Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy w składzie:
Przewodniczący: Maria Zgiet – Zawadzka (spr.)
Sędziowie: SSO Jan Wawrowski, SSO Katarzyna Bartosiewicz
po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa: (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko: (…) Towarzystwu (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie,
postanawia:
rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.
Powód (…) Spółka z o.o. w W., w imieniu grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, wniósł w dniu 5 września 2011 roku pozew w postępowaniu grupowym przeciwko (…) Towarzystwu (…) S.A. w W. o zapłatę kwoty 13.051.860,00 zł z tytułu odszkodowania. W uzasadnieniu powód oświadczył, że działa w charakterze reprezentanta grupy pośredników ubezpieczeniowych, którzy ponieśli szkodę wskutek rozpowszechniania przez pozwaną reklam naruszających art. 3, art. 16 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Powódka wskazała, iż członkami grupy są:
w ramach podgrupy A: (…);
w ramach podgrupy B: (…);
w ramach podgrupy C: (…);
w ramach podgrupy D: (…);
w ramach podgrupy E: (…);
w ramach podgrupy F: (…).
Ponadto powód podniósł, iż wszyscy członkowie grupy ponieśli szkodę na skutek prowadzonej przez (…) kampanii reklamowej. Kampania reklamowa została zakazana, jednakże jej wcześniejsza emisja miała bez wątpienia wpływ na odbiorców, albowiem doprowadziła do zmniejszenia zainteresowania klientów zawieraniem umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów ubezpieczeniowych, czego bezpośrednim skutkiem była utrata zysków przez członków grupy. Powód zwrócił również uwagę na fakt, iż szeroko zakrojona i agresywna kampania reklamowa (…), która była prowadzona w 2008 roku wpłynęła zdecydowanie negatywnie na wizerunek agentów ubezpieczeniowych. Prowadzona przez wiele miesięcy nakładem 10 mln zł kampania reklamowa w prasie i telewizji zdołała podciąć zaufanie klientów, jakim agenci ubezpieczeniowi cieszyli się przed jej rozpoczęciem. Wskazane powyżej okoliczności doprowadziły do rezygnacji wielu dotychczasowych klientów z dalszego korzystania z usług ubezpieczeniowych, a także miały znaczny wpływ na trudności w pozyskiwaniu nowych klientów. Konsekwencją niechęci korzystania z usług agentów ubezpieczeniowych, wywołaną reklamami (…), było powstanie szkody po stronie agentów ubezpieczeniowych w postaci zmniejszenia dochodów oraz utraty spodziewanych zysków. Powód wskazał, że wpływ kampanii reklamowej (…) na zachowania konsumenckie został zbadany i przedstawiony w raporcie sporządzonym przez (…)/ (…). Z raportu wynika, iż 5,7% ogółu osób posiadających ubezpieczenie, pod wpływem reklam (…) podjęło decyzję o rezygnacji z ubezpieczenia lub o zmianie ubezpieczenia działającego w modelu direkt. Z kolei rezygnacja 5,7% klientów z zawierania umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów spowodowała proporcjonalne zmniejszenie otrzymywanej przez agenta prowizji.
W odpowiedzi na pozew Pozwany wniósł o odrzucenie pozwu. Pozwany wskazał, iż roszczenia których dochodzi powódka, w istocie są roszczeniami o ochronę dóbr osobistych. Ponadto pozwany zarzucił, że roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie powołał się na zapis art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Ponieważ powód dochodzi roszczeń deliktowych – więc jednakowe dla członków grupy winne być okoliczności dotyczące: zdarzenia, z którego wywodzona jest odpowiedzialność odszkodowawcza, szkody jaką mieliby ponieść członkowie grupy wskutek opisanego zdarzenia, związku przyczynowego pomiędzy opisanym zdarzeniem, a wskazaną szkodą. Zdaniem pozwanego powódka nie wykazała tożsamości faktycznej członków grupy w zakresie poniesionej szkody, tj. nie wykazała, iż w okresie od kwietnia 2008 do grudnia 2010 roku 5,7 % klientów zrezygnowało z usług każdego członka grupy z osobna. W ocenie pozwanego informacje zawarte w deklaracjach PIT lub CIT nie potwierdzają ani rezygnacji klientów z usług pośredników ubezpieczeniowych, ani utraty ich przychodów. Ponadto wobec faktu prowadzenia przez poszczególnych członków grupy zróżnicowanej działalności gospodarczej, przychód wskazany w deklaracjach podatkowych nie pochodzi wyłącznie z pośrednictwa ubezpieczeniowego. Pozwany zarzucił, iż przyjęty przez powódkę sposób ustalania rozmiarów szkody dyskwalifikuje niniejszy pozew w postępowaniu grupowym. Dodatkowo pozwany wskazał, iż kilku członków grupy nie mogło być dotkniętych skutkami spornych reklam, albowiem 9 z nich nie miało statusu agenta ubezpieczeniowego, 4 z nich nie oferowało ubezpieczeń komunikacyjnych, lub ubezpieczenia te nie stanowiły ich podstawowego asortymentu, 4 z nich swoją ofertę pośrednictwa ubezpieczeniowego kierowało przede wszystkim do przedsiębiorców, a nie konsumentów.
Reasumując pozwany wskazał, iż roszczenia członków grupy nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Zdaniem pozwanego sformułowanie „wspólne okoliczności sprawy” ma oznaczać element podstawy faktycznej roszczenia członków grupy.
Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Na skutek zażaleń obu stron Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 18 lutego 2014 r. uchylił zaskarżone orzeczenie.
Postanowieniem z dnia 27 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił ponownie pozew, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Na skutek zażaleń obu stron postawieniem z dnia 31 marca 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie.
Sąd zważył co następuje:
Jak wynika z treści art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010r. Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
W sytuacji gdy przedmiotem sporu są roszczenia pieniężne u.d.p.g. dopuszcza możliwość ich dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie wtedy, gdy dla każdego z powodów zostały one ujednolicone na podstawie wspólnych okoliczności sprawy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.). Wskazać należy, iż to ujednolicenie może się dokonać w podgrupach liczących nie mniej niż dwie osoby. Decydując się więc na prowadzenie sporu w postępowaniu grupowym część z powodów musi się liczyć z niemożnością dochodzenia swoich roszczeń w pełnej wysokości, gdy roszczenia innych powodów są mniejsze. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego sprowadza się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (w ramach podgrupy).
Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 2 u.d.p.g. – na potrzeby ujednolicenia roszczeń – przyjmuje się, że może się ono dokonać, jeżeli za ujednoliceniem przemawiają wspólne okoliczności sprawy. Wskazać ponadto należy, iż podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem zbiorowym.
Oceny istnienia przedmiotowej i podmiotowej więzi dokonuje sąd. Istnienie więzi podmiotowej i przedmiotowej pozwala osobom z grupy wspólnie dochodzić roszczenia w postępowaniu grupowym.
W sytuacji, gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze podgrupy. Przyjmuje się bowiem, że osoby wchodzące w skład podgrupy to te, których roszczenia zostały ujednolicone z uwagi na występujące zróżnicowanie, np. charakter poniesionych przez nie szkód w tym samym zdarzeniu jest inny (por. Małgorzata Sieradzka, komentarz do art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Oficyna 2010). Wymóg ujednolicenia roszczeń pieniężnych jest podyktowany dążeniem do usprawnia postępowania grupowego. Zabieg ujednolicenia roszczeń zatem nie może być dokonany w sposób dowolny, musi uwzględniać wspólne okoliczności sprawy.
Reasumując stwierdzić należy, iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna – sensu stricto, lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne – przesłanka sensu largo. Wskazać należy, iż mogą istnieć minimalne różnice pomiędzy indywidualnym postawami dochodzonych roszczeń, jednakże jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 r. w sprawie I ACz 464/13 niezbędne jest aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
Zgodnie z powyższym żądanie zgłoszone przez reprezentanta grupy, musi być typowe dla całej grupy która reprezentuje jak ma to miejsce w sprawie niniejszej.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej stwierdzić należy reprezentant grupy przedłożył oświadczenia o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy, a nadto załączył do pozwu oświadczenia każdego z członków o przystąpieniu do grupy.
Zdaniem Sądu nie ulega żadnej wątpliwości, iż grupa na rzecz której działa reprezentant spełnia wymogi wskazane w ustawie dotyczące liczebności grupy, albowiem składa się z 35 członków podzielonych na podgrupy.
Wszystkie podmioty objęte pozwem wystąpiły do sądu z tym samym roszczeniem zasądzenia określonej w pozwie kwoty pieniężnej z tytułu odszkodowania od pozwanego.
Wskazać należy, iż pozew wniesiony w dniu 9 maja 2011 r. oparty jest na twierdzeniu, że wskutek prowadzenia przez pozwanego w 2008 roku kampanii reklamowej członkowie grupy ponieśli szkodę. Emitowane reklamy, których emisja została zakazana miały na odbiorców taki wpływ, że doprowadziły do znacznego zmniejszenia zainteresowania potencjalnych klientów zawieraniem umów ubezpieczeniowych z pośrednictwem agentów.
Wobec powyższego nastąpiła utrata zysków agentów oraz zmniejszenie oczekiwanych dochodów. W ocenie Sądu tak zakreślona podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia umożliwia dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Zdaniem Sądu powodowie trafnie wywodzą, iż na skutek prowadzonej przez pozwanego kampanii reklamowej utracili potencjalnych klientów, a takie postępowanie pozwanego stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Powyższa okoliczność została potwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie sygn. akt XVI GC 554/08 oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie sygn. akt I ACa 677/10. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, iż został spełniony przez powoda wymóg ujednolicenia podstawy faktycznej roszczenia.
W ocenie Sądu powód sprostał również wymogom ujednolicenia wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy. Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał na zmniejszenie potencjalnych dochodów powodów o 5,7% (raport badań przeprowadzonych przez instytut badawczy (…)/ (…)) na K. emisji reklam (…).
W ocenie Sądu materiał dowody zgromadzony w sprawie niniejszej pozwala na stwierdzenie, iż okoliczności faktyczne wskazane jako podstawa żądania pozwu są identyczne dla wszystkich członków grupy, której źródłem jest popełnienie przez pozwanego czynu nieuczciwej konkurencji stypizowanego w art. 18 ust. 1 pkt. Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Reasumując podkreślić należy, iż na obecnym etapie postępowania okoliczności faktyczne przytoczone przez powoda uzasadniają przyjęcie, iż dochodzone przeciwko pozwanej roszczenie ma charakter jednorodzajowy i jest oparte na takiej samej podstawie faktycznej co uzasadnia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w myśl przepisów art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g..
Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że zachodzą przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g..