Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Jacek Gołaczyński (spr.)
Sędziowie: SSO Małgorzata Bohun, SSO Dariusz Kłodnicki
po rozpoznaniu w dniu 6 września 2016 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o zapłatę
na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14 w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym,
postanawia:
Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny postanowił ustalić, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F. i A. S.; oraz postanowił ustalić, że w skład grupy nie wchodzą: M. W., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., E. M., M. Ś., Z. Ś..
Powyższe uzasadnił tym, ze powódka E. S., działając jako reprezentant grupy, wniosła w dniu 26 listopada 2013 r. pozew o zapłatę w postępowaniu grupowym, domagając się zasądzenia od pozwanego (…) S.A. we W. na rzecz każdego z członków podgrupy A, tj. E. S., M. K., M. W. kwoty 1.041,46 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy B, tj. M. F., K. S., R. S. kwoty 2.622,98 zł (kwota sprostowana w piśmie z dnia 17 lutego 2014 r.); na rzecz każdego z członków podgrupy C, tj. K. Ś., M. O. kwoty 3.010,77 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy D, tj. M. F., B. F., A. S. kwoty 3.491,59 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wskazane w pozwie osoby przedłożyły prawidłowe oświadczenia o przystąpieniu do grupy.
Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r. Sąd orzekł o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego (ust. 1). Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać m.in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (ust. 2). Na tej podstawie postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. w związku z tym w dniu 2 kwietnia 2015 r. (k. 299) w „(…)” zostało zamieszczone ogłoszenie stosownej treści, w którym Sąd poinformował o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym w sprawie przeciwko (…) S.A. o zwrot pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci składek ubezpieczeniowych z tytułu zawarcia przez pozwanego generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu w kredytach hipotecznych. Jednocześnie Sąd zakreślił termin 2 miesięcy od dnia ukazania się ogłoszenia do złożenia pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. w piśmie z dnia 3 czerwca 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 387) została przesłana lista dodatkowych osób wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy.
Sąd Okręgowy uznał, że na podstawie art. 17 ust. 1 powołanej ustawy ustalił w punkcie I postanowienia osoby wchodzące w skład grupy, które zostały wymienione w pozwie. Sąd I instancji uwzględnił przy tym zmianę nazwiska przez powódkę M. E. (w pozwie wskazaną jako M. K.), co wynika z danych ujętych w wyciągu z bazy PESEL odnoszącego się do tej osoby, złożonego do akt.
W stosunku do osób wymienionych w pkt II sentencji postanowienia Sąd uznał, że nie przystąpiły one do grupy w sposób skuteczny ze względu na niedochowanie oznaczonego terminu. w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zakreślił przedmiotowy termin w wysokości 2 miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia w „(…)”. Do obliczania powyższego terminu zastosowanie znajduje przepis art. 112 k.c., zgodnie z którym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. w niniejszej sprawie termin ten należy liczyć od dnia zamieszczenia ogłoszenia, tj. od dnia 2 kwietnia 2015 r., a więc jego upływ nastąpił w dniu 2 czerwca 2015 r., natomiast pismo strony powodowej zawierające listę dodatkowych osób wraz z ich oświadczeniami o przystąpieniu do grupy wpłynęło w dniu 3 czerwca 2015 r., co wynika z daty stempla pocztowego, a zatem wobec tych osób nie został dochowany dwumiesięczny termin zakreślony przez Sąd. Zgodnie z art. 11 ust. 5 powyższej ustawy przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Ponadto w stosunku do E. M. Sąd stwierdził brak oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Osoba ta została jedynie wymieniona w liście załączonej do pisma strony powodowej z dnia 3 czerwca 2015 r.
Sąd Okręgowy uznał także, że M. W. wymieniony w punkcie II postanowienia nie został wskazany w pozwie jako osoba wchodząca w skład grupy i nie została w odniesieniu do niego przedstawiona ujednolicona wysokość roszczenia przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, jak stanowi to art. 2 ust. 1 powołanej ustawy, a jedynie zostało złożone jego oświadczenie o przystąpieniu do grupy (k. 131), stanowiące załącznik pisma reprezentanta grupy z 29 listopada 2013 r. (k. 124 i n.). z tego względu Sąd Okręgowy uznał, że na gruncie przedmiotowej ustawy, w stosunku do jego osoby nie zostały spełnione przesłanki pozwalające uznać go za powoda w niniejszej sprawie.
Wobec powyższego, na podstawie art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Sąd I instancji orzekł jak w punktach I i II sentencji postanowienia.
Z tym orzeczeniem nie zgodziła się powódka jako reprezentant grupy i zaskarżyła je w całości oraz zarzuciła:
Wskazując na powyższe uchybienia powódka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i uznanie, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F., A. S., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś. oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Pozwany w odpowiedzi na zażalenie domagał się:
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie w części dotyczącej punktu II postanowienia. Powódka, jako reprezentant grupy nie ma interesu prawnego w zaskarżeniu punktu I postanowienia z uwagi na to, że Sąd ustalił skład grupy co do niektórych osób.
Znajdują natomiast uzasadnienie zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”).
Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).
Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).
Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).
W niniejszej sprawie Sąd I instancji skorzystał z drugiego sposobu ustalenia członków grupy, a mianowicie wyznaczył termin 2 miesięcy do złożenia przez reprezentanta grupy listy członków grupy z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy. Przepis art. 11 ust. 3 u.d.p.g. przewiduje, że ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym oraz, że przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Przepis natomiast art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. stanowi, że: „informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż dwa miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy”.
Z powyższym przepisów wynika, że ustawodawca, jak już wyżej zaznaczono, umożliwił przystąpienie do grupy osobom, które pierwotnie nie wchodziły w skład grupy. Udział tych innych osób, którym przysługuje roszczenie wynikające z tej samej podstawy, a które pierwotnie nie wystąpiły z powództwem grupowym, daje instytucji ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. w celu zatem ustalenia osób wchodzących ostatecznie w skład grupy, sąd zarządza ogłoszenie, o którym mowa w art. 11 ust. 3 u.d.p.g.. Istotne jest to, że oświadczenie o przystąpienie do grupy wraz z okolicznościami, o których mowa w art. 12 u.d.p.g., każdy zainteresowany składa reprezentantowi grupy. Reprezentant grupy następnie przygotowuje wykaz osób, które przystąpiły do grupy i przedstawia sądowi dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Wtedy dopiero sąd doręcza wykaz pozwanemu.
W ocenie Sądu Apelacyjnego oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. Zatem, jak w niniejszej sprawie, osoby zgłaszające reprezentantowi grupy swoją wolę przystąpienia do postępowania grupowego winny w terminie dwóch miesięcy złożyć oświadczenie właśnie reprezentantowi grupy. Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy sądowi. Stąd też, skoro powód w tej sprawie twierdzi, że oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu prasowym na podstawie postanowienia Sądu, to oznacza to, że termin na zgłoszenie został dotrzymany. Następnie reprezentant grupy niezwłocznie przekazuje wykaz, o którym mowa w art. 12 u.d.p.g. Sądowi. Brak było zatem podstaw do przyjęcia, że termin dwóch miesięcy od ogłoszenia obliguje reprezentanta grupy do złożenia wykazu osób, wchodzących w skład grupy wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy sądowi (tak: M. Sieradzka, Komentarz do ustawy o postępowaniu grupowym, Warszawa 2015, s. 286.).
W tej sytuacji zachodzi potrzeba uchylenia przez Sąd Apelacyjny zaskarżonego postanowienia w zakresie punktu II (w którym Sąd I instancji oddalił wniosek o ustalenie, że w skład grupy wchodzą jeszcze dodatkowe osoby) i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu celem oceny, czy wszystkie osoby znajdujące się na wykazie złożonym przez powoda spełniają warunki udziału w postępowaniu grupowym w tej sprawie (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).
Natomiast zażalenie co do punktu I zaskarżonego postanowienia podlega oddaleniu, ponieważ powódka jako reprezentant grupy nie miała interesu w zaskarżeniu tego postanowienia (postanowienie to uwzględniało bowiem częściowo jej żądanie) – art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).