Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Tomasz Wojciechowski
Sędziowie: SSO Sylwia Urbańska, SSR (del.) Katarzyna Waseńczuk
po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2013 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatu (…), jako przedstawiciela grupy powiatów: [dane członków grupy – powiatów i miast na prawach powiatu] przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa o ustalenie
postanawia:
Powiat (…), jako reprezentant grupy powiatów i miast na prawach powiatu wniósł o ustalenie, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę doznaną przez członków grupy w wyniku niewydania z dniem 1 maja 2004 r. rozporządzenia dostosowującego przepisy rozporządzenia z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu do przepisów prawa wspólnotowego (k. 1-5).
Postanowieniem z dnia 8 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny odrzucił pozew w niniejszej sprawie i zasądził od powoda Powiatu (…) na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kwotę 7.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 242-247).
Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł powód. W wyniku jego rozpoznania postanowieniem z dnia 6 czerwca 2012 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił częściowo zażalenie na rozstrzygnięcie zawarte w pkt. I postanowienia, tj. w stosunku do Powiatu (…) w B. oraz Powiatu (…) w O., zaś w pozostałej części zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że w punkcie I orzekł o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym oraz uchylił punkt II i III (k. 283-285).
Postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2012 r. Sąd postanowił dokonać publicznego ogłoszenia o wszczęciu niniejszego postępowania grupowego poprzez zamieszczenie jednorazowo w dzienniku „Rzeczypospolita” ogłoszenia o toczącym się postępowaniu ze wskazaniem możliwości przystąpienia do niego osób, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym, poprzez złożenie reprezentantowi grupy Powiatowi (…) w terminie dwóch miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (k. 293-295).
Pismem z dnia 30 stycznia 2013 r. Powiat (…) przedłożył wykaz powiatów/miast na prawach powiatu, które złożyły oświadczenie o przystąpieniu do grupy wraz ze stosownymi oświadczeniami tych podmiotów. W tym samym dniu Sąd zarządził doręczenie powyższego wykazu pozwanemu, zakreślając mu 2-miesięczny termin na ewentualne podniesienie zarzutów co do członkostwa w grupie. Powyższa przesyłka została doręczona pozwanemu w dniu 4 lutego 2013 r., natomiast do dnia 4 kwietnia 2013 r. pozwany nie zajął stanowiska w sprawie i nie zgłosił zarzutów co do członkostwa w grupie (k. 321-498, k. 499, k. 502).
Zgodnie z art. 15 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) w wyznaczonym przez sąd terminie, nie krótszym niż miesiąc, pozwany może podnieść zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach. Stosownie zaś do art. 17 ust. 1 u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.
W świetle powyższych przepisów należy zatem uznać, że prawo do wniesienia zarzutów przez pozwanego jest ograniczone ramami czasowymi. Pozwany jest zobowiązany podnieść zarzuty co do członkostwa określonej osoby (osób) w terminie określonym przez sąd. Zatem to sąd decyduje o terminie, w trakcie którego pozwany może wykonywać swoje prawo do podniesienia zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie. Stanowisko pozwanego podlega doręczeniu powodowi i po upływie co najmniej miesięcznego terminu, w którym powód może ustosunkować się do twierdzeń pozwanego, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Przedmiotowe postanowienie sąd wydaje niezależnie od tego, czy jakiekolwiek osoby złożyły oświadczenie o przystąpieniu do grupy po zarządzeniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego i bez względu na to, czy pozwany podniósł zarzuty względem członkostwa w grupie. Nieustosunkowanie się pozwanego do twierdzeń faktycznych powoda dotyczących uczestnictwa w grupie może pociągać za sobą uznanie ich za przyznane na mocy art. 230 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.
Brak zarzutów pozwanego nie oznacza jednak, że do grupy muszą zostać zaliczeni wszyscy wskazani przez reprezentanta grupy. Sąd bowiem jest w każdym przypadku zobligowany do oceny przesłanek włączenia do grupy, przy czym oczywiście może się to odbywać wyłącznie na podstawie dostępnego materiału procesowego.
Do grupy zalicza się podmioty, które złożyły stosowne oświadczenia jeszcze przed wszczęciem postępowania i które to oświadczenia zostały załączone do pozwu, jak też podmioty, które złożyły oświadczenia w terminie biegnącym od dnia ukazania się ogłoszenia prasowego.
Jeśli chodzi o pierwszą kategorię, to do grupy zaliczono wszystkie powiaty i miasta na prawach powiatu, których oświadczenia przedstawiono przy pozwie z następującymi wyjątkami: 1. Powiat (…) (B.) i Powiat (…) (O.), co do których pozew prawomocnie odrzucono; 2. Powiatu (…).
Nie złożono oświadczenia o przystąpieniu do grupy, lecz uchwałę Zarządu Powiatu w tym przedmiocie (k. 77). Uchwała zarządu jest aktem wewnętrznym, a nie oświadczeniem woli składanym „na zewnątrz”. Jak z niej zresztą wynika powinna być wykonana przez Starostę (§ 2), który zatem winien złożyć oświadczenie o przystąpieniu do grupy oczywiście przy zachowaniu ustawowych zasad reprezentacji, które wymagają działania dwóch członków zarządu. Przedmiotowa uchwała została nadto podpisana tylko przez Starostę, co tym bardziej dyskwalifikuje ją jako skuteczne oświadczenie o przystąpieniu do grupy.
Jeśli chodzi o podmioty, które złożyły oświadczenia po dokonaniu ogłoszenia prasowego, to nie można było zaliczyć do grupy: Miasta G., Miasta L., Powiatu (…), Powiatu (…), Miasta S., Miasta T. i Miasta W.
Jak wynika z pisma pełnomocnika reprezentanta grupy (k. 321) wymienione powiaty i miasta wysłały oświadczenia o przystąpieniu do grupy przed upływem terminu biegnącego od daty ukazania się ogłoszenia, które jednak doręczono już po upływie tego terminu. Zdaniem strony oznacza to zachowanie terminu.
Wniosku takiego Sąd nie podziela. Jak się wydaje intencją strony było odwołanie się do art. 165 § 2 k.p.c., z którego wynika, że „oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu”. Przepis ten, wobec zamieszczenia go w rozdziale „Terminy”, powszechnie odczytuje się w ten sposób, że za datę dokonania czynności procesowej wobec sądu uznaje się datę wysłania przesyłki drogą pocztową.
Zasadniczą wątpliwość budzi możliwość uznania za pismo procesowe oświadczenia o przystąpieniu do grupy, które kierowane jest przecież nie do sądu, lecz do przedstawiciela grupy. Tymczasem pismo procesowe adresowane jest z istoty rzeczy właśnie do sądu (art. 125 i 126 § 1 pkt 1 k.p.c.), a innym podmiotom doręcza się co najwyżej jego odpisy.
Drugi, istotniejszy, problem wynika z faktu, że powołany art. 165 § 2 k.p.c. przyjmuje fikcję prawną jedynie w zakresie dotyczącym wniesienia pisma do sądu, a nie przekazania go innemu adresatowi. Tymczasem oświadczenie o przystąpieniu do grupy nie jest kierowane do sądu, a więc bezprzedmiotowe jest ustalanie kiedy sąd je rzeczywiście otrzymał czy też jaki moment należy tu przyjąć mając na uwadze rozważaną regulację.
Brak zatem podstaw do zastosowania powołanego przepisu wprost.
Należy zauważyć, że art. 24 ust. 1 u.d.p.g. przewiduje stosowanie kodeksu postępowania cywilnego w zakresie nie uregulowanym w ustawie. Zauważyć też należy, że moment skuteczności złożenia oświadczenia nie został w niej uregulowany. Z drugiej jednak strony odesłanie do kodeksu nie jest oparte o klauzulę „odpowiedniości”, a więc nie dopuszcza modyfikacji rozwiązań kodeksowych ukierunkowanych na uwzględnienie specyficznych rozwiązań ustawowych.
Sąd nie dopatrzył się również przyczyn, dla których należałoby zastosować analogię do art. 165 § 2 k.p.c. Truizmem jest stwierdzenie, że analogia w prawie procesowym winna być stosowana bardzo ostrożnie, z umiarem i tylko w przypadkach kiedy jest to rzeczywiście niezbędne. Sąd nie znajduje powodów, dla których składający oświadczenie o przystąpieniu do grupy mieliby korzystać z podobnych udogodnień jak osoby dokonujące czynności procesowych wobec sądu. Należy zauważyć, że przyjęcie za datę złożenia oświadczenia momentu zapoznania się z jego treścią (czy ściślej możliwości zapoznania się) przez adresata jest konstrukcją powszechną, a bez mała wyłączną, w prawie materialnym i nie uznaje się tego za jakąś specjalną niedogodność dla osób oświadczenia składających.
Ponadto w przypadku Miasta S. przedstawione upoważnienie do zastępowania Prezydenta (k. 455) nie obejmuje swym zakresem złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Takie działanie nie mieści się w szczególności w ramach kierowania bieżącą pracą Urzędu Miasta.
Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.