Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Edyta Mroczek
Sędziowie: SSA Zbigniew Stefan Cendrowski, SSO (del.) Robert Obrębski (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2012 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie, na skutek zażalenia powoda i zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 10 maja 2012 r., sygn. akt XVI GC 595/11
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie, znieść postępowanie w zakresie czynności podjętych na posiedzeniu niejawnym 10 maja 2012 r. i wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu przekazać Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.
Postanowieniem z dnia 10 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zobowiązał (…) spółkę z o.o. w W. do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w kwocie 1.664.554,08 zł celem zabezpieczenia kosztów procesu, zaś w pozostałym zakresie oddalił wniosek pozwanego.
Z uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego wynika, że (…) spółka z o.o. w W., działając na rzecz grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, wytoczyła powództwo w postępowaniu grupowym o naprawienie szkody, jakiej członkowie grupy doznali na skutek prowadzenia przez pozwanego nieuczciwej kampanii reklamowej. Łączna kwota odszkodowania dla wszystkich członków grupy wynosi 13.051.860,00 zł. Pozwany (…) Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. w W. złożył wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 2.610.372,00 zł. W ocenie Sądu Okręgowego, pozwany uprawdopodobnił, że poniesie koszty sporządzenia ekspertyz wskazanych we wniosku, jak też koszty wynagrodzenia pełnomocnika. Sąd oddalił natomiast wniosek w zakresie kosztów zastępczego wykonania zobowiązania powoda do złożenia oświadczenia. Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie z art. 22 ust. 1 u.z.n.k. nie jest kosztem procesu.
Na postanowienie Sądu Okręgowego zażalenie złożyły obie strony.
Powód zaskarżył postanowienie w zakresie pkt I. Wnosił o jego zmianę przez oddalenie wniosku w całości, ewentualnie przez ograniczenie wysokości kaucji. Postanowieniu Sądu Okręgowego powód zarzucił brak wyjaśnienia motywów, jakimi kierował się Sąd Okręgowy uznając, że wniosek zasługuje na uwzględnienie. W ocenie powoda, Sąd Okręgowy niesłusznie zakwalifikował koszty prywatnych opinii ekspertów jako koszty niezbędne, a także bezkrytycznie przyjął wysokość tych kosztów w odniesieniu do opinii biegłego rewidenta. Zdaniem powoda, strona pozwana nie uprawdopodobniła interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia kosztów procesu. Ponadto, zdaniem powoda, na obecnym etapie postępowania nie jest zasadne obciążanie powoda kaucją obejmującą wszelkie potencjalne koszty postępowania, jakie być może pojawią się w niniejszej sprawie, albowiem jeżeli w toku sprawy okaże się, że kaucja nie wystarcza na zabezpieczenie kosztów procesu, pozwany będzie mógł żądać dodatkowego zabezpieczenia.
Pozwany zaskarżył postanowienie w zakresie pkt II. Wnosił o jego zmianę w tej części przez zobowiązanie powoda do złożenia kaucji w łącznej wysokości 2.610.372,00 zł, ewentualnie o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Zaskarżonemu postanowieniu pozwany zarzucił naruszenie przepisów art. 8 ust. 1 i ust. 3 ustawy w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji („u.z.n.k.”) poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że koszty zastępczego wykonania przez Pozwanego zobowiązania Powoda do złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie w związku z wniesieniem oczywiście bezzasadnego powództwa z tytułu nieuczciwej konkurencji, zgodnie z art. 22 ust. 1 u.z.n.k., nie stanowią kosztów procesu podlegających zabezpieczeniu kaucją, co miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w zaskarżonym zakresie. Ponadto pozwany zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy przez brak wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia, co w znacznym stopniu utrudnia instancyjną kontrolę zaskarżonego postanowienia.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie podlega uchyleniu, jednakże nie z przyczyn wskazanych w zażaleniach powoda i pozwanego.
Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c., Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Zgodnie zaś z art. 379 pkt 4 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. Na zasadzie art. 397 § 2 k.p.c. powołane przepisy znajdują zastosowanie w postępowaniu zażaleniowym.
Mając powyższe na uwadze, należy zauważyć, że zaskarżone postanowienie z dnia 10 maja 2012 r. zostało wydane przez Sąd Okręgowy, w składzie którego uczestniczyli SRR Tomasz Szanciło oraz SSR Marian Kociołek – sędziowie delegowani do pełnienia obowiązków w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Sędzia Marian Kociołek z dniem 31 maja 2012 r. został powołany na stanowisko sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie, jednakże w dniu wydania zaskarżonego postanowienia pozostawał on sędzią Sądu Rejonowego. Wydając zaskarżone postanowienie Sąd Okręgowy działał w składzie sprzecznym z przepisami prawa, zgodnie bowiem z art. 46 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, w składzie sądu może brać udział tylko jeden sędzia innego sądu (por. wyrok SN z dnia 15 marca 2005 r. o sygn. II KK 414/04). Wskazane uchybienie sprawia, iż w zakresie czynności podjętych na posiedzeniu niejawnym 10 maja 2012 r. postępowanie dotknięte jest nieważnością.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 2 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.