1080)”. Nadto ustawodawca w art. 6 ust. 2 ustawy z 28 maja 2021 roku nakazał by ” sprawy, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy sąd rozpoznawał w składzie innym niż jednego sędziego, w dalszym ciągu prowadzone były przez tego sędziego, któremu sprawa została przydzielona jako referentowi, do zakończenia sprawy w danej instancji.”
Pomimo powyższych zmian ustawowych Sąd Okręgowy w Łodzi nadal prowadził niniejsze postępowanie grupowe w składzie trzech sędziów zawodowych i nie występował do Prezesa Sądu o zmianę składu orzekającego w niniejszej sprawie w jakimkolwiek trybie.
Począwszy od wydanego w dniu 28 września 2021 roku postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania (k. 14432) czynności Sądu I instancji były podejmowane w składzie trzech sędziów zawodowych i w takim składzie został wydany zaskarżony wyrok z dnia 9 lutego 2022 roku (k. 14768). Sąd Apelacyjny przygotowując się do rozpoznania apelacji wniesionej od wyroku Sądu I instancji z dnia 9 lutego 2022 roku dostrzegł jednak, że w protokole rozprawy poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku z dnia 17 stycznia 2022 roku skład Sądu Okręgowego w Łodzi został wskazany jako skład jednoosobowy (k. 14617). Przeprowadzone postępowanie wyjaśniające, a w szczególności zgodne oświadczenia stron złożone podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 25 kwietnia 2023 roku, wskazały jednak, że rozprawa w dniu 17 stycznia 2022 roku była przeprowadzona przez Sąd Okręgowy w Łodzi w składzie trzyosobowym i taki skład podpisał zaskarżony wyrok, a to dało podstawę do sprostowania treści protokołu rozprawy z dnia 17 stycznia 2022 roku i ujawnienia w jego treści rzeczywistego stanu rzeczy (protokół rozprawy apelacyjnej z dnia 25 kwietnia 2023 roku k. 15824 i zapis rozprawy CD k. 15826; zarządzenie o sprostowaniu protokołu rozprawy k. 15921).
Wyrokiem z dnia 9 lutego 2022 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w składzie trzech sędziów zawodowych orzekł, iż: „1. Oddala powództwo o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowane kursem franka szwajcarskiego ( (…)), zawarte przez (…) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. (dawniej (…) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.), z członkami grupy wymienionymi w sentencji wyroku są nieważne w części regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem franka szwajcarskiego (CHF) tj. że nieważne są postanowienia umów wymienionych w pkt. IV pozwu; 2. oddala powództwo o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego opisane w punkcie 1 wyroku są nieważne w całości; 3. nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzec pozwanego.” (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 9 lutego 2022 roku w sprawie I C 2019/20 k. 14768-14772).
Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 9 lutego 2022 roku w części oddalającej powództwo (punkty 1. i 2.) apelacją zaskarżył reprezentant grupy – M. (…) w W. żądając zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w zakresie punktu IV petitum pozwu, ewentualnie uwzględnienie powództwa w zakresie punktu V petitum pozwu oraz zasądzenia na rzecz powoda kosztów postępowania. Skarżący wskazał jako wartość przedmiotu zaskarżenia kwotę 87.822.623 złote (apelacja M. (…) k. 15011-15023).
Strona pozwana w pierwszej kolejności wniosła o odrzucenie apelacji, a to na podstawie art. 373 § 1 k.p.c. w związku z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wskazując, na niewłaściwe określenie wartości przedmiotu zaskarżenia, a wypadku nie uwzględnienia powyższego zarzutu o oddalenie apelacji (odpowiedź na apelacje k. 15061-15109). W odpowiedzi na apelację został zawarty wniosek o zawieszenie postępowania apelacyjnego na mocy art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. do czasu rozpoznania przez Trybunał Sprawiedliwości odesłań prejudycjalnych w sprawach z udziałem strony pozwanej o sygnaturach: C-139/22, C-140-22 i C-520/21 oraz o zawieszenie postępowania na mocy art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c. do czasu rozpoznania przez Sąd Najwyższy sprawy o sygnaturze III CZP 59/22 która dotyczyła pytania prawnego o skutki nieważności umowy kredytowej w odniesieniu do zakresu wzbogacenia kredytodawcy (odpowiedź na apelację k. 15061).
W kolejnym piśmie procesowym z dnia 13 kwietnia 2023 roku pełnomocnik (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. zawarł nowy wniosek o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c. i wniósł o zawieszenie postępowania do czasu rozpoznania przez Sąd Najwyższy sprawy III CZP 157/22 i udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne o treści: „Czy w okresie wskazanym w art. 15 zzs1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 2095), sprawy toczące się na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 446) są rozpoznawane przez sądy pierwszej oraz drugiej instancji w składzie jednoosobowym na podstawie art. 15 zzs1 ust. 1 pkt 4 przywołanej ustawy z dnia 2 marca 2020 r., czy też sprawy te są rozpoznawane w pierwszej instancji w składzie wskazanym w art. 3 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, zaś w drugiej instancji w postępowaniu zażaleniowym w składzie wskazanym w art. 397 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego ?”(pismo procesowe strony pozwanej k. 15775-15786; postanowienie z dnia 5 grudnia 2022 roku zawierające pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Warszawie wraz z uzasadnieniem k. 15787-15790).
Podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 25 kwietnia 2023 roku, prowadzonej przez Śąd Apelacyjny jednoosobowo zgodnie z obowiązującym art. 15zzs 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 374 ze zm.) przez Sędziego Sądu Apelacyjnego Jacka Pasikowskiego, gdzie początkowo dokonywano ustaleń w zakresie składu Sądu I instancji podczas rozprawy poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku i po odebraniu od stron zgodnego oświadczenia, iż skład Sądu Okręgowego w Łodzi podczas rozprawy w dniu 12 stycznia 2022 roku składał się z trzech sędziów zawodowych zarządzono dokonanie stosowanych sprostowań. Po przedstawieniu wniosku strony pozwanej o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c. do czasu rozpoznania przez Sąd Najwyższy sprawy III CZP 157/22 i udzielenie odpowiedzi na przytoczone powyżej pytanie prawne działający w imieniu reprezentanta grupy M. (…) w W. pełnomocnik przyłączył się do przedmiotowego wniosku, a występujący w sprawie Prokurator Prokuratury Regionalnej w Łodzi nie oponował przeciwko zawieszeniu postępowania. Następnie na wniosek pełnomocnika strony powodowej została zarządzona przerwa w rozprawie, a po przerwie pełnomocnik M. (…) w W. wniósł o oddalenie procedowanego wniosku o zawieszenie postępowania (protokół skrócony rozprawy z dnia 25 kwietnia 2023 roku k. 15824-15825; nagranie przebiegu rozprawy płyta CD k. 15826).
Po kolejnej przerwie, Sąd Apelacyjny w Łodzi, ogłosił postanowienie o treści: „na podstawie art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c. zawiesić postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu w sprawie o sygnaturze akt III CZP 157/22 dotyczącego składu Sądu właściwego do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w trakcie obowiązywania szczegółowych regulacji z wiązanych z COVID-19.” oraz przedstawił ustne motywy rozstrzygnięcia, choć przedmiotowe postanowienie ówcześnie było niezaskarżalne (postanowienie z dnia 25 kwietnia 2023 roku k. 15827; nagranie przebiegu rozprawy płyta CD k. 15826).
We wniosku z dnia 15 maja 2023 roku pełnomocnik M. (…) w W. wniósł o niezwłoczne podjęcie postępowania zawieszonego postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2023 roku oraz poinformował, że pismem z dnia 6 maja 2023 roku, zwrócił się do Prezesa Sądu Apelacyjnego w Łodzi Pana SSA Sławomira Lermana o to, aby na podstawie art. 37b § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2003 r., poz. 217) objął niniejszą sprawę wewnętrznym nadzorem administracyjnym.
Uzasadniając dokonaną sygnalizację, pełnomocnik M. (…) podniósł, iż niniejsza sprawa wywołuje istotny wpływ „na ponad 1000 pozwów indywidualnych, które z końcem 2021 r. (…) złożył w sądach w całej Polsce wnioskując jednocześnie o ich zawieszenie z uwagi na tok postępowania grupowego toczącego się w SA w Łodzi.” i dalej: ” Utrzymanie stanu zawieszenia postępowania grupowego wywoła zatem nie tylko jego przewlekłość, ale także przewlekłość ponad 1000 postępowań sądowych w całym kraju.” (wniosek M. (…) w W. k. 15914-15916).
Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2023 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi odmówił podjęcia zawieszonego postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2023 roku postępowania, a do przedmiotowego orzeczenia zostały sporządzone w trybie art. 357 § 5 k.p.c. zasadnicze powody rozstrzygnięcia (postanowienie z dnia 19 czerwca 2023 roku wraz z zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia k. 16002-16005).
W kolejnym piśmie procesowym z dnia 3 lipca 2023 roku pełnomocnik M. (…) w W. wystąpił o dostosowanie składu Sądu Apelacyjnego rozpoznającego niniejszą sprawę do reguł wynikających z uchwały składu siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2023 roku wydanej w sprawie o sygnaturze akt III PZP 6/22, to jest powołanie składu trzech sędziów zawodowych i wydanie w tym składzie postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania (pismo powoda z dnia 3 lipca 2023 roku k. 16034-160036).
W odpowiedzi na wniosek strony powodowej (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w piśmie procesowym z dnia 11 sierpnia 2023 roku podtrzymała stanowisko, iż nadal istnieją przesłanki uzasadniające zawieszenie postępowania do czasu podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały w sprawie o sygnaturze akt III CZP 157/22, ewentualnie w wypadku, zasadności wywodu co do niezasadności zawieszenia, wystąpienie w niniejszym postępowaniu grupowym do Sądu Najwyższego w trybie art. 390 § 1 k.p.c. z analogicznym pytaniem (pismo (…) S.A. k. 16969-16982).
Wobec wejścia w życie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 1860), a w szczególności uchylenia na jej mocy regulacji zawartej w art. 15zzs1 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1846, z późn. zm.) sąd winien rozpoznawać sprawę w składzie zgodnym z przepisami ustawy zmienianej – Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 lipca 2023 roku. Stan ten jednak nie dotyczył wprost regulacji szczególnych, a w tym art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 446 ze zm.), zgodnie z którym sprawę w postępowaniu grupowym sąd winien rozpoznać w składzie 3 sędziów zawodowych. Taki skład Sąd Apelacyjnego przewiduje także art. 3671 § 1 pkt 1) k.p.c., gdyż w niniejszej sprawie wartość przedmiotu zaskarżenia został określona na kwotę 87.822.623 złote. W tym stanie rzeczy dokonano losowania członków składu orzekającego w postępowaniu apelacyjnym o czym powiadomiono pełnomocników stron i Prokuratora (zarządzenie k. 17171; Raport z losowania k. 17172). Ówcześnie znany był fakt wyznaczenia przez Sąd Najwyższy terminu rozpoznania sprawy III CZP 157/22 na dzień 26 października 2023 roku.
W dniu 26 października 2023 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie III CZP 157/22 o treści: „1. Sprawy toczące się na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w okresie wskazanym w art. 15 zzs1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, prowadzeniem i zwalczaniem COVID-19 innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych podlegały rozpoznaniu przez sądy pierwszej instancji w składzie określonym w art. 15 zzs1 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy; 2. odmawia podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.” (kopia uchwały k. 17290a).
Wobec ustania przyczyny zawieszenia postępowania i wydania przez Sąd Najwyższy w dniu 26 października 2023 roku uchwały w sprawie III CZP 157/22, Sąd Apelacyjny, działając w składzie trzech sędziów zawodowych postanowieniem z dnia 15 listopada 2023 roku podjął postępowanie w niniejszym postępowaniu grupowym, zarządził doręczenie odpisów postanowienia i kopii uchwały Sadu Najwyższego stronom oraz Prokuratorowi Prokuratury Regionalnej w Łodzi, które to podmioty zobowiązał do zajęcia pisemnego stanowiska (postanowienie z dnia 15 listopada 2023 r. k. 17290).
Odpowiadając na powyższe wezwanie (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wskazał, iż uchwałą w sprawie III CZP 157/22 Sąd Najwyższy potwierdził, że w postępowaniu grupowym w I instancji w oparciu o przepisy ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, prowadzeniem i zwalczaniem COVID-19 innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych właściwy był skład 1-osobowy, a w tej sprawie wyrok został wydany w przez 3 sędziów, to jest skład wynikający z ustawy o dochodzeniu roszczeń grupowych. W konsekwencji na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. w związku z art. 379 pkt. 4 k.p.c. pozwany Bank podtrzymał stanowisko wyrażone miedzy innymi w piśmie z dania 7 sierpnia 2023 roku, zgodnie z którym przyjęcie przez Sąd Najwyższy poglądu wyrażonego w uchwale z dnia 26 października 2023 roku oznacza, że wyrok Sądu Okręgowego z dnia 9 lutego 2022 roku, mimo, że w ocenie Banku merytorycznie prawidłowy, powinien zostać uchylony, a postępowanie zniesione w zakresie dotkniętym nieważnością, a sprawa winna być przekazana Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (pismo procesowe pozwanego banku z dnia 4 grudnia 2023 roku k. 17407-17409).
Biorący udział w postępowaniu Prokurator Prokuratury Regionalnej w Łodzi wyraził pogląd, iż uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2023 roku, sygn. akt III CZP 157/22, stwierdzająca, że sprawy toczące się na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w okresie wskazanym w art. 15 zzs 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 roku poz. 374 ze zm.), podlegały rozpoznaniu przez sądy pierwszej instancji w składzie określonym w art. 15 zzs 1 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy, znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.
W konsekwencji uznał, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Łodzi wystąpiła przesłanka nieważności postępowania, określona w art. 379 pkt 4 k.p.c. (pismo Prokuratora Regionalnego z dnia 21 grudnia 2023 roku k. 17508).
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
W istocie na obecnym etapie postępowania grupowego przedmiotem rozstrzygnięcia pozostaje nie tyle sama apelacja M. (…) w W., a kwestia zgodności z prawem składu sądu rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji.
Już w 1968 roku zapadł judykat stwierdzający, iż nieważność postępowania zachodzi w każdym wypadku, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1968 r., III CZP 119/68, Legalis, z glosą W. Berutowicza, OSPiKA 1970, Nr 1, poz. 4). To stanowisko utrwaliło się w orzecznictwie i zostało zaakceptowane przez doktrynę. Tym samym nie ma składu sądu lepszego lub gorszego. Jest wyłącznie skład sądu zgodny z przepisami prawa lub z nimi niezgodny. Oznacza to, że np. jeżeli sprawę rozpoznawał sąd w składzie trzech sędziów, a przepisy przewidują rozpoznawanie jej w składzie jednoosobowym, to mamy do czynienia z nieważnością postępowania, skład sądu był bowiem niezgodny z przepisami prawa.
Postępowanie w niniejszej sprawie toczy się na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (tj. Dz. U. z 2020 r., poz. 446), a art. 3 ust. 2 tej regulacji nakazuje rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym przez sąd w składzie trzech sędziów zawodowych, co oznacza wyraz uznania przez ustawodawcę przedmiotowego rodzaju spraw za szczególnie skomplikowany. Wskazać w tym miejscu należy, iż w zwykłym postępowaniu cywilnym rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym następuje jedynie (poza wyjątkami przewidzianymi w art. 18 § 2 k.p.c., art. 52 § 2 k.p.c. oraz art. 544 § 1 k.p.c.) gdy zarządzi tak prezes sądu, uznając to za wskazane ze względu
na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy (art. 47 § 4 k.p.c.). W rozpoznawanej sprawie bezspornie prezes Sądu Okręgowego w Łodzi nie wydał nigdy takiego zarządzenia.
W toku postępowania przed Sądem I instancji weszły w życie przepisy ustawy z dnia 28 maja 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r., poz. 1090), które wprowadziły art. 15 zss1 ust. 1. Pkt 4 w brzmieniu „w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.” i art. 15 zss1 ust. 4 w brzmieniu: „Przepisu ust. 1 pkt 4 nie stosuje się do spraw prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2020 r. poz. 814 i 1298 oraz z 2021 r. poz. 1080).” W rozpoznawanej sprawie również zarządzenie prezesa Sądu Okręgowego w Łodzi w trybie art. 15 zss1 ust. 1. pkt 4 tejże ustawy nie zostało wydane.
Bezspornie zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 9 lutego 2022 roku został wydany w składzie trzech sędziów zawodowych, a to oznacza, że mógł on zostać wydany przez skład sądu orzekającego sprzeczny z przepisami prawa, co jak wynika z art. 379 pkt 4 k.p.c., stanowi podstawę nieważności postępowania.
Jak wynika z ustaleń dokonanych przed Sądem Apelacyjnym w Łodzi Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 5 grudnia 2022 roku skierował w dniu 5 grudnia 2022 roku do Sądu Najwyższego pytanie prawne w sprawie III CZP 157/22 o treści: „Czy w okresie obowiązywania ustawy specjalnej regulującej zasady funkcjonowania sądów w okresie pandemii Covid 19, postanowienie co do dopuszczalności postępowania grupowego winno być wydawane w składzie 1 czy 3 osobowym ?” Oznacza to zatem pytanie o to czy w okresie pandemii Covid 19 art. 3 ust. 2 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym podlegał, czy nie podlegał modyfikacji na podstawie wskazanego wyżej art. 15 zss 1 ust. 1. pkt 4 ustawy z dnia 28 maja 2021 roku. W tym stanie rzeczy dokonane w niniejszej sprawie zawieszenie postępowania do czasu uzyskania odpowiedzi na opisane wyżej pytanie prawne w sprawie III CZP 157/22 było nie tylko racjonalne, ale i zostało dokonane w interesie powodów, reprezentowanych przez M. (…) w W.. Gdyby bowiem nie był znany kierunek interpretacyjny judykatury w tym zakresie uwzględniający pandemię, to wydane bez należnej rozwagi przez Sąd II instancji merytoryczne orzeczenie z oczywistych względów mogłoby podlegać uchyleniu jako dotknięte nieważnością, Nie budzi wątpliwości, że Sąd odwoławczy winien w pierwszej kolejności zbadać wszelkie okoliczności wpływające na formalną poprawności zaskarżonego orzeczenia. Bez wątpienia, na co wskazują wszyscy uczestnicy postępowania, zaskarżony wyrok został wydany przez skład sądu niezgodny z obowiązującą w dacie jego wydania ustawą, choć M. (…) w W. w swoisty sposób próbuje interpretować niezgodność składu orzekającego z obowiązującym prawem. Dla stwierdzenia nieważności bez znaczenia jest kwestia wpływu tych uchybień na wynik sprawy, jak i okoliczność czy strona wiedziała o błędach Sądu powodujących nieważność i czy mogła je ujawnić przed Sądem I instancji. Z tej też przyczyny Sąd odwoławczy, uwzględniając te uchybienia z urzędu lub na zarzut skarżącego, również nie bada tej kwestii. W efekcie nieważność postępowania ma tak istotne znaczenie gwarancyjne, że jej niezachowanie zawsze skutkuje uchyleniem orzeczenia.
W stanie faktycznym niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, iż postępowanie grupowe zostało uregulowane ustawą z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a tym samym jest odrębnym postępowaniem cywilnym uregulowanym poza przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. W uzasadnieniu projektu przywołanej ustawy wskazano, iż: „Celem postępowania grupowego jest stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu. Postępowanie grupowe ułatwia dostęp do sądu w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim postępowaniu jest korzystniejsze dla zainteresowanego niż indywidualne występowanie z własnym roszczeniem (np. w przypadku dochodzenia bardzo małych kwotowo roszczeń od jednego sprawy szkody) i dzięki temu zwiększa efektywność ochrony sądowej.” Ustawodawca w sposób świadomy nie zdecydował się na inkorporowanie postępowania grupowego do Kodeksu postępowania cywilnego ze względu na precedensowy i w pewnym sensie „pilotażowy” charakter regulacji. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano bowiem, że: „przepisów o postępowaniu grupowym nie zdecydowano się włączyć do Kodeksu postępowania cywilnego, zakładając, że ta nowa instytucja postępowania cywilnego wymaga sprawdzenia w praktyce. Zdobyte w ten sposób doświadczenia mogą zaś doprowadzić do zmian w regulacji”. Bez wątpienia z art. 15 zss1 ust. 4 w brzmieniu: „Przepisu ust. 1 pkt 4 nie stosuje się do spraw prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2020 r. poz. 814 i 1298 oraz z 2021 r. poz. 1080).” należy wywieść zatem wniosek, że do postępowania grupowego art. 15 zss1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2000 roku znajdował zastosowanie, a to oznacza, że w dacie wydania zaskarżonego wyroku, to jest 9 lutego 2022 roku, orzekać winien Sąd Okręgowy w składzie jednego sędziego. Ustawodawca z sobie widomych przyczyn uznał jedynie Prawo upadłościowe i Prawo restrukturyzacyjne, jako te pozakodeksowe regulacje postępowania cywilnego, w których skład sądu pierwszej instancji to trzech sędziów zawodowych i ten skład pozostał niezmieniony. Nie sposób tym samym racjonalnie wywodzić, że skoro postępowanie grupowe nie zostało dołączone do tych procedur, to mimo wszystko, także i w tym postępowaniu winien orzekać trzy osobowy skład zawodowy. Takie rozumowanie jest dotknięte ewidentnym i oczywistym błędem. Skoro bowiem ustawodawca uznał za stosowne wyraźnie wyłączyć stosowanie art. 15 zzs1 ust. 1 pkt 4 w postępowaniach pozakodeksowych, jakimi są postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne, nie ma podstaw do nieobjęcia tym przepisem postępowania grupowego, co do którego takiego wyłączenia brak. Nie są tu istotne przyczyny dla których właśnie taka selekcja został dokonana, skoro w istocie w innych postepowaniach (a w tym postępowaniu grupowym) mniejsza ilość osób była zaangażowana w proces orzeczniczy, co miało ograniczać skutki epidemii. Argumentem na rzecz niestosowania art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu Covid mogłoby być to, że skład sądu w postępowaniu grupowym został uregulowany w odrębnej ustawie (art. 3 ust. 2 u.p.g.). Niewątpliwie wprowadzenie takiego składu w postępowaniu grupowym, i to już w pierwszej instancji, świadczy o uznaniu przez ustawodawcę, że waga i komplikacje wiążące się z charakterem spraw rozpoznawanych w postępowaniu grupowym uzasadniają zwiększenie gwarancji procesowych względem rozwiązań ogólnych (art. 47 § 1 k.p.c.). Nie ma jednak żadnych podstaw do wnioskowania, że art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 nie stanowił regulacji szczególnej, o charakterze epizodycznym. W kodeksie postępowania cywilnego uregulowano bowiem ówcześnie także postępowania, w których w pierwszej instancji sprawę rozpoznawał skład trzyosobowy (np. art. 544 k.p.c. – postępowanie o ubezwłasnowolnienie), a omawiany przepis miał do nich zastosowanie. Powyższa argumentacja jest oczywista z historycznego punktu widzenia, gdyż przypomnieć należy, że w lutym 2022 roku obowiązywał nakaz poruszania się w maseczkach, obowiązek kwarantanny, ograniczenia w wyjazdach, zaś nowych zakażeń notowano ponad 20.000. Realizując zatem swą misję organy orzecznicze winny wcześnie ograniczać procedury nie zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa epidemiologicznego, a takie ograniczenia to wówczas zapewniały. Zauważyć także należy, że postępowanie upadłościowe zostało po raz pierwszy uregulowane w polskim systemie prawnym rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 roku Prawo upadłościowe (Dz. U. Nr 93, poz. 834), a akt ten obowiązywał do wejścia w życie ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz. U. Nr 60, poz. 535), co nastąpiło w dniu 1 października 2003 roku. Obie regulacje w sposób jednoznaczny przyjmowały, iż sąd upadłościowy, który najczęściej wydaje orzeczenia na posiedzeniu niejawnym, funkcjonuje w składzie trzech sędziów zawodowych. W komentarzu do art. 66 § 3 Prawa upadłościowego z roku 1934 (str. 252), Sędzia Sądu Apelacyjnego Jan Korzonek stwierdził: „Orzecznictwa jednoosobowego w sprawach przekazanych sądowi nie ma w postępowaniu upadłościowym. W jednym tylko przypadku, wskazanym w art. 12 § 1, może zamiast sądu wydać zarządzenie tymczasowe przewodniczący atoli z obowiązkiem przedstawienia sprawy do rozpoznania sądowi na najbliższym posiedzeniu.” Zasada ta z pewnością wynikała z faktu, iż postępowanie upadłościowe dotyczyło majątku o bardzo wysokiej wartości, niejednolitych składnikach, rozmieszczonego w różnych miejscach, zaś przez naukę prawa było określane jako egzekucja uniwersalna, czyli egzekucja prowadzona na rzecz ogółu wierzycieli upadłego. Działanie na tej płaszczyźnie wymaga szczególnej rozwagi i nadzoru nad organami postępowania oraz jego uczestnikami.
Faktycznie wprowadzenie jednoosobowego sądu upadłościowego czyniłoby powyższe działania iluzorycznymi.
Za całkowite nieporozumienie wobec zarzutów stawianych postępowaniu przed Sądem I instancji, należy uznać odwoływanie się przez stronę powodową do treści uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2023 roku wydanej w sprawie III PZP 6/22 mającej moc zasady prawnej. Zgodnie z przedmiotową uchwałą „Rozpoznanie sprawy cywilnej przez sąd drugiej instancji w składzie jednego sędziego ukształtowanym na podstawie art. 15 zzs 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczegółowych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), ponieważ nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego (art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) i prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.) oraz postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej i ustalił, że przyjęta w uchwale wykładnia prawa obowiązuje od dnia jej podjęcia.”. Bezsprzecznie powyższa uchwała, jednoznacznie akceptowana przez Sąd Apelacyjny, dotyczy postępowania przed sądem II instancji, a to czyni powyższy zarzut indyferentnym dla postępowania przed Sądem Okręgowym w Łodzi w niniejszej sprawie, ale z perspektywy standardu konstytucyjnego żadnych wątpliwości nie może budzić okoliczność, że skład kolegialny sądu zapewnia z założenia wyższy standard orzeczniczy, a tym samym realizuje na wyższym poziomie prawo do sądu w aspekcie prawa do rzetelnego postępowania i tego jego elementu, jakim jest rozstrzygnięcie prawidłowe z merytorycznego punktu widzenia. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że od ponad trzydziestu lat polskie sądy w sprawach gospodarczych w pierwszej instancji orzekały w składzie jednoosobowym bez względu na wartość przedmiotu sporu i nie wywoływało to kontrowersji, tak w doktrynie, jak i w judykaturze. Zasadniczo jednak wskazana uchwała z dnia 26 kwietnia 2023 roku piętnuje bezpodstawne przedłużanie obostrzeń wywołanych pandemią wynikających z ustawy oraz bezpodstawne przedłużanie obowiązywania ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczegółowych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a w szczególności wskazuje zbyt długie, a tym samym nieuzasadnione stanem i zakresem epidemii obowiązywanie regulacji wynikających z art. 15 zzs 1 ustawy, który jest traktowany jako ogranicznik kolegialności orzekania przez sądy drugiej instancji. Faktycznie Sąd Apelacyjny w Łodzi, uwzględniając powyższe stanowisko, od dnia 26 kwietnia 2023 roku odstąpił od wydawania jednoosobowych wyroków, a rozprawy apelacyjne odbywały się kolegialnie.
Postanowienie o zwieszeniu postępowania, kontestowane przez powoda, było jednak wydane w dniu 25 kwietnia 2023 roku, a zatem w przeddzień wydania uchwały w sprawie III PZP 6/22, a tym samym trudno uznawać, by Sąd Apelacyjny mógł antycypować wydanie tego orzeczenia i celowo dzień wcześniej nie dostosował składu do wymogów zapadłej następczo uchwały.
Przywołana uchwała wskazuje wprost, iż kolegialność orzekania w jakimkolwiek postępowaniu sądowym wpływa z założenia na poziom praktycznej realizacji wymogu wszechstronnej i obiektywnej oceny okoliczności i prawnych sprawy. Przyczynia się do osiągnięcia tej wartości, jaką jest sprawiedliwość decyzji sądowej. Sprawia, że rozstrzygnięcia sądu – nabywające waloru prawomocności – nie są arbitralne. Jest to efektem konieczności wypracowania stanowiska akceptowanego przez większość składu oraz wzajemnej kontroli toku rozumowania członków składu w zakresie ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania przepisów prawa procesowego i materialnego. Kolegialność orzekania zwiększa obiektywizm zarówno przy w rekonstrukcji stanu 18 faktycznego, jak i jego prawnej ocenie. W procesie wypracowania treści orzeczenia ścierają się indywidualne przejawy woli, poglądy na sprawę, wrażliwości, znajomość przedmiotu postępowania i kontekstu prawnego, doświadczenie życiowe i zawodowe.
Kolegialność orzekania wzmacnia także niezależność poszczególnych członków składu. Zmniejsza skłonność do zachowania postawy konformistycznej. Argumentacja ta jest oczywista. Pod pojęciem rzetelnego procesu sądowego rozumie się proces, w którym jego uczestnicy mają możliwość ochrony swoich praw. Należy zatem dążyć do osiągnięcia takiej sytuacji, w której osoba, przeciwko której lub na rzecz której toczy się proces, nabiera przeświadczenia, że organy procesowe zrobiły wszystko, by prawu stało się zadość, postępując wobec niej sumiennie, zgodnie z prawem. Prawo do sądu określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej to bowiem nie tylko prawo dostępu do sądu, a w powiązaniu z zasadą instancyjności postępowania, prawo do zaskarżenia rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, ale także prawo do sprawiedliwej i jednoznacznej procedury. Uchwała z dnia 26 kwietnia 2023 roku dopuszcza jednak możliwość ograniczenia kolegialności o ile uzasadniona jest przyczynami obejmującymi ograniczenie pandemii i czynnościami realnie chroniącymi życie i zdrowie obywateli. Co więcej, z końcowych fragmentów uzasadnienia uchwały III PZP 6/22 wynika wprost, iż „wykładnia dokonana w niniejszej uchwale wiąże od chwili jej podjęcia, co oznacza, iż nie ma ona zastosowania do orzeczeń wydanych do dnia 26 kwietnia 2023 r. włącznie.” To jednak oznacza, iż nie może dotyczyć wyroku z dnia 9 lutego 2022 roku, który został zaskarżony w niniejszym postępowaniu i dlatego nie sposób zasadnie twierdzić, że skład Sądu Okręgowego, który wydał tenże wyrok mógłby zostać w jakiś sposób konwalidowany, czy uznany za prawidłowy pomimo jego sprzeczności z regulacjami ustawy covidowej. Takiej procedury postępowanie cywilne nie przewiduje. Co więcej w odniesieniu do składów odwoławczych Sąd Najwyższy uznał, że odstępstwo od zasady kolegialności może być łączone z naruszeniem art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ale za dopuszczalne uznał wprowadzanie odstępstw od tego modelu, co powinno następować w drodze jasnej regulacji prawnej, możliwej do zrekonstruowania bez prowadzenia daleko idących zabiegów w interpretacyjnych w warunkach krzyżujących się relacji celowościowych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2022 roku III CZP 77/22).To w uzasadnieniu tego postanowienia przytoczono fragmenty uzasadnienia nowelizacji ustawy covidowej, które wprowadzały art. 15 zzs1, a uzasadnienie wskazywało, iż zasadę rozpoznawania spraw przez sąd w składzie jednego sędziego przyjęto ze względu na pogarszającą się w kraju i na świecie sytuację pandemiczną, grożącą paraliżem wymiaru sprawiedliwości i naruszeniem prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki oraz zagrażającą bezpieczeństwu uczestników postępowania oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości. Dostrzeżono bowiem, że trzy osoby zasiadające wspólnie w składzie sądu „stwarzają sobie nawzajem” zagrożenie epidemiologiczne. Z drugiej strony uznano, że nie ma znaczenia, czy w sprawie orzeka jeden czy trzech sędziów, i że nie ma obiektywnych oraz sprawdzalnych danych pozwalających na przyjęcie, iż wyrok wydany w składzie jednego sędziego jest mniej sprawiedliwy niż wydany w poszerzonym składzie, czy też że sprawa została mniej wnikliwie zbadana przez jednego sędziego niż trzech. Z tych samych powodów przyjęto, że przepisy zmieniające skład z wieloosobowego na jednoosobowy powinny dotyczyć również postępowań w toku, z zastrzeżeniem, iż sprawa pozostanie w referacie sędziego referenta, który stanie się przewodniczącym. Podkreślono przy tym, że podjęcie ekstraordynaryjnych środków ma na celu nie tyle usprawnienie, co zagwarantowanie pracy sądów w ciężkim dla wszystkich okresie (uzasadnienie projektu Nowelizacji, Sejm IX kadencji, druk nr 899). Jak przyjęto w cytowanym postanowieniu tak określone cele są – z punktu widzenia wartości chronionych (w tym zdrowia) przez art. 31 i art. 68 Konstytucji – celami w pełni legitymowanymi (z zastrzeżeniem wymagania proporcjonalności) i korelują np. z ciążącym na pracodawcy obowiązkiem zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Za całkowicie jurydycznie wadliwe należy uznać twierdzenia M. (…) jakoby nieistotnym w spawie był fakt braku zarządzenia Prezesa Sądu Okręgowego o wyznaczeniu składu trzyosobowego do rozpoznania sprawy w czasie pandemii, czy też o rzekomym pierwszeństwie art. 385 § 5 k.p.c. przed przepisami regulującymi postępowanie cywilne w okresie Covid 19. Argumentacja w tym zakresie jest całkowicie gołosłowna. i nie może prowadzić do eliminacji zarzutu niewłaściwego składu sądu I instancji.
Analogicznie należy potraktować kierowaną ad personam argumentację strony powodowej, że sędziowie Sądu Najwyższego, którzy wydali uchwałę w sprawie o sygnaturze akt III CZP 157/22, nie zdali testu na niezależność i przestrzeganie zasady podległości Konstytucji RP jako najwyższemu prawu Rzeczypospolitej Polskiej, zaś sędziowie Sądu Okręgowego w Łodzi, którzy wydali zaskarżony w niniejszej sprawie wyrok i orzekli w 3 osobowym składzie kolegialnym, w zakresie tej proceduralnej kwestii, zdali test na niezależność i przestrzeganie zasady podległości Konstytucji RP jako najwyższemu prawu Rzeczypospolitej Polskiej.
Przedmiotem analizy przeprowadzonej przez Sąd Apelacyjny mogła być bowiem tylko odpowiedź na pytanie czy w postępowaniu grupowym przed sądem I instancji, po zastosowaniu przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, właściwy był skład jednoosobowy, a jeśli tak, to wyrok wydany przez trzech sędziów zawodowych, bez stosownego upoważnienia Prezesa Sądu, był wydany przez skład sądu sprzeczny z przepisami prawa. Przeprowadzona powyżej analiza potwierdza, że wejście w życie art. 15 zzs1 doprowadziło do zmiany składu sądu przewidzianego przez art. 3. ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Innymi słowy, gdyby Sąd I instancji ze szczególną wnikliwością analizował wprowadzaną nowelizację, to bądź sprawę dalej prowadziłby jednoosobowo sędzia referent, bądź ten wystąpiłaby do Prezesa Sądu Okręgowego o wydanie stosownego zarządzenia dotyczącego składu trzyosobowego. Tak się jednak nie stało, co jest niewątpliwe.
Faktycznie zatem uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2023 roku w sprawie III CZP 157/03 jednoznacznie potwierdza tę okoliczność. Samo brzmienie art. 15 zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu Covid – 19 ani jego cel nie wskazują, że zakres jego zastosowania powinien być ograniczony do postępowań, których całościowa regulacja znajduje się jedynie w Kodeksie postępowania cywilnego. Oznaczałoby to wykluczenie tych postępowań, które jedynie odsyłają do odpowiedniego lub bezpośredniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Sad Apelacyjny musi podkreślić, iż cytowana uchwała nie jest jedynym orzeczeniem Sądu Najwyższego dotyczącym wpływu ustawy covidowej na skład sądu. I tak w sprawie III CZP 32/23 uznano, że w okresie obowiązywania art. 15 zzs1 w sprawach rozwodowych w pierwszej instancji wyłącznie właściwym był jednoosobowy skład sądu, a rozpoznanie takiej sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników prowadziło do nieważność postępowania przewidzianej w art. 379 pkt 4 k.p.c. (skład sądu sprzeczny z przepisami prawa).
Konkludując należy przyjąć, iż art. 15 zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu Covid – 19 miał zastosowanie także do postępowania grupowego uregulowanego ustawą o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepis ten – zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r., o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1860) – został uchylony i przestał obowiązywać z dniem 28 września 2023 roku, a to oznacza, że została przywrócona reguła wynikająca z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku.
Uwzględniając powyższe rozważania, w ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie wystąpiła sytuacja powodująca nieważność postępowania przed Sądem pierwszej instancji datująca się od chwili wydania w niewłaściwym składzie (trzyosobowym) w dniu 28 września 2021 roku postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania (k. 14442), a stan ten trwał do wydania zaskarżonego wyroku, co skutkowało koniecznością jego uchylenia, zniesienia postępowania w tym zakresie i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Wskazać trzeba, iż zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Wymaga podkreślenia, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji strony nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, których występowanie sąd ten oceniać musi badać także z urzędu. Natomiast wiążącymi dla sądu drugiej instancji są zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, które zostały wyartykułowane w apelacji. Przy tym w granicach zaskarżenia Sąd ten zawsze bierze pod uwagę z urzędu nieważność postępowania (uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Powyższe oznacza, że przed przystąpieniem do oceny trafności zaskarżonego wyroku przez pryzmat zarzutów podniesionych w apelacji oraz obowiązujących przepisów prawa materialnego za każdym razem sąd odwoławczy jest zobligowany w pierwszej kolejności z urzędu zbadać, czy w sprawie miały miejsce takie okoliczności, których zaistnienie musiało skutkować przyjęciem, że zachodzą przesłanki określone w art. 379 k.p.c., a świadczące o nieważności postępowania.
Podejmując szczegółową analizę tej okoliczności Sąd Apelacyjny doszedł wniosku, iż faktycznie zaistniała w rozpoznawanej sprawie podstawa do stwierdzenia nieważności określona dyspozycją art. 379 pkt 4 k.p.c., co z kolei na mocy art. 386 § 2 k.p.c. musiało bezwzględnie skutkować wydaniem przez Sąd drugiej instancji orzeczenia o charakterze kasatoryjnym, bez potrzeby wnikania w meritum zaskarżonego wyroku. Z uwagi na stwierdzoną nieważność postępowania przed Sądem Okręgowym bezprzedmiotowym stawało się więc tym samym dokonywanie oceny zasadności ogółu zarzutów podniesionych w apelacji powoda. Zaistniała w sprawie nieważność postępowania przesądzała bowiem samoistnie o kierunku rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego, stąd rozpoznanie sprawy w tym postępowaniu drugoinstancyjnym należało ograniczyć do analizy tego jedynie zagadnienia. Wobec dostrzeżenia tego problemu rozprawa apelacyjna na podstawie art. 220 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. ograniczona została więc do zagadnienia nieważności postępowania.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego Nie może budzić wątpliwości, że instytucja nieważności postępowania ustanowiona została nie tyle w interesie stron, albowiem przestrzeganie podstawowych rygorów ma wydźwięk ogólny, co służy zarówno interesom stron, jak i interesowi wymiaru sprawiedliwości (uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, opubl. OSNC Nr 12/2008 poz.133). Za oczywistość należy uznać to, że proces cywilny, ażby mógł wywołać zamierzony skutek, powinien być przeprowadzony zgodnie z prawem. Muszą zatem zachodzić w konkretnym przypadku różnego rodzaju warunki czy wymagania określone przez prawo, zwane przesłankami procesowymi. Przesłanki te dzieli się na względne i bezwzględne. Szczególne znaczenie spełniają przesłanki bezwzględne, które muszą być spełnione w każdym przypadku, aby akt procesu cywilnego mógł być dokonany zgodnie z wymaganiami wyrażonymi przez prawo procesowe. Do tych przesłanek należy właściwy skład sądu orzekającego.
W rozpoznawanej sprawie na mocy art. 386 § 2 k.p.c. niezbędnym było częściowe zniesienie postępowania, poczynając od dnia 28 września 2021 roku, gdyż od tego momentu datowała się stwierdzona nieważność, z jednoczesnym przekazaniem sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. To bowiem w dniu 28 września 2021 roku działając w składzie trzech sędziów zawodowych Sąd Okręgowy w Łodzi, wbrew obowiązującej od dnia 3 lipca 2021 roku regulacji, zawartej w znowelizowanym art. 15 zzs1 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku, wydał postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania i dalej w tym składzie prowadził proces do chwili wydania wyroku z dnia 9 lutego 2022 roku.
Z uwagi na treść cytowanego przepisu, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego pozostawały okoliczności wynikające z dokonanych przez Sąd I instancji, a kontestowanych w apelacji, ustaleń faktycznych. Ustalenia takie jako dokonane w warunkach nieważności postępowania pozbawione są znaczenia, ponieważ wada, jaką zostało dotknięte, wyłącza możliwość podejmowania jakichkolwiek rozważań w oparciu o jego wyniki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2010 r., I CSK 272/09, Lex nr 583724; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 26 marca 2015 r., III AUA 967/14, Lex nr 1667614). Z tych względów Sąd Apelacyjny zaniechał merytorycznej oceny wyroku Sądu Okręgowego, który zaskarżyła apelacją strona powodowa. Bezspornie jednak przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji bezwzględnie musi odnieść się do treści prawomocnego wyroku w sprawie II C 1693/10 wydanego przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 3 lipca 2013 roku w innym postępowaniu grupowym pomiędzy M. (…) w W. jako reprezentantem grupy, a (…) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. na mocy którego została ustalona odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanego Banku za nienależyte wykonanie umów kredytowych o treści analogicznej jak umowy będące podstawą roszczeń członów grupy w niniejszej sprawie. Z nieznanych przyczyn odpis powyższego orzeczenia z uzasadnieniem, o którym wiedziały obie strony sporu, został załączony do akt sprawy dopiero na żądanie Sądu Apelacyjnego obecnie rozpoznającego sprawę w dniu 5 maja 2003 roku, a zatem już po wydaniu zaskarżonego wyroku z dnia 9 lutego 2022 roku (pismo k. 15865; odpis wyroku z dnia 3 lipca 2013 roku w sprawie II C 1693/10 k. 15866-15894).
Jak już wskazano wcześniej, postępowanie grupowe to kumulacja roszczeń wielu poszkodowanych podmiotów oraz wspólne występowanie przeciwko sprawcy szkód, co czynione jest w tym celu by nie było konieczne indywidualne występowanie na drogę sądową. W pierwszej kolejności zatem winny zostać określone jednorodne roszczenia poszkodowanych, wyznaczony reprezentant grupy i wniesiony przez niego pozew. Kolejnym, drugim, etapem dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym są bez wątpienia czynności prowadzące do ustalenia ostatecznego składu grupy, co następuje w trybie art. 17 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Zasadnicze znaczenie ma więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego (jednorodnego) zachowania sprawcy. W postanowieniu co do składu grupy sąd rozstrzyga o przyznaniu lub odmowie przyznania statusu członka grupy osobom, które złożyły reprezentantowi grupy oświadczenie o przystąpieniu do grupy czy to przed złożeniem pozwu, czy to w następstwie publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. W toku postępowania co do składu grupy sąd co do zasady nie zajmuje się ponownie oceną posiadania statusu członka grupy przez osoby, które przystąpiły do grupy już na etapie wytaczania powództwa, gdyż przynależność tych osób do grupy sąd już stwierdził w postanowieniu o dopuszczeniu postępowania grupowego. W sentencji postanowienia co do składu grupy sąd powinien wymienić zatem wszystkie osoby, którym przyznał status członka grupy i nie powinno pozostawiać jakichkolwiek wątpliwości co do ostatecznego jej składu.
Jak ustalił Sąd Apelacyjny takie postanowienie w niniejszej sprawie zostało wydane przez Sąd I instancji w dniu 13 marca 2018 roku, a ostatecznie uprawomocniło się po rozpoznaniu przez Sąd Apelacyjny wniesionych zażaleń (k. 13831).
Podkreślić należy, iż na postanowienie Sądu Okręgowego w przedmiocie składu grupy z mocy art. 17 ust. 2 ustawy o postępowaniu grupowym przysługuje zażalenie. Legitymacja do zaskarżenia postanowienia w przedmiocie ustalenia składu grupy przysługuje wyłącznie powodowi oraz pozwanemu. Poszczególni członkowie grupy lub osoby, którym odmówiono takiego statusu, nie mają prawa do zaskarżenia postanowienia sądu. Mogą jedynie zwrócić się z wnioskiem do reprezentanta grupy o zaskarżenie wadliwego w ich ocenie orzeczenia. Sąd Apelacyjny musi podkreślić, iż postanowienie sądu w przedmiocie składu grupy ma konstytutywny charakter i wywiera skutek ex tunc, czyli potwierdza przynależność tych osób do grupy od chwili przedstawienia sądowi przez reprezentanta oświadczeń tych osób o przystąpieniu do grupy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 października 2013 r., I ACa 386/13, Lex nr 1378643). Członkowi grupy w postępowaniu grupowym przysługują jedynie takie uprawnienia, które wyraźnie wynikają (mają swoje podstawy) z ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Wszystkie inne czynności, a zatem uprawnienie do działania w postępowaniu i podejmowanie w nim określonych czynności, należą wyłącznie do reprezentanta grupy. Należy jednoznacznie wskazać wskazać, że członek grupy nie może wstąpić do procesu, jego status bowiem nie zmienia się w postępowaniu grupowym i postępowaniu realizowanym na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku nie posiada on pozycji strony w znaczeniu procesowym. Członek grupy od momentu wyrażenia zgody na osobę reprezentanta grupy zgadza się na reprezentowanie przez określoną osobę. Mamy w tym przypadku do czynienia z subrogacją procesową, która powstała w drodze wyrażenia woli (oświadczeń woli) członków grupy. Zgodnie z art. 17 ust. 3 przywołanej ustawy oświadczenie członka grupy o wystąpieniu z grupy złożone po uprawomocnieniu się postanowienia co do składu grupy jest bezskuteczne. Osoba, która w wyniku prawomocnego postanowienia sądu została uznana za członka grupy, nie może zmienić sposobu dochodzenia przysługującego jej roszczenia na proces indywidualny. Intencją ustawodawcy było zapewnienie stabilizacji przedmiotowej i podmiotowej postępowania grupowego na etapie merytorycznego rozpoznania sporu. Z drugiej strony za całkowicie nielojalne w odniesieniu do pozostałych członków grupy należałoby uznawać zachowanie członka grupy indywidualnie układającego się ze stroną pozwaną. Obiektywnie rzecz biorąc takie zachowanie winno obciążać członka grupy dodatkowymi kosztami, karami itp. W istocie, tak jak w rozpoznawanej, ofensywa ugodowa pozwanego Banku prowadzi do rozbicia jedności grupy reprezentowanej przez M. (…) w W.. Dziwić zatem muszą składane w toku niniejszego procesu prze obie strony oraz samych członków grupy wnioski o wyłączenie ze składu grupy oznaczonych osób, oświadczenia o zrzeczeniu się roszczeń, czy też wystąpieniu z grupy. Jak już wskazano wystąpienia z postępowania grupowego przez osoby, które zostały już umieszczone przez reprezentanta w wykazie osób, a wykaz został przedstawiony sądowi, to mogą one wystąpić z grupy, ale do czasu wydania przez sąd postanowienia ustalającego skład osobowy grupy. Na tym etapie, czyli po przedstawieniu sądowi przez reprezentanta wykazu osób, oświadczenie o wystąpieniu z grupy należy kierować nie do reprezentanta, ale do sądu. Zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy po wydaniu postanowienia o ustaleniu składu grupy oświadczenie o wystąpieniu jest już bezskuteczne.
W tym stanie normatywnym, dziwić musi stanowisko pełnomocnika M. (…) w W., który z jednej strony stwierdza (k. 15799v.): „Zgodnie z art. 17 ust 3 Ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oświadczenie członka grupy o wystąpieniu z niej, po uprawomocnieniu się postanowienia co do jej składu – jest bezskuteczne. A zatem złożone przez Pozwanego 92 oświadczenia członków grupy o zrzeczeniu się przez nich roszczeń dochodzonych na ich rzecz przez Powoda w sprawie niniejszej, nie uzasadniają wyłączenia tych osób z grupy na zasadzie wydania postanowienia o zmianie prawomocnego postanowienia co do składu grupy.
Taki postanowienie o zmianie składu grupy byłoby bowiem wprost sprzeczne z powyższym przepisem”, a dalej podnosi, że: „Prawidłowym rozstrzygnięciem jakie winno zapaść co do wskazanych 92 członków grupy, jest umorzenie co do nich postępowania grupowego, na podstawie art. 355 § 1 zdanie drugie k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 Ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Z uwagi na bowiem na skuteczne, zrzeczenie się przez te osoby roszczeń – dochodzonych na ich rzecz przez Reprezentanta Grupy – wydanie wyroku w stosunku do tych osób stało się zbędne.” Trudno jednak uzasadnić umorzenie postępowania procesowego wobec podmiotów, które nie są stronami postępowania i którym nie przysługuje jakikolwiek środek zaskarżenia na prawomocne ustalenie składu grupy. Zauważyć także należy, że w istocie ustalenie składu grupy i jej uzupełnianie co do istoty zostało powierzone w postępowaniu grupowym Sądowi Okręgowemu, jako Sądowi I instancji, a to oznacza ze to jedynie ten Sąd jest władny do potencjalnego wszczynania postępowania lub odmowy wszczęcia postępowania, co do prawomocnie ustalonego składu grupy, rozliczenia potencjalnych kosztów wywołanych udziałem takiego członka grupy w postępowaniu. Co więcej w rozpoznawanej sprawie należy pamiętać, że co do części pierwotnie dochodzonych roszczeń zapadał już prawomocny wyrok, to jest wyrok z dnia 19 października 2018 roku (k. 13676) i to ten wyrok obejmował pełną listę członków grupy członków grupy ustaloną w trybie art. 17 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Później bowiem, w okresie, w którym postępowanie grupowe zostało zniesione obecnie wydanym wyrokiem z dnia 29 stycznia 2024 roku były wydawane orzeczenia o zmianach w składzie członków grupy, co teraz należy pominąć. Z tych względów obecnie wydany przez Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrok z dnia 29 stycznia 2024 roku wyrok powiela pierwotny skład grupy przytoczony w wyroku z dnia 19 października 2018 roku bez jakichkolwiek zamian, a jedynie każdemu z członków grupy nadaje numer porządkowy, co ma jedynie wymiar techniczny i pozwala na łatwe umiejscowienie członka grupy.
W wypadku zatem uznania przez Sąd Okręgowy, że przedstawiona powyżej procedura wykreślania członka grupy byłaby dopuszczalna i zaskarżalna, to bezspornie, ewentualne rozpoznanie wniosku w tym przedmiocie wprost przez Sąd Apelacyjny pozbawiałoby żądającego wykreślenia członka grupy jednej instancji sądowej, co naruszałoby prawa takiej osoby. Z tych też względów decyzję w przedmiocie wykreślenia z listy członków grupy Sąd II instancji pozostawił Sądowi Okręgowemu, który wobec stwierdzonej nieważności postępowania będzie ponownie rozpoznawał sprawę.
Kończąc rozważania dotyczące członków grupy, przywołać należy pogląd wyrażony w piśmiennictwie, iż ograniczenie prawa do wystąpienia z grupy przez wprowadzenie ograniczenia czasowego do podjęcia takiej decyzji może zostać uznane za sprzeczne z konstytucyjnym prawem do sądu (Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. Komentarze Becka, s. 351). Pogląd ten jest trudny do zaakceptowania skoro postępowanie grupowe ma w istocie prowadzić nie angażowania członków grupy jako stron sporu, do oszczędzania kosztów przez członków grupy, jakich wymagałby indywidualny proces, kumulacji roszczeń wpływającej na stanowisko strony pozwanej będącej często sprawcą szkody, wywierania medialnego nacisku przez członków grupy na pozwanego, ujednolicenia żądań i podstaw odpowiedzialności przeciwnika procesowego. Wydaje się, że pogląd ten nie jest zasadny. Idąc bowiem tym tokiem rozumowania, należałoby także przyjąć, że w ogóle ustawa o postępowaniu grupowym narusza konstytucyjne prawo do sądu członków grupy w rozumieniu prawa do podejmowania w tym procesie czynności procesowych. Członkowie grupy, na rzecz której proces się toczy, zostali pozbawieni prawa do sądu w rozumieniu prawa do dokonywania czynności procesowych. Przykładem jest chociażby wymowny brak legitymacji dla członków grupy do zaskarżenia wyroku przesądzającego o ich roszczeniach. Pozbawienie członków grupy za ich zgodą prawa do sądu w rozumieniu prawa do dokonywania czynności procesowych, a w tym prawa do zaskarżenia wyroku przesądzającego o roszczeniach objętych postępowaniem grupowym to jest specyfika postępowania grupowego. Gdyby bowiem przyznać członkom grupy szerokie uprawnienia procesowe – w tym uprawnienie do występowania z grupy w każdym czasie procesu – analogiczne do uprawnień stron w klasycznych sprawach cywilnych, to takiej regulacji nie należałoby w ogóle wprowadzać do systemu prawa. Szerokie uprawnienia członków grupy uniemożliwiałyby bowiem w ogóle prowadzenie takich spraw, a postępowanie grupowe byłoby po prostu pewnym rodzajem współuczestnictwa procesowego.