Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 24 maja 2022 r.

Written by

  1. Z uwagi na charakter i cel postępowania, które prowadzone jest na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, zbędnym jest dokonywanie ustaleń w zakresie wykraczającym poza wspólne dla wszystkich członków grupy fakty (okoliczności faktyczne). W szczególności zbędnym jest ustalanie faktów indywidualizujących sytuację faktyczną i prawną każdego członka grupy z osobna. Skoro bowiem przesłanką determinującą skuteczne wszczęcie postępowania w wymienionym trybie jest fakt, iż strony w znaczeniu materialnoprawnym (członkowie grupy) dochodzą roszczeń jednego rodzaju, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, to wszystko co wykracza poza wskazane iunctim nie mieści się w granicach rozpoznania sprawy wyznaczonych przez cel przywołanej ustawy (jej ratio legis).

 

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                      SSO Tadeusz Bulanda, SSO Agnieszka Sidor-Leszczyńska

 

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2022 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa [dane członków grupy] przeciwko Bankowi (…) S.A. w siedzibą w W. z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich o ustalenie:

  1. oddala powództwo;
  2. nie obciąża strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie pozwanej.

 

UZASADNIENIE

Powód Miejski Rzecznik Konsumentów w O. działający jako reprezentant grupy pozwem z dnia 13 czerwca 2014 r. wniósł o ustalenie, że pozwany Bank (…) S. A. ponosi odpowiedzialność wobec Członków Grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z Członkami Grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W..

Zdaniem powoda nienależne świadczenie polegało na tym, że pozwany pobierał od Członków Grupy wyższe kwoty tytułem spłaty kredytu, niż pobierałby, gdyby nie stosował opisanych wyżej niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji walutowej, co doprowadziło do powstania bezpodstawnego wzbogacenia kosztem każdego z Członków Grupy w części odpowiadającej różnicy między: pobranymi przez pozwanego od każdego z Członków Grupy kwotami tytułem spłaty kredytu wyliczonymi z zastosowaniem wymienionych wyżej niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy do waluty obcej, a należnymi pozwanemu od każdego Członka Grupy tytułem spłaty kredytu kwotami obliczonymi bez indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy. Opisana wyżej odpowiedzialność pozwanego wobec Członków Grupy obejmuje kwoty pobierane przez pozwanego w okresie od zastosowania w poszczególnych umowach kredytowych z Członkami Grupy opisanych wyżej niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji walutowej.

Jednocześnie, pełnomocnik powoda wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. zwrotu kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych, o ile nie zostanie złożone zestawienie kosztów w końcowej fazie postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że domaga się ustalenia odpowiedzialności pozwanego za stosowanie w umowach kredytowych niedozwolonych postanowień umownych. Niedozwolone postanowienia umowne regulowały zasady indeksacji wysokości kredytów zaciągniętych przez Członków Grupy oraz wysokość rat spłaty w relacji do waluty obcej – franka szwajcarskiego. Wspólnym elementem dla wszystkich Członków Grupy są następujące okoliczności:

  • każdy z Członków Grupy zawarł z pozwanym umowę kredytową jako konsument (przy czym w przypadku niektórych Członków Grupy związanie umową kredytową nastąpiło w drodze cesji);
  • żaden z Członków Grupy nie uzgadniał z pozwanym indywidualnie warunków umowy kredytowej w zakresie zasad indeksacji walutowej;
  • każdemu z Członków Grupy pozwany udzielił kredytu złotowego na podstawie umowy zgodnej z wzorcem umownym przedstawionym przez pozwanego;
  • warunki umów kredytowych wynikające ze stosowanych przez pozwanego wzorców umownych, a dotyczące zasad indeksacji walutowej są takie same dla wszystkich Członków Grupy i opierają się na identycznym mechanizmie waloryzacji;
  • dla każdego Członka Grupy wysokość pozostałego do spłaty kredytu oraz wysokość poszczególnych rat spłaty obliczono z zastosowaniem Klauzul Indeksacyjnych, tj. w odniesieniu do wartości franka szwajcarskiego, którego kurs był jednostronnie ustalany przez pozwanego.

Ponadto, wspólnym elementem dla wszystkich Członków Grupy jest okoliczność, że pozwany pobierał od nich raty spłaty zaciągniętych kredytów, stosując opisane Klauzule Indeksacyjne. W konsekwencji powyższego, pobierane przez pozwanego, na skutek stosowania Klauzul Indeksacyjnych, raty spłaty kredytu w części przewyższającej wysokość rat należnych stanowi świadczenie nienależne, które pozwany powinien zwrócić poszczególnym Członków Grupy.

(tak zob.: pozew, k. 7-31)

Powód nadto przytoczył następujące postanowienia umowne znajdujące się w treści umów zawieranych przez pozwanego z poszczególnymi Członkami Grupy stanowiące jego zdaniem niedozwolone klauzule umowne:

  1. „Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązujących w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy”;
  2. „Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu / transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej”;
  3. „Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu / transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu”;
  4. „Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w wysokości PLN, słownie:, co stanowi równowartość … CHF, zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Banku (…) z daty uruchomienia kredytu, a Kredytobiorca zobowiązuje się do jego wykorzystania zgodnie z warunkami umowy”;
  5. „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (…) SA ”;
  6. „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić w PLN, równowartość sumy CHF, wyliczonej zgodnie z ust. 1, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF, z dnia płatności raty kredytu według Tabeli Kursów Walut w Banku (…) SA.”.

Trafność kwalifikacji powyższych zapisów umów jako niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385 k.c. została zdaniem powoda przesądzona przez fakt wpisania w dniu 15 maja 2012 r. do rejestru klauzul niedozwolonych pod nr (…) i (…), postanowień o następującej treści:

  • „Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy”,
  • „W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty”.

(tak zob.: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt XVII AmC 426/09, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., sygn. akt VI ACa 420/11; wydruk z rejestru klauzul niedozwolonych nr wpisu (…) i (…)).

Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 31 grudnia 2014 r. w pierwszej kolejności wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, na wypadek nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu, wniósł o oddalenie powództwa w całości. Jednocześnie, wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, według spisu kosztów, który zostanie złożony na rozprawie, a w razie niezłożenia takiego spisu, według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew, k. 14892-14979).

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podniósł szereg zarzutów przeciwko żądaniu powództwa, w tym m.in.:

  • braku przymiotu prejudycjalności wyroku SOKiK wydanego w ramach kontroli abstrakcyjnej postanowienia wzorca umowy dla sprawy niniejszej,
  • bezzasadności kwalifikowania „Postanowień Kursowych” jako klauzul niedozwolonych albowiem określają one główne świadczenia stron i są sformułowane w sposób jednoznaczny, zostały nadto uzgodnione indywidualnie i nie kształtują praw i obowiązków Członków Grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie naruszają ich interesów w sposób rażący,
  • uregulowania sytuacji prawnej Członków Grupy przez postanowienia Ustawy „antyspreadowej”,
  • braku ziszczenia się przesłanek odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia,
  • nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.).

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610—39623)

Postanowieniem z dnia 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v.).

Postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2016 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 48672-48672v.)

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie i wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

(postanowienie – k. 48779-48783).

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 15 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym.

(postanowienie-k.48861).

Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 28 września 2017 r. oddali zażalenie na w/w postanowienie tutejszego Sądu.

Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2019 r. Sąd Okręgowy ustalił skład grupy reprezentowanej przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O..

(postanowienie – k. 70005-700032).

Powyższe postanowienie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 27 sierpnia 2019 r.

(postanowienie – k.70205).

Pismem z dnia 14 kwietnia 2021 r. swój udział – na prawach przysługujących prokuratorowi – zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich.

W piśmie tym Rzecznik Praw Obywatelskich zawarł oświadczenie, iż popiera stanowisko strony powodowej w całości.

(pismo – k.7089570904).

W toku dalszego postępowania strony oraz Rzecznik Praw Obywatelskich podtrzymywały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił co następuje:

Powód Miejski Rzecznik Konsumentów w O. działający jako reprezentant grupy dochodził sprecyzowanego w pozwie roszczenia na rzecz osób wymienionych w załączniku nr 8 do pozwu na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (zwana dalej „Ustawą”).

Wspólnym elementem dla wszystkich wskazanych przez powoda (jako reprezentanta Grupy) Członków Grupy była okoliczność, iż w łączących ich z pozwanym umowach kredytowych znalazły się postanowienia stanowiące klauzule indeksacyjne (waloryzacyjne) w postaci zapisów o odmiennej niekiedy redakcji ale skutkujących takim samym ukształtowaniem analizowanej kwestii, tj. mechanizmu indeksacji samego kredytu (kwoty kredytu), jak i jego spłaty – o treści:

„Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązujących w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy”;

lub

„Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu / transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej”;

lub

„Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) w dniu uruchomienia kredytu / transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu”;

lub

„Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w wysokości PLN, słownie:, co stanowi równowartość … CHF, zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Banku (…) z daty uruchomienia kredytu, a Kredytobiorca zobowiązuje się do jego wykorzystania zgodnie z warunkami umowy” (indeksacja kredytu).;

oraz

„Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (…)SA ”;

lub

„Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić w PLN, równowartość sumy CHF, wyliczonej zgodnie z ust. 1, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF, z dnia płatności raty kredytu według Tabeli Kursów Walut w Banku (…) SA.” (spłata kredytu).

Powyższe okoliczności mają charakter bezspornych.

W toku sprawy – badaniu w ramach postępowania incydentalnego podlegała kwestia statusu osób wskazanych przez powoda, działającego jako Reprezentant Grupy, jako czynnie legitymowanych w niniejszej sprawie.

Faktyczny krąg Członków Grupy (Skład Grupy) został pierwotnie ukształtowany w sposób wiążący postanowieniem tutejszego Sądu z dnia 14 stycznia 2019 r., zmienionym postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 27 sierpnia 2019 r. (k.70205).

W toku sprawy, w związku z uzyskaną wiedzą o śmierci wskazanych przez powoda Członków Grupy Sąd postanowieniem z dnia 24 maja 2022 r. wyłączył te osoby ze składu grupy (postanowienie – k. 72766-72767).

Z uwagi na charakter i cel postępowania, które prowadzone było na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7 poz. 44) zbędnym było dokonywanie ustaleń w zakresie wykraczającym poza wymienione wyżej, wspólne dla wszystkich Członków Grupy fakty (okoliczności faktyczne). W szczególności zbędnym było ustalanie faktów indywidualizujących sytuację faktyczną i prawną każdego Członka Grupy z osobna, w tym stan ich świadomości prawnej, treści udzielonych im informacji i pouczeń przez pracowników pozwanego, rzeczywistej ich woli (zamiaru) co do zawarcia umowy kredytowej o kredyt walutowy indeksowany do CHF, a nie o kredyt złotowy, dokonywania indywidualnych uzgodnień co do samych postanowień umowy. Takie działanie godziłoby w schemat rozumowania prawniczego w postaci rozumowania – „z celu na środki”. Skoro bowiem przesłanką determinującą skuteczne wszczęcie postępowania w wymienionym trybie jest fakt, iż strony w znaczeniu materialnoprawnym (Członkowie Grupy) dochodzą roszczeń jednego rodzaju, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, to wszystko co wykracza poza wskazane iunctim nie mieści się w granicach rozpoznania sprawy wyznaczonych przez cel przywołanej ustawy (jej ratio legis).

Z tych m.in. powodów pominięto wnioski dowodowe pozwanego jak punkcie 1 i 3 postanowienia z dnia 2 lutego 2022 r. (k.71959).

Powyższe ustalenie uzupełnić należy o wskazanie, że część tezy dowodowej zakreślonej dla tych dowodów nie miała charakteru spornego, czyli nie wymagała powołania dowodu; dotyczy to takich kwestii, jak dokonanie przez pozwanego z dniem 1 października 2011 r. zmian Regulaminu, czy aneksowania umów skutkującego opisaniem szczegółowych zasad ustalania kursów walut.

Zważywszy na ukształtowanie w niniejszym postępowaniu ciężaru dowodu (zgodnie z dyspozycją przepisu art. 6 k.c.) – co do wniosku pozwanego opisanego w punkcie 2 powołanego już postanowienia dowodowego tutejszego Sądu z dnia 2 lutego 2022 r. orzeczono jak w sentencji tegoż postanowienia.

W zakresie wniosków dowodowych w postaci artykułów prasowych i prywatnych opinii biegłych uznać należało, iż ustalenie ich treści nie miało istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, jak i było nieprzydatne do wykazania określonego faktu. W związku z czym orzeczono jak w punkcie 4 sentencji postanowienia z dnia 2 lutego 2022 r.

Sąd zważył co następuje

Przystępując do rozważań zacząć należy, iż ramy niniejszego postępowania wyznaczają przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7 poz. 44). Przedmiotowa Ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 ust. 2). Zgodnie z normą art. 2 ust. 3 w/w ustawy, w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu. Z kolei zgodnie z normą art. 24 ust. 1 w/w ustawy, w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, z wyłączeniem art. 7, 8, 117-124, 194-196, 204, 205, art. 207 § 3 i art. 425-50514.

Kwestia dopuszczalności procedowania sprawy na podstawie przywołanej ustawy została przesądzona, jak już wskazano wyżej postanowieniem tutejszego Sądu z dnia 15 marca 2017 r., a krąg uczestniczących po stronie powodowej Członków Grupy został przesądzony w/w postanowieniem tutejszego Sądu z dnia 14 stycznia 2019 r., zmienionym postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 27 sierpnia 2019 r. oraz postanowieniem tutejszego Sądu z dnia 24 maja 2022 r.

Zagadnienie składu Grupy jako zagadnienie stanowiące przedmiot rozstrzygnięć samodzielnych, statuujących krąg podmiotowy po stronie powodowej nie wymaga uzasadnienia na tym etapie. Kwestie te były bowiem przedmiotem uzasadnień sporządzonych w ramach w/w postępowań incydentalnych.

Odnosząc się bezpośrednio do samego zgłoszonego i popieranego przez powoda roszczenia procesowego celowym wydaje się, iż ocenę jego zasadności należy dokonać przez pryzmat przytoczonych przez pozwanego zarzutów, dla czytelności wywodu – z zachowaniem kolejności ich przywołania na wstępie uzasadnienia.

I

(brak przymiotu prejudycjalności wyroku SOKiK)

Odnotować należy, iż strony całkowicie odmiennie pojmują kwestie związane z wpływem postępowania w zakresie kontroli abstrakcyjnej wzorców postanowień umownych oraz wpływu tego postępowania na ocenę dokonywaną w ramach tzw. kontroli incydentalnej. Kontrola incydentalna polega na badaniu treści postanowień konkretnej umowy i w sytuacji, gdy przy jej zawieraniu posłużono się wzorcem umowy, kontrola ta pośrednio obejmuje także postanowienia tego wzorca umowy. Jest to kontrola dokonywana w każdym postępowaniu sądowym, w którym strona powołuje się na fakt inkorporowania do treści umowy niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c., bądź sama wytaczając powództwo bądź w formie zarzutu podniesionego w sprawie, w której jest pozwanym. Natomiast kontrola abstrakcyjna polega na badaniu treści postanowień wzorca umowy w oderwaniu o konkretnego stosunku umownego i jest dokonywana niezależnie od tego, czy między stronami doszło do zawarcia umowy z wykorzystaniem tego wzorca umowy. Jest to kontrola dokonywana przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w postępowaniu odrębnym w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 31 stycznia 2013 r., sygn. akt VI ACa 830/12, LEX nr 1299025).

Należy zwrócić uwagę, iż poza zakresem rozpoznania (czyli analizy, czynienia ustaleń a następnie rozstrzygnięcia) przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w postępowaniu odrębnym w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone pozostają okoliczności określone w przepisie art. 3852 k.c., które z kolei stanowią wiążące dyrektywy dla sądów dokonujących kontroli incydentalnej.

Zatem odnośnie przywołanego zagadnienia rację przyznać należy pozwanemu co do tego, iż brak jest podstaw do formułowania tezy o bezwarunkowym związaniu w postępowaniu sądowym, w ramach którego dokonywana jest rzeczona kontrola incydentalna, rozstrzygnięciem dokonanym przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Nadto zgodzić należy się z pozwanym, że w wyrokach wydanych w trybie kontroli abstrakcyjnej przez SOKiK i Sąd Apelacyjny w Warszawie, Sądy obu instancji nie zakwestionowały samego indeksowania kredytu do CHF, lecz jedynie brak określenia we wzorcach umownych zasad ustalania kursów walutowych ogłaszanych w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku.

II

(brak abuzywności „Postanowień Kursowych” / „Klauzul Indeksacyjnych”)

Zdaniem pozwanego bezzasadność kwalifikowania „Postanowień Kursowych” (jak określa to pozwany; powód używa odmiennego oznaczenia w postaci „Klauzul Indeksacyjnych”) jako klauzul niedozwolonych wynika z tego, że przedmiotowe postanowienia Umów określają główne świadczenia stron i są sformułowane w sposób jednoznaczny, nadto zostały uzgodnione indywidualnie i nie kształtują praw i obowiązków Członków Grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie naruszają ich interesów w sposób rażący.

Na wstępie tej części wywodu wskazać należy, iż niezależnie od tego jakiej terminologii używają same strony, w dalszej części uzasadnienia analizowana regulacja umowna określana będzie w nieco szerszym ujęciu jako klauzula waloryzacyjna.

W pierwszej kolejności należało ocenić czy tego typu postanowienie jest dopuszczalne w ramach szeroko pojętej swobody umów.

Odpowiedź na tak postawione pytanie była, w ocenie Sądu, jednoznaczna, bowiem wobec braku jednoznacznej normy, która wykluczałaby taką formułę z polskiego porządku prawnego tego typu postanowienie umowne musi być uznane za dopuszczalne, tak zarówno między osobami fizycznymi, jak również między bankiem i klientem tegoż banku. Dopuszczalność zawarcia umowy kredytu indeksowanego była wielokrotnie przedmiotem rozważań ze strony sądów różnych szczebli, w tym także Sądu Najwyższego, który to Sąd m.in. w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 w sprawie o sygn. akt I CSK 1049/14 stwierdził, iż umowa kredytu indeksowanego mieści się, oczywiście w ramach konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 3531 k.c. w zw. z art. 69 prawa bankowego). Nie było zatem podstaw to twierdzenia, że w obrocie prawnym doszło do wykształcenia się jakiegoś odrębnego, oryginalnego typu umowy bankowej, powiązanej w sposób szczególny z kursem złotego do walut obcych w chwili wydania i zwrotu sumy kredytowej i tym samym – zakładającej szczególny sposób określania wysokości zadłużenia kredytobiorcy w stosunku kredytowym.

Uzupełnieniem zasady swobody umów jest przepis art. 3581 § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Przenosząc rozważania dotyczące ww. przepisu na grunt rozpoznawanej sprawy pojawia się oczywiście problem polegający na ustaleniu, czym w zasadzie jest waluta obca, podług jakich reguł i do jakiej kategorii można ją zakwalifikować, czy jest to w istocie pieniądz, czy może należy ją zakwalifikować do kategorii innych rzeczy sui generis. Nie wdając się w szczegółowe rozważania dotyczące powyższej kwestii należy stwierdzić, iż jeżeli nawet przy przyjęciu tej „najsłabszej” reguły wnioskowania prawniczego – a minori ad maius można w zobowiązaniu umownym zastrzec inny miernik wartości niż pieniądz, to tym bardziej można zastrzec, iż tym miernikiem będzie pieniądz wyrażony w innej walucie obcej, mniej podatnej na ryzyko związane z utratą swojej wartości nabywczej.

Kolejna kwestia z którą przychodziło się Sądowi zmierzyć dotyczyła tego, czy sformułowania dotyczące samej istoty kredytu waloryzowanego i postanowień związanych z klauzulą waloryzacyjną znajdujące swoje odbicie w umowach łączących pozwanego z Członkami Grupy nie przeczą naturze stosunku zobowiązaniowego i czy nie są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Odpowiedź na to pytanie również wydaje się jednoznaczna, bowiem jeżeli bank udziela kredytu długoterminowego (przykładowo na okres 20, 30 czy 40 lat), to tym samym jest obciążony szczególnym rodzajem ryzyka, z pewnością większym niż jego klient. Bank nie jest bowiem w stanie po tak długim okresie trwania takiego stosunku zobowiązaniowego domagać się przed sądem odmiennego ukształtowania stosunku który łączy go z klientem, z powołaniem się chociażby na utratę siły nabywczej waluty polskiej. Wynika to wprost z przepisu art. 3581 § 4 k.c., zgodnie z którym z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Wartym podkreślenia jest fakt, iż w analogicznej sytuacji klient banku znajduje się w dużo korzystniejszym położeniu, bowiem może, z powołaniem się na tzw. klauzulę rebus sic stantibus (art. 3571 k.c.), domagać się odmiennego ukształtowania stosunku zobowiązaniowego. W związku z powyższym, jeżeli bank kalkuluje swoje ryzyko kontraktowe i udziela kredytu w złotych polskich, to tym samym udziela go na warunkach odmiennych, z realnym oprocentowaniem znacznie wyższym niż w przypadku, w którym udziela kredytu walutowego lub kredytu złotówkowego indeksowanego do waluty obcej. Czyni tak dlatego, że część tego ryzyka związanego z utratą wartości nabywczej złotych polskich pozbawia się i niejako obiektywizuje odnosząc to do waluty, która uzyskuje mniejsze wahania na rynku i tym samym jest walutą „pewniejszą”. Jedną z takich walut jest z pewnością frank szwajcarski. Udzielając kredytu w tej właśnie walucie i tym samym pozbawiając się części tego ryzyka, bank może zaproponować warunki odmienne niż przy kredytach złotówkowych, z niższym realnym oprocentowaniem i niższą marżą. Powstałe w ten sposób ryzyko walutowe nie ma charakteru jedynie jednostronnego, skutkującego wyłącznie ryzykiem straty po stronie kredytobiorcy. Nie do końca bowiem można wykluczyć scenariusz, zgodnie z którym na skutek różnych nieprzewidzianych działań wartość franka szwajcarskiego w stosunku do złotego mogłaby nawet radykalnie spaść. Deprecjacja franka szwajcarskiego mogłaby bowiem nastąpić na skutek zdarzeń, które nastąpiły na terenie Szwajcarii (bądź też na terenach bezpośrednio przyległych), bądź na skutek działań które nastąpiły w Polsce i skutkowały np. wzrostem wartości złotego w stosunku do całego koszyka walutowego (tzw. aprecjacja złotego).

Wobec braku ustawowych przeszkód za dopuszczalne należało uznać, w ocenie Sądu, konstruowanie umów kredytowych przez pozwany bank w oparciu o rozwiązania mające w swojej treści klauzulę waloryzacyjną.

W ocenie składu orzekającego powód nie wykazał, iż postanowienia umów o kredyt Członków Grupy zawierające tożsame dla nich uregulowania kształtują ich prawa i obowiązki jako konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. W zasadzie co do tego zarzutu – osią czynionego przez powodów wywodu jest inkryminowana pozwanemu dowolność ustalania wysokości rat kredytu co prowadzi do naruszenia zasady równorzędności stron i jako takie należy traktować jako działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Zarzut ten dotyczy w istocie rzeczy dowolności ustalania kursu według którego następuje przeliczenie samego udzielonego kredytu jak i na późniejszym etapie wymagalnej raty kredytowej wyrażonej w CHF na złote polskie, nie zaś wysokości samej raty, skoro ta została określona w harmonogramie spłat i określona w CHF. Jednak ten zarzut nie został wykazany. Fakt, iż kurs według którego następowało przeliczenie należnej raty kredytowej do spłaty, w sposób wynikający z Umów łączących pozwanego z Członkami Grupy (opisany wyżej w ustaleniach faktycznych) wytyczany był przez pracowników pozwanego nie oznacza jeszcze, iż był on dowolny. Poza gołosłownym zarzutem powód bowiem nie przejawił stosownej aktywności w celu wykazania w/w. zarzutu. Tymczasem zmierzając do wykazania postawionej przez siebie tezy o dowolności ustalania (kształtowania) przez pozwanego kursu CHF – winien wskazać – przez dokładne przytoczenie kursów stosowanych przez pozwanego i porównanie ich z kursami notowanymi na rynku – iż istotnie kursy pozwanego, jak i ich wahania nie korespondują ze wskazaniami rynku, tj. odbiegają od nich tak dalece, iż można je traktować jako kursy ustalane w sposób dowolny.

Powyższej dyrektywie dowodowej nie stoi na przeszkodzie dyspozycja przepisu art. 385 k.c., wedle której „oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (…)”, bo kwestia ta winna być oceniana na innej płaszczyźnie, mianowicie analizy tego, czy dane postanowienie umowy rażąco narusza interesy konsumenta. Zatem w analizowanym aspekcie winno porównać się sytuację zastaną, czyli opisaną w Umowach kredytowych, w których zawarto postanowienia waloryzacyjne bez opisania sposobu ustalania przez pozwany Bank kursu CHF do PLN stosowanego do rozliczeń z jego klientami, w tym kredytobiorcami a sytuacją hipotetyczną, postulowaną tak przez powoda jak i przywołane Sądy dokonujące kontroli abstrakcyjnej, w ramach której w samych umowach lub ogólnych warunkach umów albo regulaminach wiążących strony znalazłby się opis sposobu ustalania przez pozwany Bank kursu CHF publikowanego w Tabeli Kursów Banku.

Ponieważ pozwany Bank twierdzi, czemu nie zaprzeczyła strona powodowa, że sposób ustalania kursu walut obcych, w tym kursu CHF – stosowany przez Bank do rozliczeń z kredytobiorcami takimi jak Członkowie Grupy nie uległ zmianie i jest taki sam obecnie jak był wcześniej tj. w czasie zawierania poszczególnych umów łączących pozwanego z Członkami Grupy, z tą jednak różnicą, iż w związku z wejściem w życie tzw. „Ustawy antyspreadowej” (o czym będzie jeszcze mowa poniżej) z dniem 1 października 2011 r. Bank dokonał zmiany Regulaminu m.in. wprowadzając szczegółowe zasady ustalania kursów walut dla potrzeb przeliczenia rat spłaty (tak pozwany: teza 48 – k. 14923), to brak jest substratu w postaci naruszenia interesów konsumenta. Jego faktyczna sytuacja bowiem nie uległa żadnej zmianie. Z faktu, iż aktualnie proces ustalania kursu waluty jest opisywany a wcześniej brak było takiego opisu, choć sam mechanizm dokonywania takiego ustalenia jest niezmienny od lat (jest tożsamy z tym stosowanym w dacie zawierania umów kredytowych objętych żądaniem powództwa) nie wynika jakiekolwiek pokrzywdzenie kredytobiorców jako konsumentów. Zatem nie sposób kwalifikować tego stanu rzeczy jako naruszającego interesy kredytobiorców i to w rażący sposób, jak tego wymaga norma art. 3581 k.c.

Podkreślenia wymaga, iż nawet przyjęcie (do czego nie ma w niniejszej sprawie podstaw) bezskuteczności postanowienia umowy, zgodnie z którym każdorazowe przeliczanie franków szwajcarskich na złote polskie następowało w oparciu o Tabelę Kursów Walut obowiązującą w pozwanym banku nie prowadziłoby do wniosków formułowanych przez powoda.

W ocenie Sądu, kwestie związane z wykonaniem zobowiązania przez dłużnika winno się w tego typu sytuacjach rozstrzygać w oparciu o przepis art. 354 k.c., zgodnie z którym dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.

Przy czym należy podkreślić, iż przytoczony przepis nie może być traktowany jako przepis dyspozytywny sensu stricto (lecz jako klauzula interpretacyjna).

Realnie kwalifikacja tego przepisu (czy to jako przepisu dyspozytywnego, czy też statuującego dyrektywę interpretacyjną) nie ma praktycznego znaczenia dla uznania dopuszczalności jego stosowania w tego typu sprawach jak ta, która jest przedmiotem niniejszego rozpoznania skoro Trybunał Sprawiedliwości UE w uzasadnieniu do wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt C-26/13 zawarł tezę: „Zastąpienie nieuczciwego warunku przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym jest bowiem zgodne z celem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, ponieważ zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przepis ten zmierza do zastąpienia ustanowionej w umowie równowagi formalnej między prawami i obowiązkami stron równowagą rzeczywistą, pozwalającą na przywrócenie równości tych stron bez konieczności unieważnienia wszystkich umów zawierających nieuczciwe warunki” (teza 82 wyroku).

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną (art. 69 prawa bankowego). W art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano, jakie niezbędne (obligatoryjne) postanowienia powinny być zawsze ujawnione w tej umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią oczywiście essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w treści art. 69 ust. 1 prawa bankowego, zgodnie z którym „bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych”, a „kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej (…) i zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty”. Oznacza to – używając syntetycznej formuły – że bank zobowiązuje się do wydania określonej sumy pieniężnej, a kredytobiorca – do zwrotu wykorzystanej sumy kredytu wraz z odsetkami kapitałowymi oraz do pokrycia wynagrodzenia za korzystanie z kredytu.

Zdaniem Sądu, gdyby uznać za bezskuteczne postanowienie umowy dotyczące sposobu ustalania konkretnego kursu waluty – Członkowie Grupy jako kredytobiorcy i tak winni świadczyć dokładnie to, co odpowiada równowartości poszczególnych rat wynikających z wysokości udzielonego im kredytu, z rozłożeniem na konkretny okres, tj. równowartości wyrażonej we frankach szwajcarskich przeliczonej na złote polskie według miernika rynkowego.

W niniejszej sprawie, jak zostało to już wyżej wskazane, powód nie przejawił natomiast stosownej inicjatywy dowodowej zmierzającej do wykazania faktycznej dowolności zastosowanego przez pozwanego kursu, kształtowanego w oderwaniu od obiektywnych parametrów rynkowych. Z uwagi na sposób ukształtowania ciężaru dowodu określony w przepisie art. 6 k.c. wnioski pozwanego zmierzające do wykazania w/w okoliczności (faktów), które wykazać powinna strona powodowa podlegały pominięciu.

Reasumując czynione wyżej w tym punkcie rozważania wskazać należy, iż powód nie wykazał, jakoby interes Członków Grupy jako konsumentów został w jakikolwiek sposób naruszony, nie mówiąc iż stopień tego naruszenia osiągnął kwalifikowaną postać: „rażącego naruszenia jego interesów” (art. 3851 § 1 k.c.) W chwili zawierania umowy Członkowie Grupy wiedzieli, że kredyt jest indeksowany do waluty obcej. Dodatkowo byli oni uprawnieni do wcześniejszej spłaty kredytu, a po zawarciu stosownego aneksu do umowy do dokonywania spłat bezpośrednio w walucie, do której był indeksowany kredyt, jak i przewalutowania kredytu. Tym samym mogli istotnie ograniczyć ryzyko zmiany kursu waluty lub wręcz zupełnie je wyeliminować, z czego jednak nie skorzystali, godząc się tym samym z dotychczasowymi warunkami umowy.

Ubocznie należy również przywołać aspekt psychologiczny, stanowiący de facto główną przyczynę wystąpienia strony powodowej z roszczeniem procesowym w niniejszej sprawie, którą niewątpliwie jest negatywna ocena opłacalności kredytu. Należy jednak wskazać, że takie przekonanie powodów jest wynikiem przede wszystkim wzrostu kursu waluty obcej (CHF), a nie naruszenia przez pozwany bank dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytowej. Sama konieczność uiszczania po pewnym czasie znacznie wyższych rat aniżeli na początku umowy, wynikająca z wzrostu kursu waluty obcej stanowiła okoliczność, której nie spodziewał się ani kredytobiorca ani pracownicy banków.

Dopiero po kilku latach wykonywania umowy, kredyt waloryzowany do franka szwajcarskiego stał się mniej korzystny niż kredyt złotowy; wcześniej bowiem pomimo stosowania przez pozwany bank klauzul różnicujących stosowanie odmiennych kursów walut przy wypłacie kwoty kredytu/pożyczki w złotówkach i przy przeliczeniu złotówek na spłatę raty, kursy te choć ustalane (według dzisiejszych oświadczeń kredytobiorców) arbitralnie przez bank w Tabelach kursów (faktycznie były to kursy rynkowe) powodowały, że tego typu kredyty lub pożyczki były postrzegane jako nader korzystne i atrakcyjne dla kredytobiorców/pożyczkobiorców. Również Członkowie Grupy osiągali wymierne korzyści spłacając wyraźnie niższe raty w złotówkach, aniżeli inni kredytobiorcy, którzy zaciągnęli typowe kredyty złotówkowe, znacznie wyżej oprocentowane. Z powyższego wynika jednoznaczny wniosek, że oceniane na chwilę zawarcia umowy klauzule waloryzacyjne regulujące wysokość rat kapitałowo-odsetkowych nie naruszały ich interesów, a na pewno nie naruszały tych interesów „rażąco”. Jednocześnie nie sposób nie zauważyć, że skoro kursy walut na przestrzeni lat ulegały znacznym wahaniom to rozsądny kredytobiorca/pożyczkobiorca winien był być przygotowany na każdą ewentualność, a więc zarówno na wzrost, jak i spadek kursu.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę stoi na stanowisku, że taka niestabilność kursu franka szwajcarskiego, obiektywnie nieprzewidywalna mogłaby być postrzegana chociażby przez pryzmat niespodziewanej zarówno przez banki, jak i przez kredytobiorców/pożyczkobiorców zmiany stosunków. Orzeczenia TSUE na tle dyrektywy 93/13/EWG nakazują bowiem szukania sposobu utrzymania w mocy umów poprzez zastosowanie krajowych regulacji. Wobec powyższego na gruncie prawa polskiego odpowiednią instytucją, która mogłaby mieć zastosowanie do realiów zaistniałego sporu mógłby być chociażby przepis art. 3571 k.c., zgodnie z którym jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, Sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę Sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

III

(skutki obowiązywania Ustawy „antyspreadowej”)

W tej części uzasadnienia należy jedynie odnotować, iż z uwagi na treść i cel uregulowań zawartych w ustawie z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 Nr 165, poz. 984) – określanej w skrócie i potocznie „Ustawą antyspreadową” zawarte w niej przepisy mają zastosowane do wszystkich umów kredytowych indeksowanych do waluty obcej, w tym do CHF, które w dacie wejścia w życie nie zostały jeszcze całkowicie spłacone – do tej części kredytu, która pozostała do spłacenia.

Ujmując przedmiotową kwestię syntetycznie (skrótowo) – odziaływanie uregulowań przywołanej ustawy na „niespłacone” umowy kredytowe Członków Grupy jest bezpośrednie i dotyczy zarówno obowiązku określenia w umowie szczegółowych zasad ustalania kursu wymiany walut (art. 69 ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego w brzmieniu po nowelizacji), jak i prawa do spłaty bezpośrednio w walucie obcej (art. 69 ust. 3 i art. 75b Prawa bankowego j.w.).

Powyższe oznacza, iż ustawodawca dostrzegł potrzebę uregulowania pewnych zagadnień związanych z wykonywaniem umów kredytowych indeksowanych do waluty obcej rodzących w praktyce, także orzeczniczej – rozliczne problemy interpretacyjne.

Dokonując uregulowań obowiązujących de facto na przyszłość potwierdził prawną doniosłość (dopuszczalność) zawierania tego typu umów zawieranych przed wejściem w życie przedmiotowej ustawy.

IV

(możliwość stosowania art. 358 § 2 k.c.)

Nawet w przypadku odrzucenia wszystkich dotychczas przywołanych przez skład orzekający w niniejszej sprawie argumentów i uznaniu w ślad za twierdzeniem powoda, iż z uwagi na abuzywność postanowień Umów kredytowych łączących pozwanego z Członkami Grupy w tej części w jakiej odsyłają one do ustalania wysokości kredytu i raty spłaty kredytu w sposób opisany na wstępie przez powoda, czyli w skrócie – do wskazań (notowań) zawartych w Tabelach Kursów ustalanych przez samego pozwanego, bezskuteczne jest owo odesłanie – możliwe jest ustalenie treści obowiązków ciążących na kredytobiorcach z tytułu spłaty rat kredytu z zachowaniem skuteczności klauzuli waloryzacyjnej. W takim bowiem przypadku abuzywność, a w ślad zatem bezskuteczność, dotyczy samego postanowienia przeliczeniowego (odsyłającego do Tabeli Kursów Walut Obcych ustalanej przez pozwanego) a nie samej (całej) klauzuli waloryzacyjnej. Oznacza to, iż w analizowanych Umowach kredytowych przy skutecznym odwołaniu się do waloryzacji (indeksacji) do waluty obcej niezbędne jest odniesienie się do obiektywnego kryterium wyznaczającego wartość waluty obcej (tutaj CHF).

Zdaniem Sądu Okręgowego, które już zostało wyrażone powyżej, wypełnieniem wymogu obiektywnego kryterium ustalenia wartości waluty obcej jest odniesienie się do jej kursu rynkowego (po uprzednim jego ustaleniu).

Jednakże, w sensie logicznym, uwzględniając także element praktyczny w postaci uproszczenia całej procedury ustalania treści wymagalnego świadczenia kredytobiorcy z tytułu spłaty raty kredytu możliwe jest zastosowanie dyspozycji art. 358 § 2 k.c., stanowiącej, iż – „wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej.”

W prawdzie przywołany przepis wszedł w życie po zawarciu już analizowanych w sprawie Umów, to jednak z braku odmiennego uregulowania odpowiednie zastosowanie powinny mieć przepisy intertemporalne ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Zatem w myśl przepisu art. L wymienionej w zdaniu poprzednim ustawy do Umów Kredytowych – jako zobowiązań o charakterze ciągłym – przepis art. 358 § 2 k.c. będzie miał zastosowanie od chwili jego wejścia w życie.

V

(brak przesłanek odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia)

Dotychczas zaprezentowane ustalenia i wywody wprost przesądzają o trafności wskazanej w tytule niniejszego punktu kwalifikacji prawnej – tożsamej z treścią zgłoszonego przez pozwanego w toku procesu zarzutu.

Ponieważ powód nie wykazał, iżby każdy z Członków Grupy spełnił na rzecz pozwanego Banku świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. doprowadzając tym samym do wzbogacenia Banku – w sprawie nie może mieć zastosowania dyspozycja art. 405 k.c. nakazująca wzbogaconemu zwrot uzyskanej bez podstawy prawnej korzyści majątkowej.

VI

(uwagi końcowe)

Podobnie jak w poprzednim punkcie – wskazać należy, iż z uwagi na zaprezentowane dotychczas ustalenia i wywody bezprzedmiotowym stało się odniesienie do zarzutu pozwanego nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.).

*

Natomiast warto wskazać, iż żądanie powoda, gdyby uznać je za zasadne (choćby w części), prowadziłoby do przysłowiowego „odfrankowienia” umów kredytowych, czyli uznania, że umowy kredytowe zawierające inkryminowane przez powoda postanowienia niedozwolone stanowią w istocie umowy kredytu złotowego oprocentowane przy zastosowaniu wskaźnika referencyjnego LIBOR.

Taka kwalifikacja nie znajduje żadnej podstawy prawnej w aktualnie obowiązującym porządku prawnym. Przeciwnie pozostawałaby w sposób oczywisty w sprzeczności z samą istotą kreowania stosunków umownych. Do zawarcia umowy dochodzi wówczas gdy jej strony osiągną porozumienie (consensus) co do jej wszystkich przedmiotowo i podmiotowo istotnych postanowień. Kreowanie zatem na potrzeby niniejszego procesu istnienia umów o treści nie tylko nieuzgodnionej przez obie strony ale nawet, której to treści pozwany nie był świadomy jest zaprzeczeniem – obowiązującej na gruncie prawa polskiego – konsensualnej koncepcji zawierania umów.

To czego żąda powód, tzn. jak odczytuje on aktualnie treść umów przy uwzględnieniu pominięcia tych ich postanowień, które w jego ocenie uznać należy za abuzywne, a zatem bezskuteczne, nie mieści się w ramach pierwotnie ukształtowanego z woli (zgodnej) stron stosunku umownego, lecz wykracza zdecydowanie poza ramy osiągniętego przez strony konsensusu. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż kredyt złotówkowy, bez indeksacji do waluty obcej, z oprocentowaniem liczonym w oparciu o wskaźnik LIBOR (tak jak tego żąda powód) jest czymś krańcowo odmiennym niż kredyt indeksowany do waluty obcej (np. CHF) z tak samo określonym oprocentowaniem.

Należy z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością stwierdzić, iż na tych warunkach jakie kreuje powód w treści pozwu pozwany nigdy nie zawarłby z kimkolwiek umowy kredytowej.

Rację ma zatem pozwany, iż w istocie rzeczy powód w niniejszym postępowaniu nie tyle żąda ustalenia treści stosunków prawnych i przesądzenia istnienia odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, co wręcz zmierza do ukształtowania (na nowo) łączących pozwanego z Członkami Grupy umów kredytowych.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. jak w puncie II sentencji wyroku.

Sąd zastosował dobrodziejstwo wynikające z dyspozycji przepisu art. 102 k.p.c. w postaci zwolnienia od obciążenia powoda kosztami postępowania mimo przegranego przez niego procesu – mając na uwadze charakter sprawy, w tym jej precedensowy wymiar oraz brak jednolitości orzecznictwa w tego rodzaju sprawach.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 14 stycznia 2019 r.

Written by

Postanowienie zostało zmienione postanowieniem Sadu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 27 sierpnia 2019 r., I ACz 618/19.

  1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy nie może zostać złożone przez członka grupy bezpośrednio sądowi z pominięciem reprezentanta grupy.
  2. Okoliczność dokonywania spłaty raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie może mieć wpływu na możliwość udziału w postępowaniu osób, które dokonywały spłaty w taki właśnie sposób. Podstawa faktyczna ich roszczeń jest bowiem taka sama, jak podstawa faktyczna pozostałych członków grupy, a fakt dokonywania spłaty bezpośrednio w walucie CHF może mieć znaczenie jedynie dla wysokości roszczenia o zapłatę kwot pobranych jako nienależne świadczenie pieniężne w związku ze stosowaniem przez bank w umowach kredytu klauzul waloryzacyjnych sformułowanych przez bank w sposób nieuczciwy.
  3. Nie sposób jest twierdzić, że z żądaniem, którego podstawą jest art. 189 k.p.c., nie może wystąpić każdy ze współkredytobiorców, niezależnie od stosunku łączącego go z drugim bądź kolejnym zobowiązanym z umowy kredytu.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                    SSO Jacek Bajak; SSR (del.) Tadeusz Bulanda

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2019 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bank (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

  1. na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ustalić, że w skład grupy reprezentowanej przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. wchodzą następujące osoby: [dane 5358 osób],
  2. odmówić statusu członka grupy następującym osobom: [dane 3 osób].

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 czerwca 2014 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O., działając jako Reprezentant Grupy, domagał się ustalenia, że pozwana Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec Członków Grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z Członkami Grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

(pozew – k. 7-31)

Wraz z pozwem w niniejszej sprawie powód złożył wykaz Członków Grupy, którzy złożyli wobec Reprezentanta Grupy oświadczenia o przystąpieniu do Grupy przed dniem złożenia pozwu i przed dniem złożenia pozwu przedstawili Reprezentantowi Grupy komplet dokumentów niezbędnych do przedłożenia w Sądzie wraz z oświadczeniem o przystąpieniu do Grupy (Członkowie Grupy Tury I).

(okoliczność bezsporna)

W odpowiedzi na pozew z 31 grudnia 2014 r. strona pozwana wniosła w pierwszej kolejności o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. W przypadku prawomocnego rozstrzygnięcia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości.

(odpowiedź na pozew – k. 14891-14979)

W dniu 5 marca 2015 r. powód – Reprezentant Grupy – przedstawił Sądowi oświadczenia o przystąpieniu do Grupy kolejnych uprawnionych (Członkowie Grupy Tury II) wraz z dokumentacją kredytową nowych Członków Grupy i wykazem nowych Członków Grupy.

(pismo procesowe powoda z 5 marca 2015 r. – k. 26769-26771)

Postanowieniem z 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwana Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610-39623)

Postanowieniem z 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v.)

Kolejni nowi Członkowie Grupy zostali zgłoszeni do akt sprawy w dniu 17 lutego 2016 r. (Członkowie Grupy Tury III).

(pismo procesowe powoda z 17 lutego 2016 r. – k. 39781-39782)

Postanowieniem z 12 sierpnia 2016 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym. W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwany zaskarżył je w całości. Sądowi Okręgowemu w Warszawie zarzucił nieważność postępowania i pozbawienie możliwości obrony swych praw wskutek naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”).

(postanowienie – k. 48672-48672v.)

Postanowieniem z 16 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie i wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

(postanowienie – k. 48779-48783)

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 15 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym.

(postanowienie z 15 marca 2017 r. – k. 48861)

Oświadczenia kolejnych nowych Członków Grupy zostały przedstawione przez Reprezentanta Grupy Sądowi w dniu 30 czerwca 2017 r. (Członkowie Grupy Tury IV).

(pismo procesowe powoda z 30 czerwca 2017 r.)

Postanowieniem z 20 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził zamieszczenie w dzienniku „(…)” ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, o treści:

„Przed Sądem Okręgowym w Warszawie, I Wydział Cywilny, sygn. akt I C 1281/15, toczy się postępowanie z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie. W toku przedmiotowej sprawy Miejski Rzecznik Konsumentów w O. jako reprezentant grupy, na podstawie art. 3851 § 1 k.p.c., art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c., domaga się ustalenia, że pozwany Bank (…) S. A. ponosi odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia względem Członków Grupy, wynikającą z zawartych z tymi osobami umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A., przy czym nienależne świadczenie polegało na tym, że pozwany Bank pobierał od Członków Grupy wyższe kwoty tytułem spłaty kredytu niż pobierałby, gdyby nie stosował niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji walutowej, co doprowadziło do powstania bezpodstawnego wzbogacenia Banku kosztem każdego z Członków Grupy w części odpowiadającej różnicy pomiędzy pobranymi przez Bank (…) S. A. od każdego z Członków Grupy kwotami tytułem spłaty kredytu wyliczonymi z zastosowanie niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy do waluty obcej a należnymi Bankowi (…) S. A. od każdego Członka Grupy tytułem spłaty kredytu kwotami obliczonymi bez indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy.

Każda osoba, której roszczenie może być objęte powództwem grupowym (roszczenie tego samego rodzaju co wskazane powyżej, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej) może przystąpić do sprawy, składając pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy w nieprzekraczalnym terminie trzech miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia i przekazując je reprezentantowi grupy – Miejskiemu Rzecznikowi Konsumentów w O., za pośrednictwem jednego z reprezentujących go pełnomocników w osobach adw. Z. D. (4), adw. M. S. (28), adw. K. W. (14) (adres do doręczeń: Kancelaria (…), (…) Sp. k., ul. (…), (…)-(…) W., e-mail: (…) ).

Na wynagrodzenie pełnomocnika składa się podstawowa opłata za obsługę prawną w wysokości 250 zł brutto od każdego Członka Grupy, przy czym szczegółowe warunki wynagrodzenia określa umowa zawarta pomiędzy Członkiem Grupy a (…), (…) Sp. k. z siedzibą w W.

Wyrok prawomocny ma skutek wiążący wobec wszystkich Członków Grupy, tj. osób, które przed upływem terminu wskazanego w tym ogłoszeniu przekażą reprezentantowi grupy podpisane oświadczenie o przystąpieniu do grupy i zostaną uwzględnione w postanowieniu Sądu określającym skład grupy.”

(postanowienie z 20 listopada 2017 r.)

Ostateczny termin na złożenie do rąk Reprezentanta Grupy oświadczeń nowych Członków Grupy o przystąpieniu do Grupy upływał w dniu 23 kwietnia 2018 r. W przypisanym do tego terminie strona powodowa złożyła do akt sprawy oświadczenia nowych Członków Grupy (Członkowie Grupy Tury V).

Pismem procesowym z 28 sierpnia 2018 r. pozwany podtrzymał wcześniejsze twierdzenia i zarzuty zgłoszone w odpowiedzi na pozew oraz w dalszych pismach procesowych i rozszerzył te zarzuty również na Członków Grupy IV i V Tury.

(pismo procesowe pozwanego z 28 sierpnia 2018 r. – k. 63739-63747)

W odpowiedzi na powyższe, pismem z 28 grudnia 2018 r. powód wniósł o oddalenie wszystkich zarzutów pozwanego odnośnie składu Grupy i wydanie postanowienia o ustaleniu, że w skład Grupy w niniejszym postępowaniu wchodzą osoby wymienione w załączniku nr 1 do ww. pisma.

(pismo procesowe powoda z 28 grudnia 2018 r. – k. 69702-69741)

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie natomiast do dyspozycji przepisu art. 11 ust. 1 u.d.p.g. po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. W myśl ust. 2 punktu 3 tego artykułu ogłoszenie powinno zawierać m. in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Jednocześnie w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody (art. 12 ust. 1 u.d.p.g.).

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd wyznaczył trzymiesięczny termin na złożenie oświadczeń o przystąpieniu do grupy, a zarządzone ogłoszenia ukazały się w dzienniku „(…)” w dniu 23 stycznia 2018 r. Tym samym termin na składanie oświadczeń o przystąpieniu do grupy upływał ostatecznie w dniu 23 kwietnia 2018 r.

W przypisanym do tego terminie strona powodowa złożyła do akt sprawy oświadczenia nowych Członków Grupy oraz wykaz wszystkich Członków Grupy, którzy jak dotąd złożyli oświadczenia o przystąpieniu do Grupy.

W odpowiedzi na powyższe, w piśmie procesowym z 28 sierpnia 2018 r., pozwany ostatecznie podniósł i ujednolicił swoje zarzuty odnośnie członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w Grupie.

Pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut niedopuszczalności przystępowania nowych osób do Grupy przed dniem ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Zarzut ten dotyczył wszystkich Członków Grupy, których oświadczenia o przystąpieniu do Grupy zostały złożone do akt sprawy w dniach od 5 marca 2015 r. do 30 czerwca 2017 r. Nie dotyczył on Członków Grupy Tury I, których oświadczenia o przystąpieniu do Grupy złożono do akt sprawy wraz z pozwem oraz Członków Grupy Tury V. Sąd w składzie orzekającym zarzutu powyższego nie podzielił. W ocenie Sądu, za dopuszczalne uznać należy możliwość złożenia oświadczenia o przystąpieniu do Grupy również przed publikacją ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Oświadczenie takie nie może jedynie zostać złożone przez Członka Grupy bezpośrednio Sądowi z pominięciem Reprezentanta Grupy. W niniejszej sprawie wszystkie oświadczenia o przystąpieniu do Grupy zostały przekazane przez Członków Grupy na ręce Reprezentanta Grupy, który następnie złożył je do akt sprawy. Stąd też wymogi formalne dla skutecznego złożenia tych oświadczeń zostały zachowane.

Kolejny zarzut dotyczył braku statusu konsumenta niektórych Członków Grupy, gdzie brak statusu konsumenta miał wynikać według pozwanego Banku m.in. z faktu wykonywania przez Członka Grupy działalności gospodarczej, rodzaju wykonywanego przez niektórych Członków Grupy zawodu, posiadanego wykształcenia, a także posiadanych wcześniej innych kredytów.

Wbrew zarzutom pozwanego, żadna z umów kredytowych złożonych do akt niniejszej sprawy nie została zawarta przez pozwany Bank z przedsiębiorcą. Wszyscy kredytobiorcy, którzy przystąpili do niniejszego postępowania jako Członkowie Grupy, występują w relacji z pozwanym Bankiem jako konsumenci. Status Członków Grupy jako konsumentów wynika z samej treści umów, które są przedmiotem niniejszego sporu oraz ze złożonych przez pozwanego do akt sprawy wniosków kredytowych Członków Grupy.

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty, jak również twierdzenia pozwu, nie było podstaw do podważania statusu konsumentów Członków Grupy. Zgodnie z treścią art. 221 k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maca 2000 r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690).

Cel umów kredytu wskazany w każdej z umów związany był z nabyciem nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe kredytobiorców bądź spłatą wcześniejszych zobowiązań związanych z nabyciem takiej nieruchomości, co zostało wskazane w umowach o kredyt hipoteczny i w umowach o kredyt konsolidacyjny, złożonych do akt niniejszej sprawy wraz z oświadczeniami kredytobiorców o przystąpieniu do Grupy.

W ocenie składu orzekającego pozwany nie wykazał, jakoby poszczególni Członkowie Grupy prowadzili działalność gospodarczą, dla której zakup mieszkania był typowym przejawem działalności profesjonalnej oraz że konkretna umowa została zawarta w ramach tejże działalności. Z dokumentów przedłożonych przez pozwanego wynika tylko tyle, że jeśli nawet niektórzy Członkowie Grupy prowadzą działalność gospodarczą albo prowadzili taką działalność w przeszłości, to działalność ta pozostaje przedmiotowo bez żadnego związku z zawartą przez nich umową kredytową.

Kolejny zarzut strony pozwanej koncentrował się wokół kwestii związanej z przedmiotem umów zawartych pomiędzy pozwany Bankiem, a Członkami Grupy. Zgodnie z treścią umów kredytowych załączonych do pozwu, przedmiotem tych umów były każdorazowo kredyt hipoteczny, pożyczka hipoteczna, ew. kredyt konsolidacyjny. W ocenie strony pozwanej, już sama okoliczność, iż umowy kredytowe dotyczyły różnych produktów i zostały zawarte w różnych celach i na różnych zasadach wyklucza przyjęcie, że fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich Członków Grupy.

Skład orzekający podziela w tym względzie argumentację strony powodowej, która wskazuje, iż kredyt hipoteczny, pożyczka hipoteczna i kredyt konsolidacyjny stanowią podgrupy jednego produktu w postaci kredytu hipotecznego, co wynika wprost z treści regulaminów kredytowania stosowanych przez pozwany Bank, zgodnie z którymi przez kredyt należy rozumieć każdą transakcję obciążoną ryzykiem kredytowym, w tym kredyt mieszkaniowy, pożyczkę hipoteczną czy kredyt konsolidacyjny, zaś przez umowę kredytową rozumie się każdą umowę obejmującą którąś z wymienionych transakcji. Ponadto, nie może stanowić skutecznego zarzutu odnośnie udziału konkretnego kredytobiorcy w tym postępowaniu fakt, że zawarł on z Bankiem umowę o kredyt konsolidacyjny albo umowę o pożyczkę hipoteczną, gdyż osoby, które takie umowy z Bankiem zawarły, mieszczą się we wzorcu roszczenia określonym w postanowieniu o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

W dalszej kolejności pozwany podnosił zarzut zawarcia przez część Członków Grupy pierwotnie umowy o kredyt złotowy, a następnie wprowadzenie spornych klauzul do umów kredytowych niektórych Członków Grupy. Wbrew temu co twierdzi pozwany, wśród Członków Grupy nie ma kredytobiorcy, któremu udzielono kredytu we frankach szwajcarskich. Wszyscy Członkowie Grupy otrzymali od Banku kredyt w walucie polskiej. Każda umowa kredytowa złożona do akt niniejszego postępowania określa kwotę kredytu w walucie polskiej i w każdym przypadku kredyt został udostępniony (wypłacony) kredytobiorcom w walucie polskiej. Innej możliwości wypłaty kredytu Bank nie przewidywał, co wynika zarówno z treści umów kredytowych, jak i z treści regulaminów kredytowania mających do tych umów zastosowanie. W ocenie Sądu, fakt, że kwestionowane w niniejszym postępowaniu walutowe klauzule waloryzacyjne zostały wprowadzone do umów kredytowych kilku Członków Grupy mocą aneksów do tych umów, nie stanowi przeszkody w zaliczeniu kredytobiorców, których ta sytuacja dotyczy, w poczet Członków Grupy. Warunkiem zaliczenia w poczet Członków Grupy jest wykazanie, że do treści stosunku zobowiązaniowego łączącego danego kredytobiorcę z pozwanym Bankiem wprowadzone zostały sporne walutowe klauzule waloryzacyjne. Bez znaczenia jest przy tym, czy wprowadzono je do treści umowy kredytowej w dniu jej zawarcia, czy też w dacie późniejszej (np. w drodze aneksu do umowy kredytowej). Z tego też względu zarzut strony pozwanej jako nieuzasadniony nie mógł się ostać.

Pozwany wskazywał ponadto, że określona przez niego część Członków Grupy nie powinna znaleźć się w postanowieniu tut. Sądu dotyczącego określenia jej składu albowiem dokonywała ona spłat kredytu bezpośrednio w walucie CHF na podstawie postanowień kredytowych albo na podstawie ustawy/aneksu, a ewentualnie dlatego, iż zawarła aneksy do przedmiotowych umów kredytu dotyczące zasad ustalania kursów walut.

Sąd w niniejszym składzie wskazuje, iż okoliczność dokonywania spłaty raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie może mieć wpływu na możliwość udziału w postępowaniu osób, które dokonywały spłaty w taki właśnie sposób.

Podstawa faktyczna ich roszczeń jest bowiem taka sama, jak podstawa faktyczna pozostałych Członków Grupy, a fakt dokonywania spłaty bezpośrednio w walucie CHF może mieć znaczenie jedynie dla wysokości roszczenia o zapłatę kwot pobranych jako nienależne świadczenie pieniężne w związku ze stosowaniem przez Bank w umowach kredytu klauzul waloryzacyjnych sformułowanych przez Bank w sposób nieuczciwy. Wobec powyższego należało przyjąć, iż w niniejszej sprawie fakt dokonywania spłat kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie powodował braku możliwości udziału w postępowaniu, ponieważ podstawa faktyczna roszczeń również w tym przypadku pozostawała jednakowa dla wszystkich Członków Grupy.

Pozwany podnosił również zarzut, w myśl którego brak jest w aktach przedmiotowej sprawy oświadczeń o przystąpieniu do Grupy wszystkich współkredytobiorców w ramach umów kredytowych, podczas gdy zachodzi pomiędzy nimi współuczestnictwo konieczne. W ocenie składu orzekającego pozwany nie wykazał, że pomiędzy wskazanymi przez niego współkredytobiorcami zachodzi tego rodzaju współuczestnictwo procesowe. Pozwany przede wszystkim nie wskazał argumentów natury prawnej, które przemawiałyby za uznaniem, że z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia, po stronie osób przez niego wskazanych mamy do czynienia z tego rodzaju współuczestnictwem. Współuczestnictwo konieczne musi wynikać wprost z jednoznacznie brzmiącego przepisu prawa bądź z charakteru stosunku prawnego, którego emanacją na gruncie sprawy procesowej jest dochodzone roszczenie.

Zważywszy zatem na charakter żądania, którego podstawą jest (wbrew temu co twierdzi strona powodowa) przepis art. 189 k.p.c., nie sposób jest stwierdzić, że z takim oto roszczeniem o ustalenie nie może wystąpić każdy ze współkredytobiorców, niezależnie od stosunku łączącego go z drugim bądź kolejnym zobowiązanym z umowy kredytu.

Kolejny zarzut pozwanego dotyczył braku oświadczenia o przystąpieniu do Grupy konkretnych jej członków pomimo ujęcia ich w wykazie Członków Grupy.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wskazał, że do akt sprawy nie zostały złożone oświadczenia o przystąpieniu do Grupy Członków Grupy wymienionym w pierwszym wykazie, tj. E. A. (13) i A. A. Po analizie akt sprawy okazuje się, że stosowne oświadczenia obojga ww. Członków Grupy znajdują się w aktach sprawy (k. 267-270). Z uwagi na powyższe zarzut pozwanego okazał się bezzasadny i nie zasługiwał na uwzględnienie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut pozwanego odnoszący się do braku oświadczenia i przystąpieniu do Grupy jednego z kredytobiorców, tj. M. B. (28). Należy wskazać, iż z dniem złożenia pozwu do Grupy przystąpił jedynie R. B. (7). Jednocześnie powód odrębnym pismem procesowym z 28 kwietnia 2015 r. rozszerzył listę Członków Grupy o M. B. (26), której stosowne oświadczenie znajduje się na w aktach sprawy na kartach 33939-33941.

W dalszej kolejności pozwany Bank podnosił brak oświadczeń o przystąpieniu do Grupy M. K. (43), D. K. (20), K. K. (240) oraz Ł. Ś. Powyższe również nie zasługiwało na uwzględnienie. Oświadczenia ww. osób znajdują się w aktach sprawy, odpowiednio na kartach: 33915-33917 (M. K. (43)), 33918-33920 (D. K. (20)), 33925-33926 (K. K. (240)) oraz 33932-33934 (Ł. Ś.).

Pozwany wskazywał również, że w aktach sprawy brak jest oświadczenia o przystąpieniu do Grupy G. W. (9). Jej oświadczenie znajduje się w aktach sprawy na kartach 33935-33937.

W piśmie procesowym z 8 maja 2015 r. pozwany wskazywał, że kredytobiorcy A. T. (7) i K. T. (14) złożyli oświadczenie o przystąpieniu do Grupy, które nie obejmowało swoim zakresem umowy kredytowej będącej przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Wyjaśniając powyższe należy wskazać, że kredytobiorcy A. T. (7) i K. T. (14) tego samego dnia zawarli z pozwanym Bankiem wspólnie (jako współkredytobiorcy) dwie umowy kredytowe – Umowę o kredyt hipoteczny nr (…)/ (…) – k. 32910-32915 oraz Umowę o kredyt hipoteczny nr (…)/ (…) – k. 32917-32922).

Każdy z ww. współkredytobiorców wskazał w treści oświadczenia o przystąpieniu do Grupy (odpowiednio k. 32904-32906 oraz k. 32907-32909) wspólną dla obu umów kredytowych datę ich zawarcia, a także wymienił obie umowy kredytowe jako załączniki do oświadczenia o przystąpieniu do Grupy i przedstawił je jako dowody do akt sprawy.

Zarzut Banku wobec tych Członków Grupy jest więc bezpodstawny.

W dalszej kolejności pozwany Bank podnosił zarzut podpisania oświadczenia o przystąpieniu do Grupy w imieniu Członka Grupy przez osobę trzecią.

Oświadczenie o przystąpieniu do Grupy kredytobiorcy D. G. (9) (k. 3287-3290) zostało złożone w oparciu o umocowanie ustne przez jego małżonkę K. G. (8). Dokument zawierający pisemne potwierdzenie faktu udzielonego pełnomocnictwa został przedłożony do akt sprawy w dniu 17 lutego 2016 r. wraz z pismem procesowym strony powodowej stanowiącym rozszerzenie powództwa w związku z przystąpieniem do sprawy nowych uprawnionych (k. 39785). W związku z powyższym, Sąd nie dopatrzył się w tym przypadku uchybień związanych czy to ze złożeniem oświadczenia o przystąpieniu do Grupy, jak również z potwierdzeniem tej czynności przez mocodawcę.

W dalszej kolejności pozwany Bank podnosił, jakoby oświadczenie o przystąpieniu do Grupy A. K. (20) zostało złożone przez osobę do tego nieumocowaną. W ocenie Sądu i ten zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem w aktach sprawy widnieje zarówno pełnomocnictwo udzielone z dniem 20 kwietnia 2014 r. przez A. K. (20) na rzecz M. K. (44) (k. 33922v.), jak również oświadczenie A. K. (20) potwierdzające umocowanie M. K. (44) do dalszego działania w jego imieniu w niniejszej sprawie (k. 33921).

Podobny zarzut pozwany zgłosił do oświadczenia o przystąpieniu do Grupy P. K. (20). Jak wynika zaś z akt sprawy, powód przedłożył wraz z repliką na odpowiedź na pozew zarówno oświadczenie P. K. (20) potwierdzające umocowanie M. K. do złożenia w jej imieniu oświadczenia o przystąpieniu do Grupy (k. 33923), jak i stosowne pełnomocnictwo do dalszego reprezentowania P. K. (20) przez M. K. (k. 33924v.).

Pozwany podnosił również, że oświadczenie D. P. (8) podpisał jedynie D. P. (9). Po analizie akt sprawy Sąd w niniejszym składzie stwierdził, że ww. oświadczenie zostało podpisane zarówno przez D. P. (8), jak i przez D. P. (9) (k. 31338-31339).

Jako zasadny należało natomiast ocenić zarzut strony pozwanej odnoszący się do kredytobiorców I. G. (3) i P. G. (12). Sąd w niniejszym składzie odmówił ww. osobom statusu Członka Grupy, albowiem oświadczenie I. G. (3) o przystąpieniu do Grupy zostało podpisane przez P. G. (12), zaś oświadczenie P. G. (12) zostało podpisane przez I. G. (3) (k. 28583 i n.).

W piśmie procesowym z 28 sierpnia 2018 r. zarzut braku podpisania oświadczenia o przystąpieniu do Grupy podniesiony został w stosunku do T. S. (7), który złożył oświadczenie o przystąpieniu do Grupy wspólnie z E. S. (5), a pod oświadczeniem widniał jedynie podpis T. S. (7), a także w stosunku do P. W. (11). Sąd uznał za zasadny zarzut strony pozwanej odnoszący się do oświadczenia małżonków T. i E. S. (5). W ocenie Sądu decydujące znaczenie miał w tym wypadku fakt złożenia podpisu pod stosownym oświadczeniem jedynie przez jednego z małżonków, tj. T. S. (7), co powodowało, iż brak było podstaw do uwzględnienia E. S. (5) w składzie Grupy. W odniesieniu zaś do podpisu złożonego pod oświadczeniem P. W. (11) (k. 59925-59927) Sąd wskazuje, że co prawda podpis ten jest mało czytelny, jednakże jest zbieżny z podpisem złożonym przez ww. kredytobiorcę pod umową kredytu hipotecznego (k. 59928-59933), w związku z czym Sąd przyjął, że P. W. (11) osobiście podpisała złożone przez siebie oświadczenie o przystąpieniu do Grupy.

Ostatni zarzut strony pozwanej dotyczył wystąpienia przez niektórych z kredytobiorców z indywidualnym powództwem przeciwko Bankowi przed złożeniem oświadczeń o przystąpieniu do Grupy. Zarzut ten dotyczy czterech kredytobiorców, tj. A. S. (15) i T. S. (8) (nr umowy (…)/ (…)) oraz B. T. (7) i P. T. (13) (nr umowy (…)/ (…)).

Jeśli chodzi o B. T. (7) i P. T. (13) Sąd wskazuje, że konsumenci Ci złożyli w dniu 3 października 2018 r. (k. 69661) oświadczenie o wystąpieniu z Grupy bez zrzeczenia się roszczeń wobec Banku (…) S.A. Skuteczność wystąpienia z Grupy B. i P. T. (13) powoduje, że zarzut wobec nich uczyniony nie jest już aktualny.

W kontekście zaś A. S. (15) i T. S. (8), którzy przed złożeniem oświadczeń o przystąpieniu do Grupy, wystąpili z indywidualnymi powództwami przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., Sąd nie podziela argumentacji strony pozwanej, zgodnie z którą wystąpienie przez wyżej wymienionych z powództwem o zapłatę wyklucza możliwość przystąpienia przez nich do postępowania, w którym dochodzone jest ustalenie odpowiedzialności Banku z tytułu stosowanych w umowach kredytu Członków Grupy niedozwolonych postanowień umownych regulujących waloryzację walutową świadczeń kredytobiorców. Sąd wskazuje, że art. 13 u.d.p.g. wprost przewiduje, iż w sytuacji w której osoba, przed dniem wszczęcia postępowania grupowego, wytoczyła przeciwko pozwanemu powództwo o roszczenie, które może być objęte postępowaniem grupowym, nie później niż do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji, może złożyć oświadczenie o przystąpieniu do grupy. Z uwagi na spełnienie przez wyżej wymienionych A. i T. S. (8) ustawowego warunku w postaci złożenia stosownych oświadczeń przed dniem zakończenia ich indywidualnego postępowania w sprawie o zapłatę, brak było podstaw do odmówienia im statusu Członków Grupy.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 15 marca 2017 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                     SSO Alicja Fronczyk, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2017 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 czerwca 2014 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O., działając jako reprezentant grupy, domagał się ustalenia, że pozwany Bank (…) S. A. z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec Członków Grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z Członkami Grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S. A. z siedzibą w W.

(pozew – k. 7-31)

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwany Bank (…) S. A. z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610 (…))

Postanowieniem z dnia 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v)

Postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2016 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym. W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie pozwany zaskarżył je w całości. Sądowi Okręgowemu w Warszawie zarzucił nieważność postępowania i pozbawienie możliwości obrony swych praw wskutek naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: u.d.p.g.”).

(postanowienie – k. 48672-48672v)

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie i wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

(postanowienie – k. 48779-48783)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w przedmiotowej sprawie istnieje pewien element związania orzeczeniem zapadłym przed Sądem Apelacyjnym w dniu 21 września 2015 r., zgodnie z którym to orzeczeniem Sąd Apelacyjny zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 maja 2015 r. w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu. Jakakolwiek możliwość zmiany decyzji Sądu w tym względzie i rozstrzygnięcie w myśl wniosku strony pozwanej byłoby możliwe tylko wówczas, jeżeli zaszłyby istotne zmiany w zakresie tych przytoczeń faktycznych, jakie pierwotnie czyniła strona powodowa. Owe przekształcenia podmiotowe, które zdaniem strony pozwanej rzutują na przekształcenie o charakterze przedmiotowym podlegają rozpoznaniu i ewentualnemu uwzględnieniu już na kolejnym etapie rozpoznawania niniejszej sprawy (art. 17 u.d.p.g.). Tym samym, ww. okoliczność była indyferentna dla możliwości wydania postanowienia w niniejszej sprawie.

Jednocześnie podkreślenia wymaga fakt, iż wydając przedmiotowe orzeczenie Sąd bazował na tych przytoczeniach, które zostały poczynione przez stronę powodową w piśmie wszczynającym postępowanie w sprawie (tj. w pozwie) i właśnie te okoliczności podlegają analizie pod kątem dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Co warte podkreślenia, od momentu pierwotnego postanowienia, w którym to postanowieniu Sąd Apelacyjny w Warszawie odniósł się do orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie i odmówił odrzucenia pozwu, w niniejszej sprawie nie zaszły tego rodzaju okoliczności, które kazałyby zrewidować (zarówno w sferze ustaleń faktycznych, jak i ustaleń prawnych) stanowisko Sądu w przedmiotowej sprawie.

Biorąc zatem pod uwagę fakt, iż Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu oraz z uwagi na to, iż Sąd Okręgowy jest związany ustaleniami wynikającymi z postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 września 2015 r., należało orzec jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 12 sierpnia 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 15 grudnia 2016 r., I ACz 2273/16.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                     SSO Joanna Piwowarun, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610-39623)

Postanowieniem z dnia 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v.)

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy nie doszukał się w przedmiotowej sprawie innych okoliczności skutkujących odrzuceniem pozwu, a co za tym idzie brakiem dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym, poza tymi wskazanymi w postanowieniu z dnia 28 maja 2015 r., które były następnie przedmiotem oceny Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Biorąc pod uwagę fakt, iż Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu oraz z uwagi na to, iż Sąd Okręgowy jest związany ustaleniami wynikającymi z postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 września 2015 r., należało orzec jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 2 sierpnia 2016 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Rafał Wagner

Sędziowie:                    SSO Andrzej Kuryłek, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o    ustalenie,

postanawia:

  1. zarządzić ogłoszenie w dzienniku „(…)” o wszczęciu postępowania grupowego następującej treści:

„Przed Sądem Okręgowym w Warszawie, Wydział I Cywilny, sygn. akt I C 1281/15, toczy się postępowanie z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie.

W toku przedmiotowej sprawy Miejski Rzecznik Konsumentów w O. jako reprezentant grupy, na podstawie art. 3851 § 1 k.p.c., art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c., domaga się ustalenia, że pozwany Bank (…) S.A. ponosi odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia względem Członków Grupy, wynikającą z zawartych z tymi osobami umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A., przy czym nienależne świadczenie polegało na tym, że pozwany Bank pobierał od Członków Grupy wyższe kwoty tytułem spłaty kredytu niż pobierałby, gdyby nie stosował niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji walutowej, co doprowadziło do powstania bezpodstawnego wzbogacenia Banku kosztem każdego z Członków Grupy w części odpowiadającej różnicy pomiędzy pobranymi przez Bank (…) S.A. od każdego z Członków Grupy kwotami tytułem spłaty kredytu wyliczonymi z zastosowaniem niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy do waluty obcej a należnymi Bankowi (…) S.A. od każdego Członka Grupy tytułem spłaty kredytu kwotami obliczonymi bez indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy.

Każda osoba, której roszczenie może być objęte powództwem grupowym (roszczenie tego samego rodzaju co wskazane powyżej, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej) może przystąpić do sprawy, składając pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy w nieprzekraczalnym terminie trzech miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia i przekazując je reprezentantowi grupy – Miejskiemu Rzecznikowi Konsumentów w O., za pośrednictwem jednego z reprezentujących go pełnomocników w osobach adw. Z. D., adw. M. S., adw. K. W. (adres do doręczeń: Kancelaria „(…), T. i Wspólnicy” Sp. k., ul. (…), (…)-(…) W., e-mail: (…).pl).

Na wynagrodzenie pełnomocnika składa się podstawowa opłata za obsługę prawną w wysokości 250,00 zł brutto od każdego Członka Grupy, przy czym szczegółowe warunki wynagrodzenia określa umowa zawarta pomiędzy Członkiem Grupy a „(…), T. i Wspólnicy” Sp. k. z siedzibą w W.

Wyrok prawomocny ma skutek wiążący wobec wszystkich Członków Grupy, tj. osób, które przed upływem terminu wskazanego w tym ogłoszeniu przekażą reprezentantowi grupy podpisane oświadczenie o przystąpieniu do grupy i zostaną uwzględnione w postanowieniu Sądu określającym skład grupy.”;

  1. wezwać pełnomocnika powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. do uiszczenia w dwutygodniowym terminie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 1.500,00 zł (jeden tysiąc pięćset złotych) tytułem zaliczki na poczet kosztów ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 21 marca 2016 r.

Written by

  1. Pozwany, składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.
  2. Działający jako reprezentant określonej grupy konsumentów Miejski Rzecznik Konsumentów jest osobą zaufania publicznego, zajmującą się z ramienia samorządu powiatowego zagadnieniami ochrony interesów konsumentów. Jego wydatki stanowią element budżetu danego miasta, a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą to miasto.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:             SSO Joanna Piwowarun-Kołakowska, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie

postanawia:

oddalić wniosek pozwanego Banku (…) S.A. z siedzibą w W. o zobowiązanie powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów
w O. do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 czerwca 2014 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O., działając jako reprezentant grupy, domagał się ustalenia, że pozwany Bank (…) S.A. z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. z siedzibą w W. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. z siedzibą w W., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. z siedzibą w W.

W odpowiedzi na pozew z 31 grudnia 2014 r. pozwany Bank (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł m. in. o zobowiązanie powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 1.048.323,96 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. nr 7, poz. 44) na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Wprowadzenie regulacji w przedmiocie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu miało stanowić skuteczną tamę przed nadużywaniem instytucji powództw grupowych. Pozwany, składając taki wniosek, winien jednak uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12, LEX nr 1499166).

W realiach rozpoznawanej sprawy powództwo zostało wytoczone przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O., działającego jako reprezentant na rzecz określonej grupy konsumentów, a zatem przez osobę zaufania publicznego, zajmującą się z ramienia samorządu powiatowego zagadnieniami ochrony interesów konsumentów. Tym samym w ocenie Sądu meriti pozwany Bank (…) S.A. z siedzibą w W. nie uprawdopodobnił, jakoby egzekucja ewentualnie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu, które na obecnym etapie sprawy jako prawdopodobne dotyczą jedynie kwoty 43.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, będzie niemożliwa bądź znacznie utrudniona. Tym bardziej, że wydatki Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. stanowią element budżetu Miasta O., a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą Miasto O.

Niezależnie od powyższego, w świetle § 3 porozumienia z 11 kwietnia 2014 r. zawartego pomiędzy reprezentantem grupy w osobie Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. a „(…)” Sp. k. z siedzibą w W., członkowie grupy opłacili środki pieniężne w celu ewentualnego zaspokojenia kosztów procesu w przypadku niekorzystnego dla grupy rozstrzygnięcia. Z treści powołanego postanowienia wynika zatem, że reprezentant grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania niniejszego postępowania, a w związku z tym sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15, LEX nr 1646028).

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie wskazanych przepisów orzekł jak w sentencji postanowienia.