Data ostatniej aktualizacji: 19 stycznia 2024 r.
W prawie austriackim istnieją pewne mechanizmy zbiorowego dochodzenia roszczeń, które nie stanowią jednak typowego class action. Są to:
[Łączne rozpoznanie spraw] Zgodnie z § 227 ZPO, łączne rozpoznanie spraw może nastąpić, gdy:
Połączenie spraw do wspólnego rozpoznania stanowi instytucję mającą zastosowanie do wszystkich spraw, dla których właściwy jest sąd cywilny, poza sprawami z zakresu prawa rodzinnego (gdzie funkcjonują reguły odrębne).
Sprawy, w których austriacki Sąd Najwyższy po raz pierwszy dopuścił przeprowadzenie „postępowania grupowego”, dotyczyły odszkodowań związanych z korzystaniem z usług finansowych, a konkretnie – z niewykonaniem obowiązku informacyjnego wobec konsumentów.
ZPO nie przewiduje szczególnej procedury certyfikacji. O połączeniu spraw do wspólnego rozpoznania sąd decyduje bądź na wniosek, bądź z urzędu. Roszczenia powodów powinny być zasadniczo podobne (im Wesentlichen gleichartig). Co do zasady, orzeczenie sądu w tym przedmiocie jest niezaskarżalne.
Wedle austriackiego porządku prawnego brak jest minimalnej liczby roszczeń, które mogą być dochodzone łącznie w ramach jednego postępowania w trybie przewidzianym w § 227 ZPO.
[Powództwa reprezentacyjne] Podmiot reprezentujący wytacza powództwo na rzecz zainteresowanych. Od tego momentu tylko on pełni w procesie rolę powoda.
Organizacje uprawnione do inicjowania postępowania nie są zobligowane do informowania wszystkich potencjalnych zainteresowanych o zamiarze wytoczenia powództwa, a jedynie ogłaszają o wszczęciu postępowania w przyjęty przez siebie sposób. Przykładowo, Związek Konsumentów identyfikuje członków przyszłej reprezentowanej grupy poprzez gromadzenie (za pośrednictwem swojej strony internetowej) zgłoszeń co do zaobserwowanych naruszeń prawa. Poza przypadkami inicjowania spraw z własnej inicjatywy, Związek Konsumentów wszczyna postępowania reprezentacyjne także na polecenie Ministra Pracy, Spraw Społecznych i Ochrony Konsumentów.
W przypadku łącznego rozpoznania spraw na podstawie § 227 ZPO możliwe jest uzyskanie każdego rodzaju ochrony prawnej dostępnego w sprawach cywilnych. Prawo austriackie dopuszcza odszkodowanie zarówno za szkodę majątkową jak i niemajątkową; wykluczone jest jednak tzw. karne odszkodowanie. Rozstrzygnięcie jednej z połączonych spraw nie determinuje sposobu rozstrzygnięcia pozostałych, aczkolwiek w praktyce rozstrzygnięcia te będą się często pokrywały, skoro ich podstawa faktyczna i prawna jest tego samego rodzaju.
Natomiast w przypadku powództwa reprezentacyjnego, wykluczone jest powództwo o zasądzenie (np. o odszkodowanie). Celem takiego powództwa jest bowiem sądowe nakazanie zaprzestania określonych działań (przykładowo naruszających prawa konsumentów czy zasady uczciwej konkurencji).
Koszty postępowania ponosi, zgodnie z regułami ogólnymi, strona przegrywająca sprawę. W związku z tym, częstym w praktyce rozwiązaniem jest wszczęcie postępowania z inicjatywy organizacji (działającej wówczas we własnym imieniu), która jest zobowiązana do uiszczenia należności tytułem kosztów procesu tylko raz – niezależnie od liczby reprezentowanych podmiotów. Zwrot kosztów procesu od strony przegrywającej może wówczas również uzyskać tylko (będący powodem) reprezentant.
Prawo austriackie zakazuje stosowania tzw. contingency fees (a więc nie obowiązuje tu zasada, według której pełnomocnikowi procesowemu należy się wynagrodzenie tylko w razie wygranej), natomiast dopuszczalne i stosowane w praktyce są umowy o tzw. performance fees. Jest to mechanizm, zgodnie z którym wynagrodzenie przysługuje pełnomocnikowi bezwarunkowo, jednakże w razie wygranej należy mu się jeszcze dodatkowy „bonus”, czyli premia „za sukces”.
W Austrii od kilku lat funkcjonuje praktyka finansowania omawianych postępowań przez podmioty trzecie. Możliwość uzyskania takiego finansowania od instytucji zewnętrznej zajmującej się tym profesjonalnie jest jednak, w praktyce, co do zasady uzależniona od wartości przedmiotu sporu (musi ona przekraczać – łącznie – 50.000,00 Euro). Zasady te nie są jednak przedmiotem jakiejkolwiek regulacji ustawowej, a zatem rzeczywiste pozyskanie omawianego wsparcia uzależnione jest wyłącznie od uzgodnień pomiędzy zainteresowanymi (zainteresowanym) a podmiotem udzielającym finansowania. Wskazuje się, że opłata dla podmiotu finansującego postępowanie wynosi zwykle ok. 30 % dochodzonego roszczenia.
W 2007 r. pojawił się pierwszy projekt dotyczący wprowadzenia do austriackiego porządku prawnego typowego postępowania grupowego. Do tej pory jednak, pomimo podnoszenia konieczności wprowadzenia mechanizmu class action, nie weszły w życie żadne przepisy stanowiące odrębną regulację w tym przedmiocie. Ożywiona debata publiczna na ten temat od czasu tzw. „afery Volkswagena”. Najbliższe spodziewane zmiany będą wiązały się z obowiązkiem implementacji mechanizmów przewidzianych prawem Unii Europejskiej, o czym będzie mowa niżej.
Zgodnie z raportem Związku Konsumentów z 2015 r., do tego czasu w Austrii przeprowadzono 240 postępowań „grupowych”, w tym 113 spraw „modelowych” oraz 118 spraw z powództw reprezentacyjnych.
Na początku września 2018 r. Związek Konsumentów zainicjował na podstawie § 227 ZPO szereg postępowań, w których skumulowanych zostało około 10.000 indywidualnych spraw poszkodowanych w wyniku afery paliwowej. W tym celu konieczne było złożenie 16 pozwów w 16 różnych sądach krajowych. Na tej samej zasadzie z pozwami grupowymi w imieniu poszkodowanych przez Volkswagen SA występuje także inna organizacja, Cobinclaims, działająca również w imieniu poszkodowanych przedsiębiorców. Organizacja ta wskazuje, że do września 2018 r. zgłosiło się do niej ponad 12.000 osób zainteresowanych postępowaniem grupowym. W obu wypadkach postępowania są finansowane przez podmiot trzeci w zamian za procentowy udział w wygranej. Była to największa jak dotąd fala spraw zbiorowych w Austrii.
Najnowsze sprawy, w których zastosowanie znalazł mechanizm zbiorowego dochodzenia roszczeń, to te związane z wybuchem pandemii COVID-19. Za najgłośniejsze uważa się powództwo wytoczone w 2021 r. przez grupę turystów w związku z zaniechaniem zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa w austriackim miasteczku narciarskim Ischgl, co w marcu 2020 r. doprowadziło do zakażenia ponad 6.000 turystów z 45 krajów.
Jak już wcześniej wspomniano, w austriackim porządku prawnym nie ma regulacji poświęconych konkretnie zbiorowemu dochodzeniu roszczeń. Tym samym obecnie obowiązujące przepisy będą musiały zostać dostosowane do wymogów Dyrektywy. Będzie to oznaczało rewolucję w austriackim porządku prawnym, ponieważ jak dotychczas typowe class action w anglo-amerykańskim stylu pozostaje w sprzeczności z kulturą prawną Austrii, gdzie nacisk spoczywa na powództwach indywidualnych.
Chociaż zespół powołany przy austriackim Ministerstwie Sprawiedliwości do przygotowania implementacji Dyrektywy zakończył już swoje prace, nadal nie jest jasne, jaki dokładnie kształt przybiorą przepisy implementujące. Z dotychczasowych dyskusji wynika jednak, że najprawdopodobniej Austria opowie się za opcją opt-in i rezygnacją z formalnego wymogu cesji roszczeń.