Postanowienie nie jest prawomocne.
Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Rafał Cieszyński
Sędziowie: SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk
SSO Sławomir Urbaniak
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 9 września 2019 r. we Wrocławiu sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. (reprezentant grupy) przeciwko (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie,
postanawia:
rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.
Pozwem z 9 czerwca 2017 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., jako reprezentant grupy wniósł o ustalenie, że pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio: Bank (…) S.A. z siedzibą we W.), ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za stosowanie w umowach kredytu zawieranych z członkami grupy postanowień niedozwolonych dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursy waluty obcej ((…)) ustalanego jednostronnie przez bank, a w konsekwencji, że bank ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za pobieranie od nich rat spłaty kredytów w zawyżonej wysokości, to jest w wyższej wysokości, niż gdyby bank obliczał wysokość zadłużenia oraz rat spłaty kredytu bez zastosowania postanowień niedozwolonych dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursu kupna waluty obcej ((…)) ustalanego jednostronnie przez bank. Wraz z pozwem został złożony wniosek o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.
W zakresie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, powód wskazał, iż zostały ziszczone wszystkie wymagane przesłanki. Powód wyjaśnił, iż roszczenie o ustalenie odpowiedzialności w przypadku wszystkich członków grupy dochodzone jest w ramach dochodzenia roszczenia pieniężnego o zwrot nienależytego świadczenia. Wszyscy członkowie grupy występują zatem z takim samym roszczeniem procesowym, co oznacza, że przesłanka jednorodzajowości dochodzonych roszczeń jest ziszczona. W ocenie powoda została również spełniona przesłanka liczebności grupy, albowiem na etapie składania pozwu grupa liczy 598 osób. Powód podniósł również, że wywiedzione roszczenie oparte jest również na takiej samej podstawie faktycznej. W odniesieniu do członków grupy, którzy są członkami jednej umowy kredytowej, podstawa ich żądań jest ponadto ta sama. Każdy z członków grupy zawarł z bankiem umowę kredytową według takiego samego wzorca, a ponadto w stosunku do każdego z nich bank miał zastosować przejęte ze wzorca niedozwolone postanowienia dotyczące waloryzacji, co w konsekwencji skutkowało pobieraniem zawyżonych świadczeń na poczet spłaty kredytu. Reprezentant grupy wskazał również, że żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego, zostało oparte na następujących, takich samych okolicznościach faktycznych:
W dalszej kolejności powód wywodził, że podstawowym elementem łączącym wszystkie roszczenia objęte pozwem jest ten sam kredytodawca. Złożony pozew obejmuje wyłączenie umowy zawierane z (…) Bank S.A., który został następnie przejęty przez Bank (…) S.A. (aktualnie: (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W.). Nadto, wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytowe z bankiem w celu uzyskania środków na zaspokojenie swych potrzeb mieszkaniowych, a w przypadku jednej umowy kredytu w celu spłaty wcześniejszych zobowiązań niezwiązanych z działalnością gospodarczą.
Powód podniósł, że każdy z członków grupy zawarł z pozwanym bankiem taką samą umowę kredytową, przy czym niektórzy członkowie grupy są stronami jednej umowy kredytowej. Modelowym wzorcem umowy, według którego są oceniane, jest zakwalifikowanie konkretnej umowy na potrzeby niniejszego pozwu jest „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…), który to wzorzec został wykorzystany bezpośrednio w odniesieniu do zdecydowanej większości członków grupy. Przedmiotowe umowy kredytowe były zawierane z wykorzystaniem wzorców umów przygotowanych w całości przez bank. W szczególności, w umowach kredytowych zawarto postanowienia określające zasady waloryzacji walutowej kwoty, którą kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić na rzecz banku w wykonaniu obowiązku zwrotu kredytu udzielonego w pieniądzu polskim, a także waloryzacji wysokości rat spłaty oraz odsetek od zaciągniętego kredytu. Dla wszystkich umów kredytowych wysokość kursu (…), według którego dokonywana była waloryzacja, określona była w Tabeli kursów sporządzanej przez bank. Treść wskazanych postanowień umownych nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień z żadnym z członków grupy. Nadto, stosowanie walutowych klauzul waloryzacyjnych odnosiło się również do tych płatności na rzecz banku, które dokonywane były bezpośrednio w walucie obcej. Tym samym, w ocenie powoda warunek takiej samej podstawy faktycznej dochodzonych pozwem grupowym roszczeń został spełniony.
W odpowiedzi na pozew z 19 kwietnia 2018 r. pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o wydanie postanowienia o odmowie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i o odrzuceniu pozwu w całości. Jako żądanie ewentualne w tym zakresie, wniósł o wydanie postanowienia o odmowie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i odrzuceniu pozwu w części.
Uzasadniając żądanie stwierdzenia odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i odrzuceniu pozwu pozwany wskazał, że roszczenia członków grupy nie mają jednakowej podstawy faktycznej. W ocenie pozwanego przesłanka ta nie została spełniona, albowiem podstawy faktyczne roszczeń poszczególnych członków grupy różnią się między sobą następującymi, istotnymi okolicznościami:
W piśmie przygotowawczym z 5 października 2018 r., będącym repliką na odpowiedź na pozew, powód – reprezentant grupy, podtrzymał dotychczasowe twierdzenia i wnioski, w tym wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jednocześnie powód wniósł o oddalenie wniosków pozwanego, zmierzających do odrzucenia pozwu lub odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, w tym oddalenie wniosku o rozstrzygnięcie o dopuszczalności postępowania grupowego na rozprawie. W treści pisma wyjaśnił, że wbrew twierdzeniom pozwanego, członkowie grupy zawarli przedmiotowe umowy kredytu jako konsumenci, bez związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wynika to z celu umowy kredytu wskazanego każdorazowo w umowie kredytu, który związany był z nabyciem nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe kredytobiorców bądź spłatą wcześniejszych zobowiązań związanych z nabyciem takiej nieruchomości. Kilku członków grupy zawarło zaś umowy kredytu konsolidacyjnego, celem finansowania spłaty innego kredytu mieszkaniowego. Nadto, załączone do pozwu oświadczenia o przystąpieniu do grupy, zawierają oświadczenie o zawarciu umowy kredytu bez bezpośredniego związku z prowadzoną przez kredytobiorców działalnością gospodarczą lub zawodową. Dołączone przez pozwanego w tym zakresie wydruki z (…) w istocie mogą nie dotyczyć członków grupy, a jedynie przypadkowych osób trzecich o zbieżnych danych. W przypadku zaś prowadzenia działalności gospodarczej w miejscu stałego zamieszkania, było to jedynie dodatkową funkcją nieruchomości nabytej dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.
W odniesieniu do wskazania przez pozwanego rzekomego faktu negocjowania kursu (…) przez niektórych członków grupy, powód wyjaśnił, iż poza pojedynczą wcześniejszą spłatą części kredytu odnośnie aneksu do umowy kredytowej numer (…) z 5 sierpnia 2013 r. żadna z umów kredytowych nie zawiera postanowienia dotyczącego negocjowania kursu kupna (…). Nadto, wyjaśnił, że spłata przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w (…), nie powodowała braku jednolitej podstawy faktycznej. Również zawarcie aneksów precyzujących sposób ustalania tabeli kursów w Banku nie konwalidował dotychczasowych klauzul waloryzacyjnych i nie wpływał na ocenę spornych postanowień kursowych.
W piśmie przygotowawczym z 1 kwietnia 2019 r. pozwany wskazał ponownie, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Pozwany bank wyjaśnił, że treść roszczenia powoda jest bardzo szeroka, albowiem domaga się on wobec wszystkich członków grupy zasądzenia roszczenia o takiej samej treści, pomijając istotne okoliczności faktyczne, takie jak spłata rat kredytu bezpośrednio w (…), negocjowanie kursu wymiany (…) przy wypłacie kredytu oraz zawarcie aneksów zmieniających walutę zobowiązania lub treść umowy w zakresie tabeli banku. W ocenie pozwanego, grupa jest zbyt zróżnicowana, aby mogło się toczyć w stosunku do niej postępowanie grupowe.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Powód Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., działający na rzecz uprawionych członków grupy (aktualnie 893 osoby), we wniesionym powództwie (oraz w jego rozszerzeniu) domagał się ustalenia, że pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W., ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za stosowanie w umowach kredytu zawieranych z członkami grupy postanowień niedozwolonych, dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursu waluty obcej, który był ustalany jednostronnie przez pozwany bank, a w konsekwencji, że pozwany ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za pobieranie od nich rat spłaty kredytów w zawyżonej wysokości.
Tryb rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym unormowany został w treści ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z późn. zm., dalej: „u.d.p.g.”). Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g. sąd rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały zaś w art. 1 i 2 u.d.p.g.
W ocenie Sądu, powództwo złożone w niniejszej sprawie przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W., jako reprezentanta grupy, spełnia wszystkie wyżej wskazane wymogi.
Bezspornie M. R. pełni funkcję Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. (zaświadczenie z 22 maja 2017 r. na k. 95). Rzecznik jako reprezentant grupy przedłożył również oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy (oświadczenie zawarte w pozwie na k. 4). Ponadto, do pozwu zostały złożone oświadczenia każdego z członków o przystąpieniu do grupy (oświadczenia zawarte w tomie III na k. 401-600, tomie IV na k. 601-800, tomie V na k. 801-1000, tomie VI na k. 1000-1200, tomie VII na k. 1201-1400, tomie VIII na k. 1401-1600, tomie XIX na k. 1601-1800, tomie X na k. 1801-2000, tomie XI na k. 2001-2200, tomie XII na k. 2201-2400, tomie XIII na k. 2401-2600, tomie XIV na k. 2601-2800, tomie XV na k. 2801-3000, tomie XVI na k. 3001-3200, tomie XVII na k. 3201-3400, tomie XVIII na k. 3401-3600, tomie XIX na k. 3601-3800, tomie XX na k. 3801-4000, tomie XXI na k. 4001-4200, tomie XXII na k. 4201-4400, tomie XXIII na k. 4401-4600, tomie XXIV na k. 4601-4800, tomie XXV na k. 4801-5000, tomie XXVI na k. 5001-5200, tomie XXVII na k. 5201-5400, tomie XXVIII na k. 5401-5600, tomie XXIX na k. 5601-5800, tomie XXX na k. 5801-6000, tomie XXXI na k. 6001-6200, tomie XXXII na k. 6201-6400, tomie XXXIII na k. 6401-6603, tomie XXXIV na k. 6604-6797, tomie XXXV na k. 6798-7007, tomie XXXVI na k. 7008-7205, tomie XXXVII na k. 7206-7399, tomie XXXVIII na k. 7400-7603, tomie XXXIX na k. 7605-7796, tomie XL na k. 7797-7998, tomie XLI na k. 7999-8207, tomie XLII na k. 8208-8399, tomie XLIII na k. 8400-8602, tomie XLIV na k. 8603-8804 oraz tomie XLV na k. 8805-8999), jak również umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem wraz z załącznikiem (umowa o zastępstwo procesowe z 1 lutego 2017 r. na k. 97-100). Grupa jest zatem reprezentowana zgodnie z art. 4 u.d.p.g., zaś sam pozew spełnia warunki formalne określone w art. 6 u.d.p.g., albowiem poza ogólnymi warunkami przewidzianymi dla pism procesowych oraz dla pozwu, zawiera wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., to jest okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym oraz zawiera oświadczenie powoda – Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy. Powód stosownie do art. 6 ust. 1 lit. a u.d.p.g., wskazał również, iż wyrok ustający odpowiedzialność ma służyć dochodzeniu przez członków grupy roszczeń pieniężnych o zasądzenie od banku na rzecz każdego z członków kwoty pieniężnej tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Nadto, do pozwu zostały dołączone oświadczenia wszystkich członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, która określa sposób wynagrodzenia pełnomocnika (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.).
W pierwszej kolejności, dokonując certyfikacji postępowania grupowego, Sąd potwierdza spełnienie wszystkich zwykłych – czyli mających zastosowanie w każdym postępowaniu cywilnym – przesłanek procesowych, a więc przynależności sprawy do drogi sądowej, jurysdykcji krajowej sądów polskich, zdolności sądowej stron, zdolności procesowej stron, jak również należytego zastępstwa procesowego strony nie posiadającej zdolności procesowej (por. art. 6 ust. 1 in principio u.d.p.g.). Sąd jednocześnie potwierdza, iż na gruncie niniejszej sprawy nie zaistniała żadna z przesłanek negatywnych – powaga rzeczy osądzonej, zawisłość sporu, istnienie zapisu na sąd polubowny, czy też immunitet sądowy.
Badanie dopuszczalności postępowania grupowego następuje również na podstawie przesłanek, opisanych w art. 1 i 2 u.d.p.g. Należą do nich: liczebność grupy – co najmniej dziesięć osób; jednorodzajowość roszczeń; podobieństwo podstawy faktycznej; rodzaj spraw – sprawy o roszczenia o ochronę konsumenta, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych oraz przesłanka specyficzna dla dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne – ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka grupy. Przy czym postępowanie to może być prowadzone w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych, o czym stanowi art. 1 ust. 2 u.d.p.g.
W ocenie Sądu, wniesione powództwo spełnia wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, albowiem przedmiotem żądania w każdym przypadku jest roszczenie tego samego rodzaju, to jest ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku, w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest więc to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Ta sama forma dochodzonego roszczenia, jakim jest ustalenie odpowiedzialności, została zatem spełniona. Odnosząc się zaś do pojęcia „jednorodzajowości roszczeń”, wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z 14 maja 2013 r. (sygn. akt I ACz 464/13, Legalis) stwierdził, iż dochodzone roszczenia „muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju”. Za roszczenia jednego rodzaju niewątpliwie uznać można roszczenia pieniężne. Roszczenia niepieniężne będą zaś jednorodzajowe tylko wówczas, gdy odnoszą się do żądanego sposobu działania (zachowana) pozwanego, to jest gdy wszyscy członkowie grupy żądają określonego działania lub zaniechania (tego samego rodzaju) ze strony pozwanego. Powództwo wytoczone przez reprezentanta grupy, a więc roszczenie o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, dochodzone jest w ramach dochodzenia roszczenia pieniężnego o zwrot nienależytego świadczenia. W analizowanej sprawie wszyscy członkowie grupy występują z takim samym roszczeniem procesowym.
Odnosząc się do istnienia drugiej ze szczególnych przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wskazanej w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., określającą minimalną liczebność grupy w liczbie 10 osób, bezspornie grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż na etapie składania pozwu składała się z 598 osób. Przesłanka ta musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu jak i na etapie rozstrzygania przez Sąd o dopuszczalności postępowania grupowego. Co więcej, w piśmie przygotowawczym powoda z 30 listopada 2017 r. (k. 6119, tom XXXI), powództwo zostało rozszerzone wobec przystąpienia nowych uprawionych, to jest w stosunku do 208 osób. Nadto, również w piśmie powoda z 6 lutego 2018 r. (k. 8132, tom XLI) nastąpiło ponowne rozszerzenie powództwa wobec przystąpienia kolejnych uprawionych do grupy, w liczbie 98 osób.
Trzecią przesłanką podmiotową konieczną do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W orzecznictwie wskazuje się niekiedy (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 maja 2013 r., I ACz 464/13, Legalis), iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Pomimo, iż mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, to niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. W postanowieniu z 25 października 2016 r. (sygn. akt I ACz 1703/16, niepubl.) Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sąd ten uznał, iż wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. O „tej samej” podstawie faktycznej można zatem mówić w wypadku istnienia jednego wielostronnego stosunku prawnego, zaś o „takiej samej” – w wypadku wielu stosunków prawnych. Nie ulega wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie można rozważać jedynie „taką samą” podstawę faktyczną.
Analizując przedłożone przez powoda dokumenty oraz twierdzenia pozwu, jak również stanowisko pozwanego i przedstawione przez niego dokumenty, w ocenie Sądu istnieje jednolita podstawa faktyczna. W pierwszej kolejności, zważyć należy, iż każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym jest pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. Oznacza to, że po stronie pozwanego istnieje tożsamość w zakresie wszystkich zawartych umów. W dalszej kolejności wskazać należy, iż przedmiotowe umowy kredytowe zostały zawarte przez członków grupy, w celu uzyskania środków na zaspokojenie swych potrzeb mieszkaniowych, a w przypadku niektórych spłatę wcześniejszych zobowiązań, również związaną z celami mieszkaniowymi. Wzorzec znakomitej większości z nich stanowiła „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…)”. W przedmiotowych umowach zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym, wyraźnie wskazano, iż zostają udzielone na ściśle określony cel, to jest cel mieszkaniowy, co oznacza, że nie mogą być zakwalifikowane jako czynności prawne pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. Pozwany w niniejszej sprawie naprowadzał bowiem, iż umowy te miały zostać zawarte przez niektórych członków grupy w związku z prowadzeniem przez nich działalności gospodarczej. W ocenie Sądu brak jest podstaw do takiego uznania. Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 221 k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2000 r., sygn. akt I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690). Już sam cel przeznaczenia kredytu na zakup lokalu mieszkalnego, jego remontu czy zakupu wyposażenia eliminuje status kredytobiorcy jako przedsiębiorcy. Pozwany chcąc wykazać status przedsiębiorcy poszczególnych kredytobiorców, dołączył wydruki z bazy Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zawierające dane i informacje o osobach, których personalia pozostawały zbieżne z danymi członków grupy. Rzecz jasna, nie oznacza to, iż członkowie grupy do których odnosiły się wydruki z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nie byli jednocześnie kredytobiorcami. Jednakże, z załączonej dokumentacji w postaci umów kredytowych nie wynika, iż wykonana przez niektórych członków grupy działalność gospodarcza pozostawała w związku z zawarciem umów kredytowych. Dołączone przez pozwanego w tym zakresie wydruki w istocie mogą również nie dotyczyć członków grupy niniejszej sprawy, lecz osób trzecich o zbieżnych danych osobowych. Zatem nawet jeśli osoba zawierająca umowę kredytową w celach mieszkaniowych, prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, nie zmienia to jej statusu w niniejszej sprawie, albowiem czynność w postaci zawarcia umowy kredytu pozostawała bez bezpośredniego związku z tą działalnością. Tym samym, w ocenie Sądu, brak jest podstaw do podważania statusu konsumentów członków grupy.
Uzasadniając przesłankę warunkującą rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, powód – reprezentant grupy wywodził, że każdy z członków grupy zawarł z pozwanym bankiem taką samą umowę kredytową, przy czym niektórzy członkowie grupy są stronami jednej umowy kredytowej. Jak już powyżej wskazano, modelowym wzorcem umowy, według którego są oceniane, jest zakwalifikowanie konkretnej umowy na potrzeby niniejszego pozwu jest „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…)”, który to wzorzec został wykorzystany bezpośrednio w odniesieniu do zdecydowanej większości członków grupy. Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotowe umowy kredytowe były zawierane z wykorzystaniem wzorców umów przygotowanych w całości przez pozwany bank. W szczególności, w umowach kredytowych zawierano postanowienia określające zasady waloryzacji walutowej kwoty, którą kredytobiorca zobowiązany był zwrócić na rzecz banku w wykonaniu obowiązku zwrotu kredytu udzielonego w pieniądzu polskim, a także waloryzacji wysokości rat spłaty oraz odsetek od zaciągniętego kredytu. Dla wszystkich umów kredytowych wysokość kursu (…), według którego dokonywana była waloryzacja, określona była w Tabeli kursów sporządzanej przez bank. Treść wskazanych postanowień umownych nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień z żadnym z członków grupy. Nadto, stosowanie klauzul waloryzacyjnych odnosiło się również do tych płatności na rzecz banku, które dokonywane były bezpośrednio w walucie obcej.
Zważyć należy, iż każda z zawartych przez członków grupy umów kredytowych przewidywała udzielenie kredytu w złotych polskich i w takiej walucie kredyt został wypłacony. Udzielone kredyty były natomiast indeksowane kursem (…). We wskazanych umowach, spłata kredytu następowała w ratach kapitałowo-odsetkowych, zaś kwota poszczególnych rat spłaty kredytu była określona w (…) i przeliczna na złote w oparciu o kurs (…) ustalony przez pozwany bank w Tabeli kursowej i spłacana w złotych. Istotą kredytu indeksowanego – z którym mamy do czynienia na gruncie niniejszej sprawy – jest bowiem to, że strony umówiły się, że kwota kapitału kredytu wyrażona początkowo w walucie polskiej zostanie, w drodze indeksacji, przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. Tym samym, twierdzenie pozwanego jakoby żadna z umów nie przewidywała udzielenia kredytu w złotych polskich, albowiem wszyscy członkowie grupy zawarli umowy o kredyt indeksowany do (…), jest błędna albowiem waluta (…) służyła do przeliczenia kwoty udzielonego kredytu, który w istocie został wypłacony w złotych polskich oraz spłacany był w złotych polskich, zaś waluta (…) służyła do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytowych.
Również fakt spłaty przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w (…), w ocenie Sądu, nie powodował braku istnienia jednolitej podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia. Wyjaśnić należy, iż po 26 sierpnia 2011 r., czyli po dacie wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 165 poz. 984), która – w odniesieniu do wcześniej zawieranych umów o kredytu denominowany lub indeksowany do waluty innej niż polska i w zakresie części tego kredytu pozostałego do spłacenia – przewidywała możliwość spłaty bezpośrednio w walucie, do której waloryzowany jest kredyt. Zaznaczyć przy tym trzeba, że wejście w życie powyżej wskazanej ustawy „antyspreadowej”, nie wyłączało możliwości badania umowy pod kątem zawartych w niej niedopuszczalnych klauzul. Ustawa „antyspreadowa” nie wprowadziła bowiem żadnych zapisów, które z mocy prawa wchodziłyby do treści umów kredytowych denominowanych lub indeksowanych do walut obcych zamiast dotychczasowych postanowień tych umów. Ustawa ta przewidziała jedynie możliwość bezpłatnej zmiany umowy oraz spłatę takich kredytów bezpośrednio w walucie obcej. Oznacza to, że ustawodawca nie wyłączył dopuszczalności badania wcześniej zawartych umów kredytowych pod kątem ewentualnej abuzywności ich postanowień, którą w toku postępowania ocenić należy oczywiście z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, w tym działań i zaniechań obu stron tych umów. Powyższa nowelizacja ustawy – Prawa Bankowego oraz niektórych innych ustaw, dała zatem konsumentowi prawo, a nie obowiązek spłaty rat w walucie obcej. Co jednak ważniejsze, uprawnienie to nie wpływało na pozostałą treść umowy stron.
Odnosząc się zaś do faktu spłaty rat kredytu bezpośrednio w (…) przez niektórych członków grupy, fakt ten w ocenie Sądu wpływał na wysokość faktycznie spłacanych rat oraz wysokość ewentualnej nadpłaty w przypadku uznania zasadności powództwa. Wyjaśnić należy, iż zgodnie ze stosowanym mechanizmem waloryzacji, nawet przy spłacie rat w walucie obcej, to jest (…), wysokość jego raty była obliczana na podstawie zwaloryzowanego salda zadłużenia. Zauważyć należy, iż mimo zawarcia w aneksach postanowień dotyczących spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w (…), w aneksach znajdował się zapis dotyczący ustalenia wysokości obowiązującego w bank kursu kupna i sprzedaży dewiz z oparciu o kurs średni banku, który był publikowany w Tabeli kursów banku. Zauważyć również należy, iż w aneksach do umów kredytowych zawartych po 26 sierpnia 2011 r., przewidujących spłatę rat kapitałowo-odsetkowych w (…), zawierano zastrzeżenie, że w przypadku wystawienia przez bank ówczesnego bankowego tytułu egzekucyjnego, wszelkie wymagalne należności wyrażone w walucie innej niż złoty polski były przeliczane na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz dla (…) określonego w Tabeli kursów banku. Kredytobiorca w takiej sytuacji zobowiązany byłby do zapłaty wszelkich należności w walucie polskiej. Oznacza to zatem, że nawet w przypadku możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, kwestionowana klauzula waloryzacyjna w dalszym ciągu obowiązywała.
Okoliczność zawarcia aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, zmieniających rachunek bankowy do spłaty kredytu oraz uprawniających do spłat bezpośrednio w walucie franka szwajcarskiego, zdaniem Sądu, nie wpływała na brak jednolitej podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia, na co naprowadzał pozwany w odpowiedzi na pozew. Po pierwsze, wyjaśnić należy, iż ocenę, czy dane postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 3851 § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17, Opublikowano: OSNC2019/1/2). Stanowisko przedstawione w tej uchwale ma mocne uzasadnienie w art. 3852 k.c., jak też art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13 (z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej). Za wskazanym stanowiskiem przemawia również postulat efektywnej ochrony interesu konsumenta. W kontekście niniejszej sprawy, zawarcie przez strony umowy kredytowej aneksów, na które powoływał się pozwany, nie pozbawia Sądu możliwości badania abuzywności wzorców umownych, a tym samym nie powoduje braku jednolitej podstawy faktycznej. Wyjaśnić również należy, iż zawarcie przedmiotowych aneksów, precyzujących sposób ustalania kursu, było skutkiem wejścia w życie 26 sierpnia 2011 r. powyżej wskazanej już ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustawy, która – w odniesieniu do wcześniej zawieranych umów o kredyt denominowany do waluty innej niż polska i w zakresie części tego kredytu pozostałego do spłacenia – przewidziała obowiązek zawarcia w umowie szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Przedłożone przez pozwanego do odpowiedzi na pozew aneksy do umów kredytu zawieranych z członkami grupy, precyzujące sposób ustalania kursu waluty stosowanego przez pozwany Bank, zostały bowiem zawarte po 26 sierpnia 2011 r., a więc po wejściu w życie ustawy „antyspreadowej”.
W odniesieniu zaś do wskazania przez pozwanego rzekomego faktu negocjowania kursu (…) przez niektórych członków grupy, w ocenie Sądu, z dołączonych umów, aneksów do umów oraz innych dokumentów nie wynika, ażeby poza pojedynczą wcześniejszą spłatą części kredytu odnośnie aneksu do umowy kredytowej nr (…) z 5 sierpnia 2013 r., umowy kredytowe zawierały postanowienia dotyczące negocjowania kursu kupna (…). Wręcz przeciwnie, w zakresie kwestionowanej klauzuli przeliczeniowej, zarówno w aneksach jak i umowach, jednoznacznie wskazano, iż Tabela kursów służąca do przeliczenia, jest ustalana przez pozwany bank.
Tym samym, w odniesieniu do wskazanych i naprowadzanych przez pozwanego powyżej wskazanych różnic w podstawie faktycznej, odmienności niektórych warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, zgodzić się należy z pozwanym bankiem, iż występują elementy indywidualne roszczeń poszczególnych członków grupy, niemniej jednak to nie one decydują o spełnieniu przesłanki takiej samej podstawy faktycznej roszczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15, LEX numer 1646028). Zdaniem Sądu owe cechy indywidualne nie mają dla sprawy charakteru decydującego, albowiem istota podstawy faktycznej pozostaje taka sama. Dochodzone roszczenia nie zostały oparte na tej samej podstawie faktycznej, lecz na takiej samej, czyli jednakowej podstawie faktycznej.
Nawet okoliczność, że treść poszczególnych klauzul różni się od siebie, nie może być przesłanką podważającą możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Wskazać bowiem należy, że identyczność treści postanowień nie należy rozumieć jako dokładnie takie samo brzmienie językowe. Dla uznania, że „klauzula wpisana do rejestru i klauzula z nią porównywana są tożsame w treści, nie jest konieczna dokładna literalna identyczność tych postanowień. Rozbieżność użytych wyrażeń, zmiana szyku zdania czy zastosowanie synonimów nie eliminuje bowiem abuzywnego charakteru ocenianego postanowienia.” (por. E. Rutkowska, M. Sieradzka, Nieuczciwe praktyki rynkowe stosowane przez banki wobec kredytobiorców-konsumentów, cz. I. Teza nr 2, Pr. Bankowe 2008/2/43). Powód w niniejszym postępowaniu wskazał, że dochodzi roszczenia w postaci ustalenia odpowiedzialności wobec tego, że członkowie grupy zapłacili pozwanemu świadczenia nienależne, czego skutkiem było to, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się ich kosztem. Przyczyna zubożenia członków grupy wynikać ma z tego samego źródła – z zawartych z pozwanym umów oraz aneksów, w których miały się znaleźć niedozwolone postanowienia umowne.
Roszczenie wywiedzione przez powoda – reprezentanta grupy w stosunku do członków grupy dotyczy zatem tych samych produktów, to jest umów kredytowych waloryzowanych kursem franka szwajcarskiego ((…)). Występujące w stosunku do niektórych elementy indywidualne – takie jak zawarcie aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, czy też zmieniających rachunek bankowy do spłaty oraz spłata rat bezpośrednio w walucie obcej, same w sobie nie różnicowały ich na tyle, aby przesądzać o braku jednakowej podstawy faktycznej. Bezspornie bowiem umowy członków grupy nadal dotyczą tego samego produktu, zaś kwestionowany waloryzacyjny mechanizm obliczania stosowany przez bank – na podstawie którego ustalano saldo zadłużenia – co do zasady był taki sam.
W ocenie Sądu brak było również podstaw do częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do osób, które w ocenie pozwanego nie spełniały wymogu jednakowej podstawy faktycznej, chociażby z przyczyn o których mowa powyżej, to jest uznania jednolitej podstawy faktycznej. Nadto, Sąd nie podziela stanowiska prezentowanego przez pozwanego oraz we wskazanym przez niego orzecznictwie, że w przypadku braku jednolitości w grupie – zamiast odrzucić pozew w całości, należy odrzucić go w części, jeśli tylko pozostała grupa jest wystarczająco liczna (liczy minimum 10 osób). Po pierwsze, w ocenie Sądu pozbawienie możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, nawet w sytuacji uznania, że tylko niektóre osoby z grupy (ale w liczbie wystarczającej do rozpoznania sprawy) spełniają ustawowe przesłanki, godziłoby w cel postępowania grupowego. Dochodzone roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda, reprezentanta grupy – nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać. Co więcej, częściowe odrzucenie pozwu (polegające na stwierdzeniu niedopuszczalności roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy) istotnie zbliża się przedmiotowo do postanowienia co do składu grupy, wydawanego na zakończenie drugiej fazy postępowania grupowego, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. W praktyce oznacza to więc, iż sąd – częściowo odrzucając pozew, to jest stwierdzając niedopuszczalność roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy – faktycznie nie dopuszcza do dalszego postępowania wybranych członków grupy, a więc nie uwzględnia ich w składzie grupy (por. M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Komentarz, Warszawa: wydawnictwo: C.H.Beck, 2019, s. 217). Po wtóre zaś, częściowe odrzucenie pozwu nie jest wprost przewidziane przez żaden przepis postępowania cywilnego. Judykatura wypracowała częściowe odrzucenie pozwu w oparciu o przepis art. 199 k.p.c., przewidujący odrzucenie pozwu. Dyspozycja art. 24 ust. 1 u.d.p.g. stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego – z wyłączeniem wskazanych w nim przepisów. Wśród przepisów wyłączonych od odpowiedniego stosowania nie ma art. 199 k.p.c. Odrzucenie pozwu jest wprawdzie uregulowane przez art. 10 u.d.p.g., lecz zdaniem Sądu, nie jest to uregulowanie kompletne. Tym nie mniej, wobec stwierdzenia jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, minimalnej liczebności grupy, podobieństwa podstawy faktycznej oraz rodzaju sprawy, w ocenie Sądu zostały spełnione przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wobec wszystkich członków grupy.
Na koniec warto podkreślić, iż na obecnym etapie postępowania zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, a więc okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Słuszność przyjętej konstatacji potwierdza pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt VI ACz 1639/13), że na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.
Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził, że wszystkie warunki rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł, jak w sentencji postanowienia.
Zamieszczone na stronie orzeczenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostało udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Tekst orzeczenia został przetworzony przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.
Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.