Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Karolina Sarzyńska
Sędziowie: SSO Małgorzata Janicka; SSR del. Krzysztof Koczyk
po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2015 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez (…) w Szczecinku jako Reprezentanta Grupy przeciwko Bankowi B. S. A. z siedzibą w Gdańsku o ustalenie w przedmiocie wniosku pozwanego o nakazanie powodowi złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu,
postanawia:
oddalić wniosek.
(…) w Szczecinku jako Reprezentant Grupy wniósł pozew w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Gdańsku o ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez Bank (…) S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży Banku S.A. (§ 17.4 umowy kredytu).
Ewentualnie powód wniósł o ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt. 5 żądania pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.
W odpowiedzi na pozew w postępowaniu grupowym pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w Gdańsku wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Pozwany ponadto wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji w wysokości 195.700,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, że roszczenia powoda nie są uprawdopodobnione. Ponadto (…) w Szczecinku działa w imieniu własnym, a nie powiatu. Zwrot kosztów procesu zostanie zatem zasądzony od powiatowego rzecznika konsumentów, a nie powiatu szczecineckiego. Budżet na rok 2015 przyjęty uchwałą Rady Powiatu w Szczecinku z dnia 23 stycznia 2015 r. nie zawiera żadnej pozycji dotyczącej działalności rzecznika konsumentów bądź ogólnie spraw konsumenckich. Również z treści umowy zawartej pomiędzy powodem a pełnomocnikiem wynika, że powód nie będzie zobowiązany do pokrywania jakichkolwiek kosztów sądowych ani pozasądowych związanych z postępowaniem sądowym. W przypadku zaś konieczności uiszczenia kosztów postępowania Kancelaria będzie koordynowała regulowanie przez Członków Grupy kosztów postępowania, w tym opłat sądowych, kaucji oraz kosztów procesu w przypadku zasądzenia ich przez Sąd. Jednak z tzw. „Zasad wynagradzania Kancelarii”, które obowiązują członków grupy na mocy umowy zawartej z powodem nie wynika, aby Członkowie Grupy byli zobowiązani do pokrycia kosztów procesu w przypadku zasądzenia ich przez Sąd. Pozwany wskazał wysokość wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości sześciokrotnej stawki minimalnego wynagrodzenia jako podstawy zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego tj. 43.200,00 zł. Ponadto pozwany obliczył koszty podróży do Sądu na kwotę 10.000,00 zł, koszty obsługi administracyjnej na kwotę 112.500,00 zł tj. po 250,00 zł na każdego członka grupy. Dodatkowo pozwany wskazał kwotę 30.000,00 zł netto jako wynagrodzenie za sporządzenie opinii eksperta.
(…) w Szczecinku jako reprezentant grupy wniósł o oddalenie wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu wobec niewykazania zasadności przyznania kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu ani też jej wysokości. Zdaniem powoda pozwany nie wykazał, że powód nie dysponuje środkami na ewentualne pokrycie kosztów procesu w kwocie 195.700,00 zł. Powód wskazał, że jako (…) Szczecinku jest bezpośrednio podporządkowany staroście i wyodrębniony organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego. Reprezentant Grupy ma status nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej funkcjonującej w ramach Starostwa Powiatowego w Szczecinku. Środki na realizację jego zadań pochodzą z budżetu powiatu szczecineckiego, a zatem ze środków publicznych. Ponadto wskazał, że w przedmiotowej sprawie kwestia zwrotu ewentualnych kosztów procesu w przypadku przegrania sprawy przez powoda została uregulowana w umowach łączących Reprezentanta Grupy z pełnomocnikiem oraz łączących Reprezentanta Grupy z poszczególnymi członkami grupy. Z regulacji tych wynika, zdaniem powoda, że wszelkie koszty postępowania, a zatem również wynagrodzenie i wydatki strony przeciwnej będą regulowane każdorazowo przez członków grupy. Powód dochodzi roszczenia w dobrej wierze, a dochodzone roszczenie mieści w sobie istotne zagadnienia. Postępowanie pozwanego było bezprawne, a jego działanie było sprzeczne z dobrymi obyczajami. Powód wskazał także na niezasadność poszczególnych kwot składających się na wnioskowaną kaucję. Powód zakwestionował koszty podróży pełnomocnika pozwanego z Warszawy do Gdańska wyliczone na kwotę 100.000,00 zł, gdyż nie zachodzi potrzeba przesłuchania wszystkich członków grupy. Niezasadna jest też zdaniem powoda kwota 112.500,00 zł wskazana przez pozwanego jako wydatki na obsługę administracyjną. Pozwany w żadnej sposób nie wykazał, że taki będzie właśnie koszt obsługi administracyjnej. Nieuzasadnione jest również zaliczanie do kategorii wydatków ogólnych kosztów przedsiębiorstwa. Brak jest również podstaw, by do kategorii wydatków, które miałyby obciążać pozwanego zaliczyć koszt sporządzenia prywatnej opinii zleconej przez pozwanego w łącznej wysokości 30.000,00 zł.
Sąd zważył, co następuje:
W ocenie Sądu wniosek pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany może zgłosić żądanie zabezpieczenia kosztów procesu najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej. Pozwany nie ma prawa domagać się złożenia kaucji, jeżeli uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Sąd oznaczy termin złożenia kaucji, nie krótszy niż miesiąc, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesienie pozwany. Kaucję składa się w gotówce. Kaucja nie może być wyższa niż 20% przedmiotu sporu.
Podkreślenia wymaga, że instytucja zabezpieczenia kosztów procesu została wprowadzona do ustawy w celu ochrony interesów pozwanego w postępowaniu grupowym. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny, a możliwość zobowiązania powoda do jej złożenia w świetle art. 8 ust. 1 u.d.p.g. należy do kompetencji sądu.
Sąd w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r. (I ACz 43/15, LEX nr 1646028), że pozwany składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu winien uprawdopodobnić, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego” oraz że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.
Sąd stanął na stanowisku, że pozwany nie uprawdopodobnił, że brak kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zwrot kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.
Zgodnie z art. 40 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331) z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta, rzecznikiem konsumentów może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie, w szczególności prawnicze lub ekonomiczne i co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową. Jest on bezpośrednio podporządkowany staroście (prezydentowi miasta) i wyodrębniony organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego (urzędu miasta), a w powiatach powyżej 100 tys. mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik konsumentów może wykonywać swoje zadania przy pomocy wyodrębnionego biura.
Reprezentant grupy (…) w Szczecinku jest nieposiadającą osobowości prawnej jednostką organizacyjną funkcjonującą w ramach Urzędu Miasta Szczecinek. Zgodnie ze Statutem Miasta Szczecinek zadania Miasta w zakresie ochrony konsumentów wykonuje (…). Środki na realizację zadań wykonywanych przez (…) pochodzą z budżetu miasta, a zatem częściowo ze środków budżetu państwa. Wydatki w Szczecinku są elementem budżetu miasta Szczecinek, a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą miasto Szczecinek.
W związku z tym w ocenie Sądu Reprezentant Grupy daje wystarczającą gwarancję pokrycia kosztów procesu.
Przedmiotem zabezpieczenia kosztów procesu są hipotetyczne koszty, jakie mogą powstać w związku z postępowaniem. Przy obliczaniu ich wysokości trzeba wziąć pod uwagę wysokość ponoszonych przez pozwanego kosztów w postaci opłat lub wydatków, a także koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika lub koszty związane z udziałem osobistym strony.
Faktycznie powód w Szczecinku zwolniony jest od kosztów sądowych w całości na podstawie art. 96 ust. 1 pkt. 11 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Pozwany jest instytucją finansową w przypadku, której brak zabezpieczenia kosztów procesu poprzez zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji nie spowoduje odczuwalnego uszczerbku finansowego po stronie pozwanej.
Również z umowy zawartej przez Reprezentanta Grupy z pełnomocnikiem zawartej w dniu 5 lutego 2015 r. wynika, że w przypadku konieczności uiszczenia kosztów postępowania kancelaria będzie koordynowała regulowanie przez Członków Grupy kosztów postępowania, w tym opłat sądowych, kaucji oraz kosztów procesu w przypadku zasądzenia ich przez sąd (§ 4 ust. 4 umowy z dnia 5 lutego 2015 r. – k. 46 akt).
Ponadto z przedłożonych „Zasad wynagradzania kancelarii” wynika, że kancelaria nie jest zobowiązana do ponoszenia za członka grupy żadnych opłat czy innych kosztów czy to sądowych czy to administracyjnych. Dotyczy to w szczególności ustalonych sądowo kaucji, podatków i opłat skarbowych oraz innych ciężarów koniecznych do prowadzenia sprawy jak np. koszty ogłoszeń. W pkt. 12 i 13 przewidziano, że Członek Grupy jest zobowiązany do terminowej zapłaty opłat, zaliczek oraz kaucji sądowych, a także do poniesienia innych ciężarów koniecznych do prowadzenia sprawy. Kancelaria zobowiązuje się do terminowego poinformowania klienta o każdorazowym obowiązku poniesienia ciężarów, o których mowa w zdaniu poprzedzającym. Wszelkie opłaty sądowe, zaliczki, kaucje są ponoszone przez Członków Grupy w częściach równych, których wysokość uzależniona jest od liczby Członków Grupy (zasady wynagradzania kancelarii – k. 48-50 akt).
Z treści powołanego postanowienia umownego wynika zatem, że reprezentant grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania niniejszego postępowania oraz w związku z tym sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej.
Odnosząc się do wysokości hipotetycznych kosztów wskazanych przez pozwanego przy żądaniu zobowiązania powoda do uiszczenia kaucji w kwocie 195.700,00 zł uznać je w części należy za zawyżone. Na obecnym etapie postępowania nie można jednoznacznie stwierdzić, czy będzie zachodzić potrzeba przesłuchania wszystkich członków grupy, a w związku tym konieczny udział i przyjazd pełnomocnika na rozprawę z Warszawy do Gdańsku na przewidywanych przez pozwanego 30 rozpraw. Również nie można uznać za zasadny koszt prywatnej ekspertyzy w kwocie 30.000,00 zł poniesiony przez pozwanego. Również żądanie zabezpieczenia kwoty tytułem kosztów obsługi administracyjnej w kwocie 112.500,00 zł nie zasługuje na uwzględnienie, skoro mieszczą się one w kosztach obsługi administracyjnej pozwanego banku. Do oceny pozostaje także żądanie zabezpieczenia kosztów procesu w wysokości 6-krotności stawki minimalnej określonej na kwotę 43.200,00 zł.
Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 8 u.d.p.g. orzekł jak w sentencji postanowienia.