Sąd Okręgowy w Łodzi Wydział II Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Dariusz Limiera
Sędziowie: SSO Joanna Witkowska, SSO Iwona Jamróz-Zdziubany
po rozpoznaniu w dniu 6 września 2012 r. w Łodzi na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko B. Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym w przedmiocie:
postanawia:
I. ustalić skład grupy, do której zaliczyć następujące osoby:
1. …
2. …
3. …
1247. … .
II. oddalić wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.
Rozstrzygając w przedmiocie ustalenia ostatecznego składu osobowego grupy Sąd zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44), po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.
Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2012 r., którego odpis doręczono pozwanemu w dniu 30 kwietnia 2012 r. wyznaczono mu termin dwóch miesięcy od dnia doręczenia odpisu postanowienia na podniesienie zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie.
W piśmie procesowym nadanym w dniu 29 czerwca 2012 r. /k. 981/ w wyznaczonym terminie pozwany zgłosił zarzuty dotyczące członkostwa poszczególnych osób w grupie. Zarzuty dotyczyły nieprawidłowości i nieścisłości w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy, jak i braków w umowach o kredyt hipoteczny, które zostały załączone do oświadczeń.
W piśmie procesowym z dnia 26 lipca 2012 r. powód odniósł się do zarzutów przedstawionych przez pozwanego uzupełniając wskazane przez niego braki.
Ustalając skład osobowy grupy wskazać należy, że wszyscy jej członkowie wymienieni imiennie w sentencji postanowienia zgłosili oświadczenia o przystąpieniu do grupy w terminie wynikającym z treści ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Ustawa nie zakreśla terminu na uzupełnienie braków dotyczących przedmiotowych zgłoszeń, stanowiąc jedynie, iż po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy (powołany art. 17 ust. 1 ustawy). Oznacza to, iż uzupełnienie braków i nieścisłości w zakresie przystąpienia do grupy mogło zostać skutecznie dokonane po upływie terminu na samo przystąpienie do grupy. Przyjęcie odmiennego zapatrywania godziłoby w celowość prowadzenia postępowania grupowego, które może obejmować większą liczbę osób (członków grupy) i trudno uniknąć pewnych niedopatrzeń, czy braków zwłaszcza w zakresie zgłoszenia przystąpienia do grupy oraz konieczności zgromadzenia i drobiazgowego sprawdzenia potrzebnej dokumentacji.
Mając na uwadze majątkowy charakter roszczenia, które w niniejszej sprawie nie zmierza jednak do zasądzenia świadczenia pieniężnego lecz przesądzenia zasady odpowiedzialności kontraktowej pozwanego, wskazać dodatkowo należy, że zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy do ustalenia przynależności członka do grupy wystarcza w zasadzie uprawdopodobnienie. Jednocześnie ponieważ zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy prawomocny wyrok zapadły w sprawie będzie mieć skutek wobec wszystkich członków grupy, konieczne było opracowanie szczegółowej imiennej listy członków grupy i sprawdzenie, czy każda z nich spełnia warunki przynależności do grupy. Powód będący reprezentantem grupy dokonał uzupełnienia wszystkich braków dotyczących przystąpienia do grupy poszczególnych osób zasygnalizowanych przez pozwanego, a zatem przynależność do grupy wymienionych osób nie budzi obecnie wątpliwości. Co do tych i pozostałych osób będących członkami grupy Sąd dokonał weryfikacji złożonych oświadczeń i nie stwierdził przesłanek do wyłączenia z niej poszczególnych członków.
Mając powyższe na uwadze, Sąd ustalił ostateczny skład osobowy grupy zaliczając w jej poczet wymienione w sentencji postanowienia 1247 osób.
Rozstrzygając w przedmiocie wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu pozwanego Sąd zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 8 ust. 1-5 powołanej ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany może zgłosić żądanie zabezpieczenia kosztów najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej. Pozwany nie ma prawa domagać się złożenia kaucji, jeżeli uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Sąd oznaczy termin złożenia kaucji, nie krótszy niż miesiąc, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany. Kaucję składa się w gotówce. Kaucja nie może być wyższa niż 20 % wartości przedmiotu sporu. Jeżeli w toku sprawy okaże się, że kaucja nie wystarcza na zabezpieczenie kosztów procesu, pozwany może żądać dodatkowego zabezpieczenia. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego przez sąd terminu do złożenia kaucji sąd na wniosek pozwanego odrzuci pozew lub środek odwoławczy, orzekając o kosztach, jak w przypadku cofnięcia pozwu.
Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 21 lutego 2011 r. wniósł na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu: w wysokości odpowiadającej kosztom zastępstwa procesowego w przeliczeniu na wszystkich członków grupy, przy czym nie wyższej niż 20 % wartości przedmiotu sporu – tj. w wysokości 607.006 zł lub w wysokości odpowiadającej rzeczywistym kosztom niezbędnym do celowej obrony, które zostaną poniesione przez pozwanego, przy czym nie wyższej niż 20 % wartości przedmiotu sporu – tj. w wysokości 607.006 zł, z zastrzeżeniem, iż wysokość wnioskowanej kaucji może być przedmiotem dalszych wniosków pozwanego po ustaleniu prawidłowej wartości przedmiotu sporu lub ustaleniu ostatecznego składu grupy.
Wydanym na rozprawie postanowieniem z dnia 6 maja 2011 r. Sąd postanowił rozpoznać wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu po ostatecznym ustaleniu składu osobowego grupy.
W pismach procesowych z dnia 10 marca 2011 r., 11 kwietnia 2012 r. i 26 lipca 2012 r. powód wnosił o pozostawienie wniosku pozwanego o zobowiązanie do złożenia kaucji bez rozpoznania jako spóźnionego, ewentualnie zaś o jego oddalenie. W ocenie powoda zobowiązanie go do uiszczenia kaucji aktorycznej byłoby sprzeczne z intencją ustawodawcy, który ex lege zwolnił go od obowiązku poniesienia kosztów sądowych.
Na wstępie podnieść należy, iż zgodnie z art. 108 u.k.s.c., którego stosowanie nie zostało wyłączone w postępowaniu grupowym (art. 24 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym), zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Stąd też za niezasadne należy uznać stanowisko strony powodowej, iż sam fakt korzystania przez powoda reprezentanta grupy z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych przemawia za oddaleniem wniosku o zobowiązanie do złożenia kaucji. Sama ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym zawiera zresztą autonomiczną regulację instytucji kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (będącej odmianą tzw. kaucji aktorycznej przewidzianej w art. 1119 k.p.c.) i nie łączy w żaden sposób możliwości zobowiązania do zapłacenia kaucji z kwestią zwolnienia od kosztów sądowych. Ustawodawca zarazem nie określił kryteriów, jakie należy brać pod uwagę przy ocenie wniosku o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (por. powołane przez powoda postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 grudnia 2011 r., I ACz 1845/11, teza dostępna w portalu www.krakow.sa.gov.pl/orzecznictwo/cywilne/default.aspx).
Za oddaleniem wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu przemawiają inne względy. Zdaniem Sądu okolicznością podważającą celowość złożenia przez powoda tego rodzaju kaucji w niniejszej sprawie jest określenie potencjalnych kosztów procesu po stronie pozwanego i ich ocena przez pryzmat faktu, że jest on instytucją bankową, a także zestawienie ich z charakterem roszczenia pozwu.
Powodami, w znaczeniu materialnym, w niniejszej sprawie są konsumenci, którzy z pozwanym zawarli umowy kredytowe i dochodzą jedynie ustalenia jego odpowiedzialności kontraktowej w związku z domniemanym naruszeniem warunków tych umów. Przedmiotem żądania pozwu nie są roszczenia o zapłatę, a jedynie przesądzenie zasady odpowiedzialności pozwanego. Wyrok, który ma zapaść w sprawie, co podkreślono w uzasadnieniu postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, będzie spełniać rolę prejudykatu umożliwiającego dochodzenie roszczeń o zapłatę, czy zakończenie sporu w innych sposób, np. w drodze zawarcia ugód z członkami grupy. Rozstrzygnięcie w tej sprawie dotyczyć będzie wszystkich członków grupy, zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy. Uzasadnia to stwierdzenie, że oszacowanie potencjalnych kosztów procesu pozwanego musi uwzględniać jednolicie określoną dla wszystkich członków grupy wartość przedmiotu sprawy, a nie wartość tę wyliczaną odrębnie dla każdego z nich.
W tej konfiguracji procesowej na koszty procesu po stronie pozwanego mogą w przyszłości w razie całkowitego wygrania sprawy złożyć się jedynie koszty zastępstwa adwokackiego, które zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. nie mogą być wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach dla jednego adwokata. Zgodnie z § 6 pkt 7 oraz § 2 ust. 1-2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), stawki minimalne wynagrodzenia przy wartości przedmiotu sprawy powyżej 200.000 zł wynoszą 7.200 zł. Zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. W tej sytuacji koszty zastępstwa procesowego pozwanego udzielonego przez jego pełnomocników będących adwokatami będą mogły wynosić maksymalnie 43.200 zł, tj. sześciokrotność stawki wynagrodzenia w kwocie 7.200 zł, co uzasadnione jest niewątpliwie skomplikowanym prawnie i faktycznie charakterem sprawy.
Pozwany nie przedstawił żadnych informacji o rzeczywistych kosztach związanych z obsługą prawną w rozpoznawanej sprawie, nie złożył również zestawienia poniesionych dotychczas kosztów. Stąd też nie ma podstaw do stwierdzenia, że żądana kaucja w kwocie 607.006 zł będzie rzeczywiście zabezpieczać zwrot potencjalnie należnych mu kosztów procesu. Z kolei, konieczność złożenia kaucji w tej kwocie (w gotówce) spowodowałaby niczym nieuzasadnione trudności zarówno w pozyskaniu tak dużej sumy, jak i w dostarczeniu jej do Sądu.
Jednocześnie wyliczona w oparciu o obowiązujące przepisy kwota tych kosztów wynosić będzie zaledwie 43.200 zł, a zatem może nie pokrywać faktycznych wydatków związanych z wynagrodzeniem pełnomocników, nawet przy przyjęciu stawek maksymalnych (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, Legalis, uwagi do art. 8 ustawy, pkt V). Za uwzględnieniem wniosku pozwanego nie przemawiają więc w istocie względy ekonomiczne, czy realna potrzeba ochrony jego interesów finansowych. Należy zauważyć, że pozwany jako instytucja bankowa korzysta z fachowej i stałej obsługi prawnej, co musi być uwzględnione w ocenie zasadności wniosku o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji. Pozwany nie wykazał, ani nie uprawdopodobnił, że ściągnięcie ewentualnie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu nie będzie możliwe, czy znacznie utrudnione, ani też iż brak wpłaty kaucji, choćby w kwocie 43.200 zł spowoduje dla niego istotny uszczerbek finansowy.
Natomiast złożenie kaucji w kwocie 43.200 zł, co ponownie należy podkreślić: wyłącznie w gotówce, będzie niewątpliwie poważnym utrudnieniem dla powoda i będzie godzić w szybkość i efektywność postępowania w sprawie. Zapewnienie efektywnej i skutecznej ochrony sądowej w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu grupowym jest tymczasem jednym z celów wprowadzenia tego rodzaju postępowania w prawie polskim (por. np. W. J. Katner, M. Krakowiak, Polska class action – wybrane zagadnienia prawa materialnego i postępowania cywilnego w: Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora T. Erecińskiego, pod red. J. Gudowskiego i K. Weitza, Tom I, Warszawa 2011, s. 355; M. Wielgolaski, Prawo oparte na faktach. Rzecz o ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Radca Prawny 5-6/2011, s. 67). Nie powinno ujść uwadze to, że po wdaniu się przez pozwanego w spór i przedstawieniu stanowiska merytorycznego zasadne będzie rozważenie skierowania stron do mediacji (art. 7 ustawy), bądź też zakończenie sprawy wydaniem wyroku. Zabezpieczenie kosztów procesu pozwanego tylko do kwoty 43.200 zł na tym etapie postępowania nie jest zatem uzasadnione z punktu widzenia ekonomii procesowej.
W kontekście powyższych uwag Sąd orzekł jak w sentencji.
Zamieszczone na stronie teksty orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi zostały pozyskane z Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych, a następnie przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, usunięcie danych dotyczących członków grupy, opracowanie wizualne oraz usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek.