Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Iwona Biedroń (spr.)
Sędziowie: SSA Anna Guzińska
SSA Grażyna Matuszek
po rozpoznaniu w dniu 27 grudnia 2019 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa: Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Mieście Stołecznym Warszawa (reprezentant grupy) przeciwko: (…) Bankowi Polskiemu S.A. w W., o ustalenie,
na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 9 września 2019 r., sygn. akt I C 976/17,
postanawia:
oddalić zażalenie.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. W ocenie tegoż Sądu niniejsze powództwo spełnia wszystkie wymogi rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z 17 grudnia 2009 r. (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z p. zm.; dalej: „u.d.p.g.”). Grupa jest reprezentowana zgodnie z art. 4 u.d.p.g., zaś sam pozew spełnia warunki formalne określone w jej art. 6. W ocenie Sądu I instancji powództwo spełnia również wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości roszczeń. Bezspornie również grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż na etapie składania pozwu składała się z 598 osób. W ocenie Sądu Okręgowego istnieje również jednolita podstawa faktyczna tych roszczeń. Jednocześnie Sąd ten stwierdził brak podstaw do podważania statusu członków grupy jako konsumentów. Zdaniem Sądu I instancji twierdzenie pozwanego jakoby żadna z umów nie przewidywała udzielenia kredytu w złotych polskich, albowiem wszyscy członkowie grupy zawarli umowy o kredyt indeksowany do CHF, jest błędna albowiem waluta CHF służyła do przeliczenia kwoty udzielonego kredytu, który w istocie został wypłacony w złotych polskich oraz spłacany był w złotych polskich, zaś waluta CHF służyła do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytowych. Również fakt spłaty przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w CHF nie powodował braku istnienia jednolitej podstawy faktycznej roszczeń, jak i okoliczność zawarcia aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, zmieniających rachunek bankowy do spłaty kredytu oraz uprawniających do spłat bezpośrednio w walucie franka szwajcarskiego.
Sąd ten wskazał również, że cechy indywidualne roszczeń nie mają dla sprawy charakteru decydującego, albowiem istota podstawy faktycznej pozostaje taka sama. Roszczenia te nie zostały oparte na tej samej podstawie faktycznej, lecz na takiej samej, czyli jednakowej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu Okręgowego brak było również podstaw do częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do osób, które zdaniem pozwanego nie spełniały wymogu jednakowej podstawy faktycznej. Na koniec Sąd ten podkreślił, iż na obecnym etapie postępowania rolą sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności powództwa.
W zażaleniu na powyższe postanowienie strona pozwana, zaskarżając je w całości, zarzuciła:
(a) część członków grupy spłacała raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF, część zaś w walucie PLN;
(b) część członków grupy zawarła z Bankiem aneksy precyzujące sposób ustalania tabeli kursów walut, część zaś aneksów takich nie zawarła;
(c) część członków grupy indywidualnie negocjowała kurs kupna CHF, zgodnie z którym były przeliczane na PLN i uruchamiane poszczególne transze kredytu, część zaś tego kursu nie negocjowała;
(d) część członków grupy zawarła z Bankiem aneksy precyzujące zobowiązanie do spłaty rat kredytu w CHF, część zaś aneksów takich nie zawarła;
(e) część członków grupy zawarła umowy kredytu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, część zaś była konsumentami;
W związku z powyższym strona pozwana wniosła o odrzucenie lub zmianę zaskarżonego postanowienia oraz o odrzucenie pozwu w całości, ewentualnie, w razie oddalenia wniosku o odrzucenie pozwu w całości, o uchylenie zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu w części, w stosunku do poszczególnych członków grupy. Jednocześnie wniosła o dopuszczenie poszczególnych dowodów wskazanych w zażaleniu i zasądzenie na swoją rzecz od strony powodowej kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
W odpowiedzi na zażalenie strona powodowa wniosła o oddalenie zażalenia w całości i zasądzenie od strony pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie było zasadne.
Stanowisko Sądu Okręgowego co do rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z p. zm.) było prawidłowe. Wbrew zarzutom zażalenia wszelkie ku temu przesłanki zostały spełnione. Zarzuty skarżącej w istotnej mierze koncentrowały się powielaniu dotychczasowych argumentów i dalszej polemice z twierdzeniami pozwu. Zgodzić należało się ze stroną powodową, że polemika ta nie mogła być skuteczna na tym etapie sporu, na którym sąd dokonuje wyłącznie formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego, a nie zajmuje się kwestiami merytorycznymi. Poza tym skarżący nie przedstawił w zażaleniu żadnych nowych argumentów, które nie zostały dotychczas skutecznie podważone przez Sąd Okręgowy i stronę przeciwną.
Podkreślić zatem należy, że w niniejszym postępowaniu sąd bada jedynie czy zostały spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci jednorodzajowości roszczeń członków grupy, tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebności grupy, ujednolicenia roszczeń pieniężnych oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym (zob. M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2018, s. 313). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że roszczenia członków grupy spełniają wymóg jednorodzajowości i oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, a swe stanowisko w tym zakresie wyczerpująco i przekonująco uzasadnił. Okoliczności, na które powoływała się strona pozwana w ramach podniesionych zarzutów nie pozwalały na zaakceptowanie odmiennego stanowiska. Okoliczności te miały dotyczyć spłacania przez część członków grupy rat kredytu w walucie CHF, zawierania aneksów precyzujących sposób ustalania tabeli kursów walut, prowadzenia z bankiem indywidualnych negocjacji w sprawie kursu kupna CHF i precyzowania zobowiązań w tym zakresie, a także zawierania przez niektórych członków grupy umowy w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, a nie w charakterze konsumentów.
Odnosząc się do tych kwestii należało wskazać, że wymóg tożsamej czy też jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu, aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy też jednakowe. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Nie można zatem ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń na podstawie takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się więc, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1209/13).
Na gruncie niniejszej sprawy wymóg ten został niewątpliwie spełniony. Mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych był identyczny, a umowy były zawierane w ramach oferowania przez stronę pozwaną identycznej usługi finansowej, tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Poszczególne roszczenia uczestników grupy zostały zatem ukształtowane jako roszczenia pieniężne, przy czym zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy żądanie grupy ograniczono do ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej, a więc nie zachodziła potrzeba standaryzacji wysokości roszczeń poszczególnych członków grupy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.). Roszczenia kredytobiorców zostały oparte niewątpliwie na „takiej samej podstawie prawnej”, skoro zostały wywiedzione ze standardowych co do treści umów kredytu hipotecznego, zawartych z tym samym kredytodawcą. Nadto jako powód zbiorowy występują konsumenci w rozumieniu art. 221 k.c. w liczbie bezspornie przekraczającej minimum ustawowe.
W konsekwencji w niniejszym postępowaniu występuje realna możliwość skoncentrowania i łącznego zbadania wielu istotnych elementów wspólnych i typowych dla wszystkich członków grupy. Ewentualne, indywidualne cechy niektórych umów nie miały zatem znaczenia decydującego i nie różnicowały wspólnej dla nich podstawy faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g.
Wbrew zarzutom zażalenia brak było również podstaw do zobowiązania strony powodowej na tym etapie sprawy do przedłożenia dokumentów wymienionych w odpowiedzi na pozew i przeprowadzenia dowodów z tych dokumentów. Okoliczności na które dowody te zostały powołane dotyczą bowiem kwestii merytorycznych, które będą analizowane dopiero w dalszym toku postępowania. Nie miały one jednak znaczenia dla samej tylko oceny czy niniejsze postępowanie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.
W związku z powyższym nie zachodziły podstawy do odrzucenia pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie. Niezależnie od powyższego pozew ten nie mógłby w żadnym wypadku zostać odrzucony w części, o co ewentualnie wnosiła strona skarżąca. W pełni trafne jest stwierdzenie Sądu I instancji, że dochodzone roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, wobec czego taką możliwość należało wykluczyć. W orzecznictwie podkreśla się, że pozew grupowy traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych. Reprezentant grupy działa bowiem w imieniu własnym (art. 4 ust. 3 u.d.p.g.) i tylko jemu przysługuje legitymacja procesowa, tylko on jest powodem. Nie można natomiast odrzucić pozwu osób, które nie są powodami. Ponadto częściowe odrzucenie pozwu (polegające na stwierdzeniu niedopuszczalności roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy) istotnie zbliża się przedmiotowo do postanowienia co do składu grupy, wydawanego na zakończenie drugiej fazy postępowania grupowego, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. W praktyce oznacza to więc, iż sąd – częściowo odrzucając pozew, to jest stwierdzając niedopuszczalność roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy – faktycznie nie dopuszcza do dalszego postępowania wybranych członków grupy, a więc nie uwzględnia ich w składzie grupy (por. M. Asłanowicz, ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Komentarz, Warszawa, wydawnictwo: C.H.Beck, 2017, s. 217).
Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny orzekł o oddaleniu zażalenia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. art. 24 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z p. zm.), jak w sentencji.