Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz.

Written by

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 5 października 2017 r.

Written by

  1. Jednolitość roszczeń należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego.
  2. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, których to pojęć ustawodawca nie zdefiniował, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego.
  3. Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego. Powyższe rozumienie jednorodzajowości roszczeń nie jest związane z jednakową podstawą prawną. Jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń nie jest bowiem, w świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g., przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego.
  4. Wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawy faktycznej powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo.
  5. W przypadku oświadczeń o przystąpieniu do grupy, istotna jest data złożenia takiego oświadczenia na ręce reprezentanta grupy, nie zaś data podpisania oświadczenia przez podmiot zgłaszający wolę udziału jego roszczenia w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Radosław Nawrocki

Sędziowie:                     SSO Marcin Śmigiel, SSR Iwona Wysocka (del.)

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E.S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) Bank (…) S.A. we W. o zapłatę

postanawia:

na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ustalić, że w skład grupy wchodzą następujące osoby:

1) w ramach podgrupy A: [6 osób];

2) w ramach podgrupy B: [4 osoby];

3) w ramach podgrupy C: [4 osoby];

4) w ramach podgrupy D: [8 osób];

5) w ramach podgrupy E: [2 osoby];

6) w ramach podgrupy F: [4 osoby];

7) w ramach podgrupy G: [3 osoby];

8) w ramach podgrupy H: [2 osoby];

9) w ramach podgrupy I: [3 osoby];

10) w ramach podgrupy J: [3 osoby];

11) w ramach podgrupy K: [2 osoby];

12) w ramach podgrupy L: [3 osoby];

13) w ramach podgrupy M: [5 osób];

14) w ramach podgrupy N: [3 osoby];

15) w ramach podgrupy O: [2 osoby].

 

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu.

Powód przedstawił Sądowi wykaz wszystkich osób, które przystąpiły do grupy, dołączając złożone przez nich oświadczenia.

Zgodnie z art. 17 ust. 1. u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Strona pozwana podniosła zarzuty odnośnie członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w grupie i poszczególnych podgrupach. Strona pozwana wskazywała zwłaszcza, że roszczenia dochodzone przez powoda i poszczególnych członków grupy są pozbawione wspólnej podstawy faktycznej. Wywodziła, że ze względów prawnych wykluczone jest, aby w sprawie istniała wspólna dla wszystkich podstawa faktyczna. Jej zdaniem jest ona całkowicie różna, gdyż okoliczności zawarcia każdej z umów mające zasadnicze znaczenie dla oceny prawnej, są odmienne. Zarzuciła, iż nie ma możliwości ujednolicenia roszczeń z uwagi na brak zaistnienia wspólnych okoliczności w odniesieniu do roszczeń dochodzonych w podgrupach. Strona pozwana zarzuciła także, że część oświadczeń o przystąpieniu do grupy została opatrzona datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, tj. przed 2 kwietnia 2015 r., zaś kilka oświadczeń nie zawiera daty. Odnosząc się już do uszeregowania poszczególnych osób w ramach podgrup podnosiła, że poszczególne podgrupy zostały błędnie ukształtowane i nie powinny zostać wyodrębnione z uwagi na powyżej przedstawione zarzuty, w szczególności zaś brak wspólnej podstawy faktycznej i możliwości ujednolicenia roszczeń w podgrupach wobec niezaistnienia tożsamych okoliczności w odniesieniu do zgłoszonych roszczeń.

 

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu zarzuty strony pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie. Powódka bowiem przedstawiła prawidłowo sporządzony wykaz w formie tabeli ujednoliconych roszczeń pieniężnych osób wchodzących w skład grupy w ramach wyodrębnionych podgrup. Wykaz ten został podpisany przez pełnomocników powódki, co zostało uzupełnione w piśmie z 28 lipca 2017 r., datowanym na 27 lipca 2017 r., a zatem stanowi on oświadczenie woli.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, iż zbyt wąska, czy też ścisła interpretacja przesłanek jednolitości roszczenia, którą reprezentuje strona pozwana, w praktyce wpłynęłaby na ograniczenie dopuszczalności postępowania grupowego jako określonej, wyodrębnionej instytucji prawa procesowego. Wydaje się, że nie takie było założenie wprowadzenia do polskiego porządku prawnego tego uregulowania.

Niewątpliwie roszczenie dochodzone w postępowaniu grupowym dotyczy roszczenia procesowego. Negowaną przez stronę pozwaną jednolitość roszczeń należy rozpatrywać przez pryzmat dochodzenia roszczeń jednorodzajowych w tym sensie, iż ustawa nakłada wymóg dochodzenia przez wszystkich powodów zasądzenia świadczenia, ustalenia bądź ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. Inaczej rzecz ujmując członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie, wspólne w danej grupie roszczeń procesowych. Dokonując wykładni pojęcia jednorodzajowości roszczeń na tle przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jak i pojęcia podstawy faktycznej oraz ujednolicenia roszczenia, których to pojęć ustawodawca nie zdefiniował, należy każdorazowo brać pod uwagę zasadnicze cele postępowania grupowego. Istotą postępowania grupowego jest skumulowanie roszczeń wielu osób w jednym postępowaniu. Taka kumulacja jest uzasadniona ze względu na ekonomikę postępowania oraz niecelowość prowadzenia wielu podobnych spraw.

W każdym przypadku ocena wskazanych przesłanek należy przede wszystkim do sądu, który biorąc pod rozwagę okoliczności danej sprawy, rozważa czy zgłoszone przez grupę powodów roszczenie nadaje się do rozpoznania w trybie przedmiotowej ustawy.

Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej, to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego. Powyższe rozumienie jednorodzajowości roszczeń, nie jest związane z jednakową podstawą prawną. Jednakowość norm prawnych stanowiących podstawę roszczeń nie jest bowiem, w świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g., przesłanką dopuszczalności powództwa grupowego. Odmienność podstaw prawnych nie będzie stanowić przeszkody do wniesienia powództwa grupowego, ale należy pamiętać o konieczności spełnienia przesłanki jednakowej podstawy faktycznej. O jednorodzajowości roszczeń decyduje więc występujący między nimi związek o charakterze faktycznym. Przez podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym. Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia, bądź zdarzeń podobnych do siebie (zob. Małgorzata Sieradzka [w:] komentarz do art. 1 u.d.p.g., System Informacji Prawnej LEX). Ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje, gdy ten sam zespół faktów staje się podstawą uprawień i wiąże strony postępowania (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 95). Z kolei z taką samą podstawą faktyczną mamy do czynienia, gdy wystąpi analogiczny zespół faktów w zakresie konkretnego roszczenia (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 212). Taka sama podstawa faktyczna roszczeń występuje, gdy mamy do czynienia z wielością zdarzeń, które wykazują podobieństwo.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W rozpoznawanej sprawie takie podobieństwo niewątpliwie zachodzi. Mamy do czynienia z roszczeniami o zapłatę określonych kwot pieniężnych w wysokości pobranej składki na ubezpieczenie grupowe ryzyka niskiego wkładu własnego.

Wbrew zarzutom strony pozwanej podnieść należy, iż na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie (postanowienie SA w Warszawie z 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15, LEX nr 1646028) odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwaną, tryb zawieranych umów − bezpośrednio z ubezpieczycielem albo z pośrednikiem, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy są klauzulami abuzywnymi.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej błędnego ujednolicenia roszczenia podnieść należy, że ustawodawca wskazuje jedynie na konieczność wskazania ujednoliconej wysokości żądania z ograniczeniem tego wymogu do 2 osób w każdej podgrupie. Powód dokonał ujednolicenia roszczenia poprzez wskazanie roszczeń w tych samych wysokościach z zachowaniem wymogu liczebności podgrupy do minimum 2 osób. W myśl art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wysokość roszczenia pieniężnego każdego z członków grupy została ujednolicona, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Podkreślenia wymaga, że jedynym kryterium przynależność do podgrupy jest wysokość roszczenia, która musi być identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami. Skoro zatem od członków poszczególnych podgrup zostały pobrane opłaty z tytułu składki na ubezpieczenie grupowe niskiego wkładu własnego kredytu w zbliżonej wysokości, na podstawie podobnych albo tożsamych postanowień umowy, których treść wzorca umownego powódka uważa za abuzywną, to kwestia ta stanowi niewątpliwie wspólne okoliczności sprawy uzasadniające przyporządkowanie tych osób do jednej podgrupy. W związku z powyższym zarzuty pozwanej w tym zakresie uznać należało za niezasadne.

Zdaniem Sądu nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut opatrzenia części oświadczeń datą przypadającą przed datą ukazania się ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, bądź braku na niektórych oświadczeniach takiej daty. Z punktu widzenia ustalenia składu osobowego grupy i uwzględnienia uczestnictwa danego podmiotu w postępowaniu grupowym ważne jest skuteczne złożenie oświadczenia przez uprawnionego o przystąpieniu do grupy reprezentantowi grupy. Istotna jest zatem data złożenia takiego oświadczenia na ręce reprezentanta grupy, nie zaś data podpisania oświadczenia przez podmiot zgłaszający wolę udziału jego roszczenia w postępowaniu grupowym. To, że dana osoba podpisała i sporządziła oświadczenie o przystąpieniu do postępowania grupowego wcześniej aniżeli ogłoszono o wszczęciu postępowania grupowego nie świadczy o braku skuteczności takiego oświadczenia i nie dyskwalifikuje osoby je składającej z uczestnictwa w grupie. Zastosowanie znajduje tu bowiem art. 61 § 1 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Podnieść należy, że powódka stwierdziła, iż oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu na podstawie postanowienia Sądu, co także oznacza, że termin na zgłoszenie został dochowany.

W ocenie Sądu wszystkie osoby wskazane w sentencji postanowienia o ustaleniu składu grupy w ramach podgrup od A do O uprawnione są do występowania z roszczeniami w ramach toczącego się postępowania grupowego. Osoby te są konsumentami, ich roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju i są oparte na jednakowej (takiej samej) podstawie faktycznej, osoby te złożyły skuteczne oświadczenie o przystąpieniu do grupy, zgłosiły żądanie, wskazały okoliczności je uzasadniające i okoliczności potwierdzające przynależność do grupy oraz przedstawiły dowody na potwierdzenie faktów zawartych w oświadczeniu.

W konsekwencji powyższych ustaleń, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak na wstępie.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 2 października 2017 r.

Written by

  1. Podmiot prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą lub działalność w ramach spółki cywilnej (a więc jako osoba fizyczna), może dokonać zakupu zarówno jako przedsiębiorca, jak i konsument. Istotne znaczenie ma tutaj cel, w jakim umowa jest zawierana.
  2. Dla oceny, czy roszczenia konsumentów są oparte na takiej samej podstawie prawnej, nie ma znaczenia ewentualne zbycie przez konsumentów nabytych uprzednio biletów na rzecz innych osób.
  3. Trudno zatem uznać, iż roszczenia osób, które nabyły bilet (wprawdzie w specjalnej ofercie, dostając dodatkowo nieodpłatnie inne świadczenia, które nie są przedmiotem ich żądań), nie mogą zostać uznane za roszczenia o tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział III Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Joanna Kruczkowska

Sędziowie:                     SSO Joanna Bitner, SSR Andrzej Lipiński (del.) (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2017r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa A.R. jako reprezentanta grupy przeciwko (…) Związkowi (…) w W. o zapłatę

postanawia:

  1. ustalić, że postępowanie niniejsze toczy się w postępowaniu grupowym, a grupa reprezentowana przez A. R. ma skład następujący: (…) [114 członków grupy]

 

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym do Sądu Okręgowego w Warszawie A. R. jako reprezentant grupy w imieniu własnym, ale na rzecz wszystkich członków grupy wniósł o zapłatę wskazanych kwot pieniężnych wraz z odsetkami ustawowymi na rzecz wymienionych osób od (…) Związku (…) w W. W uzasadnieniu wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym powód wskazał, że pozew dotyczy roszczeń pieniężnych członków grupy liczącej co najmniej 10 osób, opartych na żądaniu zapłaty wynikającym ze stosunków zobowiązaniowych. Powód wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia wiążą się z niewykonaniem zobowiązania związanego z umowami sprzedaży biletów wstępu na imprezę masową pt. L. W. (…) S. (…) (…) (…), która obyła się w dniu 18 kwietnia 2015 r. na S. (…) w W. Powód wskazał, że członkowie grupy są konsumentami w rozumieniu ustawowym, a sprawa dotyczy roszczeń o ochronę konsumentów (pozew k.4-17).

Do pozwu dołączono oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy oraz oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, a także umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

W odpowiedzi na pozew (…) Związek (…) w W. wniósł o odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust 1 i 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym („u.d.p.g.”), gdyż jego zdaniem sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Pozwany wniósł również o zobowiązanie powoda na postawie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany podniósł, że roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sytuacja faktyczna poszczególnych członków grupy jest bowiem odmienna – wśród nich jest wielu, którzy nabyli bilety wstępu na (…) wyłącznie dla siebie, ale również jest wielu, którzy nabyli bilety wstępu na zawody w znacznej ilości, co może świadczyć o tym, że były one przez nich przeznaczone do odsprzedaży. W ocenie pozwanego w związku z powyższym, zachodzą istotne rozbieżności w sytuacji poszczególnych członków grupy, a okoliczności indywidualne ich dotyczące dominują nad kwestiami grupowymi (ogólnymi), które nie pozwalają zakwalifikować ich roszczeń jako opartych na tej samej lub takiej samej podstawie prawnej. Pozwany podniósł również, że niniejsza sprawa nie stanowi sprawy dotyczącej roszczeń o ochronę konsumentów. Sprawami o ochronę konsumentów są sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom, tymczasem organizator imprezy – pozwany nie jest przedsiębiorcą. Pozwany, jako osoba prawna nie prowadzi (nie wykonuje) we własnym imieniu działalności gospodarczej lub zawodowej. (…) Związek (…) jest polskim związkiem sportowym, który prowadzi działalność sportową, nie działalność gospodarczą. Statutowym celem jego działania jest organizowanie i prowadzenie współzawodnictwa w danym sporcie. Pozwany podniósł, że organizacja przez niego (…) miała charakter incydentalny i nie stanowiła elementu działalności prowadzonej w sposób zorganizowany i ciągły. Ponadto podniósł, że organizacja (…) przez (…) stanowiła jedynie realizację jego zadań i celów statutowych jako organizacji społecznej. (…) nie prowadzi działalności gospodarczej, jak również nie jest wpisany do rejestru Krajowego Rejestru Sądowego. Pozwany wskazał, że dla zakwalifikowania go jako przedsiębiorcy nie ma znaczenia to, że jest on podatnikiem podatku VAT. Wniosek o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu pozwany uzasadnił tym, że wytoczone powództwo jest oczywiście bezzasadne. W ocenie pozwanego, ponieważ członkami grupy jest wiele osób fizycznych, mieszkających w różnych miejscach na terenie całego kraju, których sytuacja majątkowa może nie pozwalać na zaspokojenie ewentualnych przyszłych roszczeń (…), ustanowienie zabezpieczenia jest celowe i uzasadnione (odpowiedź na pozew k.544-565).

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2016r. wydanym w niniejszej sprawie pod sygn. III C 603/15. Sąd rozstrzygnął dopuszczalność prowadzenia niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 u.d.p.g. Przywołane przepisy wskazują, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa co najmniej 10 osób, dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartego na jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawie faktycznej. Roszczenia te winny wiązać się z ochroną konsumentów, z odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny albo z odpowiedzialnością  z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne konieczne jest, aby wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej dwie osoby. Ponadto zgodnie z przepisem art. 6 ust 1 pkt 3 u.d.p.g. w przypadku roszczeń pieniężnych pozew powinien zawierać m.in. określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup.

Sąd ocenił wówczas, że pozew został sformułowany poprawnie z punktu widzenia wymagań u.d.p.g. Reprezentant grupy wniósł o zasądzenie wskazanych kwot na rzecz członków grupy pogrupowanych w podgrupy. Do pozwu dołączono wszystkie wymagane oświadczenia i umowę z pełnomocnikiem. Powód jest w sprawie reprezentowany przez adwokata. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w ramach podgrup. Z tego punktu widzenia Sąd nie znalazł podstaw dla odrzucenia pozwu. Podniósł, że wbrew twierdzeniom pozwanego, dla oceny czy roszczenia konsumentów oparte są na takiej samej podstawie prawnej nie ma znaczenia ewentualne zbycie przez konsumentów nabytych uprzednio biletów na rzecz innych osób. Wszystkim bowiem konsumentom wskazanym w pozwie, jako nabywcom biletów – stronom stosunku zobowiązaniowego łączącego ich z pozwanym przysługują wobec pozwanego roszczenia o zapłatę z tytułu nabytych uprzednio biletów. Podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń jest zatem taka sama i wynika z jednego zdarzenia tj. zakupu biletów i uczestnictwa w imprezie sportowej zorganizowanej przez pozwanego.

Sąd uznał również, że roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie wiążą się z ochroną konsumenta. Wskazał, że działanie pozwanego w formie stowarzyszenia nie wyklucza w żaden sposób możliwości prowadzenia przez niego działalności gospodarczej i to przynoszącej zyski. Jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. w wyroku z dnia 6 października 2009 r. (sygn. akt III SA/Wr 333/09): ,,Stowarzyszenia mogą prowadzić dwojakiego rodzaju działalność: statutową i gospodarczą. Gospodarczego celu działalności nie niweczy przy tym to, że dochód z jej prowadzenia jest przeznaczony na działalność statutową. Ograniczenie to bowiem wynika z regulacji ustawowej i jest jednym z warunków dopuszczalności prowadzenia działalności gospodarczej.” W ocenie Sądu za uznaniem, że pozwany organizował imprezę w dniu 18 kwietnia 2015 r. przemawia również treść statutu pozwanego. Zgodnie z § 9 ust. 1 pkt 5 statutu Związek realizuje swoje cele w szczególności przez programowanie i propagowanie rozwoju sportów motorowych oraz organizowanie zawodów i imprez. Zgodnie z § 9 ust. 2 pkt 1 statutu Związek posiada wyłączne prawo do organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego o tytuł Mistrza Polski oraz o Puchar Polski w sportach motorowych. Ww. przepisy statutu wskazują na to, że zwykłą działalnością pozwanego jest organizowanie sportowych imprez motorowych. Bez wątpienia, gdyby organizowanie tego rodzaju imprez nie należało do zwykłej działalności stowarzyszenia, nie przysługiwałoby mu wyłączne prawo do organizowania i prowadzenia współzawodnictwa o tytuł Mistrza Polski oraz o Puchar Polski w sportach motorowych. Trudno bowiem uznać aby tego rodzaju przywilej, wyróżniający pozwanego na tle inny stowarzyszeń został nadany podmiotowi, który zasadniczo tego rodzaju imprez nie prowadzi. Dla kwalifikacji zorganizowania przez pozwanego przedmiotowej imprezy, jako działalności gospodarczej, kluczowe znaczenie ma również uzyskany przez pozwanego z tytułu sprzedaży biletów zysk. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 listopada 2011 r. (sygn. akt II GSK 1219/10): ,,Dla oceny, że dany podmiot wykonuje działalność gospodarczą, konieczne jest stwierdzenie zarobkowego charakteru tej działalności.” Gdyby hipotetycznie pozwany realizował imprezę bez biletów (wejścia bezpłatne) lub bez zysku (koszty imprezy równoważyłyby koszt jej przygotowania) to można by rozważać status pozwanego. W niniejszej sprawie mamy jednak do czynienia z cyklicznie (ciągle) organizowaną imprezą sportową przez pozwanego (w planach kolejne tego typu imprezy sportowe), z kosztownymi biletami i zyskiem.

Nadto Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanego o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, jako spóźnionego. Wskazał też, że wniosek jest niezasadny, z uwagi na relatywnie niskie koszty zastępstwa procesowego po stronie pozwanej – 2417 zł.

Zasadność powyższego rozstrzygnięcia potwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 16 czerwca 2016r. (postanowienie SA w Warszawie VI Acz 573/16 k. 789 i nast.). Zarazem potwierdził, że dochodzone roszczenie mieści się w przedmiotowym zakresie postępowania grupowego i należy do spraw o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Niewątpliwie wskazał także, że członkom grupy przysługuje status konsumenta.

Sąd przystąpił zatem do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Postanowieniem z dnia 15 lipca 2016r. (k. 807.) Sąd zarządził dokonanie stosownych ogłoszeń w prasie w trybie art. 11 u.d.p,g. Ogłoszenie ukazało się dnia 6 września 2016 r. (k. 838). Po ogłoszeniu zgłosiło się do grupy 56 nowych członków – wskazanych przez pełnomocnika powoda– reprezentanta grupy dnia 2 grudnia 2016r. przy złożeniu wykazu w rozumieniu art. 12 u.d.p.g. (pismo k. 849 i nast., wykaz k. 860 i nast.).

Do pisma dołączono wszystkie wymagane oświadczenia nowych członków grupy o ich przystąpieniu do grupy i upoważnieniu reprezentanta grupy do ich reprezentowania w niniejszej sprawie. Nowi członkowie grupy, tak samo jak pozostali członkowie grupy, żądają zapłaty kwoty, którą ponieśli tytułem zakupu biletu/ów wstępu na imprezę pt. L. W. (…) S. (…) od (…), która odbyła się w dniu 18 kwietnia 2015r. na S. (…) w W.

Pozwany, któremu doręczono wykaz w trybie art. 15 u.d.p.g., zgłosił do tego wykazu zarzuty. Zarzuty te zostały pogrupowane na cztery kategorie i do poszczególnych kategorii zostały podporządkowane określone osoby:

1.

w odniesieniu do (…) Pozwany podnosi, że osoby te nie nabyły biletów na (…) jako konsumenci, lecz jako przedsiębiorcy, którą to okoliczność potwierdzają załączone do złożonych przez te osoby oświadczeń o przystąpieniu do grupy faktury;

2.

w odniesieniu do (…) – Pozwany podnosi, że są to osoby, które nabyły znaczne ilości biletów wstępu na (…) i nie można ich kwalifikować jako konsumentów (albowiem mogły one uczynić sobie źródło dochodu z odsprzedaży biletów);

3.

w odniesieniu do (…) Pozwany podnosi, że są to osoby, które skorzystały ze specjalnej oferty, dedykowanej dla nabywców biletów na (…) w 2015 roku, którą Pozwany przygotował w związku z (…) w 2016 roku, realizując wówczas określone świadczenia nieodpłatnie lub na preferencyjnych warunkach cenowych, na rzecz osób, które uczestniczyły w (…) w 2015 roku;

4.

w odniesieniu do (…) – Pozwany podnosi, że wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy osoby te nie przedstawiły jakichkolwiek dowodów (w szczególności dokumentów, np. potwierdzeń przelewów), które potwierdzałyby, że w ogóle dokonały one zapłaty za określone bilety na (…) lub też potwierdzałyby, że to faktycznie one (a nie osoby trzecie) dokonały zapłaty za określone bilety na (…) (w niektórych przypadkach potwierdzenia przelewów zostały przedstawione, ale zamazano dane osobowe nadawcy lub są one inne niż osoby składającej oświadczenie o przystąpieniu do grupy.

W ocenie Sądu powyższe zarzuty są bezpodstawne. Odnosząc się bliżej do podniesionych grup zarzutów, Sąd zważył co następuje.

W zakresie 1 grupy zarzutów odnośnie osób: (…), związanej z rzekomym faktem, że osoby te nie nabyły biletów na (…) jako konsumenci, lecz jako przedsiębiorcy, zarzut ten jest niezasadny. Przede wszystkim zauważyć należy, że dwie z osób objętych tym zarzutem były wskazane pierwotnie w pozwie. Zarzut braku konsumenckiego charakteru dochodzonych roszczeń był już przedmiotem rozważania Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego w Warszawie na etapie badania dopuszczalności rozpoznania sprawy w postepowaniu grupowym. W obu instancjach zarzut ten uznano za niezasadny – i rozstrzygnięciem tym Sąd orzekający czuje się związany.

Jak wynika z orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie (sygn. VI ACa 775/14) zawarta w art. 22 (1) k.c. definicja konsumenta łączy kryterium podmiotowe i przedmiotowe, wskazując, że za konsumenta może być uważna tylko osoba fizyczna znajdująca się w sytuacji prawnej, polegającej na dokonywaniu czynności cywilnoprawnej, mającej wywołać skutek prawny w jej relacji z przedsiębiorcą, a ta czynność nie może być bezpośrednio związana z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą lub zawodową. Funkcjonalna w istocie definicja konsumenta przyjmuje jako punkt wyjścia pełnioną w danej chwili oraz sytuacji rolę ekonomiczną osoby fizycznej (która to osoba może następnie w innej już sytuacji pełnić rolę przedsiębiorcy). Definicja konsumenta dająca się wyinterpretować z art. 22(1) k.c. zawiera cztery elementy. Po pierwsze, konsumentem może być tylko osoba fizyczna, po drugie, musi ona dokonywać czynności prawnej, po trzecie, czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby, a po czwarte, adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca.

Z kolei definicja przedsiębiorcy została uregulowana w art. 431 k.c. i stanowi, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową

Podmiot prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą lub działalność w ramach spółki cywilnej (a więc jako osoba fizyczna), może dokonać zakupu zarówno jako przedsiębiorca jak i konsument. Istotne znaczenie ma tutaj cel, w jakim umowa jest zawierana. Jak wynika natomiast z oświadczeń dołączonych do pisma z dnia 14 lipca 2017r. obecność osób, które kwestionuje strona pozwana w ramach pierwszego zarzutu nie była związana z ich działalnością gospodarczą, zaś zakupione bilety przeznaczone zostały na ich konsumenckie potrzeby. Niezależnie jednak od powyższego, jak wskazano na wstępie, dwie spośród 5 zakwestionowanych w zarzutach, zostały już dopuszczone do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Brak jest zatem podstaw do odmowy udziału w postępowaniu grupowym trzech kolejnych osób, co do których pozwany wysnuwa tożsame zarzuty, jak przeciwko osobom, które już do takiego postepowania zostały dopuszczone.

W świetle powyższego Sąd uznał podniesiony zarzut w całości jako bezpodstawny.

Drugi z zarzutów dotyczył: (…), jakoby osoby te nabyły znaczne ilości biletów wstępu na (…) i wobec powyższego nie można ich kwalifikować jako konsumentów, albowiem mogły one uczynić sobie źródło dochodu z odsprzedaży biletów. Zarzut ten jest całkowicie pozbawiony podstaw prawnych. Sąd wypowiedział się w powyższym zakresie w postanowieniu z dnia 2 lutego 2016r., wskazując, że dla oceny czy roszczenia konsumentów są oparte na takiej samej podstawie prawnej nie ma znaczenia ewentualne zbycie przez konsumentów nabytych uprzednio biletów na rzecz innych osób. Zasadność takiego rozstrzygnięcia została potwierdzona przez Sąd Apelacyjny, który oddalił zażalenie na powyższe postanowienie. Z tych też względów, podobnie jak w przypadku zarzutu pierwszego, w ocenie Sądu bark jest podstawy do odmowy dopuszczenia do udziału w postępowaniu grupowym, nowo zgłoszonym osobom, które zakupiły większą ilość biletów. Na poparcie swojego żądania przedstawiły dowód dokonania zapłaty, wobec czego przysługuje im roszczenie o zwrot ceny nabycia wszystkich biletów. Na marginesie jedynie zauważyć należy, iż większość z tych osób złożyła oświadczenia, że bilety te zostały zakupione dla rodziny lub znajomych.

Trzecim zarzutem dotknięte zostały osoby: (…). W ocenie pozwanego, osobom tym, jako nabywcom biletów na (…) 2015r. pozwany zaoferował preferencyjne warunki, na jakich mogli nabywać bilety. Obejmowały one i możliwość nabycia biletów w pierwszym terminie sprzedaży (do 25 października 2015 roku, co m.in. gwarantowało pełną dostępność miejsc) i po specjalnej cenie – w pakiecie w ramach którego nabywcy biletów na (…) w 2015 roku oprócz biletów na (…) w 2016 roku uzyskiwali (i to nieodpłatnie) również program zawodów (o wartości: 20 zł) i – co istotne – wejściówkę na dodatkową imprezę sportową organizowaną przez (…) w dniu 15 maja 2016 roku, tj. na (…) (o wartości: 30 zł). Wartość tych nieodpłatnych świadczeń dodatkowych dla uczestników (…) 2015 wynosiła więc łącznie 50 zł. W rezultacie, w związku ze skorzystaniem z tego rodzaju dodatkowych, nieodpłatnych świadczeń realizowanych przez (…) przez część osób, które chciałyby zostać członkami grupy po ogłoszeniu przez Sąd o wszczęciu postępowania grupowego, nie mamy do czynienia z sytuacją, w której w ramach niniejszego postępowania byłby dochodzone roszczenia jednego rodzaju, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, o których mowa  w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Powyższy zarzut jest niezasadny. Jak trafnie wskazała strona powodowa, dodatkowe świadczenia, przyznane w ramach oferty specjalnej miały charakter nieodpłatny, a ich równowartość nie jest przedmiotem żądania wskazanych powyżej osób. Roszczenie dochodzone przez kwestionowanych członków grupy, tak samo, jak roszczenie całego pozwu dotyczy tylko i wyłącznie ceny biletu wstępu na imprezę (…) (…) (…) (…). Dodatkowe świadczenia przyznane wskazany członkom grupy nieodpłatnie – nie były objęte celem biletu. Cena biletu zaś obejmowała uczestnictwo w imprezie, w ramach której nabywcy mieli zagwarantowane: 20 wyścigów głównych, 2 wyścigi w formie półfinałów oraz ostatni wyścig nr 23 – wyścig finałowy. Z powyższego pozwana się nie wywiązała, a co stanowi żądanie powoda i poszczególnych członków grup. Trudno zatem uznać, iż roszczenia osób, które nabyły bilet (wprawdzie w specjalnej ofercie, dostając dodatkowo nieodpłatnie inne świadczenia, które nie są przedmiotem ich żądań), nie mogą zostać uznane za roszczenia o tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Zarzut ten jako niezasadny, nie mógł się ostać.

Wreszcie odnosząc się do czwartej grupy zarzutów, w której pozwany podnosi, że osoby przystępujące do grupy wraz oświadczeniami o przystąpieniu do grupy nie przedstawiły jakikolwiek dowodów (np. potwierdzeń przelewów), które potwierdzałby, że faktycznie one, a nie osoby trzecie dokonały zapłaty za określony bilet należy zaliczyć następujące osoby: (…). Zdaniem Sądu również i ten zarzut nie znajduje uzasadnionych podstaw prawnych. Okoliczności, że cześć osób złożyła potwierdzenia przelewów wykonane przez inne osoby nie ma znaczenia dla roszczenia członka grupy. Przy czym zauważyć należy, że w przypadku osób: (…) powód złożył oświadczenia osób, które wykonywały przelewy (k. 1229, 1239-1240, 873-876, 1236), ze wskazaniem, że wykonywały je na rzecz osób, które występują w przedmiotowym postępowaniu. Należy również zauważyć, że  przypadku osoby (…), (co do którego jest zarzut, że potwierdzenie przelewu wykonała inna osoba) zostało wydane już prawomocne rozstrzygnięcie, co do jego udziału w postępowaniu grupowym (vide postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 16 czerwca 2016r., k. 789 i nast.). Aktualne zatem pozostają rozważania Sądu w zakresie związania Sądu Okręgowego powyższym rozstrzygnięciem, a tym samym brak jest podstaw do nie uwzględnienia pozostałych członków pozwu, co do których pozwany wygłasza tożsame zarzuty.

Odnośnie osób: (…) powód przy piśmie z dnia 14 lipca 2017r. załączył dowody potwierdzające uiszczenie ceny biletów (k. 1232, 1235, 1236).

Z kolei co do pozostałych osób objętych zarzutem nr 4 tj. : (…), wskazać należy, że przedstawiły one bilet wstępu mający charakter odpłatny. Argumenty przedstawione przez pozwanego w stosunku do tych osób, że nie przedstawiły dowodu zapłaty za bilety, zdaniem Sądu stanowić będą podstawę merytorycznego rozpoznania sprawy. W żadnym wręcz wypadku nie dyskwalifikują tych osób na tym etapie postępowania i nie mają wypływu na możliwość przystąpienia ze swoimi roszczeniami do pozwu zbiorowego.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd uznał, że roszczenia wszystkich członków grupy w niniejszej sprawie spełniają wszystkie przesłanki wymagane do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Stąd też Sąd, na podstawie art. 10 ust. 1 oraz art. 17 ust. 1 u.d.p.g., orzekł jak w sentencji postanowienia – potwierdzając, że sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu grupowym, przy czym grupy mają skład wskazany w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 kwietnia 2017 r.

Written by

  1. Należy poczynić kilka uwag natury ogólnej, które nakreślą przedmiot materii objętej sporem. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na specyficzny charakter postępowania grupowego, którego wybrane zagadnienia stanowiły przedmiot rozpoznania i osądu w niniejszej sprawie. Zamierzeniem ustawodawcy przy wprowadzeniu do polskiego systemu prawnego tej procedury było stworzenie regulacji, która obejmie ochroną procesową interesy wielu podmiotów, które zostały poszkodowane w wyniku jednego (wspólnego) zdarzenia. Ten szczególny rodzaj postępowania procesowego – wyrazem czego jest odrębna regulacja ustawowa – ma fakultatywny charakter, bowiem jego uruchomienie wymaga zgłoszenia stosownego żądania w pozwie. Istotne przy tym jest, że procedowanie w trybie przepisów u.d.p.g. zastrzeżone zostało dla wąsko określonego rodzaju spraw, co oznacza, że tylko ściśle skatalogowane w ustawie roszczenia (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny i za czyn niedozwolony) korzystają z możliwości rozpoznania w postępowaniu grupowym.
  2. Dopuszczalność wszczęcia, prowadzenia i merytorycznego orzeczenia w postępowaniu cywilnym warunkują przesłanki procesowe. Wykształcone na gruncie k.p.c. w postępowaniu zwykłym znajdują zastosowanie również do u.d.p.g. Niezależnie jednak od tego, dopuszczalność postępowania grupowego warunkują okoliczności właściwe tylko temu postępowaniu. W odniesieniu do wszystkich spraw, jakie mogą się toczyć w postepowaniu grupowym, warunki te zostały określone w art. 1 ust. 1, zaś w sprawach o roszczenie pieniężne konieczne jest ponadto zadośćuczynienie wymaganiu zawartemu w art. 2 ust. 1 ustawy. Przesłanki o których mowa, mają zarówno charakter podmiotowy (w zakresie minimalnej liczebności grupy i podgrup), jak i przedmiotowy (w kontekście jednorodzajowości i tożsamości podstawy faktycznej poszczególnych roszczeń oraz ich charakteru – rodzaju, a w przypadku roszczeń pieniężnych także ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy). W przypadku niedopuszczalności postępowania grupowego ze względu na niedochowanie którejkolwiek z przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 lub art. 2 ust. 1 ustawy, sąd in meriti odrzuca pozew.
  3. Postępowanie grupowe stanowić ma efektywny środek ochrony praw podmiotowych tylko wówczas, gdy pomiędzy objętymi nim roszczeniami istnieje związek tego rodzaju, że łączne orzekanie o nich jest procesowo i ekonomicznie opłacalne. Motywem wymienionych obostrzeń jest wola zapewnienia homogeniczności grupy, a w konsekwencji zabezpieczenie sprawności postępowania grupowego. W u.d.p.g. cel ten realizować ma warunek, aby roszczenia członków grupy były jednorodzajowe i oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sformułowanie to nawiązuje do art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c. z tym jednak zastrzeżeniem, że art. 1 ust. 1 u.d.p.g. nie wymaga, aby jednorodzajowe roszczenia opierały się na takiej samej podstawie prawnej.
  4. Kryterium tożsamej lub jednakowej podstawy faktycznej odnosi się do okoliczności powstania roszczeń, które mają być dochodzone w postępowaniu grupowym. Z tą samą podstawą faktyczną mamy do czynienia wtedy, gdy roszczenia wywodzą się z jednego zdarzenia, z taką samą zaś – gdy wynikają z szeregu analogicznych zdarzeń. Rozróżnienie to może być niekiedy płynne, niemniej jednak nie ma ono praktycznego znaczenia dla dopuszczalności postępowania grupowego. Podstawą faktyczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy jest podstawowy (wyjściowy) zespół faktów usprawiedliwiających roszczenie. Warunek jednorodzajowości roszczenia powinien być rozumiany na tyle ściśle, aby po ustaleniu składu grupy w myśl art. 17 ust. 1 u.d.p.g. możliwe było łączne orzekanie i rozstrzygnięcie o wszystkich roszczeniach objętych postępowaniem. W miarę możliwości chodzi o osiągnięcie takiego stanu rzeczy, w którym kwestie objęte kognicją sądu po ustaleniu składu grupy, z uwzględnieniem ewentualnych podgrup, będą jednakowe (wspólne) w odniesieniu do wszystkich jej członków. Warunek jednorodzajowości roszczeń oraz wymaganie tożsamości lub jednakowości ich podstawy faktycznej dotyczą w równym stopniu wszystkich pretensji objętych postępowaniem grupowym. Dochodzenie w jednej grupie przez niektóre osoby roszczeń różnorodzajowych lub opartych na odmiennych podstawach faktycznych jest wykluczone, zakazu tego nie można objeść przez powołanie podgrup z naruszeniem opisanych powyżej reguł.

 

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący                     SSA  Magdalena Kostro-Wesołowska

Sędziowie:                              SSA Aleksandra Tobiasz-Skrzypek (spr.),SO del. Danuta Malec

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa: (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Sprawiedliwości o zapłatę na skutek zażalenia wniesionego przez pełnomocnika powodów na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydział Pracy z dnia 15 września 2016 r., sygn. akt XXI P  230/15

postanawia:

  1. oddalić zażalenie;
  2. nie obciążać strony powodowej kosztami postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy odrzucił pozew Z. G. działającego jako reprezentant grupy składającej się z: [221 członków grupy] w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Sprawiedliwości (pkt 1), odstępując jednocześnie od obciążania powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej (pkt 2).

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd I instancji podniósł, że pozwem wniesionym w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Sprawiedliwości o odszkodowanie z tytułu braku waloryzacji wynagrodzeń w latach 2009-2012, Z. G. działający jako reprezentant grupy składającej się z 220-stu funkcjonariuszy Służby Więziennej wniósł o zasądzenie na rzecz każdego z członków grupy podzielonej na 55 podgrup kwot stanowiących równowartość wysokości utraconych świadczeń o łącznej wartości 1.012.342,71 zł szczegółowo opisanych w pozwie.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym Z. G. wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, tj. braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej za okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 października 2012 r. Jako podstawę prawną dochodzonego żądania wskazał on przepisy art. 4 i 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i c ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. do 1 stycznia 2010 r., jak również przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1           lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2010 r. do 31 października 2012 r., które stanowią podstawę do obliczenia pełnego (zwaloryzowanego) wynagrodzenia w danym roku.

Z. G. podkreślił, że podstawę uposażenia funkcjonariuszy oraz pracowników Służby Więziennej stanowią wynagrodzenia z poprzedniego roku waloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. Zaznaczył, że istotą wywiedzionego w sprawie roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem od 1 stycznia 2009 r. do 31 października 2012 r., który w 2009 r. wynosił 103,9 %, w 2010 r. 101%, zaś w 2011 i 2012 r. 100%.

Zdaniem reprezentanta grupy, taki stan rzeczy związany był z zaniechaniem podjęcia przez Ministra Sprawiedliwości działań umożliwiających waloryzację wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej, który stosownie do treści art. 10a ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, ma bezpośredni wpływ na przeznaczenie środków z budżetu państwa na potrzeby resortu, którym zawiaduje, w tym na waloryzację uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Minister Sprawiedliwości na podstawie art. 1 ust. 2 i art. 2 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”), wniósł o jego odrzucenie, ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany wskazał na brak podstaw do rozpoznania sprawy w trybie przepisów u.d.p.g.. Zaznaczył, że w stanie prawnym obowiązującym do końca 2009 r. podstawą do ustalenia przeciętnego uposażenia była kwota bazowa określana w ustawie budżetowej. Nie było zatem przesłanek do waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w oparciu o średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Zasady waloryzacji wynagrodzeń uległy zmianie dopiero  z dniem 1 stycznia 2011 r., kiedy zastąpiono w ustawie kwotę bazową pojęciem średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. W ustawie budżetowej nie przewidziano środków na wypłaty zwaloryzowanych wynagrodzeń zarówno w 2010, 2011, jak i 2012 r. Odnosząc się do roszczenia odszkodowawczego obejmującego brak waloryzacji wynagrodzeń w 2010 r. pozwany podniósł, że adekwatnym do sprawy żądaniem jest zapłata zaległego wynagrodzenia, gdyż zasadniczo charakter sporu dotyczy wynagrodzenia, a tego rodzaju roszczenie nie jest objęte regulacją ustawy z 17 grudnia 2009 r. ,,Zamrożenie waloryzacji’’ uposażeń w 2011 i 2012 r. wynikało z treści ustaw budżetowych, a nie zaniechania Ministra Sprawiedliwości.

Postanowieniem z 28 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy odrzucił pozew w postępowaniu grupowym (pkt 1), oraz odstąpił od obciążenia powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego pozwanego (pkt 2).

Na skutek zażalenia reprezentanta grupy Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z 26 sierpnia 2015 r. (sygn. akt III APz 25/15) uchylił zaskarżone postanowienie pozostawiając Sądowi Okręgowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

Analizując przepisy ustawy z 17 grudnia 2009 r., w kontekście dopuszczalności oraz podstaw do wytoczenia powództwa grupowego, Sąd II instancji nie podzielił zapatrywań Sądu Okręgowego, wedle których rozstrzygnięcie o dopuszczalności postępowania grupowego wymaga od sądu ustalenia, czy zgłoszone w pozwie roszczenia mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 ustawy. Takie badanie zmierza zasadniczo do merytorycznego rozpoznania sprawy, które na tym etapie postępowania jest niedopuszczalne, bowiem przesądza o jej wyniku, który może być dopiero finalnym rezultatem pozwu zbiorowego. Rozwijając stanowisko w tym zakresie Sąd Apelacyjny podzielił pogląd skarżącego, iż roszczenie z tytułu czynów niedozwolonych znajduje się w katalogu zawartym w art. 1 ust. 2 ustawy, zaś wskazana w pozwie podstawa odpowiedzialności (art. 417 k.c.) mieści się w tej kategorii spraw. Jak wywiódł dalej Sąd II instancji, powództwo nie zostało skierowane przeciwko pracodawcy, ale Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Sprawiedliwości, który według autora pozwu grupowego ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez wydanie aktu normatywnego niezgodnego z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Wszystkie dochodzone w pozwie roszczenia są jednego rodzaju (żądanie zapłaty odszkodowania z tytułu zwaloryzowanych wynagrodzeń w latach 2009-2012) i oparte na tej samej podstawie faktycznej (zaniechanie dokonania waloryzacji wynagrodzeń). W sprawie wystąpiły zatem przesłanki z art. 1 ust. 1, co oznacza, że Sąd Okręgowy odrzucając pozew w postępowaniu grupowym dopuścił się naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g.. Merytoryczne rozstrzygnięcie w tym przedmiocie było przedwczesne o tyle, że do pozwu nie dołączono oświadczeń o zgodzie członków grupy na ujednolicenie wysokości należnych im świadczeń, a kwestia ta powinna być rozstrzygnięta na etapie wezwania do usunięcia ewentualnych braków formalnych pozwu i wymaga dodatkowej oceny Sądu przed wydaniem stosownego orzeczenia. Powyższy brak formalny został uzupełniony przez pełnomocnika powoda pismem procesowym z 4 kwietnia 2016 r.  w wykonaniu zarządzenia z 1 marca 2016 r.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy, zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił pozew (pkt 1) i odstąpił od obciążania powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej (pkt 2).

Badając, w kontekście art. 1 u.d.p.g., dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zważył, że strona powodowa zgłosiła roszczenie pieniężne, które oparte zostało na dwóch odmiennych materialnoprawnych podstawach faktycznych i prawnych. Zaznaczył, że kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetek ustawowych zredukowanych na dzień wniesienia pozwu, które należne są za opóźnienie w zapłacie roszczenia podstawowego. Zgłoszenie przez każdego z funkcjonariuszy jako członka grupy w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (zwaloryzowanego wynagrodzenia nazwanego odszkodowaniem oraz skompensowanych odsetek ustawowych) doprowadziło do naruszenia zawartego w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymogu jednorodzajowości roszczeń członków grupy.

Sąd zwrócił uwagę, że strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości odsetek ustawowych żądanych przez członka grupy z wyższą ich wartością do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. W istocie wysokość odszkodowania (zwaloryzowanego wynagrodzenia), stanowiącego roszczenie podstawowe, pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy (brak w tym zakresie podgrup) i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidulnego określenia wobec każdego z członków. Tak określona wartość zwaloryzowanego wynagrodzenia wiązałaby się z koniecznością ponownego ustalenia przez Sąd wysokości zredukowanych odsetek ustawowych indywidualnie dla każdego członka grupy, co dopiero pozwoliłoby ustalić prawidłowość ujednolicenia poszczególnych roszczeń.

Odnosząc się do zakresu przedmiotowego ustawy Sąd I instancji zważył, że strona powodowa wywiodła faktycznie swoje roszczenie z braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy w latach 2009-2012 oraz z niewypłacenia podwyższonego wynagrodzenia w tym okresie. Nie przesądzając o merytorycznej zasadności tak sformułowanego żądania Sąd Okręgowy podniósł, że w takiej sytuacji niewystarczające było samo odwołanie się do brzmienia przepisu, jeżeli już z pobieżnej analizy pozwu wynika, iż powyższe  roszczenie nie jest w jednym z tych, o jakich mowa w art. 1 ust. 2 u.d.p.g.. Zakreślona w uzasadnieniu pozwu podstawa faktyczna nie przystaje do przytoczonych przepisów prawa powództwa, gdyż wskazuje ona, że dochodzona tytułem zapłaty kwota nie dotyczy odszkodowania (na podstawie art. 417 § 1 k.c. lub art. 4171 § 4 k. c.), lecz wynagrodzenia, a co za tym idzie nie mieści się w dyspozycji art. 1 ust. 1 ustawy.

W podsumowaniu swych rozważań Sąd Okręgowy przyjął, że pozew w przedmiotowej sprawie dotknięty jest brakami z art. 1 ust. 1 oraz z art. 2 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy, tj. dochodzone w ramach grup roszczenia nie są jednorodzajowe, nie wynikają z czynów niedozwolonych, oraz nie zostały określone zasady ujednolicenia wysokości roszczeń poszczególnych członków grupy.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 i 2, art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 u.d.p.g. odrzucił pozew. O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze, że powodowie formułując swoje roszczenia byli przekonani, iż oparli je na ustawowych podstawach, co potwierdzało zaistnienie szczególnie uzasadnionego wypadku, o jakim mowa w zastosowanym przepisie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 sentencji zaskarżyła strona powodowa zarzucając:

– błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że roszczenie pozwu nie jest oparte na tej samej lub takiej samej podstaw faktycznej, a w konsekwencji przesądzenie, że Z. G. nie powołał żadnych  okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich tworzenie, a ponadto ustalenie, że każdy funkcjonariusz Służby Więziennej objęty pozwem zgłosił zasadniczo dwa roszczenia pieniężne – zwaloryzowanego wynagrodzenia nazwanego odszkodowaniem oraz zredukowanych odsetek ustawowych, co tym samym oznacza, że roszczenia członków grupy nie są jednorodzajowe;

– naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. oraz art. 417 k.c. poprzez ich niewłaściwą interpretację i zastosowanie przy dokonywaniu oceny występowania jednorodności roszczeń pomiędzy poszczególnymi członkami grupy.

Na podstawie tak wyprowadzonych zarzutów skarżący wniósł o:

  1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie:
  2. uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu;
  3. zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Odwołując się do postanowienia z 28 listopada 2014 r. skarżący wskazał, że rozpoznając po raz pierwszy kwestię dopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie, Sąd nie miał wątpliwości, że roszczenia objęte pozwem oparte są na tej samej podstawie faktycznej związanej z brakiem waloryzacji wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej. Powyższe stanowisko zaaprobował i podzielił Sąd Apelacyjny.

Żądanie pozwu oparte jest na odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa z tytułu czynu niedozwolonego, przy czym wysokość odszkodowania każdego z członków grupy stanowi równowartość kwoty wynikającej z braku waloryzacji za okres objęty pozwem wraz z odsetkami odpowiednio pomniejszonymi według tego samego klucza u każdej z osób wchodzących w skład podgrupy. Dochodzone odszkodowanie stanowi kwotę będącą sumą roszczenia waloryzacyjnego oraz odsetek. Nie do przyjęcia jest zatem, zdaniem skarżącego, teza Sądu Okręgowego o dwóch odrębnych roszczeniach, jak i o roszczeniu podstawowym i kwocie żądanych odsetek.

Opisując sporne roszczenie żalący podniósł, że wynika ono z odszkodowania będącego równowartością kwot związanych z brakiem zastosowania do uposażenia funkcjonariuszy Służby Więziennej średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń określonych w ustawie budżetowej w objętym powództwem okresie. Tożsamość podstawy prawnej dochodzonych roszczeń oraz czasookres żądanej ochrony  nie budziły przy tym wątpliwości skarżącego. Poszczególne roszczenia pieniężne, na potrzeby postępowania grupowego, zostały ujednolicone według klucza wysokości roszczenia, na którą wpłynęły także staż pracy, zajmowane stanowisko oraz dodatki składające się na uposażenie funkcjonariuszy. U osób, których wysokość pełnego roszczenia nic pozwoliła na zaszeregowanie do którejkolwiek ze stworzonych podgrup nastąpiło odpowiednie obniżenie wartości odsetek celem dostosowania roszczenia do podgrupy najbardziej zbliżonej kwotowo. Brak wypłaty zwaloryzowanych wynagrodzeń wynikał z zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej podmiotu odpowiedzialnego za realizację wypłat uposażeń funkcjonariuszy i spowodował szkodę majątkową u objętych pozwem grupowym funkcjonariuszy.

W odpowiedzi na zażalenie Skarb Państwa zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie zażalenia oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zaznaczył, że potencjalne zaniżenie wartości wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Więziennej związane z niedokonaniem w spornym okresie waloryzacji tych wynagrodzeń może stanowić przedmiot sporu o wysokość należnego wynagrodzenia, a nie o wysokość odszkodowania. Odwołując się do art. 2 u.d.p.g. wskazał, że powód nie przedstawił żadnych okoliczności, które byłyby wspólne dla poszczególnych członków podgrup i miałyby jednocześnie znaczenie dla wskazywanej przez nich wysokości należnego wynagrodzenia. W tym kontekście ujednolicenie roszczeń sprowadzone zostało do uśrednienia wysokości zgłoszonych w ramach podgrup żądań pieniężnych bez wskazania jakichkolwiek wspólnych elementów podstawy faktycznej pozwalających na dokonanie takiego zabiegu.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie podlegało oddaleniu.

Zażalenie nie mogło odnieść zamierzonego skutku, bowiem Sąd Okręgowy prawidłowo wyłożył i zastosował przepisy u.d.p.g. i na ich podstawie przesądził o niedopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Przed przystąpieniem do merytorycznych rozważań na wstępie należy poczynić kilka uwag natury ogólnej, które nakreślą przedmiot materii objętej sporem. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na specyficzny charakter postępowania grupowego, którego wybrane zagadnienia stanowiły przedmiot rozpoznania i osądu w niniejszej sprawie. Zamierzeniem ustawodawcy przy wprowadzeniu do polskiego systemu prawnego tej procedury było stworzenie regulacji, która obejmie ochroną procesową interesy wielu podmiotów, które zostały poszkodowane w wyniku jednego (wspólnego) zdarzenia. Ten szczególny rodzaj postępowania procesowego – wyrazem czego jest odrębna regulacja ustawowa – ma fakultatywny charakter, bowiem jego uruchomienie wymaga zgłoszenia stosownego żądania w pozwie. Istotne przy tym jest, że procedowanie w trybie przepisów u.d.p.g. zastrzeżone zostało dla wąsko określonego rodzaju spraw, co oznacza, że tylko ściśle skatalogowane w ustawie roszczenia (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny i za czyn niedozwolony) korzystają z możliwości rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Dopuszczalność wszczęcia, prowadzenia i merytorycznego orzeczenia w postępowaniu cywilnym warunkują przesłanki procesowe. Wykształcone na gruncie k.p.c. w postępowaniu zwykłym znajdują zastosowanie również do u.d.p.g. Niezależnie jednak od tego, dopuszczalność postępowania grupowego warunkują okoliczności właściwe tylko temu postępowaniu. W odniesieniu do wszystkich spraw, jakie mogą się toczyć w postepowaniu grupowym, warunki te zostały określone w art. 1 ust. 1, zaś w sprawach o roszczenie pieniężne konieczne jest ponadto zadośćuczynienie wymaganiu zawartemu w art. 2 ust. 1 ustawy. Przesłanki o których mowa mają zarówno charakter podmiotowy (w zakresie minimalnej liczebności grupy i podgrup), jak i przedmiotowy (w kontekście jednorodzajowości i tożsamości podstawy faktycznej poszczególnych roszczeń oraz ich charakteru – rodzaju, a w przypadku roszczeń pieniężnych także ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy). W przypadku niedopuszczalności postępowania grupowego ze względu na niedochowanie któregokolwiek z przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 lub art. 2 ust. 1 ustawy, sąd in meriti odrzuca pozew. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zarówno postanowienie o dopuszczalności postępowania grupowego, jak i postanowienie o odrzuceniu pozwu nie stanowią rozstrzygnięć merytorycznych sądu. Różnymi kategoriami prawnymi są bowiem dopuszczalność i zasadność roszczenia. Każdorazowo, na etapie wstępnego badania sprawy, do sądu należała będzie ocena, czy więź istniejąca między podmiotami skutkuje możliwością połączenia ich w grupę i dopuszczenia rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Kwestię tę ostatecznie zamyka jedno z postanowień z art. 10 ust. 1 ustawy. Podczas merytorycznej fazy postępowania grupowego sąd przesądza natomiast o trafności dochodzonych na rzecz członków grupy roszczeń i daje temu procesowy wyraz w treści orzeczenia kończącego sprawę co do istoty (art. 21 ustawy).

Postępowanie grupowe stanowić ma efektywny środek ochrony praw podmiotowych tylko wówczas, gdy pomiędzy objętymi nim roszczeniami istnieje związek tego rodzaju, że łączne orzekanie o nich jest procesowo i ekonomicznie opłacalne. Motywem wymienionych obostrzeń jest wola zapewnienia homogeniczności grupy, a w konsekwencji zabezpieczenie sprawności postępowania grupowego. W u.d.p.g. cel ten realizować ma warunek, aby roszczenia członków grupy były jednorodzajowe i oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sformułowanie to nawiązuje do art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c. z tym jednak zastrzeżeniem, że art. 1 ust. 1 u.d.p.g.  nie wymaga, aby jednorodzajowe roszczenia opierały się na takiej samej podstawie prawnej.

Kryterium tożsamej lub jednakowej podstawy faktycznej odnosi się do okoliczności powstania roszczeń, które mają być dochodzone w postępowaniu grupowym. Z tą samą podstawą faktyczną mamy do czynienia wtedy, gdy roszczenia wywodzą się z jednego zdarzenia, z taką samą zaś – gdy wynikają z szeregu analogicznych zdarzeń. Rozróżnienie to może być niekiedy płynne, niemniej jednak nie ma ono praktycznego znaczenia dla dopuszczalności postępowania grupowego. Podstawą faktyczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy jest podstawowy (wyjściowy) zespół faktów usprawiedliwiających roszczenie. Warunek jednorodzajowości roszczenia powinien być rozumiany na tyle ściśle, aby po ustaleniu składu grupy w myśl art. 17 ust. 1 u.d.p.g., możliwe było łączne orzekanie i rozstrzygnięcie o wszystkich roszczeniach objętych postępowaniem. W miarę możliwości chodzi o osiągnięcie takiego stanu rzeczy, w którym kwestie objęte kognicją sądu po ustaleniu składu grupy, z uwzględnieniem ewentualnych podgrup, będą jednakowe (wspólne) w odniesieniu do wszystkich jej członków. Warunek jednorodzajowości roszczeń oraz wymaganie tożsamości lub jednakowości ich podstawy faktycznej dotyczą w równym stopniu wszystkich pretensji objętych postępowaniem grupowym. Dochodzenie w jednej grupie przez niektóre osoby roszczeń różnorodzajowych lub opartych na odmiennych podstawach faktycznych jest wykluczone, zakazu tego nie można objeść przez powołanie podgrup z naruszeniem opisanych powyżej reguł.

Pensje pracownicze, co potwierdzają również okoliczności sprawy, z natury rzeczy bywają różne i niejednorodne. Na wysokość wynagrodzenia funkcjonariuszy Służby Więziennej w myśl przepisów ustawy z 26 kwietnia o Służbie Więziennej składa się kwota uposażenia zasadniczego oraz dodatków. Jak wskazał sam powód wysokość żądania poszczególnych funkcjonariuszy różnicował staż pracy, zajmowane stanowisko oraz dodatki składające się na uposażenie. Dołączone do pozwu dokumenty potwierdzają również, że poszczególni członkowie grupy legitymowali się różnym stażem pracy (część z nich kontynuuje zatrudnienie, niektórzy natomiast zakończyli pracę), zróżnicowana była również rozpiętość ich wynagrodzeń. Wzrost uposażenia funkcjonariuszy w poszczególnych latach objętych żądaniem, co wynika z treści pozwu, determinowały: zmiana stanowiska bądź zastosowanie odpowiedniej wartości mnożnika przeciętnego uposażenia. Tego rodzaju okoliczności dowodzą zdaniem Sądu Apelacyjnego, że wysokość wynagrodzenia każdego z objętych pozwem grupowym funkcjonariuszy ma  indywidualny charakter i wiązałaby się z koniecznością osobnego badania w toku postepowania. Jeżeli bowiem wynagrodzenie stanowi świadczenie o ściśle osobistym i w tym znaczeniu indywidulanym charakterze, to nie może być mowy o jakichkolwiek wspólnych dla poszczególnych funkcjonariuszy okoliczności sprawy determinujących, czy w ogóle mogących kształtować ich byt i wysokość. Taka konstrukcja zgłoszonych w pozwie roszczeń stawia pod znakiem zapytania wymóg ich jednorodzajowości jako obligatoryjny warunek z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Co istotne, z art. 84 k.p. wynika zakaz nie tylko całkowitego, ale także częściowego zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia. Zakaz ten ma charakter bezwzględny i obejmuje także zrzeczenie się prawa do wynagrodzenia za pracę w drodze wszelkich oświadczeń woli pracownika, w tym również na drodze sądowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2006 r. II PK 161/05).

Osobną kwestią, która warunkowała zastosowanie u.d.p.g., a nie została również przez powoda spełniona była regulacja art. 2 ust. 1. W sprawie o świadczenia pieniężne, jakich zapłaty domagał się Z.G., niezależnie od warunku jednorodzajowości roszczeń oraz wymagań dotyczących podstawy faktycznej, postępowanie grupowe dopuszczalne jest tylko wówczas, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy zostanie ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Koncepcja standaryzacji (ujednolicenia) wysokości roszczeń pieniężnych wprowadza do postępowania grupowego element przymusowej kooperacji pomiędzy członkami grupy. W założeniach swych inicjatywa ta stanowi próbę pogodzenia docelowego stanu rzeczy, w którym postępowanie grupowe nie ogranicza się do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, ale umożliwia uzyskanie przez członka grupy tytułu egzekucyjnego opiewającego na konkretną kwotę pieniężną. Nakaz, aby członkowie grupy określili swoje żądania pieniężne w jednakowej (zryczałtowanej) wysokości, umożliwiać ma traktowanie roszczeń objętych postępowanie grupowym – po ostatecznym ustaleniu składu grupy – jako pewnej całości przynależnej grupie lub podgrupie, a w konsekwencji ograniczy aktywność sądu i stron do kwestii wspólnych dla wszystkich członków grupy (podgrupy). Ustawodawca uznał bowiem, że sytuacja, w której sąd zmuszony byłby weryfikować wysokość roszczenia każdego członka grupy z osobna stawiałaby pod znakiem zapytania realizację oczekiwań formułowanych wobec postępowania grupowego. Istotne przy tym jest, że ustalenie zestandaryzowanej wysokości roszczeń należy wyłącznie do członków grupy i jej reprezentanta, sąd nie odgrywa w tym procesie innej roli poza kontrolną.

Punktem wyjścia dla standaryzacji są wspólne okoliczności sprawy. Odmiennie jednak aniżeli przy ocenie podstawy faktycznej, w świetle art. 1 ust. 1, znaczenie w tym przypadku ma nie tylko podstawowy węzeł faktów uzasadniających roszczenia, lecz również fakty bezpośrednio determinujące ich wysokość. Instytucja podgrup polega na zwiększeniu szans na pomyślną standaryzację roszczeń w przypadku, gdy poszkodowani doznają nierównych w ich ocenie uszczerbków. Kwalifikacja członków grupy do podgrup następuje wyłącznie przez pryzmat wspólnych okoliczności sprawy rzutujących na wysokość przysługującego im roszczenia, nie zaś – przykładowo pod kątem rozbieżnych interesów w ramach podgrup i związanej z tym potrzeby zapewnienia adekwatnej reprezentacji. Rozbieżność co do faktów uzasadniających jedynie wysokość roszczenia nie stoi na przeszkodzie uznaniu postępowania grupowego za dopuszczalne.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy podkreślenia wymaga, że niezależnie od warunków określonych w art. 1 ust. 1 i 2 pozew nie spełniał także wymagań w zakresie ujednolicenia roszczeń. W celu spełnienia wymogu z art. 2 ust. 1 strona powodowa dokonała bowiem zabiegu polegającego na obniżeniu wysokości odsetek ustawowych celem dostosowania kwoty pojedynczego roszczenia do podgrupy najbardziej zbliżonej kwotowo wysokością do modyfikowanego żądania. Innymi słowy, dokonane przez powoda ujednolicanie polegało na uśrednieniu wysokości zgłoszonych w ramach podgrup żądań, i to wyłącznie w zakresie należności odsetkowych, bez podania jakichkolwiek wspólnych elementów podstawy faktycznej pozwalających na połączenie w danej podgrupie żądań jej członków.

Zasadniczo treścią każdego pozwu jest dokładnie określone żądanie z przytoczeniem okoliczności faktycznych je uzasadniających, jego granicami związany jest także sąd rozpoznający sprawę. Co prawda, zamieszczenie w pozwie podstawy prawnej nie jest dla sądu wiążące, jednak może określać kierunek i przedmiotowy zakres postępowania. Jakkolwiek, w każdym przypadku materialnoprawna kwalifikacja przytoczonych okoliczności faktycznych – w myśl zasady da mihi factum dabo tibi ius – należy do sądu in meriti. Z uwagi na to, że przedstawione przez powoda okoliczności faktyczne mogą uzasadniać niejednokrotnie kilka żądań, istotnego znaczenia nabiera dokładne określenie żądania, z którym powód łączy uzyskanie ochrony prawnej. Decyzja o ukierunkowaniu roszczenia na pożądany zakres ochrony prawnej należy wyłącznie do powoda.

Powód dokonując wyboru formuły powództwa, w oparciu o którą domagał się zaspokojenia swoich roszczeń narzucił nie tylko sobie, ale także Sądowi oceniającemu jego wystąpienie, dość istotne ograniczenie w zakresie poszukiwania jego podstaw prawnych. Jeżeli zatem Z. G. wiązał zobowiązanie do zapłaty kwoty 1.012.342,71 zł z odpowiedzialnością deliktową Skarbu Państwa w ramach art. 417 k.c., ta i tylko ta podstawa prawna powództwa mogła być przedmiotem analizy Sądu I instancji, a wydane przez niego postanowienie o odrzuceniu pozwu powinno być oceniane przez pryzmat prawidłowości zastosowania regulacji art. 417 k.c.

Podkreślić należy, że przesłankami odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa, przewidzianej tak w art. 417 k.c., jak i art. 4171 k.c., są bezprawność działania lub zaniechania, szkoda oraz normalny (adekwatny) związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem sprawcy, a powstałą szkodą (vide wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2005 r. V CSK 161/14).

Zauważyć w tym miejscu należy, że waloryzacja, do której odwołuje się Z. G. w pozwie, stanowi kategorię prawną, podczas gdy stan faktyczny sprawy dotyczy sytuacji pracowniczej poszczególnych funkcjonariuszy w związku z niewypłaceniem uposażeń w należytej wysokości. Rozwijając tę kwestię nadmienić należy, że waloryzacja świadczeń pieniężnych uzupełnia zasadę pacta sunt servanda, wzmacnia także i utwierdza inną związaną z nią regułę, według której dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający jego celowi społeczno – gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz zwyczajom – jeżeli są one w tym zakresie ustalone (art. 354 k.c.). Waloryzacja świadczeń przy wszystkich ustawowych przesłankach zmierza do przywrócenia realnej wartości umówionego świadczenia. Stosownie do zasad waloryzacji przedmiotem świadczenia w rzeczywistości jest nie tyle suma jednostek pieniężnych, ile oznaczona wartość ekonomiczna niezmienna w czasie, a wyrażona w odpowiedniej sumie jednostek pieniężnych. Suma tych jednostek w zależności od zmiany siły nabywczej pieniądza może ulegać podwyższeniu lub obniżeniu na podstawie odpowiedniego przeliczenia uwzględniającego zmiany siły nabywczej pieniądza. Tak zdefiniowanemu zagadnieniu waloryzacji nie odpowiada z pewnością opisane przez powoda roszczenie.

Rozważenie wzajemnej relacji pomiędzy treścią żądań powoda i oznaczeniem ich rangi względem przypisanej okolicznościom faktycznym podstawy prawnej prowadzi ostatecznie do wniosku, że istota roszczenia osadzała się na żądaniu zapłaty kwoty stanowiącej wysokość różnicy pomiędzy wypłaconym (niepełnym) wynagrodzeniem, a tym jakie winno zostać wypłacone w pełnej wysokości w wyniku waloryzacji za okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 października 2012 r. W tym miejscu należy odwołać się do treści pozwu. Analiza jego treści, w kontekście żądania, wniosków, opisu roszczenia i uzasadnienia stanowiska prowadzi do wniosku, że rzeczywistą intencją powoda było uzyskanie wypłaty uposażenia w zwaloryzowanej wysokości.  Wystarczy przytoczyć fragmentarycznie: (…) strona powodowa nabyła prawo do podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z wysokością średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń wskazanego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy, (…) stan faktyczny jest zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej pomiotu odpowiedzialnego za realizację wypłaty uposażeń w zagwarantowanej prawem wysokości, (…) podstawę prawną żądania pozwu są przepisy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw, które stanowią podstawę do obliczenia pełnego wynagrodzenia w danym roku.

Z mocy art. 6 k.c. ciężar dowodu w zakresie wszystkich wymienionych w art. 417 k.c. przesłanek spoczywał na powodzie, który co prawda wskazał na zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej podmiotu odpowiedzialnego za realizację wypłaty uposażeń w zagwarantowanej przepisami prawa wysokości, z czym wiązał powstanie szkody majątkowej u objętych pozwem funkcjonariuszy, jednak nie podjął próby wykazania adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy tak zdefiniowaną szkodą, a tak pojętym działaniem (zaniechaniem) pozwanego Skarbu Państwa.

Dla przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 417 k.c. nie ma znaczenia formalny status osoby będącej sprawcą szkody, lecz charakter i rodzaj podejmowanych przez nią czynności, jako związanych z wykonywaniem władzy publicznej mieszczącej się w obszarze kompetencji danej instytucji. Nie ma zatem potrzeby ustalania osoby bezpośredniego sprawcy, wystarczające jest wykazanie związku pomiędzy wykonywaniem władzy publicznej, czyli funkcjonowaniem danej instytucji i szkodą. Jeżeli szkoda wynikła jedynie przy okazji (sposobności) wykonywania władzy publicznej, o związku funkcjonalnym w ramach odpowiedzialności deliktowej nie może być mowy. Konieczną przesłanką skutecznego dochodzenia odszkodowania w tym trybie jest bezprawność działania przy wykonywaniu władzy publicznej, którą w tych realiach należy wykładać ściśle, jako naruszenie zakazów lub nakazów wynikających z normy prawnej. Powód upatrując źródła szkody, której rekompensaty dochodził w niniejszym postępowaniu w działalności Skarbu Państwa polegającej na niewypłaceniu zwaloryzowanych uposażeń w uzasadnieniu pozwu nie wskazał jednak, na czym bezprawność działania Skarbu Państwa skutkująca powstaniem w/w szkody miałaby polegać.

Zauważyć, że działania podejmowane przez Skarb Państwa mają dualistyczny charakter. Szereg jego działań wynika z przepisów prawa w ramach tzw. imperium. Drugi aspekt stanowią natomiast działania podejmowane w sferze dominium. O ile w sferze imperium, Skarb Państwa realizuje swoje funkcje władcze za pomocą tradycyjnych instrumentów administracyjnych posługując się środkami przymusu, to w ramach działań objętych sferą dominium korzysta on z takich samych praw, jak inne podmioty prawa, co stanowi konsekwencję posiadania przez Skarb Państwa osobowości prawnej (art. 33 k.c.). Powyższy podział działań podejmowanych przez Skarb Państwa, aczkolwiek uproszczony, powinien zostać oceniony z punktu widzenia odpowiedzialności na gruncie art. 417 k.c. Powołany przepis znajdzie zastosowanie w sytuacji, gdy szkoda będzie miała związek z wykonywaniem władzy publicznej, która obejmuje stosunki prawne, w których Skarb Państwa występuje w pozycji nadrzędnej mogąc jednocześnie władczo kształtować prawa i obowiązki innego podmiotu i stosować środki przymusu w celu zapewnienia realizacji tych praw lub obowiązków.

W świetle powyższych rozważań należy w sposób jednoznaczny stwierdzić, że zaniechanie strony pozwanej, z którym powód wiązał powstanie szkody (tj. niewypłacenie uposażeń w pełnej przewidzianej prawem wysokości) nie może zostać zaliczone do sfery imperium, co tym samym przesądza o braku jednej z koniecznych przesłanek odpowiedzialności w trybie art. 417 k.c. Zdaniem Sądu Apelacyjnego dla oceny charakteru działań (zaniechań) podejmowanych przez stronę pozwaną znaczenie mają instrumenty, którymi się posługuje, a także to, w jaki sposób są one wykorzystywane. Przy złożonych stanach faktycznych – a badana sprawa niewątpliwie do takich należy – działania Skarbu Państwa nie  będą realizowane tylko w jednej płaszczyźnie. Sfera imperium i dominium nie są bowiem sztywno rozdzielone i niekiedy mogą wzajemnie się przenikać. Wystarczy zwrócić uwagę na to, że działania w sferze dominium niejednokrotnie będą wymagały upoważnienia płynącego ze sfery imperium, zakreślając granice w jakich może poruszać się Skarb Państwa. Stwierdzenie istnienia takich czynności w płaszczyźnie imperium nie przesądza samo przez się o istnieniu odpowiedzialności deliktowej, jeżeli dalsze czynności nie sięgają do instrumentów związanych z władzą publiczną – tak co do realizacji tych działań, jak i ich egzekwowania.

Podstaw odpowiedzialności strony pozwanej nie można wiązać także z innym czynem niedozwolonym, jakim jest delikt legislacyjny. Chociaż podana w pozwie podstawa prawna odwoływała się ściśle do art. 417 k.c., to treść i argumentacja pozwu wskazywała pośrednio na możliwość wystąpienia tego rodzaju zaniechania. W okolicznościach faktycznych sprawy art. 4171 § 4 k.c., podobnie jak wymieniony art. 417 k.c., nie znajduje jednak zastosowania.

Istnienie odpowiedzialności na podstawie art. 4171 § 4 k.c. można przyjąć wówczas, gdy z przepisów nakładających obowiązek legislacyjny wynika skonkretyzowany obowiązek wydania aktu normatywnego oraz, gdy przepis nakładający ten obowiązek określa pewną minimalną treść składającą się na prawo podmiotowe, a w szczególności: adresatów uprawnionych do dochodzenia roszczenia i zobowiązanych do spełnienia świadczenia składającego się na treść roszczenia, jak również jego zakres. W sprawach o odszkodowanie za zaniechanie legislacyjne sądy nie mogą ustalać w drodze wykładni treści niewydanych przepisów, bowiem stanowiłoby to wkroczenie władzy sądowniczej w uprawnienia zastrzeżone dla ustawodawcy. Wprawdzie ustalenie obowiązku wydania ustawy zawartego w normie prawnej jest zawsze konsekwencją wykładni przepisów, w którym norma ta jest zawarta, istotne jednakże jest to, aby woli ustawodawcy w zakresie obowiązku wydania określonej ustawy nie domniemywać. Wola ta musi jednoznacznie wynikać z procesu wykładni przepisów obowiązującego prawa, która w omawianym zakresie nie może być prawotwórcza, gdyż musi uwzględniać zasadę podziału i równowagi władzy. Przepisy dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym za zaniechanie legislacyjne, są formą ochrony istniejących praw podmiotowych, nie zaś źródłem ich tworzenia czy określania ich zakresu. Należy przy tym podkreślić, że o odpowiedzialności za zaniechanie legislacyjne nie można mówić wówczas, gdy ustawodawca wydał akt normatywny, który nie jest pełny, lecz fragmentaryczny, lub nie odpowiada standardom prawidłowej legislacji. Również sama zapowiedź wydania określonej regulacji w bliżej nieokreślonej przyszłości, nie jest wystarczająca do konstruowania wniosku, że naruszono powinność określonego zachowania legislacyjnego.

Podstawę prawną roszczenia powoda, poza akcentowanym art. 417 k.c., stanowiły również przepisy ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustawy , w tym art. 6 ust. 1 i art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2, w oparciu o które dokonano obliczenia należnego funkcjonariuszom Służby Więziennej wynagrodzenia w spornym okresie.

W tym miejscu zauważyć należy, że ustawa z 23 grudnia 1999 r. nie gwarantuje w sposób bezwarunkowy pracownikom sfery budżetowej stałego corocznego wzrostu wynagrodzeń w określonej wysokości. Przewiduje jedynie waloryzację wynagrodzeń średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanych corocznie, tj. okresowo, na podstawie prognoz budżetowych i corocznie ustalonego wskaźnika. Wysokość wynagrodzeń tej grupy społecznej (również funkcjonariuszy Służby Więziennej) determinowana jest i to bezpośrednio sytuacją budżetową państwa. Okoliczności te nakazują uwzględnienie wystąpienia ryzyka ograniczenia potencjalnego wzrostu wynagrodzeń w przypadku niekorzystnego kształtowania się prognozowanych wskaźników określających sytuację budżetową państwa. W świetle omawianej regulacji nie może być mowy o pracowniczym prawie do automatycznej waloryzacji wynagrodzenia, a co za tym idzie – o nabyciu takiego prawa przez pracowników państwowej sfery budżetowej. Przepisy przewidujące waloryzację wynagrodzeń, aczkolwiek nieobojętne dla sytuacji majątkowej funkcjonariuszy, nie tworzą bezpośrednio indywidualnych praw podmiotowych. Stanowią przede wszystkim adresowane do organów państwa dyrektywy dotyczące gospodarowania funduszem płac sfery budżetowej.

W kontekście powyższych rozważań, odnoszenie się do pozostałej argumentacji zażalenia pozostaje całkowicie bezcelowe, jeżeli sama zasada odpowiedzialności Skarbu Państwa nie została przez powoda w żaden sposób wykazana. Jeżeli przyjąć, że objęci pozwem funkcjonariusze Służby Więziennej w latach 2009-2012 ponieśli uszczerbek finansowy wobec niewypłacenia uposażenia w pełnej wysokości wskutek ich waloryzacji, to tak pojęte naruszenie praw majątkowych należy upatrywać w potrzebie ochrony pracowniczego prawa do wynagrodzenia, a nie zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 k.c.), ani tym bardziej deliktu legislacyjnego, o którym mowa w art. 4171 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, w myśl art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 1 i 2 k.p.c. orzekł, jak w pkt I postanowienia. Brak wykształcenia standardów orzeczniczych w ramach postępowania grupowego, zwłaszcza w przedmiocie sposobu orzekania o kosztach procesu, a także subiektywne przekonanie powoda o trafności wywiedzionego roszczenia oraz skomplikowana materia sporu stanowiły przesłanki uzasadniające zastosowanie do rozstrzygnięcia zawartego w pkt II postanowienia art. 102 k.p.c.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi Wydział I Cywilny z dnia 15 marca 2017 r.

Written by

  1. Pojęcie „roszczenia” na gruncie art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego.
  2. W postępowaniu grupowym dopuszczalne jest dochodzenie zarówno powództwa o świadczenie, jak i powództwa o ustalenie, bądź powództwa o ukształtowanie stosunku prawnego.
  3. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne w przypadku występowania pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nieznacznych różnic, pod warunkiem, że istotne okoliczności faktyczne uzasadniają żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Istotą postępowania grupowego jest bowiem wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń.
  4. Okoliczności różnicujące sytuację członków grupy pod względem podmiotowym lub przedmiotowym nie podlegają badaniu na etapie ustalania dopuszczalności postępowania grupowego.
  5. Ze względu na założenia aksjologiczne leżące u podstaw wprowadzenia regulacji art. 8 u.d.p.g. (zachowanie równowagi procesowej stron, zapobieżenie „pozwom pieniaczym”), w postępowaniu grupowym zasadą powinno być uwzględnienie przez sąd wniosku o wyznaczenie kaucji aktorycznej.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Dariusz Limiera

Sędziowie:                     SSA (…), SSO (del.) Bożena Rządzińska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2017 r. w Łodzi na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie na skutek zażalenia strony pozwanej od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 519/16

postanawia:

  1. oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie, w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego oraz wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, w pkt. 1. postanowił rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym; w pkt. 2. oddalić wniosek pozwanego o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Uzasadniając opisane rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wskazał, że pozwem z dnia 4 kwietnia 2016 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W., Miejski Rzecznik Konsumentów w W. wniósł, na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 18 stycznia 2010 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) oraz na podstawie oświadczeń konsumentów – członków grupy – o wyrażeniu zgody na działanie w niniejszym postępowaniu w charakterze reprezentanta grupy, o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, zarządzenie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, wydanie na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. postanowienia co do składu grupy konsumentów i objęcie tym postanowieniem 388 konsumentów wskazanych co do tożsamości w zestawieniu załączonym do pozwu, jak i wszystkich konsumentów, którzy przed upływem terminu wyznaczonego przez Sąd na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. złożą reprezentantowi grupy oświadczenie o przystąpieniu do grupy; ponadto wniósł o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w części regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem (…), zgłosił żądania ewentualne w zakresie ustalenia nieważności umów w całości lub w części oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o odrzucenie pozwu podnosząc, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek przyjęcia sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym pozwany wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 86.400,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany wniósł nadto o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy wywiódł, że przed merytoryczną oceną powództwa grupowego prowadzone jest postępowanie w przedmiocie dopuszczalności grupowego dochodzenia roszczeń i niniejsze orzeczenie tego dotyczy. Przedmiotowym rozstrzygnięciem Sąd ustala jedynie czy w odniesieniu do osób stanowiących grupę inicjującą niniejsze postępowanie zaistniały przesłanki z art. 1 u.d.p.g. pozwalające na rozpoznanie zgłoszonych przez nich roszczeń w trybie tego postępowania.

Aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić, konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, tj.: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych ( art. 1 u.d.p.g.).

Z „tą samą” (identyczną) podstawą faktyczną dochodzonych roszczeń mamy do czynienia, gdy zachodzi tożsamość okoliczności faktycznych, a ochrona prawna jest dochodzona przez uczestników jednego zdarzenia, czyli zachodzi więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. „Taka sama” (tożsama) podstawa faktyczna oznacza podobieństwo między poszczególnymi stanami faktycznymi. Z „taką samą” podstawą faktyczną mamy więc do czynienia, gdy wystąpi wiele podobnych zdarzeń faktycznych, analogiczny musi być podstawowy zespół faktów stanowiących podstawę powstania spornego stosunku prawnego oraz konkretnego roszczenia. Pojęcie podstawy faktycznej należy rozumieć jako określony zespół elementów stanu faktycznego, które są przywoływane celem udowodnienia powództwa. Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego.

Rozważając tożsamość podstawy faktycznej, Sąd Okręgowy wskazał, że istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji faktycznej członków grupy. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Warunek „typowości” zostaje spełniony, gdy sytuacja prawna lub faktyczna członków jest jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Strona powodowa stała na stanowisku, że mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych był identyczny, a umowy były zawierane w ramach oferowania przez poprzedników pozwanego identycznej usługi finansowej tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazane mierniki waloryzacji, sposób określenia w umowach kwoty kredytu, sposób wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposób spłaty kredytu.

Jak słusznie wskazywał pozwany, w przedmiotowej sprawie sytuacja członków grupy inicjującej postępowanie grupowe jest zróżnicowana w zależności od tego, czy doszło do podpisania przez nich aneksu do umowy kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (47%) czy też nie. Ponadto pozwany podnosił, że nie wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytu jako konsumenci, nadto powoływał się na różnice podmiotowe członków grupy m. in. w ich wykształceniu, doświadczeniu i świadomości oraz okresie i sposobie zawierania umowy.

Rozważając charakter roszczeń i podstawy faktycznej Sąd Okręgowy stwierdził, że roszczenia dochodzone przez powoda są jednego rodzaju. Wątpliwości natomiast budzi to, czy są one oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Dla stwierdzenia dopuszczalności powództwa grupowego wystarczające jest jednak, by co najmniej 10 osób dochodziło roszczeń jednego rodzaju opartych na takiej samej podstawie faktycznej. Natomiast ustalenie czy wszystkie osoby, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy mogą być jej członkami – jest kolejnym etapem postępowania grupowego, który zgodnie z art. 17 u.d.p.g. kończy się wydaniem postanowienia co do składu grupy.

W badanej sprawie liczba osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, są konsumentami i zawarły umowy oparte na takich samych kwestionowanych wzorcach umownych bez aneksów, jest większa niż 10. Roszczenia tych osób są jednego rodzaju i oparte na tożsamej podstawie faktycznej tj. na żądaniu ustalenia nieważności części lub całości umowy kredytu opartego na tych samych wzorcach umownych.

Natomiast formowanie grupy i ustalenie jej składu jest kolejną fazą postępowania grupowego. Na tym etapie sąd ustala przynależność poszczególnych osób do grupy oraz to, czy elementy różnicujące są na tyle istotne, by uniemożliwić ich uczestnictwo w postępowaniu grupowym. Wtedy też Sąd rozstrzygnie m.in. to czy aneksy zmieniające kwestionowane umowy wyłączają możliwość uczestnictwa w niniejszym postępowaniu.

W zakresie zarzutu różnic podmiotowych, wyrażających się w różnych cechach członków grupy inicjującej niniejsze postępowanie tj. ich wykształcenia i doświadczenia, Sąd Okręgowy stwierdził, że przy twierdzeniach powoda koncentrujących się na wadliwej konstrukcji prawnej postanowień umownych o tożsamej treści, okoliczności faktyczne takie jak różnice w wykształceniu czy też doświadczeniu zawodowym nie mają decydującego znaczenia. W tak skonstruowanym powództwie Sąd będzie miał za zadanie zbadać przede wszystkim zarzuty oparte na prawie, a nie na okolicznościach związanych z właściwościami osobistymi uczestników kwestionowanych czynności. Takie założenie przyjął powód, który nie wywodził, by nieważność czynności prawnej miała wynikać np. z nieporadności powodów. Powód zakreślił podstawę faktyczną wskazując na wadliwą konstrukcję prawną zawartych umów. Dlatego też wyłącznie ta okoliczność powinna być przedmiotem niniejszego postępowania również w aspekcie naruszenia zasad współżycia społecznego.

Zarzut pozwanego dotyczący niedopuszczalności powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w postępowaniu grupowym, również Sąd Okręgowy uznał za chybiony. Podkreślił, że w literaturze słusznie zauważono, że termin „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (odmiennie niż użyty w art. 2 u.d.p.g.), należy postrzegać jako roszczenie procesowe. W konsekwencji postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie. Dopuszczalne jest wytaczanie w tym trybie także powództw o ustalenie czy o ukształtowanie. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw, by uznać, że przesłanka jednorodzajowości roszczeń dotyczy wyłącznie powództw o zasądzenie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom. do art. 1 u.d.p.g., Legalis). Zdaniem Sądu, w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest wytaczanie także powództwa o ustalenie czy też o ukształtowanie (por. SN w uzasadnieniu postanowienia z 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14).

Natomiast istotną różnicą pomiędzy wytoczeniem powództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. a powództwem z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. „o ustalenie odpowiedzialności pozwanego” jest konieczność wykazania przez powoda interesu prawnego jeśli dochodzi roszczenia w trybie art. 189 k.p.c. Jednakże na etapie stwierdzania dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym, Sąd jeszcze nie bada istnienia bądź nieistnienia interesu prawnego powoda w dochodzeniu tak skonstruowanego roszczenia.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy uznał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przesłanki dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym zostały spełnione. Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł na podstawie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 86.400,00 zł.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej. W ocenie Sądu Okręgowego pozwany nie uprawdopodobnił przede wszystkim tego, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję. Sąd Okręgowy dodał, że w świetle § 4 ust. 6 umowy z dnia 3 listopada 2015 r. zawartej pomiędzy reprezentantem grupy – Miejskim Rzecznikiem Konsumentów w W. z pełnomocnikiem, ewentualność poniesienia kosztów procesu została przewidziana, a pełnomocnik zobowiązany został do ich zabezpieczenia. Konkludując, pozwany nie uprawdopodobnił, by istniało jakiekolwiek ryzyko problemów z wyegzekwowaniem zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. W konsekwencji nie wykazał zasadności żądania zabezpieczenia tych kosztów.

W zażaleniu na opisane rozstrzygnięcie, pozwany zaskarżając postanowienie w całości, wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy zarówno w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego, jak i w przedmiocie kaucji do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o zwrocie przez powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez odrzucenie pozwu w całości na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g., zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 86.400,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie, jak również o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił kwestionowanemu postanowieniu:

  1. naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym bez określenia kryteriów przynależności do grupy – tj. bez określenia, jakie okoliczności tej sprawy, w ocenie Sądu, wyznaczają taką samą podstawę roszczeń w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. oraz jednocześnie naruszenie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. przez jego błędną wykładnię, tj. uznanie, że okoliczności te (okoliczności wyznaczające taką samą podstawę roszczeń) zostaną poddane badaniu i określeniu dopiero na etapie kształtowania składu grupy, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, gdyż spowodowało wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym bez rozpoznania istoty sprawy w tym zakresie;
  2. naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wydanie postanowienia o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym bez określenia, którzy członkowie grupy w sprawie niniejszej dochodzą roszczeń opartych na takiej samej podstawie faktycznej (a którzy nie), co jest konsekwencją zaniechania określenia, jakie okoliczności w tej sprawie wyznaczają taką samą podstawę roszczeń;
  3. naruszenie art. 58 § 2 k.c. oraz art. 3531c. przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że dla oceny umowy w kontekście zgodności z zasadami współżycia społecznego mają znaczenie jedynie kwestie prawne, natomiast nie mają znaczenia okoliczności faktyczne (w tym właściwości osobiste stron tej czynności prawnej), podczas gdy z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że zgodność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego jest zawsze zagadnieniem „kontekstu faktycznego, tj. okoliczności danego wypadku”, co świadczy także o naruszeniu art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., gdyż na etapie badania dopuszczalności Sąd bezpodstawnie przyjął a priori, że właściwości osobiste członków grupy, takie jak wykształcenie czy doświadczenie zawodowe, nie mają znaczenia dla oceny podstawy faktycznej roszczeń;
  4. naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez pominięcie istotnych różnic w okolicznościach faktycznych stanowiących podstawę roszczeń poszczególnych członków grupy – kluczowych dla oceny zasadności tych roszczeń, stwierdzenie których to różnic uzasadniało odrzucenie pozwu (ze względu na niespełnienie – a co najmniej niewykazanie spełnienia – wynikającego z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymogu tożsamości podstawy faktycznej roszczeń wszystkich członków grupy);
  5. naruszenie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przez błędne przyjęcie, że przedmiotem postępowania grupowego mogą być roszczenia o ustalenie nieważności na podstawie art. 189 k.p.c., które nie mieszczą się w zakresie roszczeń o ustalenie odpowiedzialności za roszczenie pieniężne w rozumieniu art. 2 ust. 3 d.p.g.;
  6. naruszenie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. przez przyjęcie, że przesłanką zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu jest uprawdopodobnienie przez pozwanego, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub, że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego” oraz, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie przyszłego roszczenia o zasądzenie kosztów uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej, podczas gdy żadna z tych przesłanek nie wynika z tego przepisu;

oraz przez przyjęcie, że zobowiązanie pełnomocników procesowych powoda wobec powoda, na podstawie § 4 ust. 6 Umowy o obsługę prawną powoda w tym postępowaniu, do zdeponowania odpowiedniej kwoty na pokrycie kosztów procesu obciążających powoda na wypadek przegranej, eliminuje potrzebę złożenia kaucji, gdy tymczasem jest to wyłącznie zobowiązanie dwustronne pełnomocników powoda wobec powoda (co więcej, nie udowodniono, że zostało ono wykonane), a ponadto to powodowi, a nie bankowi, przysługiwać będzie ewentualnie roszczenie wobec pełnomocników powoda.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył:

Zażalenie nie jest zasadne.

Zarzuty wywiedzionego środka zaskarżenia w ramach zagadnienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym koncentrują sie na dwóch zasadniczych kwestiach: po pierwsze – wadliwego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że przedmiotem postępowania grupowego mogą być roszczenia o ustalenie nieważności umowy na podstawie art. 189 k.p.c., nie mieszczące się w zakresie roszczeń o ustalenie odpowiedzialności za roszczenia pieniężne w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g., po wtóre – błędnego przyjęcia, że istnieje taka sama podstawa faktyczna roszczeń bez zbadania kryteriów przynależności do grupy, bez zbadania, którzy członkowie grupy dochodzą roszczeń opartych na takiej samej podstawie faktycznej i bez badania właściwości osobistych stron czynności prawnych w kontekście zgodności umowy z zasadami współżycia społecznego.

W pierwszej kolejności odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 1 ust. 1 u.d.p.g. należy stwierdzić, że przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 u.d.p.g. Z powołanych przepisów wynika, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa co najmniej 10 osób dochodzi roszczenia jednego rodzaju, opartego na jednakowej (tej samej lub takiej samej) podstawie faktycznej. Pojęcie „roszczenie” – użyte w art. 1 u.d.p.g. występuje w znaczeniu żądania procesowego. Roszczenie procesowe stanowi oderwane od prawa materialnego twierdzenie powoda o istnieniu jakiegoś uprawnienia, przedłożonego sądowi celem udzielenia mu ochrony prawnej. Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Zatem członkowie grupy muszą zgłosić to samo żądanie — o zasądzenie świadczenia, o ustalenie istnienia lub nieistnienia określonego prawa lub stosunku prawnego, o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (por. M. Rejdak, Jednorodzajowe roszczenia w postępowaniu grupowym, PPH 2010, nr 8, s. 22-26). Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym posługuje się także kryterium żądania zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, a w konsekwencji wyróżnia roszczenia pieniężne i niepieniężne (art. 2, art. 6 ust. 1 pkt 3, art. 16, art. 22, art. 23 u.d.p.g.). W świetle poczynionych uwag uprawnionym jest wniosek, że do kategorii roszczeń objętych zakresem postępowania o dochodzeniu roszczeń w sprawach grupowych wolno zaliczyć powództwa o świadczenie, ale również o ustalenie, ukształtowanie stosunku prawnego.

W konsekwencji, wbrew wywodom zażalenia, postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie, co trafnie zaakcentował Sąd I instancji. Dopuszczalne jest wytaczanie w tym trybie także powództw o ustalenie, czy o ukształtowanie. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw, by uznać, że przesłanka jednorodzajowości roszczeń dotyczy wyłącznie powództw o zasądzenie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom do art. 1 u.d.p.g., Legalis, por. uzasadnienie postanowienia SN z 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, Legalis).

Zarzut naruszenia art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., w którym skarżący kwestionuje rozpoznanie istoty sprawy, w sytuacji, gdy nie określone zostały kryteria przynależności do grupy, nie określono okoliczności, które wyznaczają taką samą podstawę roszczeń w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g., jak też nie określono, którzy konkretnie członkowie grupy dochodzą roszczeń opartych na takiej samej podstawie faktycznej, trzeba uznać za chybiony.

Wywód w zakreślonej zarzutem materii rozpocząć wypada od kilku uwag natury ogólnej. W świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricte) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że podstawą faktyczną postępowania grupowego jest zespół okoliczności faktycznych uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jeżeli fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy, to spełniony jest warunek jednakowości podstawy faktycznej. Potencjalnie nieograniczona liczba różnorodnych stanów faktycznych skłania do wniosku, że ocena jednakowości podstawy faktycznej musi być dokonywana ad casum, a zakres sędziowskiej oceny jest w wypadku tej przesłanki stosunkowo szeroki (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, Warszawa 2010, s. 43-44, 47).

W zaprezentowane stanowisko doktryny wpisuje się sama postawa powoda, który wskazuje na brak tożsamości podstaw faktycznych roszczeń, podkreślając, że nie są dochodzone na tej samej, ale takiej samej podstawie faktycznej. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy.

Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa, jak charakter indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość (komentarz A. J. do Ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Legalis).

Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, co trafnie podkreśla Sąd Okręgowy. Żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być zatem typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania.

Sąd Okręgowy, w ramach identyfikowania jednakowej podstawy faktycznej, wskazał na identyczny mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych, na to, że umowy były zawierane w ramach oferowania przez poprzedników pozwanego identycznej usługi finansowej tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazanych mierników waloryzacji, sposobu określenia w umowach kwoty kredytu, sposobu wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposobu spłaty kredytu. Innymi słowy, konstrukcja mechanizmu waloryzowania świadczenia kredytobiorców kursem (…) była identyczna we wszystkich umowach członków grupy, co pozwoliło poprzez pozytywne wspólne okoliczności ustalić jednakową podstawę faktyczną, a tym samym, wbrew zarzutom zażalenia zakreślić granice przedmiotowe postępowania.

Natomiast na etapie postępowania objętego badaniem dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie zachodzi obowiązek rozstrzygania o okolicznościach negatywnych, które skutkowałyby wyłączenie któregoś członka grupy. Rozstrzygnięcie w tym zakresie, wydane stosownie do regulacji art. 17 u.d.p.g. nastąpi na etapie formowania grupy, kiedy ustalana będzie przynależność poszczególnych osób do grupy oraz to, czy elementy różnicujące są na tyle istotne, by uniemożliwić ich uczestnictwo w postępowaniu grupowym. Natomiast na badanym etapie dopuszczalności postępowania grupowego istotną okolicznością jest, aby 10 członków grupy  spełniało warunki ich udziału w takim postępowaniu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15, http:classaction.pl; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, Legalis).

W przypadku spraw o roszczenia pieniężne, przynależność (a ściślej – okoliczności potwierdzające, że roszczenie danej osoby mieści się w granicach wzorca wyznaczonego w postanowieniu o dopuszczalności postępowania grupowego) musi zostać udowodniona; w sprawach o roszczenia niepieniężne wystarczy uprawdopodobnienie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom. do art. 17 u.d.p.g., Legalis).

Z materiału dowodowego nie wynika, aby pozwany kwestionował istnienie 10 osób wśród członków licznej grupy objętej pozwem, których żądania opierałyby się na takiej samej podstawie faktycznej, wyżej już opisanej. Wymóg jednolitości ma dotyczyć podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania. W niniejszej sprawie jest to akcentowany już powyżej jednakowy mechanizm waloryzacji kredytu kursem (…). W tym miejscu przywołać wolno zapatrywanie Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w postanowieniu z dnia 8 kwietnia 2016 r., sygn. akt I ACz 534/16, że: „Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej ilości osób”. Natomiast żądanie przez skarżącego sporządzenia imiennego wykazu co najmniej 10-cio osobowej grupy na tym etapie postępowania stanowi nadinterpretację art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Bezpodstawne jest też utożsamianie podstawy faktycznej roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia w sprawie w celu podjęcia merytorycznego rozstrzygnięcia (podobnie postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15, http://classaction.pl).

Skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c. oraz art. 3531 k.c. wskazując, że dla oceny umowy w kontekście zgodności z zasadami współżycia społecznego mają znaczenie nie tylko kwestie prawne, jak stwierdził Sąd Okręgowy, ale również okoliczności faktyczne, w tym właściwości osobiste stron czynności prawnej. Zaniechanie ich ustalenia świadczy, według skarżącego, o naruszeniu art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., albowiem ocena wskazanych okoliczności ma znaczenie dla oceny podstawy faktycznej.

Błędem obarczona jest tak postawiona teza, albowiem, jak wyżej wywiedziono, wspólne elementy podstawy faktycznej, przesądzające o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym zostały przez Sąd Okręgowy wskazane. Natomiast ocena zgodności z zasadami współżycia społecznego powinna być dokonana nie przez pryzmat indywidualnych cech poszczególnych konsumentów, bowiem powód twierdząc, że umowy objęte pozwem są nieważne, dochodzi zbadania ich zgodności z zasadami współżycia społecznego w ujęciu normatywnym. Innymi słowy, badaniu ma podlegać, czy konstrukcja umowy ujęta na podstawie jednego wzorca umownego i wynikający z niej mechanizm waloryzacji jest zgodny z zasadami współżycia społecznego, nie zaś to, czy kredytobiorcy są ludźmi wykształconymi, znającymi rynek finansowy czy też osobami nieporadnymi, znajdującymi się w przymusowej sytuacji w dacie zawierania umowy kredytowej. Wskazane przymioty osobiste konsumentów, nawet, jeśli zostaną ustalone, będą irrelewantne dla rozstrzygnięcia sprawy z perspektywy zasad współżycia społecznego w ujęciu normatywnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 16/15, Legalis).

W tym stanie rzeczy zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c. w powiązaniu z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust.1 u.d.p.g. należy uznać za chybiony.

Reasumując, skoro zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania został zidentyfikowany jako tożsamy przynajmniej dla 10 osób, natomiast okoliczności różnicujące podmiotowo i przedmiotowo sytuację członków grupy (w tym aneksy antyspreadowe) nie należą do czynników badanych na tym etapie postępowania, wolno przyjąć, że zachodzi dopuszczalność wdrożenia postępowania grupowego, co rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie pkt. 1. kwestionowanego postanowienia czyni uzasadnionym.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 8 ust. 1 u.d.p.g., należy przypomnieć, że kaucja aktoryczna w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. W myśl bowiem przywołanego przepisu „na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu”. W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że tego rodzaju sformułowanie nie oznacza dowolności w postępowaniu sądu, lecz nakłada na sąd obowiązek rozważenia wszystkich okoliczności i wydania decyzji w danej sytuacji celowej, choć ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie określa żadnych przesłanek, pozostawiając tę kwestię orzecznictwu i doktrynie, w której dorobku akcentowane jest stanowisko, że zabezpieczenie kosztów procesu na skutek złożenia kaucji aktorycznej stanowi szczególny przypadek postępowania zabezpieczającego, wobec czego, w pewnym zakresie odwołać się należy do ogólnych zasad rządzących postępowaniem zabezpieczającym. D. Z. wskazuje, że: „Cel zabezpieczenia jest zatem zbliżony jak w przypadku zabezpieczenia innych roszczeń i mieści się w granicach interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, w rozumieniu art. 7301 § 2 k.p.c. (D. Z., Postępowanie zabezpieczające, s. 202). W postępowaniu tym jednak przepisów o postępowaniu zabezpieczającym nie stosuje się. Z jednej strony należy więc uwzględnić, że zabezpieczenia udziela się w interesie uprawnionego, z zachowaniem zasady efektywności, tak, aby zapewnić pozwanemu realną możliwość zaspokojenia przyszłego roszczenia o zwrot kosztów. Z drugiej strony, należy mieć na uwadze ogólną zasadę równości stron, wymagającą wyważenia ich interesów i uwzględnienia w niezbędnym zakresie także interesów obowiązanego, tak aby „nie obciążać go ponad miarę”. Biorąc pod uwagę założenia aksjologiczne wprowadzonej regulacji (zachowanie równowagi procesowej stron, zapobieżenie „pozwom pieniaczym”) należy stwierdzić, że zasadą w postępowaniu grupowym powinno być uwzględnianie przez sąd wniosku o wyznaczenie kaucji aktorycznej.

Wśród przesłanek przemawiających przeciwko ustanowieniu kaucji wskazuje się z kolei: okoliczność, iż powód dochodzi w dobrej wierze i w sposób efektywny żądania, które wydaje się rozsądne i mieści w sobie istotne zagadnienie; postępowanie dotyczy skutków bezprawnego, szerokiego w skutkach i przyznanego zachowania pozwanego, a przeciwko ustanowieniu kaucji przemawia interes publiczny, w tym, by postępowanie grupowe toczyło się bez przeszkód; powództwo ma wysokie szanse powodzenia; brak ryzyka, że powód nie zwróci kosztów w razie  przegranej (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, kom. do art. 8 u.d.p.g., Legalis).

Odwołując się więc do poglądów doktryny, Sąd Okręgowy w okolicznościach badanej sprawy uznał żądanie kaucji za niezasadne, zawierając przekonującą argumentację na poparcie swojego stanowiska procesowego, zasługującą na aprobatę Sądu Apelacyjnego, bo mieszczącą się w granicach kryteriów stosowanych w tego rodzaju postępowaniu.

Ze wskazanych powyżej wszystkich względów, zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku art. 397 § 2 k.p.c. Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. o kosztach, w tym postępowania zażaleniowego, Sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 16 lutego 2017 r.

Written by

  1. Rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym jest możliwe wyłącznie po kumulatywnym spełnieniu przesłanek tego postępowania, do których należą: jednorodzajowość roszczeń członków grupy, tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebność grupy, ujednolicenie roszczeń pieniężnych, zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.
  2. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne muszą być identyczne w odniesieniu do każdego z członków grupy, gdyż zawsze, nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia, będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Podstawą faktyczną powództwa jest zespół faktów uzasadniających żądanie powoda, wobec czego podstawa ta musi obejmować fakty uzasadniające przede wszystkim stosunki prawne będące przedmiotem powództwa.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Marek Kolasiński

Sędziowie:                     SSA Mariusz Łodko, SSO Magdalena Sajur-Kordula (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 września 2016 r., sygn. akt III C 1089/15,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13 września 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać sprawę z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu wskazał, że nie budzi wątpliwości, że pozew spełnia wymogi formalne, warunkujące jego rozpoznanie w postępowaniu grupowym. Reprezentant grupy przedłożył oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy, ponadto złożył oświadczenie każdego z członków o przystąpieniu do grupy oraz umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem. Nie ulega również wątpliwości, iż grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków (a dokładnie z niemal 500 członków).

Sąd Okręgowy stwierdził, że analizując przedłożone przez powoda dokumenty, jak również twierdzenia pozwu, nie ma podstaw do podważania statusu konsumentów jako członków grupy. Umowy poszczególnych członków grupy zawarte z pozwanym Bankiem o udzielenie im kredytu hipotecznego lub pożyczki nie sposób kwalifikować jako czynności prawnych pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. W każdej z przedłożonych do akt sprawy umów jako cel kredytu wskazano zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych członków grupy. Zatem nawet zgodność adresu kredytowanej nieruchomości z adresem widniejącym w ewidencji działalności gospodarczej nie może być podstawą do podważenia statusu członków grupy jako konsumentów.

Jednocześnie w ocenie Sądu Okręgowego, roszczenia członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej i prawnej. Nawet okoliczność, że treść poszczególnych klauzul różni się od siebie, nie może być przesłanką podważającą możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy podkreślił, że na obecnym etapie postępowania, zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy stwierdził, że wszystkie warunki rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł, jak w sentencji.

Pozwany zaskarżył postanowienie w całości, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez odrzucenie pozwu w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w zakresie wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”), z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o zwrocie przez powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

  • naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.r.g. w zw. z art. 1 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 221 kc w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędne przyjęcie, że wszyscy członkowie grupy posiadają status konsumenta, a w konsekwencji, że niniejsza sprawa dotyczy roszczeń o ochronę konsumentów i jako taka może być rozpoznawana w postępowaniu grupowym, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że część członków Grupy wykorzystywała nieruchomości nabyte ze środków uzyskanych na podstawie Umów Kredytowych zawartych z Bankiem na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, w związku z czym nie ma podstaw do przyjęcia, że zawierali oni te umowy jako konsumenci;
  • naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez pominięcie istotnych różnic w okolicznościach faktycznych kluczowych dla oceny zasadności roszczeń, stwierdzenie których to różnic uzasadniało odrzucenie pozwu (ze względu na niespełnienie wynikającego z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymogu tożsamości podstawy faktycznej roszczeń wszystkich członków grupy), gdyż różnice te prowadzić będą – na etapie merytorycznego badania sprawy – do konieczności indywidualnej oceny, w drodze badania różnych okoliczności faktycznych, roszczeń poszczególnych członków grupy;
  • naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 2 ust. 2 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. poprzez bezpodstawne uznanie, że roszczenia członków grupy zostały prawidłowo ujednolicone w podgrupach, podczas gdy roszczenia członków poszczególnych podgrup zostały ujednolicone w sposób niezgodny z art. 2 ust. 2 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. (sztuczny), bez odwołania się – wbrew wymogom u.d.p.g. – do jakichkolwiek „wspólnych okoliczności sprawy” w ramach konkretnych podgrup oraz bez wyraźnego zrzeczenia się pozostałej części roszczenia;
  • naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 359 § 1 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez przyjęcie (i) braku związania sądu orzekającego o zasadności powództwa wytoczonego w postępowaniu grupowym prawomocnym postanowieniem stwierdzającym dopuszczalność postępowania grupowego, a w konsekwencji poprzez bezpodstawne przyjęcie (ii) dopuszczalności ponownego badania przez ten sąd przed wydaniem wyroku okoliczności sprawy warunkujących jej rozpoznanie w postępowaniu grupowym, stanowiących podstawę faktyczną zaskarżonego postanowienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g., „grupowość” postępowania wyraża się w wymaganej ex lege kumulacji podmiotowej osób fizycznych, którym – według ich twierdzeń – przysługują określone roszczenia mieszczące się w kategorii prawa podmiotowego.

Do przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego należą: jednorodzajowość roszczeń członków grupy, tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebność grupy, ujednolicenie roszczeń pieniężnych, zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Podkreślić należy, że jedynie kumulatywne spełnienie powyższych przesłanek umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w realiach przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy w Warszawie dokonując oceny wskazanych przesłanek na gruncie przedmiotowej sprawy zasadnie przyjął dopuszczalność postępowania grupowego.

Sąd Apelacyjny w pełni popiera ustalenia faktyczne i rozważania Sądu Okręgowego przyjmując je za własne.

Odnosząc się do zarzutów zażalenia, stwierdzić należało, że wszyscy członkowie grupy posiadają status konsumenta. Trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że umów kilku członków grupy zawartych z bankiem nie sposób zakwalifikować jako czynności prawnych pomiędzy pomiotami gospodarczymi, jedynie z tej przyczyny, że adres kredytowanej nieruchomości był tożsamy z adresem działalności gospodarczej prowadzonej przez kilku członków grupy, ponieważ w każdej z umów jako cel kredytu wskazano zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych członków grupy. Z tej przyczyny zasadne jest przyznanie każdemu z członków grupy statusu konsumenta. Za dopuszczalnością postępowania grupowego przemawiał również brak różnic w okolicznościach faktycznych kluczowych dla oceny zasadności roszczeń poszczególnych członków grupy. Przy czym słusznie wskazał Sąd Okręgowy, że wymóg takiej samej podstawy faktycznej nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne muszą być identyczne w przypadku każdego z członków, gdyż zawsze, nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia, będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy.

Zauważyć bowiem należy, że podstawą faktyczną powództwa jest zespół faktów uzasadniających żądanie powoda, wobec czego podstawa ta musi obejmować fakty uzasadniające przede wszystkim stosunki prawne będące przedmiotem powództwa.

W konsekwencji stwierdzić należy, że dla uzasadnienia jedności podstawy faktycznej wystarczające było wskazanie na zdarzenie w postaci zawarcia przez wszystkich członków grupy z pozwanym bankiem umów kredytowych lub pożyczki w ramach oferty dedykowanej dla osób fizycznych, które zawierały postanowienia nakładające obowiązek dokonania na rzecz banku płatności kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, a w oparciu o te postanowienia bank pobierał z rachunków bankowych członków grupy kwoty tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia, które to opłaty uiszczane były przez członków grupy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedstawionych okolicznościach faktycznych, brak jest podstaw do uznania, iż przesłanka tożsamości podstawy faktycznej roszczeń nie została spełniona.

Niezależnie od powyższego, zaskarżone postanowienie opiera się na prawidłowej ocenie co do prawidłowości ujednolicenia roszczeń poszczególnych członków grupy – w ramach utworzonych podgrup. Powód wskazał na element stanu faktycznego, który zdecydował o formule ujednolicenia roszczeń oraz podziale na grupy, z podziałem na wysokość roszczeń.

W konsekwencji wskazać należy, że trafnie Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził podstawy do rozpoznania pozwu w postępowaniu grupowym.

Z powołanych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 21 grudnia 2016 r.

Written by

  1. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy stanowi oświadczenie woli. Brak zamieszczenia daty na dokumencie nie ma wpływu na ważność oraz wiarygodność oświadczenia o przystąpieniu do grupy.
  2. Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami roszczeń poszczególnych członków grupy nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że roszczenia te oparte są na takiej samej podstawie faktycznej.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Adam Maciński

Sędziowie:                     SSO Krzysztof Rudnicki, SSO Anna Stańczyk

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa D. D. działającej jako reprezentant grupy przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W. o ustalenie

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powódka D. D. działająca jako reprezentant grupy wniosła o ustalenie braku związania reprezentanta i członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanymi do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a ustalanego jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej według kursu sprzedaży NBP z dnia poprzedzającego dzień spłaty oraz klauzuli zmiennego oprocentowania, z uwagi na fakt, iż klauzule te mają charakter abuzywny (np. § 2 ust. 1 umów w zakresie zapisu „nominowanego do waluty (…), według kursu kupna walut obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz”, § 3 ust. 2 umów, § 5 ust. 5 (wzór (…)) i następne por. k. 2-3 akt). Wniosła dalej o ustalenie, że strony są związane umową w pozostałym zakresie i o ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku w tym zakresie, a nadto o ustalenie, że powódka oraz członkowie grupy winni spłacać wierzytelność wynikającą z umów kredytu z pominięciem ww. zapisów, tj. w wysokości określonej w umowie w walucie polskiej z oprocentowaniem wynikającym z § 2 ust. 4 umowy w zakresie objętym powództwem tj. od dnia 18 lutego 2006 r. do dnia 30 listopada 2008 r.

Powódka wskazała, iż grupa składa się z 55 członków i spełnia kryteria objęcia ich postępowaniem grupowym w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”). Członkowie grupy dochodzą bowiem roszczenia wynikającego z zawarcia z pozwanym bankiem umów o kredyt hipoteczny jako konsumenci. Są to roszczenia jednego rodzaju, albowiem każdy z członków grupy posiada wobec strony pozwanej roszczenie o ustalenie takiej samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej, w oparciu o takie same okoliczności faktyczne tj. dowolność ustalania kursu kupna (…) do waloryzowania umowy i ustalenia zapisu rachunkowego zadłużenia w (…), brak wyjaśnienia dlaczego do wypłaty zastosowano kurs kupna waluty, a do spłaty kurs sprzedaży, a nadto zastrzeżenie na rzecz banku prawa do wiążącej interpretacji umowy w zakresie zmiany warunków oprocentowania. Wskazała też, że różnice między umowami zawartymi przez członków grupy co do odmiennego określenia numeracji postanowień oraz wpisania nieznacznej różnicy stylistycznej w jednym zdaniu, nie wpływają tu na możliwość wspólnego rozpatrzenia sprawy, gdyż nie są to różnice znaczeniowe.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (…) Bank S.A. z siedzibą we W. podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wniosła o odrzucenie złożonego pozwu. Strona pozwana nie kwestionowała, iż członkowie grupy mają tu przymiot konsumentów. Zarzuciła jednakże, że kwestionuje prawdziwość oświadczeń członków grupy, podnosząc, że tylko cztery z 55 oświadczeń zostały, jak wynika z daty na oświadczeniach, złożone po dniu 17 września 2015 r., pozostałe zaś mają datę dużo wcześniejszą albo w ogóle nie mają wskazanej daty, nie są więc w ocenie strony pozwanej wiarygodne. Wskazała też, że nie została spełniona przesłanka wymaganej liczby osób w zakresie roszczeń numer (…) gdyż sformułowanie zawarte w pozwie nie odpowiada woli osób składających oświadczenie o przystąpieniu. Podniosła ponadto, że roszczenie członków grupy nie jest też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej roszczeń w zakresie roszczenia (…), albowiem doszło tu do zawarcia z 12 członkami grupy aneksów do umów kredytowych zawierających zmianę klauzuli zmiennego oprocentowania zastępując ją mechanizmem (…) + stała marża banku, a zatem osoby te nie posiadają interesu prawnego w niniejszym postępowaniu. Zarzuciła też różnorodność postanowień, które powódka wskazała jako abuzywne i z których wywodzi pozostałe roszczenia, a to § 5 ust. 5 (wzór (…)) i § 6 ust. 1 i 2 (wzór (…) (…)). Podniosła również, że okoliczności faktyczne w odniesieniu do poszczególnych członków grupy nie są takie same, jak podaje powódka, gdyż wskazane elementy takie jak data zawarcia umowy, kwota kredytu, wysokość oprocentowania odnoszą się do umowy kredytowej każdego konkretnego członka grupy i stanowią osobny fakt.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego zostały uregulowane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach, w których dochodzone jest roszczenie jednego rodzaju przez grupę osób (co najmniej 10 osób), a nadto gdy podstawa faktyczna zgłaszanych roszczeń jest jednakowa, to jest ta sama lub taka sama. W myśl art. 1 ust. 2 u.d.p.g. rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym może mieć miejsce w szczególności w sprawach z zakresu ochrony konsumentów.

Nadto, zgodnie z art. 12 zd. 1 u.d.p.g., w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swoje żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie zostały zaś spełnione wszelkie przesłanki warunkujące rozpoznanie jej w postępowaniu grupowym.

Przede wszystkim wskazać tu należy, iż skład grupy określony w pozwie został potwierdzony oświadczeniami członków grupy w sposób należyty. Oświadczenie członka grupy ma bowiem charakter oświadczenia woli. W niniejszym postępowaniu członkowie grupy wyrazili wolę wystąpienia z pozwem zbiorowym przeciwko stronie pozwanej. Dla ważności oświadczenia woli w formie dokumentarnej nie jest zaś miarodajna data jego złożenia, gdyż ma ona znaczenie wyłącznie dowodowe. Zamieszczenie na dokumencie daty również w żaden sposób nie wpływa na wiarygodność zawartego w nim oświadczenia woli, a jedynie oznacza faktyczną datę jego złożenia. Tym samym fakt, iż do pozwu w niniejszej sprawie zostały złożone oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, wyczerpuje wymóg wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. dochodzenia roszczenia przez grupę co najmniej dziesięciu osób. Treść oświadczeń złożonych przez poszczególnych członków grupy nie pozostawia natomiast wątpliwości, iż ich wolą jest osiągnięcie tego właśnie skutku, który został wyrażony w żądaniu pozwu.

W ocenie Sądu, nie sposób uznać również, iż oświadczenia osób przystępujących do grupy, jak również postanowienia umowy zawartej przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, obejmują węższy zakres niż żądanie pozwu, a mianowicie nie obejmują roszczeń (…) W postanowieniu z dnia 18 września 2015 r., sygn. akt I CSK 672/14, Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy, o którym mowa w art. 6 ust. 2 w zw. z art. 12 zd. pierwsze u.d.p.g., wystarczy powołanie się na treść pozwu, jeżeli nie uniemożliwia to oceny dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Wskazać należy dalej, iż elementem istotnym w myśl art. 1 u.d.p.g. jest jednorodzajowość roszczeń członków grupy. Jednorodzajowymi roszczeniami są zaś niewątpliwie roszczenia pieniężne. Natomiast w odniesieniu do pozostałych roszczeń o zasądzenie świadczeń (niepieniężnych) jednorodzajowość występuje wtedy, gdy reprezentant grupy dochodzi na rzecz wszystkich członków grupy jednorodzajowego sposobu zachowania się pozwanego, np. występuje z żądaniem zaniechania dokonywania przez przedsiębiorcę określonej nieuczciwej praktyki rynkowej (tak P. P., R. M. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. L. N., 2011 ). W ocenie Sądu, nie budzi z kolei wątpliwości, iż roszczenia członków grupy mają tu charakter roszczeń jednorodzajowych. Każdy z nich zawarł bowiem umowę zawierającą postanowienie, które – mimo różnic w użytych sformułowaniach – wywierają identyczny skutek, a mianowicie daleko idącą dowolność strony pozwanej w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Roszczenia te są natomiast wywodzone z faktu zamieszczenia w umowach członków grupy klauzul abuzywnych i w efekcie zmierzają tu do uznania postanowień zawierających te klauzule za nieważne.

W kwestii zwarcia aneksów do umowy kredytu przez część członków grupy, skutkujących tu, zdaniem strony pozwanej, zmianą podstawy faktycznej roszczenia wobec tych osób, to w ocenie Sądu, powyższa okoliczność nie przesądza o braku oparcia roszczeń na jednakowej podstawie faktycznej. W niniejszej sprawie jednakowość podstawy faktycznej została bowiem określona w pozwie jako „taka sama podstawa faktyczna”. Pojęcie to opisuje sytuację, w której wystąpiło wiele podobnych zdarzeń faktycznych, a kwestie wspólne dla całej grupy przeważają nad zagadnieniami ściśle indywidualnymi (tak P. P., R. M. Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. L. N., 2011 ). Występowanie nieznacznych różnic między indywidualnymi podstawami poszczególnych roszczeń nie stoi zatem na przeszkodzie uznaniu, iż roszczenia są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu, fakt zawarcia przez 12 członków grupy ze stroną pozwaną aneksów do umowy kredytu, nie miało tu wpływu na ocenę elementów stanu faktycznego, które ze względu na treść żądania pozwu są wspólne dla wszystkich członków grupy, przy uwzględnieniu faktu, iż przedmiotowe aneksy nie obowiązywały w okresie, objętym żądaniem pozwu. Dla Sądu kluczowym pozostaje, iż w okresie objętym pozwem obowiązywały zawarte w umowach kredytu postanowienia, które powódka wskazała jako mające charakter klauzul abuzywnych – wprowadzających w stosunku do każdego z członków grupy identyczny mechanizm, a polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – zdaniem powódki – nieważnością umów w tym zakresie. Również zarzut strony pozwanej dotyczący odmienności sformułowania postanowień umownych w umowach zawartych z poszczególnymi członkami grupy nie znajduje uzasadnienia. Weryfikacja brzmienia postanowień umownych, wskazanych w pozwie, prowadzi bowiem do wniosku, iż regulują one tą samą materię w zakresie stosunków prawnych nawiązanych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Zaaprobować tu należy stanowisko wyrażone m. in. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r. (I ACz 43/15, OSA 2015/7/43-53), że „odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, tryb zawierania umów, wykonywanie obowiązku informacyjnego w różny sposób, nie stanowi okoliczności uzasadniających przyjęcie, że roszczenia nie mogą być uznane za oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane”.

Mając zatem powyższe na względzie, Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie spełnione zostały wszystkie przesłanki, wskazane w art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 12 ust. 1 u.d.p.g., warunkujące jej rozpoznanie w tymże postępowaniu. I z tych też względów, na podstawie art. 10 ust. 1 zd. 2 u.d.p.g., Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie teksty orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, usunięcie danych dotyczących członków grupy, opracowanie wizualne oraz usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi Wydział I Cywilny z dnia 19 grudnia 2016 r.

Written by

  1. Aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić, konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, tj.: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 u.d.p.g.).
  2. Z „tą samą” (identyczną) podstawą faktyczną dochodzonych roszczeń mamy do czynienia, gdy zachodzi tożsamość okoliczności faktycznych, a ochrona prawna jest dochodzona przez uczestników jednego zdarzenia, czyli zachodzi więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. „Taka sama” (tożsama) podstawa faktyczna oznacza podobieństwo między poszczególnymi stanami faktycznymi.
  3. Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji faktycznej członków grupy. Pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń mogą istnieć nieznaczne różnice, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
  4. Literalne brzmienie przepisu wskazuje na to, że dla stwierdzenia dojpuszczalności powództwa grupowego wystarczające jest, by co najmniej 10 osób dochodziło roszczeń jednego rodzaju opartych na takiej samej podstawie faktycznej. Natomiast ustalenie, czy wszystkie osoby, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, mogą być jej członkami – jest kolejnym etapem postępowania grupowego, który zgodnie z art. 17 u.d.p.g. kończy się wydaniem postanowienia co do składu grupy.
  5. Termin „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (odmiennie niż użyty w art. 2 u.d.p.g.), należy postrzegać jako roszczenie procesowe. W konsekwencji postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie.
  6. Istotną różnicą pomiędzy wytoczeniem powództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. a powództwem z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. „o ustalenie odpowiedzialności pozwanego” jest konieczność wykazania przez powoda interesu prawnego, jeśli dochodzi roszczenia w trybie art. 189 k.p.c.
  7. Pozwany, składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, winien uprawdopodobnić, po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

Sąd Okręgowy w Łodzi Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Katarzyna Kamińska-Krawczyk

Sędziowie:                      SSO Marzena Kluba, SSO Anna Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2016 r. w Łodzi na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

w przedmiocie: dopuszczalności postępowania grupowego oraz wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu,

postanawia:

  1. rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. oddalić wniosek pozwanego o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 kwietnia 2016 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W., Miejski Rzecznik Konsumentów w W. wniósł, na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z dnia 18 stycznia 2010 r., dalej jako: „u.d.p.g.”) oraz na podstawie oświadczeń konsumentów – członków Grupy – o wyrażeniu zgody na działanie w niniejszym postępowaniu w charakterze reprezentanta Grupy, o:

  1. wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.,
  2. zarządzenie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego,
  3. wydanie na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. postanowienia co do składu grupy konsumentów i objęcie tym postanowieniem 388 konsumentów wskazanych co do tożsamości w zestawieniu załączonym do pozwu, jak i wszystkich konsumentów, którzy przed upływem terminu wyznaczonego przez Sąd na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. złożą reprezentantowi grupy oświadczenie o przystąpieniu do grupy;
  4. ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w części, regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem (…), tj., że następujące postanowienia umów:
  1. „Waluta waloryzacji kredytu: (…);
  2. „Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia (…) według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (…) Bank S.A. wynosi (…). Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie.”;
  3. „waloryzowanego kursem kupna waluty (…) wg tabeli kursowej (…) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w walucie (…) jest określona na podstawie kursu kupna waluty (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu”;
  4. „wysokość kredytu wyrażoną w (…) określa się jako sumę wszystkich uruchomionych transz kredytu, wyrażonych w (…).”;
  5. „Harmonogram spłat jest sporządzany w (…)”;
  6. „Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.”;
  7. „Wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty, powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A., obowiązującym w dniu i godzinie spłaty;
  8. „Z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/ od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności M./ mBanku z tytułu umowy kredytowej, M./ mBank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa”;

są nieważne.

  1. Ewentualnie, na podstawie art. 58 § 3 k.c. wniósł o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w całości.
  2. Ewentualnie wniósł o ustalenie, że umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (…), zawarte przez (…) S.A. (dawniej (…) Bank S.A.) z konsumentami są nieważne w części, tj. że następujące postanowienia umów:
  1. „Kwota kredytu wyrażona w walucie (…) jest określona na podstawie kursu kupna waluty (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu”;
  2. „raty kapitałowo – odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”;
  3. „wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przeliczana po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty.”;
  4. „Z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/ od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności M./ mBanku z tytułu umowy kredytowej, M./ mBank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży (…) z tabeli kursowej (…) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa”;

są nieważne w zakresie, w którym dopuszczają waloryzację kursem franka szwajcarskiego ponad 20% wartości kursu kupna (…) z tabeli kursowej (…) S.A. odpowiednio w dniu zawarcia każdej umowy kredytowej objętej niniejszym pozwem, a także poniżej 20% tego kursu.

  1. Zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.
  2. Zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych; ewentualnie zasądzenie od pozwanego na rzecz reprezentanta grupy kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie dopuszczalności dochodzenia przez członków Grupy roszczenia w postępowaniu grupowym Miejski Rzecznik Konsumentów wskazał, że roszczenia wszystkich członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, a wskazane na wstępie pozwu elementy umów są takie same dla wszystkich członków Grupy. Pełnomocnik powodów dodał, że w jego ocenie, wprawdzie istnieją okoliczności różnicujące sytuację poszczególnych członków Grupy, tj. umowy były zawierane w różnych datach, przewidują różny sposób ustalania oprocentowania kredytu, niektórzy kredytobiorcy korzystali z usług doradcy finansowego przy zawarciu umowy, jedni mieli zdolność kredytową do zaciągnięcia kredytu w PLN, inni nie, jednak te wszystkie okoliczności, w ocenie strony powodowej, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu. Nieważność lub częściową nieważność umów objętych postępowaniem powód wywodzi bowiem z wadliwej konstrukcji prawnej umów kredytowych, która jest taka sama w przypadku każdej umowy objętej tym postępowaniem, podobnie w przypadku zasad współżycia społecznego. Przytoczono także treść postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie, sygn. akt I C 1419/10, z dnia 20 maja 2011 r., zgodnie z którym wymóg tożsamej czy jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu, aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy jednakowe. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazanych mierników waloryzacji, sposobu określenia w umowach kwoty kredytu, sposobu wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposobu spłaty kredytu.

(pozew k. 4-27)

W odpowiedzi na pozew pozwany (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o odrzucenie pozwu podnosząc, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym wraz z zasądzeniem od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na wypadek przyjęcia sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym pozwany wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 86.400,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany wniósł nadto o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew w zakresie żądania stwierdzenia niedopuszczalności postępowania grupowego pozwany wskazał na kilka przyczyn tej niedopuszczalności. Po pierwsze, zdaniem powoda przepisy ustawy o postępowaniu grupowym nie przewidują roszczenia o ustalenie oraz o ukształtowanie stosunku prawnego. Po drugie, nie został spełniony wymóg jednolitej podstawy faktycznej, gdyż:

– umowy kredytowe w latach 2002-2010 zawierane były w oparciu o różne wzorce, a w rezultacie członkowie grupy składali różnej treści oświadczenia o znajomości ryzyka kursowego i ryzyka stopy procentowej;

– 83% członków grupy posiada wykształcenie wyższe, a około 12% wykształcenie finansowe, bankowe, prawnicze lub matematyczne co na pewno miało wpływ na łatwość zrozumienia produktu, jakim jest kredyt waloryzowany i wiążące się z nim ryzyko kursowe;

– blisko 10% umów kredytowych zostało zawartych jesienią 2008 r. i później, a więc w okresie gwałtownych zmian kursów walut, w tym kursu (…);

– co najmniej 60 członków grupy posiadało kredyty w walucie (w tym waloryzowane) w innych bankach, a więc miało własne praktyczne doświadczenia z takimi kredytami;

– co najmniej 7 członków grupy osiągało przychody w walucie obcej ((…) lub EUR), co ze względu na wzrost tych walut wobec PLN wyeliminowało ryzyko kursowe;

– niektórzy z członków grupy dokonali na swój wniosek przewalutowania posiadanych przez nich kredytów hipotecznych w polskich złotych na kredyt waloryzowany walutą obcą wskazaną w umowie kredytowej;

– w przypadku około 47% umów kredytowych zawarto aneksy umożliwiające spłatę kredytu bezpośrednio w (…);

– znaczna część umów kredytowych została zawarta przed lipcem 2006 r., tymczasem w uzasadnieniu drugiego roszczenia ewentualnego powód powołuje się na Rekomendację S, która została wdrożona od lipca 2006r.;

– niektórzy członkowie grupy nie mają statusu konsumenta, a kredytowane nieruchomości wykorzystują lub wykorzystywali na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.

(odpowiedź na pozew k.3991-4117)

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przed merytoryczną oceną powództwa grupowego prowadzone jest postępowanie w przedmiocie dopuszczalności grupowego dochodzenia roszczeń i niniejsze orzeczenie tego dotyczy. Przedmiotowym rozstrzygnięciem Sąd ustala jedynie, czy w odniesieniu do osób stanowiących grupę inicjującą niniejsze postępowanie zaistniały przesłanki z art. 1 u.d.p.g. pozwalające na rozpoznanie zgłoszonych przez nich roszczeń w trybie tego postępowania.

Aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, tj.: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 u.d.p.g.).

Z „tą samą” (identyczną) podstawą faktyczną dochodzonych roszczeń mamy do czynienia, gdy zachodzi tożsamość okoliczności faktycznych, a ochrona prawna jest dochodzona przez uczestników jednego zdarzenia, czyli zachodzi więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. „Taka sama” (tożsama) podstawa faktyczna oznacza podobieństwo między poszczególnymi stanami faktycznymi. Z „taką samą” podstawą faktyczną mamy więc do czynienia, gdy wystąpi wiele podobnych zdarzeń faktycznych, analogiczny musi być podstawowy zespół faktów stanowiących podstawę powstania spornego stosunku prawnego oraz konkretnego roszczenia. Pojęcie podstawy faktycznej należy rozumieć jako określony zespół elementów stanu faktycznego, które są przywoływane celem udowodnienia powództwa. Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją bądź zdarzeniem. Natomiast o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego.

Odnosząc powyższe rozważania do zarzutów pozwanego, w pierwszej kolejności rozważyć należało, czy roszczenia członków grupy zostały oparte na tożsamej podstawie faktycznej.

Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji faktycznej członków grupy. Z jednej strony ustawodawca nie wymaga identyczności wszystkich elementów faktycznych, gdyż znacznie zawężałoby to zakres zastosowania ustawy, jednakże z drugiej strony postępowanie grupowe nie spełniłoby swojego celu – poprawy efektywności postępowania w sprawach cechujących się znacznym stopniem indywidualizacji faktów i właściwości poszczególnych członków grupy. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Warunek „typowości” zostaje spełniony, gdy sytuacja prawna lub faktyczna członków jest jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Strona powodowa stała na stanowisku, że mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych był identyczny, a umowy były zawierane w ramach oferowania przez poprzedników pozwanego identycznej usługi finansowej tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Jako element wspólny występujący we wszystkich umowach na chwilę ich zawarcia wskazano waloryzację kursem kupna i sprzedaży (…), wskazanych mierników waloryzacji, sposobu określenia w umowach kwoty kredytu, sposobu wyznaczania zobowiązania kredytobiorcy oraz sposobu spłaty kredytu.

Jak słusznie wskazywał pozwany, w przedmiotowej sprawie sytuacja członków grupy inicjującej postępowanie grupowe jest zróżnicowana w zależności od tego, czy doszło do podpisania przez nich aneksu do umowy kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (47%), czy też nie. Ponadto pozwany podnosił, że nie wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytu jako konsumenci, nadto powoływał się na różnice podmiotowe członków grupy m.in. w ich wykształceniu, doświadczeniu i świadomości oraz okresie i sposobie zawierania umowy.

Rozważając charakter roszczeń i podstawy faktycznej Sąd stwierdził, że niewątpliwie roszczenia dochodzone przez powoda są jednego rodzaju. Wątpliwości natomiast budzi to, czy są one oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Bardzo istotna jest odpowiedź na pytanie, czy na etapie badania dopuszczalności pozwu przesłanka „takiej samej podstawy faktycznej” ma dotyczyć wszystkich osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, czy też wystarczające jest, by wymóg ten spełniło przynajmniej 10 osób (w tym przypadku o statusie konsumenta).

Literalne brzmienie przepisu wskazuje na to, że dla stwierdzenia dopuszczalności powództwa grupowego wystarczające jest, by co najmniej 10 osób dochodziło roszczeń jednego rodzaju opartych na takiej samej podstawie faktycznej. Natomiast ustalenie, czy wszystkie osoby, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy mogą być jej członkami – jest kolejnym etapem postępowania grupowego, który zgodnie z art. 17 u.d.p.g. kończy się wydaniem postanowienia co do składu grupy.

Warto w tym miejscu przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu do postanowienia z 28 stycznia 2015 r.: „Nieuzasadnione jest stanowisko, że niezłożenie przez jednego z członków grupy oświadczenia o przystąpieniu do grupy, przewidzianego w art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44), obejmującego roszczenie sprecyzowane na żądanie sądu, prowadzi do niedopuszczalności postępowania grupowego w odniesieniu do wszystkich członków grupy z powodu nie zachowania warunku jednorodzajowości roszczeń. Taki skutek mógłby nastąpić tylko w sytuacji, gdyby doprowadziło to do spadku liczebności grupy poniżej 10 osób, tj. liczby przewidzianej w art. 1 ust. 1, co uzasadniałoby odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 z powodu nie zachowania wymaganej ustawowo minimalnej liczby członków grupy, nie zaś z powodu braku jednorodzajowości roszczeń. Jeżeli natomiast nie doszło do zmniejszenia składu grupy poniżej ustawowego minimum, a tylko jeden z członków grupy nie sprecyzował żądania, sąd powinien to uwzględnić w postanowieniu o ustaleniu składu grupy (art. 17 ust. 1), nie umieszczając tej osoby w składzie grupy, jeżeli nie została ona wyeliminowana wcześniej przez powoda. Może także, na podstawie art. 359 KPC w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy, zmienić już wydane w tym przedmiocie postanowienie.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14).

Konkludując, w niniejszej sprawie liczba osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy, są konsumentami i zawarły umowy oparte na takich samych kwestionowanych wzorcach umownych bez aneksów jest większa niż 10. Roszczenia tych osób są jednego rodzaju i oparte na tożsamej podstawie faktycznej tj. na żądaniu ustalenia nieważności części lub całości umowy kredytu opartego na tych samych wzorcach umownych. Natomiast formowanie grupy i ustalenie jej składu jest kolejną fazą postępowania grupowego. Na tym etapie sąd ustala przynależność poszczególnych osób do grupy oraz to, czy elementy różnicujące są na tyle istotne, by uniemożliwić ich uczestnictwo w postępowaniu grupowym. Wtedy też Sąd rozstrzygnie m.in. to, czy aneksy zmieniające kwestionowane umowy wyłączają możliwość uczestnictwa w niniejszym postępowaniu.

Kolejne zarzuty pozwanego dotyczyły podmiotowych cech członków grupy inicjującej niniejsze postępowanie tj. ich wykształcenia i doświadczenia. W ocenie Sądu, przy twierdzeniach powoda koncentrujących się na wadliwej konstrukcji prawnej postanowień umownych o tożsamej treści, okoliczności faktyczne takie jak różnice w wykształceniu, czy też doświadczeniu zawodowym nie mają decydującego znaczenia. W tak skonstruowanym powództwie Sąd będzie miał za zadanie zbadać przede wszystkim zarzuty oparte na prawie, a nie na okolicznościach związanych z właściwościami osobistymi uczestników kwestionowanych czynności. Takie założenie przyjął powód, który przecież nie wywodził, by nieważność czynności prawnej miała wynikać np. z nieporadności powodów. Powód zakreślił podstawę faktyczną wskazując na wadliwą konstrukcję prawną zawartych umów. Dlatego też wyłącznie ta okoliczność powinna być przedmiotem niniejszego postępowania również w aspekcie naruszenia zasad współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu, również zarzut pozwanego dotyczący niedopuszczalności powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w postępowaniu grupowym – nie jest trafny.

W literaturze słusznie zauważono, że termin „roszczenie”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (odmiennie niż użyty w art. 2 u.d.p.g.), należy postrzegać jako roszczenie procesowe. W konsekwencji postępowanie grupowe nie jest ograniczone wyłącznie do powództw o świadczenie. Dopuszczalne jest wytaczanie w tym trybie także powództw o ustalenie, czy o ukształtowanie. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw, by uznać, że przesłanka jednorodzajowości roszczeń dotyczy wyłącznie powództw o zasądzenie (por. T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2010, Komentarz do art. 1 u.d.p.g., Legails).

Podzielając wyżej zaprezentowaną argumentację, zarzut pozwanego Sąd ocenił jako nietrafny. Zdaniem Sądu, w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest wytaczanie także powództwa o ustalenie, czy też o ukształtowanie (tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14).

Natomiast istotną różnicą pomiędzy wytoczeniem powództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. a powództwem z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. „o ustalenie odpowiedzialności pozwanego” jest konieczność wykazania przez powoda interesu prawnego, jeśli dochodzi roszczenia w trybie art. 189 k.p.c. Jednakże na etapie stwierdzania dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym, Sąd jeszcze nie bada istnienia bądź nieistnienia interesu prawnego powoda w dochodzeniu tak skonstruowanego roszczenia.

Dokonując reasumpcji powyższych rozważań Sąd uznał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przesłanki dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł jak w pkt 1. postanowienia.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł na podstawie art. 8 ust. 1 u.d.p.g. o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 86.400,00 zł.

Sąd akceptuje stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15).

W niniejszej sprawie pozwany nie uprawdopodobnił przede wszystkim tego, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

Należy też dodać, że w świetle § 4 ust. 6 umowy z dnia 3 listopada 2015 r. zawartej pomiędzy reprezentantem grupy – Miejskim Rzecznikiem Konsumentów w W. a pełnomocnikiem, ewentualność poniesienia kosztów procesu została przewidziana, a pełnomocnik zobowiązany został do ich zabezpieczenia. Konkludując, pozwany nie uprawdopodobnił, by istniało jakiekolwiek ryzyko problemów z wyegzekwowaniem zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. W konsekwencji nie wykazał zasadności żądania zabezpieczenia tych kosztów.

Mając na uwadze powyższe, należało orzec jak w pkt 2. postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 15 grudnia 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało w całości zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z 28 grudnia 2017 r., VI ACz 586/17 poprzez stwierdzenie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

  1. Dopuszczalność drogi sądowej zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia. Nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony. Postępowanie przed sądem ma dopiero wykazać, czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym
  2. Podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć jako zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym. Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń podobnych do siebie. Ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje, gdy ten sam zespół faktów staje się podstawą uprawień i wiąże strony postępowania. Z kolei z taką samą podstawą faktyczną mamy do czynienia, gdy wystąpi analogiczny zespół faktów w zakresie konkretnego roszczenia.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Anna Pogorzelska

Sędziowie:                     SSO Krystyna Stawecka, SSR Anna Ogińska – Łagiewka (del.)

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę,

postanowił:

odrzucić pozew w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem w postępowaniu grupowym z dnia 1 czerwca 2015 r. (data prezentaty – k. 2), skierowanym przeciwko pozwanemu (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…) jako reprezentant grupy wniósł o:

zasądzenie od pozwanego zwrotu kwot równych wartości korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego bez podstawy prawnej kosztem członków grupy, w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

a w przypadku nieuwzględnienia:

– zasądzenie zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej,
w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przewidujące, że w razie rezygnacji przez członka grupy z ubezpieczenia, pozwany wypłaci na jego rzecz jedynie tzw. wartość wykupu, tj. część środków zgromadzonych na jego rachunku oraz o:

– zasądzenie zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej jako opłata administracyjna, w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym;

– zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż pozwany zawarł z ubezpieczającymi umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Członkowie grupy to osoby fizyczne – konsumenci, którzy przystąpili do umów grupowego ubezpieczenia w oparciu
o wzorce umowne stworzone przez pozwanego.

Jako podstawę nieważności oświadczeń członków grupy o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej, powód podniósł, iż oświadczenia nie zawierają kwoty wskazującej wysokość sumy ubezpieczenia, jak również, że oświadczenia te nie prowadzą do skorzystania przez członka grupy z ochrony ubezpieczeniowej, ponieważ w umowach grupowego ubezpieczenia nie ma takiej ochrony.

W ocenie strony powodowej zachodzi również nieważność umów grupowego ubezpieczenia, bowiem nie było jakiejkolwiek przyczyny i więzi ubezpieczających z członkami grupy, które uzasadniałyby zawarcie przez ubezpieczających z pozwanym umów grupowego ubezpieczenia na rzecz (i rachunek) członków grupy, a ubezpieczający pobierali od pozwanego prowizję od składki, do zapłaty której sami byli zobowiązani w myśl art. 808 § 2 k.c. Nadto, w umowach ubezpieczenia grupowego brak jest: essentialia negotii umowy ubezpieczenia na życie, charakterystyki aktywów wchodzących w skład ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, kryteriów doboru aktywów oraz zasad ich dywersyfikacji, brak zasad wyceny jednostek ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego oraz konkretnego terminu zamiany składek na jednostki tych funduszy. Co więcej, w ocenie powoda umowom grupowego ubezpieczenia nadano formę umów grupowego ubezpieczenia w celu obejścia przepisów prawa o nadzorze finansowym oraz o tworzeniu funduszy inwestycyjnych. Zdaniem powoda postanowienia określające główne świadczenia stron są wieloznaczne, a umowy grupowego ubezpieczenia są sprzeczne z zasadami: ochrony (poszanowania) praw osób trzecich, słuszności kontraktowej, prawa do informacji, lojalności i zaufania.

Ponadto, w ocenie strony powodowej uzasadnione jest także jej roszczenie o zwrot kwot pobranych od członków grupy w związku z rezygnacją z ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia. Każdy z członków grupy zrezygnował z ubezpieczenia przed upływem 180 miesięcy od dnia rozpoczęcia okresu ubezpieczenia. Pozwany ze środków zgromadzonych na rachunku wypłacał każdemu z członków grupy jedynie tzw. wartość wykupu, stanowiącą tylko część środków zgromadzonych na rachunku członków grupy, a pozostałe zgromadzone na rachunkach środki pozwany pobrał stosując niedozwolone postanowienia umowne.

Powód wskazał także, że pozwany pobierał od członków grupy także świadczenie z tytułu opłaty administracyjnej. Postanowienie o opłatach zredagowane było natomiast w sposób niejednoznaczny i dezinformujący konsumenta, w skutek czego w rzeczywistości były one bardzo wysokie (ok. 26,47% lub 27,27%). W ocenie powoda opłata ta była oderwana od faktycznie świadczonej usługi.

Jednocześnie strona powodowa wskazała, że roszczenia objęte pozwem dochodzone są przez 144 osoby i spełnione zostały pozostałe przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Dochodzone przez powoda roszczenia są bowiem roszczeniami jednego rodzaju, ponieważ każdy
z członków grupy posiada wobec pozwanego roszczenie pieniężne o zapłatę w wykonaniu nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania
z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów grupowego ubezpieczenia. Ponadto, każde z roszczeń należy do spraw o ochronę konsumentów. W ocenie strony powodowej, roszczenia każdego z członków grupy oparte są także na takiej samej podstawie faktycznej (pozew – k. 2 i nast.).

W odpowiedzi na pozew, pozwany (…) S.A. w W. wniósł o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, a w przypadku prawomocnego rozstrzygnięcia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym wniósł o oddalenie powództwa
w całości.

Pozwany wskazał na niedopuszczalność rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Pozwany podniósł, że w sprawie nie występuje tożsamość podstawy faktycznej, bowiem postanowienia, które w ocenie strony powodowej są postanowieniami niedozwolonymi występują w różnych wersjach i zaczerpnięte są z różnych wzorców umownych, z których niektóre wiążą jednych a niektóre innych członków grupy. W tabelach wartości wykupu, w postanowieniach określających opłaty administracyjne czy świadczenia z tytułu śmierci nie ma postanowienia, które byłoby takie same dla wszystkich członków grupy. W ocenie pozwanej, korzyści uzyskane przez poszczególnych członków grupy w związku z zawarciem umowy ubezpieczenia grupowego również są różne. Ponadto, umowy ubezpieczenia grupowego zawierane były także z różnymi ubezpieczającymi, w różnych subskrypcjach. Zdaniem pozwanej w sprawie niniejszej przeważają zatem okoliczności indywidualne. Pozwana wskazała także, iż wątpliwości wzbudza sposób ujednolicenia roszczeń przez stronę powodową, które w jej ocenie nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Co więcej, pozwana podała, że klienci banków często przystępowali do umów ubezpieczenia na życie z (…) w ramach umów pakietowych, często były nimi umowy kredytu na rozwój działalności gospodarczej. Z uwagi na to, że dwudziestu trzech członków grupy prowadzi działalność gospodarczą, w ocenie pozwanej istnieje prawdopodobieństwo, iż zawarli oni przedmiotowe umowy nie w charakterze konsumentów, ale jako osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Ponadto pozwana podważyła zasadność dochodzonych przez stronę powodową roszczeń
i stawianych przez nią zarzutów, uznając je za nieuzasadnione (odpowiedź na pozew – k. 5114
i nast.)

 

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Przed merytoryczną oceną powództwa grupowego prowadzone jest postępowanie w przedmiocie dopuszczalności grupowego dochodzenia roszczeń, zatem niniejszym rozstrzygnięciem sąd ustala, czy w odniesieniu do osób stanowiących grupę inicjującą postępowanie zaistniały przesłanki pozwalające na rozpoznanie zgłoszonych przez nie roszczeń w trybie tego postępowania.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, dopuszczalność drogi sądowej zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia. Nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony. Postępowanie przed sądem ma dopiero wykazać, czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego. Zadaniem Sądu na obecnym etapie postępowania nie jest merytoryczne rozstrzygana zasadność dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1999 r. sygn. II CKN 340/98, Lex nr 36385).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. nr 7 z 2010 r., poz. 44; dalej jako: „u.d.p.g.”), Sąd na rozprawie rozstrzyga
o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie Sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W tym miejscu wskazania wymaga także to, że o dopuszczalności rozpoznania danej sprawy
w postępowaniu grupowym decyduje łączne spełnienie przesłanek określonych w art. 1 i art. 2 u.d.p.g.

W myśl art. 1 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe dopuszczalne jest w sprawach, w których grupa co najmniej 10 osób dochodzi roszczeń jednego rodzaju, a dodatkowo opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej wskazać należy, iż w ocenie Sądu nie budzi wątpliwości spełnienie przez stronę powodową przesłanki dotyczącej liczebności grupy osób, których roszczenia stanowią przedmiot postępowania. Podkreślenia wymaga bowiem to, że pozew w sprawie niniejszej wniesiony został przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…), działającego jako reprezentant grupy składającej się ze 144 osób. Bezsprzecznie wynika z tego zatem, iż wymóg liczebności grupy osób został spełniony.

Zdaniem Sądu roszczenia dochodzone niniejszym pozwem są także roszczeniami jednego rodzaju. Przesłanka jednorodzajowości roszczeń odnosi się bowiem do roszczeń wynikających z jednego typu stosunku prawnego, który w sprawie niniejszej jest tożsamy – stosunek umowny. Nie ulega także wątpliwości to, że każdy członek grupy posiada względem strony pozwanej roszczenie pieniężne o zapłatę zwrotu kwot równych wartości korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego bez podstawy prawnej kosztem członków grupy, w wykonaniu nieważnych w ocenie powoda czynności prawnych, tj. nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, bądź też roszczenie pieniężne o zapłatę zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (przewidujące, że w razie rezygnacji przez członka grupy z ubezpieczenia, pozwany wypłaci na jego rzecz jedynie tzw. wartość wykupu, tj. część środków zgromadzonych na jego rachunku) oraz o zapłatę zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy jako opłata administracyjna, w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Jednorodzajowość wskazanych powyżej roszczeń zgłoszonych w pozwie nie budzi zatem wątpliwości Sądu.

Niemniej jednak, odnosząc się do pozostałych przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, wskazania wymaga to, że w ocenie Sądu nie zostały one spełnione.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że przez podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym należy rozumieć zespół faktów, które uzasadniają żądanie powoda w postępowaniu grupowym. Roszczenia mogą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powinny one wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń podobnych do siebie (zob. Małgorzata Sieradzka [w] komentarz do art. 1 upg – System Informacji Prawnej LEX). Ta sama podstawa faktyczna powództwa występuje, gdy ten sam zespół faktów staje się podstawą uprawień i wiąże strony postępowania (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 95). Z kolei z taką samą podstawą faktyczną mamy do czynienia, gdy wystąpi analogiczny zespół faktów w zakresie konkretnego roszczenia (M. Jędrzejewska, Współuczestnictwo procesowe Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975, s. 212).

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż nie ulega wątpliwości Sądu to, że w sprawie niniejszej nie występuje „ta sama” podstawa faktyczna roszczeń wszystkich członków grupy. Członkowie ci wywodzą bowiem swoje roszczenia z odrębnych umów ubezpieczenia na życie z (…), zawartych w różnym czasie oraz na podstawie innych wzorców umownych.

W ocenie Sądu w sprawie niniejszej nie występuje również „taka sama” podstawa faktyczna zgłoszonych roszczeń. W tym miejscu wskazania wymaga to, że Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela pogląd, iż postępowanie grupowe jest dopuszczalne wówczas, gdy jego przedmiotem jest jedno i to samo postanowienie, które wiąże wszystkich członków grupy. W ocenie Sądu zasadne są twierdzenia strony pozwanej, iż w niniejszej sprawie nie występuje jedna i ta sama klauzula, która byłaby kwestionowana przez powoda a która jednocześnie byłaby wspólna dla wszystkich członków grupy.

Podkreślenia wymaga to, że strona powodowa zakwestionowała w niniejszym postępowaniu łącznie trzydzieści cztery wzorce umowne. Wszystkie te wzorce nie zawierają jednak tożsamego postanowienia, które wiązałoby wszystkich członków postępowania grupowego.

Po pierwsze, w zakwestionowanych przez stronę powodową wzorcach występują odmienne postanowienia zawarte w tabelach wartości wykupu. Podniesienia wymaga przy tym, że strona powodowa co do zasady zakwestionowała postanowienia zawarte w czterech tabelach określających wartość wykupu. Niemniej jednak, zważyć należy, iż każda z tych tabel dla poszczególnych piętnastu lat polisowych przewiduje inną wartość wykupu. Uznać zatem należy, iż każda z tych tabel zawiera de facto po piętnaście postanowień. Faktem jest, że niektóre z tych wzorców zawierają takie same wartości wykupu dla określonych lat polisowych. Niemniej jednak, porównując ze sobą jednocześnie wszystkie wzorce, całościowo dostrzegalne są istotne różnice w wysokości wartości wykupu i to nie tylko dla pierwszego roku polisowego (np. (…), (…) a (…) i (…)), ale także dla kolejnych lat (np. „Symfonia zysków” a (…) czy (…)). Różnice w postanowieniach określających wartość wykupu dla poszczególnych lat polisowych są rozbieżne nawet w przypadku ubezpieczenia o zbieżnych nazwach, ale o odmiennych okresach subskrypcji (np. (…) czy (…)). W ocenie Sądu niewątpliwie wynika z tego, iż we wszystkich zakwestionowanych przez stronę powodową wzorcach umów nie występują tożsame postanowienia w zakresie wysokości wartości wykupu dla poszczególnych lat polisowych. W związku z tym nie są to postanowienia kreujące sytuację wszystkich członków grupy w taki sam sposób. Zważyć przy tym należy także na to, że poszczególni członkowie grupy rezygnowali z ubezpieczenia w różnych latach polisowych, co dodatkowo różnicuje i indywidualizuje ich sytuację.

Ponadto, brak tożsamości występuje również w przypadku klauzul dotyczących opłat administracyjnych. Wysokość tych opłat według poszczególnych wzorców umowy wyliczana była przy zastosowaniu odmiennych wzorców oraz przy uwzględnieniu innej wysokości opłaty za ryzyko (przykładowo – (…) czy (…) a (…) i (…)).

Za wspólne dla wszystkich członków grupy nie można również uznać postanowień dotyczących świadczeń z tytułu śmierci. Na przykład w przypadku planu (…) czy (…) sumę ubezpieczenia
z tytułu śmierci ubezpieczonego stanowi kwota w wysokości 100 zł, a w przypadku (…) czy ”Planu Regularnego Oszczędzania G.”, sumę ubezpieczenia w takim przypadku stanowiła wyższa
z wartości: suma opłaconych składki pierwszej i składek bieżących albo wartość rachunku udziałów.

Wszystko to w ocenie Sądu powoduje, iż sytuacja poszczególnych członków grupy ma charakter zindywidualizowany i chociaż możliwe byłoby uznanie istnienia takiej samej podstawy faktycznej
w stosunku do osób objętych jednym i tym samym wzorcem umownym w danej subskrypcji, to jednak nie jest to możliwe w stosunku do wszystkich zgłoszonych członków grupy w zainicjowanym postępowaniu grupowym, których sytuacja kształtowana jest przez jak już podano – trzydzieści cztery wzorce, które nie zawierają takich samych postanowień. W ocenie Sądu, odmienności
w sformułowaniach klauzul zakwestionowanych przez stronę powodową są na tyle istotne, że nie pozwalają na uznanie tożsamości podstawy faktycznej roszczeń wszystkich członków grupy zgłoszonych w niniejszym postępowaniu.

Co więcej, w ocenie Sądu zważyć należy także na to, że niektórzy członkowie grupy przystępowali do umowy grupowego ubezpieczenia z (…) w związku z zawarciem innej usługi finansowej, co wiązało się z uzyskiwaniem przez nich korzyści w różnym stopniu. Nie ulega zatem wątpliwości, iż dla oceny stopnia naruszenia interesów poszczególnych konsumentów konieczne byłoby uwzględnienie wszystkich korzyści, które dany konsument uzyskał z całego pakietu zawieranych umów i usług, z których korzystał. Nie jest zatem możliwe ujednolicenie korzyści lub strat uzyskanych czy poniesionych przez wszystkich członków grupy w związku z zawarciem przedmiotowych umów ubezpieczenia na życie z (…). Fakt zawierania przez członków grupy przedmiotowych umów grupowego ubezpieczenia na życie z (…) z różnymi ubezpieczającymi (np. (…) S.A., (…) Towarzystwo (…) S.A., (…) sp. z o.o. sp.k.) i w różnych subskrypcjach w ocenie Sądu również ma znaczenie dla uznania braku istnienia takiej samej podstawy faktycznej zgłoszonych w postępowaniu roszczeń.

Zdaniem Sądu zatem, przedmiotem niniejszego postępowania nie są tożsame klauzule umowne, które byłyby wspólne dla wszystkich członków grupy i które w efekcie kształtowałyby ich sytuację w taki sam sposób. Twierdzenia powoda dotyczące ogólnej zbieżności podstawy faktycznej
i w konsekwencji tego identycznego ukształtowania sytuacji wszystkich członków grupy są zatem niezasadne. W związku z tym, w ocenie Sądu przesłanka „takiej samej podstawy faktycznej roszczeń” nie została spełniona.

Co więcej, Sąd podziela stanowisko strony pozwanej, która podniosła, iż rozstrzygnięcie
w przedmiocie roszczeń będących przedmiotem niniejszego postępowania sprowadzałoby się do przeprowadzenia incydentalnej kontroli postanowień wzorców umownych, a kontrola zgodności kwestionowanych postanowień z dobrymi obyczajami i interesem określonego konsumenta wymagałaby uwzględnienia m.in. okoliczności zawarcia umowy ubezpieczenia na życie z (…), które dla każdego z konsumentów były odmienne (np. motywy przystąpienia do umowy, otrzymane przez konsumenta informacje i pouczenia, zrozumienie postanowień wzorca umownego w chwili zawierania umowy itp).

Ponadto, podkreślenia wymaga to, że w myśl art. 1 ust. 2 u.d.p.g., dochodzenie roszczeń
w postępowaniu grupowym możliwe jest wówczas, gdy przedmiotem roszczenia są roszczenia
o ochronę konsumentów lub roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. W tym zakresie zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z art. 221 k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Wskazać należy, iż dochodzone w pozwie roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Pomimo tego, że zgodnie z twierdzeniami powoda każdy z członków grupy jest osobą fizyczną i zawierając z pozwanym umowy ubezpieczenia każdy z nich działał jako konsument, to na podstawie materiału dowodowego przedstawionego przez stronę pozwaną tj. wydruków z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej RP dotyczące dwudziestu trzech członków grupy, Sąd powziął wątpliwości czy członkowie ci faktycznie zawarli przedmiotowe umowy ubezpieczenia na życie bez jakiegokolwiek związku z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą. Pomimo tego, że ciężar dowodowy w tym zakresie spoczywa na stronie powodowej, która jako potwierdzenie faktu, że wszyscy członkowie grupy działali w charakterze konsumentów przedłożyła jedynie ich oświadczenia o przystąpieniu do grupy, zważyć należy, iż okoliczność ta na danym etapie postępowania nie została jednak jednoznacznie rozstrzygnięta, wobec czego
w ocenie Sądu nie mogła stanowić bezsprzecznej podstawy do odrzucenia pozwu.

W tym miejscu wskazania wymaga także to, że warunek dopuszczalności postępowania grupowego określony został również w art. 2 ust. 1 u.d.p.g., który stanowi, iż postępowanie grupowe
w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby (art. 2 ust. 2 u.d.p.g.).

W ocenie Sądu sposób ujednolicenia roszczeń członków grup jest nieprawidłowy. Grupę
144 członków powód podzielił bowiem na:

67 podgrup w ramach żądania z punktu I pozwu – według wysokości kwot stanowiących równowartość wzbogacenia pozwanego,

62 podgrupy w ramach żądania z punktu II pozwu – według wysokości kwoty pobranej przez pozwanego w związku z rezygnacją przez członka grupy z ubezpieczenia,

55 podgrup w ramach żądania z punktu III pozwu – według wysokości sumy pobranych opłat administracyjnych.

Zdaniem Sądu, strona powodowa dokonała jednak ww. ujednolicona bez uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy. Sąd podziela przy tym stanowisko strony pozwanej, iż uszczerbek majątkowy doznany przez członków grupy jest okolicznością wspólną dla wszystkich osób w ramach całego postępowania, a nie w ramach konkretnej podgrupy. Podobnie wysokość dochodzonego roszczenia nie może być w ocenie Sądu jedyną podstawą determinującą podział członków na grupy w ramach ujednolicenia roszczeń. Dla utworzenia określonej podgrupy koniecznie jest bowiem istnienie wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich członków wchodzących w jej skład. Rozmiar roszczenia nie jest natomiast w ocenie Sądu wspólną okolicznością sprawy i jako taki nie może stanowić jedynego kryterium dokonania podziału członków na podgrupy. Ujednolicenie jedynie
w oparciu o wysokość roszczeń uniemożliwiłoby bowiem przeprowadzenie jednego postępowania dowodowego dla rozstrzygnięcia roszczenia tak w ramach całej grupy, jak i w ramach określonych podgrup.

Jednocześnie, Sąd zgodził się ze stroną pozwaną, iż w przypadku roszczenia w przedmiocie żądania zwrotu pobranych składek na skutek uznania zawartych umów za nieważne okolicznością wspólną dla ujednolicenia roszczeń mogłaby być osoba ubezpieczającego, w zakresie żądania zwrotu części środków zgromadzonych na rachunku udziałów za kryterium podziału można by przyjąć procentową stawkę wartości wykupu określoną we wzorcach umowy, którymi byli objęci poszczególni członkowie, a do żądania zwrotu pobranych opłat administracyjnych – stawka opłaty administracyjnej określona we wzorcu umowy. Te okoliczności bowiem, stanowią wspólne okoliczności sprawy dla poszczególnych członków grupy.

W związku z powyższym, w ocenie Sądu strona powodowa dokonała ujednolicenia wysokości roszczenia każdego członka grupy bez uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy, co stanowi warunek dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne.

Mając na uwadze całokształt przedstawionych powyżej rozważań, Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki dopuszczalności rozpoznania w postępowaniu grupowym. Tym samym, na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g., Sąd odrzucił pozew w postępowaniu grupowym.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 4 listopada 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało sprostowane postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydział Cywilny z 6 grudnia 2017 r., VI ACz 1357/17.

  1. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. Istotą postępowania grupowego jest wspólność, przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń.
  2. Badając przesłankę takiej samej podstawy faktycznej roszczenia należy mieć w ocenie Sądu na uwadze te okoliczności, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, a nie jakiekolwiek okoliczności, które pojawiają się na tle umów.
  3. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Ujednolicenia roszczeń należy dokonać na podstawie wspólnych okoliczności sprawy, a zatem takich samych dla członków grupy i jednocześnie innych od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup.
  4. Wydanie orzeczenia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie jest orzeczeniem kierunkowym, które niejako – w przypadku uznania zasadności przedmiotowego trybu postępowania – automatycznie wywołuje konieczność wydania przez sąd wyroku zasądzającego na rzecz strony powodowej. Przed wydaniem wyroku w postępowaniu grupowym sąd zmuszony jest ponownie ocenić kwestie wstępne, podlegające badaniu na wcześniejszych etapach postępowania grupowego, a decydujące o dopuszczalności oraz kształcie rozstrzygnięcia. Oczywistym pozostaje zatem, że ponownemu badaniu podlegać będą wszystkie przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego (poczynając od liczebności grupy, poprzez jednorodzajowość roszczeń i tożsamość podstawy faktycznej, aż po kwalifikację prawną roszczeń). Dopiero stwierdzenie, że przesłanki dopuszczalności są zachowane, umożliwia wydanie wyroku co do meritum.
  5. Wydanie postanowienia o stwierdzeniu dopuszczalności postępowania grupowego w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie stoi na przeszkodzie późniejszemu stwierdzeniu takiej niedopuszczalności na każdym etapie postępowania, co skutkować będzie zmianą tego postanowienia (na mocy art. 359 k.p.c.) i odrzuceniem pozwu.
  6. Fakultatywność kaucji w postępowaniu grupowym nie oznacza jednak dowolności i wymaga rozważenia przez sąd wszystkich okoliczności w kontekście celowości zastosowania tej instytucji.
  7. Pozwany, składając wniosek o złożenie kaucji, powinien uprawdopodobnić, po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział III Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Agnieszka Rafałko

Sędziowie:                     SSO Ewa Jończyk, SSO Mariusz Solka

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. przeciwko V. L. Towarzystwo (…) S.A. V. (…) z siedzibą w W. o zapłatę

postanawia:

  1. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. oddalić wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem w postępowaniu grupowym z dnia 15 stycznia 2014 r., Miejski Rzecznik Konsumentów w Urzędzie Miasta S. wystąpił o zasądzenie od (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., tytułem zwrotu kwot pobranych od członków grupy bez podstawy prawnej, na rzecz:

  1. [dwoje członków grupy] (podgrupa 1), kwoty po 2.854,72 zł.,
  2. [dwoje członków grupy] (podgrupa 2) kwot po 3.096,88 zł.,
  3. [dwoje członków grupy] (podgrupa 3) kwot po 3.492,18 zł.,
  4. [dwoje członków grupy] (podgrupa 4) kwot po 4.155,26 zł.,
  5. [dwoje członków grupy] (podgrupa 5) kwot po 4.199,99 zł,
  6. [dwoje członków grupy] (podgrupa 6) kwot po 4.350,79 zł.,
  7. [dwoje członków grupy] (podgrupa 7) kwot po 4.401,23 zł.,
  8. [dwoje członków grupy] (podgrupa 8) kwot po 4.826,69 zł.,
  9. [dwoje członków grupy] (podgrupa 9) kwot po 4.958,33 zł.,
  10. [dwoje członków grupy] (podgrupa 10) kwot po 5.070,11 zł.,
  11. [dwoje członków grupy] (podgrupa 11) kwot po 5.454,74 zł.,
  12. [dwoje członków grupy] (podgrupa 12) kwot po 5.702,22 zł.,
  13. [dwoje członków grupy] (podgrupa 13) kwot po 5.880,60 zł.,
  14. [dwoje członków grupy] (podgrupa 14) kwot po 5.973,95 zł.,
  15. [dwoje członków grupy] (podgrupa 15) kwot po 6.131,96 zł.,
  16. [dwoje członków grupy] (podgrupa 16) kwot po 6.658,26 zł.,
  17. [dwoje członków grupy] (podgrupa 17) kwot po 6.940,51 zł.,
  18. [dwoje członków grupy] (podgrupa 18) kwot po 6.982,26 zł.,
  19. [dwoje członków grupy] (podgrupa 19) kwot po 7.323,96 zł,
  20. [dwoje członków grupy] (podgrupa 20) kwot po 7.443,55 zł.,
  21. [dwoje członków grupy] (podgrupa 21) kwot po 7.854,87 zł.,
  22. [troje członków grupy] (podgrupa 22) kwot po 8.031,48 zł.,
  23. [dwoje członków grupy] (podgrupa 23) kwot po 8.248,16 zł.,
  24. [czworo członków grupy] (podgrupa 24) kwot po 8.542,53 zł.,
  25. [dwoje członków grupy] (podgrupa 25) kwot po 8.773,51 zł.,
  26. [troje członków grupy] (podgrupa 26) kwot po 8.878,84 zł.,
  27. [troje członków grupy] (podgrupa 27) kwot po 9.408,42 zł.,
  28. [dwoje członków grupy] (podgrupa 28) kwot po 9.553,90 zł.,
  29. [dwoje członków grupy] (podgrupa 29) kwot po 9.996,86 zł.,
  30. [dwoje członków grupy] (podgrupa 30) kwot po 10.146,32 zł.,
  31. [dwoje członków grupy] (podgrupa 31) kwot po 10.332,08 zł.,
  32. [dwoje członków grupy] (podgrupa 32) kwot po 10.707,86 zł.,
  33. [czworo członków grupy] (podgrupa 33) kwot po 10.901,75 zł,
  34. [dwoje członków grupy] (podgrupa 34) kwot po 12.077,04 zł.,
  35. [dwoje członków grupy] (podgrupa 35) kwot po 12.708,17 zł.,
  36. [troje członków grupy] (podgrupa 36) kwot po 13.096,50 zł.,
  37. [troje członków grupy] (podgrupa 37) kwot po 13.957,78 zł.,
  38. [dwoje członków grupy] (podgrupa 38) kwot po 14.491,59 zł.,
  39. [dwoje członków grupy] (podgrupa 39) kwot po 14.776,66 zł.,
  40. [dwoje członków grupy] (podgrupa 40) kwot po 15.244,27 zł.,
  41. [dwoje członków grupy] (podgrupa 41) kwot po 15.847,32 zł.,
  42. [dwoje członków grupy] (podgrupa 42) kwot po 17.482,99 zł.,
  43. [troje członków grupy] (podgrupa 43) kwot po 18.872,15 zł.,
  44. [dwoje członków grupy] (podgrupa 44) kwot po 23.108,26 zł.,
  45. [dwoje członków grupy] (podgrupa 45) kwot po 26.481,32 zł.,
  46. [dwoje członków grupy] (podgrupa 46) kwot po 29.843,63 zł.,
  47. [dwoje członków grupy] (podgrupa 47) kwot po 42.203,30 zł.

W uzasadnieniu swojego stanowiska Rzecznik wskazał, że członkowie grupy są osobami fizycznymi (konsumentami), którzy zawarli z pozwanym umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, w oparciu o wzorce umowne stosowane przez pozwanego. Członkowie uiszczali składki regularne i dobrowolne składki dodatkowe. W przypadku każdego członka grupy doszło do ustania stosunku prawnego wywołanego umową, przed upływem okresu, na jaki została zawarta. W związku z tym pozwany umarzał jednostki uczestnictwa zgromadzone na rachunku i wyliczał wartość rachunku polisy. Następnie wypłacał każdemu z członków tzw. wartość wykupu (świadczenie wykupu) wynoszącą część środków pieniężnych albo nic. Pozostałe środki pobierał w oparciu o niedozwolone postanowienia umowne, pomimo, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone zarówno postanowienia wzorca umowy uprawniające ubezpieczyciela do wypłaty porażająco niskiej wartości wykupu jak i do pobrania od konsumenta świadczeń stanowiących całość lub znaczną część wartości rachunku polisy. Pozwany pomimo wezwania nie zwrócił członkom grupy zatrzymanych kwot.

Jednocześnie uzasadniając wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym wskazał na przesłanki z art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”), tj. że:

  1. dochodzone roszczenia są jednego rodzaju, dotyczą pobranych przez pozwanego kwot bez podstawy prawnej,
  2. dochodzone są przez 104 osoby,
  3. każde z roszczeń dotyczy kategorii sprawy o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umownych,
  4. roszczenie każdego członka grupy zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej:
  • umowy zostały zawarte z w ramach tej samej usługi (umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym),
  • każdy członek wpłacał składki (regularne, niekiedy dodatkowe),
  • każda umowa została zawarta na czas określony od 15 do 30 lat,
  • każda umowa została zawarta na podstawie wzorca opracowanego przez pozwanego, uprawniającego go do niewypłacenia części zgromadzonych środków w razie rozwiązania umowy przed upływem okresu ubezpieczenia,
  • taki sam mechanizm i skutek tychże postanowień, tj. wypłacenie przez Ubezpieczyciela każdemu członkowi grupy wartości wykupu lub świadczenia wykupu, stanowiącej część procentową wartości rachunku polisy pochodzącej ze składek regularnych,
  • wysokość tej kwoty była wyliczana w oparciu o te same elementy, tj. okres ubezpieczenia, wartość rachunku polisy pochodzącej ze składek, liczba lat, za które zostały zapłacone składki regularne,
  • każda z umów została rozwiązana przed upływem okres ubezpieczenia, a pozwany pobrał od każdego członka grupy całość lub część środków zgromadzonych na rachunku polisy,
  1. roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w oparciu o wysokość roszczenia (powstało 47 podgrup utworzonych z co najmniej 2 członków; w ramach podgrup roszczenia zostały ujednolicone poprzez obniżenie ich wysokości do kwoty najniższego roszczenia przysługującego członkowi danej podgrupy).

W odpowiedzi na pozew z dnia 4 lipca 2014 r. (…) S.A. z siedzibą w W. wniosło o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym (odpowiedź na pozew k. 2094 i n.). Wskazała, że roszczenia członków grupy nie zostały oparte na tej samej ani takiej samej podstawie faktycznej, zaś roszczenia w podgrupach nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Podniosła, że elementy indywidualne poszczególnych roszczeń przeważają nad wspólnymi, z uwagi na co postępowanie dowodowe będzie prowadzone indywidualnie dla każdego z członków grupy osobno. Ocena istnienia takiej samej podstawy faktycznej nie może abstrahować od celów, jakim ma służyć postępowanie grupowe.

W piśmie z dnia 24 kwietnia 2014 r. (…) S.A. z siedzibą w W. wniosła o zobowiązanie powoda do złożenia w terminie dwóch miesięcy kaucji w postępowaniu grupowym na zabezpieczenie kosztów procesu, w kwocie 46.506,05 zł, stanowiącej (…) szacunkowych kosztów celowej obrony pozwanej (k. 1904 i n.). Wskazała, że brak zabezpieczenia utrudni wykonanie prawomocnego orzeczenia sądu, w którym sąd zasądzi od powoda na jego rzecz koszty procesu. Niejasne jest, od kogo pozwana miałaby domagać się kosztów w takiej sytuacji, tj. od reprezentanta grupy, czy też poszczególnych jej członków. Wskazała, że Rzecznik nie ma zdolności prawnej, w związku z czym nie będzie istniał podmiot, przeciwko któremu będzie mógł skierować egzekucję. Powołał się na art. 46 ust. 1 i 3 Ustawy o samorządzie gminnym. Powołał się również na treść umowy łączącej Rzecznika z ustanowionymi przez niego pełnomocnikami, z której wprost wynika, że umowa nie kreuje jakichkolwiek zobowiązań w stosunku do miasta i reprezentanta grupy. Jednocześnie pozwany wskazał na wysokość kosztów, jakie zaktualizują się w toku postępowania, od których wysokości wyliczył kaucję. Na koszty te miałyby składać się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 43.200,00 zł, liczone według sześciokrotnej stawki przewidzianej Rozporządzeniem, koszty opinii aktuarialnych w kwocie 356.700,00 zł, koszty biegłego sądowego w kwocie 520.000,00 zł, koszt dokumentów archiwalnych w kwocie 2.200,50 zł, koszty druku i ksero 8.020,58 zł (zestawienie tabelaryczne k. 1929).

W odpowiedzi na wniosek o zobowiązane do uiszczenia kaucji, Powód wniósł o jego oddalenie (pismo k. 1952 i n.). W uzasadnieniu stanowiska wskazał, że kaucja ma charakter fakultatywny, a w sprawie nie zachodzą żadne okoliczności determinowane charakterem sprawy, czy też sposobem postępowania powoda, które uzasadniałyby zastosowanie tej instytucji. W końcu podniósł, że nie istnieje ryzyko niewyegzekwowania przez pozwanego ewentualnie zasądzonych kosztów procesu. Wskazał, że realizacja zadań polegających na ochronie praw konsumentów należy do samorządu powiatowego, a co za tym idzie, to na samorządzie ciąży obowiązek zapewnienia środków w tym zakresie. Podniósł też, że tak określone koszty mają na celu zniechęcenie członków grupy do dochodzenia ich roszczeń. W końcu zanegował wysokość kosztów wskazanych przez pozwanego.

Pismem z dnia 18 grudnia 2014 r. Powód dokonał zmiany powództwa w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego roszczenia o zapłatę na rzecz członka grupy K. M., w ramach podgrupy 7, wniósł o zasądzenie na rzecz tego samego członka, w ramach tej samej grupy, tej samej kwoty, tytułem zwrotu kwoty pobranej przez pozwanego bez podstawy prawnej w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia nr (…) (pismo k. 10978 i n.).

Pismem z dnia 27 maja 2015 r. Powód zgłosił przystąpienie nowych 170 członków grupy, podzielonych na 78 podgrup i wniósł o rozszerzenie powództwa, poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz poszczególnych członków kwot w piśmie wskazanych (pismo k. 11001 i n.). Jednocześnie przedstawił argumenty za rozpoznaniem sprawy w postępowaniu grupowym analogiczne jak w pozwie, od przytaczania których Sąd odstępuje.

Pismem z dnia 27 lipca 2015 r. Powód zgłosił wystąpienie członka grupy Ł. N. i w jego miejsce wstąpienie A. A. Jednocześnie zmienił powództwo, wnosząc o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 5.702,22 zł, ujednoliconej w ramach podgrupy 12 (pismo k. 13513 i n.).

W odpowiedzi na zmodyfikowane powództwo pozwany wniósł o odrzucenie pozwu. Jednocześnie wskazał, że rozszerzenie grupy nie zostało dokonane skutecznie, z uwagi na jego niedopuszczalność na obecnym etapie postępowania (pismo k. 13542 i n.).

Pismem z dnia 15 grudnia 2015 r. Powód ponownie dokonał rozszerzenia powództwa, wnosząc obok roszczenia o zapłatę, o ustalenie odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, polegającej na obowiązku zwrotu każdemu z członków grupy różnicy pomiędzy wartością jego rachunku po rozwiązaniu jego umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a kwotą wypłaconą członkowi grupy w związku z rozwiązaniem tej umowy ubezpieczenia, którą to różnicę pozwany pobrał stosując niedozwolone postanowienia umowne (pismo k. 22805 i n.). Następnie pismem z dnia 25 stycznia 2016 r. zgłosił wystąpienie następujących członków grupy: W. K., M. W. (3) i F. C. (2) (pismo k. 23077 i n.).

Z dniem 21 października 2016 r. uległa zmianie firma pozwanego, na V. L. Towarzystwo (…) (odpis KRS k. 2332 i n.).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g., Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 i 2 u.d.p.g. Z powołanych przepisów wynika, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa liczy co najmniej 10 osób, dochodzi roszczenia jednego rodzaju, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Do kategorii roszczeń objętych zakresem postępowania o dochodzeniu roszczeń w sprawach grupowych zostały zaliczone sprawy związane z ochroną konsumentów. Nadto, gdy roszczenie ma charakter pieniężny, niezbędne jest, aby wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej dwie osoby. Jedynie kumulatywne spełnienie wszystkich powyższych przesłanek powoduje możliwość prowadzenia danej sprawy w postępowaniu grupowym.

Powództwo złożone w niniejszej sprawie przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S., jako reprezentanta grupy, spełnia wszystkie wyżej wskazane wymogi.

Bezspornie L. K. pełni funkcję Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. (zaświadczenie k. 96). Rzecznik jako reprezentant grupy przedłożył oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy (oświadczenie k. 97). Ponadto złożył oświadczenie każdego z członków o przystąpieniu do grupy (oświadczenia k. 112, 125, 138, 153, 166, 179, 192, 205, 219, 233, 246, 259, 272, 285, 298, 311, 324, 337, 350, 363, 378, 391, 404, 417, 431, 444, 456, 472, 485, 499, 511, 523, 536, 548, 562, 576, 588, 600, 614, 627, 639, 667, 680, 692, 705, 717, 730, 742, 755, ,767, 781, 807, 821, 834, 847, 860, 873, 882, 888, 899, 912, 925, 938, 951, 962, 976, 989, 1002, 1015, 1041, 1053, 1066,,1079, 1091, 1105, 1118, 1132, 1145, 1159, 1172, 1185, 1198, 1211, 1230, 1246, 1261, 1274, 1287, 1300, 1312, 1325, 1338, 1351, 1364, 1376, 1391, 1404, 1425, 1438, 1451, 1464, 10980, 11080, 11093, 11105, 11118, 11132, 11144, 11157, 11170, 11184, 11199, 11213, 11226, 11240, 11253, 11266, 11281, 11294, 11318, 11330, 11344, 11358, 11372, 11384, 11399,,11411, 11425, 11438, 11451, 11465, 11479, 11492, 11505, 11517, 11530, 11543, 11556, 11568, 11581, 11595, 11612, 11626, 11640, 11652, 11665, 11676, 11688, 11701, 11715, 11729, 11742, 11754, 11766, 11781, 11793, 11806, 11820, 11832, 1845, 11859, 11872, 11885, 11898, 11911, 11924, 11936, 11950, 11963, 11977, 11990, 12003, 12016, 12030, 12044, 12057, 12070, 12087, 12099, 12112, 12125, 12139, 12153, 12166, 12183, 12196, 12209, 12220, 12232, 12245, 12260, 12273, 12287, 12302, 12315, 12329, 12342, 12356, 12369, 12382, 12394, 12408, 12421, 12434, 12448, 12461, 12474, 12487, 12500, 12513, 12526, 12539, 12552, 12564, 12577, 12589, 12604, 12617, 12629, 12642, 12657, 12671, 12685, 12697, 12722, 12738, 12750, 12766, 12780, 12794, 12807, 12819, 12832, 12852, 12865, 12878, 12891, 12904, 12916, 12930, 12949, 12963, 12977, 12991, 13008, 13023, 13036, 13049, 13074, 13087, 13099, 13111, 13124, 13136, 13150, 13171, 13186, 13199, 13212, 13226, 13239, 13252, 13276, 13289, 13302, 13314, 13327, 13346, 13359, 13497-13508, 13522, 23092) oraz umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem (pełnomocnictwo i umowa k. 98-108).

Bezspornie grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków.

Pozew spełnia również wymóg jednorodzajowości roszczeń, skoro przedmiotem żądania w każdym przypadku jest roszczenie tego samego rodzaju, tj. żądanie zapłaty, ewentualnie ustalenie odpowiedzialności pozwanego.

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty, jak również twierdzenia pozwu, nie ma podstaw do podważania statusu konsumentów członków grupy. Zgodnie z treścią art. 221 k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maca 2000 r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690). W piśmie z dnia 31 października 2015 r. (k. 13542 i n.) pozwany wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań dziewięciu członków grupy, na etapie badania dopuszczalności postępowania grupowego, na okoliczność, czy osoby te zawierały umowy jako przedsiębiorcy. Sąd nie znalazł podstaw do prowadzenia tego rodzaju czynności na tym etapie. Umowy poszczególnych członków grupy zawarte z pozwanym o ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, nie mogą być zakwalifikowane jako czynności prawne pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. Już sam cel umowy w postaci ubezpieczenia na życie eliminuje status ubezpieczonego jako przedsiębiorcy. Zatem nawet jeśli osoba zawierająca umowę prowadzi działalność gospodarczą, nie zmienia to jej statusu.

Ostatnie dwie przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, zgodnie z art. 1 i 2 u.d.p.g., to oparcie roszczeń wszystkich członków grupy na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz ujednolicenie roszczeń przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Złagodzeniem tego ostatniego rygoru jest dopuszczalność dokonania ujednolicenia w podgrupach co najmniej dwuosobowych. Zgodnie z twierdzeniem pozwanego, żadna z tych przesłanek nie została spełniona.

W świetle art. 1 ust. 1 u.d.p.g., dochodzone roszczenia muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W uzasadnieniu pozwu powód wprost powołuje się na taką samą podstawę faktyczną dochodzonych roszczeń, co eliminuje konieczność odnoszenia się do definicji takiej samej podstawy faktycznej. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy. Realizacja tak pojmowanego wymogu byłaby niemożliwa, gdyż zawsze, nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia, będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. „Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa, jak charakter indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość (vide: Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, A. Jaworski Legalis). Istotą postępowania grupowego jest wspólność, przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń. Żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być zatem typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania (tak: M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

Należy podzielić stanowisko powoda przedstawione w pozwie, że o takiej samej podstawie faktycznej roszczeń świadczą następujące fakty:

  1. wszystkie umowy będące przedmiotem sprawy zostały zaoferowane konsumentom w ramach takiej samej usługi, jako umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
  2. zgodnie z umowami każdy członek grupy wpłacał pozwanemu składki ratalne stałe (z różną częstotliwością), a niekiedy dodatkowe składki dobrowolne,
  3. każda umowa została zawarta na czas określony od 15 do 30 lat,
  4. każda umowa została oparta na wzorcu opracowanym przez pozwanego, zawierającym postanowienia dotyczące stosowania spornego mechanizmu, uprawniającego Ubezpieczyciela do niewypłacenia środków zgromadzonych na rachunku polisy, bądź wypłaty ich części w razie rozwiązania umowy przed upływem okresu ubezpieczenia,
  5. mechanizm ów był jednakowy w przypadku każdej umowy, pomimo, że w jednych przypadkach umowy przewidywały wypłatę wartości wykupu, w innych świadczenia wykupu,
  6. wyliczenie kwoty stanowiącej wartość wykupu, czy też świadczenie wykupu było oparte na takich samych czynnikach: okres ubezpieczenia, wartość rachunku polisy powstała poprzez wpłaty składek regularnych, okres, za który uiszczono składki lub rok, w którym doszło do rozwiązania umowy,
  7. umowa każdego członka grupy została rozwiązana przed upływem okresu, na jaki została zawarta.

Zgodzić się należy z pozwanym, że elementy indywidualne roszczeń poszczególnych członków grupy są liczne, niemniej jednak to nie one decydują o spełnieniu przesłanki takiej samej podstawy faktycznej roszczeń (vide: Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15). Zdaniem Sądu owe cechy indywidualne nie mają dla sprawy charakteru decydującego.

Faktem jest, jak wskazał pozwany, że umowy będące przedmiotem postępowania dotyczą siedmiu produktów, do których znajduje zastosowanie kilkanaście OWU. Istotne dla sprawy jest jednak to, że w każdym przypadku umowy dotyczyły ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Dodatkowo podobne są okoliczności zawarcia tych umów, główne świadczenia stron, cel umowy, w końcu, co najistotniejsze, rozliczenie kosztów na wypadek rozwiązania umów przed upływem okresu, na jaki zostały zawarte i obciążenie nimi w całości ubezpieczonego. Badając przesłankę takiej samej podstawy faktycznej roszczenia należy mieć w ocenie Sądu na uwadze te okoliczności, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, a nie jakiekolwiek okoliczności, które pojawiają się na tle umów.

Zdaniem Sądu, fakt, że roszczenia poszczególnych członków grupy dotyczą różnych nomenklaturalnie produktów, odwołujących się do różnych OWU, sam w sobie nie różnicuje ich na tyle, aby przesądzać o braku jednakowej podstawy faktycznej. Bezspornie bowiem umowy członków grupy nadal dotyczą tego samego produktu (umowy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym), zaś kwestionowany mechanizm obliczania wartości, która nie była wypłacana ubezpieczonym, bez względu na to, jaką nazwę przypisano tej części polisy, jest co do zasady taki sam. Nie sposób zgodzić się z pozwanym, że sposób obliczania wartości polisy, która nie była wypłacana ubezpieczonym w przypadku rozwiązania umowy przed upływem terminu, na jaki została zawarta, był inny na tyle, że kreuje inną podstawę faktyczną dla poszczególnych umów. Zdaniem Sądu, mechanizm wyliczania tych kwot, bez względu na to, czy oparty na wzorze matematycznym, czy też na tabeli, był taki sam. Decydujące znaczenie należy bowiem przypisać charakterowi tak wyliczanej należności, który w każdym przypadku był identyczny oraz elementom, które kreowały wynik obliczenia. W każdym przypadku, bez względu na sposób ich nazwania, elementy te były takie same, zaś wynik końcowy obliczenia analogiczny. Również różnice stawek procentowych przyjmowanych do tych obliczeń nie powodują odmienności stanu faktycznego.

Sąd nie podzielił twierdzenia pozwanego, że zróżnicowanie umów w zakresie stanu faktycznego jest na tyle odmienne, że wymagałoby prowadzenia postępowania dowodowego sprowadzającego się do indywidualnych procesów. I tak na przykład niezbędne byłoby przesłuchanie wszystkich członków grupy, w ramach kontroli incydentalnej klauzul niedozwolonych, zgodnie z art. 3851 k.c. W ocenie Sądu okoliczności sprawy nie wymagają przeprowadzenia tak zarysowanego postępowania dowodowego, w tym przesłuchania wszystkich powodów.

W ocenie Sądu spełniona została również ostatnia przesłanka dopuszczalności postępowania grupowego, odnosząca się do ujednolicenia roszczeń.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy: „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 u.d.p.g., [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 116).

Ujednolicenia roszczeń należy dokonać na podstawie wspólnych okoliczności sprawy, a zatem takich samych dla członków grupy i jednocześnie innych od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup. Ustawodawca nie precyzuje jednocześnie, jakie okoliczności miałyby być brane pod uwagę przy ujednolicaniu roszczeń. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego może sprowadzić się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt V ACz 354/13). Inaczej mówiąc – kryterium przynależności do konkretnej podgrupy może stanowić wysokość roszczenia pieniężnego dochodzonego w postępowaniu grupowym, ustalona na podstawie wspólnych okoliczności faktycznych (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 września 2015 r., VI Acz 1117/15).

W rozpatrywanym przypadku, reprezentant grupy dokonał ujednolicenia roszczeń w podgrupach przy zastosowaniu kryterium wysokości roszczenia, poprzez obniżenie ich wysokości do najniższego w grupie. Powód wprost wskazuje zatem ten element stanu faktycznego, który zdecydował o takiej a nie innej formule ujednolicenia roszczeń oraz podziale na podgrupy, przy czym podzielenie ubezpieczycieli według wysokości niewypłaconych kwot, z ujednoliceniem poprzez dopasowanie do siebie kwot najbardziej zbliżonych jest uzasadnione, a przy tym przejrzyste (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 sierpnia 2013 r., VI ACz 1639/13).

Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym poprzedza dalsze etapy przedmiotowego procesu, w tym – prawidłowość zaliczenia poszczególnych konsumentów do poszczególnych podgrup, a następnie – merytorycznego rozpoznania sprawy. Wydanie orzeczenia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie jest orzeczeniem kierunkowym, które niejako – w przypadku uznania zasadności przedmiotowego trybu postępowania – automatycznie wywołuje konieczność wydania przez Sąd wyroku zasądzającego na rzecz strony powodowej. Przeciwko uznaniu takiego stanowiska przemawia m.in. przepis art. 21 u.d.p.g., zgodnie z którym przed wydaniem wyroku w postępowaniu grupowym sąd zmuszony jest ponownie ocenić kwestie wstępne, podlegające badaniu na wcześniejszych etapach postępowania grupowego, a decydujące o dopuszczalności oraz kształcie rozstrzygnięcia. Oczywistym pozostaje zatem, że ponownemu badaniu podlegać będą wszystkie przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego (poczynając od liczebności grupy, poprzez jednorodzajowość roszczeń i tożsamość podstawy faktycznej, aż po kwalifikację prawną roszczeń). Dopiero stwierdzenie, że przesłanki dopuszczalności są zachowane, umożliwia wydanie wyroku co do meritum. W przeciwnym razie, sąd zmuszony będzie stwierdzić niedopuszczalność postępowania grupowego i odrzucić pozew. Podkreślić należy, że wydanie postanowienia o stwierdzeniu dopuszczalności postępowania grupowego w trybie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. nie stoi na przeszkodzie późniejszemu stwierdzeniu takiej niedopuszczalności na każdym etapie postępowania, co skutkować będzie zmianą tego postanowienia (na mocy art. 359 k.p.c.) i odrzuceniem pozwu (tak: Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski, 2010, Wydawnictwo: C.H.Beck).

Na obecnym etapie postępowania zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Słuszność przyjętej konstatacji potwierdza pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2013 r. (VI ACz 1639/13), że na wstępnym etapie sprawy istotne dla sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

W związku z rozszerzeniem powództwa, na skutek przystąpienia do grupy nowych członków, pozwany podniósł, że czynność ta jest nieskuteczna. Z uwagi na to wniósł o odrzucenie pozwu. Wskazał na dwa etapy uzyskania statusu członka grupy. Pierwszy w momencie wytoczenia powództwa, drugi w następstwie publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, zgodnie z art. 11 i 12 u.d.p.g. Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego co do niedopuszczalności rozszerzenia składu grupy na tym etapie postępowania. Należy mieć na uwadze, że rozszerzenie powództwa nastąpiło przed dokonaniem weryfikacji przez Sąd dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Po wtóre, należy mieć na uwadze, że art. 11 ust. 5 w zw. z ust. 2 u.d.p.g. zakreśla nieprzekraczalny termin końcowy na przystąpienie do grupy. W związku z tym odpada zarzut pozwanego dotyczący nieograniczonego przystępowania do grupy, co z kolei rodziłoby obawę braku kontroli nad składem grupy. Bezpodstawny jest również zarzut pozwanego dotyczący niemożności określenia momentu zawisłości sporu. Tę kwestię normuje bowiem wprost przepis art. 13 ust. 1 u.d.p.g. Bezspornie też powód dokonał rozszerzenia powództwa z zachowaniem ogólnej reguły z art. 193 § 1 i 2 k.p.c. W końcu, należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 17 u.d.p.g., określenie składu grupy jest rzeczą dalszego etapu postępowania, już po dokonaniu ogłoszeń. Zatem rolą postanowienia w przedmiocie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie jest ostateczne określenie składu grupy, a co za tym idzie wywody pozwanego należy uznać za chybione. Reasumując, Sąd nie stwierdził podstaw do odrzucenia powództwa w części rozszerzonej, w oparciu o omówiony argument. W tej części rozważań należy odnieść się do kolejnej okoliczności podnoszonej przez pozwanego, dotyczącej nieuzupełnienia przez powoda braku formalnego pozwu rozszerzającego powództwo, wobec wystąpienia z grupy jej członków. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 lutego 2016 r. (I ACz 65/16), fakt, że liczebność grupy na skutek wystąpienia z niej członków nie uległa obniżeniu poniżej wymaganych ustawowo dziesięciu osób, powoduje, że zarzut pozwanego pozostaje bez znaczenia dla sprawy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził, że wszystkie warunki rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł, jak w pkt. 1 sentencji.

W piśmie z dnia 24 kwietnia 2014 r. Pozwany wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji w postępowaniu grupowym, do uwzględnienia którego to wniosku Sąd nie znalazł podstaw.

Zgodnie z art. 8 u.d.p.g., na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Jak wynika z literalnego brzmienia przepisu kaucja ma charakter fakultatywny. Ustawodawca jednocześnie nie precyzuje przesłanek, jakie winny decydować o nałożeniu na powoda obowiązku uiszczenia kaucji. Powyższe nie oznacza jednak dowolności i wymaga rozważenia przez sąd wszystkich okoliczności w kontekście celowości zastosowania tej instytucji. Sąd w niniejszej sprawie potwierdza stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12, powtórzone w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej. Zdaniem Sądu Pozwany nie podołał temu wymogowi.

Materiał przedstawiony w sprawie nie pozwala przyjąć, że powództwo jest oczywiście bezzasadne, a tym bardziej, że ma choćby pozór pieniactwa. Nie wdając się w ocenę merytoryczną roszczenia, która na obecnym etapie postępowania jest niedopuszczalna, zauważyć jedynie należy, że roszczenia analogiczne do tych objętych niniejszą sprawą są przedmiotem szerszego problemu społecznego, który znalazł odzwierciedlenie w szeregu postępowań sądowych na terenie całego kraju. W wielu z nich zapadły orzeczenia zasądzające należności od ubezpieczycieli. Powyższe oczywiście nie przesądza, że będzie miało to miejsce również w niniejszej sprawie. Służy jedynie zaprzeczeniu ewentualnej tezy, że powództwo jest oczywiście bezzasadne, czy wręcz nosi cechy pieniactwa.

Po wtóre, nie sposób podzielić tezy pozwanego, że w przypadku zasądzenia kosztów procesu na rzecz pozwanej, nie jest jasnym, od kogo pozwana będzie mogła domagać się zwrotu zasądzonych kosztów, tj. od reprezentanta grupy, czy też od poszczególnych jej członków, co ostatecznie może uniemożliwić egzekucję kosztów procesu. Zgodzić się należy z twierdzeniem, że Miejski Rzecznik Konsumentów nie ma prawa zaciągać zobowiązań w imieniu i na rzecz jednostek samorządu terytorialnego. Jak słusznie zauważył powód, koszty, jakimi zostałby obciążony w wyroku w razie oddalenia powództwa, nie stanowiłyby zaciągniętego przez niego zobowiązania. Stanowiłyby efekt ustawowej działalności Rzecznika. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt. 18 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w zakresie ochrony praw konsumenta. Zatem obowiązek zapewnienia kosztów na ten cel spoczywa na samorządzie powiatowym. W tym duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 124/12, na które na poparcie twierdzenia przeciwnego powołał się pozwany. Bez znaczenia dla sprawy pozostaje zarzut dotyczący tego, że umowa zawarta przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, z dnia 12 września 2013 r., nie została podpisana przez osoby uprawnione do reprezentowania jednostki samorządowej, przy której działa Rzecznik. Umowa ta nie generuje bowiem żadnych zobowiązań dla Miasta S. ani dla samego rzecznika. Zgodnie z jej § 3 koszty wywołane postępowaniem obciążają członków grupy.

Zgodnie z art. 8 ust. 3 u.d.p.g. wysokość kaucji winna mieć na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany, przy czym nie może być wyższa niż 20% wartości przedmiotu sporu. We wniosku pozwany przedstawił tabelę kosztów przewidywanych do poniesienia w toku postępowania (k. 1929). Koszty tak określone budzą wątpliwości, zwłaszcza w odniesieniu do opinii prywatnych aktuarialnych. Nie sposób kosztów takich zaliczyć do kosztów procesu obciążających stronę przeciwną, jako że dotyczą dokumentów o charakterze prywatnym. Zwłaszcza, że pozwany dodatkowo wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, celem weryfikacji poprawności opinii aktuarialnych. Wątpliwość budzi już sama przydatność opinii aktuarialnych dla niniejszej sprawy. Słusznie zauważył powód, że wątpliwości budzi też dopuszczalność opinii biegłego sądowego celem weryfikacji opinii aktuarialnych.

Mając to na uwadze Sąd uznał, że okoliczności sprawy nie wskazują na konieczność ani celowość zastosowania w stosunku do powoda instytucji kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.