Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Jerzy Paszkowski
Sędziowie: SSA Marzena Miąskiewicz, SSO (del.) Bernard Chazan (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 25 października 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego Biura (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko (…) Towarzystwu (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie
na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2016 r., sygn. akt XVI GC 352/15,
postanawia:
oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym.
Sąd Okręgowy wskazał, iż reprezentant grupy przedłożył oświadczenia, z których wynika, że działa w takim charakterze, a nadto załączył do pozwu oświadczenia każdego z członków o przystąpieniu do grupy. Zdaniem sądu pierwszej instancji, grupa spełnia wymogi wskazane w ustawie dotyczące liczebności, bowiem składa się z 35 członków podzielonych na podgrupy. Wszystkie podmioty objęte pozwem wystąpiły do sądu z tym samym roszczeniem o zasądzenie od pozwanego określonej w pozwie kwoty pieniężnej tytułem odszkodowania, jako konsekwencji czynu nieuczciwej konkurencji. Złożony pozew został oparty na twierdzeniu, że wskutek prowadzenia przez pozwanego w 2008 roku kampanii reklamowej członkowie grupy ponieśli szkodę. Reklamy, których emisja została ostatecznie zakazana, miały na odbiorców taki wpływ, że doprowadziły do znacznego zmniejszenia zainteresowania zawieraniem umów z pośrednictwem agentów, co wpłynęło na utratę ich zysków. W ocenie sądu pierwszej instancji tak zakreślona podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia, wobec ujednolicenia wysokości roszczenia poszczególnych członków grup, umożliwia dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż na obecnym etapie postępowania okoliczności faktyczne przytoczone przez powoda uzasadniają przyjęcie, iż dochodzone roszczenie ma charakter jednorodzajowy i jest oparte na takiej samej podstawie faktycznej, co uzasadnia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w myśl przepisów art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”).
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pozwany, zaskarżając je w całości i zarzucając:
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez odrzucenie pozwu w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według spisu kosztów złożonego na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 25 maja 2016 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Pozwany wniósł także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, które podlegają ocenie sądu na tym etapie postępowania, ograniczają się do kwestii zakreślonych w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Należą do nich: liczebność grupy – co najmniej dziesięć osób, jednorodzajowość roszczeń, tożsamość podstawy faktycznej – roszczenia są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, określony rodzaj spraw oraz przesłanka specyficzna dla dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne tj. ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka grupy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.). Aby sprawa mogła być rozpoznana w postępowaniu grupowym, przesłanki te muszą być spełnione łącznie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, zgodnie z żądaniem powoda, odmawiając tym samym odrzucenia pozwu.
Przede wszystkim niezasadne są zarzuty strony pozwanej dotyczące nieistnienia przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w postaci takiej samej podstawy faktycznej dochodzenia roszczeń poszczególnych członków grupy. Podstawa faktyczna powództwa w niniejszej sprawie, jak trafnie zauważył sąd pierwszej instancji, opiera się na twierdzeniu, że w skutek prowadzenia przez pozwanego w 2008 roku kampanii reklamowej członkowie grupy ponieśli szkodę. Emitowanie reklamy, których emisja została zakazana miały na odbiorców taki wpływ, że doprowadziły do znacznego zmniejszenia zainteresowania potencjalnych klientów zawieraniem umów ubezpieczeniowych z pośrednictwem agentów, a w konsekwencji do zmniejszenia oczekiwanych dochodów. W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak jest podstaw do uznania, że kwestionowana przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie została spełniona. Warto przy tym zaznaczyć, iż kwestia ta dwukrotnie była przedmiotem wypowiedzi sądu drugiej instancji rozpoznającego zażalenia powoda na postanowienia o odrzuceniu pozwu. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 18 lutego 2014 r. (sygn. akt I ACz 221/14) Sąd Apelacyjny wyraźnie stwierdził, że zakreślona w pozwie podstawa faktyczna umożliwia dochodzenie roszczeń w oparciu o przepisy ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Uznał przy tym, jako spełniające wymogi ujednolicenia podstawy faktycznej, twierdzenie, że roszczenia członków grupy wynikają z jednego zdarzenia będącego źródłem szkody, tj. czynu nieuczciwej konkurencji. Stanowisko to Sąd Apelacyjny podtrzymał w uzasadnieniu postanowienia z dnia 31 marca 2015 r. (sygn. akt I ACz 166/15), wskazując że nie istnieją podstawy do uznania, że ta przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu zbiorowym nie została spełniona. Sąd Apelacyjny rozpoznający zażalenie na postanowienie z dnia 6 czerwca 2016 r. podziela to stanowisko, dodatkowo wskazując, że wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 września 2015 r., sygn. akt VI ACz 1117/15). Konieczność uznania, że roszczenie zgłoszone w rozpoznawanej sprawie zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy, wynika wprost z uzasadnienia pozwu, w treści którego została podana jedna w istocie podstawa faktyczna dla wszystkich członków grupy. Nie może być więc ona różna dla poszczególnych członków grupy, skoro w uzasadnieniu pozwu nie zostały podane osobne podstawy faktyczne dla jednostkowych członków grupy (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15).
W tym stanie rzeczy uznać należy, iż kwestia spełnienia przesłanki tożsamości podstawy faktycznej roszczeń poszczególnych członków grupy, pozostaje wyjaśniona, co oznacza bezzasadność zarzutów skarżącego podniesionych w tym przedmiocie.
Na obecnym etapie postępowania wątpliwości nie budzi też jednorodzajowość roszczeń członków grupy, jak i sposób, w jaki dokonano ujednolicenia poszczególnych roszczeń. Pierwsza z tych przesłanek nie stanowi przedmiotu sporu, drugą zaś wyjaśnił Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 18 lutego 2014 r., wskazując że ujednolicenie to jest zgodne z wymogami ustawy.
Na etapie badania dopuszczalności rozpoznania sprawy istotne jest przede wszystkim to, czy może być w tej sprawie prowadzone postępowanie grupowe, celem którego jest wyeliminowanie konieczności prowadzenia szeregu indywidualnych procesów. Odwołując się raz jeszcze do uzasadnienia postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 31 marca 2015 r. wskazać należy, iż znalazło się tam stwierdzenie, akceptowane przez skład orzekający w przedmiocie zażalenia strony pozwanej, że ocena dopuszczalności postępowania grupowego nie może być poprzedzona oceną jego zasadności, a dzieje się tak, jeśli sąd analizuje, czy zdarzenie sprawcze wskazane w pozwie rzeczywiście spowodowało stratę finansową, czy reklamy emitowane na zlecenie pozwanego godziły tylko w podmioty oferujące ubezpieczenia komunikacyjne, czy także w podmioty oferujące inne produkty ubezpieczeniowe, a także, czy ofiarą działań pozwanego mogły być wyłącznie osoby posiadające status agenta ubezpieczeniowego, czy także inne osoby. Oznacza to, że zagadnienia te pozostają poza granicami oceny sądu badającego dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Dotyczy to także kwestii odnoszących się do określenia składu grupy. Ocena twierdzeń pozwanego w tym zakresie nie ma wpływu na samą decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego. Chodzi bowiem o zarzuty w stosunku do udziału tych osób jako członków grupy, nie zaś o istotny element podstawy faktycznej pozwu wniesionego zgodnie z przepisami powołanej ustawy. Ustawodawca na etapie dopuszczalności tego postępowania wprowadził jedynie wymóg odpowiedniej liczebności grupy (co najmniej 10 osób). Określenie składu grupy następuje natomiast dalszej fazie postępowania, gdyż wymaga oceny szerokiego materiału złożonego przez obie stron. Ustalając skład grupy, do której nie muszą zostać zaliczone wszystkie osoby, które na etapie przygotowania pozwu złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, Sąd Okręgowy, przy uwzględnieniu zebranego materiału i rozważeniu zarzutów, na które może się powoływać pozwany w odniesieniu do konkretnych osób które złożyły wskazane oświadczenia przed wniesieniem pozwu lub w toku procesu, będzie musiał określić zakres podmiotowy, do którego odnosi się podany na uzasadnienie żądania schemat faktyczny, z pominięciem indywidualnych faktów związanych z przedmiotem sprawy, dotyczących poszczególnych członków grupy. Osoby, które nie będą spełniać tych warunków, powinny zostać pominięte przy ustalaniu składu grupy. Decyzja Sądu Okręgowego będzie ponadto podlegać kontroli instancyjnej, gdyż takie postanowienie podlega osobnemu zaskarżaniu (art. 17 ust. 2 u.d.p.g.). Po ostatecznym określeniu składu grup merytorycznej ocenie podlegać będą zaś okoliczności wspólne, na których zostało oparte żądanie. W zakresie tych okoliczności prowadzone będzie postępowanie dowodowe, na bazie którego konieczne będzie ustalenie, w granicach twierdzeń stanowiących jedną podstawę faktyczną żądania o ustalenie, podstawy wyroku orzekającego o zasadności powództwa, ale z pominięciem faktów dotyczących poszczególnych członków grupy, przekraczających podany schemat faktyczny. Wyrok korzystny dla osób wchodzących w skład grupy będzie mieć znaczenie prejudycjalne przy ocenie konkretnych świadczeń. Nie musi jednak przesądzać o zasadności powództw o ich zasądzenie na rzecz poszczególnych członków grupy w osobnych sprawach (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15).
Mając powyższe na uwadze, należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego o możliwości rozpoznania niniejszej sprawy w trybie przewidzianym w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
Z tych względów, stosując art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie pozwanego i orzekł jak w sentencji postanowienia.