Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Agata Zając
Sędziowie: SSA Małgorzata Borkowska, SSO (del.) Grzegorz Tyliński (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2018 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) – reprezentanta grupy przeciwko (…) Towarzystwu Ubezpieczeń (…) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 11 maja 2018 roku sygn. akt XXV C 461/18,
postanawia:
oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 11 maja 2018 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że na danym etapie postępowania pozwany nie uprawdopodobnił jakoby wytoczone przeciwko niemu powództwo grupowe miało cechy „pieniactwa procesowego”, a zatem aby było oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne.
Co więcej, Sąd podniósł, że w przedmiotowym wniosku, strona pozwana wniosła o zobowiązanie powoda Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 43.200 zł. Wskazać przy tym należy, iż zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy radcy prawnego, a także charakter sprawy i wkład pracy radcy prawnego w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust. 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-4. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy.
Sąd ten wskazał przy tym, iż na tym etapie niemożliwe jest ustalenie wysokości ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego, które w razie oddalenia powództwa podlegałyby zwrotowi pozwanemu od powoda. Jest to bowiem zależne od tego czy zostanie spełniona przesłanka do przyznania opłaty w wysokości przewyższającej stawkę minimalną (7 200 zł), a jeżeli tak to jaka będzie wysokość tej stawki (opłata nie może przekroczyć sześciokrotności stawki minimalnej, co nie jest jednak równoznaczne z przyjęciem, że pełnomocnikowi zostanie przyznana aż sześciokrotność stawki minimalnej).
Co więcej, Sąd podkreślił, iż koszty wynagrodzenia pełnomocnika podlegają zwrotowi stosownie do dyspozycji art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. – a nie w wysokości rzeczywiście poniesionych wydatków na ten cel.
Aktualnie nie jest również możliwe określenie wydatków, jakie zostaną poniesione przez stronę pozwaną w toku postępowania. Wskazał, że w sprawie niniejszej nie został jeszcze rozpoznany wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Sąd nie orzekł jeszcze o dopuszczeniu tego dowodu, jak również nie została ustalona nawet wysokość potencjalnej zaliczki należnej od strony pozwanej na ten cel. Wątpliwym jest również zaliczenie do kosztów podlegających zwrotowi pozwanemu od powoda, kosztów poniesionych przez niego w ramach zlecenia przygotowania prywatnych opinii aktuarialnych czy też kosztów weryfikacji prawdziwości załączonej przez powoda dokumentacji dotyczącej członków grupy. Oszacowanie wysokości ww. kosztów przez pozwanego nie stanowi zdaniem Sądu wystarczającego uprawdopodobnienia, jakoby również w niniejszej sprawie pozwany faktycznie obowiązany był ponieść koszty we wskazanej wysokości, a które podlegałyby zwrotowi pozwanemu od strony powodowej.
Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, iż na tym etapie trudno ustalić wysokość ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego podlegających zwrotowi pozwanemu od powoda w przypadku oddalenia pozwu. Jest to to bowiem zależne przede wszystkim od tego czy zostanie spełniona przesłanka do przyznania opłaty w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, a jeżeli tak to jaka będzie wysokość tej stawki. W ocenie Sądu strona pozwana nie uprawdopodobniła również, w stopniu uzasadniającym zabezpieczenie kaucji, wysokości wydatków, jakie zostaną poniesione przez pozwanego w toku niniejszego postępowania, a które będą podlegać zwrotowi przez powoda w razie jego przegranej.
W ocenie Sądu, pozwany nie uprawdopodobnił, aby w przypadku wydania w niniejszej sprawie wyroku oddalającego powództwo, wyegzekwowanie przez pozwanego zwrotu kosztów postępowania od powoda było niemożliwe. Pozwany wskazał, że w razie jego wygranej, egzekucja roszczenia o zwrot kosztów procesu będzie niemożliwa, ponieważ jako powód w sprawie występuje Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…), który ma zdolność procesową, ale nie ma zdolności prawnej na gruncie prawa cywilnego oraz nie posiada majątku, zaś skierowanie egzekucji do powiatu lub członków poszczególnych grup byłoby niemożliwe, z uwagi na to, że nie występują oni w niniejszym postępowaniu w charakterze strony.
Rację ma zatem pozwany wskazując, że w razie wygranej w niniejszej sprawie nie mógłby on skierować skutecznej egzekucji do Powiatu (…), ze względu na brak legitymacji procesowej powiatu w danej sprawie. Niemniej jednak, Powiat ten ponosiłby odpowiedzialność z tytułu zwrotu kosztów procesu w sposób pośredni. Podczas gdy egzekucja skierowana winna zostać w stosunku do Powiatowego Rzecznika Konsumentów Powiatu (…), to finansowanie rzecznika w tym zakresie pochodziłoby de facto z budżetu Powiatu. Wnioski takie wynikają również jednoznacznie z przedłożonej przez stronę powodową publikacji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z grudnia 2013 . pt. „Ocena skutków regulacji ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej Miejskich i Powiatowych Rzeczników Konsumentów”.
Zaznaczyć przy tym także należy, że w przypadku wydania przez Sąd wyroku oddalającego powództwo i zasądzenia od rzecznika konsumentów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, koszty te stanowić będą koszty ustawowej działalności rzecznika, ujętej w budżecie powiatu, a nie zobowiązanie umowne zaciągnięte przez rzecznika, za które bez stosownej kontrasygnaty skarbnika powiatu na umowie, powiat jako jednostka samorządu terytorialnego by nie odpowiadał.
Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu w sprawie niniejszej nie zachodzą podstawy do stwierdzenia, iż wyegzekwowanie zwrotu kosztów postępowania przez pozwanego byłoby utrudnione lub nawet niemożliwe. Co także istotne, strona pozwana nie uprawdopodobniła, jakoby w sprawie niniejszej zachodziły obawy co do dysponowania przez powoda odpowiednimi środkami majątkowymi lub obawa co do braku dobrowolnego zwrotu kosztów procesu pozwanemu przez stronę powodową. Zdaniem Sądu, wbrew twierdzeniom pozwanego, z umowy zawartej przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów Powiatu (…) z obsługującą powoda kancelarią prawną nie wynika, jakoby strona powodowa nie zamierzała pokryć kosztów niniejszego postępowania. Ponadto, strona powodowa samodzielnie dokonała już zabezpieczenia (ze środków pochodzących od członków grupy), środków finansowych na poczet kosztów zastępstwa procesowego, które w razie przegranej obciążyłyby Powiatowego Rzecznika Konsumentów i to kwocie 75.600 zł, która znacznie przekracza wysokość kaucji, której zabezpieczenia dochodzi pozwany (43.200 zł). Tym samym, Sąd nie znalazł podstaw do stwierdzenia, aby uprawdopodobnione zostało, że wyegzekwowanie kosztów procesu przez pozwanego w razie oddalenia powództwa będzie utrudnione lub niemożliwe.
Reasumując, Sąd nie dopatrzył się dostatecznych argumentów na rzecz zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pozwany zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie:
– art. 8 ust. 1 u.d.p.g. przez uznanie, że w niniejszej sprawie nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia kosztów procesu, podczas gdy pozwany wykazał bezzasadność roszczeń powoda oraz okoliczność, że egzekucja zwrotu kosztów procesu będzie niemożliwa;
– art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy z dnia 5 czerwca 1998r o samorządzie powiatowym przez uznanie, że zwrot kosztów procesu w postępowaniu grupowym wytoczonym na rzecz określonych osób fizycznych stanowi koszt ustawowej działalności rzecznika ujętej w budżecie powiatu, podczas gdy powołane przepisy nie przewidują odpowiedzialności powiatu za wynik niniejszego procesu;
– art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 1 u.d.p.g. oraz art. 24 ust. 1 u.d.p.g. przez uznanie, że materiał zebrany w sprawie nie pozwala na uznanie, że pozwany nie będzie miał możliwości wyegzekwowania kosztów procesu od powoda.
Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w terminie 2 miesięcy, na rachunek Sądu Okręgowego w Warszawie w gotówce w kwocie 43.200zł pod rygorem odrzucenia pozwu, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do i art. 8 ust. 1 i 3 u.d.p.g. sąd może na żądanie pozwanego zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, oznaczając nie krótszy niż miesiąc termin na jej złożenie, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany. Kaucja winna zostać złożona w gotówce i nie może być wyższa niż 20 % wartości przedmiotu sporu.
Jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy, przywołując ugruntowane już poglądy judykatury, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, zasadnie Sąd pierwszej instancji wskazał, iż pozwany nie uprawdopodobnił ani oczywistej bezzasadności powództwa w przedmiotowej sprawie, ani też istnienia jakichkolwiek realnych obaw w zakresie ewentualnego egzekwowania swoich roszczeń. Słusznie także, Sąd Okręgowy wskazał na konieczność weryfikacji wskazywanych kosztów poprzez pryzmat kosztów niezbędnych, wskazanych w art. 98 k.p.c. W tym wypadku niewątpliwie znaczne koszty sporządzonych w tej sprawie opinii czy też obsługi prawnej, nie zostały uprawdopodobnione w kontekście zarówno niezbędności i celowości ich poniesienia, jak i samej wysokości. Z drugiej strony nawet, jeżeli uznać, iż Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…) nie dysponuje własnym majątkiem, który wystarczałby na pokrycie kosztów procesu wyłożonych przez pozwanego, a w tym zakresie brak jest możliwości obciążenia tymi kosztami Powiatu (…), zwrócić należy uwagę, iż Rzecznik – na co wskazuje pozwany – podjął działania zmierzające do uzyskania od członków grupy kwoty w łącznej wysokości 75 600 zł. Okoliczność ta w ocenie Sądu Apelacyjnego nie stanowi argumentu za uwzględnieniem wniosku pozwanego, a przeciwnie – skoro środki takie już zostały zabezpieczone, brak jest potrzeby uwzględniania wniosku o zobowiązanie do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.
W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.
Podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu, w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty pozwanego nie zasługiwały na uwzględnienie, co skutkowało oddaleniem zażalenia.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.