Sąd Okręgowy w Warszawa-Praga w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Ewa Dietkow
Sędziowie: SSO Beata Karczewska-Mazur, SSO Radosław Olszewski
po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2013 roku w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa S. P. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w Z. o zapłatę
postanawia:
Powódka S. P. działająca jako reprezentant grupy, wniosła o zasądzenie w postępowaniu grupowym od pozwanego (…) Spółki Akcyjnej w Z. na rzecz członków grupy: solidarnie K. i T. małżonków B. kwoty 25.606,30 zł, J. Z. kwoty 25.606,30 zł, solidarnie A. i S. małżonków G. kwoty 10.000 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 30.000 zł, solidarnie S. i A. małżonków K. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie M. i B. małżonków K. kwoty 10.000 zł, solidarnie M. i M. małżonków K. kwoty 7.502,87 zł, solidarnie J. i K. małżonków Ł. kwoty 17.234,36 zł, solidarnie G. i T. małżonków P. kwoty 5.901,29 zł, S. P. kwoty 13.550 zł, P. R. (1) kwoty 19.923,27 zł, P. S. (1) kwoty 7.502,87 zł, solidarnie T. S. i A. S. (1) kwoty 19.923,27 zł, solidarnie M. i D. małżonków S. kwoty 30.000 zł, J. S. kwoty 25.606,30 zł, M. S. (1) kwoty 30.000 zł, solidarnie E. i W. małżonków S. i K. S. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie B. T. i M. T. (1) kwoty 17.234,36 zł, M. Z. (2) kwoty 13.550 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty. Jako podstawę prawną roszczenia wskazano art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 385 (3) pkt 20 k.c. oraz art. 385 ( 1) § 1 k.c.
Pozwany (…) Spółka Akcyjna w Z. wnosił o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego co do roszczeń opisanych w pozwie, ewentualnie w przypadku uznania dopuszczalności prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym, zobowiązanie powódki do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 66.993,20 zł, tj. w wysokości 20% wartości przedmiotu sporu. W ocenie pozwanego:
W piśmie procesowym z 17 sierpnia 2012 r. powódka wniosła o oddalenie wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu oraz zobowiązanie powódki do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.
Sąd okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Pozwany (…) Spółka Akcyjna w Z. zawarł z członkami reprezentowanej przez powódkę S. P. grupy umowy deweloperskie, w których zobowiązał się do wybudowania lokali mieszkalnych i przeniesienia, w wymaganej formie, własności wyodrębnionych lokali mieszkalnych wraz z proporcjonalnymi udziałami w prawie własności gruntu i współwłasnością części wspólnych budynku – dowód – umowa nr (…) z dnia 12 lipca 2007 r. zawarta z K. i S. małżonkami B. k. 119 – 124, umowa nr (…) z dnia 26 stycznia 2007 r. zawarta z J. Z. k. 157 – 162, umowa nr (…) z dnia 6 lutego 2006 r. k. 187 – 192 wraz z umową cesji nr (…) na rzecz S. i A. małżonków G. k. 198 – 199, umowa nr (…) z dnia 5 września 2006 r. zawarta z E. i A. małżonkami G. k. 231 – 236, umowa nr (…) z dnia 30 sierpnia 2006 r. k. 265 – 270 wraz z umową cesji nr (…) dnia 16 stycznia 2007 r. zawarta z A. i T. małżonkami O. k. 276 – 277, umowa nr (…) z dnia 15 lutego 2007 r. zawarta z B. i M. małżonkami K. k. 303 – 308, umowa nr (…) z dnia 29 września 2006 r. zawarta z M. i M. małżonkami K. k. 346 – 352, umowa nr (…) z dnia 31 maja 2007 r. k. 389 – 393 wraz z umową nr (…) z dnia 17 marca 2009 r. zawarta z K. i J. małżonkami Ł. k. 404 – 405, umowa nr (…) z dnia 27 stycznia 2007 r. zawarta z G. i T. małżonkami P. k. 437 – 442, umowa nr (…) z dnia 20 czerwca 2007 r. zawarta z S. i M. małżonkami P. k. 477 – 482, umowa nr (…) z dnia 30 maja 2007 r. zawarta z P. R. (1) k. 519 – 524, umowa nr (…) z dnia 16 sierpnia 2006 r. k. 558 – 563 wraz z umową cesji nr (…) z dnia 20 sierpnia 2008 r. zawarta z P. S. (2), umowa nr (…) z dnia 9 maja 2006 r. k. 593 – 598 wraz z umową cesji nr (…) zawartą między A. S. (2) i M. S. (2) a A. S. (1) i T. S. k. 602 – 603, umowa nr (…) z dnia 31 lipca 2007 r. zawarta z M. i D. małżonkami S. k. 623 – 628, umowa nr (…) z dnia 3 marca 2007 r. zawarta z W. S. k. 656 – 661, umowa nr (…) z dnia 31 października 2006 r. zawarta z M. S. (1) k. 695 – 700, umowa nr (…) z dnia 15 maja 2007 r. zawarta z K. S. oraz E. i W. małżonkami S. k. 750 – 755, umowa nr (…) z dnia 20 kwietnia 2007 r. zawarta z B. T. k. 793 – 798, umowa nr (…)—3- (…) z dnia 25 stycznia 2006 r. zawarta z M. Z. (2) i A. S. (3) k. 827 – 832. We wszystkich umowach pozwany zastosował wzorzec umowy – okoliczność bezsporna.
W umowach z K. i T. małżonkami B., J. Z., B. i M. małżonkami K., K. i J. małżonkami Ł., G. i T. małżonkami P., S. P., P. R. (1), M. i D. małżonkami S., J. S., K. S., E. i W. małżonkami S., M. T. (2) i B. T. postanowienie to brzmiało następująco: „ Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia Umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczona według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu” – dowód – § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 120, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 158, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 304, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 390, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 438, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 478, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 520, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 624, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 657, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 751 – 752, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 794.
W umowie z E. i A. małżonkami G. postanowienie to brzmiało następująco: „ Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia 2006-10-01, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu” – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 232.
W umowach z A. i S. małżonkami K., M. i M. małżonkami K. oraz P. S. (1) postanowienie to brzmiało następująco: „ Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu” – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 267, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 348, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 560.
W umowie z M. S. (1) postanowienie to miało treść: „ Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu” – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 696.
W umowach z A. i S. małżonkami G., A. S. (1) i T. S. oraz M. Z. (2) postanowienie miało treść: „W sytuacji dokonywania wpłat przez Kupującego w ratach, cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana wg zasad określonych w n/n ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1,2.” – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 188, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 594, § 7 ust. 2 umowy nr (…) k. 828.
Pozwany domagał się od stron umów deweloperskich, przed zawarciem umów przeniesienia własności lokali, dopłaty waloryzacyjnej uzależniając od jej uiszczenia zawarcie umów – okoliczność bezsporna. K. i T. małżonkowie B. dopłacili pozwanemu kwotę 25.696,91 zł – dowód – rozliczenie lokalu k. 132. J. Z. dopłaciła kwotę 25.606,30 zł – rachunek k. 169. S. i A. małżonkowie G. dopłacili kwotę 10.244,05 zł – dowód – rozliczenie lokalu k. 206. E. i A. małżonkowie G. dopłacili kwotę 39.617,14 zł – dowód – potwierdzenie wykonania przelewu k. 245. A. i S. małżonkowie K. dopłacili kwotę 5.901,29 zł – dowód – potwierdzenie przelewu k. 282. B. i M. małżonkowie K. dopłacili kwotę 10.000 zł – dowód – potwierdzenie przelewu k. 322. M. i M. małżonkowie K. dopłacili kwotę 7.502,87 zł – dowód – rozliczenie waloryzacji k. 364 – 367. K. i J. małżonkowie Ł. dopłacili kwotę 17.493,34 zł – dowód – potwierdzenie przelewu k. 413. G. i T. małżonkowie P. dopłacili kwotę 7.000 zł – dowód – potwierdzenie przelewu k. 482. S. P. dodatkowo zapłaciła kwotę 13.550 zł – potwierdzenie przelewu k. 494. P. S. (1) dodatkowo zapłacił kwotę 8.081,49 zł – potwierdzenie przelewu k. 572. A. S. (1) i T. S. dodatkowo zapłacili kwotę 24.048,99 zł – dowód – rozliczenie lokalu k. 604. M. i D. małżonkowie S. dodatkowo zapłacili kwotę 30.512,04 zł – dowód – rachunek k. 638. J. S. dodatkowo zapłaciła kwotę 26.253,30 zł – dowód – faktura k. 668. K. S. oraz E. i W. małżonkowie S. dodatkowo zapłacili kwotę 22.747,84 zł – dowód – karta informacyjna k. 765. M. T. (2) i B. T. dodatkowo zapłacili kwotę 17.234,36 zł – dowód – karta informacyjna k. 806. M. Z. (2) dodatkowo zapłaciła kwotę 16.387,84 zł – dowód – rozliczenie lokalu k. 843, polecenie przelewu k. 844.
Postanowienia umów zawartych z pozwanym przez członków grupy nie przewidywały uprawnienia kupującego do odstąpienia od umowy w przypadku zwiększenia ceny lokalu w wyniku zastosowania klauzuli waloryzacyjnej – dowód – postanowienia w/w umów k. 119 – 124, k. 157 – 162, k. 187 – 192, k. 231 – 236, k. 265 – 270, k. 303 – 308, k. 346 – 352, k. 389 – 393, k. 437 – 442, k. 477 – 482, k. 519 – 524, k. 558 – 563, k. 593 – 598, k. 623 – 628, k. 656 – 661, k. 695 – 700, k. 750 – 755, k. 793 – 798, k. 827 – 832.
Ze wszystkimi członkami grupy doszło do zawarcia umów przeniesienia własności lokali w formie aktu notarialnego – bezsporne.
Roszczenia poszczególnych członków grupy zostały ujednolicone w podgrupach, liczących minimum dwie osoby – zestawienie konsumentów – członków grupy wraz z podziałem na podgrupy k. 20 – 21. Powództwo w imieniu wszystkich członków grupy wytoczył reprezentant grupy w osobie S. P. – pozew. Powódka złożyła oświadczenie, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Członkowie grupy wyrazili zgodę na osobę powódki jako reprezentanta grupy – oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy k. 23 – 112. Zastępcą procesowym powódki jest adwokat – umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem k. 114 – 117.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44 ze zm.), postępowanie grupowe to postępowanie cywilne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
Przesłankami postępowania grupowego są: określona minimalna liczba osób, które dochodzą sądowej ochrony swoich roszczeń, jednorodzajowe roszczenia oraz ta sama lub taka sama podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń. Roszczenia pieniężne dochodzone w postępowaniu grupowym muszą dodatkowo zostać ujednolicone w ramach grupy (art. 2 ust. 1 i 2 ustawy). Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, postępowanie grupowe może się toczyć wyłącznie w sprawach o roszczenia konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.
Kumulatywne spełnienie wszystkich powyższych przesłanek postępowania grupowego powoduje możliwość prowadzenia danej sprawy w tym postępowaniu. Ocena, czy w konkretnym przypadku przesłanki postępowania grupowego są spełnione należy do sądu.
Przyjmuje się, że pojęcie „roszczenie” – użyte w art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – występuje w znaczeniu żądania procesowego (patrz M. Rejdak, Jednorazowe roszczenia w postępowaniu grupowym, komentarz praktyczny ABC nr 124228). Roszczenie procesowe to oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożonego sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej (patrz K. Gajda – Roszczynialska, Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Wolters Cluwer Polska, 2011, s. 182). Twierdzenie powoda skonkretyzowane w pozwie przybiera formę żądania o zasądzenie, o ustalenie i o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Członkowie grupy muszą zatem zgłosić to samo żądanie – o zasądzenie świadczenia, o ustalenie istnienia lub nieistnienia określonego prawa lub stosunku prawnego, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Jednorodzajowymi roszczeniami są roszczenia pieniężne, a niepieniężne wtedy, gdy chodzi o jednorodzajowy sposób zachowania się pozwanego, np. zaniechania dokonywania określonej nieuczciwej praktyki rynkowej (patrz M. Rejdak, Jednorazowe roszczenia w postępowaniu grupowym, komentarz praktyczny ABC nr 124228). Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo) (patrz M. Sieradzka, Komentarz do art.1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, komentarz LEX 2012). Wskazuje się, że „Grupowe konsumenckie roszczenie procesowe obejmuje swoim zakresem twierdzenie o istnieniu sumy indywidualnych interesów konsumentów pozostających ze sobą w określonym związku, które mogą być przedmiotem ochrony sądowej, udzielanej w drodze procesu cywilnego (postępowania grupowego). Grupowe roszczenie procesowe jest podzielne. Roszczenie to może być dochodzone poprzez wiele roszczeń indywidualnych. Istota roszczenia grupowego sprowadza się do twierdzenia reprezentanta (reprezentującego wiele podmiotów – konsumentów) o istnieniu wielu roszczeń materialnoprawnych połączonych w jedną grupową szkodę w jednym postępowaniu przeciwko jednemu pozwanemu (przedsiębiorcy). Grupowe roszczenie procesowe (…) zawiera żądanie oraz okoliczności faktyczne przytoczone na uzasadnienie żądania, wskazujące na podstawę prawną. Specyfika żądania polega na tym, że zmierza ono do wydania przez sąd wyroku – co do zasady przesądzającego o zasadności roszczenia procesowego (istnieniu wielu roszczeń materialnoprawnych, bez orzekania o jego wysokości), bądź też do zasądzenia stosownej kwoty na rzecz grupy (stwierdzenia istnienia wielu roszczeń materialnoprawnych, w ustandaryzowanej wysokości)” (patrz K. Gajda – Roszczynialska, Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Wolters Cluwer Polska, 2011, s. 185).
W niniejszej sprawie członkowie grupy wystąpili z roszczeniem pieniężnym, a więc roszczeniem jednorodnym. Roszczenia członków grupy są oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Członkami grupy są konsumenci, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z pozwanym na podstawie tego samego lub podobnego wzorca umowy. W każdej z umów zastrzeżono klauzulę waloryzacyjną oraz brak możliwości odstąpienia od umowy w przypadku wzrostu ceny nieruchomości wskutek dokonania waloryzacji. Okoliczność, że treść poszczególnych klauzul waloryzacyjnych różni się od siebie nie ma znaczenia. Wskazać bowiem należy, że identyczność treści postanowień nie należy rozumieć jako dokładnie takie samo brzmienie językowe. Dla uznania, że „klauzula wpisana do rejestru i klauzula z nią porównywana są tożsame w treści, nie jest konieczna dokładna literalna identyczność tych postanowień. Rozbieżność użytych wyrażeń, zmiana szyku zdania czy zastosowanie synonimów nie eliminuje bowiem abuzywnego charakteru ocenianego postanowienia” (patrz E. Rutkowska, M. Sieradzka, Nieuczciwe praktyki rynkowe stosowane przez banki wobec kredytobiorców-konsumentów, cz. I. Teza nr 2, Pr.Bankowe 2008/2/43). Wszystkie umowy zostały podporządkowane jednolitemu wzorcowi. Członkowie grupy zapłacili pozwanemu świadczenia nienależne i podnoszą, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się ich kosztem. Przyczyna zubożenia powodów wynikać ma z tego samego źródła – z zawartych z pozwanym umów, w których miały się znaleźć niedozwolone klauzule waloryzacyjne.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 marca 1999 r. (II CKN 340/98, OSNC 1999/9/161), dopuszczalność drogi sądowej zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia; nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony. Postępowanie przed sądem ma dopiero wykazać, czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego. Na obecnym etapie postępowania grupowego zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Zarzuty pozwanego dotyczące zawarcia przez członków grupy aneksów usuwających klauzule waloryzacyjne, czy też indywidualnego negocjowania treści tych klauzul dotyczą merytorycznego rozpoznania sprawy. Nie zmienia jednakowej podstawy faktycznej dla wszystkich członków grupy negocjowanie opłaty waloryzacyjnej przez jednych, a wpłacenie całości opłaty przez innych. Bez znaczenia jest również to, czy członkowie grupy zawarli umowę deweloperską bezpośrednio z pozwanym, czy też wstąpili w prawa i obowiązki z niej wynikające na podstawie umowy cesji.
Członkowie grupy występując z roszczeniem pieniężnym zgodzili się na ograniczenie swoich roszczeń materialnoprawnych. Istnieje możliwość ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby, zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, takich jak: zawarcie z pozwanym umowy, w której zastrzeżono klauzulę waloryzacyjną, brak możliwości odstąpienia od umowy w przypadku wzrostu ceny nieruchomości, występowanie w relacji z pozwanym z pozycji konsumentów, wpłacenie dodatkowej kwoty z tytułu klauzuli waloryzacyjnej.
Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów.
Roszczenia członków grupy opierają się na twierdzeniu, że zawarte przez strony umowy deweloperskie zawierały niedozwolone klauzule, szkodząc interesom członków grupy – konsumentów. Każdy z członków grupy zawarł z pozwanym tzw. umowę deweloperską, której definicję możemy znaleźć w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (Dz. U. z 2011 r., nr 232, poz. 1377). W świetle postanowień w/w ustawy umowę deweloperską można określić jako „umowę zawieraną pomiędzy deweloperem i nabywcą, na podstawie której:
1. deweloper zobowiązuje się:
a) do wybudowania budynku mieszkalnego, ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego w tym budynku i przeniesienia własności tego lokalu na nabywcę (przy czym wraz z przeniesieniem odrębnej własności lokalu dochodzi do przeniesienia udziału w nieruchomości wspólnej stanowiącej grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali) albo
b) do zabudowania nieruchomości gruntowej, stanowiącej przedmiot własności lub prawa użytkowania wieczystego przysługującego deweloperowi domem jednorodzinnym oraz przeniesienia na nabywcę własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym lub do przeniesienia na nabywcę prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i prawa własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego, stanowiącego odrębną nieruchomość. W przypadku gdy dom jednorodzinny stanowić będzie samodzielną część domu bliźniaczego lub szeregowego, zobowiązanie dewelopera dotyczyć może także przeniesienia na nabywcę udziału w nieruchomości gruntowej zabudowanej całym domem bliźniaczym lub całym segmentem w zabudowie szeregowej lub przeniesienia na nabywcę udziału w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej wraz z udziałem w domu bliźniaczym lub udziałem w segmencie w zabudowie szeregowej;
2. w zamian za co nabywca zobowiązuje się do spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz dewelopera na poczet:
a) ceny nabycia odrębnej własności lokalu mieszkalnego wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej stanowiącej grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali albo odpowiednio,
b) ceny nabycia nieruchomości gruntowej zabudowanej domem jednorodzinnym lub nabycia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i prawa własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego, stanowiącego odrębną nieruchomość albo na poczet ceny nabycia udziału w nieruchomości gruntowej zabudowanej całym domem bliźniaczym lub całym segmentem w zabudowie szeregowej albo ceny nabycia udziału w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej wraz z udziałem w domu bliźniaczym lub udziałem w segmencie w zabudowie szeregowej” (patrz A. Burzak, M. Okoń, P. Pałka, Komentarz do art.3 ustawy o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, komentarz LEX 2012).
Jedną ze stron tego stosunku jest konsument. W postanowieniu z dnia 2 sierpnia 2010 r. (S 3/10, OTK-B 2010/6/407) Trybunał Konstytucyjny wskazał, że cechą szczególną umowy deweloperskiej jest to: „że po jednej stronie występuje nabywca mieszkania – konsument, po drugiej zaś deweloper, czyli profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego”. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lipca 2003 r. (IV CKN 305/2001, OSNC 2004/7-8/130), który uznał, że umowa deweloperska to „umowa powstała ze szczególnego połączenia czynności prawnych podejmowanych w ramach budowlanego procesu inwestycyjnego, w której podstawę i przyczynę działania dewelopera stanowi docelowy zamiar przekazania inwestycji użytkownikowi. Pełna realizacja zobowiązania dewelopera wymaga zatem późniejszego zawarcia umowy o skutku rozporządzającym, w której deweloper przeniesie na rzecz nabywcy własność wyodrębnionego lokalu. Inną cechą szczególną tej umowy jest również to, że po jednej stronie występuje nabywca mieszkania – konsument, po drugiej zaś deweloper, czyli profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego”.
W ujęciu szerokim ochrona konsumenta oznacza każde roszczenie, z którym może wystąpić konsument przeciwko przedsiębiorcy, wynikające z czynności prawnej (umowy), w ujęciu wąskim natomiast takie, które oparte jest na tzw. prawie konsumenckim, np. regulującym klauzule niedozwolone czy zawieranie umów na odległość (patrz M. Lemkowski, Pozwy zbiorowe nie w każdej sprawie. Teza nr 2, Rzeczposp. PCD.2010.8.2). Według A. Wiewiórkowskiej–Domagalskiej konsumentem staje się każdy, kto w opinii ustawodawcy zasługuje na uzyskanie wsparcia prawnego (patrz E. Wiewiórkowska–Domagalska, Europejskie prawo konsumenckie – rozwój, problemy, pytanie o przyszłość [w:] Europejskie prawo konsumenckie a prawo polskie, red. E. Nowińska, P. Cybula, Kraków 2005, s. 39). Z definicji zawartej w art. 22 (1) k.c. wynika, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. „Szczególny charakter stosunków konsumenckich polega na tym, że w stosunkach tych konsument jest typowo stroną słabszą, która wymaga szczególnej ochrony” (patrz R. Trzaskowski, Dopuszczalność przelewu wierzytelności bez zgody konsumenta-dłużnika. Teza nr 1, Palestra 2009/5-6/242-250). Zgodnie z art. 2 lit. b dyrektywy Rady (EWG) nr 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29), „konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem. Do umów deweloperskich odnoszą się przepisy szczególne dotyczące ochrony konsumenta. Należą do nich przepisy art. 385 (1) – 385 (3) k.c., które wprowadzają zakaz stosowania niedozwolonych postanowień umownych (klauzul niedozwolonych) w obrocie konsumenckim. Z treści art. 385 (1) k.c. wynika, że niedozwolone postanowienia umowne mogą znaleźć się tylko w umowach konsumenckich. Powódka dochodzi roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia z uwagi na abuzywność klauzuli waloryzacyjnej. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Nienależne świadczenie jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia. Dochodzenie roszczeń o zwrot świadczenia nienależnego jest uzależnione od charakteru stosunku prawnego, z którego owo roszczenie wynika. Jeśli roszczenie wynika ze stosunku cywilnoprawnego, to podstawą tego roszczenia jest węzeł prawny łączący strony (np. umowa), subsydiarnie zaś może być oparte na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu (patrz J. Jagoda, Glosa do uchwały SN z dnia 22 grudnia 1997 r., III CZP 57/97. Teza nr 3, PiP.1999.2.108).
W sprawach o roszczenia pieniężne postępowanie grupowe może się toczyć, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy zostanie ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Istnieje jednak możliwość ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Wysokość roszczeń poszczególnych członków grupy reprezentowanej przez S. P. została ujednolicona w podgrupach liczących od 2 do 3 osób, do najniższej kwoty przysługującej członkowi podgrupy – vide k. 20 – 21. Także roszczenie w zakresie odsetek zostało ujednolicone dla wszystkich poprzez żądanie ich zapłaty od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty. W oświadczeniu o przystąpieniu do grupy każdy członek wyraził zgodę na ujednolicenie wysokości roszczenia zgodnie art. 2 ust. 2 ustawy – vide k. 24, 27, 30, 33, 36, 39, 42,45, 48, 51, 54, 57, 60, 63, 66, 69, 72, 75, 78, 81, 84, 87, 90, 93, 96, 99, 102, 105, 108, 111. Wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu następujących wskazanych przez powoda wspólnych okoliczności sprawy: 1) zawarcie umowy zawierającej klauzulę waloryzacyjną, 2) nieważność klauzuli waloryzacyjnej, 3) występowanie w relacji z pozwanym z pozycji konsumentów, 4) pobranie przez pozwanego dodatkowej opłaty na podstawie klauzuli waloryzacyjnej, 5) roszczenie o zwrot nienależnie pobranej dodatkowej opłaty, 6) umowy były zawierane w ramach oferowania przez pozwanego wszystkim członkom grupy identycznej usługi – sprzedaż mieszkania. W ocenie Sądu ujednolicenie dokonane przez powoda spełnia kryterium ujednolicenia roszczeń.
W ocenie Sądu nie ma znaczenia, że S. G. i A. G., A. K. i S. K., P. S. (2) oraz A. S. (1) i T. S. przystąpili do umowy na podstawie umowy cesji. Konsument powinien korzystać z ochrony przewidzianej w art. 385 (1) – 385 (3) k.c., niezależnie od tego, czy jest on bezpośrednio stroną umowy czy cesjonariuszem. W wyniku cesji cesjonariusz uzyskuje wierzytelność w takim samym kształcie prawnym w jakim istniała przed dokonaniem przelewu. Stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie, natomiast zmienia się osoba uczestnicząca w nim po stronie wierzyciela (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., I CKN 379/00, LEX nr 52661). Zgodnie z art. 509 § 2 k.c. wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa. Przechodzą z cedenta na cesjonariusza np. roszczenie o zaległe odsetki, roszczenie o odszkodowanie za nienależyte wykonanie zobowiązania, roszczenie o zapłatę kar umownych, roszczenie o uzyskanie surogatów przedmiotu świadczenia (art. 477 § 2 k.c.), roszczenie o udzielenie przez dłużnika informacji o przedmiocie świadczenia (art. 546 i art. 354 § 1 k.c.), uprawnienie wierzyciela do wyboru świadczenia w zobowiązaniu przemiennym, uprawnienie wierzyciela do wezwania dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.) lub możność zaskarżenia czynności zdziałanych z pokrzywdzeniem wierzyciela, roszczenie z tytułu poręczenia i inne. Oprócz samej możliwości żądania świadczenia pojawiają się także uprawnienia innego rodzaju, funkcjonalnie z nią jednak związane. Chodzi w szczególności o uprawniania kształtujące. Przedmiotem przelewu nie jest jedynie możność żądania od dłużnika, by ten spełnił świadczenie. Przelew bowiem powoduje nie tylko sukcesję samej wierzytelności, lecz również obejmuje inne elementy składające się na sytuację wierzyciela. W jego wyniku cesjonariusz uzyska i prawa kształtujące (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2006 r., IV CSK 224/06, LEX nr 462931). Przykładowo, dyrektywa Rady (EWG) nr 90/314 z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.U.UE.L.1990158.59) w art. 2 pkt 4 wprost stanowi, że „konsument” oznacza każdego, kto nabywa imprezę turystyczną lub wyraża zgodę na jej nabycie („główny kontrahent”) lub osobę, w imieniu której główny kontrahent wyraża zgodę na nabycie imprezy („inni beneficjenci”) bądź osobę, na którą główny kontrahent lub którykolwiek z innych beneficjentów przenosi prawa do udziału w imprezie („cesjonariusz”)”. Ze wszystkimi członkami grupy doszło do zawarcia umowy zasadniczej przenoszącej własność lokali mieszkalnych. W ślad za pełnomocnikiem powoda przytoczyć można pogląd wyrażony przez T. J. (1) i P. R., że: „jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa (jak charakter konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość)” – T. J. (1), P. R. (1), Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010. Okoliczność przystąpienia niektórych członków grupy do umowy na podstawie umowy cesji nie wpływa na jednakowość podstawy faktycznej postępowania grupowego, a tym samym na jego dopuszczalność.
Mając na uwadze powyższe Sąd w oparciu o art. 10 ust. 1 zd. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym postanowił rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. Możliwość zobowiązania powoda do jej złożenia należy do kompetencji sądu. Kaucja ma na celu zabezpieczenie zwrotu kosztów procesu, gdy powód przegra proces (patrz M. Sieradzka, Komentarz do art. 8 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, komentarz Oficyna 2010). W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zachodzi obawa, że w przypadku wygrania przez pozwanego postępowania nie byłoby możliwe uzyskanie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. Reprezentowana przez powódkę grupa liczy 32 osoby. Członkowie grupy są osobami posiadającymi stałe źródła dochodów. Celem zakupu mieszkań zaciągnęli kredyty, a więc posiadali wymaganą zdolność kredytową. Kierując się doświadczeniem życiowym, zdaniem Sądu, sytuacja materialna członków grupy umożliwi im ewentualne poniesienie kosztów procesu.