Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy z dnia 27 października 2014 r.

Written by

Postanowienie zostało uchylone w całości postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 31 marca 2015 r., sygn. akt I ACz 166/15.

  1. W postępowaniu grupowym żądanie musi być typowe dla wszystkich roszczeń. Zatem żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
  2. Reprezentant grupy jest zobowiązany udowodnić przed Sądem przynależność danej osoby do grupy. Jest to przesłanka pozwalająca na zaliczenie określonej osoby w skład grupy występującej w postępowaniu grupowym w sprawach o roszczenia pieniężne.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:     SSO Maria Zgiet-Zawadzka (spr.)

Sędziowie:              SSO Jan Wawrowski, SSO Katarzyna Bartosiewicz

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa grupowego (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. zasądzić od (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz (…) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 7.217,00 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Powód (…) Spółka z o.o. w W., w imieniu grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, wniosła w dniu 5 września 2011 r. pozew w postępowaniu grupowym przeciwko (…)S.A. w W. o odszkodowanie dla członków grupy w kwocie łącznej 13.051.860,00 zł. Powód oświadczył, że działa w charakterze reprezentanta grupy pośredników ubezpieczeniowych, którzy ponieśli szkodę wskutek rozpowszechniania przez pozwaną reklam naruszających przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ponadto w uzasadnieniu wskazano, że wyrokiem z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie sygn. akt XVI GC 554/08 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził, iż rozpowszechniane w ramach kampanii reklamowej reklamy (…) naruszają zasady uczciwej konkurencji i zakazał ich dalszego rozpowszechniania. Wyrokiem z dnia 22 lutego 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację pozwanej.

Powódka wskazała, iż członkami grupy są:

– w ramach podgrupy A: 1. B. S. – (…)w W.; 2. T. G. – (…)w P.; 3. R. A. (1) (…) w S.; 4. E. P. (1) (…) w W.; 5. J. P. – (…)w W.; 6. D. P. w K.; 7. S. w K.; – w ramach podgrupy B: 1. R. A. (2) (…) w S.; 2. E. Ł. z P.; 3. G. M. z Z.; 4. Z. W. – (…) w W.; 5. M. K. – (…) w W.; 6. J. I. – (…), (…) w K.; 7. D. S. z O.; – w ramach podgrupy C: 1. I. T. – (…) w W.; 2. (…) sp. z o.o. w P.; 3. J. C. – (…) w G.; 4. G. Ł. – (…) w W.; 5. H. T. – (…) w K.; 6. A. S. – (…) w G.; 7. P. K. – (…)w P.; 8. J. A. (…) w W.; 9. (…) sp. z o.o. w G.; 10. A. J. – (…) w G.; – w ramach podgrupy D: 1. (…) sp. z o.o. w P.; 2. W. Ł. – (…) w K.; 3. A. C. – (…)w T.; 4. G. (…). W., D. (…) spółka jawna w K.; 5. (…) Spółka Jawna (…) w G.; 6. (…) sp. z o.o. w G.; 7. (…) (…) sp. z o.o. w W.; – w ramach podgrupy E: 1. (…) S.A. w G.; 2. (…) sp. z o.o. w W.; – w ramach podgrupy F: 1. (…) sp. z o.o. w W.; 2. (…) sp. z o.o. w W.

Z treści uzasadnienia pozwu wynika, iż wszyscy członkowie grupy, a prawdopodobnie również wielu innych pośredników ubezpieczeniowych, poniosło szkodę na skutek prowadzonej przez (…) kampanii reklamowej, albowiem reklamy, których dalsza emisja została zakazana wpływając na odbiorców, doprowadziły do zmniejszenia zainteresowania klientów zawieraniem umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów ubezpieczeniowych, czego bezpośrednim skutkiem była utrata zysków przez członków grupy. Powód zwrócił również uwagę na fakt, iż szeroko zakrojona i agresywna kampania reklamowa (…) która była prowadzona w 2008 r. wpłynęła zdecydowanie negatywnie na wizerunek agentów ubezpieczeniowych. Zawód pośrednika, w szczególności w zakresie ubezpieczeń, opiera się w znacznym stopniu na zaufaniu i budowaniu indywidualnej relacji z klientem. Wizerunek pośrednika i budowana przez wiele lat marka są częstokroć decydujące dla pozyskiwania nowych klientów, jak i kontynuowania współpracy z klientami dotychczasowymi. Natomiast prowadzona przez wiele miesięcy nakładem 10 mln zł kampania reklamowa w prasie i telewizji zdołała podciąć zaufanie klientów, jakim agenci ubezpieczeniowi cieszyli się przed jej rozpoczęciem. Powyższe okoliczności doprowadziły do rezygnacji wielu dotychczasowych klientów z dalszego korzystania z usług ubezpieczeniowych, a także spowodowały zwiększenie trudności w pozyskiwaniu przez agentów ubezpieczeniowych nowych klientów. W niektórych przypadkach reklamy (…) podważały również zdaniem powoda zaufanie do całej branży ubezpieczeniowej i zniechęcały w ogóle do korzystania z usług ubezpieczeniowych. Konsekwencją niechęci korzystania z usług agentów ubezpieczeniowych, wywołaną reklamami (…), było powstanie szkody po stronie tychże agentów ubezpieczeniowych w postaci zmniejszenia dochodów oraz utraty spodziewanych zysków. Powód wskazał, że wpływ kampanii reklamowej (…) na zachowania konsumenckie został zbadany i przedstawiony w raporcie sporządzonym przez (…) . Z raportu bezsprzecznie wynika, iż 5,7 % ogółu osób posiadających ubezpieczenie, pod wpływem reklam (…) podjęło decyzję o rezygnacji z ubezpieczenia lub na zmianę ubezpieczenia działającego w modelu direct. Z kolei rezygnacja 5,7 % klientów z zawierania umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów spowodowała w konsekwencji proporcjonalne zmniejszenie otrzymywanej przez agenta prowizji. Gdyby nie miało miejsca rozpowszechnianie przez (…) reklam sprzecznych z zasadami konkurencji to prowizje otrzymywane, wypłacane agentom byłyby w badanym okresie wyższe od tych które faktycznie otrzymali o 5,7 %.

W odpowiedzi na pozew pozwany (…)S.A. w W. wniósł o odrzucenie pozwu. Pozwany zarzucił m. in. iż roszczenia, których dochodzi powódka, w istocie są roszczeniami o ochronę dóbr osobistych, wskazał, iż przedstawiona przez powoda podstawa faktyczna powództwa opiera się na następujących twierdzeniach: sporne reklamy godziły w wizerunek agentów ubezpieczeniowych oraz podważały zaufanie do agentów ubezpieczeniowych niezbędne do prowadzenia przez nich działalności zawodowej, wskutek czego część klientów zrezygnowała z usług agentów ubezpieczeniowych, co spowodowało szkodę w postaci zmniejszenia przychodów agentów ubezpieczeniowych. Zdaniem pozwanej, tak ujawniony wizerunek agentów ubezpieczeniowych stanowi dobro osobiste w rozumieniu art. 23 k.c. i art. 43 k.c. w postaci dobrego imienia.

Ponadto pozwana zarzuciła, że roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie powołała się na zapis art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Wedle tego przepisu w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone roszczenia „oparte na tej samej lub takiej samej podstawi faktycznej”. Tak więc fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych winne być jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. Ponieważ powód dochodzi roszczeń deliktowych – więc jednakowe dla członków grupy winne być okoliczności dotyczące: zdarzenia, z którego wywodzona jest odpowiedzialność odszkodowawcza, szkody jaką mieliby ponieść członkowie grupy wskutek opisanego zdarzenia, związku przyczynowego pomiędzy opisanym zdarzeniem, a wskazaną szkodą. Zdaniem pozwanej powódka ponadto nie wykazała tożsamości faktycznej członków grupy w zakresie poniesionej szkody, tj. nie wykazała, iż w okresie od kwietnia 2008 do grudnia 2010 r. 5,7 % klientów zrezygnowało z usług każdego członka grupy z osobna, klienci zawarliby z danym członkiem grupy umowy ubezpieczenia, z tytułu zawarcia których członek grupy uzyskałby przychód w postaci prowizji odpowiadający wysokości jego roszczenia przed ujednoliceniem tj. 5,7 % przychodów w okresie 2008-2010. Informacje zawarte w deklaracjach PIT lub CIT nie potwierdzają ani rezygnacji klientów z usług pośredników ubezpieczeniowych, ani utraty przychodów. Ponadto wobec faktu prowadzenia przez poszczególnych członków grupy zróżnicowanej działalności gospodarczej, przychód wskazany w deklaracjach podatkowych nie pochodzi wyłącznie z pośrednictwa ubezpieczeniowego. Pozwana zarzuciła również, iż przyjęty przez powódkę sposób ustalania rozmiarów szkody dyskwalifikuje niniejszy pozew w postępowaniu grupowym. Dodatkowo pozwana wskazała, iż kilku członków grupy nie mogło być dotkniętych skutkami spornych reklam, albowiem 9 z nich nie miało statusu agenta ubezpieczeniowego, 4 z nich nie oferowało ubezpieczeń komunikacyjnych, lub ubezpieczenia te nie stanowiły ich podstawowego asortymentu, 4 z nich swoją ofertę pośrednictwa ubezpieczeniowego kierowało przede wszystkim do przedsiębiorców, a nie konsumentów (k. 984-1091).

Reasumując pozwana podniosła, iż roszczenia członków grupy nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Zdaniem pozwanej sformułowanie „wspólne okoliczności sprawy” ma oznaczać element podstawy faktycznej roszczenia członków grupy.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek zażaleń obu stron Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2010 r.) postępowanie cywilne w spawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej są możliwe do dochodzenia w postępowaniu grupowym. W pkt. 2 art. 1 ustawodawca wskazał, iż ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. W doktrynie przyjmuje się, że „celem postępowania grupowego jest ułatwienie dostępu do sądu oraz przyśpieszenie postępowania przy znacznym obniżeniu jego kosztów”, zaś sam pozew grupowy ma stać się instrumentem pozwalającym na szybkie i efektywne dochodzenie roszczeń zarówno przez konsumentów, jak i przez przedsiębiorców (tak: Małgorzata Sieradzka w Komentarz do art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym).

Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem zbiorowym.

Oceny istnienia przedmiotowej i podmiotowej więzi dokonuje sąd. Istnienie więzi podmiotowej i przedmiotowej pozwala osobom z grupy wspólnie dochodzić roszczenia w postępowaniu grupowym.

Ustawa definiuje pojęcie postępowania grupowego. Jest to sądowe postępowanie cywilne o określonych cechach podmiotowych i przedmiotowych (zob. wyżej). W tym świetle postępowanie grupowe trzeba zdefiniować jako postępowanie cywilne, w trakcie którego określona grupa (co najmniej dziesięć osób) osób dochodzi:

1. roszczeń jednego rodzaju, które są 2. oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Dokonując wykładni poszczególnych elementów definicji postępowania grupowego, należy w pierwszej kolejności wskazać na stronę podmiotową tego pojęcia, bowiem rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu grupowym zostało uzależnione od tego, czy dochodzone są w nim roszczenia co najmniej dziesięciu osób. Zatem przy zastosowaniu powództwa grupowego grupa podmiotów (co najmniej dziesięć osób) może dochodzić roszczenia jednego rodzaju. Należy zatem wskazać, że strona podmiotowa postępowania musi być na tyle liczna, że możliwe jest dochodzenie roszczeń tych osób w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie osoby mogą dochodzić wyłącznie indywidualnych roszczeń na drodze sądowej.

Postępowanie grupowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, w którym roszczenia jednego rodzaju są dochodzone co najmniej przez dziesięć osób. Roszczenia wszystkich tych osób muszą być oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Tylko wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Należy zatem stwierdzić, że przedmiot sporu w postępowaniu grupowym stanowią roszczenia będące roszczeniami jednego rodzaju dla osób ich dochodzących (grupy co najmniej dziesięciu osób), dodatkowo oparte na jednakowej podstawie faktycznej.

W postępowaniu grupowym żądanie musi być typowe dla wszystkich roszczeń. Zatem żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. W przypadku roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych nie należy zapominać, iż poszkodowanym w wyniku czynu niedozwolonego nie musi być tylko jeden podmiot. Niezbędne w tym zakresie staje się zatem powstanie szkody w dobrach prawnie chronionych co najmniej dziesięciu podmiotów. Następnymi przesłankami odpowiedzialności są: zdarzenie, z którym ustawa wiąże obowiązek odszkodowawczy, oraz związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem, z którego szkoda wynikła, a szkodą.

Wskazać należy, iż odpowiedzialność deliktowa jest samoistna, a źródłem powstania odpowiedzialności deliktowej jest szkoda. Świadczeniem odszkodowawczym jest zatem świadczenie polegające na naprawieniu wyrządzonej szkody. Obowiązek naprawienia szkody przez osobę, która ponosi odpowiedzialność, powstaje, gdy poszkodowanemu została wyrządzona szkoda w następstwie czynu niedozwolonego.

Przesłankami powstania odpowiedzialności deliktowej jest:

a) powstanie szkody, b) czyn niedozwolony, czyli zdarzenie z którym ustawa wiąże powstanie obowiązku odszkodowawczego

Szkodą jest uszczerbek o charakterze majątkowym lub niemajątkowym w dobrach chronionych osoby poszkodowanej. Dla powstania odpowiedzialności deliktowej niezbędne jest wykazanie istnienia związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem, z którym ustawa wiąże powstanie obowiązku odszkodowawczego (Małgorzata Sieradzka w Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym).

Należy zastanowić się, czy pozwy zbiorowe mogą służyć dochodzeniu roszczeń z czynów niedozwolonych. Odpowiedzialność deliktowa powstaje, gdy zdarzenie wyrządzające szkodę nie jest związane ze stosunkiem zobowiązaniowym, lecz jest samodzielnym źródłem powstania nowego stosunku obligacyjnego (G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Godowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, Warszawa 2009, s. 291).

Zatem nie wszystkie sprawy o roszczenia wielu podmiotów będzie można objąć postępowaniem grupowym. Oprócz zakresu podmiotowego, jako przesłanki pozwalającej na objęcie roszczenia postępowaniem grupowym, niezbędna jest jednolitość przedmiotowa (art. 1 ust. 1 ustawy), w tym przypadku bowiem niezbędne jest stwierdzenie jednolitości podstaw faktycznych i prawnych, które pozwalają na wydanie jednego rozstrzygnięcia.

Wskazać należy, iż jedną z przesłanek dopuszczalności dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym jest wykazanie poniesienia szkody w odniesieniu do poszczególnych członków grupy. Na powodzie zatem spoczywa obowiązek wykazania, że emisja spornych reklam (…) była przyczyną utraty przez Członków Grupy klientów, co miało wpływ bezpośredni na wysokość osiągniętego przez nich dochodu w postaci jego obniżenia w określonym czasie tj. w latach 2008-2010.

Zdaniem Sądu Okręgowego powód nie wykazał, że wszyscy Członkowie Grupy utracili klientów oraz, że ich przychody uległy w latach 2008-2010 obniżeniu. Z dołączonych przez powoda danych w postaci oświadczeń PIT dotyczących osiągniętego przychodu w latach 2008-2010 nie wynika, aby Członkowie Grupy utracili potencjalnych klientów, ani też odnotowali spadek przychodów na skutek emisji spornych reklam (…). Zdecydowana większość Członków Grupy wykazała wzrost przychodu. Ponadto poszczególni Członkowie Grupy opisując w sprawozdaniach finansowych rynek ubezpieczeniowy na którym działają, wskazali na tendencję spadkową w całym sektorze ubezpieczeniowym. Wskazać należy, iż w szczególności ze sprawozdania finansowego (…) Sp. z o.o., (…) Sp. z o.o., (…) Sp. z o.o. wynika, iż w latach 2008-2010 wskazane Spółki zanotowały znaczny wzrost przychodów w porównaniu do lat ubiegłych od 12% do 21%. Pozostałe Spółki wchodzące w skład grupy odnotowały również wzrost przychodu. Wskazać ponadto należy, iż w sprawozdaniach finansowych oraz sprawozdaniach zarządu z działalności Członków Grupy brak jest jakichkolwiek wzmianek o utracie klientów bądź też utracie klientów w związku z ukazaniem się spornych reklam. Tylko 9 Członków Grupy odnotowało spadek przychodów. A zatem liczba Członków Grupy na wskazanej przez powoda podstawie związanej ze zmniejszeniem potencjalnych przychodów o 5,7% w związku z emisją reklam (…) jest niewystarczająca do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym.

Ponadto wskazać należy, iż reklamy posługiwały się wizerunkiem agenta ubezpieczeniowego, dotyczyły wyłącznie ubezpieczeń komunikacyjnych, a nie innych produktów ubezpieczeniowych. (…) były skierowane wyłącznie do konsumentów oraz były publikowane i emitowane wyłącznie na terenie Polski. Wobec powyższego zdaniem Sądu oddziaływaniem spornych reklam nie mogli zostać dotknięci Członkowie Grupy nie mający statusu agenta ubezpieczeniowego, agenci którzy oferowali inne typy ubezpieczenia, a także ci którzy swoją ofertę ubezpieczeniową kierują tylko i wyłącznie do przedsiębiorców, a nie konsumentów.

Z dokumentów dołączonych do pozwu przez powoda bezspornie wynika, iż nie wszyscy Członkowie Grupy posiadają lub też posiadali w latach 2008-2010 status agenta ubezpieczeniowego. Zasadnie podnosi pozwany w odpowiedzi na pozew oraz licznych pismach procesowych, iż część z Członków Grupy w ogóle nie widnieje w rejestrze agentów ubezpieczeniowych KNF.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w spawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie. Jest to przesłanka pozwalająca na zaliczenie określonej osoby w skład grupy występującej w postępowaniu grupowym w sprawach o roszczenia pieniężne. Reprezentant grupy jest zobowiązany udowodnić przed Sądem przynależność danej osoby do grupy. Sąd Okręgowy podziela argumenty podniesione przez pozwanego, że część z Członków Grupy działa wyłącznie na rzecz towarzystw ubezpieczeniowych, które oferują tylko i wyłącznie ubezpieczenia na życie, a wskazani Członkowie Grupy dysponują jedynie pełnomocnictwami w zakresie zawierania umów ubezpieczenia na życie, podmioty te jak wynika z treści pełnomocnictwa nie mogą zatem oferować umów w zakresie ubezpieczeń komunikacyjnych. Ponadto jak wynika z zaświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej tylko jeden Członek Grupy(…) . prowadzi wyłącznie działalność w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego, pozostali Członkowie Grupy jak słusznie zauważył pozwany, łączą pośrednictwo ubezpieczeniowe z inną działalnością, a zatem osiągają oni przychody również z innych źródeł, wobec powyższego ich dane o osiągniętym przychodzie z tytułu pośrednictwa ubezpieczeniowego nie są wiarygodne.

Mając powyższe okoliczności na uwadze na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2010 r.).

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 23 października 2014 r.

Written by

  1. Zakres powództwa wyznacza powód i pozew zakreśla ramy dalej prowadzonego postępowania. Jednak zakres postępowania nie jest tożsamy z zakresem powództwa. W postępowaniu nie zawsze wykorzystuje się wszystkie elementy stanu faktycznego wskazanego przez powoda, zachodzi też konieczność ustalenia faktów niewskazanych ze względu na konstrukcję roszczenia. Ten zakres postępowania w przyszłości wyznacza zakres osądzenia sprawy. Badając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd musi ocenić przede wszystkim, jakie roszczenie wnosi powód i jakie okoliczności powinien przy tym roszczeniu wykazać. W następnej kolejności dopiero można ocenić, czy te okoliczności przejdą test z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  2. Powództwo o ustalenie odpowiedzialności jest powództwem o ustalenie zasady, bez zasądzenia odszkodowania, w ramach którego sąd nie bada okoliczności mających wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania.
  3. W polskim systemie prawnym uczestnictwo w grupie jest dobrowolne. Ewentualne wstąpienie do grupy po dopuszczeniu pozwu do rozpoznania w postepowaniu grupowym daje pozwanemu prawo do złożenia zarzutów co do członkostwa w grupie. Podstawą takiego zarzutu może być również brak takiej samej podstawy faktycznej roszczenia przystępującego. Na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego nie ma podstaw ani konieczności badania okoliczności faktycznych w kontekście ewentualnych przyszłych członków grupy.
  4. Ocena odpowiedzialności Skarbu Państwa wobec poszczególnych członków grupy musi mieć zindywidualizowany charakter. Przewaga elementów indywidualnych dla członków grupy nad zagadnieniami wspólnymi uniemożliwia rozstrzygnięcie sprawy roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSA Beata Kozłowska

Sędziowie:             SSA Robert Obrębski, SSO (del.) Beata Byszewska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2014 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa M. W. – Reprezentanta Grupy – przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez: Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego w K., Prokuratora Okręgowego w G., Prokuratora Apelacyjnego w G., Prokuratora Generalnego, Prezesa Sądu Rejonowego (…) w G., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Prezesa Sądu Rejonowego w M., Prezesa Sądu Rejonowego w T., Prezesa Sądu Rejonowego w S., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Ministra Sprawiedliwości, Naczelnika III Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika Pomorskiego Urzędu Skarbowego, Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G., Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o ustalenie na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 czerwca 2014 r., sygn. akt XXIV C 269/14

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. zasądzić od M. W. – Reprezentanta grupy – na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 28 lutego 2014 r. M. W. – reprezentant grupy – wniósł o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa – działającego przez szereg wskazanych przez powoda jednostek organizacyjnych (stationes fisci). Powód wskazał, że działa w imieniu własnym, ale na rzecz wymienionych w pozwie członków grupy. Wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, na podstawie ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na następujące okoliczności faktyczne. Członkowie grupy zawierali z (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi. Umowy były zawierane w okresie od sierpnia 2011 roku do lipca 2012 r. Zawierając umowy członkowie grupy pozostawali w przekonaniu, że powierzali swe środki bankowi lub innemu podmiotowi posiadającemu gwarancje bezpieczeństwa. Nie mieli dostępu do informacji wskazanych wyżej jednostek organizacyjnych pozwanego, mogących zawierać publiczne ostrzeżenia o parabankowym i nielegalnym charakterze działalności (…). Podejmowali decyzje o ulokowaniu środków w produktach finansowych oferowanych przez spółkę (…) pod wpływem – uzasadnionego sposobem funkcjonowania tej spółki oraz faktycznym akceptowaniem przez wymienione w pozwie jednostki organizacyjne Skarbu Państwa – przekonania o legalnym charakterze działalności (…) i posiadaniu przez tę spółkę wszelkich wymaganych prawem zezwoleń i koncesji. Członkowie grupy utracili w całości środki pieniężne powierzone (…) sp. z o.o., na skutek niewywiązania się przez tę spółkę z zawartych z nimi umów.

W ocenie powoda odpowiedzialny za umożliwienie funkcjonowania i prowadzenia przez (…) sp. z o.o. działalności sprzecznej z prawem i doprowadzeniem do utraty powierzonych spółce (…) środków finansowych, jest Skarb Państwa, który wskutek bezprawnych działań i zaniechań oraz rażąco niewłaściwego wykonywania obowiązków przez instytucje publiczne oraz wskutek zaniechań przy wykonywaniu obowiązków w zakresie kontroli prowadzenia przez wzmiankowaną spółkę działalności kantorowej bez wymaganego prawem zezwolenia NBP, umożliwił spółce (…) prowadzenie nielegalnej działalności przez okres kilku lat na skalę ogólnopolską.

Pismem z 17 kwietnia 2014 r. pozwany Skarb Państwa – reprezentowany przez jednostki organizacyjne wymienione w pozwie – wniósł o odrzucenie pozwu i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powód nie wykazał, aby roszczenia pozwu – w przypadku każdego z członków grupy – były oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Nie zostały zatem spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci identyczności podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia.

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew. Zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) – dalej zwanej ustawą – po wpłynięciu pozwu wniesionego przez reprezentanta grupy sąd w pierwszej kolejności bada czy dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w trybie wymienionej ustawy. Sąd dokonał analizy przesłanek warunkujących dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Sąd I instancji nie miał wątpliwości, iż spełniona jest przesłanka minimalnej liczebności grupy. Również przedmiot powództwa – czyn niedozwolony – należy do kategorii roszczeń dopuszczonych do postępowania grupowego, a roszczenia członków grupy są jednego rodzaju. Wątpliwość Sądu wzbudziło jednak spełnienie przesłanki oparcia powództwa na tych samych lub takich samych okolicznościach faktycznych.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że w jego ocenie, choćby z tego względu, że w uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na zawarcie przez każdego z jej członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy ze spółką (…) nie można mówić o tej samej podstawie faktycznej.

Rozważenia wymagało zatem, czy w sprawie zostały sformułowane roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda.

Odnośnie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).

Roszczenia wynikały z tego samego rodzaju umów zawartych przez członków grupy z (…), a mianowicie z umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych oraz że źródłem szkody – wedle twierdzeń pozwu – były dla wszystkich członków grupy niektóre ze zdarzeń wynikające z działań lub zaniechań pozwanego Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej skutkujące umożliwieniem prowadzenia działalności przez spółkę (…).

Wątpliwości Sądu – odnośnie spełniania wymogu jednakowości podstawy faktycznej – wzbudziło natomiast czy ciąg działań i zaniechań pozwanego, które – jak chciała strona powodowa – wywołały szkodę, stanowił dla wszystkich członków grupy podstawę oceny, że spółka (…) jest podmiotem wiarygodnym, działającym legalnie, posiada wymagane zezwolenia, koncesje i ma gwarancje analogiczne jak dla depozytów bankowych.

Powód wskazał, że każdy z członków grupy zawarł umowę z (…) w uzasadnionym przekonaniu, że (…) jest po prostu bankiem lub nową firmą maklerską. Członkowie grupy działali pod wrażeniem, że spółka funkcjonuje legalnie, korzysta z najlepszych doradców inwestycyjnych, jest wiarygodna finansowo, nie pojawiały się żadne informacje mogące wzbudzić wątpliwości w tym zakresie.

W ocenie Sądu Okręgowego tak opisywane okoliczności faktyczne dotyczą sfery motywacyjnej członków grupy. W uzasadnieniu pozwu nie wyjaśniono jednak, z jakiego powodu i w jaki sposób można byłoby uznać, że wymienione wyżej okoliczności były wspólne dla wszystkich członków grupy. Dla oceny, w jakim stanie świadomości ekonomicznej i prawnej dany kontrahent znajdował się w chwili zawierania konkretnej umowy z (…) ważne były jego indywidualne cechy, takie jak: wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności. Nie dało się zatem uznać, że ten element podstawy faktycznej żądania pozwu był jednakowy dla wszystkich członków grupy. Kwestia motywacji, posiadanej wiedzy i działania w dobrej wierze jest bowiem z natury rzeczy specyficzna i indywidualna dla każdego uczestnika obrotu.

Słusznie podniósł pozwany, że zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa a powstaniem szkody indywidualnego klienta (…) należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy. Odnosząc powyższe do okoliczności przytoczonych przez reprezentanta grupy na poparcie pozwu należało zauważyć, że w uzasadnieniu pozwu nie wskazano, aby taki wspólny dla wszystkich członków grupy związek istniał.

Wniosek o ewidentnym zróżnicowaniu okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa nasuwa się również, gdy fakty tam opisane zostaną uszeregowane chronologicznie. Członkowie grupy, na rzecz których działa M. W., zawierali umowy z (…) w okresie od 22 sierpnia 2011 r. do 17 lipca 2012 r. Uzasadnienie pozwu skonstruowano przy założeniu, że sytuacja wszystkich klientów była jednakowa. Wniosek taki nie wytrzymuje jednak krytyki na płaszczyźnie pozostawania przez członków grupy w przekonaniu, że powierzali swe środki solidnemu przedsiębiorcy, działającemu jak bank lub inny podmiot posiadający gwarancje bezpieczeństwa. W pozwie wskazano bowiem, że wszystkie osoby lokujące swe środki w produkty (…) działały w podobnym przekonaniu o wiarygodności tej spółki. Jednocześnie sam powód stwierdza, że przed sierpniem 2012 r., kiedy to media ogólnopolskie zaczęły informować o kulisach jej działalności, publikacje ostrzegające przed faktycznym charakterem działalności spółki (…) pojawiały się w mediach lokalnych i niszowych portalach internetowych. Inaczej zatem należałoby ocenić sferę motywacyjną klientów (…) i ich przekonanie o wiarygodności i działaniu zgodnie z prawem, czy posiadaniu gwarancji podobnych do bankowych, w zależności od tego kiedy dana osoba zawarła umowę i czy w tym czasie zapoznała się z publikacjami mediów na temat (…), a pomimo to związała się z tą spółką umową, a inaczej osoby, która istotnie nic nie wiedziała na temat charakteru działalności (…).

Biorąc zaś pod uwagą kilkunastotysięczną liczbę osób mogących zgłosić wniosek o przystąpienie do grupy, nie sposób uznać, z uwagi na fakt, że osoby te zawierały ze spółką (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi na przestrzeni kilku lat, aby zaniechania wszystkich z wymienionych statio fisci Skarbu Państwa miały wpływ na proces decyzyjny klientów (…) sp. z o.o., bowiem o części z tych zaniechań można byłoby mówić już po zawarciu przez część klientów przedmiotowych umów.

Reasumując Sąd ocenił, że okoliczności faktyczne przytoczone na poparcie powództwa nie mogły być ocenione jako stwarzające taką samą dla wszystkich członków grupy podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych pozwem. W tej sytuacji powództwo zgłoszone przez reprezentanta grupy należało uznać za niedopuszczalne, co skutkowało koniecznością jego odrzucenia.

Postanowienie zaskarżył powód, wnosząc o jego uchylenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód zarzucił naruszenie art. 1 ust. 1 ustawy poprzez dokonanie błędnej wykładni przesłanki „tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej” roszczenia, art. 1 i art. 10 ustawy poprzez ich błędną wykładnię, wyrażającą się w przyjęciu, że pozew wniesiony w postępowaniu grupowym powinien zawierać uzasadnienie faktyczne dotyczące podmiotów (tu: klientów spółki (…)), którzy dopiero w przyszłości mogliby przyłączyć się do postępowania oraz że pozew taki może zostać odrzucony ze względu na przyszły, hipotetyczny kształt grupy oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest niezasadne, choć nie można odmówić racji części argumentów powoda.

Zakres powództwa wyznacza powód i pozew zakreśla ramy dalej prowadzonego postępowania. Jednak zakres postępowania nie jest tożsamy z zakresem powództwa. W postępowaniu nie zawsze wykorzystuje się wszystkie elementy stanu faktycznego wskazanego przez powoda, zachodzi też konieczność ustalenia faktów niewskazanych ze względu na konstrukcję roszczenia. Ten zakres postępowania w przyszłości wyznacza zakres osądzenia sprawy. Badając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd musi ocenić przede wszystkim, jakie roszczenie wnosi powód i jakie okoliczności powinien przy tym roszczeniu wykazać. W następnej kolejności dopiero można ocenić, czy te okoliczności przejdą test z art. 1 ustawy.

Powód wskazuje, że dochodzi roszczenia z art. 417 k.c. i 4171 k.c. W doktrynie pewne spory budzi charakter odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie powyższych przepisów, jednak zdecydowana większość prezentuje pogląd, iż odpowiedzialność Skarb Państwa jest tu oparta o zasadę bezprawności. Nie jest konieczne przypisanie winy sprawcy, wystarcza, że zachowanie, które spowodowało szkodę jest bezprawne (por. M. Kaliński, Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Rozdział 1.IX.3.1.). Powód w pozwie nadaje największą rangę niewłaściwym zachowaniom organów państwa, które nie podejmowały działań, lub podejmowały działania nieadekwatne lub nieodpowiednie – a więc podnosi przeze wszystkim odpowiedzialność na podstawie art. 417 k.c.

Jeżeli przez pojęcie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej rozumieć określone w hipotezie normy prawnej zdarzenia, których zaistnienie powoduje powstanie zobowiązaniowego stosunku odszkodowawczego, to takimi przesłankami według art. 417 § 1 k.c. jawią się: 1) niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, 2) szkoda, 3) związek przyczynowy między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a zaistniałą szkodą (por. Gniewek/Kremis, Komentarz do Kodeksu cywilnego, 2014 r., art. 417 k.c., SIP Legalis).

W art. 417 § 1 k.c. ustawodawca posłużył się sformułowaniem „szkoda”, nie definiując tego pojęcia dla potrzeb przyjętej regulacji i nie wprowadzając ograniczeń co do zakresu odszkodowania. Takie rozwiązanie legislacyjne pozwala przy wykładni art. 417 § 1 k.c. posługiwać się szerokim pojęciem szkody, obejmującym nie tylko wszelki uszczerbek majątkowy wynikły z bezprawnego działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, lecz także krzywdę pozostającą w normalnym związku przyczynowym z takim zdarzeniem. Nie ma bowiem dostatecznych podstaw prawnych, by niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie władzy publicznej wiązać wyłącznie z majątkową postacią szkody.

W tym miejscu należy wrócić do zakresu powództwa sformułowanego przez powoda, w którym żąda on ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę majątkową, którą była utrata środków finansowych powierzonych spółce (…). W tym zakresie należy w konsekwencji oceniać przesłanki roszczenia na podstawie art. 417 k.c.

Mówiąc o szkodzie, mamy do czynienia z trzema elementami: zdarzeniem, naruszeniem (pomiędzy tymi badamy czy zachodzi związek adekwatny) i szkodę w znaczeniu uszczerbku. Samo powództwo jest powództwem o ustalenie zasady, bez zasądzenia odszkodowania, a więc nie badamy okoliczności mających wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że szereg okoliczności indywidualnych ma wpływ na wysokość odszkodowania, tak ze względu na podatność na szkodę, jak ze względu na ewentualne przyczynienie się poszkodowanego.

Zdarzenie naruszające – delikt władzy publicznej – bez wątpienia jest wspólne dla wszystkich członków grupy. Również naruszenie – utrata środków pieniężnych – jest podstawą żądania wspólną co do zasady dla wszystkich członków grupy, którzy zawarli podobne umowy. Dlatego w ocenie Sądu Apelacyjnego w zakresie szkody również spełniony jest warunek oparcia na takich samych okolicznościach faktycznych.

Podzielić należy jednak pogląd Sądu Okręgowego, że zachodzą poważne różnice w ostatniej z przesłanek odpowiedzialności – to jest adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym pomiędzy zdarzeniem wyrządzającym szkodę a naruszeniem praw członków postępowania grupowego. Niezależnie od ich sformułowania do podważania tej właśnie oceny Sądu Okręgowego zmierzają też zarzuty zażalenia.

Niewątpliwie rację ma powód, kwestionując zasadność badania przez Sąd Okręgowy przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego w odniesieniu do osób, które mogłyby hipotetycznie przystąpić do grupy. W polskim systemie prawnym uczestnictwo w grupie jest dobrowolne. Ewentualne wstąpienie do grupy po dopuszczeniu pozwu do rozpoznania w postępowaniu grupowym daje pozwanemu prawo do złożenia zarzutów co do członkostwa w grupie. Podstawą takiego zarzutu może być również brak takiej samej podstawy faktycznej roszczenia przystępującego. Dlatego na tym etapie postępowania nie ma podstaw ani konieczności badania podnoszonych okoliczności faktycznych w kontekście ewentualnych przyszłych członków grupy.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., należy wskazać, że powód upatruje go w bezpodstawnym przyjęciu, że członkowie grupy mogli powierzać spółce (…) środki pieniężne podejmując ryzyko ich całkowitej utraty i członkowie grupy posiadali pełną i wiarygodną wiedzę o oszukańczym i przestępczym charakterze działalności prowadzonej przez spółkę (…), a do uzyskania tej wiedzy wystarczające były doniesienia medialne publikowane na blogach internetowych oraz na stronie internetowej KNF i to w sytuacji, w której jednostki organizacyjne Skarbu Państwa konsekwentnie umarzały wszelkie postępowania wszczęte na skutek zawiadomień o przestępstwie, zezwalały spółce (…) na zmasowaną i nieskrępowaną akcję reklamową i konsekwentnie bagatelizowały te doniesienia. Według powoda w okresie w którym członkowie grupy zawierali umowy ze spółką (…), działali oni w całkowitej niewiedzy o rzeczywistym charakterze prowadzonej przez tę spółkę działalności, a niewiedza ta oraz sam fakt nieskrępowanego funkcjonowania tej spółki, były skutkiem działań i zaniechań jednostek organizacyjnych Pozwanego Skarbu Państwa.

Zarzut taki jest o tyle nietrafny, że Sąd Okręgowy takiego poglądu nie wyraził, a jedynie wskazał, że pewne okoliczności – umieszczenie na liście ostrzeżeń publicznych przez KNF i informacje „niszowe” – wskazują na różnice we wpływie ewentualnych zaniechań władzy publicznej na indywidualne motywacje członków grupy. Pogląd taki jest zasadny.

W opinii Sądu Apelacyjnego, o ile nie można mówić, że sytuacja członków grupy jest różna ze względu na długi odstęp czasu pomiędzy datami zawarcia umów przez poszczególnych członków grupy, to jednak sam upływ czasu miał znaczenie. W tym kontekście należy ująć te fragmenty uzasadnienia postanowienia, w których Sąd Okręgowy wskazuje na różnice w świadomości członków grupy, które mogły mieć miejsce w wyniku pojawienia się negatywnych informacji o spółce (…) w mediach ogólnopolskich.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że podziela pogląd Sądu I instancji dotyczący wpływu własnych doświadczeń i wykształcenia na decyzje w sprawie powierzenia oszczędności spółce (…) oraz wpływu na ewentualną świadomość bezprawnego charakteru działalności tej spółki. Należy go jednak uzupełnić o ocenę stosunku elementów indywidualnych i wspólnych dla członków grupy. Widoczna w niniejszym przypadku przewaga elementów indywidualnych dla członków grupy nad zagadnieniami wspólnymi uniemożliwia jednak rozstrzygnięcie sprawy roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym. Co więcej, nie można wykluczyć, że pewne elementy działań czy zaniechań władzy publicznej w odniesieniu do niektórych członków grupy w ogóle nie będą miały wpływu na ich świadomość i podejmowanie decyzji. Inne elementy powodować mogą z kolei, że stany faktyczne dla poszczególnych członków grupy będą podobne, nawet bardzo podobne, jednak nie będą oparte na takich samych faktach.

Ocena odpowiedzialności Skarbu Państwa wobec poszczególnych członków grupy musi mieć zindywidualizowany charakter. Powód zaniechał wskazania tak podstawowych informacji jak choćby wykształcenie czy wykonywany zawód poszczególnych osób, co miałoby wpływ na ocenę sfery motywacyjnej członków grupy, a więc a contrario art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy – nie wykazał okoliczności uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Wobec powyższego za niezasadny uznać należało zarzut niewłaściwej wykładni pojęcia takiej samej przesłanki, tym bardziej, że powód oparł swój pozew właśnie na twierdzeniu o wpływie działań i zaniechań władzy publicznej na brak wiedzy członków grupy o bezprawnym charakterze działania spółki (…) i tak sformułowany pozew jest przedmiotem badania.

Sąd Apelacyjny wskazuje również, że ciąg ewentualnych bezprawnych działań i zaniechań pozwanego, który w opinii powoda jest wspólny dla wszystkich członków grupy należy do kategorii zdarzenia wyrządzającego szkodę, w zakresie którego nie jest kwestionowany pogląd powoda o istnieniu takich samych okolicznościach faktycznych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzona od powoda na rzecz pozwanego kwota 3.600,00 zł stanowi wynagrodzenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zastępującej pozwany Skarb Państwa. Wysokość wynagrodzenia Sąd ustalił w oparciu o § 2, § 6 pkt 7 i § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) w zw. z art. 99 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku Wydział IX Gospodarczy z dnia 30 września 2014 r.

Written by

  1. Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego jest pierwszym etapem postępowania i stanowi formę swoistego przedsądu, nie związanego z merytoryczną oceną zasadności dochodzonych w pozwie roszczeń.
  2. Ustawa o postępowaniu grupowym nie zawiera definicji sprawy o ochronę konsumentów, ani definicji konsumenta. Odwołując się zatem do art. 221 k.c. wskazać należy, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
  3. Rolą reprezentanta grupy, składającego pozew w postępowaniu grupowym w niniejszej sprawie, było przekonujące uzasadnienie, że dochodzone pozwem roszczenia wszystkich członków grupy, z czterech podstaw prawnych, oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
  4. Skoro każdy z członków grupy wyrządzoną mu przez pozwanych szkodę utożsamia z utratą wpłaconych na rzecz spółki, w wykonaniu zawartych z nią umów, środków i przewidywanych korzyści, to z tego punktu widzenia rodzaj umów i warunki, na jakich zostały one zawarte, stają się istotną, różnicującą okolicznością stanu faktycznego.
  5. Ustawodawca dookreślił pojęcie „podgrupa” – obejmuje ona co najmniej 2 osoby, których roszczenia, z uwagi na zróżnicowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy, nie mogą zostać ujednolicone w ramach grupy. Podgrupę tworzy zespół osób, których roszczenia ze względu na występujące zróżnicowanie (uniemożliwiające ujednolicenie w grupie) są ujednolicane przez utworzenie odrębnego zespołu osób (nazywanego podgrupą).
  6. W niniejszej sprawie ujednolicenie roszczeń w ramach podgrupy polega wyłącznie na tym, że roszczenia członków zostały dostosowane do wysokości najniższego z nich, co wydaje się wobec istnienia w sprawie wielu okoliczności faktycznych różnicujących, niewystarczające. Powód poza zbliżoną wysokością szkody nie wskazał żadnych innych kryteriów standaryzacji roszczeń.

Sąd Okręgowy w Gdańsku IX Wydział Gospodarczy w składzie :

Przewodniczący:  SSO Mariusz Wicki

Sędziowie:           SSO Marek Miastkowski, SSR (del.) Anita Różalska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2014 r. w Gdańsku na rozprawie w sprawie z powództwa w postępowaniu grupowym wytoczonego przez reprezentanta grupy (…) przeciwko (…) o zapłatę

postanawia:

  1. odrzucić pozew;
  2. kosztami sądowymi obciążyć powoda, uznając je za uiszczone.

 

UZASADNIENIE

Powód w pozwie wniesionym w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko (…) i (…) domagał się zasądzenia od pozwanych na rzecz członków grupy, podzielonych na 137 podgrup, łącznie kwoty 41.663.725,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. W związku z przyłączeniem się do grupy kolejnych członków i powstaniem dalszych podgrup, pismem z dnia 13 listopada 2012 r. rozszerzono powództwo do kwoty 71.963.294,28 zł, przy podziale grupy na 183 podgrupy, a pismem z dnia 4 grudnia 2013 r. do kwoty 76.247.849,72 zł, przy podziale grupy na 187 podgrup.

Powód wskazał, że pozew podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, gdyż zostały spełnione wszystkie przesłanki wymagane przepisami ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Twierdził, że w niniejszej sprawie został spełniony wymóg liczebności grupy, jednorodzajowości roszczeń, podobieństwa podstawy faktycznej, zaliczenia sprawy do kategorii spraw objętych postępowaniem grupowym. Według powoda jednorodzajowość roszczeń winna być rozumiana jako jednorodzajowość będących przedmiotem sporu stosunków prawnych i przejawia się w tym, że wszystkie roszczenia, które przysługują wszystkim członkom grupy, są roszczeniami pieniężnymi opartymi na fakcie przekazania (…) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością środków pieniężnych w celu wykonania postanowień umowy na obrót i przechowywanie (…) i niedokonania ich zwrotu, jak również na fakcie niezgłoszenia przez członków zarządu tej spółki wniosku o ogłoszenie jej upadłości. Istnienie takiej samej podstawy faktycznej roszczeń członków grupy powód uzasadniał tym, że wszystkie roszczenia wynikają z umów zawieranych ze spółką (…), których przedmiotem był obrót i przechowywanie metali szlachetnych, jak również tym, że pozwani członkowie zarządu nie wystąpili we właściwym czasie z wnioskiem o ogłoszenie jej upadłości, bowiem wniosek ten został złożony przez wierzycieli, co zdaniem powoda doprowadziło do sytuacji, w której egzekucja roszczeń wobec (…) sp. z o.o. będzie niewątpliwie bezskuteczna. Powód dalej podniósł, że ustawa wymaga przystąpienia do sprawy co najmniej 10 osób, a w niniejszej sprawie do grupy przystąpiło ponad 900 osób, przy czym wszyscy członkowie grupy są konsumentami w rozumieniu ustawy kodeks cywilny, a zatem niniejsza sprawa mieści się w pojęciu sprawy o ochronę konsumentów i sprawy z tytułu czynów niedozwolonych. Powód przyjął, że ujednolicanie roszczeń pieniężnych członków grupy będzie następowało według zasady podobieństwa wysokości roszczeń, przy czym osoby, których roszczenia mają zbliżoną wartość, będą tworzyły odpowiednie podgrupy. Argumentował, że zarówno (…), jak i (…) byli członkami zarządu (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w okresie, w którym powstały i stały się wymagalne roszczenia członków grupy, jak również w okresie, w którym powinien zostać złożony wniosek o ogłoszenie upadłości.

Jako kolejną podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych powód wskazał art. 415 k.c., podając, że w toku postępowania przygotowawczego postawiono (…) szereg zarzutów, co zdaniem powoda, z dużym prawdopodobieństwem pozwala przypuszczać, że jego czyny nosiły znamiona czynów bezprawnych i zawinionych.

W piśmie procesowym z dnia 7 stycznia 2014 r. powód podtrzymał żądanie pozwu i wskazał, że żądanie pozwu znajduje podstawę prawną także w art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze oraz art. 422 k.c. Argumentował, że szkoda członków grupy, reprezentowanej przez powoda, jest wynikiem nie tylko braku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym terminie, ale także szeregu konsekwentnych i zamierzonych działań pozwanych, za pomocą których nakłonili członków grupy do zawarcia umowy na obrót i przechowywanie metali szlachetnych i przekazania na rzecz reprezentowanej spółki kwot pieniężnych. Zdaniem powoda, członkowie grupy na skutek działań spółki i samych pozwanych zostali przekonani o istnieniu pełnej gwarancji bezpieczeństwa środków powierzonych spółce – analogicznie do depozytów bankowych. W ocenie powoda, szkoda członków grupy jest wynikiem nieprawdziwych oświadczeń i zapewnień pozwanych reprezentujących (…) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz szeregu umyślnych działań skutkujących uniemożliwieniem spełnienia zobowiązań. Odpowiedzialności pozwanych powód upatrywał także w przepisie art. 422 k.c., wskazując, że pozwani, jako członkowie zarządu, są odpowiedzialni za wszystkie czyny niedozwolone popełnione na szkodę członków grupy, także bezpośrednio popełnione przez inne osoby, z którymi pozwani współdziałali lub skorzystali z wyrządzonej przez nich szkody.

W odpowiedzi na pozew pozwany (…) wniósł o oddalenie powództwa, kwestionując także dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wnosząc o odrzucenie pozwu. Pozwany podniósł, że w niniejszej sprawie nie została spełniona przesłanka jednorodzajowości roszczeń, bowiem członkowie grupy zawierali z (…) sp. z o.o. różnorodne umowy, a różnice dotyczyły rodzaju towaru, warunków depozytu towarowego – a treść regulaminów i ogólnych warunków umowy zmieniały się na przestrzeni czasu i były różne dla różnych klientów.

Pozwana także wniosła o oddalenie powództwa w całości, a nadto zarzuciła, że brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Wskazała, że od dnia 10 lipca 2012 r. nie była już członkiem zarządu (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, od tego czasu nie miała wpływu na prowadzenie spraw spółki i nie może ponosić odpowiedzialności za działania spółki. Zarzuciła, że wobec zawierania umów z (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością przez członków grupy w różnym czasie brak jest jednakowego dla wszystkich członków grupy zespołu okoliczności faktycznych uzasadniających dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym.

Powód w piśmie z dnia 5 września 2014 r. i na rozprawie w dniu 19 września 2014 r. podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Na rozprawie w dniu 19 września 2014 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego zawarty w pkt 1 odpowiedzi na pozew jako bezzasadny. Sąd oddalił także wniosek tego pozwanego o zobowiązanie Syndyka masy upadłości (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. do wydania wszystkich umów, wraz z załącznikami obowiązującymi w spółce na przestrzeni lat 2009-2012, uznając, że jest on zbędny na obecnym etapie postępowania wobec załączenia przez powoda do oświadczeń członków grupy dokumentów pozwalających na ocenę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44). Definicję tego postępowania zawiera przepis art. 1 ust. 1 wspomnianej ustawy, który stanowi, że postępowanie grupowe to postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Zakres przedmiotowy ustawy określa art. 1 ust. 2, zgodnie z którym ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Jak wynika natomiast z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy, warunkiem dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jest także to, by wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego jest pierwszym etapem postępowania i stanowi formę swoistego przedsądu, nie związanego z merytoryczną oceną zasadności dochodzonych w pozwie roszczeń. Jak wynika z art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.

Dokonując oceny roszczeń zgłoszonych w pozwie z punktu widzenia zakresu przedmiotowego ustawy wskazać należy, że wbrew twierdzeniom powoda, niniejsza sprawa nie należy do kategorii spraw o ochronę roszczeń konsumentów. Ustawa o postępowaniu grupowym nie zawiera definicji sprawy o ochronę konsumentów, ani definicji konsumenta. Odwołując się zatem do art. 221 k.c. wskazać należy, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Wprawdzie z treści pozwu wynika, że osoby, które przystąpiły do grupy nie zawarły umów na przechowywanie i obrót w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub zawodowej, ale należy mieć na uwadze, że stroną pozwaną w niniejszej sprawie nie jest (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., będąca przedsiębiorcą, z którą członkowie grupy jako konsumenci zawarli umowy, ale członkowie jej zarządu. Roszczenia członków grupy w stosunku do (…) i (…) nie mają źródła w umowach, a samoistnym źródłem zobowiązania pozwanych jest fakt wyrządzenia ich działaniem bądź zaniechaniem szkody członkom grupy. W konsekwencji, skoro pozew nie jest skierowany przeciwko drugiej stronie czynności prawnej będącej przedsiębiorcą, w ocenie Sądu niniejsza sprawa nie może być uznana za sprawę o ochronę roszczeń konsumentów.

W pozwie wskazano kilka podstaw prawnych dochodzonych roszczeń. Są to nie tylko przepisy art. 415 i 422 księgi trzeciej tytułu VI kodeksu cywilnego, które niewątpliwie regulują odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych, o jakich mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, ale także przepisy regulujące odpowiedzialność członków zarządu znajdujące się poza kodeksem cywilnym – przepisy art. 299 kodeksu spółek handlowych i art. 21 ust. 3 ustawy postępowanie upadłościowe i naprawcze.

Wprawdzie usytuowanie przepisu w konkretnym akcie prawnym nie przesądza automatycznie jego charakteru prawnego, ale należy jednak zwrócić uwagę, że charakter prawny roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu z art. 299 k.s.h. budzi kontrowersje w doktrynie i judykaturze. Według nurtu przeważającego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, potwierdzonego uchwałą składu 7 sędziów z dnia 7 listopada 2008 r. w sprawie III CZP 72/08, zgodnie z którą do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 k.s.h.) mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, roszczenia te mają charakter deliktowy. W niektórych jednak orzeczeniach Sądu Najwyższego i przez część przedstawicieli doktryny, odpowiedzialność członków zarządu jest ujmowana jako ustawowa odpowiedzialność gwarancyjna za cudzy dług, co może rodzić pewne wątpliwości co do dopuszczalności dochodzenia roszczeń opartych na tej podstawie prawnej w postępowaniu grupowym, z uwagi na wyczerpujący katalog roszczeń objętych przedmiotowym zakresem ustawy w art. 1 ust. 2, którego nie należy interpretować rozszerzająco.

Gdyby jednak podzielić pogląd, że roszczenia członków grupy oparte na wszystkich wskazanych w pozwie podstawach prawnych mają charakter deliktowy i w konsekwencji są objęte przedmiotowym zakresem ustawy, to niniejsza sprawa i tak nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, ponieważ nie zostały spełnione wszystkie wymogi określone w art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 ustawy, które wystąpić muszą łącznie.

Jeśli chodzi o wymagania określone w art. 1 ust. 1 ustawy, o ile spełniony jest wymóg liczebności grupy (co najmniej 10 osób) i dochodzone roszczenia są jednego rodzaju (są to roszczenia pieniężne o zapłatę odszkodowania), to w ocenie Sądu roszczenia te nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Podkreślenia wymaga, że rolą reprezentanta grupy, składającego pozew w postępowaniu grupowym w niniejszej sprawie, było przekonujące uzasadnienie, że dochodzone pozwem roszczenia wszystkich członków grupy z czterech podstaw prawnych oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Argumentacja powoda, odnosząca się do istnienia tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, ograniczyła się w istocie wyłącznie do roszczeń z art. 299 k.s.h. i art. 415 k.c. Powód, wskazując w piśmie z dnia 7 stycznia 2014 r. kolejne dwie podstawy materialnoprawne zgłoszonych w pozwie roszczeń, nie uzasadnił twierdzenia, że okoliczności faktyczne, z których wywodzi te roszczenia, dla wszystkich członków grupy są te same lub takie same.

Stwierdzenie, czy roszczenia członków grupy wywodzone przez powoda z art. 422 k.c. oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej jest na tym etapie postępowania utrudnione także i z tej przyczyny, że z treści pisma powoda z 7 stycznia 2014 r. nie wynika jednoznacznie, czy powód upatruje odpowiedzialności pozwanych jako podżegaczy czy pomocników, czy też osób, które świadomie skorzystały z wyrządzonej członkom grupy szkody.

Należy także podkreślić, że skoro każdy z członków grupy wyrządzoną mu przez pozwanych szkodę utożsamia z utratą wpłaconych na rzecz spółki, w wykonaniu zawartych z nią umów, środków i przewidywanych korzyści, to z tego punktu widzenia rodzaj umów i warunki, na jakich zostały one zawarte stają się istotną, różnicującą okolicznością stanu faktycznego. Członkowie grupy nie legitymują się tytułami egzekucyjnymi przeciwko spółce, co skutkuje tym, że Sąd na potrzeby ustalenia wysokości szkody wyrządzonej przez pozwanych członków zarządu dokonywałby ustalenia wysokości zobowiązania (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wobec każdego członka grupy z osobna. Ustalenia te musiałyby mieć charakter indywidualny, gdyż każdorazowo Sąd musiałby badać, jaka jest wysokość szkody każdego członka grupy w świetle konkretnej umowy (a czasem kilku umów zawartych w różnym czasie i na podstawie różnych warunków).

Należy mieć na względzie, że umowy o obrót i przechowywanie metali szlachetnych były przez członków grupy zawierane na przestrzeni ponad dwóch lat – od początku 2010 r. do przełomu lipca i sierpnia 2012 r. Jak wynika z załączonych przez powoda do oświadczeń o przystąpieniu do grupy dyspozycji i potwierdzeń zawarcia depozytów towarowych, członkowie grupy zawierali umowy na obrót i przechowywanie zarówno (…), jak i (…), przy czym były to umowy zawarte na różne okresy i na podstawie różnych ogólnych warunków depozytu towarowego (np. <<…>>).

Roszczenia członków grupy stały się wymagalne w różnym czasie, część jeszcze przed ogłoszeniem upadłości (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Niektórzy z członków grupy odstąpili od zawartych umów, część nie posiada certyfikatów potwierdzających ich zawarcie. Wielu członków grupy zawarło po kilka umów w różnym okresie funkcjonowania (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i na różnych warunkach, w tym także część umów po dniu 10 lipca 2012 r. (vide np. oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożone przez (…) wraz z załączonymi dokumentami <<…>>), niektórzy członkowie grupy zawarli tylko jedną umowę i to po 10 lipca 2012 r. (vide np. oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożone przez (…) wraz z załączonymi dokumentami <<…>>), co jest istotne z tej przyczyny, że pozwana zarzuciła, że złożyła rezygnację z funkcji członka zarządu (…) spółki z ograniczona odpowiedzialnością w dniu 10 lipca 2012 r. Gdyby powyższa okoliczność potwierdziła się, sytuacja członków grupy uległaby dalszemu zróżnicowaniu, bowiem w całej grupie, jak i w podgrupach, znajdują się osoby, które zawarły umowy (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością po tej dacie.

W ocenie Sądu data zawarcia umów przez poszczególnych członków grupy z (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G. ma także istotne znaczenie z punktu widzenia roszczeń odszkodowawczych opartych na art. 415 k.c. i 422 k.c., gdyż odpowiedzialność pozwanych członkowie grupy wiążą nie tylko z zaniechaniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, ale także z innymi nagannymi działaniami związanymi z zarządzaniem spółką, z nakłanianiem klientów spółki do zawarcia umów, a nawet przypisują im odpowiedzialność za czyny niedozwolone popełnione przez inne osoby, z którymi współdziałali, a także czerpaniem z tego tytułu korzyści.

Daty zawarcia umów są zróżnicowane i to nie tylko w ramach całej grupy, czy poszczególnych podgrup, ale także w odniesieniu do jej pojedynczych członków, którzy dochodzą naprawienia szkody odpowiadającej wysokości środków pieniężnych zainwestowanych w różnym okresie i na różnym etapie prowadzenia przez (…) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością działalności. Na przestrzeni ponad dwóch lat sytuacja finansowa spółki niewątpliwie ulegała zmianom, mogło dojść, jak twierdzi pozwana, także do zmian w składzie jej zarządu, a w takiej sytuacji za powstanie szkody odpowiedzialność nie zawsze ponosiliby oboje pozwani – działania czy zaniechania członków zarządu tej spółki mogące skutkować powstaniem szkody w majątku członków grupy czy podgrupy nie będą dla wszystkich członków grupy czy podgrupy jednakowe, różny może być także stopień zawinienia pozwanych.

W ocenie Sądu także okoliczności związane z samą bezskutecznością egzekucji roszczeń członków grupy wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i zakresem szkody mogą okazać się różne dla członków grupy w zależności od tego, czy w ogóle dokonali zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i czy wierzytelności te zostały na majątku spółki zabezpieczone przed ogłoszeniem jej upadłości. Powyższe okoliczności faktyczne nie były ani w pozwie, ani w kolejnych pismach przedmiotem analizy powoda, a zdaniem Sądu są one istotne także dla oceny, czy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy i będą wymagały w każdym przypadku indywidualnego badania.

Wspomniane okoliczności są istotne z uwagi na wymóg podobieństwa podstawy faktycznej roszczeń przewidziany w art. 1 ust. 1 ustawy, jak i treść art. 2 ust. 1, który przewiduje dopuszczalność postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jedynie wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.

Pozwem dochodzona jest aktualnie kwota 76.247.849,72 zł, przy czym grupa została podzielona na 187 podgrup. Jak wskazał powód, jedynym kryterium podziału na podgrupy jest zbliżona wysokość dochodzonego przez członków grupy roszczenia – podobna wysokość szkody – przy czym każdy z członków grupy dochodzi roszczenia w zbliżonej wysokości, w jakiej dochodziłby go w pozwie indywidualnym.

Ustawodawca dookreślił pojęcie „podgrupa” – obejmuje ona co najmniej 2 osoby, których roszczenia, z uwagi na zróżnicowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy, nie mogą zostać ujednolicone w ramach grupy. Podgrupę tworzy zespół osób, których roszczenia ze względu na występujące zróżnicowanie (uniemożliwiające ujednolicenie w grupie) są ujednolicane przez utworzenie odrębnego zespołu osób (nazywanego podgrupą).

Ujednolicenie roszczeń w ramach podgrupy polega wyłącznie na tym, że roszczenia członków zostały dostosowane do wysokości najniższego z nich, co wydaje się w niniejszej sprawie, wobec istnienia wielu okoliczności faktycznych różnicujących, niewystarczające. Powód poza zbliżoną wysokością szkody nie wskazał żadnych innych kryteriów standaryzacji roszczeń.

W konsekwencji dokonane przez powoda ujednolicenie roszczeń pieniężnych w podgrupach nie spełnia kryterium wspólnych okoliczności sprawy. Roszczenia pozwu zostały oparte na czterech podstawach prawnych, są to różne typy roszczeń odszkodowawczych, a dla każdej podstawy istotny jest pewien zespół okoliczności faktycznych. W rezultacie w odniesieniu do każdego roszczenia członka grupy Sąd zmuszony byłby dokonać odrębnych ustaleń dotyczących daty i okoliczności zawarcia umowy bądź umów, jeżeli zawarto więcej niż jedną umowę, sytuacji finansowej i wypłacalności (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w dacie zawarcia i obowiązywania umów, ustalić, jakie zdarzenie wywołane działaniem czy zaniechaniem pozwanych było źródłem każdej szkody i czy istnieje adekwatny związek przyczynowy między tym działaniem, a szkodą oraz wysokości doznanej szkody z uwzględnieniem rodzaju umowy i warunków, na jakich umowę zawarto oraz możliwości zaspokojenia roszczenia w postępowaniu upadłościowym (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G., co niewątpliwie jest sprzeczne z założeniami postępowania grupowego. Co więcej, w zależności od podstawy prawnej żądania pozwu, różny jest także rozkład ciężaru dowodu.

Nie można zgodzić się z powodem, że pewne rozbieżności dotyczące sytuacji faktycznej i prawnej członków grupy będą mogły zostać wyeliminowane w dalszym toku postępowania na skutek ewentualnych zarzutów zgłoszonych przez pozwanych co do członkostwa określonych osób w grupie czy podgrupie. Opisana różnorodność okoliczności faktycznych, mających wpływ także na sytuację prawną członków grupy czy podgrupy, nie dotyczy pojedynczych osób i nie ogranicza się wyłącznie do członków grupy wymienionych w treści uzasadnienia niniejszego postanowienia jedynie celem przykładu.

Podnoszona przez powoda okoliczność, jakoby w analogicznej sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygn. akt XXV C 1710/12 prawomocnym postanowieniem z dnia 31 stycznia 2014 r. orzeczono o wszczęciu postępowania grupowego, nie mogła stanowić argumentu przemawiającego za dopuszczalnością postępowania grupowego w niniejszej sprawie. Sąd nie jest w żaden sposób związany wspomnianym rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego w Warszawie, a nadto należy zauważyć, że do akt sprawy pełnomocnik powoda złożył kserokopię postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie bez uzasadnienia, co uniemożliwia stwierdzenie, jaka rzeczywiście była podstawa faktyczna i prawna żądania pozwu oraz motywy rozstrzygnięcia w tamtej sprawie. Z analizy treści kopii postanowienia wynika, że uzasadnienie najprawdopodobniej nie zostało sporządzone i orzeczenie nie było poddane kontroli instancyjnej (uprawomocniło się 8 lutego 2014 r.).

W świetle powyższych rozważań Sąd uznał, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym i na mocy art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym odrzucił pozew i obciążył powoda kosztami sądowymi kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 17 września 2014 r.

Written by

  1. Na gruncie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 ustawy mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwanego takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia. (…) W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania opłaty za wykup polisy. Również okoliczność, iż dany członek grupy mógł w sposób odmienny rozumieć znaczenie spornej klauzuli nie ma żadnego znaczenia dla tożsamości podstawy faktycznej powództwa.
  2. Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym została mu przyznana wprost w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. w sprawach o ochronę konsumentów. Treść powołanych przepisów koresponduje w tym zakresie z treścią art. 42 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 633 k.p.c. zgodnie z którymi w sprawach o ochronę konsumentów oraz ochronę interesów konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli. To właśnie przepisy o charakterze prawnoprocesowym stanowią o zdolności sądowej rzecznika konsumentów i jego pozycji procesowej. (…) Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym jest niezależna od zakresu terytorialnego jego działania. Członkowie grupy mogą powierzyć funkcję reprezentanta grupy rzecznikowi konsumentów z dowolnego miasta lub powiatu na terenie kraju.
  3. Umowa zawarta przez reprezentanta grupy – powiatowego rzecznika praw konsumenta – z pełnomocnikiem nie kreuje żadnych zobowiązań finansowych po stronie rzecznika, czy zatrudniającej go jednostki samorządu terytorialnego. Zawarcie takiej umowy nie wymagało zatem odrębnej zgody ze strony skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej.
  4. Kaucja służyć ma zaś zabezpieczeniu ewentualnego roszczenia pozwanego o zwrot kosztów postępowania, na wypadek trudności w jego wyegzekwowaniu od reprezentanta grupy. Na pozwanym ciąży obowiązek uprawdopodobnienia, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Paweł Pyzio,

Sędziowie:           SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk, SSO Jacek Tyszka

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) S.A. w W. o zapłatę

postanawia:

  1. rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. oddalić wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Powód Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…) – działając jako reprezentant grupy, w imieniu własnym i na rzecz wszystkich członków grupy – w pozwie przeciwko (…) Spółka Akcyjna w W. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej tytułem zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej, a mianowicie na rzecz:

– (…) kwoty 3.176,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 3.176,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 3.348,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 3.348,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 6.626,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 6.626,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.121,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.121,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.873,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.873,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.272,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.272,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.889,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.889,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 11.567,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 11.567,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 12.966,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 12.966,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 12.966,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 17.968,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 17.968,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 17.968,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 28.152,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 28.152,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 46.749,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 46.749,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 55.037,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 55.037,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Powód wniósł o rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu pozwu podniósł, że wniosek o rozpoznanie przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym spełnia przesłanki, o których mowa w powołanej ustawie albowiem dotyczy roszczeń pieniężnych członków grupy liczącej 28 osób, opartych na żądaniu zapłaty wynikającym ze stosunków zobowiązaniowych (umów ubezpieczenia) zawieranych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Strona powodowa wskazała, że roszczenia członków grupy są roszczeniami jednego rodzaju, bowiem są to roszczenia pieniężne o zapłatę kwoty pobranej przez pozwanego tytułem opłaty za wykup polisy bez podstawy prawnej. Każde z roszczeń należy do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Ponadto roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Uzasadniając tę przesłankę powód wskazał, iż wszystkie umowy ubezpieczenia były zawierane w ramach oferowania członkom grupy takiej samej usługi tj. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Każdy z członków grupy zawarł umowę z tym samym podmiotem – pozwanym. Ponadto każdy członek grupy wpłacał na poczet umowy regularne składki. Każda z umów zawarta została na czas nieokreślony. Każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia na podstawie wzorca umowy zawierającego takie same postanowienia o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy każdego z członków grupy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych, opłaty za wykup oraz o jej wysokości. Opłata za wykup stanowiła określony procent – od 98% – 5% albo od 100% – 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 latach (lub 3) obowiązywania umowy ubezpieczenia. Opłata ta była pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od dnia jej zawarcia, z przyczyn innych niż śmierć. Wysokość opłaty była uzależniona od tego, w którym roku polisowym umowa została rozwiązana. Mechanizm jak i skutki ww. postanowień były takie same w odniesieniu do każdego z członków grupy. Pozwany pobierał z rachunku polisy każdego z członków opłatę za wykup w wysokości wynoszącej do 100% albo odpowiednio 98% wartości środków pochodzących z umorzenia jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zgromadzonych na rachunku utworzonym ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych. Umowa ubezpieczenia każdego członka grupy została rozwiązana przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z przyczyn innych niż śmierć. Pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.

Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w oparciu o wysokość roszczenia każdego z członków. Wszyscy członkowie grupy zostali podzieleni na 13 podgrup. Każda podgrupa została utworzona z co najmniej 2 osób, posiadających tę samą lub zbliżoną wysokość roszczenia. W poszczególnych podgrupach roszczenia członków grupy zostały ujednolicone poprzez obniżenie ich wysokości do kwoty najniższego roszczenia przysługującego członkowi danej podgrupy.

Powód wskazał także, że z mocy art. 96 ust. 1 pkt 11 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych korzysta on ze zwolnienia od obowiązku uiszczania kosztów sądowych (pozew – k. 2-59).

W piśmie procesowym z dnia 30 lipca 2014 r. pozwany (…) Spółka Akcyjna w W. wniósł o odrzucenie pozwu z powodu braku zdolności sądowej i legitymacji procesowej reprezentanta grupy do wytoczenia powództwa na rzecz 26 (spośród 28 osób), które nie zamieszkują w obszarze właściwości miejscowej Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…); bezskuteczności umowy zawartej przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem; braku jednakowej podstawy faktycznej powództwa oraz niedopuszczalności badania w postępowaniu grupowym abuzywności jakichkolwiek klauzul. Pozwany wniósł także o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie przewidywanych kosztów niniejszego postępowania w wysokości odpowiadającej kosztom zastępstwa procesowego. Wniósł także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany uzasadniając brak zdolności sądowej reprezentanta grupy wskazał, iż rzecznik konsumentów jako pracownik samorządowy może działać wyłącznie na rzecz mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, w której pełni swoje funkcje. Rzecznik działa tylko w ramach struktury konkretnego powiatu lub miasta, które ma status miasta na prawach powiatu, a wykonywanie zadań powiatu czy miasta odbywa się wyłącznie na rzecz mieszkańców tej jednostki samorządu terytorialnego. Wynika to również ze statusu prawnego rzecznika jako pracownika samorządowego, który nawiązuje stosunek pracy poprzez zawarcie umowy o pracę ze starostą w powiecie lub z prezydentem miasta na prawach powiatu. W niniejszej sprawie M. W. jako rzecznik konsumentów w powiecie (…) nie posiada zatem zdolności sądowej w odniesieniu do tych członków grupy, którzy nie zamieszkują na terytorium powiatu (…).

Pozwany podniósł ponadto, iż umowa pomiędzy reprezentantem grupy a pełnomocnikami dotknięta jest wadą powodującą jej bezskuteczność. Wskazał, iż powód nie ma uprawnienia do zawarcia takiej umowy bez odpowiedniej kontrasygnaty skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej. Umowa taka powoduje bowiem powstanie zobowiązań majątkowych powiatu (…).

Kwestionując zaś istnienie takiej samej podstawy faktycznej powództwa pozwany wskazał na takie okoliczności jak: istnienie odrębnych stosunków prawnych leżących u podstaw roszczeń każdego z członków grupy, odmienną treść i warunki umów ubezpieczenia zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym; stosowanie różnych wzorców umownych do umów ubezpieczenia; udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne oraz odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące przy zawieraniu umów ubezpieczenia (pismo k. 745-771).

W piśmie procesowym z dnia 5 września 2014 r. powód rozszerzył powództwo wnosząc – na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego – o ustalenie odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy, polegającej na obowiązku zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej, tytułem opłat za całkowity wykup wartości polisy albo za wykup polisy, w związku z rozwiązaniem przez nich zawartych z pozwanym umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od dnia ich zawarcia. Powód wniósł o rozpoznanie sprawy także w tym zakresie w postępowaniu grupowym (pismo k. 1138-1148).

Sąd zważył, co następuje:

Postępowania grupowe normuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7 z 2010 r., poz. 44). I tak zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ustęp 2 przywołanego przepisu doprecyzowuje, iż ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.

Zwrócić należy uwagę, iż w pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew.

W kontekście powołanych przepisów konieczne było zatem rozważenie możliwości rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w danej sprawie, Sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkiej przesłanki wynikające z art. 1 ustawy. Należało zatem rozważyć, czy dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 ustawy. Na tej podstawie należało zatem ustalić, czy dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych w pozwie należało uznać za dopuszczalne.

Sąd uznał za zasadne argumenty powoda podniesione w tym zakresie. Bez wątpienia roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju. W każdym przypadku są to bowiem roszczenia o zapłatę określonej kwoty pieniężnej. Bezspornie spełnione jest także kryterium odpowiedniej liczebności grupy. Ponadto dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Każdy z członków grupy jest osobą fizyczną. Zawierając zaś z pozwanym umowy ubezpieczenia każdy członek grupy działał jako konsument, bez bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową. Zdaniem Sądu z okoliczności przytoczonych w pozwie oraz z zebranego w sprawie materiału wynika także, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Wskazać należy, iż o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego. W niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z tym samym podmiotem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwanego. Umowy każdego z członków zawarte zostały na czas nieokreślony. Członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanego środki pieniężne w postaci regularnych składek. Każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych, opłaty za wykup. Wysokość tej opłaty stanowiła określony procent – od 98% – 5% albo od 100% – 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach obowiązywania umowy ubezpieczenia. Była ona pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z innego powodu niż śmierć. W przypadku każdego członka grupy doszło do rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od zawarcia umowy, z innego powodu niż śmierć, a pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.

Tak zakreślona podstawa faktyczna powództwa wskazuje na to, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie Sąd uznał zarzuty pozwanego kwestionujące istnienie takiej samej podstawy faktycznej za niezasadne. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 ustawy mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwanego takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia. Samo oznaczenie wzorca – na co powoływał się pozwany – nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania opłaty za wykup polisy. Również okoliczność, iż dany członek grupy mógł w sposób odmienny rozumieć znaczenie spornej klauzuli nie ma żadnego znaczenia dla tożsamości podstawy faktycznej powództwa.

W ocenie Sądu niniejsza sprawa w zakresie zgłoszonego pismem z dnia 5 września 2014 r. żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego także nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Dochodzone roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy, polegającej na obowiązku zwrotu kwot pobranych bez podstawy prawnej tytułem opłat za wykup, w związku z rozwiązaniem przez nich zawartych z pozwanym umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od dnia ich zawarcia są roszczeniami jednego rodzaju. Każde z roszczeń należy również do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Każdy z członków grupy zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia działając jako konsument, bez bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową. Ponadto podstawa faktyczna jest taka sama dla obu roszczeń.

Reasumując wskazać należy, iż powód wykazał w wystarczającym stopniu istnienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, a pozwany w dalszym jego toku będzie miał możliwość podjęcia obrony merytorycznej przed żądaniem pozwu.

W dalszej kolejności Sąd odniósł się do podniesionych przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 30 lipca 2014 r. zarzutów mających prowadzić do odrzucenia pozwu.

Pozwany wniósł o odrzucenie pozwu z powodu braku zdolności sądowej i legitymacji procesowej reprezentanta grupy do wytoczenia powództwa na rzecz 26 (spośród 28 osób), które nie zamieszkują w obszarze właściwości miejscowej Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…). W ocenie Sądu zarzut ten uznać należało za chybiony. Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym została mu przyznana wprost w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. w sprawach o ochronę konsumentów. Treść powołanych przepisów koresponduje w tym zakresie z treścią art. 42 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 633 k.p.c. zgodnie z którymi w sprawach o ochronę konsumentów oraz ochronę interesów konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli. To właśnie przepisy o charakterze prawnoprocesowym stanowią o zdolności sądowej rzecznika konsumentów i jego pozycji procesowej. Powołane zaś przez pozwanego akty prawne, w tym w szczególności ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, nie uzależniają zdolności sądowej rzecznika konsumentów w postępowaniu cywilnym np. od tego, czy występuje on wyłącznie na rzecz konsumentów z obszaru jego działania, co zresztą sam wprost przyznaje pozwany. Akceptując pogląd pozwanego należałoby uznać, że rzecznik konsumentów jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym posiada zdolność sądową, gdy wytacza powództwo na rzecz konsumentów zamieszkałych na obszarze jego działania i traci ją w przypadku, gdy po dokonaniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania do grupy przystąpią konsumenci z innych powiatów lub miast. Wówczas sąd byłby zmuszony do częściowego odrzucenia pozwu, pomimo że uprzednio zapadło prawomocne orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Takie rozwiązanie kłóci się z racjonalną wykładnią przepisu art. 4 ust. 2 ustawy. Ponadto uprawnienie rzecznika konsumentów, jako reprezentanta grupy do występowania w sprawie, wynika także z umowy zawartej z członkami grupy, w której wyrażają oni zgodę na to, aby był on reprezentantem grupy w danym postępowaniu. Ponieważ ustawa nie zawiera w tym względzie ograniczeń, można przyjąć, że zgodnie z zasadą swobody umów członkowie grupy mogą powierzyć funkcję reprezentanta grupy rzecznikowi konsumentów z dowolnego miasta lub powiatu na terenie kraju. A zatem dla dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym nie ma znaczenia kwestia zakresu terytorialnego jego działania.

W dalszej kolejności pozwany zarzucił, iż pozew powinien zostać odrzucony z powodu bezskuteczności umowy zawartej pomiędzy reprezentantem grupy a pełnomocnikami procesowymi. Wskazał, iż powód nie miał uprawnienia do zawarcia takiej umowy bez odpowiedniej kontrasygnaty skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej, z uwagi na to, że umowa taka powoduje powstanie zobowiązań majątkowych powiatu (…). Z art. 48 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym w istocie wynika, iż powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów nie ma prawa zaciągać zobowiązań w imieniu samorządu powiatowego. Niemniej jednak umowa zawarta przez rzecznika z pełnomocnikiem nie kreuje żadnych zobowiązań finansowych po stronie rzecznika, czy zatrudniającej go jednostki samorządu terytorialnego. Sama ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym przewiduje możliwość zawarcia takiej umowy pomiędzy pełnomocnikiem i reprezentantem. Ryzyko poniesienia kosztów procesu w razie przegrania sprawy wiąże się natomiast z samym wytoczeniem powództwa, a nie zawarciem umowy z pełnomocnikiem. Zawarcie umowy nie wymagało zatem odrębnej zgody ze strony skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej.

Wobec wypowiedzenia przez radcę prawnego (…) udzielonego mu przez powoda pełnomocnictwa, bezprzedmiotowa stała się ocena zarzutu pozwanego, jakoby pozew był dotknięty brakiem formalnym w postaci braku umowy powoda z tym pełnomocnikiem.

Jako bezpodstawny Sąd ocenił także zarzut pozwanego dotyczący braku wykazania umocowania radcy prawnego (…) do samodzielnego reprezentowania wspólników W., (…) s. c. Umocowanie to wynika bowiem z powołanej w umowie z pełnomocnikiem uchwały z dnia 31 października 2012 r., podjętej przez wszystkich wspólników spółki. W konsekwencji uznać należało, iż umowa reprezentanta z pełnomocnikiem została skutecznie zawarta.

Z przytoczonych względów pozew nie podlegał odrzuceniu i orzeczono o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W punkcie II postanowienia Sąd oddalił wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Z przytoczonego przepisu wynika, iż instytucja zabezpieczenia kosztów w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. Kaucja służyć ma zaś zabezpieczeniu ewentualnego roszczenia pozwanego o zwrot kosztów postępowania, na wypadek trudności w jego wyegzekwowaniu od reprezentanta grupy. W ocenie Sądu pozwany, wbrew ciążącemu na nim obowiązku, nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję (vide np. orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29 listopada 2012 r., I ACz 1485/12).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 16 września 2014 r.

Written by

  1.  Wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Celem postępowania grupowego jest kumulacja roszczeń wielu osób, które poniosły podobną szkodę w wyniku jednego zdarzenia, w jednym postępowaniu. Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSO Sławomir Urbaniak

Sędziowie:               SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk, SSO Dominika Romanowska

po rozpoznaniu w dniu 2 września 2014 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa D. W. przeciwko (…) Sp. Z o.o. w K. o zapłatę w postępowaniu grupowym

postanawia:

odrzucić pozew.

 

UZASADNIENIE

Powódka D. W. będąca reprezentantem grupy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, wniosła o zasądzenie od pozwanego (…) sp. z o.o.:

– w ramach podgrupy A, na rzecz:

a. S. R. oraz T. R. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, b. P. R. kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, c. S. O. oraz A. O. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, d. A. W. oraz B. W. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, e. M. Ż., T. Ż. oraz T. Ż. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty; – w ramach podgrupy B, na rzecz: a. P. B. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, b. W. C. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, c. J. C. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, d. E. D. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, e. M. K. (1) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, f M. K. (2) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, g. G. K. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, h. P. K. oraz J. K. solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, i E. W. oraz W. W. (1) solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, j. J. P. (1) oraz J. P. (2) solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, k. M. S. oraz J. S. solidarnie kwoty 21.600zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, l. D. S. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, m. Z. T. (1) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, n. M. W. (1) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, o. P. W. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, p. D. W. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, r. M. W. (2) oraz W. W. (2) solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, s. M. W. (3) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, tj. łącznie kwoty 492.800 zł.

W uzasadnieniu pozwu powódka reprezentująca grupę wskazała, że powodowie zawarli z pozwanym przedwstępne umowy sprzedaży, na podstawie których pozwany „(…)” sp. z o.o. zobowiązał się m. in. do wybudowania budynków (…) przy ulicy (…) we W., ustanowienia odrębnej własności lokali oraz przeniesienia prawa własności tych lokali na kupujących, w zamian za co kupujący zobowiązali się do zapłaty ceny. Kupujący uiścili ceny poszczególnych lokali. Termin wybudowania budynku (…) określono na dzień 15.07.2007 r., a budynku (…) oraz (…) na dzień 31.01.2008 r. W przypadku zwłoki w zakończeniu budowy w stosunku do przewidywanego terminu, pozwany zobowiązał się do zapłaty kupującym kary umownej w wysokości 400 zł lub 600 zł za pełny miesiąc zwłoki. Po stronie pozwanego doszło do zwłoki w wybudowaniu ww. budynków. Zgodnie z datą złożenia odpowiadających wymogom formalnym wniosków o pozwolenie na użytkowanie poszczególnych budynków, przyjąć należy, że budowa budynku (…) zakończyła się w dniu 27.08.2012r., budynku (…) zakończyła się w dniu 29.06.2012 r., a budynku (…) zakończyła się w dniu 02.08.2012r. Pozwany w datach wynikających z umów przedwstępnych nie spełnił wymogów albowiem wykonane przez niego roboty nie były zgodne z pierwotnym projektem budowlanym, a więc nie były w sensie prawnym zakończone. W ocenie powodów to pozwany ponosi odpowiedzialność za zwłokę w zakończeniu budowy w stosunku do przewidywanego terminu co wynika z treści orzeczeń organów administracji wydanych w trakcie trwania budowy zespołu budynków mieszkalnych przy ul. (…) we W.. Powodowie wskazują tu na postanowienie z dnia 30.04.2008r., w którym (…) Inspektor Nadzoru dla miasta W., wstrzymał roboty budowlane, następstwem czego organ nadzoru budowlanego wydał decyzję z dnia 17.06.2008r. nakładającą na pozwanego obowiązek sporządzenia i przedłożenia projektu budowlanego zamiennego, obejmującego zespół budynków wielorodzinnych (…) wraz z elementami zagospodarowania terenu. Kolejną decyzją z dnia 20.04.2009 r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego dla W. nakazał pozwanemu zaniechanie dalszych robót budowlanych związanych z budową budynku (…) i budynku (…) oraz rozbiórkę budynku (…) i budynku (…). Decyzja ta została uchylona przez organ nadrzędny i przy ponownym rozpoznaniu sprawy zobowiązano pozwanego do przedłożenia projektu budowlanego zastępczego. Po spełnieniu tych wymagań (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego dla W.udzielił pozwanemu pozwolenia na wznowienie robót budowlanych budynków (…). Jednakże w odniesieniu do budynku (…) stwierdzono, że budynek jest realizowany w sposób sprzeczny z przepisami, a w stosunku do budynku (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego nałożył obowiązek dostarczenia dodatkowych dokumentów. W toku oględzin ustalono również, że zagospodarowanie terenu wokół budynku (…) oraz roboty przeprowadzone w poziomie piwnic zrealizowano odmiennie niż w zatwierdzonym projekcie budowlanym zamiennym. W postanowieniu z dnia 26.07.2011 r., jak i postanowieniu z dnia 18.08.2011 r. wskazano, że roboty budowlane prowadzone przez pozwanego w sposób istotny odbiegają od przepisów oraz zatwierdzonego projektu zamiennego. W dniu 17.01.2012r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego dla miasta W. wydał decyzję nakładającą na pozwanego obowiązek sporządzenia projektu budowlanego zamiennego. Ostatecznie decyzją nr (…) z dnia 25.04.2012r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego W. zatwierdził projekt budowlany zamienny zespołu budynków wielorodzinnych (…) oraz nałożył na pozwanego obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Z przedstawionego stanu faktycznego, zdaniem powódki, wynika, że budowa zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych przy ul. (…) we W. realizowana była w sposób istotnie odbiegający od warunków określonych w pozwoleniu na budowę oraz odbiegający od wymogów budowlanych. W rezultacie pozwany wdał się w szereg postępowań administracyjnych, zobowiązany był do przedłożenia kilku projektów budowlanych oraz był zobowiązany do uwzględnienia sposobu realizacji budowy przez organ nadzoru budowlanego. W tym stanie rzeczy uznać należy, że ponosi pełną odpowiedzialność za zwłokę w zakończeniu budowy, skutkującą obowiązkiem zapłaty kar umownych na rzecz członków grupy, którzy przystąpili do pozwu.

W odpowiedzi na pozew pozwany „(…)” sp. z o.o. wniósł o odrzucenie pozwu grupowego. W pierwszej kolejności wskazał, że pozew nie zawiera wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, który wobec treści art. 6 ust. 1 pkt 1 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym jest konieczny, aby sprawa została w takim postępowaniu rozpoznana. Przede wszystkim jednak pozwany wniósł o odrzucenie pozwu, gdyż dochodzone pozwem roszczenia nie nadają się do rozpoznania w trybie dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Podał, że wbrew twierdzeniom pozwu – zgłoszone roszczenia nie są oparte ani na tej samej, ani na takiej S. podstawie faktycznej. Pozwany wskazał, że powódka- reprezentantka grupy – opierała się na wybiórczym materiale dowodowym z przebiegu postępowania administracyjnego i nie dostrzegła, że podstawa faktyczna roszczeń jest różna – budowa budynków została zakończona w innych terminach, a w odniesieniu do poszczególnych budynków toczyło się kilka różnych postępowań administracyjnych, które miały różny przebieg. Tym samym nie można uznać, że roszczenia poszczególnych klientów są oparte na tej samej lub na takiej samej podstawie faktycznej. Wskazani przez powoda członkowie grupy to klienci pozwanej, którzy kupili lokale mieszkalne:

– w budynku (…) (klienci wymienieni w podgrupie A),

– w budynku (…) [klienci wymienieni w podgrupie B, z wyłączeniem Z. T. (1)],

– w budynku (…) ( klient wymieniony w podgrupie B).

Budynki (…) i (…) zostały wykonane zgodnie z projektami pierwotnymi. Tak samo zostało wykonane oświetlenie terenu całej inwestycji. Inaczej było w stosunku do budynków (…) i (…). Budynek (…)został wykonany zgodnie z projektem pierwotnym, jednak już po jego wybudowaniu zostało ujawnione przez wykonawcę inwestycji, iż na skutek omyłki geodety działającego na jego zlecenie nastąpiło nieznaczne przesunięcie budynku (…) w stosunku do zatwierdzonego projektu zagospodarowania terenu. Następstwem w/w omyłki geodety była konieczność przeprowadzenia postępowania naprawczego, celem zatwierdzenia zaistniałej zmiany zagospodarowania terenu. Postępowanie naprawcze, toczyło się również wobec budynku (…), jednak zarzuty (…) okazały się bezpodstawne. Z kolei budynek (…) został wykonany z nieistotnymi odstępstwami od projektu pierwotnego a pomimo tego (…) wydał pozwolenie na użytkowanie dla tego budynku. Ostatecznie Prezydent Miasta W. wydał w 2009 r. dla lokali mieszkalnych zlokalizowanych w budynku (…) i (…) tj. m. in. dla powoda Z. T. (1) zaświadczenia o samodzielności lokali, co umożliwiło wykonanie przez pozwaną zobowiązań z umów przedwstępnych poprzez zawarcie umów przyrzeczonych. Przy wydaniu takich zaświadczeń organ ten nie żądał od pozwanej wykazania, że budynki te posiadają pozwolenia na użytkowanie. Natomiast w stosunku do lokali zlokalizowanych w budynkach (…) i (…) wniosek pozwanego został pozostawiony bez rozpoznania. Pozwana przedstawiła wszystkie żądane przez Prezydenta W. dokumenty za wyjątkiem pozwolenia na użytkowanie, którego przedstawić nie mogła, gdyż (…) prowadził nadal postępowanie administracyjne. (…) stanął na stanowisku, że pozwolenia na użytkowanie nie mogą zostać wydane wcześniej niż po zakończeniu postępowania naprawczego. Brak możliwości przedstawienia przez pozwaną powyższej decyzji spowodował pozostawienie jej wniosku o wydanie zaświadczeń bez rozpoznania. Uniemożliwiło to pozwanej rozpoczęcie zawierania umów przyrzeczonych dotyczących budynku (…) i (…). Z przedstawienia faktów zdaniem pozwanego wynika, że stan faktyczny, na którym powodowie opierają swoje roszczenia rożni się w odniesieniu do każdego z budynków i dlatego pozew nie może być rozpoznany w postępowaniu grupowym.

Sąd zważył co następuje:

Pozew podlegał odrzuceniu.

Powódka dochodziła w postępowaniu grupowym zasądzenia na rzecz poszczególnych osób, które zostały wskazane w pozwie i podzielone na podgrupy, zapłaty wskazanych w petitum pozwu kwot podając, że źródłem roszczeń przeciwko pozwanemu (…) sp. z o.o. jest zwłoka w wydaniu lokali w stosunku do terminów zastrzeżonych w umowach przedwstępnych zawartych przez powodów z pozwanym. W związku z powstałym opóźnieniem w ocenie powódki i osób które reprezentuje powstało roszczenie o zapłatę należności z tytułu kar umownych w związku z zastrzeżeniem zapłaty takich kar w przedmiotowych umowach zawartych z pozwanym.

Zgodnie z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2010r. Dz.U. 2010.7.44) postępowanie grupowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, w którym roszczenia jednego rodzaju są dochodzone przez co najmniej dziesięć osób. Roszczenia wszystkich tych osób muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (ust. 1). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenie konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Art. 2 tej ustawy stanowi natomiast, że postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy gdy wysokość roszczenia każdego członka została ujednolicona – przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy – w podgrupach liczących co najmniej 2 osoby. Z przepisów tych wynika zatem, że tylko wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Celem postępowania grupowego jest kumulacja roszczeń wielu osób, które poniosły podobną szkodę w wyniku jednego zdarzenia, w jednym postępowaniu. Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Nie ulega wątpliwości, że zasadnicze przesłanki wymienione w art 1 ust 1. ustawy zostały spełnione. Wytoczone powództwo obejmowało roszczenia jednego rodzaju i dochodzone było przez grupę licząca więcej niż 10 osób. Spełnione zostały też niewątpliwie przesłanki wymienione w art. 2 tj. wysokość roszczenia każdego członka została ujednolicona w odpowiednich podgrupach. Kolejną okolicznością istotną była kwestia czy roszczenia te oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Strona powodowa wskazywała, że takimi wspólnymi okolicznościami, które jej zdaniem należny „wyciągnąć przed nawias” są: zastrzeżenie w jednakowym brzmieniu kary umownej w przedwstępnych umowach sprzedaży, fakt nabycia lokali mieszkalnych w drodze umów w formie aktu notarialnego oraz zwłoka w zakończeniu budowy wynikająca z faktu, że pozwana nie wykonała robót budowlanych zgodnie z projektem wobec czego prowadzone roboty budowlane nie zostały zakończone w terminie przewidzianym w umowie. W ocenie Sądu istotnie te okoliczności były analogiczne i ta kwestia w zasadzie nie była sporna między stronami. Sporne było natomiast to czy roszczenia te oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Należy bowiem wskazać, że różna była podstawa poszczególnych roszczeń i zdarzeń związanych z opóźnieniem zakończenia prowadzenia robót prowadzących do uzyskania pozwolenia na użytkowanie, które powodowały, że zdaniem Sądu, nie można mówić o tej samej lub nawet takiej samej podstawie faktycznej. Mieliśmy bowiem do czynienia z trzema odrębnymi budynkami (…) w których powodowie zakupili swoje lokale mieszkalne. Opóźnienia w realizacji procesu budowlanego w każdym z tych budynków były spowodowane odmiennymi okolicznościami, co wynika z uzasadnienia pozwu, przedstawionych wraz z pozwem dokumentów, jak i okoliczności wskazanych i udokumentowanych w odpowiedzi na pozew. Zdaniem Sądu mieliśmy do czynienia z zarzucanymi błędami projektowymi i wykonawczymi, które były zróżnicowane w przypadku tych trzech budowli, jak i też opóźnienie w realizacji procesu budowlanego w stosunku do niektórych lokali spowodowane było jedynie kwestiami formalno-prawnymi. Niewątpliwie w toku postępowania administracyjnego, które miało istotne znaczenia dla przebiegu procesu inwestycyjnego i terminu, w którym prace zostały zakończone, zapadały decyzje, które były wydawane tak w stosunku do wszystkich budynków, jak i co do niektórych z nich. Przykładowo, w postanowieniu z dnia 30.04.2008r. i 17.06.2008 r., wstrzymano wszystkie roboty budowlane i nałożono na pozwanego obowiązek przedstawienia projektu zamiennego obejmującego zespół budynków (…). Kolejną decyzją z 20.04.2009 r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego nakazał zaniechania robót w budynkach (…) i (…) oraz rozbiórkę budynków (…) i (…), a na skutek zmiany tej decyzji udzielił pozwolenia na wznowienie robót w budynkach (…). Budynki (…) i (…) zostały ostatecznie wykonane zgodnie z projektem pierwotnym. Budynek (…) wykonywany z niewielkimi odstępstwami od projektu pierwotnego, natomiast w stosunku do budynku (…) w procesie administracyjnym stwierdzono, że roboty prowadzone były w sposób sprzeczny z przepisami. Ujawniono bowiem błędy wykonawcze w związku z czym wszczęte zostało postępowanie naprawcze. Postępowanie naprawcze prowadzone było też w stosunku do realizacji robót budowlanych w budynku (…). Prowadzone w stosunku do poszczególnych budynków postępowania administracyjne miały odmienny przebieg i podstawy zarówno faktyczne jak i prawne. Ostatecznie w 2009 r. wydane zostały – w zastrzeżonym w umowie terminie- zaświadczenia o samodzielności w stosunku do lokali w budynku (…) i (…) (tj. obejmującym roszczenie powoda Z. T.), niemniej jednak bez uprzedniego uzyskania pozwolenia na użytkowanie tych lokali. Natomiast w stosunku do lokali w budynku (…) i (…), w związku z prowadzonym i nie zakończonym postępowaniem naprawczym, decyzje o pozwoleniu na użytkowanie, następnie o samodzielności lokali wydane zostały z opóźnieniem. Ostatecznie mieliśmy więc do czynienia z innymi terminami zakończenia tych robót, przynajmniej od strony formalnej. Zakończenie budowy budynku (…) wyznaczono na dzień 15.08.2007 r. a wniosek o pozwolenie na użytkowanie pozwany złożył w dniu 27.08.2012 r., a więc 60 miesięcy po terminie określonym w umowie. Zakończenie budowy budynku(…)wyznaczono na dzień 31.01.2008 r. a wniosek o pozwolenie na użytkowanie złożono w dniu 29.06.2012 r., a więc 52 miesiące po terminie określonym w umowie. Zakończenie budowy budynku (…) wyznaczono na dzień 31.01.2008 r. Wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie złożono w dniu 02.08.2012r., a więc 54 miesiące po terminie określonym w umowie

Zdaniem Sądu te wszystkie okoliczności powodują, że mieliśmy do czynienia z tak dalece idącym zróżnicowaniem podstaw faktycznych tych roszczeń, iż rozpoznanie tej sprawy w postępowaniu grupowym nie jest możliwe.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach Wydział I Cywilny z dnia 4 lipca 2014 r.

Written by

  1. Nie jest rzeczą Sądu na obecnym etapie sprawy przesądzanie jakichkolwiek merytorycznych przesłanek roszczeń, niemniej cel powołanej ustawy jest taki, by ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej.Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia.
  2. Tożsamość podstawy prawnej winna być tego rodzaju, by Sąd w sposób jednakowy był w stanie ocenić co do zasady roszczenia wszystkich członków grupy.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Zbigniew Cendrowski

Sędziowie:          SSA Lucyna Świderska-Pilis (spr.), SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2014 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa M. C. przeciwko (…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 grudnia 2013 r. sygn. akt II C 462/13

postanawia:

  1. uchylić zaskarżone postanowienie i pozew odrzucić oraz zasądzić od powoda na rzecz pozwanej 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów procesu;
  2. zasądzić od powoda na rzecz pozwanej 2 070 (dwa tysiące siedemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Powód wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Na poparcie swego żądania powód podał, że reprezentuje grupę 15 mieszkańców osiedla położonego przy ulicach (…) w K. którzy na podstawie umów zawartych w latach 1991 -2011 z Przedsiębiorstwem (…) w K., którego następcą prawnym jest pozwana spółka, korzystali z dostaw energii cieplnej. Oświadczeniami z dnia 30 lipca 2012 pozwany wypowiedział powyższe umowy ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2013 r. nie wskazując jednak przyczyny rozwiązania umów. Wskazał również powód, że mimo, iż nie upłynęły jeszcze terminy wypowiedzeń umów pozwany podejmuje już działania zmierzające do odłączenia użytkowników nieruchomości od źródeł ciepła.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła między innymi o nie uwzględnienie wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2009r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z uwagi na brak tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy w liczbie co najmniej 10 osób. Stwierdził pozwany, że grupa wnosząca pozew nie liczy 10 osób, których roszczenie oparte byłoby na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Spośród 15 członków grupy siedmioro zdecydowało się na dobrowolne trwałe odcięcie od sieci przedsiębiorstwa pozwanej, bowiem podpisali oni protokoły odcięć, co w rozumieniu pozwanej oznacza, że roszczenie sformułowane w pozwie jest sprzeczne z wolą osób podpisujących powyższe protokoły.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach postanowił rozpoznać w postępowaniu grupowym sprawę z powództwa M. C. przeciwko (…) S.A.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji stwierdził, że w pozwie zawarto żądanie orzeczenia, że dokonanie przez stronę pozwaną wypowiedzenia umów o dostawę ciepła zawartych z członkami grupy są bezskuteczne. W piśmie z dnia 28 listopada 2013 r. strona powodowa podała, że aktualna lista członków grupy obejmuje następujące osoby: M. i M. C., J. D., Z. K., J. K., E. L., B. L., L. L., T. S., H. P., T. i D. P., T. i H. O., a poza T. i H. O. pozostali członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do grupy. W konsekwencji uznał Sąd Okręgowy, że powód przedstawił członków grupy w liczbie wymaganej do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Sąd Okręgowy uznał, że członkowie grupy dochodzą roszczeń jednego rodzaju opartych na tej samej podstawie faktycznej, bowiem wywodzą je z wypowiedzenia im umów o dostawę ciepła ze skutecznością na dzień 31 sierpnia 2013 r.

Powyższe postanowienie zaskarżyła pozwana Spółka, podnosząc w zażaleniu zarzuty naruszenia przepisu art. 1 ust. 1 w związku z przepisem art. 10 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 grudnia 2010 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym polegające na dopuszczeniu do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w sytuacji gdy brak jest tożsamości podstawy faktycznej roszczeń 10 członków grupy. W ocenie skarżącej brak tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej przejawiał się w zróżnicowanym ukształtowaniu stosunku prawnego wiążącego członków grupy w zakresie możliwości wypowiedzenia umów sprzedaży ciepła, w szczególności zaś w różnych okresach wypowiedzenia tych umów. Nadto zróżnicowanie stanu faktycznego, na którym poszczególni członkowie grupy opierali swe roszczenia zdaniem pozwanej polegało na tym, iż poszczególni członkowie grupy dobrowolnie zgodzili się na odcięcie dostaw ciepła czemu dali wyraz podpisując protokoły odcięcia. Zarzuciła również skarżąca naruszenie przepisu art. 2 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 zdanie drugie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym bez wskazania na ujednolicenie wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy oraz wyjaśnienia zasad ujednolicenia. Wskazała także na obrazę art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku art. 10 ust. 1 zdanie drugie powołanej powyżej ustawy poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mimo, że powód nie wskazał podstaw ujednolicenia wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy wymienionych w pozwie oraz w kolejnych pismach procesowych, w których wskazywano na odmienny skład grupy. Strona skarżąca podniosła także, że niezgodnie z przepisem art. 6 ust. 2 w związku z art. 11 ust. 2 pkt 3 i art. 11 ust. 5 a contrario w związku z art. 10 ust. 1 zdanie drugie powołanej powyżej ustawy poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym pomimo braku dołączenia do pozwu oświadczeń poszczególnych osób o przystąpieniu do grupy, wobec fluktuacji składu osobowego grupy, a nadto poprzez fakt, iż skład osobowy grupy zmieniał się po wniesieniu powództwa, co zdaniem pozwanej jest niedopuszczalne, ponieważ oświadczenia o przystąpieniu do grupy można złożyć jedynie w pozwie i w okresie wyznaczonym przez Sąd w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego. Wyraziła również pogląd, iż ustawodawca przewidział możliwość przystąpienia do grupy jedynie po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym w terminie wskazanym w tym postanowieniu, a nie przed jego wydaniem i uprawomocnieniem się.

Pozwana zarzuciła także naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia postanowienia bez podstawy prawnej orzeczenia, wskazania przyczyn dla których Sąd odmówił słuszności dowodom strony pozwanej, co skutkowało brakiem możliwości dokonania kontroli instancyjnej zaskarżonego postanowienia.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i odrzucenia pozwu oraz zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne. W rozpoznawanej sprawie powód jako faktyczną podstawę rozpoznania jego roszczenia w postępowaniu grupowym wskazywał wadliwie wypowiedzenia umów sprzedaży energii cieplnej, zawartych pomiędzy członkami grupy a przedsiębiorcą, którego następcą prawnym jest pozwana spółka. Domagając się odrzucenia pozwu w niniejszej sprawie strona pozwana negowała tę okoliczność wskazując, między innymi że niektórzy członkowie grupy w składzie wskazanym w piśmie z dnia 28 listopada 2013 r. (k. 354) bądź podpisali protokół odcięcia od sieci pozwanej (tak jak to uczynił J. K.) bądź też zażądali od niej usunięcia ze swych nieruchomości należących do niej instalacji (T. i D. P.). Powyższe stanowisko zasługuje na aprobatę. Zważyć bowiem należy, że okoliczność ta w istotny sposób odróżnia podstawę faktyczną roszczeń wymienionych powyżej osób od wskazanej w odniesieniu do pozostałych członków grupy. Podkreślenia wymaga bowiem, że J. K., który w dniu 14 czerwca 2013 r. złożył oświadczenie o przystąpieniu do grupy, która w niniejszej sprawie domagała się rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym (k. 359), zaś 3 czerwca 2013 r. podpisał protokół trwałego odcięcia, w którym wyraził zgodę „na wcześniejsze niż wypowiedzenie umowy” trwałe odcięcie wraz z demontażem układu pomiarowego (k. 320). Powód nie negował, że niektórzy członkowie grupy podpisali tego rodzaju protokoły, przedkładając jednocześnie oświadczenia tych osób, z których wynika, iż uchylają się one od skutków swych oświadczeń woli zawartych w „protokołach odcięć”. Abstrahując od skuteczności takiego uchylenia się, w kontekście badania czy roszczenia poszczególnych członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, wskazać należy że J. K. oświadczenia takiego nie złożył. Podpisując protokół odcięć o przytoczonej powyżej treści, J. K. zaaprobował sposób w jaki strona pozwana dokonała wypowiedzenia umów sprzedaży energii cieplnej, co skutkowało uznaniem, iż podstawa faktyczna jego roszczeń nie jest tożsama z okolicznościami dotyczącymi pozostałych członków grupy. Tak samo nie jest tożsama podstawa faktyczna roszczenia małżonków T. i D. P.. Osoby te, składając pismo o usunięcie instalacji, zaaprobowali w sposób faktyczny stanowisko pozwanej.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U.2010.7.44) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Niemniej zgodnie z treścią powołanego art. podstawa faktyczna roszczeń winna być co najmniej taka sama, co w sprawie nie ma miejsca.

Oczywiście nie jest rzeczą Sądu na obecnym etapie sprawy przesądzanie jakichkolwiek merytorycznych przesłanek roszczeń J. K. i małżonków P., niemniej cel powołanej ustawy jest taki, by ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej. Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia (art. 21 ustawy). Jak wskazano w doktrynie (Małgorzata Sieradzka: Komentarz do art. 21 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Oficyna 2010) W postępowaniach grupowych istnieje nawet celowość wydania wyroku przesadzającego o odpowiedzialności pozwanego co do zasady. Możliwość wydania wyroku co do zasady pojawia się zatem, gdy w ocenie sądu zasada roszczenia jest wątpliwa i jest objęta przedmiotem sporu stron oraz w sytuacji gdy sporna jest również wysokość roszczenia (W. Borysiak (red.), Postępowanie cywilne. Orzecznictwo, Warszawa 2008, s. 298; Kodeks postępowania cywilnego…, s. 486-487).

Powyższe dywagacje prowadzą do konkluzji, iż tożsamość podstawy prawnej winna być tego rodzaju, by Sąd w sposób jednakowy był w stanie ocenić co do zasady roszczenia wszystkich członków grupy.

Konsekwencją zmniejszenia liczebności grupy o (…) i małżonków P. było niespełnienie wynikającego z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, wymogu zgodnie z którym, roszczenie winno być dochodzone przez co najmniej 10 osób, co skutkować musiało odrzuceniem pozwu. Licząc bowiem nawet Małżonków C. jako dwie osoby grupy, mimo że stroną umowy sprzedaży ciepła jest tylko pan M. C. (K- 25) ostatecznie ukształtowana grupa liczy tylko 9 osób – M. i M. C., J. D., Z. K., E. L., B. L., L. L., T. S., H. P.,

Wbrew stanowisku zawartemu w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, oceny tej nie zmienia odwołanie się przez Sąd pierwszej instancji do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 października 2013 r., sygn. akt I ACz 963/13. Jak trafnie wskazała bowiem skarżąca wywód Sądu Apelacyjnego dotyczący skutków prawnych podpisania przez kilku członków grupy protokołów odcięcia, odnosił się do kwestii właściwości sądów powszechnych do rozstrzygnięcia sporu będącego przedmiotem niniejszej sprawy w zakresie w jakim Sąd Apelacyjny rozpoznawał zażalenie na postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku o odrzucenie pozwu z uwagi na brak drogi sądowej. Brak natomiast podstaw do zastosowania wyrażonego w tym orzeczeniu stanowiska do oceny tożsamości podstaw faktycznych roszczeń zgłaszanych przez poszczególnych członków grupy.

Wobec powyższego uznać należało, że pozwana zdołała wykazać, iż

Sąd Okręgowy z naruszeniem przepisu art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wydał postanowienie o rozpoznaniu niniejszej sprawy w tym postępowaniu.

Dlatego też zaskarżone postanowienie należało zmienić, o czym orzeczono na mocy przepisu art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c., a pozew odrzucić – art. Art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. i art. 108 §1 k.p.c. Koszty strony pozwanej przed Sądem pierwszej instancji ograniczyły się do honorarium pełnomocnika ustalonego na podstawie § 6 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

W postępowaniu zażaleniowym strona pozwana poniosła opłatę od zażalenia w wysokości 270 zł (k. 394) oraz koszty pełnomocnika ustalone na podstawie art. § 6 ust. 6 i § 12 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 5 czerwca 2014 r.

Written by

  1. O roszczeniach jednego rodzaju można mówić, gdy wynikają one z jednego rodzaju stosunków prawnych. Dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego pozwanego, zatem są roszczeniami jednego rodzaju.
  2. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
  3. W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda. Za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).
  4. Zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami pozwanego a powstaniem szkody indywidualnej osoby należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy.
  5. Celem postępowania w sprawie o ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego jest ustalenie jednorodnej zasady odpowiedzialności pozwanego istniejącej wobec wszystkich członków grupy i osób, które mogą się nimi stać. Jak wynika wprost z ustawy (art. 2 ust. 3) w sprawie o ustalenie, prowadzonej w postępowaniu grupowym, powód nie musi wykazywać istnienia interesu prawnego. Taka regulacja wynika właśnie z przyjęcia, że – w sprawach odpowiedzialności deliktowej – mechanizm powstania szkody jest dla wszystkich członków grupy jednakowy.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Tyszka (spr.)

Sędziowie:           SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk, SSO Maria Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa M. W. – Reprezentanta Grupy przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez: Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego w K., Prokuratora Okręgowego w G., Prokuratora Apelacyjnego w G., Prokuratora Generalnego, Prezesa Sądu Rejonowego (…) w G., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Prezesa Sądu Rejonowego w M., Prezesa Sądu Rejonowego w T., Prezesa Sądu Rejonowego w S., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Ministra Sprawiedliwości, Naczelnika III Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika (…) Urzędu Skarbowego, Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G., Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, o ustalenie

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. zasądzić od M. W. – Reprezentanta Grupy na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200,00 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 28 lutego 2014 r. M. W. – reprezentant grupy wniósł o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa – działającego przez następujące jednostki organizacyjne (stationes fisci): Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego w K., Prokuratora Okręgowego w G., Prokuratora Apelacyjnego w G., Prokuratora Generalnego, Prezesa Sądu Rejonowego (…) w G., Prezesa Sądu Rejonowego w (…), Prezesa Sądu Rejonowego w M., Prezesa Sądu Rejonowego w (…) Prezesa Sądu Rejonowego w (…), Prezesa Sądu Rejonowego w K., Ministra Sprawiedliwości, Naczelnika III Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika (…) Urzędu Skarbowego, Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G., Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej – za szkodę poniesioną przez powoda i członków grupy polegającą na utracie środków finansowych powierzonych (…) sp. z o.o. z siedzibą w G. na podstawie umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych zawartych przez poszczególnych członków grupy, a powstałą na skutek niezgodnych z prawem działań lub zaniechań wskazanych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej, dotyczących wymienionej spółki (…) i osób działających w jej imieniu.

Powód wskazał, że działa w imieniu własnym, ale na rzecz wymienionych w pozwie członków grupy. Wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, na podstawie ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na następujące okoliczności faktyczne. Członkowie grupy zawierali z (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi. Umowy były zawierane w okresie od sierpnia 2011 r. do lipca 2012 r. Zawierając umowy członkowie grupy pozostawali w przekonaniu, że powierzali swe środki bankowi lub innemu podmiotowi posiadającemu gwarancje bezpieczeństwa. Nie mieli dostępu do informacji wskazanych wyżej jednostek organizacyjnych pozwanego, mogących zawierać publiczne ostrzeżenia o parabankowym i nielegalnym charakterze działalności (…). Podejmowali decyzje o ulokowaniu środków w produktach finansowych oferowanych przez spółkę (…) pod wpływem – uzasadnionego sposobem funkcjonowania tej spółki oraz faktycznym akceptowaniem przez wymienione w pozwie jednostki organizacyjne Skarbu Państwa – przekonania o legalnym charakterze działalności (…) i posiadaniu przez tę spółkę wszelkich wymaganych prawem zezwoleń i koncesji. Członkowie grupy utracili w całości środki pieniężne powierzone (…) sp. z o.o., na skutek nie wywiązania się przez tę spółkę z zawartych z nimi umów.

Powód podniósł, że dopiero w lipcu 2012 r. zaczęły się pojawiać informacje o odwołaniu części lotów przez (…) sp. z o.o., która to spółka ogłosiła, że 27 lipca 2012 r. złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Wówczas do opinii publicznej dotarła informacja, że spółka (…) w połowie 2011 r. wykupiła udziały w (…) sp. z o.o.

Następnie z początkiem sierpnia 2012 r. (…) sp. z o.o. zawiesiła wypłaty należnych klientom środków z lokat.

W dniu 13 sierpnia 2012 r. spółka (…) wydała komunikat, z którego wynikało, że podjęto decyzję o jej likwidacji. Następnego dnia zamknięto dla klientów wszystkie oddziały i punkty akwizycyjne.

Według powoda, dopiero od sierpnia 2012 r. zaczęły się pojawiać w prasie informacje o faktycznym charakterze działalności spółki (…) i dopiero w tym czasie stały się one powszechnie znane opinii publicznej, w tym jej klientom. Wcześniej takie informacje pojawiały się tylko w prasie lokalnej i niszowych portalach internetowych, do których większość klientów nie miała dostępu. Pomimo, że w grudniu 2009 r. Komisja Nadzoru Finansowego umieściła (…) na liście ostrzeżeń publicznych, członkowie grupy nie wiedzieli o tym fakcie. Nie wiedzieli nawet, że taka lista istnieje, ponieważ informacje o tym nie zostały rozpowszechnione.

W dniu 20 września 2012 r. Sąd Rejonowy (…) w G. ogłosił upadłość (…).

W ocenie powoda odpowiedzialny za umożliwienie funkcjonowania i prowadzenia przez (…) sp. z o.o. działalności sprzecznej z prawem i doprowadzeniem do utraty powierzonych spółce (…) środków finansowych, jest Skarb Państwa, który wskutek bezprawnych działań i zaniechań oraz rażąco niewłaściwego wykonywania obowiązków przez instytucje publiczne, oraz wskutek zaniechań przy wykonywaniu obowiązków w zakresie kontroli prowadzenia przez wzmiankowaną spółkę działalności kantorowej bez wymaganego prawem zezwolenia NBP, umożliwił spółce (…) prowadzenie nielegalnej działalności przez okres kilku lat na skalę ogólnopolską (k. 2-18 – pozew).

Pismem z 17 kwietnia 2014 r. pozwany Skarb Państwa – reprezentowany przez jednostki organizacyjne wymienione w pozwie – wniósł o odrzucenie pozwu i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powód nie wykazał, aby roszczenia pozwu – w przypadku każdego z członków grupy – były oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Nie zostały zatem spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci identyczności podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia (k. 528- 533 – pismo).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44) – dalej zwanej ustawą – po wpłynięciu pozwu wniesionego przez reprezentanta grupy sąd w pierwszej kolejności bada czy dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w trybie wymienionej ustawy.

Jak stanowi art. 1 ust. 1 wspomnianej ustawy, normuje ona sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy, postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Jednak w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu.

Nie ulegało kwestii, że grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant M. W. spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków, a dokładnie z 16 członków.

Reprezentant grupy domagając się ustalenia odpowiedzialności pozwanego za szkodę wyrządzoną deliktem, w wyniku którego pokrzywdzeni zostali członkowie grupy i wskazując jako podstawę odpowiedzialności art. 417 k.c. i art. 4171 k.c., sformułował roszczenie mieszczące się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych. Również ta przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym została spełniona.

Ustawa wymaga nadto, aby roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym były: 1) roszczeniami jednego rodzaju 2) roszczeniami opartymi na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

O roszczeniach jednego rodzaju można mówić, gdy wynikają one z jednego rodzaju stosunków prawnych. Dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego pozwanego, zatem są roszczeniami jednego rodzaju. Z powyższego wynika, że pierwsza z konstytutywnych przesłanek warunkujących dopuszczalność postępowania grupowego została spełniona.

Odnośnie wymogu tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, to z pewnością w okolicznościach sprawy nie można było mówić o istnieniu tej samej podstawy faktycznej roszczenia pozwu, choćby z tego względu, że w uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na zawarcie przez każdego z jej członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy ze spółką (…) (k. 12).

Rozważenia wymagało zatem, czy w sprawie zostały sformułowane roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie.

O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.

W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda.

Odnośnie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).

Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy należało zgodzić się ze stroną powodową, że za przyjęciem istnienia jednakowej podstawy faktycznej roszczeń, których dotyczył pozew, przemawiało, że wszystkie te roszczenia wynikały z tego samego rodzaju umów zawartych przez członków grupy z (…), a mianowicie z umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych oraz że źródłem szkody – wedle twierdzeń pozwu – były dla wszystkich członków grupy niektóre ze zdarzeń wynikające z działań lub zaniechań pozwanego Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej skutkujące umożliwieniem prowadzenia działalności przez spółkę (…).

W powyższym zakresie fakty, na które w uzasadnieniu pozwu powołał się reprezentant grupy, były jednakowe dla wszystkich jej członków.

Wątpliwości Sądu – odnośnie spełniania wymogu jednakowości podstawy faktycznej – wzbudziły natomiast inne elementy stanu faktycznego stanowiące podstawę powództwa, konieczną dla powstania odpowiedzialności deliktowej. Zastanowienia wymagało mianowicie, czy ciąg działań i zaniechań pozwanego, które – jak chciała strona powodowa – wywołały szkodę, stanowił dla wszystkich członków grupy podstawę oceny, że spółka (…) jest podmiotem wiarygodnym, działającym legalnie, posiada wymagane zezwolenia, koncesje i ma gwarancje analogiczne jak dla depozytów bankowych.

Powód wskazał, że każdy z członków grupy zawarł umowę z (…) w uzasadnionym przekonaniu, że (…) jest po prostu bankiem lub nową firmą maklerską. Członkowie grupy działali pod wrażeniem, że spółka funkcjonuje legalnie, korzysta z najlepszych doradców inwestycyjnych, jest wiarygodna finansowo (k. 13).

Jak wskazał reprezentant grupy, umowy były zawierane w sytuacji, kiedy ani w prasie, ani innych środkach masowego przekazu, nie pojawiały się żadne informacje mogące wzbudzić wątpliwości odnośnie wiarygodności (…) (k. 13).

Tak opisywane okoliczności faktyczne dotyczące sfery motywacyjnej członków grupy, którzy zawierali umowy z (…) były nieodzowne dla ustalenia, że wyrządzona została szkoda. W uzasadnieniu pozwu nie wyjaśniono jednak, z jakiego powodu i w jaki sposób można byłoby uznać, że wymienione wyżej okoliczności były wspólne dla wszystkich członków grupy. Choć powód generalnie pominął ten wątek, to nie może budzić wątpliwości, że dla oceny, w jakim stanie świadomości ekonomicznej i prawnej dany kontrahent znajdował się w chwili zawierania konkretnej umowy z (…) ważne były jego indywidualne cechy takie jak wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności.

Z pewnością inaczej oceniał wiarygodność (…) członek grupy, który korzystał już z usług banków, zetknął się z produktami finansowymi przez nie oferowanymi, inwestował posiadane środki nabywając na przykład papiery wartościowe czy obligacje, a inaczej osoba, która wcześniej wykorzystywała posiadane środki finansowe tylko do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych. Takich indywidualnych różnic w sytuacji faktycznej członków grupy nie można było pominąć, co próbował uczynić powód. Nie dało się zatem uznać, że ten element podstawy faktycznej żądania pozwu był jednakowy dla wszystkich członków grupy.

Już samo sformułowanie omawianego fragmentu podstawy faktycznej, a mianowicie działania przez członków grupy, a w razie dopuszczenia do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 11 ustawy, przez wszystkich klientów (…), którzy chcieliby przystąpić do sprawy, w przekonaniu o wiarygodności tejże spółki, o prowadzeniu interesów zgodnie z prawem, posiadaniu gwarancji wypłacalności, a także braku wiedzy i braku możliwości pozyskania informacji o nielegalnym i parabankowym charakterze działalności (…), wskazuje, że okoliczności te wymagają indywidualnego badania i oceny, nie dają się ująć jako takie same w odniesieniu do grupy osób. Kwestia motywacji, posiadanej wiedzy i działania w dobrej wierze jest bowiem z natury rzeczy specyficzna i indywidualna dla każdego uczestnika obrotu.

Słusznie podniósł pozwany, że zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa a powstaniem szkody indywidualnego klienta (…) należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy. Celem postępowania w sprawie o ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego jest ustalenie jednorodnej zasady odpowiedzialności pozwanego istniejącej wobec wszystkich członków grupy i osób, które mogą się nimi stać. Jak wynika wprost z ustawy (art. 2 ust. 3) w sprawie o ustalenie, prowadzonej w postępowaniu grupowym, powód nie musi wykazywać istnienia interesu prawnego. Taka regulacja wynika właśnie z przyjęcia, że – w sprawach odpowiedzialności deliktowej – mechanizm powstania szkody jest dla wszystkich członków grupy jednakowy.

Odnosząc powyższe do okoliczności przytoczonych przez reprezentanta grupy na poparcie pozwu należało zauważyć, że w uzasadnieniu pozwu nie wskazano, aby taki wspólny dla wszystkich członków grupy związek istniał. Przykładowo można zwrócić uwagę na fakt, że o ile część z członków grupy mogła nie wiedzieć, że istnieje Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) i że publikuje ona listę ostrzeżeń publicznych, na której – w grudniu 2009 r., czyli przed okresem, w którym zawarli umowy członkowie grupy – znalazła się spółka (…), o tyle nie przytoczono okoliczności świadczących, że dotyczyło to wszystkich członków grupy, ani innych klientów (…), którzy w razie otworzenia drogi do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, chcieliby do niej przystąpić. Nieracjonalnym byłoby przyjęcie, że wszystkie osoby, które zawarły umowy z (…), w tym członkowie grupy, nie wiedzieli o istnieniu KNF i listy ostrzeżeń. Jeśli zaś ktoś z kontrahentów spółki wiedząc o wpisaniu (…) na listę ostrzeżeń, a zatem świadomy zagrożeń, zawarł umowę z tą spółką podejmując ryzyko utraty środków i działając w nadziei, że spółka zdąży jeszcze wypłacić nieoferowany przez inne instytucje zysk, nim przestanie działać, ten z pewnością nie może powoływać się na działanie w uzasadnionym przekonaniu, że powierzył środki wiarygodnemu podmiotowi. Kwestie te wymagają indywidualnej oceny każdego konkretnego przypadku. Tym samym nie można było przyjąć, że istniała jedna wspólna dla wszystkich członków grupy, klientów (…), faktyczna podstawa odpowiedzialności za powstałą w ich majątkach szkodę.

Wniosek o ewidentnym zróżnicowaniu okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa nasuwa się również, gdy fakty tam opisane zostaną uszeregowane chronologicznie. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że spółka (…) rozpoczęła działalność w 2009 r., a zamknęła wszystkie oddziały i punkty akwizycyjne 14 sierpnia 2012 r. W tym okresie klienci – w tym członkowie grupy – zawierali z nią umowy o obrót i przechowanie metali szlachetnych. Członkowie grupy, na rzecz których działa M. W., zawierali umowy z (…) w okresie od 22 sierpnia 2011 r. do 17 lipca 2012 r. Uzasadnienie pozwu skonstruowano przy założeniu, że sytuacja wszystkich klientów była jednakowa. Wniosek taki nie wytrzymuje jednak krytyki na płaszczyźnie pozostawania przez członków grupy w przekonaniu, że powierzali swe środki solidnemu przedsiębiorcy, działającemu jak bank lub inny podmiot posiadający gwarancje bezpieczeństwa. W pozwie wskazano bowiem, że wszystkie osoby lokujące swe środki w produkty (…) działały w podobnym przekonaniu o wiarygodności tej spółki. Jednocześnie sam powód stwierdza, że przed sierpniem 2012 r., kiedy to media ogólnopolskie zaczęły informować o kulisach jej działalności, publikacje ostrzegające przed faktycznym charakterem działalności spółki (…) pojawiały się w mediach lokalnych i niszowych portalach internetowych. Inaczej zatem należałoby ocenić sferę motywacyjną klientów (…) i ich przekonanie o wiarygodności i działaniu zgodnie z prawem, czy posiadaniu gwarancji podobnych do bankowych, w zależności od tego kiedy dana osoba zawarła umowę i czy w tym czasie zapoznała się z publikacjami mediów na temat (…), a pomimo to związała się z tą spółką umową, a inaczej osoby, która istotnie nic nie wiedziała na temat charakteru działalności (…). Tym samym nie można było uznać, że między podstawami faktycznymi roszczeń każdego, zarówno obecnego jak i potencjalnego, członka grupy zachodzi taki poziom jednakowości (tożsamości), który skutkowałby możliwością wydania przez Sąd postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Ponadto, aby można było mówić o takiej samej podstawie faktycznej roszczenia, zaniechania wszystkich jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa wymienionych w pozwie, które – co podniósł powód – były rozciągnięte w czasie, musiałyby odnieść skutek wobec wszystkich obecnych, a także kolejnych – mogących dopiero przystąpić do grupy – osób. Biorąc zaś pod uwagą kilkunastotysięczną liczbę osób mogących zgłosić wniosek o przystąpienie do grupy, nie sposób uznać, z uwagi na fakt, że osoby te zawierały ze spółką (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi na przestrzeni kilku lat, aby zaniechania wszystkich z wymienionych statio fisci Skarbu Państwa miały wpływ na proces decyzyjny klientów (…) sp. z o.o., bowiem o części z tych zaniechań można byłoby mówić już po zawarciu przez część klientów przedmiotowych umów. Tak więc logicznym jest, że wobec osób zawierających umowy ze spółką (…) w początkowym okresie jej istnienia, zaniechań wskazywanych przez powoda dopuściło się mniej jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, niż wobec klientów tej spółki, którzy zawarli umowy w końcowym okresie jej działalności. Wynika z powyższego, że nie sposób w tej sytuacji mówić o takiej samej podstawie faktycznej roszczenia, która wymagana jest przez art. 1 ust. 1 ustawy, jako warunek konieczny do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, na co słusznie wskazał pozwany.

Reasumując Sąd ocenił, że okoliczności faktyczne przytoczone na poparcie powództwa nie mogły być ocenione jako stwarzające taką samą dla wszystkich członków grupy podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych pozwem. W tej sytuacji powództwo zgłoszone przez reprezentanta grupy należało uznać za niedopuszczalne, co skutkowało koniecznością jego odrzucenia. Z tego względu Sąd orzekł jak w punkcie 1 postanowienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód – co prawda na etapie badania dopuszczalności – ale przegrał niniejszą sprawę w całości, a zatem na rzecz pozwanego należało zasądzić poniesione przez pozwanego koszty procesu, tj. koszty zastępstwa prawnego w wysokości 7.200,00 zł. Zasądzona od powoda na rzecz pozwanego kwota 7.200,00 zł stanowi wynagrodzenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zastępującej pozwanego – Skarb Państwa. Wysokość wynagrodzenia Sąd policzył w oparciu o § 2, § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.). w zw. z art. 99 k.p.c. Zgodnie bowiem z art. 99 k.p.c., stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. Stosownie zaś do § 6 pkt 7 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 200.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika wynosi 7.200,00 zł. Z tych względów należało orzec jak w punkcie 2 wyroku. 

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 27 lutego 2014 r.

Written by

Postanowienie zostało uchylone na mocy postanowienia Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14.

  1. Roszczenia oparte na art. 446 § 3 k.c., których celem jest wyrównanie uszczerbku polegającego na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny zmarłego w katastrofie budowlanej, mają charakter indywidualny i wymagają szczegółowego badania przez sąd okoliczności faktycznych odnoszących się do relacji uprawnionego ze zmarłym, co sprzeciwia się konstrukcji postępowania grupowego i nie pozwala na przyjęcie istnienia stosunków prawnych jednakowych w stosunku do wszystkich członków danej grupy, a więc na przyjęcie istnienia jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawy faktycznej.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Marzanna Góral

Sędziowie:           SSA Ewa Kaniok (spr.), SSA Lidia Sularzycka

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Z. P. – reprezentanta grupy działającej na rzecz (…) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Prezydenta Miasta C. o ustalenie na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 3 września 2013 r., sygn. akt II C 88/13,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. nie obciążać Z. P. obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 03.09.2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew w sprawie z powództwa Z. P. – reprezentanta grupy działającej na rzecz (…) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Prezydenta Miasta C. o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę spowodowaną katastrofą budowlaną pawilonu wystawowego (…) z dnia 26.01.2006 r. w C., na zasadzie art. 434 k.c. i 417 k.c. w zw. z art. 436 § 3 k.c.

Sąd Okręgowy zasądził ponadto od powódki Z. P. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła powódka Z. P. zaskarżając je w całości.

Skarżąca zarzuciła:

1. naruszenie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r., nr 7, poz. 44 ze zm.);

2. naruszenie art. 2 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 i art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym;

3. naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy zasady słuszności wynikające z okoliczności przedmiotowej sprawy sprzeciwiają się obciążaniu powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego Skarbu Państwa.

Skarżąca wniosła o uchylenie kwestionowanego postanowienia w całości, względnie o zmianę tego postanowienia w pkt 2, poprzez odstąpienie od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego Skarbu Państwa.

Skarb Państwa – Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wniósł o oddalenie zażalenia powódki i zasądzenie od Z. P. kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zażalenie podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną przedstawioną przez sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Rację ma sąd I instancji, że roszczenia oparte na art. 446 § 3 k.c., których celem jest wyrównanie uszczerbku polegającego na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny zmarłego w katastrofie budowlanej, mają charakter indywidualny i wymagają szczegółowego badania przez sąd okoliczności faktycznych odnoszących się do relacji uprawnionego ze zmarłym, co sprzeciwia się konstrukcji postępowania grupowego i nie pozwala na przyjęcie istnienia stosunków prawnych jednakowych w stosunku do wszystkich członków danej grupy, a więc na przyjęcie istnienia jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawy faktycznej.

Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu, zgodnie z którym pojęcie odpowiedzialności pozwanego nie oznacza powinności spełnienia świadczenia i ogranicza się do ustalenia, czy pozwany ponosi odpowiedzialność za określone zdarzenie, zaś kwestia, czy członek grupy odniósł na skutek tego zdarzenia szkodę może być przedmiotem indywidualnego postępowania przez niego wytoczonego. Taka wykładnia prowadzić by mogła do sytuacji, w których z pozwem grupowym o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za dane zdarzenie mogłyby występować osoby nie mające interesu prawnego w dokonaniu owego ustalenia, z uwagi na brak związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem pozwanego i szkodą doznaną przez osoby występujące z roszczeniem grupowym, co sprzeczne jest z celem ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

Rację ma sąd I instancji, że roszczenie zgłoszone w niniejszym postępowaniu nie spełnia przesłanki określonej w art. 1 ustawy z dnia 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44 ze zm.), a zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy wyżej wymienionego artykułu jest chybiony.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. Rację ma sąd I instancji, że brak jest podstaw do zastosowania tego przepisu wobec powódki, skoro była ona reprezentantem grupy w postępowaniu uprzednio toczącym się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygn. akt II C 121/11, w którym pozew obejmujący między innymi roszczenia wywodzone z art. 417 § 1 k.c., 434 k.c. i 446 § 3 k.c. został prawomocnie odrzucony. Sprawa nie ma więc charakteru precedensowego.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.

Sąd Apelacyjny nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów postępowania zażaleniowego na zasadzie art. 102 k.p.c. biorąc pod uwagę okoliczność, że powódka w wyniku katastrofy budowlanej straciła męża, zatem może czuć się pokrzywdzona, a zasądzenie od niej na rzecz pozwanego dalszych kosztów procesu pogłębi u niej poczucie krzywdy, co w świetle zasad współżycia społecznego nie znajduje akceptacji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 29 stycznia 2014 r.

Written by

Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 2014 r., sygn. akt VI ACz 4250/14.

  1. Podstawą dla oceny konsumenckiego charakteru roszczeń musi być źródło ich powstania – umowy, w których członkowie grupy występowali jako konsumenci. Osoby zawierające – nie w zakresie swojej działalności gospodarczej – umowy ze spółdzielnią mieszkaniową o wybudowanie lub zakup praw do lokali mieszkalnych i miejsc postojowych – są konsumentami.
  2. Sytuacja członków grupy powinna być jednakowa na pierwszy rzut oka i nie może wymagać postępowania dowodowego na wstępnym etapie procesu, gdy badane są ogólne przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego. Roszczenia członków grupy nie opierają się na wspólnej podstawie faktycznej, jeśli w stosunku do niektórych z członków grupy postępowanie dowodowe musiałoby przebiegać inaczej, niż w odniesieniu do pozostałych członków grupy.
  3. W przepisach o postępowaniu grupowym eksponowany jest status reprezentanta jako sui generis pośrednika, działającego wprawdzie w imieniu własnym, ale na rzecz grupy. Reprezentant obowiązany jest wydać członkom grupy wszystko, co przy wykonywaniu obowiązków reprezentanta dla nich uzyskał. Jeżeli członkowie grupy ponieśli koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu prowadzonym na ich rzecz, to są oni uprawnieni do otrzymania zwrotu tych kosztów w przypadku wydania orzeczenia zasądzającego zwrot kosztów na rzecz powoda.
  4. W postępowaniu grupowym konieczne jest rozróżnienie strony powodowej formalnej i materialnej. Chociaż zatem sąd rozstrzyga o zasadności roszczeń materialnych członków grupy lub podgrup, a uwzględniając powództwo wskazuje kwoty należne członkom grupy lub podgrupy i wyrok w tych zakresach jest tytułem egzekucyjnym na rzecz poszczególnych członków grupy lub podgrupy, to jednak powód w tym postępowaniu jest jeden i jest nim tylko reprezentant grupy. Choć członkowie grupy lub podgrupy mogą być przesłuchani w charakterze strony, to nie są stroną tego postępowania.
  5. Skoro członkowie grupy czy podgrupy nie są stroną postępowania grupowego, to nie można w stosunku do nich odrzucić pozwu. Uprawnienie sądu do ewentualnego wykluczenia kogoś z grupy pojawia się dopiero po stwierdzeniu dopuszczalności powództwa grupowego, na etapie przystępowania do sprawy nowych osób. Wcześniej sąd nie jest uprawniony do modyfikowania składu grupy.
  6. Niedopuszczalne jest w postępowaniu grupowym częściowe odrzucenie pozwu w stosunku do niektórych członków grupy czy podgrupy. Roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda – reprezentanta grupy. Nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Joanna Bitner

Sędziowie:              SSO Joanna Kruczkowska, SSR (del.) Andrzej Lipiński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014 r. w Warszawie sprawy z powództwa K. K., jako reprezentanta grupy, przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. o zapłatę

postanawia:

  1. odrzucić pozew;
  2. zasądzić od K. K. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. kwotę 7.217,00 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie [w tym wynagrodzenie pełnomocnika 7.200,00 zł].

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 września 2013 r. K. K., jako reprezentant grupy, wniósł o zasądzenie od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) z siedzibą w W. na rzecz członków grupy następujących kwot:

a) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 17.721,53 zł;

b) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 38.124,61 zł;

c) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 31.969,63 zł;

d) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 35.125,11 zł;

e) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 48.220,92 zł;

f) w ramach podgrupy nr (…) do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 36.102,94 zł;

g) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 21.002,98 zł;

h) w ramach podgrupy nr (…) do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 32.035,62 zł;

i) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 46.565,20 zł;

j) w ramach podgrupy nr (…), do której, należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 61.011,75 zł;

k) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 71.438,02 zł;

l) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 8.860,76 zł;

m) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…), o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 44.411,56 zł

– tj. łącznie kwoty 1.407.222,94 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 września 2013 r. do dnia zapłaty – tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, które osiągnęła Spółdzielnia w związku z bezprawnym wliczeniem do kosztów budowy inwestycji ekwiwalentu za grunt.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej przewidzianej przepisami prawa.

Powód podniósł, że członkowie grupy zawarli w trybie art. 18 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych ze Spółdzielnią Mieszkaniową (…) umowy, których przedmiotem było wybudowanie lokali mieszkalnych i miejsc postojowych w budynku położonym przy ul. (…) w W. Niektórzy członkowie grupy nie zawarli tych umów bezpośrednio ze Spółdzielnią, lecz od osób będących stronami takich umów nabyli prawo do ekspektatywy do lokali i miejsc postojowych na podstawie art. 19 w/w ustawy. W imieniu i na rzecz Spółdzielni przy zawarciu umowy finansującej działał inwestor powierniczy – spółka (…) S.A. z siedzibą w W. – na podstawie umowy Nr (…) z dnia 16 października 2006 r. zawartej ze Spółdzielnią oraz pełnomocnictwa stanowiącego załącznik do niej. Na podstawie tej umowy inwestor powierniczy był zobowiązany do zawierania w imieniu i na rzecz Spółdzielni (…) umów według jednolitego wzorca, który nie podlegał negocjacji. Wszyscy członkowie grupy ostatecznie zapłacili żądane wkłady budowlane (co Spółdzielnia skwitowała w ostatecznych umowach zawartych w formie aktów notarialnych) i nabyli lokale i miejsca postojowe.

Zdaniem powoda, zapłacone przez członków grupy wkłady budowlane zostały naliczone nieprawidłowo, albowiem wliczono w nie ekwiwalent wartości użytkowania gruntu, jako składnik kosztu budowy, podczas gdy faktycznie Spółdzielnia nie nabyła tego gruntu, ale nieodpłatnie otrzymała go w użytkowanie wieczyste. Zgodnie z przepisami wkład budowlany to rzeczywisty poniesiony koszt budowy przypadający na dany lokal (miejsce postojowe) – a zatem w tym przypadku co najwyżej opłaty za użytkowanie wieczyste za okres budowy. Powód niniejszym pozwem domagał się zatem zwrotu tych kwot, wliczonych bezprawnie do wkładów budowlanych i nienależnie pobranych od członków grupy.

Do pozwu dołączono oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy oraz oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, a także umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Jako roszczenie ewentualne, na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014 r. powód wniósł o odrzucenie pozwu częściowo – w stosunku do tych członków grupy, co do których Sąd miałby wątpliwości, czy ich sytuacja faktyczna jest taka sama, jak pozostałych.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) z siedzibą w W. wniosła o odrzucenie pozwu w oparciu o art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a w przypadku wydania postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

Zdaniem pozwanej w niniejszej sprawie nie zostały spełnione warunki uzasadniające prowadzenie postępowania grupowego. Brak jest po stronie powodowej jedności podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, z uwagi na to, że część członków nie zawierało jakichkolwiek umów z pozwaną, a nie zostały na nich przelane prawa i obowiązki z nich wynikające. Sprawa nie ma charakteru sprawy o ochronę konsumentów, gdyż jej przedmiotem nie jest ochrona zagrożonych działaniem pozwanej interesów konsumentów (przy czym pozwana zaprzecza, że członkowie grupy mają w ogóle ten status) a jedynie stricte cywilnoprawne roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Stroną niniejszej sprawy nie są konsumenci, a już na pewno nie dotyczy ona ich ochrony. Przedmiotem sprawy są po prostu roszczenia, które przysługują bądź nie określonym osobom z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Powyższe uzasadnia odrzucenie pozwu.

Pozwana podkreśliła, że część członków grupy nie była stroną umowy o budowę lokalu zawartej ze Spółdzielnią, a jedynie nabyła ekspektatywę odrębnej własności lokalu od osób, które wcześniej takie umowy zawarły. Zakres sukcesji w prawa nabywcy ekspektatywy został wyraźnie zakreślony w ramach art. 19 ust. 1 u.s.m., jako przeniesienie ekspektatywy jako prawa podmiotowego tymczasowego (tj. prawa do ustanowienia odrębnej własności lokalu po jego wybudowaniu na zasadach określonych w u.s.m.) oraz przeniesienie wkładu budowlanego lub jego części. W żadnym jednak wypadku przeniesienie ekspektatywy odrębnej własności lokalu nie skutkuje przejściem na nabywcę całość spraw i zobowiązań wynikających z umowy – ustawa takiego skutku nie statuuje – tym bardziej skutkiem przeniesienia praw z ekspektatywy nie jest przeniesienie ewentualnego roszczenia z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Jest to konstatacja o tyle istotna, że w momencie zbywania ekspektatyw na rzecz członków grupy, znaczna część wkładu budowlanego (w którym zawierają się kwoty wpłacone przez członków grupy tytułem opłaty za grunt, a które są według stanowiska powoda wpłatami nienależnymi) była już uiszczona. Dlatego, nawet przyjmując – czego oczywiście pozwana nie czyni – fakt wzbogacenia się pozwanej, to takie rzekome wzbogacenie się pozwanej nastąpiło kosztem osoby, która dokonała wpłat tytułem wkładu budowlanego (gdyż w tych wpłatach mieścić się musiała nienależna część wkładu związana z nabyciem gruntu), nie zaś kosztem ww. członków grupy, którzy uiścili cenę za nabycie (albo którym darowano) ekspektatywy od swojego poprzednika.

Pozwana zakwestionowała też spełnienie przez członków grupy statusu konsumenta. Wskazała na szereg orzeczeń Sądu Najwyższego, w których w sposób jednoznaczny została określona kwestia tego, jaki jest charakter relacji pomiędzy członkiem spółdzielni a spółdzielnią na gruncie wzajemnych rozliczeń z tytułu budowy lokalu oraz tego, czy relacja ta posiada charakter relacji pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Zdaniem pozwanej warunkiem koniecznym uznania roszczenia za roszczenie o ochronę konsumentów jest dochodzenie przez konsumenta ochrony w relacjach z podmiotem profesjonalnym (przedsiębiorcą). Konieczne jest więc istnienie relacji konsument – przedsiębiorca. Ponadto aby mówić o roszczeniu o ochronę konieczny jest także element dodatkowy, celowo bowiem ustawodawca użył pojęcia „roszczenia o ochronę konsumentów”, a nie określenia „roszczenia konsumentów”.

Analiza samej treści przepisu wyklucza uznanie, iż chodzi tu o roszczenia (jakiekolwiek) przysługujące konsumentom. Przepis wyraźnie wskazuje bowiem roszczenia o ochronę konsumentów. Wskazane sformułowanie nie ma w porządku prawnym definicji o charakterze legalnym. Ochrona konsumentów odbywa się na poziomie administracyjno-prawnym oraz na zasadach ogólnych, wynikających z prawa cywilnego. Spoiwem tych form jest konieczność zapewnienia ochrony słabszym uczestnikom obrotu. Aby przy tym mówić o sprawie o „ochronę konsumenta”, nie zaś o sprawie „konsumenta”, kontekst sprawy musi być jednoznaczny – jednym z jej elementów musi być obrona przed silniejszym uczestnikiem rynku, jakim jest przedsiębiorca. Jeśli takiego elementu w sprawie nie będzie (a zatem nie pojawi się wątpliwość w zakresie nadużywania przez przedsiębiorcę swojej pozycji, konsument nie potrzebuje ochrony), to mamy do czynienia ze sprawą „konsumenta”. W stanie faktycznym niniejszej sprawy taka okoliczność nie zaszła, powód nie przedstawił także żadnych okoliczności mających wskazywać na jej zaistnienie. Zdaniem pozwanej zakwalifikowanie roszczenia jako dochodzonego w oparciu o art. 405 k.c. wyklucza prima facie uznanie sprawy, za „sprawę o ochronę konsumentów”. Roszczenie zgłaszane przez powoda jest zdaniem pozwanej zwykłym roszczeniem cywilnoprawnym, a nie roszczeniem o ochronę konsumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe uregulowane jest przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44 – dalej: Ustawa).

Pierwszym etapem rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym jest ocena przez Sąd tego, czy sprawa w ogóle może być w tym postępowaniu rozpoznawana. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Przywołane przepisy wskazują, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa co najmniej 10 osób, dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartych na jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawie faktycznej. Roszczenia te winny wiązać się z ochroną konsumentów, z odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny albo z odpowiedzialnością z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne konieczne jest, aby wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej dwie osoby. Ponadto zgodnie z przepisem art. 6 ust 1 pkt 3 ustawy w przypadku roszczeń pieniężnych pozew powinien zawierać m. in. określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup.

W niniejszej sprawie należało zbadać dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym z punktu widzenia trzech kryteriów:

  • sytuacji prawnej powoda i wynikającej stąd prawidłowości sformułowania żądania pozwu;
  • jednakowej podstawy faktycznej roszczeń;
  • konsumenckiego charakteru roszczeń;

a następnie należało ocenić, czy możliwe jest – postulowane ewentualnie przez powoda – częściowe odrzucenie pozwu w sytuacji, gdyby nie w stosunku do wszystkich członków grupy zachodziły przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Pozew został w ocenie Sądu sformułowany poprawnie z punktu widzenia wymagań ustawy. Reprezentant grupy wniósł o zasądzenie wskazanych kwot na rzecz członków grupy pogrupowanych w podgrupy. Do pozwu dołączono wszystkie wymagane oświadczenia i umowę z pełnomocnikiem. Powód jest w sprawie reprezentowany przez adwokata. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w ramach podgrup. Z tego punktu widzenia Sąd nie znalazł podstaw dla odrzucenia pozwu.

Roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie wiążą się, zdaniem Sądu, z ochroną konsumenta. Nie są przekonujące argumenty pozwanej, jakoby to, iż powód żąda zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, miało skutkować tym, że roszczenia te nie są roszczeniami konsumenckimi. Przeciwnie, Sąd podziela stanowisko strony powodowej, że podstawą dla oceny konsumenckiego charakteru roszczeń musi być źródło ich powstania, a tym były umowy, w których uprawnieni występowali jako konsumenci. Orzecznictwo już dawno przesądziło, że osoby zawierające – nie w zakresie swojej działalności gospodarczej – umowy ze spółdzielnią mieszkaniową o wybudowanie lub zakup praw do lokali mieszkalnych i miejsc postojowych są konsumentami. Sąd podziela ten pogląd. Przekonujący jest także argument strony powodowej, że gdyby żadnego roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia nie można było traktować jako konsumenckiego, to żadna sprawa z umowy po skorzystaniu przez konsumenta z prawa odstąpienia od umowy nie byłaby sprawą konsumencką. Tymczasem sprawy te powszechnie są uznawane za sprawy z zakresu ochrony konsumentów. Sąd podziela także to stanowisko. Także zatem i z tego punktu widzenia Sąd nie znalazł podstaw dla odrzucenia pozwu grupowego.

Sąd uznał natomiast, że nie wszystkie dochodzone tym pozwem grupowym roszczenia oparte są na jednakowej podstawie faktycznej. Wprawdzie wszyscy członkowie grupy ostatecznie nabyli prawa do lokali mieszkalnych i miejsc postojowych i we wszystkich aktach notarialnych sama pozwana Spółdzielnia skwitowała zapłacenie przez nich całych wymaganych wkładów mieszkaniowych, ale jednocześnie z dokumentacji dołączonej do pozwu przez samą stronę powodową wynika, że sytuacja faktyczna członków grupy nie jest jednolita.

Otóż, wedle samych twierdzeń pozwu: (…) zawarli z pozwaną Spółdzielnią umowy realizacyjne – są nabywcami odrębnej własności lokali na podstawie umów zawartych ze Spółdzielnią o ustanowienie odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności.

Pozostali zaś członkowie grup nie zawierali pierwotnych umów realizacyjnych, lecz w różny sposób weszli w miejsce osób, które pierwotnie takie umowy ze Spółdzielnią zawarły:

  1. (…) na podstawie umowy z dnia 12 lutego 2008 r. nabył (…) udziału w ekspektatywie do lokalu od (…), który podpisał umowę (…) z dnia 23 lipca 2007 r. oraz kolejne (…) udziału w powyższej ekspektatywie uzyskał w drodze darowizny dokonanej w dniu (…) r. przez (…) (k. 138-158);
  2. (…) wspólnie z (…) podpisała umowę z dnia 12 grudnia 2008 r. nr (…), gdzie nabyła ekspektatywę odrębnej własności lokalu w udziale wynoszącym (…). W dniu 28 marca 2012 r. na podstawie umowy darowizny (…) darowała (…) swój udział we własności lokalu i inne prawa nabyte związane z umowa finansującą. W dniu 28 marca 2012 r. w drodze pisemnej umowy cesji (…) przeniosła na rzecz (…) wszystkie przysługujące jej roszczenia przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) związane z umową finansująca nr (…) i jej należytym wykonaniem (k. 217-259);
  3. (…) na podstawie umowy finansującej (…) z dnia 1 czerwca 2007 r. (pozostając w związku małżeńskim z (…), nie zawierając przy tym umów majątkowych małżeńskich) wspólnie z (…) nabyli ekspektatywę do odrębnej własności lokalu w udziałach wynoszących (…). W dniu 11 maja 2009 r. (…) podpisali umowę sprzedaży, mocą której (…) sprzedała małżonkom (…) swój udział wynoszący (…) w ekspektatywie odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (…) (k. 588-599);
  4. (…) na podstawie umowy z dnia 12 lutego 2008 r. nabyła (…) udziału w ekspektatywie do lokalu od (…), który podpisał umowę (…) z dnia 23 lipca 2007 r.;
  5. (…) na podstawie umowy z dnia 12 lutego 2008 r. nabył (…) udziału w ekspektatywie do lokalu od (…), który podpisał umowę (…) z dnia 23 lipca 2007 r.

Ostatecznie wszyscy wymienieni członkowie grupy zawarli potem umowy o nabycie praw do wybudowanych lokali mieszkalnych i miejsc postojowych, a Spółdzielnia w aktach notarialnych skwitowała, że zapłacili oni w całości należne wkłady budowlane.

Tak więc w większości członkowie grupy sami zawarli umowy realizacyjne i sami od początku wpłacali raty należne tytułem wkładu budowlanego – zatem w zakresie, w jakim, jak twierdzi powód, wkład ten był zawyżony, doszło do ich zubożenia kosztem Spółdzielni i teraz domagają się zwrotu nienależnego świadczenia. Niektórzy jednak członkowie grupy nie zawierali sami umów o finansowanie, ale weszli później w sytuację prawną osób, które takie umowy zawierały. Przy tym z umów, które to dokumentują, wynika, że niektórzy członkowie grupy nabyli prawa wobec Spółdzielni odpłatnie, a inni nieodpłatnie. Tymczasem weszli oni w miejsce osób, które pierwotnie zawarły umowy realizacyjne, w momencie, gdy te osoby zapłaciły już część rat wkładu – a przecież w każdej z tych rat jest proporcjonalnie część wkładu, wedle twierdzeń powoda, nienależna. Wynika stąd, że niektórzy członkowie grupy znajdują się w innej sytuacji faktycznej, niż pozostali: będą musieli wykazać – a jest to już kwestionowane przez pozwaną – że zubożeli kosztem pozwanej Spółdzielni. Będą musieli wykazać, że co do tych rat wkładu, które zostały zapłacone przez ich poprzedników, nastąpiło ich zubożenie – np. poprzez pokrycie tych rat wraz z nienależną częścią w cenie, za jaką wstąpili w prawa swoich poprzedników; a jeżeli z dokumentów wynika, że wstąpili w te prawa nieodpłatnie – to będą musieli wykazać, że nabyli stosowne uprawnienie do żądania zwrotu w zakresie zubożenia od swoich poprzedników np. w drodze przelewu. W efekcie zatem postępowanie dowodowe w odniesieniu do tych członków grupy będzie musiało przebiegać inaczej, niż w stosunku do wszystkich pozostałych członków grupy. Tymczasem – jak słusznie podnosi pozwana – sytuacja faktyczna członków grupy powinna być jednakowa, to znaczy na pierwszy rzut oka, od razu powinna wyglądać tak samo. W przypadku wskazanych wyżej członków grupy na pewno postępowanie musiałoby się toczyć odmiennie, niż w stosunku do pozostałych. Dlatego, zdaniem Sądu, ich roszczenia nie opierają się ani na tej samej (co oczywiste, bo każdy zawierał odrębną umowę ze Spółdzielnią, dotyczącą innego lokalu), ani na takiej samej podstawie faktycznej.

Z tego powodu Sąd uznał, że nie zostały w stosunku do wszystkich członków grupy spełnione przesłanki rozpoznania ich żądań w postępowaniu grupowym, ponieważ podstawa faktyczna stanowiąca podstawę ich roszczeń nie jest jednakowa.

Przed odrzuceniem pozwu grupowego Sąd zbadał jednak, czy możliwe jest – jak o to wnosił ewentualnie powód – częściowe odrzucenie pozwu grupowego w stosunku do tych członków grupy, którzy nie spełniali przesłanki jednakowej podstawy faktycznej roszczeń.

Częściowe odrzucenie pozwu nie jest wprost przewidziane przez żaden przepis postępowania cywilnego. Judykatura wypracowała częściowe odrzucenie pozwu w oparciu o przepis art. 199 k.p.c., przewidujący odrzucenie pozwu. Przepis art. 24 ust. 1 ustawy stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy k.p.c. – z wyłączeniem wskazanych przepisów. Wśród przepisów wyłączonych od odpowiedniego stosowania nie ma art. 199 k.p.c. Odrzucenie pozwu jest wprawdzie uregulowane przez ustawę w jej art. 10, ale nie jest to, zdaniem Sądu, uregulowanie kompletne. Dlatego Sąd dostrzega potrzebę odpowiedniego stosowania w postępowaniu grupowym przepisu art. 199 k.p.c. Stosowanie odpowiednie oznacza, że w poszczególnych zakresach przepis ten należy zastosować wprost, ze stosowną zmianą albo wcale. Wymaga to zbadania, czy w zakresie dopuszczalności odrzucenia częściowego pozwu przepis ten ma zastosowanie wprost, odpowiednio, czy wcale, to znaczy – czy można odrzucić częściowo pozew grupowy, stosując art. 199 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy.

Badając tę kwestię Sąd rozważył dopuszczalność odrzucenia pozwu częściowo w zakresie podmiotowym i przedmiotowym.

Dopuszczalność odrzucenia pozwu częściowo w zakresie podmiotowym Sąd rozważył z punktu widzenia pozycji prawnej strony powodowej, reprezentanta grupy i członków grupy, a także z punktu widzenia specyficznego toku procedowania w tym postępowaniu.

Punktem wyjścia tych rozważań było ustalenie, kto jest stroną powodową w postępowaniu grupowym – kto jest powodem.

Ustawa mówi, że „powództwo w postępowaniu grupowym wytacza reprezentant grupy”, który „prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy” (art. 4 ust. 1 i 3).

Prima facie ustawa wykorzystuje, występującą także w innych przepisach regulujących postępowanie cywilne, instytucję podstawienia procesowego, czyli przyznania określonemu podmiotowi legitymacji do występowania w charakterze strony w imieniu własnym zamiast podmiotu, którego dotyczy norma przytoczona w powództwie. Nawiązując do kontestowanego zresztą, ale funkcjonującego w praktyce rozróżniania legitymacji materialnej i formalnej, można stwierdzić, że w przypadku powództwa wytaczanego w postępowaniu grupowym legitymacja formalna przysługuje reprezentantowi grupy, zaś legitymacja materialna – członkom grupy. Należy jednak zwrócić uwagę na odrębności (specyfikę) postępowania grupowego, wskazujące na zawodność tradycyjnej koncepcji podstawienia procesowego.

Po pierwsze, członkowie grupy zachowują faktycznie pewną część atrybutów strony postępowania: w przypadku roszczeń pieniężnych pozew powinien zawierać określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy (art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy); w sentencji wyroku należy wymienić wszystkich członków grupy lub podgrupy (art. 21 ust. 1); w wyroku zasądzającym świadczenie pieniężne należy ustalić, jaka kwota przypada każdemu członkowi grupy lub podgrupy (art. 21 ust. 2); tytułem egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji świadczenia pieniężnego przypadającego członkowi grupy lub podgrupy jest wyciąg z wyroku wskazujący w szczególności wysokość należnego mu świadczenia (art. 22); cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia oraz zawarcie ugody wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy (art. 19 ust. 1); członka grupy lub podgrupy przesłuchuje się w charakterze strony (art. 20).

Po drugie, w przepisach o postępowaniu grupowym eksponowany jest status reprezentanta jako sui generis pośrednika, działającego wprawdzie w imieniu własnym, ale na rzecz grupy: poza zachowaniem niektórych atrybutów strony przez członków grupy należy wspomnieć o obowiązku dołączenia do pozwu oświadczeń członków grupy o wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy, jak również o uprawnieniu członków grupy do zmiany reprezentanta (na wniosek więcej niż połowy członków grupy sąd może dokonać zmiany reprezentanta grupy).

Dlatego w ocenie Sądu bardziej odpowiednim określeniem relacji łączącej członków grupy i reprezentanta jest pewnego rodzaju pośrednictwo. Uzasadniony wydaje się pogląd, że reprezentant obowiązany jest wydać członkom grupy wszystko, co przy wykonywaniu obowiązków reprezentanta dla nich uzyskał. Stąd też np. w odniesieniu do kosztów zastępstwa procesowego (obligatoryjnego w tym postępowaniu), jeżeli członkowie grupy ponieśli koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu prowadzonym na ich rzecz, to są oni uprawnieni do otrzymania zwrotu tych kosztów w przypadku wydania orzeczenia zasądzającego zwrot kosztów na rzecz powoda. Korelatem uprawnień członków grupy jest z kolei ciążący na reprezentancie obowiązek przekazania im zwróconych kosztów zastępstwa procesowego. Argumentację tę wzmacnia dodatkowo fakt, że zgodnie z przepisem art. 6 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, reprezentant grupy dołącza do pozwu umowę reprezentanta z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika (zasady wynagrodzenia pełnomocnika stanowią także konieczny element ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego). Sąd – zasądzając zwrot kosztów procesu – ma zatem świadomość, że koszty te nie zostały poniesione przez reprezentanta grupy będącego stroną w sensie formalnym, a mimo to zasądzi zwrot kosztów na rzecz powoda (reprezentanta).

Wszystkie te rozważania prowadzą do wniosku, że w postępowaniu grupowym konieczne jest rozróżnienie strony powodowej formalnej i materialnej; chociaż zatem Sąd rozstrzyga o zasadności roszczeń materialnych członków grupy lub podgrup – uwzględniając powództwo, wskazuje kwoty należne członkom grupy lub podgrupy i wyrok w tych zakresach jest tytułem egzekucyjnym na rzecz poszczególnych członków grupy lub podgrupy – to jednak powód w tym postępowaniu jest jeden i jest nim tylko reprezentant grupy. I choć członkowie grupy lub podgrupy mogą być słuchani w charakterze strony, to nie są stroną tego postępowania (zresztą gdyby byli stroną, to przepis art. 20 ustawy byłby zbędny – a taka wykładnia jest oczywiście niedopuszczalna).

Tak też przyjmuje się powszechnie w literaturze. Jolanta Budzowska w artykule w (…) „Pozwy zbiorowe: co przepis to wątpliwość” pisze: „Reprezentant jest stroną – powodem w znaczeniu procesowym. […] Odpowiada [on] względem grupy za dotrzymanie terminów, za treść zawartej umowy z pełnomocnikiem, czy też na przykład za uregulowanie wzajemnych stosunków członków grupy na wypadek wystąpienia poszczególnych osób z grupy. Odpowiada również za uregulowanie wewnętrzne rozliczeń między członkami grupy, a dotyczących choćby kwestii kaucji, konsekwencji jej niewpłacenia lub obowiązku uiszczenia kosztów sądowych związanych przykładowo z ogłoszeniem prasowym”. Koncepcję podstawienia zmodyfikowanego do przedstawicielstwa sui generis przedstawia w Komentarzu do ustawy Małgorzata Sieradzka, Oficyna 2010.

Reprezentant grupy jest zatem jedynym powodem w postępowaniu grupowym, działa wprawdzie na rzecz członków grupy, ale we własnym imieniu, a członkowie grupy nie są stronami postępowania.

Skoro zaś członkowie grupy, czy podgrupy, nie są stroną, to nie można w stosunku do nich odrzucić pozwu – nie można bowiem odrzucić pozwu w stosunku do kogoś, kto nie jest stroną postępowania.

Sąd orzekający w niniejszym składzie uznał zatem, że niedopuszczalne jest w postępowaniu grupowym częściowe odrzucenie pozwu w stosunku do niektórych członków grupy czy podgrupy.

Potwierdzeniem tej tezy jest także konstrukcja postępowania grupowego, jego przebieg – ukształtowany w ten sposób, że przebiega ono etapami. Pierwszym z nich jest badanie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, zakończone ewentualnym odrzuceniem pozwu grupowego; kolejny etap – w razie stwierdzenia dopuszczalności powództwa grupowego – to ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego wraz z informacją o możliwości przystąpienia do grupy w oznaczonym terminie (art. 11 ustawy) – i ten etap kończy się postanowieniem sądu ustalającym skład grupy czy podgrup (art. 17 ust. 1). To na tym dopiero etapie pojawia się w ustawie uprawnienie sądu do ewentualnego wykluczenia kogoś z grupy – ale tylko w odniesieniu do osób nowo zgłaszających się. Trzecim etapem jest merytoryczne rozpoznanie sprawy zakończone wydaniem wyroku. W tak skonstruowanym postępowaniu nie ma kognicji sądu do modyfikowania składu grupy na innym etapie, niż etap drugi (po ogłoszeniu). Także zatem i ten argument przemawia przeciwko dopuszczalności częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do niektórych członków grupy czy podgrup – bo w istocie zmierzałoby to do modyfikowania składu grupy przed etapem, kiedy ustawa do tego sąd uprawnia. Podkreślić należy jednak, że argument ten ma znaczenie jedynie posiłkowe – zasadnicze znaczenie ma bowiem przedstawiona wyżej konstatacja, że nie można odrzucić pozwu w stosunku do kogoś, kto nie jest stroną postępowania.

Następnie Sąd rozważył dopuszczalność odrzucenia pozwu częściowo w zakresie przedmiotowym, tzn. co do roszczeń przysługujących wskazanym wyżej członkom grupy, których sytuacja faktyczna jest inna niż pozostałych. Wprawdzie – w myśl art. 4 ust. 3 ustawy – „reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy”, ale z przepisów ustawy, szczegółowo określających elementy wyroku, wynika, że roszczenie jest zasądzane na rzecz powoda – ze wskazaniem jedynie wysokości należności przysługujących poszczególnym członkom grupy. „W sentencji wyroku należy wymienić wszystkich członków grupy lub podgrupy” (art. 21 ust. 1), „w wyroku zasądzającym świadczenie pieniężne należy ustalić, jaka kwota przypada każdemu członkowi grupy lub podgrupy” (art. 21 ust. 2), a „wyrok prawomocny ma skutek wobec wszystkich członków grupy” (art. 21 ust. 3), zaś wyciąg z tego wyroku, wskazujący wysokość tego świadczenia, jest „tytułem egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji świadczenia przypadającego członkowi grupy lub podgrupy” (art. 22). Z przepisów tych wynika, że w wyroku uwzględniającym powództwo sąd powinien zasądzić należną kwotę na rzecz powoda – bo to on jest stroną postępowania – a potem jedynie deklaratoryjnie wskazać kwoty przypadające na poszczególnych członków grupy. To oznacza, zdaniem Sądu, że nie można odrzucić pozwu częściowo, bowiem dochodzone jest nim jedno procesowe roszczenie. Gdyby było inaczej, gdyby przedmiotem orzeczenia miały być oddzielne roszczenia członków grupy, to w sentencji wyroku sąd zasądzałby poszczególne kwoty na rzecz członków grupy, a nie całość na rzecz reprezentanta. Tak nie jest. Roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda – reprezentanta grupy. Nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać.

Istotne jest także to, że odrzucenie pozwu częściowe – co do roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy – wymagało na tym etapie postępowania przeprowadzenia dowodów i ustalenia, w jakim zakresie ci członkowie grupy mają roszczenia wynikające z takiej samej podstawy faktycznej, a w jakim z innej. Ci członkowie grupy bowiem, po wstąpieniu w prawa osób, które pierwotnie zawarły umowy realizacyjne albo w prawa ich następców prawnych, płacili już potem sami kolejne raty wkładów i w tym zakresie ich sytuacja nie różni się niczym od sytuacji pozostałych członków grupy. Ewentualne odrzucenie częściowe pozwu, co do części roszczeń tych osób, wymagałoby zatem przeprowadzenia najpierw postępowania dowodowego na okoliczność, jaką część nienależnego świadczenia z tytułu wkładu zapłacili sami, a w jakiej części weszli w tym zakresie w prawa innych osób. Takie prowadzenie postępowania dowodowego na tym etapie postępowania kłóci się z logiką postępowania grupowego. Jeszcze raz należy przywołać słuszne spostrzeżenie pozwanej, że sytuacja członków grupy powinna być jednakowa już na pierwszy rzut oka i nie może wymagać badania dowodowego na wstępnym etapie procesu, gdy badane są w ogóle przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd uznał, że nie jest możliwe odrzucenie częściowe pozwu, także w zakresie przedmiotowym.

Przeprowadziwszy powyższą analizę Sąd uznał, że powództwo nie spełnia przesłanek koniecznych dla rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym – a wobec niedopuszczalności częściowego odrzucenia pozwu – odrzucił ten pozew w całości, na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy.

O kosztach postępowania (pkt 2) Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy, uwzględniając wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 7.200,00 zł na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490), oraz 17,00 zł opłaty kancelaryjnej od udzielonego pełnomocnikowi pełnomocnictwa.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 28 stycznia 2014 r.

Written by

  1. Członkowie grupy, reprezentowani przez powoda, dochodzą jednego rodzaju roszczenia, rozumianego w sensie procesowym, jako wystąpienie przez wszystkich członków grupy z żądaniem udzielenia tej samej rodzajowo formy ochrony prawnej, a mianowicie z powództwem o zapłatę. Członkowie grupy domagają się zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, występując przeciwko pozwanemu z jednorodzajowym roszczeniem pieniężnym. Skoro zaś zmierzają oni do ochrony interesów majątkowych, ze względu na tożsamość dobra podlegającego ochronie, o jednorodzajowości roszczenia świadczy także jego majątkowy charakter.
  2. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Członkowie grupy, pomimo tego, że każdego z nich wiązały umowy zawierane indywidualnie z pozwaną spółką, powołują się na abuzywny charakter klauzul umownych funkcjonujących we wzorach umów stosowanych w przypadku każdego klienta. W tym sensie zatem była to taka sama przesłanka faktyczna, a indywidualne różnice wynikające z treści poszczególnych stosunków prawnych członków grupy nie skutkują „rozdzieleniem” podstawy faktycznej ich roszczeń. Z tą samą podstawą faktyczną powództwa (tożsamością okoliczności faktycznych) mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia będącego źródłem roszczenia. Roszczenia każdego z członków są wywodzone nie tyle z poszczególnych umów, co z tego, że w każdej z nich – wedle twierdzeń zawartych w pozwie – został uregulowany taki sposób ustalenia powierzchni lokalu na potrzeby określenia wysokości ceny, który według członków grupy na charakter klauzuli abuzywnej.
  3. Sprawami o ochronę konsumentów będą sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom wynikające z różnych podstaw. Sprawy o ochronę konsumentów to sprawy z tytułu roszczeń konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy, np. wynikające z umowy najmu, umowy sprzedaży, umowy kredytu, pożyczki, umowy przewozu. sprawa wynikająca z umów mających na celu nabycie lokali mieszkalnego w ramach inwestycji realizowanej przez pozwanego jako dewelopera, w celu zaspokojenia osobistych potrzeb mieszkaniowych członków grupy i osób bliskich, stanowi właśnie sprawę o ochronę praw konsumentów.
  4. Zasady ujednolicenia roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegały na zestawieniu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka (członków) grupy dołączone jest roszczenie innego członka (członków) grupy nominalnie kwotowo najbliższe. Jednocześnie, do pozwu została dołączona tabela, w której wymienione zostały roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne podgrupy, ze wskazaniem członka (członków) grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy. Tak określony sposób standaryzacji roszczeń pozostaje w zgodzie z kryteriami określonymi w art. 2 ustawy.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk

Sędziowie:           SSO Sławomir Urbaniak, SSO Adam Maciński

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2014 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa K. W. jako reprezentanta grupy przeciwko (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (…) Spółce komandytowo – akcyjnej siedzibą we W. o zapłatę postanawia:

  1. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. nakazać powodowi – reprezentantowi grupy – złożenie do depozytu sądowego kaucji w kwocie 3 617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście zł) na zabezpieczenie kosztów procesu strony pozwanej, w terminie 1 (jednego) miesiąca, pod rygorem odrzucenia pozwu.

 

UZASADNIENIE

Powód K. W. – działając jako reprezentant grupy, w imieniu własnym i na rzecz wszystkich członków grupy, a mianowicie: K. i J. W., K. Ż. i P. R., J. J., M. C. i M. K., A. S. i J. U., M. M. (1) (poprzednio T.), S. i Z. J., R. i K. C., A. K. i T. S., A. i M. M. (2), T., H. i M. T. oraz A. i P. W. – w pozwie przeciwko (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (…) K.” Spółce komandytowo – akcyjnej siedzibą we W., wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwoty 203 862 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia następującego po podpisaniu aktów notarialnych przenoszących własność lokali, to jest:

a) od dnia 28 lipca 2010 r. i od kwoty 22 031,39 zł dla K. i J. W.,

b) od dnia 31 lipca 2010 r. i od kwoty 11 677,73 zł dla K. Ż. i P. R.,

c) od dnia 7 sierpnia 2010 r. i od kwoty 15 407,95 zł dla J. J.,

d) od dnia 29 lipca 2010 r. i od kwoty 22 031,39 zł dla M. C. i M. K.,

e) od dnia 24 lipca 2010 r. i od kwoty 11 677,73 zł dla A. S. i J. U.,

f) od dnia 16 lipca 2010 r. i od kwoty 15 552,80 zł dla M. M. (1) (poprzednio T.),

g) od dnia 28 sierpnia 2010 r. i od kwoty 13 486,75 zł dla S. i Z. J.,

h) od dnia 4 sierpnia 2010 r. i od kwoty 23 773,89 zł dla R. i K. C.,

i) od dnia 28 lipca 2010 r. i od kwoty 15 407,95 zł dla A. K. i T. S.,

j) od dnia 17 sierpnia 2010 r. i od kwoty 13 486,75 zł dla A. i M. M. (2),

k) od dnia 21 wrzesnia 2010 r. i od kwoty 23 773,89 zł dla T., H. i M. T.,

l) od dnia 4 września 2010 r. i od kwoty 15 552,80 zł dla A. i P. W.

– do dnia zapłaty.

Powód wniósł w pozwie o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu, powód podniósł, że wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, uzasadniony jest okolicznościami sprawy, o których mowa w pozwie, który dotyczy roszczeń pieniężnych członków grupy liczącej co najmniej 10 osób, opartych na żądaniu zapłaty wynikającym ze stosunków zobowiązaniowych (umów kupna sprzedaży lokalu mieszkalnego) zawieranych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Strona powodowa wskazała, że roszczenia członków grupy są roszczeniami jednego rodzaju, bowiem mają charakter majątkowy, dotyczą żądania zasądzenia kwoty pieniężnej i wynikają z jednego typu zobowiązań umownych zawartych pomiędzy członkami grupy, a stroną pozwaną. Ponadto roszczenia członków grupy są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, tj. podstawą faktyczną przedmiotu sporu jest zespół faktów uzasadniających żądanie powoda tożsamy dla wszystkich członków grupy i wynikający z tego samego stosunku prawnego, łączącego członków grupy ze stroną pozwaną (tj. z umów kupna sprzedaży lokalu mieszkalnego). Członkowie grupy są ponadto konsumentami w rozumieniu ustawowym, a sprawa dotyczy roszczeń o ochronę konsumentów.

Zasady ustalenia roszczeń pieniężnych członków grupy wynikają z różnicy w cenie jaką każdy członek grupy faktycznie zapłacił za zakup lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem umowy kupna sprzedaży, a ceną na jaką strony transakcji się umówiły. Kwota roszczenia każdego z członków grupy stanowi iloczyn różnicy w metrażu mieszkania, za który zapłacił każdy członek grupy, a metrażu, który otrzymał oraz umówionej ceny brutto (z VAT) za metr kwadratowy mieszkania. Zasady ujednolicania roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegały na zestawianiu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka/członków grupy dołączone jest roszczenie innego członka/członków grupy nominalnie kwotowo najbliższe.

W tabeli załączonej do pozwu zostały wymienione roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne grupy, ze wskazaniem członka/członków grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy.

W dalszej kolejności, uzasadniając żądanie zapłaty powód podniósł, że członkowie grupy, w tym powód, zawarli ze stroną pozwaną dwa rodzaje umów dotyczących kupna lokalu mieszkalnego na warunkach określonych w tych umowach. Pierwszy rodzaj umów nazwanych przez stronę pozwaną przedwstępnymi umowami sprzedaży lokalu mieszkalnego, zawarty był przez strony w zwykłej formie pisemnej. Drugim rodzajem umów były sporządzone w akcie notarialnym umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży tych lokali mieszkalnych. Zarówno przedwstępne umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego oraz zawierane w formie aktów notarialnych umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży były co do zasady sporządzane i przedstawiane członkom grupy według wzorca, na którego treść co do istotnych elementów zawieranej umowy członkowie grupy nie mieli wpływu. W szczególności według tego samego wzoru formułowana była cena jaką mieli zapłacić członkowie grupy za przedmiot sprzedaży. Co do zasady cena określona była w § 6 aktów notarialnych i odwoływała się do postanowień przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego zawartych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Postanowienia aktów notarialnych formułujących cenę sprzedaży lokali mieszkalnych zostały jednak ustalone przez stronę pozwaną w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy członków grupy, przez co są one w istocie niedozwolonymi postanowieniami umownymi, o których mowa w art. 385 1 k.c., a więc nie wiążą członków grupy zgodnie z powołanym przepisem. Nie wiążą również członków grupy te postanowienia aktów notarialnych związane z ustaleniem ceny, które wyłączają odpowiedzialność strony pozwanej względem konsumentów z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania do określenia ceny sprzedaży, wynikającego z treści zawartych przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego. Za niedozwolone postanowienia umowne znajdujące się w przedwstępnych umowach sprzedaży lokalów należy również uznać te zapisy, które definiowały przedmiot dostawy w oparciu o klauzule opierające się na wprowadzonej wzorcem umownym definicji „powierzchni wewnętrznej lokalu” (w szczególności stanowił o tym załącznik nr 5 do umów przedwstępnych).

Zawierając przedwstępne umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego obie strony zmierzały do zawarcia umowy kupna sprzedaży lokalu mieszkalnego opisanego w tych umowach i zapłaty przez członków grupy ceny zgodnie z warunkami wskazanymi w tych umowach. Co do zasady cena sprzedaży lokalu oraz udziału we współwłasności części wspólnych budynku i udziału w prawie własności gruntu została ustalona na kwotę netto za jeden metr powierzchni lokalu (zapis w § 3 ust. 1 przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego). W przedwstępnych umowach sprzedaży lokalu mieszkalnego strona pozwana zastosowała kilka sformułowań dla określenia powierzchni lokalu:

– dla określenia ceny lokalu za metr kwadratowy strona pozwana użyła sformułowania „powierzchnia lokalu”,

– dla określenia „powierzchni wewnętrznej” lokalu strona pozwana odwołała się do Polskiej Normy PN-ISO 9836 z 1997 r., wyjaśniając ją w załączniku nr 5 do umów przedwstępnych,

– dla określenia „powierzchni użytkowej” lokalu strona pozwana nie odwołała się do żadnej definicji, ale użyła tego sformułowania do określenia wynagrodzenia z tytułu pełnienia zarządu nieruchomością (zapis w § 11 przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego).

Dla określenia jednego z głównych świadczeń stron, a więc określenia parametrów przedmiotu sprzedaży w przedwstępnych umowach sprzedaży lokalu mieszkalnego strona pozwana zastosowała więc kilka sformułowań, które jak się okazało w trakcie podpisywania aktów notarialnych nie pokrywają się i wzajemnie wykluczają.

Podawana przez stronę pozwaną definicja powierzchni wewnętrznej nie jest tożsama z definicją powierzchni użytkowej, co strona pozwana jednoznacznie oświadczyła członkom grupy dopiero w aktach notarialnych. Podawana przez stronę pozwaną definicja powierzchni wewnętrznej nie jest nawet tożsama z definicją powierzchni wewnętrznej wskazywanej w normie, na którą powołuje się pozwana. Ustalenia interpretacji zapisów umownych stosowanych przez stronę pozwaną należy dokonać na podstawie zapisów umownych, przy uwzględnieniu bezwzględnie obowiązujących norm prawnych. Mając na uwadze treść art. 353 1 k.c., art. 354 k.c. w zw. z art. 60 i 65 k.c., należy przyjąć, że celem zawarcia przedwstępnych umów sprzedaży lokalu mieszkalnego było nabycie przez członków grupy lokali mieszkalnych o określonej powierzchni, za cenę ustaloną na podstawie metra powierzchni lokalu.

Zdaniem powoda, takie określenie powierzchni narusza też rozumienie powierzchni lokalu w przepisach wielu ustaw, szczegółowo wskazanych w pozwie.

Takie sformułowanie zarówno określania powierzchni lokalu, jak i ceny ustalonej na podstawie tej powierzchni, świadczy o tym, że strona pozwana już na etapie zawierania umów przedwstępnych działała w sposób naruszający interesy członków grupy. Przy czym naruszenie to miało charakter rażący, bo deklarowana powierzchnia wewnętrzna zawarta w umowach przedwstępnych różni się znacznie od powierzchni użytkowej faktycznie dostarczonej członkom grupy. Różnice w metrażu wahają się w przedziale od nieco ponad 2 metrów kwadratowych do ponad 4,5 metra kwadratowego.

O sprzeczności zapisów umów przedwstępnych z dobrymi obyczajami w zakresie zarówno określania powierzchni lokalu, jak i ceny ustalonej na podstawie tej powierzchni, świadczą postanowienia tych umów przyznające w istocie uprawnienia stronie pozwanej do wiążącej interpretacji umowy. Wynika to po pierwsze z definicji powierzchni wewnętrznej lokalu wskazanej przez stronę pozwaną w umowach przedwstępnych, która nie jest tożsama z definicją powierzchni wewnętrznej kondygnacji wskazanej w Polskiej Normie PN PN-ISO 9836:1997. Załączniki nr 5 do umów przedwstępnych wskazują, iż powierzchnia wewnętrzna odnosi się nie tylko do całej kondygnacji, ale również do wydzielonych jej części, np. lokali mieszkalnych. Tymczasem norma PN-ISO 9836:1997 w punkcie 5.1.4.1 powoływanym przez pozwaną mówi jedynie o powierzchni wewnętrznej kondygnacji, nie odnosząc jej do lokali mieszkalnych. Dla lokali mieszalnych właściwa byłaby norma wskazana w punkcie 5.1.7.1 normy PN-ISO 9836:1997. Strona pozwana w zawieranych umowach nie wyjaśniła, że nie będzie ona miała zastosowania dla obliczania faktycznej powierzchni lokalu, ale wręcz wskazała w § 2 lit. C aktów notarialnych, że powierzchnie użytkowe lokali w Budynku zostały obliczone bez jakichkolwiek odstępstw i wyjątków według Polskiej Normy ISO 9836 z 1997 roku i to zgodnie z danymi ustalonymi w ramach obmiaru powykonawczego. O fakcie, iż strona pozwana konstruując wzorce umów przedwstępnych i aktów notarialnych zmierzała do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u swych klientów, o tym, że dostarczona im powierzchnia lokalu (powierzchnia użytkowa) będzie w istocie mniejsza niż deklarowana (powierzchnia wewnętrzna) świadczą również dane podawane przez pozwaną w ramach obmiaru powykonawczego.

O sprzeczności zapisów umów z dobrymi obyczajami świadczy po drugie, sposób ich formułowania i użycie w umowach przedwstępnych trzech różnych określeń wskazujących na powierzchnię lokalu. Taki sposób zapisów umownych, chronologia zdarzeń i sposób sformułowania pism kierowanych do członków grupy mówiących o powierzchni wewnętrznej, bazował na wykorzystaniu przez pozwaną niewiedzy członków grupy dotyczącej wykładni postanowień umownych, nie opierających się na przepisach powszechnie obowiązującego prawa oraz na zamiarze strony pozwanej takiego ukształtowania stosunku zobowiązaniowego z członkami grupy, aby wykorzystać nierównorzędną pozycję stron. Brak jednoznacznego określenia przez pozwaną parametrów przedmiotu dostawy (tj. metrażu lokalu mieszkalnego) wskazuje, że celem pozwanej było uzyskanie faktycznie innej ceny za przedmiot umowy, niż umawiana cena za metr przedmiotu sprzedaży. Praktyka rynkowa wskazuje, że dla powzięcia przez konsumenta decyzji o zakupie istotnym parametrem jest cena. Przy czym dla rynku mieszkaniowego cena ustalana jest najczęściej na podstawie ceny za metr kwadratowy powierzchni – metraż mieszkania ustala się na podstawie danych zawartych w księdze wieczystej.

Zdaniem powoda, o sprzeczności zapisów umów z dobrymi obyczajami świadczy po trzecie okoliczność, iż strona pozwana przyznała sobie w załączniku nr 5 do umów przedwstępnych prawo do wiążącej interpretacji niejasnych lub zbyt ogólnikowych brzmień powołanej normy, przez co wprost zastosowała niedozwoloną klauzulę umowną (vide art. 385 3 pkt 9 k.c.). Konsekwencją wynikającą z przyznania sobie przez stronę pozwaną prawa do wiążącej interpretacji sformułowania „powierzchnia wewnętrzna lokalu” była taka wykładnia powierzchni lokali przez stronę pozwaną, która wbrew postanowieniom podanych w pozwie aktów prawnych i wbrew społeczno-gospodarczemu celowi wykorzystania lokali mieszkalnych rozciągała tę powierzchnię na przestrzeń pod powierzchnią ścian podziału wewnętrznego (konstrukcyjnych i działowych) oraz pod powierzchnią szachów zawartych w tym lokalu. Stosując niejednoznaczne zapisy umowne (w szczególności w załączniku nr 5) strona pozwana ukształtowała prawa i obowiązki członków grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając ich interesy. Strona pozwana wykorzystując swą pozycję jako profesjonalisty posłużyła się normami branżowymi, które były na tyle niejednoznaczne, iż mogły powodować wątpliwości interpretacyjne. Niejednoznaczne wskazanie rzeczywistej powierzchni lokali mieszkalnych, która miała być przedmiotem dostawy wpłynęło ostatecznie na zmianę parametrów ceny tych lokali, na co wskazuje zresztą zastosowanie wzorca z § 6 umów notarialnych, również zdaniem powoda mający charakter klauzuli abuzywnej.

W takim przypadku sposób ustalenia ceny za dostarczane członkom grupy lokale mieszkalne winien być ustalony na podstawie pozostałych elementów zawartych umów przedwstępnych i aktów notarialnych, tj. w szczególności zapisu z § 3 ust. 1 lit. a) umów przedwstępnych, który regulował sposób ustalenia ceny lokalu przez odwołanie się do iloczynu ceny za jeden metr kw. powierzchni lokalu i tych zapisów aktów notarialnych, które tą powierzchnię lokalu (użytkową) wskazywały. Tak ustalona cena lokalu, zgodnie z treścią dyrektyw wskazanych w art. 60 i 65 Kodeksu cywilnego jest ceną lokalu, na którą członkowie grupy wyrazili zgodę zawierając umowy przedwstępne. Ustalona w ten sposób cena stanowi podstawę do określenia żądania poszczególnych członków grupy.

Zasady ustalenia roszczeń pieniężnych członków grupy wynikają z różnicy w cenie jaką każdy członek grupy faktycznie zapłacił za zakup lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem umowy kupna sprzedaży, a ceną na jaką strony transakcji się umówiły (w sposób powyżej określony). Kwota roszczenia każdego z członków grupy stanowi iloczyn różnicy w metrażu mieszkania, za który zapłacił każdy członek grupy a metrażu, który otrzymał oraz umówionej ceny brutto (z VAT) za metr kwadratowy mieszkania. W załączonej do pozwu tabeli roszczeń wskazane zostało przez powodów szczegółowe wyliczenie roszczeń poszczególnych członków grupy.

Zgodnie z danymi wskazanymi w powyższej tabeli strona pozwana została również wezwana do zapłaty pismem z dnia 8 sierpnia 2013 r., jednak nie uznała swojej odpowiedzialności z tytułu żądanego roszczenia.

Wysokość dochodzonego pozwem roszczenia jest niższa od żądania zapłaty wskazanego pismem z dnia z 8 sierpnia 2013 r. co wynika z zasad ujednolicania dochodzonego pozwem roszczenia, narzuconego przez ustawę. Zasady ujednolicania roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegają na zestawianiu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka/członków grupy dołączone jest roszczenie innego członka/członków grupy nominalnie kwotowo najbliższe.

W załączonej do pozwu tabeli zostały wymienione roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne grupy, ze wskazaniem członka/członków grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy.

Ostateczna kwota dochodzonego roszczenia wynika z sumy roszczeń w poszczególnych podgrupach i wskazuje na ostateczną wartość przedmiotu sporu dochodzonych roszczeń.

Strona pozwana (…) Sp. z o.o. (…) K.” spółka komandytowo – akcyjna z siedzibą we W. w piśmie z dnia 18 grudnia 2013 r. wniosła o odrzucenie pozwu z uwagi na fakt, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek stwierdzenia przez Sąd dopuszczalności postępowania grupowego w rozpoznawanej sprawie, strona pozwana wniosła o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, wyznaczenie terminu na złożenie kaucji oraz jej wysokości, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie strona pozwana.

W ocenie strony pozwanej w niniejszej sprawie brak jest przesłanki jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, rozumianej jako zespół okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie powoda tożsamy dla wszystkich członków grupy. Nie można mówić o tożsamości podstawy faktycznej w niniejszej sprawie z tego względu, że członkowie grupy wywodzą swoje roszczenia z rzekomej różnicy w cenie jaką każdy członek zgodnie z umową zapłacił za zakup lokali mieszkalnych a ceną, która według nich byłaby uzasadniona. Ceny sprzedaży wynikają z kolei z przedwstępnych umów sprzedaży oraz z umów ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych i sprzedaży tych lokali. Oczywistym jest, iż strona pozwana proponuje dany wzór umów do konkretnej inwestycji, natomiast każda umowa przedwstępna oraz każda umowa ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży podlega indywidualnym negocjacjom z danym klientem w danych okolicznościach. To czy klient z tego skorzysta czy też nie zależy wyłącznie od niego. Potwierdzeniem tego jest zapis § 2 ust. 3 przedwstępnych umów sprzedaży dotyczący korekt obmiaru powykonawczego powierzchni lokalu. Potwierdza to fakt, iż każdy klient ma możliwość negocjowania zapisów umownych, a zatem sytuacja każdego z członków grupy jest inna. Abstrahując zupełnie od zasadności powództwa, należałoby ustalić osobny stan faktyczny dla każdego członka grupy – tj. okoliczności w jakich zostało złożone oświadczenie woli, w jakim stopniu dany klient negocjował daną umowę i jakich postanowień umownych dotyczyły jego ewentualne uwagi. Bezsprzecznie zatem stwierdzić należy, iż podstawa faktyczna roszczeń jest inna dla każdego członka grupy. Wyklucza to możliwość dochodzenia roszczenia w postępowaniu grupowym, które przewiduje jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych w pozwie należało uznać za dopuszczalne.

Zgodnie z 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym

Postępowanie grupowe stanowi sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe) – art. 1 ust. 1 ustawy. Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (ust. 2).

Tym samym, aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić, konieczne jest łączne spełnienie równoważnych przesłanek, a mianowicie:

[1] jednego rodzaju roszczenia dochodzonego przez co najmniej 10 osób,

[2] tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej oraz

[3] przesłanki przedmiotu postępowania grupowego, obejmującego alternatywnie roszczenie o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Dodatkowo, biorąc pod uwagę treść art. 2 ustawy, w przypadku roszczeń pieniężnych (a takich dochodzą członkowie grupy w niniejszej sprawie), postępowanie grupowe jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:

[4] wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.

Ad. 1

W niniejszej sprawie, grupa 23 osób, reprezentowanych przez przedstawiciela grupy, dochodzi zapłaty od pozwanego kwoty 203 682 zł, stanowiącej różnicę między kwotami uiszczonymi przez poszczególnych członków grupy z tytułu ceny sprzedaży lokali mieszkalnych w ramach inwestycji realizowanej przez pozwanego, a ceną według członków grupy właściwą, ustaloną na podstawie zgodnego z przepisami prawa określenia powierzchni lokali.

Sąd stwierdził, że członkowie grupy, reprezentowani przez powoda, dochodzą w niniejszej sprawie jednego rodzaju roszczenia, rozumianego w sensie procesowym, jako wystąpienie przez wszystkich członków grupy z żądaniem udzielenia tej samej rodzajowo formy ochrony prawnej, a mianowicie z powództwem o zapłatę. Jednocześnie, należało mieć na uwadze, że członkowie grupy domagają się zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, występując przeciwko pozwanemu z jednorodzajowym roszczeniem pieniężnym. Skoro zaś zmierzają oni do ochrony interesów majątkowych, ze względu na tożsamość dobra podlegającego ochronie, o jednorodzajowości roszczenia świadczy także jego majątkowy charakter (por. w tej kwestii: M. Rejdak, „ Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym”, Przegląd Prawa Handlowego 2010, zeszyt 8, str. 22).

Ad. 2

Zdaniem Sądu, z materiału zebranego w sprawie wynika, że roszczenia członków grupy są oparte na tej samej podstawie faktycznej.

Powodowie twierdzą bowiem, że jako nabywcy lokali mieszkalnych zapłacili stronie pozwanej cenę za nabywane lokale, która została ustalona na podstawie zapisów umownych, obowiązujących we wzorach umów stosowanych w przypadku każdego z nich, a stanowiących według członków niedozwolone klauzule umowne. Jako takie zaś, nie wiążą one członków grupy. Tym samym, ich zdaniem, właściwa cena powinna odpowiadać takiej powierzchni nabywanych lokali, która określona powinna być nie według sposobu uzgodnionego w umowie, poprzez odwołanie się do rozumianego swoiście, tylko na użytek ustalenia wysokości ceny, kryterium powierzchni lokalu, ale stosownie do właściwych przepisów, w tym zwłaszcza prawa budowlanego, czemu odpowiadało rozumienie powierzchni lokalu w innych postanowieniach umownych, których skuteczności członkowie grupy nie kwestionowali. Kwota uiszczona tytułem ceny ponad tak określoną wartość, jak wynika z twierdzeń pozwu, stanowi bezpodstawne wzbogacenie pozwanej spółki.

Sąd zważył, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo).

Dokonując analizy twierdzeń pozwu należało stwierdzić, że członkowie grupy, pomimo tego, że każdego z nich wiązały umowy zawierane indywidualnie z pozwaną spółką, powołują się na abuzywny charakter klauzul umownych funkcjonujących we wzorach umów stosowanych w przypadku każdego klienta. W tym sensie zatem była to taka sama przesłanka faktyczna, a indywidualne różnice wynikające z treści poszczególnych stosunków prawnych członków grupy nie skutkują „rozdzieleniem” podstawy faktycznej ich roszczeń. Sąd stoi zatem na stanowisku, że z tą samą podstawą faktyczną powództwa (tożsamością okoliczności faktycznych) mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia będącego źródłem roszczenia. W literaturze podaje się przykładowo, że ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje wówczas, gdy członkami grupy są konsumenci, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z konkretnym przedsiębiorcą, na podstawie tego samego wzorca umowy. Pomimo tego, że w niniejszym postępowaniu, członkowie grupy dochodzą swoich roszczeń wynikających z indywidualnych umów, to właśnie ze względu na fakt zawarcia każdej z nich według takiego samego wzoru, ich żądania wysuwane w tych okolicznościach są roszczeniami opartymi na tej samej podstawie faktycznej. Wbrew temu co twierdzi pozwany, o rozdzieleniu podstawy faktycznej roszczeń nie świadczy to, że każdego z członków grupy łączyła z deweloperem osobna umowa. Roszczenia każdego z członków są wywodzone nie tyle z poszczególnych umów, co z tego, że w każdej z nich – wedle twierdzeń zawartych w pozwie – został uregulowany taki sposób ustalenia powierzchni lokalu na potrzeby określenia wysokości ceny, który według członków grupy na charakter klauzuli abuzywnej.

Jednocześnie, ze względu na to, że sposób ustalenia ceny nabycia (rozumiany jako pewien algorytm, schemat postępowania), determinowany określeniem powierzchni lokalu według sposobu wskazanego w umowie, stosowany był przez dewelopera w stosunku do każdego klienta, przyjąć należało, że są to postanowienia „nie uzgodnione indywidualnie z klientem” w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. Takiemu stwierdzeniu nie przeczą argumenty powoływane przez pozwanego, według którego o indywidualnym charakterze uzgodnień świadczy sam fakt różnych wyników obmiarów powykonawczych.

Natomiast, dokładna analiza przesłanek wynikających z powyższego przepisu, a mianowicie kształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, czy rażące naruszenie jego interesów, jak również wyłączenie niedozwolonych klauzul umownych określone w zdaniu drugim art. 385 1 § 1 k.c., stanowić będzie przedmiot dalszego postępowania, a spór w tej mierze zostanie rozstrzygnięty w orzeczeniu kończącym sprawę co do meritum. Na obecnym etapie postępowania nie ma to znaczenia dla oceny dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, która to kwestia ma jedynie charakter formalny, stanowiąc początkową fazę określaną mianem certyfikacji postępowania grupowego. Podobnie należy ocenić podnoszone przez stronę pozwaną twierdzenia dotyczące indywidualnego uzgodnienia treści umów z poszczególnymi klientami będącymi członkami grupy w niniejszym postępowaniu. Ustalenie tych okoliczności determinuje bowiem treść rozstrzygnięcia w przedmiocie zasadności powództwa, nie mając znaczenia dla samej dopuszczalności postępowania grupowego.

Ad. 3

Dopuszczalność postępowania grupowego uzależniona została również od rodzaju roszczenia dochodzonego w tym trybie. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy. ma ona zastosowanie między innymi w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, na które to kryterium członkowie grupy powołali się w pozwie.

W ustaleniu znaczenia pojęcia „sprawa o ochronę konsumentów” pomocne staje się odwołanie do pojęcia konsumenta (art. 221 k.c.). Konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego. Za konsumenta należy uznać także osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (tak SN w postanowieniu z dnia 15 marca 2000 r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 169).

Generalnie rzecz ujmując, sprawami o ochronę konsumentów będą sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom wynikające z różnych podstaw (tak K. Flaga-Gieruszyńska (w:) A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 117). Sprawy o ochronę konsumentów to sprawy z tytułu roszczeń konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy, np. wynikające z umowy najmu, umowy sprzedaży, umowy kredytu, pożyczki, umowy przewozu.

W niniejszym postępowaniu sprawa wynikająca z umów mających na celu nabycie lokali mieszkalnego w ramach inwestycji realizowanej przez pozwanego jako dewelopera, w celu zaspokojenia osobistych potrzeb mieszkaniowych członków grupy i osób bliskich, stanowi właśnie sprawę o ochronę praw konsumentów (podobnie, choć w innym nieco stanie faktycznym, wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 29 lutego 2000 r., III CZP 26/96, OSN 2000, nr 9, poz. 152).

Ad. 4

Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie spełniona została również przesłanka ujednolicenia (standaryzacji) roszczeń członków grupy, wymagana w art. 2 ustawy w stosunku do roszczeń pieniężnych. Przy czym, ujednolicenie roszczenia powinno uwzględniać wspólne okoliczności sprawy, a z drugiej strony może ono nastąpić w podgrupach liczących co najmniej dwie osoby.

Członkowie grupy dokonując ujednolicenia roszczenia uwzględnili wspólną dla nich okoliczność, że w przypadku każdej z umów wysokość ceny była uzależniona od powierzchni lokalu. Niemniej jednak, ze względu na różne powierzchnie nabywanych nie była możliwa standaryzacja roszczeń wszystkich członków. Członkowie grupy dokonali zatem ujednolicenia roszczeń w sześciu podgrupach, z których każda obejmowała minimum dwóch członków. Zasady ujednolicenia roszczeń członków grupy i tworzenia podgrup polegały na zestawieniu roszczeń poszczególnych członków grup w ten sposób, że do nominalnie najniższego kwotowo roszczenia danego członka (członków) grupy dołączone jest roszczenie innego członka (członków) grupy nominalnie kwotowo najbliższe. Jednocześnie, do pozwu została dołączona tabela, w której wymienione zostały roszczenia członków grupy z podziałem na poszczególne podgrupy, ze wskazaniem członka (członków) grupy i przysługującego roszczenia, podziałem na podgrupy i wskazaniem przysługującego roszczenia oraz roszczenia ujednoliconego w obrębie podgrupy. Zdaniem Sądu, tak określony sposób standaryzacji roszczeń pozostaje w zgodzie z kryteriami określonymi w art. 2 ustawy.

Ze względu na powyższe, wobec spełnienia wszystkich kryteriów wymaganych w art. 1 i 2 ustawy, postępowanie grupowe w niniejsze sprawie jest dopuszczalne i dlatego na podstawie podanych przepisów prawnych należało orzec jak w punkcie I sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.