Orzecznictwo > Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie V Wydział Cywilny z dnia 24 kwietnia 2019 r.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie V Wydział Cywilny z dnia 24 kwietnia 2019 r.
V ACz 324/19

  1. Prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej przez osoby fizyczne nie oznacza, że każda czynność prawna podejmowana przez te osoby, ma ścisły i bezpośredni z nią związek. Wzruszalne domniemanie takiego związku można przyjąć wyłącznie w odniesieniu do czynności podejmowanych w ramach przedmiotu prowadzonej działalności. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może więc dokonywać również czynności prawnych w charakterze konsumenta.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSA Marzena Miąskiewicz

Sędziowie:                     SSA Przemysław Kurzawa (spr.)

                                        SSO Joanna Piwowarun-Kołakowska (del.)

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2019 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w S. przeciwko (…) Towarzystwu Ubezpieczeń spółce akcyjnej w W., o ustalenie,

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 17 grudnia 2018 r., sygn. akt II C 222/16,

postanawia:

  1. zmienić zaskarżone postanowienie częściowo w ten sposób, że odmówić statusu członka grupy M. H. oraz M. F.;
  2. oddalić zażalenie w pozostałym zakresie;
  3. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić Sądowi pierwszej instancji w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy ustalił skład grupy. Zdaniem Sądu Okręgowego na uwzględnienie nie zasługiwały zarzuty pozwanego dotyczące członkostwa w grupie siedmiu osób, tj. S. B., A. K., D. B., K. B., P. N., R. K., W. W. Zdaniem Sądu pierwszej instancji charakter umowy ubezpieczenia na życie wyklucza już a priori możliwość jej zawarcia przez osobę niebędącą konsumentem w rozumieniu art. 221 k.c. Stosownie do art. 829 § 1 k.c. umowa ubezpieczenia na życie jest rodzajem ubezpieczenia osobowego, które może w szczególności dotyczyć śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku. Powiązanie umowy ubezpieczenia na życie ściśle z okolicznościami dotyczącymi życia i zdrowia osoby fizycznej, zdaniem Sądu pierwszej instancji wyklucza, już na samym wstępie i to bez konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego, jakikolwiek związek pomiędzy zawarciem umowy a prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy oddalił wniosek dowodowy pozwanego o przesłuchanie w charakterze stron w/w osób na okoliczność ustalenia ich statusu konsumenckiego.

W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwany wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie jego zmianę poprzez ustalenie składu grupy z pominięciem M. F. oraz M. H., jako niespełniających kryterium przynależności do grupy, wraz z pozostawieniem Sądowi Okręgowemu rozstrzygnięcia o zwrocie przez powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego. Sądowi pierwszej instancji zarzucił naruszenie:

  1. art. 221 k.c., art. 829 § 1 k.c. oraz art. 1 ust. 2 i art. 17 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) oraz art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. oraz naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 16 ust. 1, art. 17 ust. 1 i art. 20 u.d.p.g. poprzez przyjęcie, że charakter umowy ubezpieczenia na życie z UFK wyklucza a priori możliwość jej zawarcia przez osobę nie będącą konsumentem, co doprowadziło Sąd do oddalenia wniosków dowodowych pozwanego, które zmierzały do wykazania, że siedem osób, które zgłosiły udział w grupie, zawarło umowy w bezpośrednim związku z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą, a w konsekwencji doprowadziło do nieuwzględnienia zarzutów pozwanego co do składu grupy;
  2. art. 6 k.c. w zw. z art. 16 ust. 1, art. 17 ust. 1 i art. 20 u.d.p.g. oraz art. 299 i 303 k.p.c. poprzez przyjęcie, że 7 osób, co do których pozwany podniósł zarzuty, że mogły zawrzeć umowy ubezpieczenia z UFK jako przedsiębiorcy, wchodzi w skład grupy, mimo że powód, na którym spoczywał ciężar dowodu nie wykazał, że osoby te mają status konsumenta, a pozwany wykazał, że osoby te mogły zawrzeć umowy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na częściowe uwzględnienie w odniesieniu do osób, których umowa ubezpieczenia została rozwiązana, tj. M. F. oraz M. H., zaś w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przeprowadzenie wnioskowanego przez pozwanego dowodu z przesłuchania wskazanych członków grupy przed ustaleniem jej składu było w okolicznościach sprawy bezcelowe i prowadziłoby do zbędnego przedłużenia postępowania. Stanowisko Sądu Okręgowego, że przedmiot umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nie może być wiązany z działalnością gospodarczą osoby fizycznej, która umowę taką zawiera, było w okolicznościach sprawy prawidłowe. Wskazywane przez skarżącego rozróżnienie osób ubezpieczającego i ubezpieczonego, jakkolwiek oczywiście właściwe, nie miało w sprawie znaczenia, skoro wszystkie z osób, których członkostwo w grupie pozwany zakwestionował, były zarówno stroną ubezpieczającą, jak również ubezpieczoną na podstawie zawartych umów ubezpieczenia (polisy: k. 367, k. 3.870, k. 3.945, k. 3.991, k. 4.126, k. 3.882, k. 4.066). Prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej przez osoby fizyczne nie oznacza, że każda czynność prawna podejmowana przez te osoby, ma ścisły i bezpośredni z nią związek. Wzruszalne domniemanie takiego związku można przyjąć wyłącznie w odniesieniu do czynności podejmowanych w ramach przedmiotu prowadzonej działalności. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może więc dokonywać również czynności prawnych w charakterze konsumenta. Charakter zawartych umów ubezpieczeń osobowych, których przedmiotem było życie ubezpieczonego (a nie np. wypadek pozostający w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą i uniemożliwiający prowadzenie działalności gospodarczej) nie pozwala przyjąć, że zawarcie tych umów pozostawało w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Brak w tym wypadku domniemania związku pomiędzy zawarciem umowy ubezpieczenia na życie a działalnością gospodarczą, którego ciężar obalenia obciążałby, zgodnie z art. 6 k.c., powoda. W piśmie z 12 września 2018 r. powód podał, że trzy osoby ze wskazanych przez pozwanego jako osoby, które mogły prowadzić działalność gospodarczą w dacie zawarcia umowy ubezpieczenia, a w związku z tym mogły jego zdaniem zawrzeć tę umowę w związku z prowadzoną działalnością, tj. S. B., A. K. oraz D. B. nigdy działalności gospodarczej nie prowadziły. Z kolei K. B., P. N., R. K. oraz W. W. złożyli oświadczenia (k. 4.243, 4.321,4.320, 4.322), zgodnie z którymi umowy ubezpieczenia zawarli jako konsumenci i nie pozostawały one w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, zaś składki ubezpieczeniowe nie były i nie są wliczane w koszty uzyskania przychodu z tych działalności. Hipotetyczne jedynie przypuszczenia pozwanego, że wszystkim bądź tylko niektórym ze wskazanych przez niego osób fizycznych, które zawarły sporne umowy ubezpieczenia może nie przysługiwać status konsumenta w związku z zawarciem tych umów, które to przypuszczenia oparte były na treści wydruków z CEIDG danych osób o tożsamych jak członkowie grupy imionach i nazwiskach, nie mogły zatem stanowić dostatecznej podstawy do przeprowadzania – przed ustaleniem składu grupy – postępowania dowodowego w zakresie wnioskowanym przez pozwanego i na okoliczności przez niego wskazywane. W konsekwencji, Sąd pierwszej instancji zasadnie nie uwzględnił zarzutów pozwanego i przyznał status członka grupy S. B., A. K., D. B., K. B., P. N., R. K. oraz W. W.

Na uwzględnienie zasługiwało jednak zażalenie w zakresie w jakim pozwany zakwestionował uczestnictwo w grupie osób, z którymi umowa ubezpieczenia została rozwiązana. Jak wskazał pozwany w zażaleniu, rozwiązane zostały umowy łączące pozwanego z M. H. oraz M. F., na dowód czego przedłożył potwierdzenia przelewów na rzecz tych osób kwot odpowiednio: 34.185,67 zł (k. 4.383) oraz 112.608,05 zł (k. 4.384) tytułem wykupu całkowitego ze wskazaniem numerów odpowiadających numerom polis tych osób (k. 224, k. 412). Okoliczność powyższa nie została zakwestionowana przez powoda, tymczasem bezspornym między stronami było, że przesłanka jednakowej podstawy faktycznej określonej przez powoda w pozwie obejmuje obowiązywanie kwestionowanej umowy ubezpieczenia zawartej przez uczestnika grupy z pozwanym. Z uwagi na powyższe osobom tym należało na obecnym etapie postępowania odmówić statusu członka grupy.

Ze wszystkich podanych wyżej względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., postanowił jak w punkcie pierwszym sentencji, zaś na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. jak w punkcie drugim. O kosztach postępowania zażaleniowego rozstrzygnie Sąd Okręgowy stosownie do regulacji art. 108 § 1 k.p.c.