Sąd Okręgowy w Płocku I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Agnieszka Bilkiewicz
Sędziowie: SSO Joanna Szatkowska, SSR del. Monika Lewandowska
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 grudnia 2014 r. w Płocku sprawy z powództwa W. S. jako reprezentanta grupy (…) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę Mazowieckiego oraz Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, Województwu Mazowieckiemu – Wojewódzkiemu Zarządowi Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie, Powiatowi Płockiemu o ustalenie, w przedmiocie wniosku pozwanego Skarbu Państwa o zobowiązanie powódki do złożenia kaucji postanawia:
Pełnomocnik pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Wojewodę Mazowieckiego oraz Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, w odpowiedzi na pozew, wniósł o zobowiązanie powódki do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie odpowiadającej maksymalnej prawem dopuszczanej wysokości stawki minimalnej wynagrodzenia pełnomocnika tj. 43.200,00 zł, w terminie 1 miesiąca, pod rygorem odrzucenia pozwu. W uzasadnieniu tego wniosku wskazał, iż roszczenia objęte pozwem wywodzone są z działań i czynności kilku podmiotów administracji publicznej podejmowanych na przestrzeni kilku lat. Z tego względu, sprawa wiąże się z dużym nakładem pracy po stronie pełnomocnika pozwanego. Potrzeba przeanalizowania licznych załączników pozwu, a także rozważenia kwestii prawnych jest czasochłonna i wymaga zaangażowania kilku radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Dlatego uzasadnione jest przewidywanie, że przewidywane koszty procesu należne pozwanemu, w niniejszej sprawie będą odpowiadały równowartości przynajmniej sześciokrotności stawki minimalnej określonej w § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Pełnomocnik powódki – wniósł o oddalenie wniosku. W piśmie z dnia 17 lipca 2014 r. (data wpływu) określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 566.946,00 zł.
Pełnomocnik pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Wojewodę Mazowieckiego oraz Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, w piśmie z dnia 30 października 2014 r. (data wpływu) poparł złożony wniosek. Wskazał, iż roszczenia członków grupy są przedawnione. Nadto, iż w większości przyjęli oni świadczenia finansowe, które jednak w ich ocenie nie pokrywają pełnej szkody.
Sad zważył, co następuje:
Wartość przedmiotu sporu w sprawie wynosi 566.946,00 zł.
Postanowieniem z dnia 13 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w Płocku określił skład grupy.
Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010, nr 7, poz. 44):
ust. 1: „Na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu”;
ust. 2: „Pozwany może zgłosić żądanie zabezpieczenia kosztów najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej. Pozwany nie ma prawa domagać się złożenia kaucji, jeżeli uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów”;
ust. 3: „Sąd oznaczy termin złożenia kaucji, nie krótszy niż miesiąc, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany. Kaucję składa się w gotówce. Kaucja nie może być wyższa niż 20% wartości przedmiotu sporu”;
ust. 4: „Jeżeli w toku sprawy okaże się, że kaucja nie wystarcza na zabezpieczenie kosztów procesu, pozwany może żądać dodatkowego zabezpieczenia”;
ust. 5: „Po bezskutecznym upływie wyznaczonego przez sąd terminu do złożenia kaucji sąd na wniosek pozwanego odrzuci pozew lub środek odwoławczy, orzekając o kosztach, jak w przypadku cofnięcia pozwu”;
ust. 6: „Postanowienie w przedmiocie kaucji sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie”.
W ocenie Sądu, pozwany Skarb Państwa dochował terminu do złożenia wniosku o zabezpieczenie części kosztów procesu, gdyż wystąpił z nim przy pierwszej czynności procesowej, tj. w odpowiedzi na pozew, wniesionej przez zastępcę procesowego Skarbu Państwa – Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa (art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w zw. z art. 67 § 2 k.p.c.). Nadto, pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa. Nie zachodzą więc przesłanki negatywne wyznaczenia kaucji, określone w ust. 2 w/w przepisu, w postaci uznania części roszczenia.
Rozważając, czy istnieją przesłanki pozytywne do ustanowienia kaucji, należy podkreślić, iż ustawodawca nie wskazał jakimi kryteriami ma kierować się Sąd przy ocenie zasadności wniosku o zabezpieczenie kosztów procesu. Jednocześnie nadał tej instytucji charakter fakultatywny. Należy więc mieć na względzie fakt, iż z jednej strony instytucja kaucji służy ochronie interesów pozwanego oraz ma przeciwdziałać „pieniactwu procesowemu”. Z drugiej strony nie może ograniczyć korzystania z dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, poprzez zobowiązanie reprezentanta grupy do uiszczenia, na początkowym etapie procesu, części przewidywanych kosztów procesu, na wypadek jego przegrania. Nadto, należy kierować się zasadą równego traktowania stron.
W orzecznictwie wskazuje się też, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 listopada 2013 r., sygn. I ACa 1435/12).
W ocenie Sądu, wniosek należy uwzględnić, co do zasady.
Skomplikowany charakter sprawy oraz fakt, iż pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń części członków grupy, nie pozwalają na obecnym etapie procesu na jednoznaczne ustalenie, czy wyższe jest prawdopodobieństwo tego, że roszczenie powódki jest uzasadnione, czy oczywiście nieuzasadnione („pozew pieniaczy”).
Na obecnym etapie procesu można natomiast wstępnie ocenić, iż postępowanie dowodowe będzie skomplikowane, czasochłonne oraz generujące wysokie koszty m. in. związane z opiniami biegłych. Pełnomocnicy stron będą zmuszeni do analizy szeregu dokumentów oraz opinii biegłych w precedensowej sprawie. Z tych przyczyn nakład pracy pełnomocników stron będzie bez wątpienia duży. W ocenie Sądu ma tego świadomość strona powodowa – o czym świadczy fakt, iż powódka zgodziła się na znaczne wynagrodzenie dla swoich pełnomocników w umowie o zastępstwo procesowe, tj. w wysokości nie niższej niż 75.000,00 zł za postępowanie przed sądem I instancji, nadto w wysokości trzykrotności stawki minimalnego wynagrodzenia za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym oraz w takiej samej wysokości w postępowaniu ze skargi kasacyjnej. Nadto, na przekazanie pełnomocnikom pełnych kosztów zastępstwa procesowego, w razie ich zasądzenia przez sąd na rzecz reprezentanta grupy.
W ocenie Sądu nakład pracy pełnomocników stron będzie porównywalny. Dlatego, wysokość kaucji na zabezpieczenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 43.200,00 zł nie jest wygórowana. Odpowiada zasadzie równego traktowania stron.
Powódka, licząc się z możliwością przegrania procesu, winna mieć świadomość możliwości obciążenia jej kosztami procesu (art. 98 k.p.c.), w tym kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej w maksymalnej wysokości (poza znacznym wynagrodzeniem własnych pełnomocników). Może zatem dojść do sytuacji, w której powódka będzie zmuszona w krótkim okresie czasu wydatkować duże kwoty. Fakt, iż w składzie grupy są osoby posiadające znaczny majątek (nieruchomości, gospodarstwa rolne i ogrodnicze) nie daje pewności, że członkowie grupy będą w stanie szybko i bezkonfliktowo przekazać powódce część środków na ten cel, zwłaszcza że nie zostały dotychczas uregulowane zasady podziału pomiędzy członków grupy kosztów procesu, w przypadku jego przegrania (pkt 5.5.1 umowy o zastępstwo procesowe). Zasad takich nie określa również w/w ustawa.
Pozwany może więc realnie obawiać się tego, że w przypadku zasądzenia na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego, ich egzekucja od strony powodowej będzie znacznie utrudniona. Jeżeli zaś obawy pozwanego w tym zakresie, jak twierdzi strona powodowa, są nieuzasadnione z uwagi na majątek powódki i członków grupy, to nie dojdzie do udaremnienia możliwości prowadzenia sprawy w ramach pozwu grupowego, gdyż uiszczając kaucję powódka uniemożliwi odrzucenie pozwu.
Z tych względów, należy uwzględnić wniosek o zabezpieczenie kosztów związanych z wynagrodzeniem dla pełnomocnika pozwanego Skarbu Państwa, na wypadek oddalenia powództwa lub odrzucenia pozwu.
Z wyżej wskazanych względów wysokość kaucji winna odpowiadać kwocie maksymalnego wynagrodzenia pełnomocnika, tj. kwocie 43.200,00 zł (art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu; Dz. U. z 2013 r., poz. 461 t.j.). Kwota ta nie przekracza 20% wartości przedmiotu sporu (art. 8 ust. 3 w/w ustawy).
Mając na względzie wysokość kaucji należy oznaczyć powódce dwumiesięczny termin zapłaty. To czas niezbędny do zgromadzenia i uiszczenia wymaganej kwoty. W tej kwestii należy się bowiem liczyć z ewentualną koniecznością umownego określenia przez powódkę i członków grupy zasad ponoszenia kosztów zabezpieczenia oraz ich pobrania od członków grupy. Dlatego, w tym zakresie wniosek o wyznaczenie terminu jednego miesiąca podlegał oddaleniu.
Z tych względów orzeczono jak sentencji, na mocy art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44).