Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Jacek Gołaczyński (spr.)
Sędziowie: SSA Aleksandra Marszałek Sędzia, SSA Beata Wolfke – Kobzar
po rozpoznaniu w dniu 28 października 2014 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa: E. P. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko: (…) S.A. we W. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 11 lipca 2014 r. w sprawie o sygn. akt I C 704/14 w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym
postanawia:
oddalić zażalenie.
Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r., sygn. akt I C 704/14, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym, odmawiając odrzucenia pozwu zgodnie z wnioskiem strony pozwanej, opartym na zarzucie niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że strona pozwana nie kwestionowała, iż w przedmiotowym procesie podstawa faktyczna zgłoszonych roszczeń jest jednakowa. Zarzuciła jednak, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy 5 członków podgrup wskazanych w pozwie jest różna z wysokością ich roszczeń wobec banku zgłoszonych w pozwie. Jak stwierdził Sąd I instancji, wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy kwoty obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy wobec banku. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądań osób, które przystępują do grupy, a te następnie mogą zostać ujednolicone. Poszczególne osoby wyrażają zgodę na takie właśnie ujednolicenie, które jest konsekwencją przystąpienia do grupy. W przypadku dokonania ujednolicenia, wysokość dochodzonych roszczeń w ramach podgrupy może być niższa od wysokości poszczególnych roszczeń przysługujących członkom danej podgrupy wobec pozwanego Banku. W ocenie Sądu – wbrew stanowisku strony pozwanej, która zarzuciła, że do pozwu nie dołączono wykazu osób, które przystąpiły do grupy – wykaz taki obejmują punkty 1 do 4 petitum pozwu, dodatkowo wykaz ten został złożony również z pismem przygotowawczym powódki z dnia 13 lutego 2014 r. W toku postępowania, po zarządzeniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, może zajść konieczność złożenia przez powódkę kolejnego wykazu osób, które przystąpiły do grupy. W uzasadnieniu wyjaśniono, że zgodnie z zaświadczeniem systemu PESEL- SAD, w związku z zawarciem małżeństwa M. K. nosi obecnie nazwisko E. Sąd Okręgowy wskazał również, że wprawdzie przedłożone zostało przez pełnomocników powódki oświadczenie o przystąpieniu do grupy M. W., jednak nie został on wskazany jako członek grupy ani w pozwie, ani we wspomnianym wykazie członków grupy. Oznacza to, że na obecnym etapie postępowania nie jest on traktowany jako osoba, która przystąpiła do grupy.
Pozwany nie zgodził się z tym orzeczeniem i zaskarżył je w całości, zarzucając mu:
(a) naruszenie przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) poprzez błędne uznanie, że konsekwencją przystąpienia danej osoby do grupy jest automatyczne wyrażenie przez taką osobę zgody na ujednolicenie wysokości roszczeń, niezależnie od wysokości roszczenia pieniężnego zgłoszonego w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy,
(b) naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia, tj. przepisu art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w zakresie uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy przy dokonywaniu ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych każdego członka grupy,
(c) naruszenie przepisu art. 12 zd. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym poprzez uznanie, że wykaz osób, które przystąpiły do grupy, stanowią punkty 1-4 petitum pozwu oraz wykaz załączony do pisma przygotowawczego powódki.
Mając na uwadze wskazane zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu w postępowaniu grupowym, wniesionego w niniejszej sprawie, z powodu niedopuszczalności postępowania grupowego. Ponadto wniósł o zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
W uzasadnieniu pozwany podniósł, że Sąd I instancji dopuścił się błędnej interpretacji przepisu art. 2 ust. 1 ustawy w zakresie ujednolicenia roszczenia każdego członka grupy poprzez uznanie, że samo oświadczenie o przystąpieniu do grupy osób de facto zawiązujących grupę, niezależnie od wysokości roszczenia pieniężnego zgłoszonego w tym oświadczeniu przez przystępującego do grupy, daje niejako automatycznie reprezentantowi grupy uprawnienie do modyfikacji wysokości tego roszczenia w celu ujednolicenia roszczeń członków grupy. Zdaniem pozwanego Sąd nie rozważył w ogóle, czy przyjęte do ujednolicenia zasady, wskazane w uzasadnieniu pozwu, uwzględniają wspólne okoliczności sprawy i zostają przyjęte przez Sąd. Naruszył tym samym przepis art. 328 § 2 k.p.c., nakazujący wyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia. Zdaniem strony pozwanej ujednolicenia, które spowodowało zmniejszenie żądań niektórych osób przystępujących do grupy zgłoszonych w ich oświadczeniach o przystąpieniu do grupy, dokonano bez jakiejkolwiek zgody członków grupy na takie ujednolicenie. Niezależnie od wysokości zgłaszanych w oświadczeniu wobec Banku pretensji finansowych, niektórzy członkowie zawiązujący grupę zostali przypisani do podgrup, dla których ustalono niższą wysokość roszczenia. W obrębie grup roszczenia wobec Banku zostały zunifikowane do wynikającego z oświadczenia najniższego roszczenia członka danej podgrupy. Treść oświadczenia o przystąpieniu do grupy nie zawiera jakiejkolwiek informacji i oświadczenia w zakresie możliwości ujednolicenia roszczeń, zasad tego ujednolicenia; nie wskazuje też, aby do jakiegokolwiek ujednolicenia w ogóle miało dojść, czyli, aby kwota roszczenia pieniężnego, której zasądzenia od Banku domaga się osoba przystępująca do grupy, mogła zostać zmniejszona. Natomiast do takiego dowolnego zmniejszenia roszczeń w odniesieniu do kilku osób przystępujących do grupy doszło.
Pozwany zarzucił również, że Sąd I instancji nie wypowiedział się w ogóle, czy ujednolicenie w podgrupach poprzez obniżenie wysokości roszczeń pieniężnych niektórych członków podgrup wbrew wysokości ich roszczeń wobec Banku, wskazanych w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy, spełnia przesłankę dokonania ujednolicenia z uwzględnieniem wspólnych okoliczności sprawy. W ocenie strony pozwanej, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, ani punkty 1-4 petitum pozwu, ani „Wyliczenie wysokości roszczeń członków grupy”, będące załącznikiem do pisma przygotowawczego pełnomocników powoda, nie spełniają wymogu wykazu osób, które do grupy przystąpiły, sporządzonego przez reprezentanta grupy.
Jak wskazał pozwany, wśród członków grupy wskazanych w pozwie nie znalazł się M. W., którego oświadczenie o przystąpieniu do grupy zostało przedstawione Sądowi i doręczone stronie pozwanej. Zatem brak wykazu sporządzonego przez reprezentanta grupy, spełniającego wymagania z przepisu art. 12 zd. 2 ustawy, powoduje pojawianie się wątpliwości co do składu grupy i przyczyn nieumieszczenia tej osoby w składzie grupy, mimo przyjęcia przez reprezentanta grupy jej oświadczenia o przystąpieniu do grupy. W niniejszej sprawie doszło do niewyjaśnionej niczym rozbieżności członków grupy, wskazanych w pozwie, a członków grupy, utworzonej na podstawie złożonych oświadczeń o przystąpieniu do grupy.
Strona powodowa złożyła odpowiedź na zażalenie, w której wniosła o:
– oddalenie zażalenia strony pozwanej w całości;
– zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.
W uzasadnieniu podano, że błędne stanowisko strony pozwanej wynika z wadliwego zrozumienia odrębności postępowania grupowego oraz roli i znaczenia instytucji reprezentanta grupy w tym postępowaniu. Niezachowanie wymogów formalnych oświadczenia o przystąpieniu do grupy, unormowane w art. 12 ustawy, nie może skutkować odmową reprezentanta grupy umieszczenia danej osoby w wykazie członków grupy. Wymóg standaryzacji roszczeń (nie natomiast ryczałtu) skutkuje upoważnieniem udzielonym przez ustawodawcę reprezentantowi grupy (jako powodowi w postępowaniu grupowym) do modyfikacji żądania członka grupy. Modyfikacja taka jest prawnie skuteczna pomimo braku stosownej zgody, a członek grupy, którego żądanie zostało w ten sposób zmodyfikowane, nie ma możliwości odwołania oświadczenia reprezentanta. Wyłączna inicjatywa dowodowa po stronie powodowej przysługuje reprezentantowi grupy. Treść oświadczeń członków grupy może stanowić podstawę do ustalenia stanu faktycznego w sprawie, jednak ostateczna decyzja co do tego, jakie twierdzenia staną się podstawą żądania dochodzonego w postępowaniu grupowym, należy do reprezentanta grupy. Reprezentant może uzupełniać i modyfikować twierdzenia przedstawione w oświadczeniach członków grupy.
Strona powodowa podniosła również, że ustawodawca nie przewidział sankcji w postaci odrzucenia pozwu z powodu braku stosownej zgody na (jak twierdzi pozwany) ryczałtowanie roszczeń w treści oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Ponadto za nieuzasadnione strona powodowa uznała wyręczanie reprezentanta grupy w ustalaniu składu grupy przez pełnomocnika pozwanego banku.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Nie znajdują uzasadnienia zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44).
Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 ustawy).
Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 ustawy wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 116).
Wspólne okoliczności sprawy, w rozumieniu art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, stanowiące o dopuszczalności ujednolicenia roszczeń w ramach tworzonych podgrup, to okoliczności, które są wspólne, czyli takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych podgrup. W sytuacji, gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt V ACz 354/13).
Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 ustawy, zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 ustawy), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 ustawy), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 ustawy) (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).
W przedmiotowej sprawie spełnione zostały wymogi ustawowe zarówno odnośnie ujednolicenia roszczeń dochodzonych przez członków grupy (w której zgodnie z ustawą wydzielone zostały podgrupy), jak i do sporządzenia i przedłożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Jak wynika z przytoczonej wykładni art. 2 ustawy, z przystąpieniem do grupy wiąże się zgoda na standaryzację roszczeń. Według tych kryteriów Sąd Okręgowy dokonał oceny żądań zgłoszonych przez stronę powodową. Analogicznie za niezasadne należy uznać twierdzenia o nieprawidłowym sporządzeniu wykazu osób, które przystąpiły do grupy, zawartego w odpowiednich punktach petitum pozwu, a także w osobnym piśmie przygotowawczym. Skoro bowiem, jak podkreślono, na gruncie ustawy brak szczegółowych wymogów co do formy i treści wykazu, nie zachodzą podstawy do odmowy spełnienia w analizowanym przypadku wskazanego warunku. Przedstawiony przez powódkę wykaz odpowiada treści oświadczeń o przystąpieniu poszczególnych osób do grupy. Nie sposób zatem podzielić argumentacji pozwanego kwestionującego zadośćuczynienie przez stronę powodową powyższym przesłankom.
Chybiony jest również zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut taki mógłby być usprawiedliwiony jedynie w wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia uniemożliwiałaby całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do jego wydania. Tymczasem treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wyraźnie wskazuje na dokonaną przez Sąd ocenę roszczeń członków grupy z uwzględnieniem wymogów określonych w art. 2 ust. 1 ustawy. Jak wskazał Sąd Okręgowy: „wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy kwoty obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy wobec banku. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądań osób, które przystępują do grupy, a te następnie mogą zostać ujednolicone”. Ponadto w uzasadnieniu postanowienia zwrócono uwagę, że „strona pozwana nie kwestionowała, iż w niniejszym procesie podstawa faktyczna zgłoszonych roszczeń jest jednakowa” (vide: s.1 i 2 uzasadnienia).
W świetle przytoczonych powyżej okoliczności orzeczono jak na wstępie, oddalając zażalenie (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).