Postanowienie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z 20 marca 2019 r., I ACz 43/19.
Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Monika Dominiak
Sędziowie: SSO Katarzyna Bojańczyk, SSR (del.) Joanna Szekowska-Krym
po rozpoznaniu w dniu 20 września 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. – reprezentanta grupy przeciwko (…) Towarzystwo (…) S.A. (…) Group z siedzibą w W. o ustalenie
postanawia:
Postanowieniem z 13 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Postanowienie to zostało następnie utrzymane w mocy orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 lutego 2016 r. W związku z przedstawieniem przez pełnomocnika reprezentanta grupy wykazu osób w trybie art. 12 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010, Nr 7, poz. 44 ze zm. – dalej: „u.d.p.g.”) (k. 1755-1781) pozwany (…) Towarzystwo (…) S.A. (…) Gruop z siedzibą w W. wniósł zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach. Strona pozwana podniosła, że osoby wskazane w lit. C pkt 1-20 pisma z dnia 29 października 2017 r. rozwiązały umowy z pozwanym i w związku z tym nie spełniają wymogów określonych w postanowieniu sądu z dnia 15 września 2016 r. oraz w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania. Natomiast osoby wskazane w lit. D pkt 1-34 ww. pisma zawarły inne umowy niż podane w ww. postanowieniu i ogłoszeniu. Z kolei osoby wskazane w lit. E pkt 1-6 tego pisma wywodzą swoje roszczenie z kilku polis i tylko niektóre z nich mogą być rozpoznane w niniejszym postępowaniu. Podał, że osoby wskazane w lit. F pkt 1-104 pisma nie złożyły oświadczeń o przystąpieniu do grupy w terminie zakreślonym w ogłoszeniu. Osoby wymienione w lit. G pkt 1-36 pisma złożyły oświadczenia o wystąpieniu z grupy, zaś osoby wskazane w lit. H pkt 1-27 pisma zawarły z pozwanym aneksy do umów, co oznacza, że treść tych umów nie odpowiada treści umów wskazanych w ogłoszeniu. Z tych względów zdaniem pozwanego Sąd powinien odmówić przyznania tym osobom statusu członka grupy (k. 12140-12164).
W odpowiedzi na zarzuty powód zgłosił wystąpienie z grupy osób wymienionych w pkt I ppkt 1-19 pisma z dnia 3 listopada 2017 r. oraz wyłączył ze składu grupy A. W. (2) z uwagi na jej śmierć oraz A. H. z uwagi na rozwiązanie tej umowy przez pozwaną. Zdaniem powoda bezprzedmiotowy jest wniosek o odmowę przyznania statusu członka grupy w zakresie punktu G, gdyż osoby te członkami grupy nie są wobec zgłoszenia wystąpienia z grupy. Podał, że osoby wymienione w lit. C nie są już członkami grupy. Zdaniem powoda niezasadne są zarzuty odnoszące się do osób wskazanych w lit. D i F pisma pozwanego, gdyż o tym czy roszczenia członków są oparte na jednakowej podstawie faktycznej decyduje treść konkretnych postanowień OWU wskazanych i opisanych przez powoda w pozwie, a nie ich nazwy czy numery. Podniósł, że członkiem grupy jest konkretny podmiot, a nie osoba w odniesieniu do umowy x lub y.
W ocenie powoda, wszystkie osoby wymienione w lit. F pisma pozwanego, zachowały termin wskazany w ogłoszeniu.
W tym zakresie podniósł, że zarzuty te są bezprzedmiotowe w stosunku do osób które wystąpiły z grupy (M. J., I. S., M. G.). Podał, że 18 osób wymienionych na stronie 21 w tezie 51 pisma z dnia 3 listopada 2017 r. (k. 29056) złożyło oświadczenia o przystąpieniu do grupy do dnia 24 grudnia 2016 r. Wskazał, że 16 członków grupy (k. 28057-29058) przesłało reprezentantowi grupy wiadomości e-mail zawierające skan oświadczenia o przystąpieniu do grupy do dnia 24 grudnia 2016 r., a następnie uzupełniło brak poprzez doręczenie oryginału oświadczenia. Ponadto powód otrzymał drogą mailową zgłoszenia o przystąpieniu do grupy do dnia 24 grudnia 2016 r. od 66 osób wymienionych w piśmie (k. 29061-29061). Z kolei G. G. wyraził swoją wolę o przystąpieniu do grupy drogą telefoniczną. Podniósł zarzut sprzeczności wniosku zawartego w lit. F pisma pozwanego z dobrymi obyczajami i zasadami współżycia społecznego. Podał, że 16 osób (k. 29067) wymienionych w lit. H uchyliło się od skutków prawnych aneksów zawartych pod wpływem błędów, zaś 11 osób złożyło oświadczenia o wystąpieniu z grupy. Wskazała, że ww. osoby działały w mylnym przekonaniu, że podpisanie aneksu nie będzie miało wpływu na uczestnictwo jako członka grupy w pozwie grupowym, zaś niepodpisanie aneksu niezwłocznie po jego otrzymaniu spowoduje utratę możliwości zmiany postanowień umownych na korzystniejsze. Podał, że część osób (k. 29069) wskazanych w lit. I pisma pozwanego, wystąpiła z grupy, natomiast osoby oznaczone punktami 1-32 (k. 29069-29070) w dacie zawarcia umów nie były wpisane do CEIDG (k. 29036-29079).
Sąd ustalił i zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 12 u.d.p.g. w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien:
1) określić swe żądanie,
2) wskazać okoliczności uzasadniające żądanie,
3) wskazać okoliczności uzasadniające przynależność do grupy,
4) przedstawić dowody.
Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu.
Powód przedstawił tutejszemu Sądowi wykaz wszystkich osób, które przystąpiły do grupy, dołączając złożone przez nich oświadczenia oraz przedstawione dowody.
Zgodnie z art. 17 ust. 1. u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co krótszego niż miesiąc do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.
W realiach niniejszej sprawy pozwany podniósł szereg zarzutów odnośnie do członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w grupie.
W pierwszej kolejności należy rozważyć kwestię orzeczenia co do osób, które złożyły oświadczenie o wystąpieniu z grupy. Zdaniem Sądu w stosunku do takich osób należy wydać orzeczenie o charterze negatywnym, a zatem o odmowie przyznania tym osobom statusu członka grupy, skoro znaleźli się oni pierwotnie w wykazie przedstawionym przez powoda. Nieobjęcie orzeczeniem tych osób oznaczałoby bowiem brak substratu zaskarżenia w części odnoszącej się do tych osób. Podobnie należy potraktować oświadczenie reprezentanta grupy o wyłączeniu ze składu grupy A. W. (2) z uwagi na jej śmierć oraz A. H. z powodu rozwiązania przez nią umowy. Z tych względów Sąd odmówił przyznania statusu członka grupy następującym osobom: 1. K. M. (3), 2. K. W., 3. B. K. (4), 4. M. K. (7), 5. K. T. (2), 6. M. K. (8), 7. W. J., 8. D. D. (1), 9. R. K. (2), 10. U. W., 11. M. P. (4), 12. K. M. (4), 13. P. L. (2), 14. A. D. (3), 15. M. F. (3), 16. A. W. (1), 17. M. C. (2), 18. M. Z. (4), 19. K. T. (3), 20. R. M. (2), 21. A. R. (4), 22. P. C. (2), 23. J. W. (3), 24. M. S. (6), 25. P. S. (4), 26. M. B. (5), 27. O. R., 28. R. G. (2), 29. K. G., 30. M. L., 31. A. Ł., 32. P. P. (3), 33. A. R. (5), 34. J. W. (4), 35. M. J. (4), 36. M. K. (9), 37. R. S. (5), 38. B. S. (2), 39. P. M. (2), 40. G. M., 41. M. B. (6), 42. R. S. (6), 43. J. P. (2), 44. M. W. (7), 45. A. P. (2), 46. T. G. (2), 47. D. D. (2), 48. P. S. (5), 49. S. D., 50. P. G. (3), 51. S. S. (3), 52. M. Z. (5), 53. I. S. (2), 54. M. G. (7), 55. J. P. (3), 56. A. W. (2), 57. A. H. Powyższe implikuje niezasadność zarzutu wskazanego w lit. C pisma pozwanego z dnia 29 sierpnia 2017 r.
Odnosząc się do zarzutów skierowanych w stosunku do osób wymienionych w lit. D i E ww. pisma, zdaniem Sądu zarzuty te okazały się niezasadne. Wyżej wymienione osoby swoje roszczenie opierają na takiej samej podstawie faktycznej, tj. spornej klauzuli umownej, określającej zasady pobierania opłat wykupu. Okoliczność, że żądanie pozwu odnosi się do postanowień zaczerpniętych z 17 formalnie niezależnych wzorców, nie ma znaczenia, gdyż zasadniczą okolicznością determinującą dopuszczalność postępowania grupowego jest deklarowana przez powoda identyczność mechanizmu wprowadzonego przez wszystkie te wzorce. Wzorce umów, które zawarły osoby wymienione w lit. D i E pisma procesowego pozwanego zawierają tożsame mechanizmy określające zasady pobierania opłat wykupu.
Podstawa faktyczna powództwa w niniejszej sprawie, opiera się na twierdzeniu, że wszyscy członkowie grupy zawarli jako konsumenci z pozwaną umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w oparciu o opracowane przez nią wzorce umowne, na czas określony (od 15 do 30 lat), a członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Co zaś istotne – do każdej z umów zostało włączone zaczerpnięte z wzorca postanowienie umowne przewidujące prawo pozwanej do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (albo 7) latach polisowych, opłaty za wykup, których wysokość była uzależniona i liczona na podstawie ustalonego stosunku procentowego oraz wartości polis. Obowiązek zapłaty tej opłaty powstawał natomiast, gdy rozwiązano umowę przed upływem 10 lat od jej zawarcia z innego powodu niż śmierć. W szczególności inna techniczna redakcja postanowień dotyczących opłat wykupu nie determinuje odmienności podstaw faktycznych roszczeń osób wskazanych przez pozwanego. Wprawdzie zawodowy pełnomocnik pozwanego w piśmie z dnia 23 stycznia 2018 r. (k. 29278-29279) przytoczył treść klauzuli umownej kwestionowanej w pozwie oraz treść klauzuli umownej dotyczącej osoby zgłaszającej się na członka grupy, jednakże w żadnym zakresie nie wyjaśnił na czym miałyby polegać różnice w mechanizmie tych klauzul, poza ich odmienną redakcją. Sąd zaś takich różnic się nie dopatrzył.
Należy również podkreślić, że okoliczność, że osoba, która oprócz umowy stanowiącej źródło roszczenia w postępowaniu grupowym, zawarła z pozwanym jeszcze inne umowy, z których nie wynika roszczenie oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, nie implikuje odmowy przyznania takiej osobie statusu członka grupy.
Sąd orzeka bowiem jedynie o roszczeniu opartym na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej w odniesieniu do konkretnej osoby. Z tych względów brak podstaw do odmowy przyznania statusu członka grupy osobom wymienionym w lit. E.
W tym miejscu wskazać należy, że treść postanowienia w przedmiocie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego nie determinuje ani nie ogranicza podstawy faktycznej, na której oparte są roszczenia poszczególnych członków grupy. O tym jakie roszczenia zostaną rozpoznane w postępowaniu grupowym decyduje bowiem Sąd w postanowieniu w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. „Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego ma na celu poinformowanie o postępowaniu możliwie szerokiego kręgu osób potencjalnie spełniających kryteria przynależności do grupy i dostarczenie tym osobom podstawowych informacji o przedmiocie sprawy, tak by umożliwić im podjęcie świadomej decyzji o ewentualnym przystąpieniu do postępowania” (T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, Legalis).
Ogłoszenie ma zatem charakter informacyjny, a wskazanie w nim skonkretyzowanych wzorców umów miało na celu ułatwienie identyfikacji umów przez potencjalnych członków grupy.
Kolejno rozważyć należy zarzuty dotyczące osób wymienionych w lit. H pisma pozwanego. Pozwany wskazywał, że powód nie wykazał by ww. osoby złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy w terminie do dnia 24 grudnia 2016 r. Zdaniem Sądu wystarczające do wykazania, że osoby złożyły oświadczenia w terminie było załączenie kopii stron dziennika korespondencji ( (…)- (…)), w którym zapisano daty złożenia oświadczeń przez 18 osób zamierzających wstąpić do grupy. Taki dowód w ocenie Sądu należy uznać za miarodajny, zwłaszcza w odniesieniu do osób, które złożyły korespondencję osobiście. Pozwany natomiast nie przedstawił dowodów przeciwnych. W ocenie Sądu niemiarodajne w tym zakresie byłyby zeznania poszczególnych osób. Wysoce nieprawdopodobne byłoby bowiem uznanie, że po prawie 2 latach osoby te pamiętałyby, w którym dokładnie dniu złożyły czy zaadresowały korespondencję do pełnomocnika reprezentanta. Mając na uwadze powyższe, brak podstaw by odmówić przyznania statusu członka grupy osobom wypisanym w dzienniku korespondencji, z którego wynika, że oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały wniesione przez 1. M. B. (3), 2. J. B., 3. I. B., 4. M. B. (4), 5. K. D. (2), 6. A. D. (2), 7. M. K. (6), 8. P. Ł., 9. M. M. (4), 10.R. N., 11. K. P. (1), 12.W. P. (2), 13. G. S. (2), 14. R. S. (3), 15. A. T., 16. I. W., 17. R. W. (2), 18. A. Z. (3) – do dnia 24 grudnia 2016 r. Zarzut ten jest również z oczywistych względów bezzasadny w stosunku do osób które wystąpiły z grupy tj. M. J., I S. i M. G.
W ocenie Sądu oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożyli również w terminie 1. K. B. (3), 2. K. C., 3. P. D. (2), 4. A. G. (3), 5. P. G. (1), 6. P. G. (2), 7. J. J. (2), 8. D. K. (4), 9. P. K. (3), 10. P. K. (5), 11. D. N. (2), 12. J. P. (1), 13. W. R. (2), 14. A. S. (5), 15. W. W., 16. H. W. Osoby te przesłały do pełnomocnika reprezentanta drogą mailową skany pisemnych oświadczeń o przystąpieniu do grupy (k. 29116-29131) w terminie do dnia 24 grudnia 2016 r. Następnie osoby przysłały oryginały oświadczeń do pełnomocnika reprezentanta grupy.
Sąd podziela zapatrywanie wyrażone w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 września 2016 r. (I Acz 16663/16), który wskazał, że „charakter samego oświadczenia o przystąpieniu do grupy, jak i terminu do złożenia tego oświadczenia, a w konsekwencji, także możliwości zastosowania do niego art. 165 k.p.c., są w doktrynie sporne.
Część przedstawicieli doktryny opowiada się za procesowym charakterem oświadczenia o przystąpieniu do grupy, a tym samym za traktowaniem terminu do złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy jako terminu procesowego (tak K. Piasecki (red.), Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, Legalis), inni uznają, że oświadczenie to ma charakter materialnoprawny, a tym samym, że termin do jego złożenia jest materialnoprawny (tak Paweł Pietkiewicz, Monika Rejdak, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2011, Lex; Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, Legalis). Inni jeszcze wskazują na dwoisty – materialnoprawny i procesowy charakter czynności polegającej na złożeniu oświadczenia o przystąpieniu do grupy.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można tracić z pola widzenia, że na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oświadczenie o przystąpieniu do grupy jest działaniem podejmowanym w celu dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Składający oświadczenie ma więc zamiar wywołania nie tyle skutku materialnoprawnego, co określonego skutku procesowego, z tym że skutek ten następuje dopiero z chwilą przedstawienia sądowi wykazu osób, które przystąpiły do grupy (art. 12 zd. 2 u.d.p.g.), i to pod warunkiem, że reprezentant zdecyduje się umieścić w tym wykazie osobę składającą oświadczenie. Zatem nawet jeśli oświadczenie to jest w pewnym sensie oświadczeniem materialnoprawnym, to bezwzględne stosowanie do niego przepisów o składaniu oświadczenia woli, nie wydaje się trafne. W wypowiedziach doktryny nie ma sporu co do tego, że braki oświadczeń o przystąpieniu do grupy mogą być uzupełnione na wezwanie reprezentanta. Zatem należy dopuścić możliwość uzupełnienia braku podpisu pod oświadczeniami W. S. oraz E. S. W niniejszej sprawie zostało to uczynione przed złożeniem do sądu wykazu przystępujących członków grupy, bowiem reprezentant grupy w terminie otrzymał drogą mailową skany pisemnych oświadczeń o przystąpieniu do grupy i zapoznał się z ich treścią, a następnie oryginały tych oświadczeń.”.
Zdaniem Sądu osoby wymienione na stronach 26-27 pisma procesowego powoda z dnia 3 listopada 2017 r. w punktach 1-66 (k. 29061-29062) złożyły oświadczenie o przystąpieniu do grupy w terminie do dnia 24 grudnia 2016 r. Analiza treści korespondencji mailowej wskazuje, że osoby te wyraziły oświadczenia woli o przystąpieniu do grupy.
Sąd dokonał wykładni złożonych w wiadomości e-mail oświadczeń woli o przystąpieniu, w świetle dyrektyw wynikających z art. 65 § 1 k.c.
Pełną i właściwą treść oświadczenia woli ujętego w formie pisemnej ustala się przyjmując za podstawę wykładni przede wszystkim tekst dokumentu, a podstawowe znaczenie przypada językowym regułom znaczeniowym.
Wykładnia taka powinna uwzględniać całość wypowiedzi pisemnej, w tym dołączone do maili załączniki, a przede wszystkim uzupełnienie dokumentacji poprzez złożenie poprawnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy na piśmie. W korespondencji mailowej sprzed dnia 24 grudnia 2016 r. osoby te wyraziły swoją wolę o przystąpieniu do grupy wprost lub w sposób dorozumiany poprzez: prośbę „rozpatrzenia możliwości udziału w pozwie grupowym” (M. A. – k. 29133), zgłoszenie chęci przystąpienia do pozwu zbiorowego (W. B. – k. 29134, P. J. (3) – k. 29158, M. M. (7) – k. 29168, M. M. (6) – k. 29169, M. N. (2) – k. 29170) przesłanie dokumentacji „w celu przystąpienia do pozwu zbiorowego” (T. B. – k. 29135, M. O. (3) – k. 29171), pytanie o informację dotyczącą niezbędnych dokumentów (A. C. (2) – k. 29136), zgłoszenie uczestnictwa w pozwie zbiorowym (J. C. (6) – k. 29137, A. S. (3) – k. 29178), wskazanie zainteresowania przystąpieniem do pozwu (J. C. (4) – k. 29138, P. K. (4) – k. 29152, J. Ł. (2) – k. 29164, T. P. – k. 29172, E. P. (2) – k. 29173, L. W. – k. 29191, I. Z. – k. 29194), wyrażenie chęci przystąpienia do pozwu zbiorowego (J. C. (5) – k. 29139, E. S. – k. 29140), przesłanie skanów dokumentów (R. D. (2) – k. 29141, M. J. (3) – k. 29157, J. K. (3) – k. 29163, B. Z. (1) – k. 29195), próbę o przygotowanie umowy w celu przystąpienia do pozwu zbiorowego (G. D. (3) – k. 29142), prośbę o przesłanie umowy (E. D. – k. 29143), wypełnienie formularza zgłoszeniowego (J. D. – k. 29144, M. G. (5) – k. 29150, A. G. (4) – k. 29151. M. G. (6) – k. 29152, M. H. – k. 29153, W. M. (2) – k. 29166, T. M. (3) – k. 29167, S. P. – k. 29175, A. G. (5) – k. 29177, B. T. – k. 29186, T. W. – k. 29187, R. W. (1) – k. 29188, D. W. – k. 29189, J. W. (2) – k. 29190, B. Z. (2) – k. 29196), przesłanie dokumentów (P. D. (3) – k. 29145, J. J. (1) – k. 29155, A. S. (4) – k. 29180, T. S. – k. 29183, M. Ż. (2) – k. 29197), prośbę o pomoc w rozwiązaniu polisy (T. D. – k. 29146), wyrażanie chęci uczestniczenia w pozwie grupowym (R. G. (3) – k. 29147, M. Z. (3) – k. 29193), przesłanie dokumentacji i prośba o pomoc w rozwiązaniu umowy (R. G. – k. 29148), przesłanie dokumentów celem przystąpienia do pozwu zbiorowego (R. G. (1) – k. 29149), podanie informacji o polisie (M. J. (2) – k. 29154), wskazanie zainteresowania przystąpienia do pozwu oraz przysłanie dokumentów (P. J. (2) – k. 29156, M. K. (5) – k. 29159-29160, J. K. (4) – k. 29161), zgłoszenie chęci przystąpienia do pozwu zbiorowego oraz przesłanie dokumentacji (R. M. (1) – k. 29165, S. Z. – k. 29192), prośbę o pomoc w związku z polisą i przesłanie skanów dokumentów (K. P. (2) – k. 29174), zdecydowanie się na przystąpienie do pozwu o ustalenie (W. S. – k. 29176), przesłanie dokumentów i wyrażenie zgody na wynagrodzenie pełnomocnika (J. S. (5) – k. 29177), prośbę o przygotowanie umowy (R. S. (4) – k. 29181), pytanie w związku z rezygnacją z polisy (S. S. (5) – k. 29182), przesłanie skanu dokumentów (S. S. (2) – k. 29184), zgłoszenie się do pozwu zbiorowego (M. Ś. (2) – k. 29185). Ponadto P. L. (1) w dniu 22 grudnia 2016 r. zgłosił telefonicznie chęć do przystąpienia do pozwu przeciwko (…) (k. 29198). Z kolei G. G. wyraził chęć przystąpienia do grupy w rozmowie telefonicznej, zaś 16 grudnia 2016 r. przesłał pełnomocnikowi reprezentanta umowę o obsługę prawną (k.29259-29266). Mając na uwadze, że skutek procesowy w postaci dołączenia do grupy następuje z chwilą przedstawienia sądowi wykazu osób, które przystąpiły do grupy, możliwe jest uzupełnienie braków w zakresie pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy już po upływie terminu wskazanego w ogłoszeniu a przed przedstawieniem sądowi wykazu osób, o ile osoba zgłaszająca się do postępowania grupowego w terminie złożyła oświadczenie woli reprezentantowi lub jego pełnomocnikowi o przystąpieniu do grupy, co miało miejsce w odniesieniu do ww. 67 osób. Nawet złożenie ustnego oświadczenia woli o przystąpieniu do grupy, które zostanie uzupełnione po terminie wskazanym w ogłoszeniu poprzez złożenie pisemnego oświadczenia, należy uznać za wniesione w terminie, a zatem skuteczne. Podkreślenia wymaga, że oświadczenie woli o przystąpieniu do grupy składali konsumenci, którzy nie mają wykształcenia prawniczego, zaś w momencie składania swoich oświadczeń nie byli reprezentowani przez zawodowych pełnomocników. Wszyscy oni wyrazili swoje oświadczenia woli o przystąpienia do grupy w związku z ogłoszeniem o postępowaniu grupowym, co zostało ostatecznie potwierdzone w przesłanych i poprawionych na wezwanie reprezentanta grupy oświadczeniach o przystąpieniu do grupy. Z tych względów brak było podstaw do odmowy przyznania statusu członka grupy osobom wymienionym na stronach 26-27 pisma procesowego powoda z dnia 3 listopada 2017 r. w punktach 1-66 (za wyjątkiem punktu 55). Strona powodowa nie przedstawiła jednak żadnego dowodu na okoliczności złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy przez J. T., co powoduje odmowę przyznania mu statusu członka grupy.
Odnosząc się z kolei do zarzutu wskazanego w lit. H pisma pozwanego z dnia 29 sierpnia 2017 r., to w ocenie Sądu zarzut ten okazał się zasadny.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że 11 spośród 27 osób złożyło oświadczenie o wystąpieniu z grupy, co czyni bezprzedmiotowym rozważania w stosunku do tych osób.
Nie ulega wątpliwości Sądu i nie było kwestionowane przez strony zawarcie, przez 27 osób wymienionych w lit. H ww. pisma, z pozwanym aneksów do umów, które modyfikowały umowy w ten sposób, że opłata likwidacyjna nie przekraczałaby 29%, a zatem umowy tych osób mają odmienną treść od umów stanowiących podstawę faktyczną sporu i roszczenia na nich oparte nie mogą zostać zakwalifikowane jako oparte na takiej samej podstawie faktycznej.
Powód podnosił, że osoby te uchyliły się od skutków prawnych oświadczeń woli złożonych pod wpływem błędu, co oznacza, że treść umów nie uległa zmianie. Podał, że błąd polegał na mylnym przekonaniu, że podpisanie aneksu nie będzie miało wpływu na uczestnictwo jako członka grupy w pozwie grupowym przeciwko pozwanemu oraz, że niepodpisanie aneksu niezwłocznie po jego otrzymaniu spowoduje utratę możliwości zmiany postanowień umowy ubezpieczenia dotyczących świadczeń wykupu na korzystniejsze. Wskazał, że ww. osoby w swoich oświadczeniach powołały się na manipulację, która miała na celu rozbicie grupy w niniejszym postępowaniu. Pozwany składając ofertę zawarcia aneksu nie poinformował ich, że podpisanie aneksu może skutkować wykluczeniem ich przez Sąd z grupy oraz, że mogą one podpisać aneks tej treści do końca okresu ubezpieczenia.
Stosownie do treści art. 84 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej (§ 1). Z kolei § 2 tego przepisu stanowi, że można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).
Wyżej określona wada może polegać na wadliwym powzięciu aktu woli, tzn. na mylnym wyobrażeniu osoby składającej oświadczenia woli o faktycznym stanie rzeczy lub braku wyobrażenia o tym, jeżeli stało się ono przyczyną sprawczą oświadczenia woli albo na niezgodności miedzy aktem woli a jej przejawem na zewnątrz tzn. na mylnym wyobrażeniu treści złożonego oświadczenia woli. Błąd może dotyczyć całej umowy, jak i jej poszczególnych postanowień. Powołanie się na wadę oświadczenia woli w postaci działania pod wpływem błędu wymaga wykazania rozbieżności między stanem mylnie wyobrażonym w chwili złożenia oświadczenia woli a stanem rzeczywistym, która wywołała złożenie oświadczenia woli określonej treści.
Niezależnie do powyższego należy wskazać, że dla możliwości uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli w razie błędu co do treści czynności prawnej ustawa wymaga jednoczesnego spełnienia dwóch przesłanek, tj. błąd musi być błędem co do treści czynności prawnej oraz musi to być błąd istotny. Nadto musi zaistnieć jedna z trzech następujących okoliczności – druga strona przyjmująca oświadczenie błąd wywołała swoim choćby niezawinionym zachowaniem albo o błędzie wiedziała, lub wreszcie z łatwością błąd mogła zauważyć.
Nieistotny jest błąd co do motywu (pobudki), jakim kierowała się osoba składająca oświadczenie woli (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 1998 r., III CKN 611/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1997 r., III CKN 214/97; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 7 maja 2015 r., I ACa 703/14).
Błąd podpisującego aneks, co do skutków procesowych modyfikacji umowy oraz możliwości modyfikacji umowy w innym czasie, nie jest błędem dotyczącym treści czynności prawnej, a jedynie błędem co do pobudki, który nie jest objęty hipotezą art. 84 k.c.
Nie można być w błędzie, nawet w potocznym znaczeniu tego słowa, co do okoliczności przyszłej i niepewnej, która może, ale nie musi nastąpić. Przeświadczenie, że Sąd odmówi przyznania statusu członka w grupie nie stanowi błędu, ale prognozę rozwoju przyszłych wydarzeń. Błąd, na który powołuje się powód nie dotyczy treści aneksu, a jedynie skutków procesowych (a nie materialnoprawnych) jego podpisania.
Podobnie błędne wyobrażenie na temat tego, że niepodpisanie aneksu niezwłocznie po jego otrzymaniu spowoduje utratę możliwości korzystnej zmiany postanowień umowy nie jest błędem co do treści czynności prawnej.
Z tych względów należało odmówić statusu członka grupy następującym osobom: 1. B. B., 2. Z. R., 3. R. W. (3), 4. G. S. (3), 5. T. K. (2), 6. M. G. (8), 7. P. W. (5), 8. D. Z. (3), 9. J. W. (5), 10. T. S., 11. B. Z. (2), 12. M. K. (10), 13. M. K. (11), 14. P. F., 15. M. M. (6), 16. J. O.
Z kolei zarzut wskazany przez pozwanego w stosunku do osób wymienionych w lit. I przedmiotowego pisma nie zasługiwał na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że 8 spośród 74 osób złożyło oświadczenie o wystąpieniu z grupy, co czyni bezprzedmiotowym rozważania w stosunku do tych osób.
Pozwany nie wykazał, że ww. osoby zawarły swoje umowy jako przedsiębiorcy. Na tę okoliczność pozwany przedstawił jedynie stosowne wydruki z CEIDG. Po pierwsze wskazać należy, że część z tych osób (32 osoby spośród 66 osób) w chwili zawarcia umów nie była wpisana do CEIDG. Po drugie zdaniem Sądu sama okoliczność, że dana osoba wykonuje działalność gospodarczą, nie implikuje domniemania faktycznego, że konkretna umowa zawarta przez tę osobę została zawarta bezpośrednio w związku z jej działalności gospodarczą. Pozwany nie wykazał, by z treści umów wynikał taki związek oraz, by działalność gospodarcza prowadzona przez poszczególne osoby wymienione w lit. I polegała na inwestowaniu w instrumenty finansowe takie jak ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy. Co więcej wszystkie te osoby złożyły oświadczenia na piśmie, że zawarły przedmiotowe umowy jako konsumenci, a zatem brak podstaw do dopuszczenia dowodu z przesłuchania tych osób. Poza wskazaniem wpisu tych osób do CEIDG pozwany w żadnym stopniu nawet nie uprawdopodobnił, że osoby te zawarły umowy z pozwanym jako przedsiębiorcy. W szczególności podnieść należy, że przedmiotowe umowy miały charakter mieszany i dotyczyły również ubezpieczenia na życie, a zatem nie sposób jest w ogóle twierdzić by tego rodzaju umowa mogła być zawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Odnosząc się do pozostałych wskazanych w wykazie przedstawionym przez powoda osób, których udziału w grupie nie kwestionował pozwany, Sąd nie dopatrzył się przesłanek do odmowy przyznania im statusu członka grupy.
Powód dołączył wszystkie niezbędne dokumenty dotyczące przystąpienia do grupy poszczególnych osób, a zatem przynależność do grupy wymienionych osób nie budziła wątpliwości Sądu. Przedstawiciel grupy sprostał ciężarowi dowodu na nim spoczywającemu, dowiódł przynależności poszczególnych członków do grupy. Sąd dokonał weryfikacji złożonych oświadczeń, umów i pozostałych dowodów i nie stwierdził przesłanek do wyłączenia z niej poszczególnych członków.
Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.