Sąd Okręgowy w Szczecinie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Wojciech Machnicki (spr.)
Sędziowie: SSO Halina Musiał, SSO Tomasz Sobieraj
po rozpoznaniu w dniu 23 października 2016 r. w Szczecinie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa K. P. – reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa o zapłatę,
postanawia:
ustalić następujący skład grupy: [2166 członków grupy podzielonych na podgrupy według liczby posiadanych akcji].
Powód K. P. (1), działając jako reprezentant grupy, wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa. Powód domaga się:
W pozwie wniesionym 27 lipca 2012 r. powód wskazał, że dochodzi zapłaty na rzecz poszczególnych członków Grupy łączenie (…) zł. Ostatecznie w piśmie z 5 czerwca 2015 r. dochodzoną kwotę oznaczył na (…) zł (k. 1557).
Powód, działając w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków Grupy dochodzi od Skarbu Państwa Ministra Skarbu Państwa należności z tytułu utraty przez akcje spółki (…) S.A. (zwaną dalej: (…) S.A.) ich wartości na skutek podjęcia do roku 2002 włącznie, przez osoby działające w imieniu Skarbu Państwa, działań mających na celu przejęcie przez Państwo Spółki – całego (…) (renacjonalizacja), a w sytuacji, gdy do tego nie doszło, doprowadzenie do upadłości Spółki, na skutek której akcje (…) S.A. utraciły swoją wartość. Działalność ta była prowadzona przez Skarb Państwa na wielu płaszczyznach, zarówno jako akcjonariusza mniejszościowego (…) S.A., który podejmował działania na szkodę pozostałej części akcjonariuszy, jak i działającego w ramach posiadanego imperium. Żądanie pozwu zostało wyliczone na podstawie wartości księgowej akcji. Na skutek podjętych przez Skarb Państwa jako akcjonariusza (…) S.A. działań, a nadto na skutek decyzji podjętych w ramach posiadanego imperium, znajdująca się w bardzo dobrej kondycji gospodarczo – ekonomicznej spółka (…) S.A. zmuszona została do otwarcia postępowania upadłościowego, a tym samym wartość księgowa posiadanych przez akcjonariuszy tej spółki akcji spadła do zera. Kwota ta stanowi zatem wysokość szkody poniesionej przez powodów, w przeliczeniu na jedną akcję.
Roszczenia zostały ujednolicone ze względu na ilość akcji posiadanych przez powodów, a tym samym pod względem wartości dochodzonych przez członków Grupy roszczeń w poszczególnych podgrupach. Zasada ujednolicenia roszczeń polega na przyporządkowaniu Członków Grupy posiadających identyczną ilość akcji do poszczególnych podgrup. Wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określa spis członków Grupy. Wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy została obliczona jako różnica pomiędzy iloczynem ilości akcji oraz wartości księgowej jednej akcji na dzień 31.12.2001 r., tj. 21.47 zł, a wartością akcji na dzień złożenia pozwu, która wynosi 0,00 zł.
W piśmie z 5 marca 2014 r. powód precyzuje, że domaga się zapłaty w oparciu o następującą podstawę faktyczną: podjęcie przez osoby reprezentujące Skarb Państwa szeregu działań w okresie lat 2001 – 2002, w tym w szczególności odwołania Zarządu i aresztowania jego członków oraz zaskarżenia uchwał z dnia 7 maja 2002 r. podjętych przez Zgromadzenie Akcjonariuszy, albowiem te działania i wywołane nimi zdarzenia ostatecznie doprowadziły do utraty wartości akcji należących do powodowej Grupy.
Postanowieniem z 14 października 2014 r. Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym, a postanowieniem z 23 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie na to postanowienie.
Postanowieniem z 11 marca 2015 r. Sąd umorzył postępowanie w zakresie roszczenia ewentualnego dotyczącego żądania zasądzenia świadczenia pieniężnego z uwagi na utratę dywidendy.
Postanowieniem z 1 kwietnia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowaniu grupowego, wyznaczając termin 60 dni do składania oświadczeń o przystąpieniu do Grupy. Ogłoszenie zostało opublikowane w dodatku Komunikaty do ogólnopolskiego wydania (…) z 7 kwietnia 2015 r.
Dochodzenie roszczeń na rzecz członków grupy regulują przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. nr 7, poz. 44) (dalej jako: „u.d.p.g.”). Zgodnie z powyższymi przepisami, po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać między innymi informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne (art. 11 u.d.p.g.) W oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu (art. 12 u.d.p.g.). Z chwilą przedstawienia sądowi oświadczenia o przystąpieniu do grupy między członkiem grupy oraz pozwanym powstaje skutek sprawy w toku, co do roszczenia objętego postępowaniem grupowym (art. 13 ust. 1 u.d.p.g.). W wyznaczonym przez sąd terminie, nie krótszym niż miesiąc, pozwany może podnieść zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach (art. 15 u.d.p.g.). Po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym (art. 17 ust. 1 u.d.p.g.).
Sąd ustalił skład Grupy w odniesieniu do osób wskazanych przez K. P. (1) przed wydaniem postanowienia z 14 października 2014 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym oraz osób, które zgłosiły przystąpienie do Grupy w terminie wskazanym w ogłoszeniu prasowym opublikowanym zgodnie z postanowieniem z 1 kwietnia 2015 r. i zostały ujęte w wykazie przedstawionym przez powoda na postawie art. 12 u.d.p.g. (zawartym w piśmie z 5 czerwca 2015 r.).
W odniesieniu do osób wskazanych na pierwszym etapie postępowania Sąd uwzględnił członków wskazanych w spisie aktualnym na 30 maja 2014 r. (k. 1035-1322), z wyjątkiem R. N. (podgrupa 272 akcji), albowiem powód nie dołączył dowodów wskazujących na posiadanie przez nią akcji. W szczególności brak jest postanowienia o stwierdzeniu nabyciu spadku bądź poświadczenia dziedziczenia; są tylko adnotacje odręczne (… ) Pracownika ds. obrotu akcjami na odcinkach zbiorowych (Tom III załączników k. 248). Tym samym Sąd uwzględnił zastrzeżenia podnoszone przez powoda między innymi w piśmie z 5 czerwca 2015 r. w odniesieniu do nieuwzględnienia kilkunastu osób jak członków Grupy przed wydaniem postanowienia z 14 października 2014 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.
W odniesieniu do osób, które zgłosiły przystąpienie do Grupy na podstawie art. 12 u.d.p.g. i zostały przez powoda ujęte w wykazie przedstawionym na podstawie powyższego przepisu i zawartym w piśmie z 5 czerwca 2015 r. (k. 1521-1554) Sąd nie uwzględnił następujących osób z uwagi na brak ich oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe odszkodowanie: R. S. (7) (170 akcji), R. W. (4) (204 akcje), Ł. H. (4) (230 akcji), M. M. (4) (267 akcji), B. T. (8) (267 akcji), R. D. (4) (272 akcje), R. T. (3) (305 akcji), J. W. (8) (482 akcje), A. P. (2) (612 akcji), M. U. (2) (612 akcji), M. B. (9) (749 akcji), J. G. (2) (749 akcji), J. M. (9) (749 akcji), B. N. (749 akcji), J. R. (5) (749 akcji), M. N. (749 akcji), E. W. (749 akcji), W. P. ( (…) akcji). Sąd nie uwzględnił również T. W. (3) (749 akcji) i K. K. (30) (1505 akcji), ponieważ powód nie dołączył dowodów posiadania przez nich akcji i oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe odszkodowanie. W odniesieniu do zgody na ryczałtowe odszkodowania Sąd ma na uwadze, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, że otrzymanie takiej zgody od wszystkich członków jest warunkiem wszczęcia postępowania grupowego. W rezultacie brak takiej zgody od osób, które zgłosiły swe przystąpienie na podstawie art. 12 u.d.p.g. jest przeszkodą do umieszczenia ich na liście sporządzonej na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Sąd podkreśla, że jako wykaz w rozumieniu art. 13 u.d.p.g. zostało uznane pismo z 5 czerwca 2015 r. Dodatkowe dokumenty, takie jak spisy członków (k. 1677) oraz zestawienie członków na dzień 5 czerwca 2015 r. (k. 1674) Sąd interpretuje jako dokumenty dodatkowe, które jednak nie są wykazem w rozumieniu powyższego przepisu. Tym samym Sąd nie przeprowadził ich analizy pod kątem zgodności z ww. wykazem.
Sąd uwzględnił wskazane przez powoda w piśmie z 5 czerwca 2015 r. (k. 1554) zmiany polegające na wstąpieniu A. B. (2) i J. B. (2) w miejsce zmarłego W. B. (9) (272 akcje), D. H. (7) w miejsce zmarłego K. M. (24) (272 akcje), A. K. w miejsce zmarłego Z. K. (7) (2367 akcji), przeniesienie R. K. (7) i A. T. do innych podgrup, albowiem powyższe zmiany są uzasadnione dołączonymi dokumentami.
Na podstawie art. 15 u.d.p.g. pozwany w piśnie z 22 lipca 2015 r. podniósł zarzuty, co do członkostwa osób wskazanych przez powoda. Pierwszy zarzut polega na tym, że powód nie wskazał dowodów pozwalających na ustalenie, iż każdy z członków Grupy powinien być akcjonariuszem w okresie 2001 – 2002 i obecnie. W ramach drugiego pozwany podnosi, ze powołanie się przez powoda na zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez stronę pozwaną poprzez powołanie się na zarzut przedawnienia powoduje, że nie można mówić o jednolitości podstawy prawnej roszczeń członków Grupy.
W odpowiedzi na zarzuty strony pozwanej powód w piśmie z 18 września 2015 r. wskazał, że dołączone dokumenty akcji pozwalają w sposób jednoznaczny stwierdzić, że członkowie Grupy byli akcjonariuszami spółki w latach 2001-2002. Ponadto brak jest podstaw do konieczności indywidualnego badania nadużycia prawa podmiotowego w kontekście przedawnienia. Przyczyną wytoczenia powództwa dopiero w 2012 r. było prowadzenie postępowania karnego przeciwko zarządowi Stoczni oraz sytuacja polityczna i społeczna uniemożliwiająca ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za utratę wartości akcji. Powyższe okoliczności odnoszą się do całości Grupy, a nie do jej pojedynczych członków.
W odniesieniu do pierwszego zarzutu Sąd wskazuje, że członkostwo poszczególnych osób wynika z dołączonych przez powoda dokumentów. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na powodzie (art. 16 ust. 1 u.d.p.g.). Oceniając, czy powód wykazał, iż wskazani członkowie posiadali akcje co najmniej na 31 grudnia 2001 r. do chwili obecnej Sąd, podobnie jak przed wydaniem postanowienia z 14 października 2014 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, opierał się na dołączonych przez powoda dokumentach. Podstawowymi dokumentami są odcinki zbiorowe akcji, czyli dokumenty inkorporujące co najmniej dwie akcje, przewidziane w art. 328 k.s.h., a wcześniej w art. 339 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy. Powód dołączył odcinki zbiorowe imienne, które pozwalają na identyfikację akcjonariuszy. Datą emisji akcji jest 13 wrzesień 1991 r., co pozwala na wyprowadzenie domniemania faktycznego w rozumieniu art. 231 k.p.c., że osoba wskazana na danym odcinku była właścicielami takiej ilości akcji, jaka widnieje na danym odcinku w całym okresie późniejszym, aż do dnia dzisiejszego, o ile co innego nie wynika z pozostałego materiału dowodowego. Część akcjonariuszy wskazanych na odcinkach zbiorowych zmarła. W takich sytuacjach podstawą uznania, że osoby wskazane jako członkowie grupy są następcami prawnymi zmarłych akcjonariuszy są stwierdzenia nabycia spadku lub akty poświadczenia dziedziczenia (art. 1025 § 1 k.c.). Z dołączonego stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia wynika domniemanie prawne, że wskazane osoby są spadkobiercami akcjonariuszy wskazanych na dołączonych odcinkach zbiorowych akcji (art. 1025 § 2 k.c.). Akcje są zbywalne (art. 337 § 1 k.s.h.). W razie zbycia akcji, dowodem zbycia są umowy. Umowa zbycia jest źródłem domniemania, że nabywca jest następcą prawnym osoby wskazanej na odcinku zbiorowym bądź jej spadkobiercy. W odniesieniu do osób wskazanych w pkt IV pisma powoda z 5 czerwca 2015 r. należy podkreślić, że w postępowaniu grupowym brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku o zwrócenie się przez Sąd do Archiwum Państwowego o nadesłanie odcinków zbiorowych. Obowiązek dostarczania niezbędnych dokumentów spoczywa bowiem na reprezentancie Grupy, zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.p.g. Sąd uznał jednak, że wystarczające do ustalenia przynależności tych osób do Grupy są dołączone dokumenty, w odniesieniu do D. L. (3) zaświadczenie o wpisie do księgi akcji imiennych (skoroszyt 1.II. k. 29), J. C. umowa zbycia akcji (skoroszyt 2.II. k. 36), W. S. (11) umowy zbycia i zaświadczenie o wpisie do akcji imiennych (skoroszyt 2.11. k. 414, 415), Z. L. (2), P. E. (2), M. F. stwierdzenie nabycia spadku po K. L. (6) (skoroszyt 4.II. k. 78), A. M. (2) umowy zbycia akcji (skoroszyt 4.II k. 151-153), M. M. (25) umowy zbycia akcji (skoroszyt 4.II. k. 165-166), W. O. zaświadczenie o wpisie do księgi akcji imiennych (skoroszyt 4.II. k. 175-176).
Grupa liczy łącznie 2157 członków w 85 podgrupach, w zależności od liczby posiadanych akcji. Powyższe dokumenty wskazują, że wymienione w postanowieniu osoby bądź ich poprzednicy prawni byli posiadaczami akcji w latach 2001 – 2002 do chwili obecnej, a ich roszczenia zostały prawidłowo ujednolicone.
Pozwany zakwestionował przynależność wszystkich osób zgłoszonych w dotychczasowym postępowaniu. Sąd zwraca jednak uwagę, że pozwany poprzestał na podniesieniu ogólnego zarzutu, że powód nie wskazał dowodów pozwalających na ustalenie, iż każdy z członków Grupy powinien być akcjonariuszem. W związku z tym należy podkreślić, że pozwany z jednej strony nie uwzględnił dokumentów dołączonych przez powoda, nie dokonał ich szczegółowej analizy formalnej ani merytorycznej, a z drugiej nie wskazał, jakie konkretnie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia nie zostały przy pomocy tych dołączonych dokumentów udowodnione. Sąd podkreśla, że dopiero wskazanie konkretnych zarzutów dotyczących poszczególnych osób umożliwiłoby wyjaśnienie czy te zarzuty wymagają przeprowadzenia konkretnych dowodów (przy uwzględnieniu sytuacji wskazanych w art. 228, art. 229, art. 230, art. 231 k.p.c., kiedy prowadzenie dowodów jest zbędne), na kim spoczywa ciężar dowodu w zakresie konkretnych okoliczności faktycznych (niezależnie od ogólnej reguły wskazanej w art. 16 u.d.p.g.) oraz jakie wnioski należy wysnuć z ewentualnego braku takich dowodów. W odniesieniu zatem do tylko ogólnie sformułowanego zarzutu braku udowodnienia członkostwa Sąd musi podjąć decyzję co do członkostwa konkretnych osób w oparciu o analizę dołączonych przez powoda dokumentów, bez odwoływania się do braku dowodów, które z braku takiej potrzeby nie mogły być przez powoda zawnioskowane.
W odniesieniu do drugiego zarzutu Sąd wskazuje, że zgodnie z wiążącym (art. 386 § 6 k.p.c.) stanowiskiem Sądu Apelacyjnego wyrażonym w uzasadnieniach postanowienia z 4 grudnia 2013 r. przedawnienie roszczenia stanowi kwestię merytoryczną, która podlega badaniu dopiero po stwierdzeniu, że postępowanie grupowe jest dopuszczalne. O zasadności dochodzonych roszczeń zadecyduje Sąd dopiero podczas trzeciej, merytorycznej fazy postępowania grupowego. Gdyby wówczas okazało się, że roszczenia konkretnych członków grupy, wskazanych w postanowieniu co do składu grupy wydanym na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. uległy przedawnieniu, to w odniesieniu do tych osób i w oparciu o te indywidualne okoliczności Sąd wyda orzeczenie merytoryczne. W związku z powyższym Sąd uznał, że brak jest podstaw do uwzględnienia zarzutów strony pozwanej podniesionych na podstawie art. 15 u.d.p.g.
Sąd ma na uwadze, że obowiązujące przepisy nie precyzują wymagań jakim powinno odpowiadać przewidziane w art. 17 ust. 1 u.d.p.g. postanowienie co do składu grupy. W związku z tym Sąd poprzestał na wskazaniu imienia i nazwiska każdego członka oraz dodatkowo jego przynależności do podgrupy.
Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji.