Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Marek Machnij
Sędziowie: SSA Ewelina Jokiel; SSA Zbigniew Merchel
Po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2016 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S. jako Reprezentanta Grupy przeciwko Bankowi (…) S. A. w G. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 1 grudnia 2015 r., sygn. akt I C 245/15,
postanawia:
oddalić zażalenie.
Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015 r. oddalił na podstawie art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) wniosek pozwanego o nakazanie powodowi złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.
W uzasadnieniu powyższego postępowania Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany nie uprawdopodobnił, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne oraz że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej. Sąd Okręgowy ocenił, że Reprezentant Grupy daje wystarczającą gwarancję pokrycia kosztów procesu, ponieważ wydatki Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S., będącego nieposiadającą osobowości prawnej jednostką organizacyjną funkcjonującą w ramach Urzędu Miasta S. są elementami budżetu miasta S., który pokryje ewentualne koszty procesu. Poza tym z „Zasad wynagradzania kancelarii” złożonych do akt sprawy wynika, że Reprezentant Grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania postępowania i w konsekwencji ustalili także sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej. Sąd Okręgowy wskazał także, że pozwany nie uprawdopodobnił wysokości żądanej kaucji.
Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem przez pozwanego, który zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie:
Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 195.700,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Powód wniósł o oddalenie zażalenia w całości na koszt skarżącego.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 8 ust. 1 u.d.p.g. Zauważyć należy, że zgodnie z treścią w/w przepisu na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Nie oznacza to jednak, że zgłoszenie tego żądania przez pozwanego jest jedyną przesłanką zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Wziąć trzeba pod uwagę, że zobowiązanie powoda do złożenia – na żądanie pozwanego – wspomnianej kaucji nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz jest pozostawione ocenie sądu orzekającego. Wynika to z użycia w tym przepisie zwrotu „sąd może”. Wobec tego dopuszczalne było powołanie się przez Sąd Okręgowy na okoliczności wskazane w zaskarżonym postanowieniu, które skarżący niezasadnie określił jako rzekomo niedopuszczalne przesłanki oceny jego żądania. Skoro bowiem z analizowanego przepisu wynika, że sąd ma dokonać oceny istnienia podstaw do zobowiązania powoda do złożenia tzw. kaucji aktorycznej, to nie można jednocześnie kwestionować wybranych przez niego okoliczności, przyjętych za podstawę tej oceny. W przeciwnym razie skorzystanie przez sąd orzekający z możliwości nałożenia tego obowiązku miałoby charakter całkowicie dowolny i nie mogłoby podlegać ocenie sądu drugiej instancji.
Zauważyć można, że podobny pogląd został wyrażony w powołanym przez Sąd pierwszej instancji orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Łodzi, w którym wskazano, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12). Można z tego wyprowadzić wniosek, że widocznie Sąd pierwszej instancji uznał za trafne i podzielił powyższe stanowisko, ale nie oznacza to automatycznie, że dopuścił się naruszenia art. 8 ust. 1 u.d.p.g.
W tym kontekście o naruszeniu powyższego przepisu można byłoby mówić dopiero wtedy, gdyby wskazane przez Sąd Okręgowy kryteria oceny zasadności wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji zabezpieczającej koszty procesu w ogóle nie nadawały się do dokonania takiej oceny albo gdyby w rozstrzyganym wypadku wadliwie przyjęto, że te przesłanki występują lub nie występują w tej sprawie. Z tego punktu widzenia wskazać należy, że w zażaleniu pozwany w gruncie rzeczy w ogóle nie odniósł się do kwestii oczywistej bezzasadności powództwa lub niewielkiego prawdopodobieństwa jego zasadności, lecz skoncentrował się przede wszystkim na możliwości zaspokojenia swojego roszczenia o zwrot kosztów procesu w razie ewentualnego wygrania procesu.
W tym zakresie aprobować można stanowisko Sądu pierwszej instancji, że pozwany nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zwrot kosztów procesu uniemożliwi ich zaspokojenie lub poważnie utrudni ich egzekucję. Sąd ten trafnie zwrócił uwagę na to, że w świetle umowy zawartej między reprezentantem grupy – Powiatowym Rzecznikiem Konsumentów w S. a pełnomocnikiem, w razie konieczności uiszczenia kosztów postępowania Kancelaria będzie koordynowała regulowanie przez Członków Grupy kosztów postępowania w tym opłat sądowych, kaucji oraz kosztów procesu w przypadku ich zasądzenia przez Sąd. Ponadto, Zasady Wynagradzania Kancelarii wprost stanowią, że to Członek Grupy będzie zobowiązany do terminowej zapłaty opłat, zaliczek oraz kaucji sądowych, a także do poniesienia innych ciężarów koniecznych do prowadzenia sprawy. Z treści powołanej umowy wynika zatem, że reprezentant grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania niniejszego postępowania oraz w związku z tym sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej.
Ponadto, wbrew skarżącemu, Sąd pierwszej instancji słusznie wziął pod uwagę, że Reprezentant Grupy jest jednostką budżetową jednostki samorządowej, wobec czego bez względu na to, czy w aktualnym lub przyszłym budżecie tejże jednostki samorządowej przewidziane zostało sfinansowanie ewentualnego wydatku z tytułu kosztów procesu przysługujących pozwanemu, jednostka samorządowa nie będzie mogła uchylić się od zaspokojenia (w tym w ramach postępowania egzekucyjnego) obowiązku zwrotu kosztów procesu nałożonego na jej jednostkę organizacyjną, nieposiadającą własnej osobowości prawnej.
Aprobować również należy wniosek Sądu Okręgowego, że pozwany nie uprawdopodobnił, by egzekucja ewentualnie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu, które na obecnym etapie sprawy mogą zostać uznane za uprawdopodobnione jedynie do kwoty 43.000,00 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego, będzie niemożliwa lub znacznie utrudniona. Jak bowiem słusznie zauważył Sąd Okręgowy, wydatki Reprezentanta Grupy są – można stwierdzić, że wprost i bezpośrednio – elementem budżetu miasta S., a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty należne pozwanemu obciążą miasto S.
Ponadto istotne w sprawie jest także to, że brak kaucji aktorycznej nie narusza interesu pozwanego. Chodzi o to, że pozwany, jako instytucja bankowa, posiadająca stałą, fachową obsługę prawną, nie wykazał, by brak kaucji stanowił dla niego istotny uszczerbek finansowy. A zatem za ustanowieniem kaucji z pewnością nie przemawia sytuacja finansowa pozwanego. Natomiast przeciwnie, żądanie nałożenia na stronę powodową powyższego obowiązku, i to w znacznej wysokości wskazanej przez pozwanego, może zostać ocenione w gruncie rzeczy jako wyraz dążenia do uniemożliwienia przeciwnikowi dochodzenia zgłoszonego roszczenia. Uwzględnienie żądania pozwanego godziłoby więc w rzeczywistości w konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu.
Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c oddalił zażalenie pozwanego jako bezzasadne.