Sąd Okręgowy w Koszalinie I Wydział Cywilny w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Jacek Grześkowiak
Sędziowie: SSO Barbara Krzemianowska, SSO Iwona Szkudłapska-Ćwik
po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2020 r. w Koszalinie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. M. przeciwko S. W. w M. o ustalenie postanawia
rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.
Powódka E. M., działając w imieniu własnym oraz na rzecz wszystkich członków grupy jako reprezentant, domaga się ustalenia, że pozwana S. W. „(…)” w M. ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą oraz odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych wynikających z wywołania rozstroju zdrowia za zdarzenie, którego konsekwencją było zbiorowe zachorowanie wskazanych w pozwie osób, co umożliwi ww. osobom dochodzenie roszczeń pieniężnych w postaci odszkodowania oraz zadośćuczynienia. Powódka wniosła w pozwie o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.
W uzasadnieniu podano, iż zostały spełnione wszystkie przesłanki umożliwiające wydanie postanowienia o dopuszczalności postępowania grupowego. Wskazano, iż wszyscy członkowie grupy opierają żądanie pozwu na tożsamej postawie faktycznej, tj. zbiorowego zachorowania z objawami ze strony układu pokarmowego, które nastąpiło w jedynym czasie (tj. w lipcu 2018 r.) i w jednym miejscu (tj. w ośrodku „(…)” w M.). Podano, że wszyscy członkowie grupy w niniejszym procesie formułują jednakowe żądanie, domagając się ustalenia odpowiedzialności pozwanej za zaistniałe zdarzenie. Dodano, iż odpowiedzialność pozwanej jest odpowiedzialnością deliktową, szkoda polega na rozstroju zdrowia, a żądany wyrok ustalający odpowiedzialność ma służyć dochodzeniu roszczenia o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia (art. 415 k.c. w zw. z art. 444 i 445 k.c.). Podano, iż kwota 100.000 zł to suma najniższych szacunkowych roszczeń z tego tytułu wszystkich członków grupy. Wskazano, iż łączna liczba osób (tj. 37) wchodzących w skład grupy przekracza ustawowy pułap przewidujący dopuszczalność postępowania grupowego.
Pozwana wniosła o odrzucenie pozwu i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jednocześnie wskazała, iż gdyby Sąd nie przychylił się do jej żądania, to pozwana uznaje roszczenie co do zasady i w takim przypadku wnosi o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w oparciu o art. 101 k.p.c.
W uzasadnieniu wskazała, że pozew winien być odrzucony z uwagi na niecelowość postępowania. Wyjaśniła, iż w niniejszej sprawie bezspornym jest bowiem, że w ośrodku „(…)” w M. w okresie 14-20 lipca 2018 r. doszło do zdarzenia polegającego na zakażeniu bakterią Salmonelli oraz że odpowiedzialnym za niniejsze zdarzenie jest pozwana (strona pozwana nie przyjmuje jedynie odpowiedzialności za szkodę konkretnych osób). Podniosła, iż pozew winien być odrzucony również z uwagi na błędne określenie żądania pozwu, gdyż strona powodowa przede wszystkim skupia się na próbie ustalenia, że skutkiem zdarzenia było zbiorowe zachorowanie konkretnych osób. Wskazała także, iż pozew podlega odrzuceniu ze względu na brak jednorodzajowości roszczeń określonych w pozwie, gdyż strona powodowa połączyła w żądaniu roszczenia określone w art. 1 ust. 2 u.d.r.p.g. (czyn niedozwolony) i art. 1 ust. 2b u.d.r.p.g. (dobra osobiste). Podała, iż pozew winien być odrzucony także z tego powodu, iż powódka nie spełniła przesłanki ujednolicenia roszczeń z art. 2 ust. 1 u.d.r.p.g., która winna być zrealizowana także w przypadku żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia, o którym mowa w art. 2 ust. 3 u.d.r.p.g.
Żądanie powódki zasługiwało na uwzględnienie, gdyż zostały spełnione wszystkie przesłanki umożliwiające wydanie postanowienia o dopuszczalności postępowania grupowego.
Artykuł 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 573; zwana dalej „u.d.r.p.g.”) w aktualnym brzmieniu, obowiązującym od dnia 7 listopada 2019 r. stanowi, iż po wysłuchaniu stron sąd rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym przypadku sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.
W ocenie Sądu, przedstawienie argumentów przez strony w pismach procesowych spełnia wymóg wysłuchania stron w rozumieniu powołanego przepisu.
Postępowanie grupowe dopuszczalne jest wyłącznie w razie kumulatywnego spełnienia przesłanek podmiotowych (określonych w art. 1 ust. 1 u.d.r.p.g., do których zaliczyć należy jednorodność dochodzonych roszczeń, tj. ich jednorodzajowość oraz oparcie na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, jak również uformowanie grupy złożonej z co najmniej 10 osób), a także spełnienia przesłanki przedmiotowej (określonej w art. 1 ust. 2 u.d.r.p.g.: Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach). [M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis].
W art. 1 ust. 2a u.d.r.p.g. podano, iż w postępowaniu grupowym jest wyłączone dochodzenie roszczeń o ochronę dóbr osobistych, z wyjątkiem roszczeń wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, w tym roszczeń przysługujących najbliższym członkom rodziny poszkodowanego, zmarłego wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.
Natomiast w art. 1 ust. 2b u.d.r.p.g. wskazano, iż możliwość dochodzenia w postępowaniu grupowym roszczeń pieniężnych wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, w tym roszczeń pieniężnych przysługujących najbliższym członkom rodziny poszkodowanego, zmarłego wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, jest ograniczona do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego, na zasadach określonych w art. 2 ust. 3.
W przedmiotowej sprawie łączna liczba osób (tj. 37) wchodzących w skład grupy przekracza ustawowy pułap przewidujący dopuszczalność postępowania grupowego (tj. co najmniej 10 osób).
Należy stwierdzić, iż w niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy opierają żądanie pozwu na tożsamej postawie faktycznej, tj. zdarzeniu, które miało miejsce w lipcu 2018 r. w ośrodku „(…)” w M., którego konsekwencją było zbiorowe zatrucie osób wymienionych w pozwie, będących gośćmi pozwanej.
W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie są dochodzone roszczenia jednego rodzaju. Zdecydowana większość przedstawicieli doktryny przyjmuje, że za roszczenie w postępowaniu grupowym uznać należy żądanie procesowe, będące elementem powództwa, a jego sprecyzowanie jest związane z zagadnieniem podziału powództw na: powództwo o świadczenie, o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego oraz o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego (tak M. Rejdak, w: M. Rejdak, P. Pietkiewicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 40, Nb 10 oraz T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń, s. 34-35, Nb 51-53 wraz z powołaną tam literaturą). Przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest więc to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Istotne jest, iż warunkiem dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym jest ich jednorodzajowość. Za roszczenia jednego rodzaju niewątpliwie uznać można roszczenia pieniężne. Roszczenia niepieniężne będą zaś jednorodzajowe tylko wówczas, gdy odnoszą się do żądanego sposobu działania (zachowana) pozwanego, tj. gdy wszyscy członkowie grupy żądają określonego działania lub zaniechania (tego samego rodzaju) ze strony pozwanego. Niewątpliwie roszczeniami jednego rodzaju nie byłyby więc dochodzone jednocześnie (w ramach jednego postępowania grupowego) roszczenia pieniężne oraz roszczenia niepieniężne, bądź też dochodzone jednocześnie odmienne roszczenia niepieniężne (M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis). W niniejszym procesie wszyscy członkowie grupy formułują jednakowe żądanie, domagając się ustalenia konkretnej odpowiedzialności pozwanej za określone zdarzenie. W przypadku każdego z członków grupy odpowiedzialność pozwanej jest odpowiedzialnością deliktową, szkoda polega na rozstroju zdrowia, a żądany wyrok ustalający odpowiedzialność ma służyć dochodzeniu roszczenia o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia (art. 415 k.c. w zw. z art. 444 i 445 k.c.). Z powyższego wynika jednocześnie, że w niniejszej sprawie nie doszło do błędnego określenia żądania pozwu. W tym miejscu także należy wskazać, iż – również wbrew twierdzeniu pozwanej – w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z niecelowością postępowania. Z dokumentów załączonych do akt sprawy, wynika bowiem, że co prawda pozwana nie kwestionowała przedmiotowego zdarzenia, jednak nie uznała swojej odpowiedzialności z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania.
W art. 2 ust. 1 u.d.r.p.g. ustanowiono, iż postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona poprzez zrównanie wysokości roszczenia dochodzonego przez członków grupy lub podgrupy (ust 2: Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby). W art. 2 ust. 3 zdaniu pierwszym u.d.r.p.g. podano jednak, iż w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia, a w zdaniu drugim, że w takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu.
Natomiast w art. 6 ust. 1a u.d.r.p.g. określono, iż żądanie pozwu w sprawach o ustalenie odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 powinno obejmować także wskazanie roszczeń pieniężnych, których dochodzeniu służyć ma żądany wyrok ustalający odpowiedzialność, przy czym nie jest konieczne wskazywanie wysokości tych roszczeń.
Należy wskazać, iż powództwo o ustalenie w postępowaniu grupowym (określone w art. 2 ust. 3 u.d.r.p.g.) istotnie różni się od powództwa o ustalenie w zwykłym postępowaniu cywilnym (określonego w art. 189 k.p.c.). Ze względu bowiem na brak obowiązku wykazania przez powoda w postępowaniu grupowym interesu prawnego w ustaleniu (art. 2 ust. 3 zdanie drugie u.d.r.p.g. ), dopuszczalne jest wystąpienie z takim powództwem także w przypadku, w którym powód może wytoczyć powództwo o świadczenie. W konsekwencji, powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego jest wytaczane, gdy roszczenia pieniężne nie nadają się do ujednolicenia co do wysokości, bądź też gdy ustalenie wysokości świadczeń pieniężnych mogłoby być związane z nadmiernymi trudnościami. W obu tych przypadkach, późniejsze postępowania indywidualne (w razie wydania w postępowaniu grupowym wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanego, mającego prejudycjalny charakter – por. szerzej uw. poniżej) ograniczać się będą do wykazania wysokości poniesionej przez członka grupy szkody (M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis).
Wymaga podkreślenia, iż w postępowaniu grupowym o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, powód nie musi wykazywać wystąpienia szkody ani jej wysokości u poszczególnych członków grupy, jeżeli są to okoliczności indywidualne, a nie wspólne, jednak musi określić, co jest szkodą wynikającą z czynu niedozwolonego stanowiącego podstawę roszczenia. Obowiązkiem sądu jest zaś ustalenie i ocena, czy tak określony uszczerbek majątkowy może być uznany za szkodę spowodowaną czynem niedozwolonym wskazanym w pozwie zbiorowym oraz czy jest on wspólny dla wszystkich członków grupy (por. wyr. SA w Warszawie z 17.2.2016 r., I ACa 664/14, https://classaction.pl/case law/) [M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis].
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28 stycznia 2015 r. (I CSK 533/14, Legalis) wskazał, iż w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego w sprawie o roszczenie pieniężne wynikające z czynu niedozwolonego stanowiącego jedno zdarzenie także wtedy, gdy przesłanka wystąpienia szkody i jej wysokości jest zależna od indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących poszczególnych członków grupy. Ze stanowiskiem tym należy się zgodzić, w przeciwnym razie dochodzenie ustalenia odpowiedzialności pozwanego we wskazanych przypadkach byłoby bowiem w zasadzie niemożliwe, zważywszy na zróżnicowanie okoliczności faktycznych dotyczących członków grupy (M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis).
Na mocy art. 1 ust. 2b u.d.r.p.g., dochodzenie roszczeń o ochronę dóbr osobistych, których można dochodzić w postępowaniu grupowym (tj. roszczeń pieniężnych wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, w tym roszczeń pieniężnych przysługujących najbliższym członkom rodziny poszkodowanego, zmarłego wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia) ograniczone jest do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego na zasadach określonych w art. 2 ust. 3 u.d.r.p.g. W takim przypadku możliwe jest przesądzenie w jednym procesie, że naruszenie dóbr osobistych stanowiło zdarzenie wypełniające przesłanki czynu niedozwolonego wyrządzającego szkodę członkom grupy, niezależnie od jej charakteru. Wystąpienie i wysokość szkody wynikającej z naruszenia dóbr osobistych wymagać będą następnie zindywidualizowanego postępowania dowodowego w stosunku do każdego z poszkodowanych i nie będzie objęta postępowaniem grupowym (M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis).
Wedle M. Sieradzkiej (Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2018, s. 230-231), art. 2 ust. 3 u.d.r.p.g. zwalnia z obowiązku ujednolicenia wysokości roszczeń wprowadzonego przez art. 2 ust. 1 u.d.r.p.g., w przypadku ograniczenia się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Natomiast M. Asłanowicz, choć sformułował odmienne stanowisko oparte na zastosowaniu wykładni literalnej, to wskazał jednocześnie, iż w razie ograniczenia powództwa do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia wymóg ujednolicenia wysokości roszczeń nie wydaje się celowy ani konieczny (Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019, Legalis). Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż powódka podała, iż kwota 100.000 zł, wskazana jako wartość przedmiotu sporu, stanowi sumę najniższych szacunkowych roszczeń z tego tytułu, wszystkich członków grupy.
Z uwagi na powyższe, należało orzec jak w sentencji postanowienia.