Ta sama lub taka sama podstawa faktyczna roszczeń - Strona 2 z 10

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie II Wydział Cywilny z dnia 16 maja 2022 r.

Posted on 28 sierpnia 2023 at 15:18.

Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. „Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa, jak charakter indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość. Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania.
Z wykładni celowościowej art. 16 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wynika, że w innych sprawach niż w sprawach o roszczenia pieniężne, do ustalenia przynależności członka do grupy wystarcza uprawdopodobnienie.
Skoro żądanie ustalenia odpowiedzialności nie jest tym samym co żądanie zasądzenia świadczenia, to sąd musi mieć na uwadze odmienności między tymi roszczeniami i mając je na względzie oceniać, czy spełnione są warunki do rozpoznania powództwa w postępowaniu grupowym. Jeżeli okoliczności dotyczące szkody są zaś na tyle zróżnicowane, że ich ocena w postępowaniu grupowym byłaby niecelowa, za wystarczające należy wówczas uznać prawdopodobieństwo, że szkoda taka wystąpiła.

Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Eliza Kurkowska (spr.)

Sędziowie: SSO Katarzyna Waseńczuk, SSO Sylwia Urbańska

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2022 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa (…) sp. z o.o. spółki komandytowej z siedzibą w W., jako reprezentanta grupy w skład której wchodzą:

W., O. B., J. B., J. Z., (…) spółka jawna z siedzibą w P., M. M., A. K., (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., (…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., Ł. G., B. G., D. T., M. C., H. K., M. N., M. O., W. W., M. R., (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., Z. K., (…) sp. z o.o. spółka komandytowa z siedzibą we W., (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L., (…) sp. z o.o. spółka komandytowa z siedzibą w P.

przeciwko Skarbowi Państwa – reprezentowanemu przez Radę Ministrów reprezentowaną przez Prezesa Rady Ministrów, Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o ustalenie,

postanawia:

ustalić wartość przedmiotu sporu na kwotę 5.833.618 zł (pięć milionów osiemset trzydzieści trzy tysiące sześćset osiemnaście złotych);
ustalić wysokość opłaty sądowej od pozwu na kwotę 100.000 zł (sto tysięcy złotych);
zobowiązać pełnomocnika powoda do uiszczenia uzupełniającej opłaty od pozwu w kwocie 85.000 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy złotych), w terminie 7 dni pod rygorem orzeczenia o obowiązku jej uiszczenia w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji;
rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

UZASADNIENIE PKT 4 POSTANOWIENIA

(…) sp. z o.o. spółka komandytowa z siedzibą w W., działając jako reprezentant grupy w skład której wchodzą: D. W., O. B., J. B., J. Z., (…) spółka jawna z siedzibą w P., M. M., A. K., (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., Ł. G., B. G., D. T., M. C., H. K., M. N., M. O., W. W., M. R., (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) wniosła o ustalenie, że pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Radę Ministrów reprezentowaną przez Prezesa Rady Ministrów, Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji są względem członków grupy zobowiązani solidarnie do zapłaty odszkodowania tytułem naprawienia szkody obejmującej straty, które ponieśli oraz korzyści, które mogliby osiągnąć, gdyby im szkody nie wyrządzono, wyrządzonej przez:

I. niezgodne z prawem działanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na wydaniu aktów normatywnych w postaci:

1. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 r., poz. 433), zmienionego następnie:

rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 r., poz. 441),
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 marca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 r., poz. 461),
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 marca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 r., poz. 478);

2. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 491), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 522),
2. rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 marca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 531),
3. rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 565);

3. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 566), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 577),
2. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 624);

4. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 658), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 673),
2. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 674);

5. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 697), zmienionego następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 750);

6. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 792), zmienionego następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 maja 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 820);

7. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 878), zmienionego następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 maja 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 904);

8. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 964), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 maja 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 966),
2. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 991),
3. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1006),
4. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1031);

9. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1066), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1161),
2. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 lipca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1182),
3. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1292);

10. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 1356), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1393),
2. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1425),
3. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 sierpnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1484),
4. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1505),
5. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1535),
6. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1573),
7. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1614),
8. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1654),
9. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1687);

11. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1758), zmienionego następnie:

1. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 października 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1797),
2. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 października 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1829),
3. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 października 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1871),
4. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1917),
5. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1931),
6. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 listopada 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 1972);

12. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 2091);

13. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 2132);

II. niezgodne z prawem zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na:

1. niewydaniu przez Radę Ministrów aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, tj. rozporządzenia Rady Ministrów wprowadzającego, w związku z epidemią COVID-19, stan nadzwyczajny – stan klęski żywiołowej, o którym mowa w art. 228 ust. 1 i 2 i art. 232 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.,

2. zaniechaniu przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji inicjatywy opracowania polityki Rządu dotyczącej wprowadzenia, w związku z epidemią COVID-19, stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej i zaniechaniu przedłożenia projektu aktu normatywnego na posiedzenie Rady Ministrów dotyczącego wprowadzenia stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej, o którym mowa w art. 228 ust. 1 i 2 i art. 232 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Reprezentant grupy wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu powód jako reprezentant grupy 20 przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, polegającą na prowadzeniu klubów nocnych, muzycznych, dyskotek i innych obiektów, w których udostępnia się miejsca do tańczenia, podniósł, że w dniu 2 marca 2020 r. Sejm RP uchwalił ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. W dniu 13 marca 2020 r. Minister Zdrowia w drodze specjalnego rozporządzenia ogłosił na obszarze RP stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami SARS-COV-2. W rozporządzeniu tym Minister Zdrowia m.in. wprowadził całkowity zakaz prowadzenia niektórych rodzajów działalności, w tym m.in. związanej ze sportem, rozrywkowej i rekreacyjnej (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w dziale 93.0), w tym polegającej na prowadzeniu klubów i dyskotek, a co do niektórych rodzajów działalności istotne i daleko idące ograniczenia, jak w przypadku usług gastronomicznych.

Ustawą z dnia 2 marca 2020 r. Sejm dokonał nowelizacji ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej: „u.z.z.z.c.z.l.”) poprzez dodanie do niej nowego art. 46a i 46b, które wprowadzały dla Rady Ministrów uprawnienie do wydania w czasie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego specjalnego rozporządzenia, w którym Rada Ministrów może wprowadzić środki – ograniczenia i zakazy – o analogicznym zakresie i charakterze, jakich wprowadzenie przewiduje w stanie klęski żywiołowej ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.

Zdaniem powoda ustawodawca wyposażył Radę Ministrów w kompetencję do wprowadzania ograniczeń, jednakże bez dostatecznego zakotwiczenia tej kompetencji w samej u.z.z.z.c.z.l. Funkcją rozporządzenia jest konkretyzacja ustawy i jest ono z nią ściśle związane poprzez odpowiednią delegację. Modyfikacja czy uzupełnianie ustawy w drodze rozporządzenia jest niedopuszczalne, a taki charakter w istocie miały rozporządzenia wydane później na podstawie art. 46a i 46b u.z.z.z.c.z.l. Podał, że w przepisach art. 46a i 46b u.z.z.z.c.z.l. nie wprowadzono w wymagany i dopuszczalny prawem sposób ograniczeń w zakresie korzystania z praw lub wolności jednostki poprzez przyjęcie stosownych, merytorycznych rozwiązań ustawowych przewidujących takie ograniczenia wraz z możliwością doprecyzowania jedynie zagadnień technicznych na poziomie rozporządzenia. Wskazał, że podane przez niego akty prawne wprowadziły ograniczenia polegające na całkowitym zakazie prowadzenia działalności, w tym m.in.

związanej ze sportem, rozrywkowej i rekreacyjnej (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w dziale 93.0), w szczególności polegającej na prowadzeniu miejsc spotkań, klubów, w tym klubów tanecznych i klubów nocnych oraz basenów, siłowni, klubów fitness,
twórczej związanej z wszelkimi zbiorowymi formami kultury i rozrywki (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w dziale 90.0),
polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie (…)), z wyłączeniem realizacji usług polegających na przygotowywaniu i podawaniu żywności na wynos lub jej przygotowywaniu i dostarczaniu oraz działalności restauracyjnej lub barowej prowadzonej w środkach transportu, wykonywanej przez oddzielne jednostki,
związanej z organizacją, promocją lub zarządzaniem imprezami, takimi jak targi, wystawy, kongresy, konferencje, spotkania, włączając działalności polegające na zarządzaniu i dostarczaniu pracowników do obsługi terenów i obiektów, w których te imprezy mają miejsce (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie (…)),
związanej z konsumpcją i podawaniem napojów (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie (…)).

W przypadku grupy przedsiębiorców prowadzących kluby nocne, muzyczne, dyskoteki i inne obiekty polegające na udostępnianiu miejsca do tańczenia, sytuacja tej grupy przedsiębiorców pozostaje niezmienna od 13 marca 2020 r. Przedsiębiorcy ci, jako jedyna grupa, są objęci stałym i bezwzględnym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej.

Podał, że wszystkie wymienione wyżej regulacje wprowadzały rozwiązania daleko wykraczające poza zwykłe środki konstytucyjne, zmieniły zasady działania organów władzy i w ekstremalny sposób ograniczyły podstawowe wolności i prawa człowieka, tj. w sposób naruszający istotę praw i wolności, w tym w szczególności zasadę wolności gospodarczej wyrażoną w art. 20 Konstytucji RP. Zgodnie z art. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach. Z kolei art. 8 powyższej ustawy wskazuje, że przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorca może być obowiązany do określonego zachowania tylko na podstawie przepisów prawa. Są to jedne z podstawowych zasad obejmujących nie tylko prawo przedsiębiorców, ale także cały system prawa powszechnie obowiązującego w Polsce i nawiązujące w swojej treści do wyrażonej w Konstytucji zasady społecznej gospodarki rynkowej, której jednym z filarów jest wolność działalności gospodarczej (art. 20 Konstytucji RP). Strona powodowa podkreśliła też, że ograniczenia praw i wolności na gruncie art. 22 Konstytucji powinny być wprowadzane w drodze ustawy. Wadą omawianych rozporządzeń, rodzącą samodzielną podstawę do uznania ich za bezprawne, jest niezachowanie formy ustawy dla wprowadzanych ograniczeń, a w wielu wypadkach wręcz całkowitych zakazów, dla konstytucyjnych praw i wolności. Zdaniem reprezentanta grupy bezprawności nie uchyla fakt wprowadzenia do u.z.z.z.c.z.l. specjalnej regulacji w art. 46a i 46b, na podstawie których Rada Ministrów wydała przedmiotowe rozporządzenia. Niedopuszczalne jest przyjmowanie w ustawie uregulowań blankietowych, pozostawiających organom władzy wykonawczej swobodę normowania ostatecznego kształtu owych ograniczeń, a w szczególności wyznaczania zakresu tych ograniczeń. Wskazał, że dopiero w rozporządzeniach określono podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności i to dopiero rozporządzenia wyznaczały kompletny zarys wprowadzanych zakazów i ograniczeń. Rada Ministrów nie posiada szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie upoważniającego ją do wydawania aktów normatywnych zawierających tak daleko idące i szczegółowe ograniczenia i zakazy, jakie wprowadzono w omawianych rozporządzeniach.

Przywołując orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego reprezentant grupy wskazał, że w drodze rozporządzeń wydawanych na podstawie upoważnienia mogą być regulowane jedynie kwestie techniczne i wykonawcze dla ustawowych zakazów i ograniczeń praw oraz wolności konstytucyjnych, a regulacja ta musi być kompletna i precyzyjna. Rada Ministrów nie mogła wydać na ich podstawie rozporządzeń o takiej treści i zakresie, jak faktycznie wydawała począwszy od 31 marca 2020 r. Wskazał, że w upoważnieniu zawartym w art. 46b pkt 2-12 u.z.z.z.c.z.l. nie sposób ustalić wytycznych dla zagadnień przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu. Zdaniem reprezentanta grupy przepis art. 92 ust. 1 Konstytucji RP naruszają rozporządzenia Ministra Zdrowia i Rady Ministrów, gdyż:

nie zostały wydane w celu wykonania ustawy, lecz w celu uzupełnienia ustawy o treści jej nieznane,
nie spełniają konstytucyjnych warunków wymaganych dla relacji zachodzących pomiędzy ustawą a rozporządzeniem.

Podniósł, że Rada Ministrów, wydając rozporządzenia, faktycznie korzystała z kompetencji prawodawczych, które nie służyły wykonaniu ustawy, lecz jej uzupełnieniu o treści, których brak było w u.z.z.z.c.z.l. Podejmowała zatem w tym zakresie samoistną działalność prawotwórczą, zastępując ustawodawcę, do czego nie jest uprawniona. W konsekwencji materia stanowiąca wyłącznie materię ustawową została uregulowana na poziomie rozporządzeń Ministra Zdrowia, Rady Ministrów, co stanowi rażące naruszenie art. 2, art. 7, art. 22. art. 31 ust. 3, art. 41 ust. 1, art. 52 ust. 1, art. 57, art. 70 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Wszystkie rozporządzenia wydane przez ww. podmioty począwszy od 13 marca 2020 r., regulujące zasady życia społecznego i gospodarczego w czasie epidemii, są już tylko z tego powodu bezprawne, niezależnie od ich szczegółowej treści w poszczególnych okresach i wprowadzanych zakazów i ograniczeń. Ponadto wprowadzany kolejnymi rozporządzeniami bezwzględny zakaz wykonywania określonych w nich rodzajów działalność gospodarczej, w tym w szczególności polegających na prowadzeniu dyskotek i klubów nocnych oraz innych udostępniających miejsca do tańczenia wkracza w istotę wolności działalności gospodarczej określonej w art. 22 Konstytucji RP. Co więcej, żaden z przepisów art. 46 ust. 4 i art. 46b u.z.z.z.c.z.l. nie zawierał umocowania do wprowadzania w rozporządzeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Podkreślił też, że ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej nie może przybierać form zakazu, gdyż art. 22 Konstytucji RP zezwala tylko na ograniczenie wolności działalności gospodarczej. Dodatkowo, upoważnienie ustawowe wymaga, aby wprowadzone ograniczenie było „czasowe”, a kryterium tego nie spełnia używane w rozporządzeniach sformułowanie „do odwołania”. Zakaz prowadzenia branż klubów i dyskotek z pewnością nie jest czasowy lecz permanentny.

W ocenie reprezentanta grupy zakazy i ograniczenia wprowadzone rozporządzeniami Ministra Zdrowia i Rady Ministrów naruszają podstawowe zasady legislacyjne, zostały wprowadzone w sposób bezprawny, tj. naruszający istotę praw i wolności konstytucyjnych, co w konsekwencji rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za bezprawne działania władzy publicznej wywołujące szkodę wśród przedsiębiorców. Zastosowanie środków przekraczających zwykłe środki konstytucyjne jest bowiem możliwe wyłącznie w przypadku wprowadzenia odpowiedniego stanu nadzwyczajnego: stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej, co wynika z art. 228 ust. 1 Konstytucji RP, który to stan nie został formalnie wprowadzony. Strona powodowa podała, że nie kwestionuje faktu wystąpienia na obszarze całego kraju choroby zakaźnej wymagającej wprowadzenia odpowiednich regulacji o szczególnym charakterze. Jej zdaniem jednak powyższa sytuacja nie upoważnia organów władzy do wydawania aktów normatywnych naruszających Konstytucję RP. Reprezentant grupy podniósł, że Minister Zdrowia oraz Rada Ministrów wydali rozporządzenia nie tylko niezgodne z Konstytucją, ale także ze zmienioną u.z.z.z.c.z.l., która umożliwiała jedynie wprowadzenie czasowego ograniczenia określonych zakresów działalności przedsiębiorców, a nie do ich całkowitego zakazania, jak wskazano wprost w rozporządzaniach lub do czego sprowadzały się wprowadzane ograniczenia. Wskazał, że o ile konieczność zwalczania epidemii mieści się w kategorii ważnego interesu publicznego, uzasadniającego w drodze ustawy ograniczenie wolności działalności gospodarczej, o tyle ważny interes publiczny nie może uzasadniać bezprawnego działania władzy.

Reprezentant grupy zaznaczył, że bezpośrednim powodem wystąpienia z niniejszym pozwem jest okoliczność podejmowania przez organy władzy nieadekwatnych i nieodpowiednich środków naruszających konstytucyjne normy. Wskazał, że gdyby organy wprowadzające tak daleko idące środki ograniczające czy wręcz dotykające istoty wolności gospodarczej wprowadziły jednocześnie odpowiednie środki zapobiegawcze i rekompensujące straty, konieczność wystąpienia z niniejszym pozwem by nie zachodziła. Jeśli już organy sięgnęły po takie środki, powinny one być powiązane z adekwatną pomocą dla poszkodowanych, a takiego kryterium nie spełnia zwolnienie z obowiązku zapłaty składek ZUS ani świadczenie postojowe, czy pożyczka w wysokości 5.000 zł, bądź odroczenie płatności zaliczek na podatek dochodowy dla pracowników.

W ocenie strony powodowej przesądzenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za niezgodne z prawem działanie przy wykonywaniu władzy publicznej, polegające na wydaniu niezgodnych z prawem rozporządzeń, nie jest uzależnione od wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku stwierdzającego niezgodność rozporządzeń Ministra Zdrowia i Rady Ministrów z Konstytucją i/lub ustawami. Powyższe wynika przede wszystkim z braku kompetencji Trybunału Konstytucyjnego do badania zgodności z Konstytucją przedmiotowych rozporządzeń, a także z faktu, że kontrolę taką mogą – a w tym stanie faktycznym i prawnym powinny – przeprowadzić sądy cywilne sprawując tzw. rozproszoną kontrolę konstytucyjną. Uprawnienie sądów do jej sprawowania wynika z art. 8, art. 178 ust. 1 i art. 193 Konstytucji. Przepis art. 417¹ § 1 k.c. wskazuje, że niezgodność aktu z Konstytucją powinna być stwierdzona we właściwym postępowaniu. Przepis nie uzależnia zatem wprost żądania naprawienia szkody po uprzednim stwierdzeniu niezgodności aktu z prawem przez Trybunał Konstytucyjny.

Uzasadniając odpowiedzialność Skarbu Państwa za niezgodne z prawem zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej reprezentant grupy wskazał, że wystąpienie wszystkich przesłanek uzasadniających wprowadzenie stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej oraz analiza poszczególnych działań organów i regulacji wprowadzanych w związku z koronawirusem wskazuje, że z dniem 31 marca 2020 r. Rada Ministrów ogłosiła na terenie całego kraju de facto stan klęski żywiołowej w formie stanu epidemii. Zaniechała jednak przy tym wydania odpowiedniego aktu prawnego, który wprost taki stan by wprowadzał. Wprowadzony rozporządzeniami stan zagrożenia epidemiologicznego czy stan epidemii nie jest wymieniony w konstytucyjnym katalogu stanów nadzwyczajnych, upoważniającym do zastosowania środków, jakie organy władzy faktycznie wprowadziły. W demokratycznym państwie działania organów władzy publicznej powinny mieć podstawę prawną, także w sytuacji szczególnego zagrożenia. W konstytucyjnym porządku prawnym nie może i nie powinien mieć miejsca nieformalny stan nadzwyczajny. Skoro organy państwa zdecydowały się na wprowadzenie środków wykraczających poza zakres zwykłych środków konstytucyjnych z uwagi na występujące szczególne zagrożenie tj. chorobę zakaźną zagrażającą życiu i zdrowiu w wielkich rozmiarach, wypełniające definicję klęski żywiołowej (art. 278 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej), to po stronie Rady Ministrów powstał prawny obowiązek wydania rozporządzenia i wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. Zdaniem strony powodowej z dniem 20 czerwca 2020 r. (tj. z dniem wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z 19 czerwca 2020 r., którym uchylono rozporządzenie Rady Ministrów z 29 maja 2020 r.) zniesiono nieformalnie wprowadzony stan nadzwyczajny, bowiem zniesiono najdalej idące zakazy, ograniczenia i nakazy. Stan nadzwyczajny został ponownie wprowadzony z dniem 24 października 2020 r., tj. z dniem wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z 23 października 2020 r., wprowadzającego najdalej idące zakazy i ograniczenia w życiu społecznym i gospodarczym, wypełniające wszelkie podstawy do wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. Stan ten trwa do dnia wniesienia pozwu.

Reprezentant grupy zaznaczył, że na Radzie Ministrów spoczywał uzasadniony obowiązek wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, wynikający z prerogatyw – zadań i obowiązków Rady Ministrów. Wskazał, że konstytucyjnym obowiązkiem Rady Ministrów jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego (art. 146 ust. 4 pkt 7 Konstytucji RP). Obowiązkiem ministra kierującego działem administracji publicznej jest przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych i innym podobnym zdarzeniom zagrażającym bezpieczeństwu powszechnemu oraz usuwanie skutków klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu (art. 6 ust. 1 pkt 4b i 4c ustawy z 4 września 1997 r. o działaniach administracji rządowej). Obowiązkiem ministra kierującego działem spraw wewnętrznych jest zarządzanie kryzysowe (art. 29 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy). Członek Rady Ministrów jest obowiązany w zakresie swojego działania do inicjowania i opracowywania polityki Rządu, a także przekładania inicjatyw, projektów, założeń projektów ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów (art. 7 ust. 2 ustawy z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów). Wskazał, że organy administracji publicznej są zobowiązane, a nie tylko uprawnione, do wykonywania powierzonych im zadań i obowiązków. Z punktu widzenia organu administracji kompetencja jest obowiązkiem.

Podał, że Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rada Ministrów w sposób świadomy, motywowany uniknięciem odpowiedzialności finansowej, zrezygnowali z formalnego i pozostającego w zgodzie z art. 232 Konstytucji RP wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Brak wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia, w którym formalnie i oficjalnie wprowadzono by stan nadzwyczajny, określono jego rodzaj, obszar obowiązywania i czas trwania stanowiło zaniechanie, o którym mowa w art. 417¹ § 4 k.c., rodzącym odpowiedzialność finansową po stronie Skarbu Państwa. Strona powodowa wskazała, że wprowadzając stan nadzwyczajny, ograniczający prawa i wolności, osoby poszkodowane mogłyby dochodzić wyrównania części strat. Ustawa z 22 listopada 2002 r. o wyrównaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela przyznaje prawo do dochodzenia odszkodowania adekwatnego do wysokości poniesionej szkody każdemu, kto poniósł szkodę na skutek wprowadzonych zakazów i ograniczeń, a nie wybranym podmiotom, jak zakłada regulamin PFR ubiegania się o udział w programie rządowym „tarcza finansowa polskiego funduszu rozwoju małych i średnich firm”.

Wskazano jednocześnie, że szkodę grupy przedsiębiorców występujących z niniejszym pozwem stanowi szkoda w ich majątku, powstała wskutek nakazów, zakazów i ograniczeń wprowadzonych rozporządzeniami Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemiologicznego, rozporządzenia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. i późniejszych rozporządzeń w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Szkoda powstała również na skutek zaniechania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji polegającego na niepodjęciu czynności zmierzających do wprowadzenia przez Radę Ministrów na terenie Rzeczpospolitej stanu klęski żywiołowej oraz na skutek zaniechania Rady Ministrów polegającego na niewydaniu przez Radę Ministrów rozporządzenia o wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej. Zaniechanie to wywołało po stronie przedsiębiorców szkodę, polegającą na nieuzyskaniu odszkodowań za szkody poniesione w związku z ograniczeniami i zakazami, które wprowadza się w stanie klęski żywiołowej, a które odpowiadają tym ograniczeniom i zakazom wprowadzonym przez Radę Ministrów poza stanem klęski żywiołowej. Podał, że szkoda obejmuje straty, które ponieśli członkowie grupy oraz korzyści, które mogliby osiągnąć w okresie od 13 marca 2020 r. do 27 grudnia 2020 r. Wskazał też, że pomiędzy niezgodnym z prawem zaniechaniem a szkodą istnieje adekwatny związek przyczynowo – skutkowy.

Reprezentant grupy podał, że spełnione zostały warunki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Powództwo wytoczyła bowiem przez grupa o odpowiedniej liczbie członków. Ich roszczenia mają charakter jednorodny, gdyż wszyscy członkowie grupy żądają ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za te same zdarzenia, które w ich ocenie są źródłem poniesionej przez każdego z nich szkody, i wszyscy członkowie grupy zachowują przeciwko Skarbowi Państwa roszczenie majątkowe – roszczenie pieniężne, tj. roszczenie o zapłatę odszkodowania. Roszczenia powodów są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, gdyż:

– wszyscy członkowie grupy domagają się ustalenia, że Skarb Państwa jest zobowiązany do naprawienia członkom grupy wyrządzonej im szkody wynikającej z niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej oraz z niezgodnego z prawem zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej,

– żądanie wszystkich członków grupy odnosi się do zachowań stationes fisci Skarbu Państwa, które dopuściły się w związku i w czasie epidemii COVID-19,

– roszczenia wszystkich członków grupy powstały w związku z dokładnie tymi samymi okolicznościami, tj. wydaniem tych samych aktów normatywnych i tymi samymi zaniechaniami ze sfery władztwa publicznego,

– wszyscy członkowie grupy byli objęci nakazami, zakazami i ograniczeniami wprowadzonymi rozporządzeniami Ministra Zdrowia i Rady Ministrów – zakazy, nakazy i ograniczenia miały charakter powszechny. Rozporządzenia swoim zakresem obejmowały lub dotykały wszystkich osób przebywających na terenie RP, a także przedsiębiorców mających siedzibę w RP (przepisy nie zawierały żadnych wyłączeń podmiotowych). Wszyscy członkowie grupy są zaś przedsiębiorcami posiadającymi siedzibę w Polsce i są wpisani do właściwego polskiego rejestru przedsiębiorców lub ewidencji i na terenie Polski prowadzą działalność gospodarczą,

– roszczenia członków grupy dotyczą szkód wyrządzonych przez stationes fisci Skarbu Państwa w tym samym okresie, tj. od dnia 13 marca 2020 r. do dnia 20 grudnia 2020 r. ,

– wszystkich członków grupy łączy fakt, że każdy z nich prowadzi działalność gospodarczą o analogicznym charakterze – prowadzi klub nocny, muzyczny, dyskotekę lub innego rodzaju obiekty, w których udostępnia się miejsce do tańczenia,

– zakazem prowadzenia działalności gospodarczej był objęty każdy członek grupy, wskutek czego każdy członek grupy poniósł szkodę,

– wszyscy członkowie grupy zostali dotknięci skutkami zaniechania, a mianowicie nie podjęcia wymaganych prawem działań z zakresu formalnego wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Żaden z członków grupy nie uzyskał odszkodowania w trybie ustawy z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela, pomimo poniesienia szkody z tytułu wprowadzenia zakazów, nakazów i ograniczeń charakterystycznych dla stanów nadzwyczajnych,

– stationes fisci Skarbu Państwa postąpiły bezprawnie w stosunku do każdego z członków grupy reprezentowanej przez powoda w taki sam sposób – bezprawność względem każdego członka grupy polegała na tym, że stationes fisci Skarbu Państwa wprowadziły zakazy prowadzenia przez nich działalności gospodarczej, a ponadto zaniechały podjęcia działań mających na celu wprowadzenie stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej (pozew w postępowaniu grupowym, k. 3-147).

W piśmie złożonym w dniu 23 marca 2021 r. reprezentant grupy poinformował o rozszerzeniu składu grupy, do której przystąpili: Z. K., (…) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W., (…) sp. z o.o. z siedzibą w L., (…) sp. z o.o. spółka komandytowa z siedzibą w P. (pismo k. 778-779).

Pozwany Skarb Państwa w odpowiedzi na pozew wniósł o odrzucenie pozwu, podnosząc, że członków grupy, którzy wystąpili z żądaniem objętym pozwem, nie łączy ta sama lub taka sama podstawa faktyczna. Podniósł, że powód nie wykazał prowadzenia przez członków grupy działalności uzasadniającej przynależność do grupy. Przyjmując założenie pozwu, że zasadniczym zdarzeniem stanowiącym podstawę faktyczną żądania jest wydawanie opisywanych rozporządzeń bądź zaniechanie legislacyjne, można stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie dopuszczalne byłoby w zasadzie uznanie, że każda osoba/podmiot, która objęta jest opisywanymi w pozwie ograniczeniami (niezależnie od branży czy zakresu działalności), może przystąpić do przedmiotowego postępowania. Tymczasem, rozporządzenia miały charakter powszechnie obowiązujący i regulujący różne sfery życia publicznego, a więc swoim zakresem nie miały zamkniętego katalogu adresatów. W ocenie pozwanego przyjęcie takiego stanowiska, w którym podstawą faktyczną jest fakt wydania aktu prawnego, jest niezasadne, gdyż nie indywidualizuje sytuacji członków grupy w odniesieniu do każdego ze zdarzeń wskazanych jako podstawa faktyczna. Odmienność warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez członków grupy i ich zakres, podlegają odrębnej analizie działalności gospodarczej każdego z członków grupy, a w konsekwencji roszczenia nie mogą być uznane za oparte na tej samej lub jednakowej podstawie prawnej. Nie jest właściwą podstawą faktyczną sam fakt wydania rozporządzenia przez właściwy organ. Wskazał, że skoro nie jest wiadome także, czy każdy z członków grupy prowadził i prowadzi działalność gospodarczą faktycznie w odniesieniu do każdego ze wskazanych zdarzeń, trudno stwierdzić tożsamość podstawy faktycznej w grupie. Pozwany wskazał ponadto na brak łączności wewnętrznej roszczeń oraz jedności zdarzenia, które mogłoby wyrządzić szkodę. Podkreślił, że powód powołuje się na różne zdarzenia oddziałujące w różnych okresach czasu. Nie można też jego zdaniem przyjąć, że wydanie rozporządzeń dotyczyło wszystkich członków grupy w jednym stopniu, gdyż skala prowadzenia działalności gospodarczej każdego podmiotu ma odmienny charakter. Wskazał, że każdy z członków grupy w odmienny sposób miał ukształtowany stan faktyczny mocą opisywanych rozporządzeń i odrębne normy ten stan regulowały. Sytuacja faktyczna członków różniła się w znaczący sposób. Każde ze szczegółowych zdarzeń opisanych w pozwie ma odrębnych charakter i odrębne konsekwencje dla poszczególnych członków. Nie każdego członka dane zdarzenie dotyczy i nie są one jednakowe (odpowiedź na pozew, k. 843-883).

Sąd zważył, co następuje.

W ocenie Sądu zgłoszone roszczenie spełnia przesłanki do rozpoznania go w postępowaniu grupowym.

Postępowanie grupowe uregulowane jest przepisami u.d.p.g. Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., postępowanie grupowe może być przeprowadzone w sprawach cywilnych, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, które to roszczenia muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia te mogą dotyczyć m.in. odpowiedzialności za szkodę z tytułu czynów niedozwolonych.

Zgodnie z art. 2 ust. 3 i 4 u.d.p.g. – w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu. Uwzględniając żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia, sąd ustala okoliczności wspólne członkom grupy, stanowiące przesłanki dochodzonych przez nich roszczeń.

Z przedmiotowym pozwem wystąpiła grupa 20 przedsiębiorców (powiększona o dalsze 4 podmioty), prowadzących działalność gospodarczą polegającą na prowadzeniu klubów nocnych, muzycznych, dyskotek lub innego rodzaju obiektów, w których udostępnia się miejsca do tańczenia.

Członkowie grupy domagają się w niniejszej sprawie ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej wobec każdego z członków grupy za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie (wydanie określonych w pozwie aktów normatywnych) oraz zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (brak wydania rozporządzenia wprowadzającego stan klęski żywiołowej przez Radę Ministrów oraz zaniechanie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji inicjatywy opracowania polityki Rządu dotyczącej wprowadzenia stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej i brak przedłożenia projektu aktu normatywnego na posiedzenie Rady Ministrów). Członkowie grupy twierdzą, że w związku z powyższym doznali szkody obejmującej straty, które ponieśli oraz korzyści, które mogliby osiągnąć – w okresie od 13 marca 2020 r. do 27 grudnia 2020 r.

Skierowane przeciwko pozwanemu roszczenie ma charakter cywilny i podlega rozpoznaniu w postępowaniu sądowym przez sąd cywilny (art. 1, art. 2 § 1 k.p.c.).

Zgłoszone w pozwie roszczenie ma charakter jednorodny, albowiem wszyscy członkowie grupy żądają ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za te same zdarzenia, które w ich ocenie są źródłem poniesionej przez każdego z nich szkody. Wszyscy członkowie grupy zachowują przeciwko Skarbowi Państwa roszczenie majątkowe – roszczenie pieniężne, tj. roszczenie o zapłatę odszkodowania.

Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Istnienie nieznacznych różnic pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń nie przekreśla możliwości dochodzenia roszczeń w tym postępowaniu, niemniej jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 maja 2013 r., I ACz 464/13, LEX nr 1324836). Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. „Nie stoi temu na przeszkodzie istnienie innych jeszcze faktów, mieszczących się w podstawie faktycznej powództwa, jak charakter indywidualnych roszczeń, ich wymagalność czy wysokość (vide: „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz”, A. Jaworski Legalis). Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa, natomiast dochodzone roszczenie musi być jednego rodzaju (jednorodzajowość roszczeń), gdyż tylko wówczas możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania (tak: M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W przedmiotowej sprawie – jak wynika z zajętych przez strony stanowisk – sytuacja faktyczna członków grupy jest taka sama, przy czym istniejące różnice nie dotyczą okoliczności istotnych z punktu widzenia roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa.

Odnosząc się do listy wskazanej na stronie 117-118 pozwu, podzielić należało stanowisko strony powodowej, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, gdyż:

wszyscy członkowie grupy domagają się ustalenia, że Skarb Państwa jest zobowiązany do naprawienia członkom grupy wyrządzonej im szkody wynikającej z niezgodnego z prawem działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej,
żądanie wszystkich członków grupy odnosi się do zachowań stationes fisci Skarbu Państwa, których dopuściły się w związku i w czasie epidemii COVID-19,
roszczenia wszystkich członków grupy powstały w związku z takimi samymi okolicznościami, tj. wydaniem tych samych aktów normatywnych i tymi samymi zaniechaniami ze sfery władztwa publicznego,
wszyscy członkowie grupy byli objęci nakazami, zakazami i ograniczeniami wprowadzonymi rozporządzeniami Ministra Zdrowia i Rady Ministrów,
zakazy, nakazy i ograniczenia miały charakter powszechny i obowiązywały na całym terytorium RP, a przepisy nie zawierały żadnych wyłączeń podmiotowych. Wszyscy członkowie grupy są przedsiębiorcami posiadającymi siedzibę w Polsce i są wpisani do właściwego polskiego rejestru przedsiębiorców lub ewidencji i na terenie Polski prowadzą działalność gospodarczą,
roszczenia członków grupy dotyczą szkód wyrządzonych przez stationes fisci Skarbu Państwa w tym samym okresie, tj. od dnia 13 marca 2020 r. do dnia 27 grudnia 2020 r.,
wszystkich członków grupy łączy fakt, że każdy z nich prowadzi działalność gospodarczą o analogicznym charakterze, tj. prowadzi klub nocny, muzyczny lub innego rodzaju obiekty, w których udostępnia się miejsca do tańczenia,
faktycznym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej był objęty każdy członek grupy, wskutek czego, zdaniem strony powodowej, każdy członek grupy poniósł szkodę,
wszyscy członkowie grupy zostali dotknięci skutkami zaniechania, a mianowicie nie podjęcia wymaganych prawem działań z zakresu formalnego wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Żaden z członków grupy nie uzyskał odszkodowania w trybie ustawy z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela, pomimo poniesienia szkody z tytułu wprowadzenia zakazów, nakazów i ograniczeń charakterystycznych dla stanów nadzwyczajnych,
stationes fisci Skarbu Państwa zdaniem członków grupy postąpiły bezprawnie w stosunku do każdego z członków grupy reprezentowanej przez powoda w taki sam sposób – bezprawność względem każdego członka grupy polegała na tym, że stationes fisci Skarbu Państwa wprowadziły zakazy prowadzenia przez nich działalności gospodarczej, a ponadto zaniechały podjęcia działań mających na celu wprowadzenie stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej.

W niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy upatrują źródła szkody w tych samych działaniach i zaniechaniach Skarbu Państwa, przy czym strona powodowa zdecydowała się ograniczyć grupę wyłącznie do mających siedzibę w Polsce przedsiębiorców z branży przedsiębiorców prowadzących kluby nocne, muzyczne, dyskoteki, czy innego rodzaju miejsca, w których udostępnia się miejsca do tańczenia (choć omyłkowo wskazano na stronie 130 uzasadnienia pozwu, że krąg podmiotów został ograniczony do przedsiębiorców z branży turystycznej).

W ocenie Sądu nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty pozwanego, które miałyby uzasadniać odrzucenie pozwu.

Strona pozwana podnosiła, że powód nie wykazał, że członkowie grupy prowadzili działalność gospodarczą uzasadniającą przynależność do grupy. Zdaniem pozwanego przyjęcie stanowiska, w którym podstawą faktyczną jest fakt wydania danego aktu prawnego, jest niezasadne, bowiem nie indywidualizuje sytuacji członków grupy w odniesieniu do każdego ze zdarzeń wskazanych jako podstawa faktyczna.

Z powyższym nie można się zgodzić. Biorąc pod uwagę, że wszyscy członkowie grupy prowadzą zbliżony charakter działalności gospodarczej, a wskazane akty prawne w podobny sposób ograniczają (tu zakazują prowadzenia działalności tego rodzaju) należy przyjąć, że kwestionowanie akty prawne oddziaływały na ich działalność w podobny sposób.

Z wykładni celowościowej art. 16 ust. 1 u.d.p.g. wynika, że w innych sprawach niż w sprawach o roszczenia pieniężne, do ustalenia przynależności członka do grupy wystarcza uprawdopodobnienie.

Zastosowanie zatem znajdzie art. 243 k.p.c., zgodnie z którym zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. Uprawdopodobnienie – w przeciwieństwie do dowodu – nie stwarza stanu pewności, lecz jedynie uwiarygodnienie (prawdopodobieństwo) zaistnienia danej okoliczności faktycznej. Uwiarygodnienie jest środkiem poznania rzeczywistości niewymagającym sformalizowanego postępowania dowodowego, stąd bardzo przyśpiesza postępowanie i jednocześnie ułatwia sytuację procesową (dowodową) strony powodowej, która korzysta z tego uprawdopodobnienia, a pogarsza sytuację pozwanego. Jednocześnie uprawdopodobnienie, tak jak dowód, podlega swobodnej ocenie sądu (zob. T. Wiśniewski, Przebieg procesu…, s. 194; T. Demendecki, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2010, red. A. Jakubecki, s. 321).

Z powyższego wynika, że na obecnym etapie postępowania wystarczające było uprawdopodobnienie, że członek grupy prowadzi działalność gospodarczą w branży przedsiębiorców prowadzących kluby nocne, muzyczne, dyskoteki, czy innego rodzaju miejsca, w których udostępnia się miejsca do tańczenia.

Z dołączonych do akt sprawy zaświadczeń z Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej czy też wypisów z Krajowego Rejestru Sądowego wynika, że członkowie grupy są przedsiębiorcami. Z treści ich oświadczeń wynika, że prowadzą działalność gospodarczą we wskazanej w pozwie branży i w związku z podanymi w pozwie zachowaniami (wydanie określonych w pozwie aktów normatywnych oraz zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej) ponieśli szkodę.

Nadto, jak wynika z załącznika do pisma – wezwania do zapłaty z dnia 30 listopada 2020 r. (k. 1077) – 17 członków grupy przystępujących do pozwu złożonego w niniejszej sprawie – korzystało z pomocy Państwa w ramach tzw. tarcz antykryzysowych czy zwolnień z ZUS. Oczywistym jest zatem, że te podmioty musiały prowadzić działalność gospodarczą skoro Skarb Państwa wypłacał im środki/przyznawał zwolnienia z ZUS w ramach tzw. tarcz antykryzysowych. Warunkiem przyznania tej pomocy było bowiem prowadzenie działalności gospodarczej.

Nie można podzielić przy tym stanowiska reprezentanta grupy zawartego w pozwie, że w niniejszej sprawie do grupy mogliby przystąpić przedsiębiorcy, których przedmiot działalności jest inny niż obecnych członków grupy, ale wywodzący szkodę z wprowadzenia tych samych albo takich samych (podobnych) zakazów, nakazów i ograniczeń. Podkreślenia bowiem wymaga, że zakreślona w pozwie podstawa faktyczna roszczenia dotyczy grupy przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, polegającą na prowadzeniu klubów nocnych, muzycznych, dyskotek i innych obiektów, w których udostępnia się miejsca do tańczenia. Dlatego też tylko osoby/podmioty prowadzące działalność z tej branży mogłyby przystąpić do grupy w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu również zarzut pozwanego, że skala prowadzenia działalności gospodarczej każdego podmiotu ma odmienny charakter – nie uzasadniał odrzucenia pozwu. Fakt, że każdy z członków grupy miał inny zakres prowadzenia działalności – wpływa w istocie na ewentualny różny zakres szkody. W niniejszym postępowaniu przedmiotem żądania jest jedynie ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa, a nie żądanie zapłaty. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 stycznia 2015 r. sygn. akt I CSK 533/14, jednoznacznie wskazał, że jeżeli powództwo ogranicza się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego (art. 2 ust. 3 u.d.p.g.), to o dopuszczalności postępowania grupowego na podstawie art. 1 ust. 2 u.d.p.g. decyduje kwalifikacja prawna roszczenia, którego członkowie grupy zamierzają dochodzić w późniejszych procesach, z wykorzystaniem prejudykatu uzyskanego w postępowaniu grupowym. Jeżeli takie roszczenie mieści się w zakresie przedmiotowym ustawy określonym w art. 1 ust. 2 u.d.p.g., dopuszczalne jest postępowanie grupowe o ustalenie odpowiedzialności pozwanego. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ustalenie odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g. nie jest równoznaczne z „uznaniem roszczenia za usprawiedliwione w zasadzie” w rozumieniu art. 318 k.p.c. i przez to nie wymaga zbadania odrębnie dla każdego z członków grupy, wszystkich indywidualnych przesłanek roszczenia. Podzielić też należy argumentację Sądu Najwyższego, że skoro żądanie ustalenia odpowiedzialności nie jest tym samym co żądanie zasądzenia świadczenia, to sąd musi mieć na uwadze odmienności między tymi roszczeniami i mając je na względzie oceniać, czy spełnione są warunki do rozpoznania powództwa w postępowaniu grupowym. Jeżeli okoliczności dotyczące szkody są zaś na tyle zróżnicowane, że ich ocena w postępowaniu grupowym byłaby niecelowa, za wystarczające należy wówczas uznać prawdopodobieństwo, że szkoda taka wystąpiła. Okoliczność, że indywidualne roszczenia o zasądzenie „będą wymagały badania indywidualnych okoliczności faktycznych właściwych poszczególnym członkom grupy, nie ma znaczenia dla oceny przesłanki tożsamości czy jednorodzajowości roszczenia, przewidzianej w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne także wtedy, gdy przesłanka wystąpienia szkody i jej wysokości jest zależna od indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących poszczególnych członków grupy” (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2015 r.” sygn. akt VI ACz 479/15, niepubl.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, LEX). Tym samym nawet różnorodność indywidualnych okoliczności faktycznych właściwych poszczególnym członkom grupy (tj. związanych z wystąpieniem samej szkody, dokładny mechanizm jej powstania i jej rozmiary) nie może stanowić przyczyny do odmowy rozpoznania pozwu w postępowaniu grupowym. Argumentacja pozwanego co do zakresu szkody poszczególnych członków grupy i związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy szkodą a wskazanymi w pozwie zdarzeniami jest chybiona i irrelewantna dla oceny dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Nie można też podzielić poglądu pozwanego, że o braku podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym świadczy wielość aktów prawnych, stanowiących zdaniem strony powodowej źródło szkody, i różny zakres ich odziaływania na poszczególnych członków grupy.

Podnieść należy, że wskazane akty prawne wprowadzały ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, dla których uzasadnieniem była zmieniająca się sytuacja epidemiczna w kraju. Były to zatem zdarzenia złożone, powiązane ze sobą, skutkujące brakiem możliwości prowadzenia określonych działalności.

W konsekwencji stwierdzić należy, że żądanie udzielenia ochrony prawnej wywiedzione w sprawie jest oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej.

Zostały również spełnione wymogi formalne określone w art. 12 u.d.p.g. Do pozwu został załączony wykaz podmiotów, które przystąpiły do grupy. Każdy z nich jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, polegającą na prowadzeniu klubów nocnych, muzycznych, dyskotek i innych obiektów, w których udostępnia się miejsca do tańczenia, posiadającym siedzibę w Polsce. Każdy z nich poniósł szkodę wskutek opisanych wyżej działań i zaniechań pozwanych, co uprawdopodobnił w złożonym oświadczeniu. W załączonych oświadczeniach o przystąpieniu do grupy każdy z członków grupy określił swoje żądanie oraz wskazał okoliczności uzasadniające żądanie, przynależność do grupy (oświadczył o rodzaju wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, celem uprawdopodobnienia przynależności członka do grupy), przedstawił wydruk z właściwego rejestru lub ewidencji (Krajowy Rejestr Sądowy, Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej), wskazujący m.in. na posiadany status przedsiębiorcy w okresie wystąpienia działań i zaniechań pozwanego wskazanych w petitum pozwu. Oświadczeniom tym przyznać należy walor dowodu (dokumentu prywatnego w rozumieniu art. 245 k.p.c.) wystarczającego do uprawdopodobnienia przynależności składających te oświadczenia do grupy.

W tym stanie rzeczy należało przyjąć, iż sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, o czym orzeczono w punkcie 4 sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXV Wydział Cywilny z dnia 27 kwietnia 2022 r.

Posted on 28 sierpnia 2023 at 10:39.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

W postępowaniu grupowym dopuszczalne jest powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego w sprawie o roszczenie pieniężne wynikające z czynu stanowiącego jedno zdarzenie (art. 2 ust. 3 w zw. z art. 1 ust. 1 i 2) także w sytuacji, gdy przesłanka wystąpienia szkody i jej wysokości jest zależna od indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących poszczególnych członków grupy. Sąd stoi na stanowisku, iż celem tego etapu postępowania nie było w żadnym zakresie badanie zasadności zgłoszonego żądania na gruncie przepisów dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Nie jest bowiem dopuszczalne, aby Sąd na etapie badania wstępnego dopuszczalności rozpoznania pozwu mógł odnosić się wprost do oceny przesłanek merytorycznych powództwa w postaci prowadzenia ocennych rozważań na temat okoliczności uzasadniających istnienie i rodzaj np. związku przyczynowego pomiędzy szkodą powodów, a zachowaniem pozwanego.
Zwrócić dodatkowo należy uwagę na potrzebę dokonania wykładni celowościowej art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Niewątpliwą intencją prawodawcy było ułatwienie (a nie utrudnienie) dochodzenia roszczeń konsumentom, czy osobom, które doznały szkody w związku z produktem niebezpiecznym lub czynem niedozwolonym. Tym samym wykładnia przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym winna być dokonywana w taki sposób, aby dochodzenie takich roszczeń członkom grupy ułatwić.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Krystyna Stawecka

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2022 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 15zzs¹ ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1478) w postępowaniu grupowym

sprawy z powództwa A. G. (reprezentanta grupy) przeciwko Skarbowi Państwa – Radzie Ministrów, Ministrowi Zdrowia, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji o ustalenie (w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego)

postanowił:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 stycznia 2021 r. A. G., jako reprezentant grupy, wniosła o ustalenie, że pozwani: Skarb Państwa reprezentowany przez Radę Ministrów reprezentowaną przez Prezesa Rady Ministrów, Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Zdrowia oraz Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji są względem członków grupy solidarnie zobowiązani do zapłaty odszkodowania tytułem naprawienia szkody obejmującej straty, które ponieśli oraz korzyści, które mogliby osiągnąć, gdyby im szkody nie wyrządzono, wyrządzonej przez:

niezgodne z prawem działanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na wydaniu aktów normatywnych m.in. w postaci: rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 r., poz. 433), rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 491), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 566), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 658), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 697), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 792), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 878), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 964);
niezgodne z prawem zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na:

niewydaniu przez Radę Ministrów aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, tj. rozporządzenia Rady Ministrów wprowadzającego, w związku z epidemią COVID-19, stan nadzwyczajny – stan klęski żywiołowej, o którym mowa w art. 228 ust. 1 i 2 i art. 232 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.;
zaniechaniu przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji inicjatywy opracowania polityki Rządu dotyczącej wprowadzenia, w związku z epidemią COVID-19, stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej i zaniechaniu przedłożenia projektu aktu normatywnego na posiedzenie Rady Ministrów dotyczącego wprowadzenia stanu nadzwyczajnego – stanu klęski żywiołowej, o którym mowa w art. 228 ust. 1 i 2 i art. 232 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

W uzasadnieniu, odwołując się do poszczególnych aktów normatywnych, wskazano, że ustawodawca wyposażył Radę Ministrów w kompetencję do wprowadzania ograniczeń, jednakże bez dostatecznego zakotwiczenia tej kompetencji w samej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Przyjęta technika legislacyjna nowelizacji tej ustawy nie polegała bowiem na wprowadzeniu ograniczeń w zakresie korzystania z praw lub wolności jednostki poprzez przyjęcie stosownych merytorycznych rozwiązań ustawowych przewidujących takie ograniczenia wraz z możliwością doprecyzowania zagadnień technicznych na poziomie rozporządzenia.

Podkreślono, że w dniu 31 marca 2020 r. na podstawie nowo wprowadzonych przepisów, tj. art. 46a i 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy o chorobach zakaźnych, Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. W rozporządzeniu tym Rada Ministrów ustaliła, że obszarem, na którym wystąpił stan epidemii wywołany zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, jest terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W rozporządzeniu powielono i rozszerzono ograniczenia wprowadzone rozporządzeniami Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. oraz z dnia 20 marca 2020 i, w szczególności, ograniczenia polegające na całkowitym zakazie prowadzenia działalności, w tym m.in. poprzez całkowity zakaz prowadzenia działalności usługowej w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2.000 m² (za pewnymi wyjątkami dotyczącymi określonych branż) (§ 8 ust. 2), całkowity zakaz – z pewnymi wyjątkami – prowadzenia działalności związanej z prowadzeniem usług hotelarskich (§ 8 ust. 1 pkt 1 lit. k).

Strona powodowa zaznaczyła, że co więcej, zakazano na obszarze całego kraju przemieszczania się osób, z pewnymi nielicznymi wyjątkami ograniczającymi się zasadniczo do wykonywania czynności zawodowych, służbowych, prowadzenia działalności gospodarczej oraz zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego (§ 2 ust, 5), a także zakazano korzystania z pełniących funkcje publiczne i pokrytych roślinnością terenów zieleni i plaż (§ 17). W kolejnych rozporządzeniach zmieniających i nowych rozporządzeniach Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, Rada Ministrów, uchylając poprzednie rozporządzenie, wprowadzała nowe zakazy i ograniczenia, rozszerzała je, modyfikowała, znosiła a następnie na powrót.

Znoszenie obostrzeń, wprowadzonych zakazów i ograniczeń rozpoczęto od dnia 20 kwietnia 2020 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Pierwotnie znoszenie restrykcji miało znikomy charakter, w szczególności dla podmiotów z branży turystycznej. Pierwsze realne dla tej gałęzi gospodarki łagodzenie obostrzeń rozpoczęło się dopiero 4 maja 2020 r. w związku z wejściem w życie wydanego przez Radę Ministrów rozporządzenia z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, kiedy formalnie zdjęto zakaz działania hoteli. Kolejne etapy łagodzenia obostrzeń – wpływające globalnie na działalność przedsiębiorców, to dopiero 18 maja, 30 maja i 6 czerwca 2020 r.

Podsumowując, wskazano, że wszystkie przywoływane regulacje wprowadzały rozwiązania daleko wykraczające poza zwykłe środki konstytucyjne, zmieniły zasady działania organów władzy i w ekstremalny sposób ograniczyły podstawowe wolności i prawa człowieka, tj. w sposób naruszający istotę praw i wolności, w tym w szczególności zasadę wolności gospodarczej wyrażona w art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Prawa i wolności konstytucyjne nie mają absolutnego charakteru. Niemniej mogą być ograniczane tylko w ustawie albo w drodze ustawy (art. 31 ust. 3 Konstytucji i art. 22 Konstytucji) i organy władzy zobowiązane są respektować wymogi Konstytucji przy stanowieniu prawa.

Podkreślono również, że w niniejszej sprawie członkowie grupy wspólnie i jednorodnie opierają swoje roszczenia na tożsamych dla każdego z nich zdarzeniach.

W odpowiedzi na pozew zawartej w piśmie z dnia 21 maja 2021 r. pozwany Skarb Państwa wniósł o odrzucenie pozwu, ewentualnie o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. albo oddalenie powództwa w całości.

W ocenie Skarbu Państwa rozpoznawana sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Zgodnie z art. 6 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) pozew powinien czynić zadość warunkom określonym w kodeksie postępowania cywilnego a ponadto zawierać m.in. wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., a w przypadku roszczeń pieniężnych także dokonanie ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrupy.

Zdaniem Skarbu Państwa nie została spełniona przesłanka tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, bo jak wskazuje strona powodowa, członkowie grupy są przedsiębiorcami turystycznymi w rozumieniu ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych organizatorami turystyki, agentami turystycznymi lub dostawcami usług turystycznych takich jak przewóz pasażerów i zakwaterowanie w celach innych niż pobytowe.

Pozwany wskazał, że powodowie zdają się twierdzić, że roszczenia wszystkich członków grupy powstały w związku z dokładnie tymi samymi okolicznościami, tj. wydaniem tych samych aktów normatywnych i tymi samym zaniechaniami ze sfery władztwa publicznego. Dodatkowo uznają, że wszyscy członkowie grupy byli w takim samym zakresie objęci nakazami, zakazami i ograniczeniami wprowadzonymi rozporządzeniami Ministra Zdrowia i Rady Ministrów.

Ponadto w ocenie Skarbu Państwa członków grupy, którzy wystąpili z żądaniem objętym pozwem, nie łączy ta sama lub taka sama podstawa faktyczna. Dochodzone roszczenia są wywodzone z tego samego rzekomo zdarzenia sprawczego, tj. wydania aktów prawnych i zaniechanie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych. Wskazana okoliczność jest jednak niewystarczająca dla rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd zważył, co następuje:

Przed merytoryczną oceną powództwa grupowego prowadzone jest postępowanie w przedmiocie dopuszczalności grupowego dochodzenia roszczeń, zatem niniejszym rozstrzygnięciem sąd ustala, czy w odniesieniu do osób stanowiących grupę inicjującą niniejsze postępowanie zaistniały przesłanki pozwalające na rozpoznanie zgłoszonych przez nich roszczeń w trybie tego postępowania.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, dopuszczalność drogi sądowej zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia. Nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony. Postępowanie przed sądem ma dopiero wykazać, czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego. Obecnym zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, tj. okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1999 r. sygn. II CKN 340/98, Lex nr 36385).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd po wysłuchaniu stron rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w tym postępowaniu. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym możliwe jest wówczas, gdy przedmiotem roszczenia są roszczenia w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do roszczeń o ochronę konsumentów także w innych sprawach (art. 1 ust. 2 u.d.p.g.).

Według treści pozwu powodowie dochodzą roszczenia odszkodowawczego w związku z wydania aktów prawnych i zaniechanie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych.

Natomiast art. 1 ust. 1 u.d.p.g. stanowi, iż w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest dochodzenie roszczeń jednego rodzaju opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, przy czym roszczenie to musi obejmować co najmniej 10 osób.

W niniejszej sprawie dochodzone są roszczenia wywodzone z tego samego zdarzenia sprawczego, tj. wydania aktów prawnych i zaniechanie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych przez kilkadziesiąt osób, zatem powyższy warunek został spełniony.

Jak już zostało wspomniane, dochodzone roszczenia muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju oraz oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., I ACz 464/13, LEX nr 1324836).

Z taką samą podstawą faktyczną roszczeń mamy do czynienia w sytuacji wystąpienia wielu podobnych zdarzeń faktycznych (podobieństwo zdarzeń). Przy czym, sytuacji tej nie można sprowadzać jedynie do oceny, czy okoliczności faktyczne wspólne dla całej grupy przeważają nad okolicznościami indywidualnymi, dotyczącymi poszczególnych członków grupy. Jedynie, gdy sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy jest jednakowa możliwe jest zgłoszenie wspólnego żądania.

Z kolei o jednorodzajowości roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym ostatecznie będzie decydował związek o charakterze faktycznym, występujący pomiędzy zgłoszonymi żądaniami.

Sąd badał, czy w sprawie niniejszej zostały sformułowane roszczenia oparte na takiej lub tej samej podstawie faktycznej. Po przeanalizowaniu pozwu oraz zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należy przyjąć, iż okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są ewidentnie jednakowe dla członków grupy.

Przez stronę powodową zrealizowany został także warunek formalny określony w art. 4 ust. 1 i 4 u.d.p.g, gdyż powództwo zostało wytoczone przez reprezentanta grupy, działającą przez pełnomocnika.

W myśl art. 2 ust. 3 u.d.p.g. w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim wypadku powód nie jest obowiązany wykazać interesu prawnego w ustaleniu. Kwestię tę rozważał Sąd Najwyższy, stwierdzając, iż w postępowaniu grupowym dopuszczalne jest powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego w sprawie o roszczenie pieniężne wynikające z czynu stanowiącego jedno zdarzenie (art. 2 ust. 3 w zw. z art. 1 ust. 1 i 2) także w sytuacji, gdy przesłanka wystąpienia szkody i jej wysokości jest zależna od indywidualnych okoliczności faktycznych dotyczących poszczególnych członków grupy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r. sygn. I CSK 533/14, LEX nr 1648177). Sąd stoi na stanowisku, iż celem tego etapu postępowania nie było w żadnym zakresie badanie zasadności zgłoszonego żądania na gruncie przepisów dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Nie jest bowiem dopuszczalne, aby Sąd na etapie badania wstępnego dopuszczalności rozpoznania pozwu mógł odnosić się wprost do oceny przesłanek merytorycznych powództwa w postaci prowadzenia ocennych rozważań na temat okoliczności uzasadniających istnienie i rodzaj np. związku przyczynowego pomiędzy szkodą powodów, a zachowaniem pozwanego.

Należy w tym miejscu podzielić pogląd orzeczniczy Sądu Apelacyjnego w Warszawie, że na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2013 r., sygn. akt VI Acz 1639/13).

Tym samym, na obecnym etapie procedowania Sąd badał przede wszystkim kluczowe i wspólne dla wszystkich członków grupy okoliczności faktyczne sprawy, bez wnikania w okoliczności indywidualizujące i charakterystyczne tylko dla pojedynczych lub niektórych członków grupy, a pozostające w istocie rzeczy bez wpływu na przyszłą ocenę prawną dochodzonych roszczeń powodów. Dopiero w późniejszym toku sprawy przedmiotem badania będą takie zagadnienia jak powstanie szkody, jej wysokość, związek przyczynowy, przyczynienie się, czy także ewentualne przedawnienie roszczeń.

Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego, Sąd zobligowany jest do zbadania, czy zachodzą wszystkie przesłanki wynikające z art. 1 u.d.p.g. Rozważenia zatem wymagało, czy dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, co też zostało powyżej wykazane.

Na marginesie zwrócić dodatkowo należy uwagę na potrzebę dokonania wykładni celowościowej art. 1 u.d.p.g. Niewątpliwą intencją prawodawcy było ułatwienie (a nie utrudnienie) dochodzenia roszczeń konsumentom, czy osobom, które doznały szkody w związku z produktem niebezpiecznym lub czynem niedozwolonym. Tym samym wykładnia przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym winna być dokonywana w taki sposób, aby dochodzenie takich roszczeń członkom grupy ułatwić.

Podsumowując, w sprawie niniejszej zaistniały przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym z uwagi na tożsamości istotnych okoliczności faktycznych uzasadniających roszczenia:

– wspólna podstawa faktyczna, tj. niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej przejawiające się w fakcie wydania tych samych rozporządzeń, obowiązujących wszystkich przedsiębiorców z branży danego rodzaju, w tym samym okresie czasu: 13 marca 2020 r. – 27 grudnia 2020 r., na tym samym terytorium (RP) oraz zaniechanie podjęcia określonych działań, tj. wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (stanu klęski żywiołowej),

– zarzucana bezprawność działania powoda była taka sama w stosunku do wszystkich członków grupy (polegała na tym samym działaniu i zaniechaniu),

– członkowie grupy to przedsiębiorcy prowadzący działalność na terytorium RP w ramach jednej branży (turystycznej), która to branża jest objęta jedną ustawą (z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych), a jej członkowie są wzajemnie ze sobą połączeni i w swojej działalności oddziałują na siebie,

– prowadzenie działalności przez wszystkich członków grupy w związku z wprowadzonymi zakazami, nakazami i ograniczeniami było wyłączone lub ograniczone w związku z czym wszyscy ponieśli określoną szkodę majątkową oraz wszyscy zostali dotknięci skutkami zaniechania formalnego wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (nie uzyskali prawa do odszkodowania w trybie ustawy z 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela).

W wyniku powyższych rozważań rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym uznać można za dopuszczalne i wobec tego, Sąd Okręgowy postanowił jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej z dnia 22 września 2021 roku

Posted on 22 września 2021 at 15:46.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Sąd Apelacyjny w Warszawie VIII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: SSO (del.) Arkadiusz Ziarko

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2021 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Polska sp. z o.o. z siedzibą w W. przeciwko (…) Limited z siedzibą w N. (Cypr) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 kwietnia 2021 roku, sygn. akt XX GC 1004/12

postanawia:

oddalić zażalenie;
pozostawić Sądowi Okręgowemu w Warszawie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XX Wydział Gospodarczy z dnia 27 kwietnia 2021 r.

Posted on 27 kwietnia 2021 at 12:28.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Postępowanie grupowe wykazuje szereg istotnych różnic w stosunku do zwykłego postępowania cywilnego. Przede wszystkim odmienny jest przebieg postępowania, przesłanki dopuszczalności postępowania oraz zakres spraw cywilnych, które mogą zostać rozpoznane w postępowaniu grupowym, ukształtowanie strony podmiotowej, zasad określenia wynagrodzenia pełnomocnika, szczególnych wymogów dotyczących treści pozwu, jak również szereg odmienności formalnych związanych z prowadzeniem postępowania grupowego. Wszystkie te różnice powodują, że nie jest możliwe zastosowanie wprost wszystkich przepisów k.p.c., które nie zostały wyłączone na mocy przepisu art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Prowadzi to do konkluzji, że również do postępowań wszczętych przed dniem 1 czerwca 2017 r. należy przepisy k.p.c. stosować odpowiednio.
Przepis art. 24 ust. 1 u.d.p.g. nie wyłączał nigdy, pomimo kilkukrotnych nowelizacji, stosowania art. 193 k.p.c. Z uwagi na wagę tego przepisu, wykluczenie ze stosowania przepisów sąsiadujących, tj. art. 194-196 k.p.c. oraz brak zmian w tym zakresie przy dokonywaniu kolejnych nowelizacji należy uznać, że była to świadoma decyzja ustawodawcy. Stosowanie tego przepisu nie wyłączają również w sposób definitywny odrębności postępowania grupowego. W związku z tym należało przyjąć, że co do zasady modyfikacja powództwa rozpoznawanego w postępowaniu grupowym jest dopuszczalna.
Ustawa nie przewiduje szczególnego trybu rozstrzygania kwestii dopuszczalności objęcia nowych roszczeń postępowaniem grupowym. W konsekwencji należy stosować odpowiednio przepisy odnoszące się do żądań zgłoszonych w pozwie.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Kisiel

Sędziowie: SSO Joanna Sieradz; SSO Łukasz Oleksiuk (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2021 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeciwko (…) z siedzibą w N. (C.) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym

postanawia:

rozpoznać sprawę w zakresie nowych żądań zgłoszonych przez powoda w piśmie z dnia 23 września 2019 r. w postępowaniu grupowym.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 3 czerwca 2020 r. pozwany (…) z siedzibą w N. (C.) wniósł:

1. na podstawie art. 10 ust. i zd. 2 w zw. z art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „d.p.g.”) – odrzucenie pozwu w zakresie roszczeń zawartych w punkcie IV ust. 3 oraz IV ust. 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r. z uwagi na to, że nie podlegają one rozpoznaniu w postępowaniu grupowym,

ewentualnie, z ostrożności procesowej, gdyby Sąd nie uwzględnił wniosku z pkt 1 powyżej,

2. na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. – zawieszenie postępowania w zakresie żądań opisanych w punkcie IV ust. 3 oraz pkt IV ust. 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r. z uwagi na niewskazanie przez powoda w zakresie tych żądań okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w terminie tygodniowym zgodnie z punktem 7 c) zarządzenia z dnia 28 lutego 2020 r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że pozew w zakresie roszczeń zawartych punkcie IV ust. 3 oraz 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r., sformułowanych na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (dalej: „pr. aut.”) dotyczących zamieszczenia przez pozwanego oświadczenia o określonej przez powoda treści („Roszczenia publikacyjne”), powinien zostać odrzucony, ponieważ przedmiotowe roszczenia nie podlegają rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, co wynika z dwóch niezależnych podstaw prawnych. Roszczenia publikacyjne poszczególnych członków grupy nie są oparte na jednakowej podstawie faktycznej, a zatem nie została spełniona przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym określona w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Roszczenia publikacyjne powoda stanowią w istocie roszczenia o ochronę dóbr osobistych członków grupy, których dochodzenie w postępowaniu grupowym zostało wyłączone na podstawie art. 1 ust. 2a u.d.p.g. Ponadto roszczenia publikacyjne poszczególnych członków grupy nie są oparte ani na takiej samej podstawie faktycznej, ani okoliczności faktyczne niezbędne do wykazania zasadności roszczenia publikacyjnego każdego z członków grupy nie są wspólne. Roszczenia te zmierzają w głównej mierze do przywrócenia pierwotnej pozycji rynkowej i uczynienia zadość dyskomfortowi poszczególnych członków grupy wywołanemu rzekomym naruszeniem ich majątkowych praw autorskich, a nie przewidują wynagrodzenia szkody majątkowej, a więc ochrony interesów majątkowych. Źródło powstania dochodzonych przez członków grupy roszczeń publikacyjnych stanowi zatem rzekome naruszenie ich dóbr osobistych w postaci reputacji czy renomy. Natomiast dochodzenie roszczeń o ochronę dóbr osobistych (w tym w szczególności roszczeń o zrekompensowanie ewentualnie doznanej krzywdy), z uwagi na ich osobisty charakter oraz związaną z nim konieczność prowadzenia zindywidualizowanego postępowania dowodowego w odniesieniu do każdego członka grupy, zostało w postępowaniu grupowym wyłączone (pismo pozwanego k. (…)).

Pismem z dnia 11 września 2020 r. powód (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wskazał, iż wniosek pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie i jako oczywiście bezzasadny powinien zostać przez Sąd pominięty. Uzasadniając swoje stanowisko powód podniósł, że nie jest prawidłowe twierdzenie pozwanego wskazujące, że roszczenia publikacyjne grupy nie są oparte o taką samą podstawę faktyczną w rozumieniu przepisu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Wszystkie roszczenia podnoszone w sprawie niniejszej przez stronę powodową są oparte o takie same okoliczności, w tym o ten sam mechanizm działania pozwanego, a więc o taką samą podstawę faktyczną. Powód nie domaga się publikacji przeprosin za naruszenie praw autorskich do pojedynczych, konkretnych utworów, do których prawa autorskie majątkowe przysługują poszczególnym członkom grupy i nie tego dotyczy to postępowanie. Okoliczności faktyczne niezbędne do wykazania zasadności roszczenia publikacyjnego są dla każdego członka grupy wspólne, bowiem do naruszeń praw członków grupy dochodziło za pośrednictwem dokładnie tej samej platformy (dostępnej wciąż pod adresem (…)), prowadzonej przez jeden i ten sam podmiot (pozwanego), z wykorzystaniem dokładnie tych samych mechanizmów (system wymiany plików). Wszystkie te okoliczności zostały szeroko omówione w toku dotychczasowego postępowania prowadzonego w sprawie i na nich właśnie oparte są również nowe żądania strony powodowej. Twierdzenie pozwanego oparte ponownie o przywołane już orzeczenie Sądu Najwyższego, jakoby roszczenie publikacyjne miało za zadanie naprawę uszczerbku moralnego jest błędne i ponownie zmierza do wprowadzenia Sądu w błąd. Roszczenie publikacyjne, którego dochodzi strona powodowa, znajduje się w katalogu roszczeń przysługujących z tytułu naruszenia praw autorskich majątkowych. To już samo w sobie wskazuje, że roszczenie ma charakter wyraźnie majątkowy, a nie wyłącznie osobisty. Podkreślić należy także, że oświadczenie, o którym mowa w przepisie art. 79 ust. 2 pr. aut. nie musi przybierać formy przeprosin, a może (co ma miejsce w tym przypadku) mieć m.in. formę publicznego przyznania się do stosowania praktyk naruszających prawo. Błędna jest próba zrównania roszczenia publikacyjnego z art. 79 ust. 2 pr. aut. z roszczeniami przysługującymi na podstawie przepisu art. 24 § 1 k.c. Choć oba przepisy przewidują możliwość nałożenia na pozwanego obowiązku „złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie”, istota obu roszczeń jest zgoła odmienna i nie ma żadnych podstaw, by roszczenie strony powodowej kwalifikować jako roszczenie o naruszenie dóbr osobistych w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Roszczenia oparte o przepis art. 24 § 1 k.c. wymagają istnienia obiektywnego naruszenia dóbr osobistych, co w przypadku tak osób fizycznych, jak i prawnych, jest wykazywane w oparciu o szereg czynników, często trudno uchwytnej natury. Przepis art. 79 ust. 2 pr. aut. nie odwołuje się do takich przesłanek odpowiedzialności i opiera się wyłącznie o obiektywnie mierzalne i namacalne przesłanki naruszenia praw autorskich majątkowych, które zawsze mają charakter obiektywny (pismo powoda k. (…)).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Do niniejszego postępowania znajdą zastosowanie przepisy u.d.p.g. w brzmieniu nieobjętym nowelizacją, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r.. Zgodnie bowiem z art. 10 ustawy nowelizującej z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności – przepisy ustaw zmienianych w art. 2 i art. 10, w brzmieniu nadanym tą ustawą, stosuje się do postępowań wszczętych od dnia jej wejścia w życie. Natomiast w niniejszym postępowaniu stosuje się przepisy, które zostały wprowadzone na mocy ustawy nowelizującej z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 2 ww. ustawy nowelizującej do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustaw zmienianych w art. 1 i art. 5, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Pismem z dnia 23 września 2019 r. (k. (…)) powód (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., jako reprezentant grupy, dokonał modyfikacji powództwa m.in. poprzez wystąpienie z trzema nowymi żądaniami (nieobjętymi pozwem):

na podstawie art. 79 ust. 1 pr. aut. nakazania pozwanemu, by w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku wdrożył system filtrowania plików;
na podstawie art. 79 ust. 2 pr. aut. do zamieszczenia na koszt pozwanego ogłoszeń w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w sprawie niniejszej w miejscach i o treści opisanej w ww. piśmie;
w przypadku niewykonania przez pozwaną opisanych wyżej obowiązków w zakresie publikacji oświadczeń o treści i terminie wskazanych w orzeczeniu Sądu – upoważnienie powoda jako przedstawiciela grupy do opublikowania ww. oświadczeń na koszt pozwanego oraz zobowiązanie pozwanego do zwrotu kosztów poniesionych z tego tytułu przez powoda.

Zgodnie z art. 193 § 1 i 3 k.p.c., zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Zmiana powództwa polegająca na zastąpieniu roszczenia dotychczasowego roszczeniem nowym jest czynnością procesową złożoną, składającą się z dwóch działań, z których pierwsze obejmuje cofnięcie powództwa w zakresie dotychczasowego roszczenia, a drugie – wniesienie innego powództwa obejmującego roszczenie nowe. Jeżeli z kolei zmiana powództwa obejmująca zgłoszenie nowego roszczenia na miejsce roszczenia dotychczasowego rodzi co do tego drugiego roszczenia skutki identyczne jak „zwykłe” cofnięcie powództwa, to uzasadnione jest stanowisko, że taka zmiana powództwa w części dotyczącej wycofania roszczenia dotychczasowego powinna być oceniania nie tylko w świetle art. 193 k.p.c., lecz także dodatkowo z punktu widzenia przesłanek określonych wart. 203 k.p.c. (zgoda pozwanego, jeżeli zmiana powództwa jest dokonywana po rozpoczęciu rozprawy, i kontrola sądu) (Komentarz do art. 193 k.p.c., Tom I, red. T. Szanciło, Legalis).

Zgodnie z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 maja 2017 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy k.p.c., z wyłączeniem art. 7, 8, 117-124, 194-196, 204, 205, art. 207 § 3 i art. 425-505. Ponadto zgodnie z ww. przepisem w brzmieniu obowiązującym po dniu 7 listopada 2019 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c., z wyłączeniem art. 8, art. 117-124, art. 194-196, art. 204, art. 205, art. 205³ § 2 i 5 oraz art. 425-505¹⁴.

Zgodnie z pierwotnie przyjętym brzmieniem art. 24 ust. 1 u.d.p.g., przepisy k.p.c. (poza tymi wyłączonymi z zastosowania) miały zastosowanie do postępowania grupowego wprost. Rozwiązanie to odbiegało od brzmienia przedmiotowego przepisu dyskutowanego na etapie prac nad ustawą, kiedy to planowano „odpowiednie” zastosowanie przepisów k.p.c. do postępowania grupowego. Ostatecznie, „odpowiednie” stosowanie przepisów k.p.c. przyjęte zostało na mocy nowelizacji ustawy, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r. i ma zastosowanie do spraw wszczętych po tej dacie. Mimo tego, że ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie „odpowiedniego” stosowanie przepisów k.p.c. dopiero po kilku latach funkcjonowania ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, należy przyjąć, że sytuacja taka występowała również w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, a zmiana polegała wyłącznie na doprecyzowaniu tej kwestii.

Postępowanie grupowe wykazuje szereg istotnych różnic w stosunku do zwykłego postępowania cywilnego. Przede wszystkim odmienny jest przebieg postępowania, przesłanki dopuszczalności postępowania oraz zakres spraw cywilnych, które mogą zostać rozpoznane w postępowaniu grupowym, ukształtowanie strony podmiotowej, zasad określenia wynagrodzenia pełnomocnika, szczególnych wymogów dotyczących treści pozwu, jak również szereg odmienności formalnych związanych z prowadzeniem postępowania grupowego. Wszystkie te różnice powodują, że nie jest możliwe zastosowanie wprost wszystkich przepisów k.p.c., które nie zostały wyłączone na mocy przepisu art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Prowadzi to do konkluzji, że również do postępowań wszczętych przed dniem 1 czerwca 2017 r. należy przepisy k.p.c. stosować odpowiednio.

„Odpowiednie” stosowanie przepisów k.p.c. do postępowania grupowego umożliwia sądowi bezpośrednie zastosowanie niektórych przepisów, zastosowanie innych z modyfikacjami wynikającymi z konieczności uwzględnienia specyfiki postępowania grupowego oraz całkowite pominięcie stosowania tych przepisów, które nie odpowiadają charakterowi prawnemu postępowania grupowego. Ze względu na brak w ustawie wytycznych co do sposobu odpowiedniego stosowania przepisów k.p.c. do postępowania grupowego, weryfikacja prawidłowości rozstrzygnięć sądu w tym zakresie dokonywana jest jedynie przez sąd drugiej instancji w postępowaniu zażaleniowym lub w postępowaniu apelacyjnym, ewentualnie także przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (Komentarz do art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, M. Asłanowicz, Legalis).

Przepis art. 24 ust. 1 u.d.p.g. nie wyłączał nigdy, pomimo kilkukrotnych nowelizacji, stosowania art. 193 k.p.c. Z uwagi na wagę tego przepisu, wykluczenie ze stosowania przepisów sąsiadujących, tj. art. 194-196 k.p.c. oraz brak zmian w tym zakresie przy dokonywaniu kolejnych nowelizacji należy uznać, że była to świadoma decyzja ustawodawcy. Stosowanie tego przepisu nie wyłączają również w sposób definitywny odrębności postępowania grupowego. W związku z tym należało przyjąć, że co do zasady modyfikacja powództwa rozpoznawanego w postępowaniu grupowym jest dopuszczalna.

Skoro ustawodawca dopuścił możliwość występowania w postępowaniu grupowym z nowymi roszczeniami konieczne stało się ustalenie, czy nowe roszczenia nadają się do rozpoznania w tym postępowaniu. Założeniem przepisów regulujących postępowanie grupowe było badanie kwestii dopuszczalności rozpoznania roszczeń w postępowaniu grupowym na pierwszym etapie postępowania. Skoro jednak powód zdecydował się na wystąpienie z nowymi roszczeniami, a pozwany zgłosił zarzut braku podstaw do rozpoznania tych żądań w postępowaniu grupowym, konieczne stało się przesądzenie tej kwestii przed przystąpieniem do ich merytorycznego rozpoznania. Ustawa nie przewiduje szczególnego trybu rozstrzygania kwestii dopuszczalności objęcia nowych roszczeń postępowaniem grupowym. W konsekwencji należało zastosować odpowiednio przepisy odnoszące się do żądań zgłoszonych w pozwie.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., po wysłuchaniu stron sąd rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym przypadku sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W ww. przepisie uregulowano pierwsze stadium postępowania grupowego, które dotyczy badania jego dopuszczalności. Jest ono związane z oceną przez sąd dopuszczalności postępowania grupowego. Badanie dopuszczalności pozwu grupowego ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia interesów członków grupy oraz pozwanego. Od oceny na tym etapie zależy bowiem, czy postępowanie przejdzie w kolejną fazę, czy też pozew zostanie odrzucony. W pierwszym etapie postępowania grupowego sąd ocenia dopuszczalność postępowania grupowego. Owa ocena jest dostosowana do postępowania grupowego. Sąd po pierwsze musi zbadać, czy wystąpiły przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, po drugie – wydać rozstrzygnięcie, które będzie zależne od wyniku badania dopuszczalności postępowania grupowego, (zob. J. Gołaczyński, D. Szostek (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Warszawa 2019).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. w pierwotnym brzmieniu, ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Analiza treści art. 1 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. prowadzi do stwierdzenia, iż do owych kwalifikowanych przesłanek dopuszczalności należą:

jednorodzajowość roszczeń członków grupy;
tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy;
liczebność grupy;
zdolności przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją lub zdarzeniem, tj. gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiących ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. O takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego. Taka sama podstawa faktyczna występuje więc, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednak fakty te wykazują podobieństwo uniemożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych” (zob. M. Aslanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż niezależnie od przyjętej szerszej bądź węższej interpretacji pojęcia jednorodzajowości, roszczenia w przedmiotowym sporze mają źródło w jednego rodzaju stosunku prawnym – delikcie, jak również są tożsame z materialnoprawnego punktu widzenia.

Powód wszystkie nowe żądania wywodził z art. 79 pr. aut. w zw. z art. 422 k.c. Powód przedstawił zespół faktów, które uzasadniają ww. żądania w sposób tożsamy dla wszystkich członków grupy:

posiadanie przez członków grupy majątkowych praw autorskich do wskazanych utworów;
naruszanie majątkowych praw autorskich członków grupy poprzez bezprawne rozpowszechnianie przez podmioty korzystające z systemu wymiany plików utworów udostępnianych w ramach serwisu;
organizacja i prowadzenie narzędzia systemu wymianu plików w ramach serwisu.

W ocenie Sądu fakty te stanowią wystarczającą podstawę do uznania dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w zakresie nowych żądań zgłoszonych przez powoda. Nowe żądania mają bowiem źródło w stosunku prawnym jednego rodzaju (delikcie) oraz są tożsame z materialnoprawnego punktu widzenia. Spełniona została, co oczywiste, również przesłanka liczebności grupy.

Bezzasadny okazał się zarzut pozwanego dotyczący konieczności uznania roszczeń powoda za odnoszące się do ochrony dóbr osobistych członków grupy. Powód wskazał wyraźnie, że dochodzi ochrony przysługujących członkom grupy praw autorskich, nie zaś ochrony ich dóbr osobistych. Ponadto należy podkreślić, że z okoliczności faktycznych przedstawionych przez powoda wynika, że nie domaga się on publikacji przeprosin za naruszenie praw autorskich do pojedynczych, konkretnych utworów. Powód wskazał, że do naruszania praw autorskich członków grupy dochodziło za pośrednictwem tej samej platformy prowadzonej przez pozwanego z wykorzystaniem tego samego mechanizmu (systemu wymiany plików). W związku z tym wszystkie istotne okoliczności faktyczne są takie same dla wszystkich członków grupy, a roszczenie publikacyjne obejmuje wszystkich członków grupy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g., orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu I Wydział Cywilny z dnia 27 grudnia 2019 r.

Posted on 27 grudnia 2019 at 10:36.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Na etapie postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego sąd bada jedynie czy zostały spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci jednorodzajowości roszczeń członków grupy, tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebności grupy, ujednolicenia roszczeń pieniężnych oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.
Wymóg tożsamej czy też jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu, aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy też jednakowe. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
Za wystarczające przyjmuje się, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy.
W orzecznictwie podkreśla się, że pozew grupowy traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Biedroń (spr.)

Sędziowie: SSA Anna Guzińska

SSA Grażyna Matuszek

po rozpoznaniu w dniu 27 grudnia 2019 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa: Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Mieście Stołecznym Warszawa (reprezentant grupy) przeciwko: (…) Bankowi Polskiemu S.A. w W., o ustalenie,

na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 9 września 2019 r., sygn. akt I C 976/17,

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. W ocenie tegoż Sądu niniejsze powództwo spełnia wszystkie wymogi rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z 17 grudnia 2009 r. (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z p. zm.; dalej: „u.d.p.g.”). Grupa jest reprezentowana zgodnie z art. 4 u.d.p.g., zaś sam pozew spełnia warunki formalne określone w jej art. 6. W ocenie Sądu I instancji powództwo spełnia również wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości roszczeń. Bezspornie również grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż na etapie składania pozwu składała się z 598 osób. W ocenie Sądu Okręgowego istnieje również jednolita podstawa faktyczna tych roszczeń. Jednocześnie Sąd ten stwierdził brak podstaw do podważania statusu członków grupy jako konsumentów. Zdaniem Sądu I instancji twierdzenie pozwanego jakoby żadna z umów nie przewidywała udzielenia kredytu w złotych polskich, albowiem wszyscy członkowie grupy zawarli umowy o kredyt indeksowany do CHF, jest błędna albowiem waluta CHF służyła do przeliczenia kwoty udzielonego kredytu, który w istocie został wypłacony w złotych polskich oraz spłacany był w złotych polskich, zaś waluta CHF służyła do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytowych. Również fakt spłaty przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w CHF nie powodował braku istnienia jednolitej podstawy faktycznej roszczeń, jak i okoliczność zawarcia aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, zmieniających rachunek bankowy do spłaty kredytu oraz uprawniających do spłat bezpośrednio w walucie franka szwajcarskiego.

Sąd ten wskazał również, że cechy indywidualne roszczeń nie mają dla sprawy charakteru decydującego, albowiem istota podstawy faktycznej pozostaje taka sama. Roszczenia te nie zostały oparte na tej samej podstawie faktycznej, lecz na takiej samej, czyli jednakowej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu Okręgowego brak było również podstaw do częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do osób, które zdaniem pozwanego nie spełniały wymogu jednakowej podstawy faktycznej. Na koniec Sąd ten podkreślił, iż na obecnym etapie postępowania rolą sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności powództwa.

W zażaleniu na powyższe postanowienie strona pozwana, zaskarżając je w całości, zarzuciła:

naruszenie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędne uznanie, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, mimo iż istnieją następujące istotne okoliczności, różnicujące członków grupy:

(a) część członków grupy spłacała raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF, część zaś w walucie PLN;

(b) część członków grupy zawarła z Bankiem aneksy precyzujące sposób ustalania tabeli kursów walut, część zaś aneksów takich nie zawarła;

(c) część członków grupy indywidualnie negocjowała kurs kupna CHF, zgodnie z którym były przeliczane na PLN i uruchamiane poszczególne transze kredytu, część zaś tego kursu nie negocjowała;

(d) część członków grupy zawarła z Bankiem aneksy precyzujące zobowiązanie do spłaty rat kredytu w CHF, część zaś aneksów takich nie zawarła;

(e) część członków grupy zawarła umowy kredytu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, część zaś była konsumentami;

naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez nieodrzucenie pozwu, pomimo tego, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym;
naruszenie art. 221 k.c., w związku z art. 6 k.c. w zw. z art. 16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. i błędne uznanie, że wszyscy członkowie grupy posiadają status konsumenta w tej sprawie;
naruszenie art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 248 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez pomięcie wniosków Banku o zobowiązanie powoda, ewentualnie członków grupy, do przedstawienia dokumentów określonych w pkt IX.1, pkt IX.2, pkt IX.3, pkt IX.4, pkt IX.5 i pkt IX.6 petitum odpowiedzi na pozew oraz nieprzeprowadzenie dowodów z tych dokumentów;
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędne uznanie, że żaden z członków grupy nie negocjował kursu kupna CHF przy uruchomieniu poszczególnych transz kredytu, podczas gdy z dokumentów przedstawionych przez Bank wynika, że część członków grupy negocjowała ten kurs i tak wynegocjowany kurs został zastosowany;
naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 4 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z 633 k.p.c. w zw. z art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 24 u.d.p.g. poprzez nieodrzucenie pozwu w stosunku do tej kategorii członków grupy, którzy w tej sprawie nie posiadają statusu konsumenta, a w związku z tym Miejski Rzecznik Konsumentów nie posiada zdolności procesowej do ich reprezentowania w postępowaniu grupowym.

W związku z powyższym strona pozwana wniosła o odrzucenie lub zmianę zaskarżonego postanowienia oraz o odrzucenie pozwu w całości, ewentualnie, w razie oddalenia wniosku o odrzucenie pozwu w całości, o uchylenie zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu w części, w stosunku do poszczególnych członków grupy. Jednocześnie wniosła o dopuszczenie poszczególnych dowodów wskazanych w zażaleniu i zasądzenie na swoją rzecz od strony powodowej kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie strona powodowa wniosła o oddalenie zażalenia w całości i zasądzenie od strony pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie było zasadne.

Stanowisko Sądu Okręgowego co do rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z p. zm.) było prawidłowe. Wbrew zarzutom zażalenia wszelkie ku temu przesłanki zostały spełnione. Zarzuty skarżącej w istotnej mierze koncentrowały się powielaniu dotychczasowych argumentów i dalszej polemice z twierdzeniami pozwu. Zgodzić należało się ze stroną powodową, że polemika ta nie mogła być skuteczna na tym etapie sporu, na którym sąd dokonuje wyłącznie formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego, a nie zajmuje się kwestiami merytorycznymi. Poza tym skarżący nie przedstawił w zażaleniu żadnych nowych argumentów, które nie zostały dotychczas skutecznie podważone przez Sąd Okręgowy i stronę przeciwną.

Podkreślić zatem należy, że w niniejszym postępowaniu sąd bada jedynie czy zostały spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci jednorodzajowości roszczeń członków grupy, tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebności grupy, ujednolicenia roszczeń pieniężnych oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym (zob. M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2018, s. 313). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że roszczenia członków grupy spełniają wymóg jednorodzajowości i oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, a swe stanowisko w tym zakresie wyczerpująco i przekonująco uzasadnił. Okoliczności, na które powoływała się strona pozwana w ramach podniesionych zarzutów nie pozwalały na zaakceptowanie odmiennego stanowiska. Okoliczności te miały dotyczyć spłacania przez część członków grupy rat kredytu w walucie CHF, zawierania aneksów precyzujących sposób ustalania tabeli kursów walut, prowadzenia z bankiem indywidualnych negocjacji w sprawie kursu kupna CHF i precyzowania zobowiązań w tym zakresie, a także zawierania przez niektórych członków grupy umowy w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, a nie w charakterze konsumentów.

Odnosząc się do tych kwestii należało wskazać, że wymóg tożsamej czy też jednakowej podstawy faktycznej nie oznacza wymogu, aby wszystkie elementy stanu faktycznego w przypadku każdego z roszczeń były tożsame czy też jednakowe. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Nie można zatem ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń na podstawie takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się więc, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1209/13).

Na gruncie niniejszej sprawy wymóg ten został niewątpliwie spełniony. Mechanizm umowy przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych był identyczny, a umowy były zawierane w ramach oferowania przez stronę pozwaną identycznej usługi finansowej, tj. kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Poszczególne roszczenia uczestników grupy zostały zatem ukształtowane jako roszczenia pieniężne, przy czym zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy żądanie grupy ograniczono do ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej, a więc nie zachodziła potrzeba standaryzacji wysokości roszczeń poszczególnych członków grupy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.). Roszczenia kredytobiorców zostały oparte niewątpliwie na „takiej samej podstawie prawnej”, skoro zostały wywiedzione ze standardowych co do treści umów kredytu hipotecznego, zawartych z tym samym kredytodawcą. Nadto jako powód zbiorowy występują konsumenci w rozumieniu art. 22¹ k.c. w liczbie bezspornie przekraczającej minimum ustawowe.

W konsekwencji w niniejszym postępowaniu występuje realna możliwość skoncentrowania i łącznego zbadania wielu istotnych elementów wspólnych i typowych dla wszystkich członków grupy. Ewentualne, indywidualne cechy niektórych umów nie miały zatem znaczenia decydującego i nie różnicowały wspólnej dla nich podstawy faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Wbrew zarzutom zażalenia brak było również podstaw do zobowiązania strony powodowej na tym etapie sprawy do przedłożenia dokumentów wymienionych w odpowiedzi na pozew i przeprowadzenia dowodów z tych dokumentów. Okoliczności na które dowody te zostały powołane dotyczą bowiem kwestii merytorycznych, które będą analizowane dopiero w dalszym toku postępowania. Nie miały one jednak znaczenia dla samej tylko oceny czy niniejsze postępowanie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.

W związku z powyższym nie zachodziły podstawy do odrzucenia pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie. Niezależnie od powyższego pozew ten nie mógłby w żadnym wypadku zostać odrzucony w części, o co ewentualnie wnosiła strona skarżąca. W pełni trafne jest stwierdzenie Sądu I instancji, że dochodzone roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, wobec czego taką możliwość należało wykluczyć. W orzecznictwie podkreśla się, że pozew grupowy traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych. Reprezentant grupy działa bowiem w imieniu własnym (art. 4 ust. 3 u.d.p.g.) i tylko jemu przysługuje legitymacja procesowa, tylko on jest powodem. Nie można natomiast odrzucić pozwu osób, które nie są powodami. Ponadto częściowe odrzucenie pozwu (polegające na stwierdzeniu niedopuszczalności roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy) istotnie zbliża się przedmiotowo do postanowienia co do składu grupy, wydawanego na zakończenie drugiej fazy postępowania grupowego, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. W praktyce oznacza to więc, iż sąd – częściowo odrzucając pozew, to jest stwierdzając niedopuszczalność roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy – faktycznie nie dopuszcza do dalszego postępowania wybranych członków grupy, a więc nie uwzględnia ich w składzie grupy (por. M. Asłanowicz, ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Komentarz, Warszawa, wydawnictwo: C.H.Beck, 2017, s. 217).

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny orzekł o oddaleniu zażalenia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. art. 24 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z p. zm.), jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu I Wydział Cywilny z dnia 9 września 2019 r.

Posted on 9 września 2019 at 10:59.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Postanowienie nie jest prawomocne.

Wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości dochodzonych roszczeń oznacza, że wszystkie osoby objęte pozwem grupowym muszą wystąpić z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie.
Za roszczenia jednego rodzaju niewątpliwie uznać można roszczenia pieniężne. Roszczenia niepieniężne będą zaś jednorodzajowe tylko wówczas, gdy odnoszą się do żądanego sposobu działania (zachowania) pozwanego, to jest gdy wszyscy członkowie grupy żądają określonego działania lub zaniechania (tego samego rodzaju) ze strony pozwanego.
Przesłanka liczebności grupy musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu jak i na etapie rozstrzygania przez Sąd o dopuszczalności postępowania grupowego.
Trzecią przesłanką podmiotową konieczną do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę.
O „tej samej” podstawie faktycznej można zatem mówić w wypadku istnienia jednego wielostronnego stosunku prawnego, zaś o „takiej samej” – w wypadku wielu stosunków prawnych.
Już sam cel przeznaczenia kredytu na zakup lokalu mieszkalnego, jego remontu czy zakupu wyposażenia eliminuje status kredytobiorcy jako przedsiębiorcy.
Nawet jeśli osoba zawierająca umowę kredytową w celach mieszkaniowych, prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, nie zmienia to jej statusu w niniejszej sprawie, albowiem czynność w postaci zawarcia umowy kredytu pozostawała bez bezpośredniego związku z tą działalnością.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Rafał Cieszyński

Sędziowie: SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk

SSO Sławomir Urbaniak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 9 września 2019 r. we Wrocławiu sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. (reprezentant grupy) przeciwko (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

UZASADNIENIE

Pozwem z 9 czerwca 2017 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., jako reprezentant grupy wniósł o ustalenie, że pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. (poprzednio: Bank (…) S.A. z siedzibą we W.), ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za stosowanie w umowach kredytu zawieranych z członkami grupy postanowień niedozwolonych dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursy waluty obcej ((…)) ustalanego jednostronnie przez bank, a w konsekwencji, że bank ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za pobieranie od nich rat spłaty kredytów w zawyżonej wysokości, to jest w wyższej wysokości, niż gdyby bank obliczał wysokość zadłużenia oraz rat spłaty kredytu bez zastosowania postanowień niedozwolonych dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursu kupna waluty obcej ((…)) ustalanego jednostronnie przez bank. Wraz z pozwem został złożony wniosek o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W zakresie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, powód wskazał, iż zostały ziszczone wszystkie wymagane przesłanki. Powód wyjaśnił, iż roszczenie o ustalenie odpowiedzialności w przypadku wszystkich członków grupy dochodzone jest w ramach dochodzenia roszczenia pieniężnego o zwrot nienależytego świadczenia. Wszyscy członkowie grupy występują zatem z takim samym roszczeniem procesowym, co oznacza, że przesłanka jednorodzajowości dochodzonych roszczeń jest ziszczona. W ocenie powoda została również spełniona przesłanka liczebności grupy, albowiem na etapie składania pozwu grupa liczy 598 osób. Powód podniósł również, że wywiedzione roszczenie oparte jest również na takiej samej podstawie faktycznej. W odniesieniu do członków grupy, którzy są członkami jednej umowy kredytowej, podstawa ich żądań jest ponadto ta sama. Każdy z członków grupy zawarł z bankiem umowę kredytową według takiego samego wzorca, a ponadto w stosunku do każdego z nich bank miał zastosować przejęte ze wzorca niedozwolone postanowienia dotyczące waloryzacji, co w konsekwencji skutkowało pobieraniem zawyżonych świadczeń na poczet spłaty kredytu. Reprezentant grupy wskazał również, że żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego, zostało oparte na następujących, takich samych okolicznościach faktycznych:

każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym jest pozwany Bank (…) S.A. (a obecnie (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W.);
każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową jako konsument;
dla każdego z członków grupy umowa kredytowa przewidywała udzielenie kredytu w złotych polskich i w takiej walucie kredyt został wypłacony;
dla każdego członka grupy wysokość kwoty kredytu do zwrotu oraz wysokość rat spłaty obliczono z zastosowaniem walutowych klauzul waloryzacyjnych;
dla każdego członka grupy umowa kredytowa została zawarta na podstawie wzorca umowy przedstawionego przez bank;
warunki umów kredytowych dotyczące zasad indeksacji walutowej były takie same dla wszystkich członków grupy i opierają się na identycznym mechanizmie waloryzacji;
żaden z członków grupy nie uzgadniał indywidualnie z bankiem postanowień umowy kredytowej dotyczącej waloryzacji wysokości zadłużenia i rat spłaty kredytu;
każdy z członków grupy płacił na rzecz banku raty spłaty kredytu w wysokości ustalonej na podstawie walutowych klauzul waloryzacyjnych.

W dalszej kolejności powód wywodził, że podstawowym elementem łączącym wszystkie roszczenia objęte pozwem jest ten sam kredytodawca. Złożony pozew obejmuje wyłączenie umowy zawierane z (…) Bank S.A., który został następnie przejęty przez Bank (…) S.A. (aktualnie: (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W.). Nadto, wszyscy członkowie grupy zawarli umowy kredytowe z bankiem w celu uzyskania środków na zaspokojenie swych potrzeb mieszkaniowych, a w przypadku jednej umowy kredytu w celu spłaty wcześniejszych zobowiązań niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

Powód podniósł, że każdy z członków grupy zawarł z pozwanym bankiem taką samą umowę kredytową, przy czym niektórzy członkowie grupy są stronami jednej umowy kredytowej. Modelowym wzorcem umowy, według którego są oceniane, jest zakwalifikowanie konkretnej umowy na potrzeby niniejszego pozwu jest „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…), który to wzorzec został wykorzystany bezpośrednio w odniesieniu do zdecydowanej większości członków grupy. Przedmiotowe umowy kredytowe były zawierane z wykorzystaniem wzorców umów przygotowanych w całości przez bank. W szczególności, w umowach kredytowych zawarto postanowienia określające zasady waloryzacji walutowej kwoty, którą kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić na rzecz banku w wykonaniu obowiązku zwrotu kredytu udzielonego w pieniądzu polskim, a także waloryzacji wysokości rat spłaty oraz odsetek od zaciągniętego kredytu. Dla wszystkich umów kredytowych wysokość kursu (…), według którego dokonywana była waloryzacja, określona była w Tabeli kursów sporządzanej przez bank. Treść wskazanych postanowień umownych nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień z żadnym z członków grupy. Nadto, stosowanie walutowych klauzul waloryzacyjnych odnosiło się również do tych płatności na rzecz banku, które dokonywane były bezpośrednio w walucie obcej. Tym samym, w ocenie powoda warunek takiej samej podstawy faktycznej dochodzonych pozwem grupowym roszczeń został spełniony.

W odpowiedzi na pozew z 19 kwietnia 2018 r. pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł o wydanie postanowienia o odmowie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i o odrzuceniu pozwu w całości. Jako żądanie ewentualne w tym zakresie, wniósł o wydanie postanowienia o odmowie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i odrzuceniu pozwu w części.

Uzasadniając żądanie stwierdzenia odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i odrzuceniu pozwu pozwany wskazał, że roszczenia członków grupy nie mają jednakowej podstawy faktycznej. W ocenie pozwanego przesłanka ta nie została spełniona, albowiem podstawy faktyczne roszczeń poszczególnych członków grupy różnią się między sobą następującymi, istotnymi okolicznościami:

część członków grupy zawarła umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego ((…)) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej;
część członków grupy negocjowała kurs kupa (…), zgodnie z którym były przeliczane na polskie złote (PLN) i uruchamiane poszczególne transze kredytu, a w konsekwencji do tych przeliczeń nie miał zastosowania kurs (…) publikowany przez Bank w tabeli kursów;
część członków spłacała raty kredytu bezpośrednio w walucie (…);
część członków grupy zawarła z bankiem aneksy precyzujące sposób ustalania tabeli kursów w banku;
część członków grupy zawarła aneksy precyzujące zobowiązanie do spłaty rat kredytu w (…) oraz zmieniające rachunek bankowy do spłaty kredytu na rachunek w (…).

W piśmie przygotowawczym z 5 października 2018 r., będącym repliką na odpowiedź na pozew, powód – reprezentant grupy, podtrzymał dotychczasowe twierdzenia i wnioski, w tym wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jednocześnie powód wniósł o oddalenie wniosków pozwanego, zmierzających do odrzucenia pozwu lub odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, w tym oddalenie wniosku o rozstrzygnięcie o dopuszczalności postępowania grupowego na rozprawie. W treści pisma wyjaśnił, że wbrew twierdzeniom pozwanego, członkowie grupy zawarli przedmiotowe umowy kredytu jako konsumenci, bez związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wynika to z celu umowy kredytu wskazanego każdorazowo w umowie kredytu, który związany był z nabyciem nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe kredytobiorców bądź spłatą wcześniejszych zobowiązań związanych z nabyciem takiej nieruchomości. Kilku członków grupy zawarło zaś umowy kredytu konsolidacyjnego, celem finansowania spłaty innego kredytu mieszkaniowego. Nadto, załączone do pozwu oświadczenia o przystąpieniu do grupy, zawierają oświadczenie o zawarciu umowy kredytu bez bezpośredniego związku z prowadzoną przez kredytobiorców działalnością gospodarczą lub zawodową. Dołączone przez pozwanego w tym zakresie wydruki z (…) w istocie mogą nie dotyczyć członków grupy, a jedynie przypadkowych osób trzecich o zbieżnych danych. W przypadku zaś prowadzenia działalności gospodarczej w miejscu stałego zamieszkania, było to jedynie dodatkową funkcją nieruchomości nabytej dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

W odniesieniu do wskazania przez pozwanego rzekomego faktu negocjowania kursu (…) przez niektórych członków grupy, powód wyjaśnił, iż poza pojedynczą wcześniejszą spłatą części kredytu odnośnie aneksu do umowy kredytowej numer (…) z 5 sierpnia 2013 r. żadna z umów kredytowych nie zawiera postanowienia dotyczącego negocjowania kursu kupna (…). Nadto, wyjaśnił, że spłata przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w (…), nie powodowała braku jednolitej podstawy faktycznej. Również zawarcie aneksów precyzujących sposób ustalania tabeli kursów w Banku nie konwalidował dotychczasowych klauzul waloryzacyjnych i nie wpływał na ocenę spornych postanowień kursowych.

W piśmie przygotowawczym z 1 kwietnia 2019 r. pozwany wskazał ponownie, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Pozwany bank wyjaśnił, że treść roszczenia powoda jest bardzo szeroka, albowiem domaga się on wobec wszystkich członków grupy zasądzenia roszczenia o takiej samej treści, pomijając istotne okoliczności faktyczne, takie jak spłata rat kredytu bezpośrednio w (…), negocjowanie kursu wymiany (…) przy wypłacie kredytu oraz zawarcie aneksów zmieniających walutę zobowiązania lub treść umowy w zakresie tabeli banku. W ocenie pozwanego, grupa jest zbyt zróżnicowana, aby mogło się toczyć w stosunku do niej postępowanie grupowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., działający na rzecz uprawionych członków grupy (aktualnie 893 osoby), we wniesionym powództwie (oraz w jego rozszerzeniu) domagał się ustalenia, że pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W., ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za stosowanie w umowach kredytu zawieranych z członkami grupy postanowień niedozwolonych, dotyczących waloryzacji kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu według kursu waluty obcej, który był ustalany jednostronnie przez pozwany bank, a w konsekwencji, że pozwany ponosi wobec członków grupy odpowiedzialność za pobieranie od nich rat spłaty kredytów w zawyżonej wysokości.

Tryb rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym unormowany został w treści ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 573 z późn. zm., dalej: „u.d.p.g.”). Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g. sąd rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały zaś w art. 1 i 2 u.d.p.g.

W ocenie Sądu, powództwo złożone w niniejszej sprawie przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W., jako reprezentanta grupy, spełnia wszystkie wyżej wskazane wymogi.

Bezspornie M. R. pełni funkcję Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. (zaświadczenie z 22 maja 2017 r. na k. 95). Rzecznik jako reprezentant grupy przedłożył również oświadczenie o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy (oświadczenie zawarte w pozwie na k. 4). Ponadto, do pozwu zostały złożone oświadczenia każdego z członków o przystąpieniu do grupy (oświadczenia zawarte w tomie III na k. 401-600, tomie IV na k. 601-800, tomie V na k. 801-1000, tomie VI na k. 1000-1200, tomie VII na k. 1201-1400, tomie VIII na k. 1401-1600, tomie XIX na k. 1601-1800, tomie X na k. 1801-2000, tomie XI na k. 2001-2200, tomie XII na k. 2201-2400, tomie XIII na k. 2401-2600, tomie XIV na k. 2601-2800, tomie XV na k. 2801-3000, tomie XVI na k. 3001-3200, tomie XVII na k. 3201-3400, tomie XVIII na k. 3401-3600, tomie XIX na k. 3601-3800, tomie XX na k. 3801-4000, tomie XXI na k. 4001-4200, tomie XXII na k. 4201-4400, tomie XXIII na k. 4401-4600, tomie XXIV na k. 4601-4800, tomie XXV na k. 4801-5000, tomie XXVI na k. 5001-5200, tomie XXVII na k. 5201-5400, tomie XXVIII na k. 5401-5600, tomie XXIX na k. 5601-5800, tomie XXX na k. 5801-6000, tomie XXXI na k. 6001-6200, tomie XXXII na k. 6201-6400, tomie XXXIII na k. 6401-6603, tomie XXXIV na k. 6604-6797, tomie XXXV na k. 6798-7007, tomie XXXVI na k. 7008-7205, tomie XXXVII na k. 7206-7399, tomie XXXVIII na k. 7400-7603, tomie XXXIX na k. 7605-7796, tomie XL na k. 7797-7998, tomie XLI na k. 7999-8207, tomie XLII na k. 8208-8399, tomie XLIII na k. 8400-8602, tomie XLIV na k. 8603-8804 oraz tomie XLV na k. 8805-8999), jak również umowę reprezentanta z profesjonalnym pełnomocnikiem wraz z załącznikiem (umowa o zastępstwo procesowe z 1 lutego 2017 r. na k. 97-100). Grupa jest zatem reprezentowana zgodnie z art. 4 u.d.p.g., zaś sam pozew spełnia warunki formalne określone w art. 6 u.d.p.g., albowiem poza ogólnymi warunkami przewidzianymi dla pism procesowych oraz dla pozwu, zawiera wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., to jest okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym oraz zawiera oświadczenie powoda – Miejskiego Rzecznika Konsumentów w (…) W. o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy. Powód stosownie do art. 6 ust. 1 lit. a u.d.p.g., wskazał również, iż wyrok ustający odpowiedzialność ma służyć dochodzeniu przez członków grupy roszczeń pieniężnych o zasądzenie od banku na rzecz każdego z członków kwoty pieniężnej tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Nadto, do pozwu zostały dołączone oświadczenia wszystkich członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, która określa sposób wynagrodzenia pełnomocnika (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.).

W pierwszej kolejności, dokonując certyfikacji postępowania grupowego, Sąd potwierdza spełnienie wszystkich zwykłych – czyli mających zastosowanie w każdym postępowaniu cywilnym – przesłanek procesowych, a więc przynależności sprawy do drogi sądowej, jurysdykcji krajowej sądów polskich, zdolności sądowej stron, zdolności procesowej stron, jak również należytego zastępstwa procesowego strony nie posiadającej zdolności procesowej (por. art. 6 ust. 1 in principio u.d.p.g.). Sąd jednocześnie potwierdza, iż na gruncie niniejszej sprawy nie zaistniała żadna z przesłanek negatywnych – powaga rzeczy osądzonej, zawisłość sporu, istnienie zapisu na sąd polubowny, czy też immunitet sądowy.

Badanie dopuszczalności postępowania grupowego następuje również na podstawie przesłanek, opisanych w art. 1 i 2 u.d.p.g. Należą do nich: liczebność grupy – co najmniej dziesięć osób; jednorodzajowość roszczeń; podobieństwo podstawy faktycznej; rodzaj spraw – sprawy o roszczenia o ochronę konsumenta, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych oraz przesłanka specyficzna dla dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne – ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka grupy. Przy czym postępowanie to może być prowadzone w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych, o czym stanowi art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

W ocenie Sądu, wniesione powództwo spełnia wskazany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wymóg jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, albowiem przedmiotem żądania w każdym przypadku jest roszczenie tego samego rodzaju, to jest ustalenie odpowiedzialności pozwanego banku, w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest więc to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Ta sama forma dochodzonego roszczenia, jakim jest ustalenie odpowiedzialności, została zatem spełniona. Odnosząc się zaś do pojęcia „jednorodzajowości roszczeń”, wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z 14 maja 2013 r. (sygn. akt I ACz 464/13, Legalis) stwierdził, iż dochodzone roszczenia „muszą być jednorodne, czyli jednego rodzaju”. Za roszczenia jednego rodzaju niewątpliwie uznać można roszczenia pieniężne. Roszczenia niepieniężne będą zaś jednorodzajowe tylko wówczas, gdy odnoszą się do żądanego sposobu działania (zachowana) pozwanego, to jest gdy wszyscy członkowie grupy żądają określonego działania lub zaniechania (tego samego rodzaju) ze strony pozwanego. Powództwo wytoczone przez reprezentanta grupy, a więc roszczenie o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, dochodzone jest w ramach dochodzenia roszczenia pieniężnego o zwrot nienależytego świadczenia. W analizowanej sprawie wszyscy członkowie grupy występują z takim samym roszczeniem procesowym.

Odnosząc się do istnienia drugiej ze szczególnych przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego wskazanej w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., określającą minimalną liczebność grupy w liczbie 10 osób, bezspornie grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant, spełniała wymogi ustawy dotyczące liczebności, gdyż na etapie składania pozwu składała się z 598 osób. Przesłanka ta musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu jak i na etapie rozstrzygania przez Sąd o dopuszczalności postępowania grupowego. Co więcej, w piśmie przygotowawczym powoda z 30 listopada 2017 r. (k. 6119, tom XXXI), powództwo zostało rozszerzone wobec przystąpienia nowych uprawionych, to jest w stosunku do 208 osób. Nadto, również w piśmie powoda z 6 lutego 2018 r. (k. 8132, tom XLI) nastąpiło ponowne rozszerzenie powództwa wobec przystąpienia kolejnych uprawionych do grupy, w liczbie 98 osób.

Trzecią przesłanką podmiotową konieczną do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W orzecznictwie wskazuje się niekiedy (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 maja 2013 r., I ACz 464/13, Legalis), iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Pomimo, iż mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, to niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. W postanowieniu z 25 października 2016 r. (sygn. akt I ACz 1703/16, niepubl.) Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sąd ten uznał, iż wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. O „tej samej” podstawie faktycznej można zatem mówić w wypadku istnienia jednego wielostronnego stosunku prawnego, zaś o „takiej samej” – w wypadku wielu stosunków prawnych. Nie ulega wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie można rozważać jedynie „taką samą” podstawę faktyczną.

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty oraz twierdzenia pozwu, jak również stanowisko pozwanego i przedstawione przez niego dokumenty, w ocenie Sądu istnieje jednolita podstawa faktyczna. W pierwszej kolejności, zważyć należy, iż każdy z członków grupy zawarł umowę kredytową z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym jest pozwany (…) Bank (…) S.A. z siedzibą w W. Oznacza to, że po stronie pozwanego istnieje tożsamość w zakresie wszystkich zawartych umów. W dalszej kolejności wskazać należy, iż przedmiotowe umowy kredytowe zostały zawarte przez członków grupy, w celu uzyskania środków na zaspokojenie swych potrzeb mieszkaniowych, a w przypadku niektórych spłatę wcześniejszych zobowiązań, również związaną z celami mieszkaniowymi. Wzorzec znakomitej większości z nich stanowiła „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…)”. W przedmiotowych umowach zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym, wyraźnie wskazano, iż zostają udzielone na ściśle określony cel, to jest cel mieszkaniowy, co oznacza, że nie mogą być zakwalifikowane jako czynności prawne pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. Pozwany w niniejszej sprawie naprowadzał bowiem, iż umowy te miały zostać zawarte przez niektórych członków grupy w związku z prowadzeniem przez nich działalności gospodarczej. W ocenie Sądu brak jest podstaw do takiego uznania. Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 22¹ k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2000 r., sygn. akt I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690). Już sam cel przeznaczenia kredytu na zakup lokalu mieszkalnego, jego remontu czy zakupu wyposażenia eliminuje status kredytobiorcy jako przedsiębiorcy. Pozwany chcąc wykazać status przedsiębiorcy poszczególnych kredytobiorców, dołączył wydruki z bazy Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zawierające dane i informacje o osobach, których personalia pozostawały zbieżne z danymi członków grupy. Rzecz jasna, nie oznacza to, iż członkowie grupy do których odnosiły się wydruki z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nie byli jednocześnie kredytobiorcami. Jednakże, z załączonej dokumentacji w postaci umów kredytowych nie wynika, iż wykonana przez niektórych członków grupy działalność gospodarcza pozostawała w związku z zawarciem umów kredytowych. Dołączone przez pozwanego w tym zakresie wydruki w istocie mogą również nie dotyczyć członków grupy niniejszej sprawy, lecz osób trzecich o zbieżnych danych osobowych. Zatem nawet jeśli osoba zawierająca umowę kredytową w celach mieszkaniowych, prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, nie zmienia to jej statusu w niniejszej sprawie, albowiem czynność w postaci zawarcia umowy kredytu pozostawała bez bezpośredniego związku z tą działalnością. Tym samym, w ocenie Sądu, brak jest podstaw do podważania statusu konsumentów członków grupy.

Uzasadniając przesłankę warunkującą rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, powód – reprezentant grupy wywodził, że każdy z członków grupy zawarł z pozwanym bankiem taką samą umowę kredytową, przy czym niektórzy członkowie grupy są stronami jednej umowy kredytowej. Jak już powyżej wskazano, modelowym wzorcem umowy, według którego są oceniane, jest zakwalifikowanie konkretnej umowy na potrzeby niniejszego pozwu jest „Umowa kredytu na cele mieszkaniowe (…)”, który to wzorzec został wykorzystany bezpośrednio w odniesieniu do zdecydowanej większości członków grupy. Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotowe umowy kredytowe były zawierane z wykorzystaniem wzorców umów przygotowanych w całości przez pozwany bank. W szczególności, w umowach kredytowych zawierano postanowienia określające zasady waloryzacji walutowej kwoty, którą kredytobiorca zobowiązany był zwrócić na rzecz banku w wykonaniu obowiązku zwrotu kredytu udzielonego w pieniądzu polskim, a także waloryzacji wysokości rat spłaty oraz odsetek od zaciągniętego kredytu. Dla wszystkich umów kredytowych wysokość kursu (…), według którego dokonywana była waloryzacja, określona była w Tabeli kursów sporządzanej przez bank. Treść wskazanych postanowień umownych nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień z żadnym z członków grupy. Nadto, stosowanie klauzul waloryzacyjnych odnosiło się również do tych płatności na rzecz banku, które dokonywane były bezpośrednio w walucie obcej.

Zważyć należy, iż każda z zawartych przez członków grupy umów kredytowych przewidywała udzielenie kredytu w złotych polskich i w takiej walucie kredyt został wypłacony. Udzielone kredyty były natomiast indeksowane kursem (…). We wskazanych umowach, spłata kredytu następowała w ratach kapitałowo-odsetkowych, zaś kwota poszczególnych rat spłaty kredytu była określona w (…) i przeliczna na złote w oparciu o kurs (…) ustalony przez pozwany bank w Tabeli kursowej i spłacana w złotych. Istotą kredytu indeksowanego – z którym mamy do czynienia na gruncie niniejszej sprawy – jest bowiem to, że strony umówiły się, że kwota kapitału kredytu wyrażona początkowo w walucie polskiej zostanie, w drodze indeksacji, przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. Tym samym, twierdzenie pozwanego jakoby żadna z umów nie przewidywała udzielenia kredytu w złotych polskich, albowiem wszyscy członkowie grupy zawarli umowy o kredyt indeksowany do (…), jest błędna albowiem waluta (…) służyła do przeliczenia kwoty udzielonego kredytu, który w istocie został wypłacony w złotych polskich oraz spłacany był w złotych polskich, zaś waluta (…) służyła do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytowych.

Również fakt spłaty przez niektórych członków grupy rat kredytu bezpośrednio w (…), w ocenie Sądu, nie powodował braku istnienia jednolitej podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia. Wyjaśnić należy, iż po 26 sierpnia 2011 r., czyli po dacie wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 165 poz. 984), która – w odniesieniu do wcześniej zawieranych umów o kredytu denominowany lub indeksowany do waluty innej niż polska i w zakresie części tego kredytu pozostałego do spłacenia – przewidywała możliwość spłaty bezpośrednio w walucie, do której waloryzowany jest kredyt. Zaznaczyć przy tym trzeba, że wejście w życie powyżej wskazanej ustawy „antyspreadowej”, nie wyłączało możliwości badania umowy pod kątem zawartych w niej niedopuszczalnych klauzul. Ustawa „antyspreadowa” nie wprowadziła bowiem żadnych zapisów, które z mocy prawa wchodziłyby do treści umów kredytowych denominowanych lub indeksowanych do walut obcych zamiast dotychczasowych postanowień tych umów. Ustawa ta przewidziała jedynie możliwość bezpłatnej zmiany umowy oraz spłatę takich kredytów bezpośrednio w walucie obcej. Oznacza to, że ustawodawca nie wyłączył dopuszczalności badania wcześniej zawartych umów kredytowych pod kątem ewentualnej abuzywności ich postanowień, którą w toku postępowania ocenić należy oczywiście z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, w tym działań i zaniechań obu stron tych umów. Powyższa nowelizacja ustawy – Prawa Bankowego oraz niektórych innych ustaw, dała zatem konsumentowi prawo, a nie obowiązek spłaty rat w walucie obcej. Co jednak ważniejsze, uprawnienie to nie wpływało na pozostałą treść umowy stron.

Odnosząc się zaś do faktu spłaty rat kredytu bezpośrednio w (…) przez niektórych członków grupy, fakt ten w ocenie Sądu wpływał na wysokość faktycznie spłacanych rat oraz wysokość ewentualnej nadpłaty w przypadku uznania zasadności powództwa. Wyjaśnić należy, iż zgodnie ze stosowanym mechanizmem waloryzacji, nawet przy spłacie rat w walucie obcej, to jest (…), wysokość jego raty była obliczana na podstawie zwaloryzowanego salda zadłużenia. Zauważyć należy, iż mimo zawarcia w aneksach postanowień dotyczących spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w (…), w aneksach znajdował się zapis dotyczący ustalenia wysokości obowiązującego w bank kursu kupna i sprzedaży dewiz z oparciu o kurs średni banku, który był publikowany w Tabeli kursów banku. Zauważyć również należy, iż w aneksach do umów kredytowych zawartych po 26 sierpnia 2011 r., przewidujących spłatę rat kapitałowo-odsetkowych w (…), zawierano zastrzeżenie, że w przypadku wystawienia przez bank ówczesnego bankowego tytułu egzekucyjnego, wszelkie wymagalne należności wyrażone w walucie innej niż złoty polski były przeliczane na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz dla (…) określonego w Tabeli kursów banku. Kredytobiorca w takiej sytuacji zobowiązany byłby do zapłaty wszelkich należności w walucie polskiej. Oznacza to zatem, że nawet w przypadku możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, kwestionowana klauzula waloryzacyjna w dalszym ciągu obowiązywała.

Okoliczność zawarcia aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, zmieniających rachunek bankowy do spłaty kredytu oraz uprawniających do spłat bezpośrednio w walucie franka szwajcarskiego, zdaniem Sądu, nie wpływała na brak jednolitej podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia, na co naprowadzał pozwany w odpowiedzi na pozew. Po pierwsze, wyjaśnić należy, iż ocenę, czy dane postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17, Opublikowano: OSNC2019/1/2). Stanowisko przedstawione w tej uchwale ma mocne uzasadnienie w art. 385² k.c., jak też art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13 (z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej). Za wskazanym stanowiskiem przemawia również postulat efektywnej ochrony interesu konsumenta. W kontekście niniejszej sprawy, zawarcie przez strony umowy kredytowej aneksów, na które powoływał się pozwany, nie pozbawia Sądu możliwości badania abuzywności wzorców umownych, a tym samym nie powoduje braku jednolitej podstawy faktycznej. Wyjaśnić również należy, iż zawarcie przedmiotowych aneksów, precyzujących sposób ustalania kursu, było skutkiem wejścia w życie 26 sierpnia 2011 r. powyżej wskazanej już ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustawy, która – w odniesieniu do wcześniej zawieranych umów o kredyt denominowany do waluty innej niż polska i w zakresie części tego kredytu pozostałego do spłacenia – przewidziała obowiązek zawarcia w umowie szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Przedłożone przez pozwanego do odpowiedzi na pozew aneksy do umów kredytu zawieranych z członkami grupy, precyzujące sposób ustalania kursu waluty stosowanego przez pozwany Bank, zostały bowiem zawarte po 26 sierpnia 2011 r., a więc po wejściu w życie ustawy „antyspreadowej”.

W odniesieniu zaś do wskazania przez pozwanego rzekomego faktu negocjowania kursu (…) przez niektórych członków grupy, w ocenie Sądu, z dołączonych umów, aneksów do umów oraz innych dokumentów nie wynika, ażeby poza pojedynczą wcześniejszą spłatą części kredytu odnośnie aneksu do umowy kredytowej nr (…) z 5 sierpnia 2013 r., umowy kredytowe zawierały postanowienia dotyczące negocjowania kursu kupna (…). Wręcz przeciwnie, w zakresie kwestionowanej klauzuli przeliczeniowej, zarówno w aneksach jak i umowach, jednoznacznie wskazano, iż Tabela kursów służąca do przeliczenia, jest ustalana przez pozwany bank.

Tym samym, w odniesieniu do wskazanych i naprowadzanych przez pozwanego powyżej wskazanych różnic w podstawie faktycznej, odmienności niektórych warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, zgodzić się należy z pozwanym bankiem, iż występują elementy indywidualne roszczeń poszczególnych członków grupy, niemniej jednak to nie one decydują o spełnieniu przesłanki takiej samej podstawy faktycznej roszczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15, LEX numer 1646028). Zdaniem Sądu owe cechy indywidualne nie mają dla sprawy charakteru decydującego, albowiem istota podstawy faktycznej pozostaje taka sama. Dochodzone roszczenia nie zostały oparte na tej samej podstawie faktycznej, lecz na takiej samej, czyli jednakowej podstawie faktycznej.

Nawet okoliczność, że treść poszczególnych klauzul różni się od siebie, nie może być przesłanką podważającą możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Wskazać bowiem należy, że identyczność treści postanowień nie należy rozumieć jako dokładnie takie samo brzmienie językowe. Dla uznania, że „klauzula wpisana do rejestru i klauzula z nią porównywana są tożsame w treści, nie jest konieczna dokładna literalna identyczność tych postanowień. Rozbieżność użytych wyrażeń, zmiana szyku zdania czy zastosowanie synonimów nie eliminuje bowiem abuzywnego charakteru ocenianego postanowienia.” (por. E. Rutkowska, M. Sieradzka, Nieuczciwe praktyki rynkowe stosowane przez banki wobec kredytobiorców-konsumentów, cz. I. Teza nr 2, Pr. Bankowe 2008/2/43). Powód w niniejszym postępowaniu wskazał, że dochodzi roszczenia w postaci ustalenia odpowiedzialności wobec tego, że członkowie grupy zapłacili pozwanemu świadczenia nienależne, czego skutkiem było to, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się ich kosztem. Przyczyna zubożenia członków grupy wynikać ma z tego samego źródła – z zawartych z pozwanym umów oraz aneksów, w których miały się znaleźć niedozwolone postanowienia umowne.

Roszczenie wywiedzione przez powoda – reprezentanta grupy w stosunku do członków grupy dotyczy zatem tych samych produktów, to jest umów kredytowych waloryzowanych kursem franka szwajcarskiego ((…)). Występujące w stosunku do niektórych elementy indywidualne – takie jak zawarcie aneksów precyzujących sposób ustalenia tabeli kursów, czy też zmieniających rachunek bankowy do spłaty oraz spłata rat bezpośrednio w walucie obcej, same w sobie nie różnicowały ich na tyle, aby przesądzać o braku jednakowej podstawy faktycznej. Bezspornie bowiem umowy członków grupy nadal dotyczą tego samego produktu, zaś kwestionowany waloryzacyjny mechanizm obliczania stosowany przez bank – na podstawie którego ustalano saldo zadłużenia – co do zasady był taki sam.

W ocenie Sądu brak było również podstaw do częściowego odrzucenia pozwu w stosunku do osób, które w ocenie pozwanego nie spełniały wymogu jednakowej podstawy faktycznej, chociażby z przyczyn o których mowa powyżej, to jest uznania jednolitej podstawy faktycznej. Nadto, Sąd nie podziela stanowiska prezentowanego przez pozwanego oraz we wskazanym przez niego orzecznictwie, że w przypadku braku jednolitości w grupie – zamiast odrzucić pozew w całości, należy odrzucić go w części, jeśli tylko pozostała grupa jest wystarczająco liczna (liczy minimum 10 osób). Po pierwsze, w ocenie Sądu pozbawienie możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, nawet w sytuacji uznania, że tylko niektóre osoby z grupy (ale w liczbie wystarczającej do rozpoznania sprawy) spełniają ustawowe przesłanki, godziłoby w cel postępowania grupowego. Dochodzone roszczenie – w sensie procesowym – jest jedno, zasądzane na rzecz powoda, reprezentanta grupy – nie ma zatem żadnych podstaw, by to jedno roszczenie dzielić i w części je odrzucać. Co więcej, częściowe odrzucenie pozwu (polegające na stwierdzeniu niedopuszczalności roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy) istotnie zbliża się przedmiotowo do postanowienia co do składu grupy, wydawanego na zakończenie drugiej fazy postępowania grupowego, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. W praktyce oznacza to więc, iż sąd – częściowo odrzucając pozew, to jest stwierdzając niedopuszczalność roszczeń przedstawionych przez niektórych członków grupy – faktycznie nie dopuszcza do dalszego postępowania wybranych członków grupy, a więc nie uwzględnia ich w składzie grupy (por. M. Asłanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Komentarz, Warszawa: wydawnictwo: C.H.Beck, 2019, s. 217). Po wtóre zaś, częściowe odrzucenie pozwu nie jest wprost przewidziane przez żaden przepis postępowania cywilnego. Judykatura wypracowała częściowe odrzucenie pozwu w oparciu o przepis art. 199 k.p.c., przewidujący odrzucenie pozwu. Dyspozycja art. 24 ust. 1 u.d.p.g. stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego – z wyłączeniem wskazanych w nim przepisów. Wśród przepisów wyłączonych od odpowiedniego stosowania nie ma art. 199 k.p.c. Odrzucenie pozwu jest wprawdzie uregulowane przez art. 10 u.d.p.g., lecz zdaniem Sądu, nie jest to uregulowanie kompletne. Tym nie mniej, wobec stwierdzenia jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, minimalnej liczebności grupy, podobieństwa podstawy faktycznej oraz rodzaju sprawy, w ocenie Sądu zostały spełnione przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wobec wszystkich członków grupy.

Na koniec warto podkreślić, iż na obecnym etapie postępowania zadaniem Sądu nie jest merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Sąd ocenia jedynie dopuszczalność postępowania grupowego, a więc okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Słuszność przyjętej konstatacji potwierdza pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt VI ACz 1639/13), że na wstępnym etapie sprawy istotne dla Sądu są jedynie okoliczności uzasadniające (bądź nie) nadanie biegu pozwowi zgłoszonemu w postępowaniu grupowym. Weryfikacja podanych w uzasadnieniu pozwu okoliczności, jako uzasadniających uwzględnienie powództwa, będzie zawsze przedmiotem postępowania dowodowego na etapie merytorycznego rozpoznania sprawy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził, że wszystkie warunki rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym zostały spełnione i orzekł, jak w sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie orzeczenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostało udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Tekst orzeczenia został przetworzony przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 4 października 2018 r.

Posted on 4 października 2018 at 15:34.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest zaś bezwzględnie konieczne, by zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy.
Członkowie grupy mogą wnieść różne rodzajowo roszczenia, a jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy. Nie jest więc tak, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Marzanna Góral (spr.)

Sędziowie: SSA Beata Kozłowska, SSO (del.) Anna Strączyńska

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów Miasta Stołecznego W. przeciwko Towarzystwu (…) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. o zapłatę i ustalenie na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego Warszawie z dnia 1 lutego 2018 r., sygn. akt XXIV C 709/15,

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 1 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.

Powyższe orzeczenie zostało zaskarżone w całości przez stronę pozwaną, która wniosła o:

zmianę skarżonego postanowienia w zakresie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym przez odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym;
rozpoznanie w trybie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku o przesłuchanie członków grupy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, tj. osób wymienionych w § 7 pisma pozwanego z 1 kwietnia 2016 r.;
dopuszczenie i przeprowadzenie na podstawie art. 382 k.p.c. w zw. art. 241 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. dowodu z przesłuchania wymienionych członków grupy, którzy prowadzą działalność gospodarczą;
ewentualnie o uchylenie skarżonego postanowienia w zakresie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym oraz przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości w celu ustalenia, czy wszyscy członkowie grupy zawierali umowy jako konsumenci;

a w każdym razie o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wnosząc przedmiotowe zażalenie pozwany zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie:

art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) przez przyjęcie, że dochodzone przez członków grupy roszczenia są jednorodzajowe, podczas gdy reprezentant grupy obok pierwotnego roszczenia o zapłatę dochodzi także roszczenia ewentualnego o ustalenie, innego rodzajowo od roszczenia pierwotnego;
art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przez przyjęcie, że powództwo zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej, podczas gdy członkowie grupy wywodzą swoje roszczenia z różnych postanowień zawartych w różnych wzorcach stosowanych przez pozwanego, a nie z jednego i takiego samego postanowienia umownego;
art. 2 ust. 1 u.d.p.g. przez niewłaściwe uznanie, że wysokość dochodzonych roszczeń może stanowić jedyne kryterium podziału na podgrupy w stanie prawnym mającym zastosowanie do oceny dopuszczalności niniejszego postępowania grupowego;
art. 13 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności przez zastosowanie art. 2 ust. 1 u.d.p.g. w brzmieniu nadanym mu w ustawie zmieniającej, podczas gdy z naruszonego przepisu przejściowego wynikał obowiązek stosowania ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia niniejszego postępowania grupowego;
art. 10 ust. 1 u.d.p.g. przez wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, podczas gdy pozew podlegał odrzuceniu m.in. z uwagi na brak tożsamości podstawy faktycznej, ujednolicenie wysokości roszczeń tylko przy użyciu kryterium kwotowego oraz dochodzenie niejednorodzajowych roszczeń;
art. 217 § 3 k.p.c. przez pominięcie dowodu ze zobowiązania ubezpieczających (…) S.A. z siedzibą w W., (…) Bank S.A. z siedzibą w W. oraz (…) S.A. z siedzibą w W. do potwierdzenia, czy przystąpienie przez wyszczególnionych członków grupy do grupowych umów ubezpieczenia na życie z (…) było związane z usługami powiązanymi z prowadzoną przez tych członków grupy działalnością gospodarczą; oraz przez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie ww. członków grupy na okoliczność tego, że przystępowali do umowy ubezpieczenia na życie jako przedsiębiorcy, jako dowodu mającego istotne znaczenie przy ustalaniu tego, czy roszczenia członków grupy stanowią roszczenia o ochronę konsumentów;
art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolne wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających, m.in. przez uznanie, że „brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia umów ubezpieczenia grupowego” oraz że „nie ulega wątpliwości, że przystępując do ubezpieczenia, wszyscy członkowie grupy działali jako konsumenci, choć Sąd Okręgowy nie przeprowadził żadnego dowodu powołanego w celu ustalenia powyższych okoliczności.

Strona powodowa wnosiła o oddalenie zażalenia i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzuty podniesione przez skarżącego nie są trafne i nie uzasadniają weryfikacji oceny Sądu Okręgowego co do przesłanek decydujących o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że w postępowaniu cywilnym zakres rozpoznania sprawy wyznacz powód, podając podstawę faktyczną swojego roszczenia. W ramach tej podstawy sąd ostatecznie dokonuje zastosowania i wykładni norm prawa. Różnicą występującą w postępowaniu grupowym jest konieczność dodatkowego badania przesłanek jego dopuszczalności. Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej ilości osób. Nie jest zaś bezwzględnie konieczne, by zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., I ACa 1209/13, postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15; z dnia 24 lipca 2014r., sygn. akt I ACz 1005/14 i z dnia 21 września 2015., I ACz 1648/15).

W myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia pozwu (Dz. U. nr 7 z 2010 r. poz. 44, ze zm. dalej: „u.d.p.g.”) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (ust. 2). Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym powinny wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń do siebie podobnych. Jednorodzajowe roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym to roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego, który będzie stanowił podstawę roszczeń członków grupy (T. Jaworski, P. Radzimierski Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 38-39).

Sąd Okręgowy oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie, słusznie zbadał zatem, czy liczebność grupy spełnia wymagania ustawy o postępowaniu grupowym, czy objęte pozwem roszczenia są jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, a w dalszej kolejności ocenił czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. oraz czy wysokość roszczeń została odpowiednio ujednolicona. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w przedmiotowej sprawie brak podstaw do kwestionowania słuszności stwierdzenia Sądu Okręgowego, że spełnione zostało kryterium odpowiedniej liczebności grupy, tj. co najmniej 10 osób. Skoro bowiem pozew został wniesiony w imieniu 98 członków grupy, a na dalszym etapie postępowania 25 z nich złożyło oświadczenia o wystąpieniu z grupy (oświadczenia: k. 9664-9688), to obecnie w skład grupy wchodzą 73 osoby (aktualna lista członków grupy: k. 9704), spełniając warunek odpowiedniej liczebności grupy.

Sąd Apelacyjny podziela także stanowisko Sądu Okręgowego, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia należy zaliczyć do roszczeń o ochronę konsumentów. Podnoszone przez stronę pozwaną zastrzeżenia dotyczące statusu części członków jako konsumentów, nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia o dopuszczalności postępowania grupowego, zważywszy że owe zastrzeżenia dotyczą tylko części dotychczasowych członków grupy, a uznanie ich za zasadne i tak nie doprowadziłoby do zmniejszenia liczby członków grupy poniżej 10. Podejmując decyzję w kwestii dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy miał na względzie, że część z dotychczasowych członków grupy, do której odnoszą się zastrzeżenia pozwanej dotyczące tego, czy są konsumentami, złożyła oświadczenie o wystąpieniu z grupy oraz to, że co do pozostałych członków grupy nie było wątpliwości, że przystępując do ubezpieczenia, działali oni jako konsumenci w rozumieniu art. 221 k.c. Wypada przy tym podkreślić, że zagadnienie składu grupy będzie również badane na dalszym etapie postępowania, w razie uprawomocnienia się orzeczenia o dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Formułując zarzut naruszenia art. 1 ust. 1 oraz art. 2 ust. 1 u.d.p.g. strona pozwana podnosiła, że dochodzone przez powoda roszczenia nie są roszczeniami tego samego rodzaju, bowiem w pozwie połączono różne rodzaje powództw, w ramach roszczenia głównego wniesiono o zasądzenie zwrotu składek oraz o ustalenie nieistnienia stosunku ubezpieczenia pomiędzy członkami grupy a pozwaną, w ramach zaś roszczenia ewentualnego – o zasądzenie zwrotu pobranych opłat administracyjnych oraz o ustalenie, że postanowienia umów łączących pozwaną z członkami grupy dotyczących opłat administracyjnych są bezskuteczne w rozumieniu art. 385¹ § k.p.c. Zdaniem strony pozwanej w postępowaniu grupowym zachodzi konieczność wnoszenia tylko jednego rodzaju roszczenia procesowego. Motywując swe stanowisko w tym względzie skarżąca powołała się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, w którym wskazano, że konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. Sąd Okręgowy trafnie jednak dostrzegł, że przywołany pogląd Sądu Najwyższego nie oznacza, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem. Członkowie grupy mogą bowiem wnieść różne rodzajowo roszczenia, a jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy. Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie, bowiem każdy z członków grupy wniósł o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej oraz o ustalenie. Również roszczenie ewentualne każdego z członków grupy dotyczy zapłaty oraz ustalenia. Nie ulega zatem wątpliwości, że roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju. Jakkolwiek roszczenia zgłoszone w niniejszej sprawie wynikają z różnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oferowanych przez pozwanego, tj. „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)”, „(…)” oraz „(…)”, we wszystkich ww. wzorcach umownych występują tożsame elementy, które są kwestionowane przez powoda. Sąd Okręgowy słusznie skonstatował, że roszczenia objęte niniejszym pozwem są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, o czym świadczą następujące okoliczności:

każdemu członkowi grupy zaoferowano taką samą usługę: objęcie go przez pozwanego ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci bądź dożycia do końca okresu odpowiedzialności pozwanego na podstawie umów ubezpieczenia grupowego,
każdy z członków grupy złożył oświadczenie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej, według wzoru przygotowanego przez pozwanego zwanego Deklaracją Przystąpienia,
pomiędzy członkami grupy a ubezpieczającymi brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia umów ubezpieczenia grupowego,
każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca, na który składają się warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (OWU), tabela opłat i limitów składek (Tabela Opłat) oraz regulamin ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego (Regulamin),
każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca zawierającego:

– postanowienie o wysokości Opłaty Administracyjnej (Opłaty za zarządzanie), która wynosi 0,96%, 1,28% albo 1,92% w skali roku i jest liczona od Składki Zainwestowanej, przy czym w żadnym wzorcu nie wskazano, za co ta opłata jest pobierana,

– postanowienie o alokacji przez pozwanego w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, który w chwili jego oferowania jeszcze nie istniał, środków pochodzących ze Składki Pierwszej oraz z pomniejszonych o Opłatę Administracyjną Składek Bieżących,

– postanowienie definiujące pojęcie „Okres odpowiedzialności” jako okres 120 albo 180 miesięcy (tj. 10 albo 15 lat), w czasie którego pozwany jest zobowiązany do udzielania ochrony ubezpieczeniowej,

– postanowienie, że Składka Zainwestowana jest to kwota, która zostanie zainwestowana w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy w ciągu całego Okresu odpowiedzialności,

– postanowienie, zgodnie z którym w przypadku dożycia przez ubezpieczonego do końca Okresu odpowiedzialności, pozwany jest zobowiązany do wypłaty ubezpieczonemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na jego rachunku,

– postanowienie, zgodnie z którym w przypadku śmierci ubezpieczonego pozwany jest zobowiązany do wypłaty uprawnionemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na rachunku członka grupy powiększonej o kwotę wynoszącą 1% Składki Zainwestowanej albo 1% Wartości Rachunku w Dacie Umorzenia,

– postanowienie wskazujące, że wartość początkowa Jednostki Uczestnictwa Funduszu wynosi 200 zł,

– postanowienie o prawie pozwanego do zlikwidowania ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego w dowolnej chwili, bez wskazania jakiejkolwiek przyczyny, przy czym z momentem likwidacji ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego stosunek ubezpieczenia wygasa,

– postanowienie definiujące pojęcie „Wartość rachunku” jako iloczyn bieżącej liczby Jednostek Uczestnictwa Funduszu znajdujących się na rachunku ubezpieczonego i aktualnej na dany dzień wartości Jednostki Uczestnictwa Funduszu,

– postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego Opłaty Likwidacyjnej w razie rezygnacji przez ubezpieczonego z ochrony ubezpieczeniowej przed upływem Okresu odpowiedzialności, przy czym wysokość Opłaty Likwidacyjnej jest obliczana procentowo w stosunku do wartości środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego i jest uzależniona od roku, w którym ubezpieczony zrezygnuje z ubezpieczenia; dla ubezpieczeń z 15-letnim Okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 1% albo od 80% do 5%, dla ubezpieczeń z 10-letnim okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 5% wartości rachunku,

każdy z członków grupy wpłacił Składkę Pierwszą i Pierwszą Składkę Bieżącą oraz kontynuuje wpłacanie kolejnych Składek Bieżących;
wartość Jednostek Uczestnictwa Funduszu każdego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego spadła w pierwszym dniu wyceny,
w stosunku do żadnego z członków grupy nie upłynął jeszcze Okres odpowiedzialności pozwanego.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy. Zasadniczą okolicznością, która przesądza o dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym jest identyczność mechanizmów stosowanych przez pozwanego w umowach grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Analogiczny pogląd został zaprezentowany m.in. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I ACz 534/16. Pewne różnice występujące w stosowanych przez pozwanego wzorcach umownych (dotyczące np. wysokości Opłaty Administracyjnej i Opłaty Likwidacyjnej), czy też fakt zawarcia tych umów za pośrednictwem różnych podmiotów, w istocie nie powodują, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej.

Nie można też podzielić zapatrywania strony pozwanej, że powód błędnie ujednolicił roszczenia członków podgrup, bez jakiegokolwiek uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy. Wypada podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o zawarcie przez stronę powodową umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Każdy z członków grupy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy wskazywał, że strona pozwana osiągnęła jego kosztem korzyści majątkowe bez podstawy prawnej w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnego oświadczenia o chęci skorzystania przez każdego z członków grupy z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz z nieważnej Umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym, i pomimo wezwania nie dokonała ich zwrotu. Należy także zauważyć, że strona powodowa podzieliła członków grupy na podgrupy, w zależności od wysokości dochodzonego roszczenia. W pismach z 22 grudnia 2016 r. oraz z dnia 12 kwietnia 2017 r. powód dokonał ujednolicenia roszczeń przy uwzględnieniu aktualnego składu grupy. Sposób i kryteria ujednolicenia roszczeń zastosowane przez powoda w niniejszej sprawie zostały uznane za wystarczające w powołanym postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I ACz 534/16 wydanym w analogicznych okolicznościach sprawy.

W tym stanie rzeczy, stanowisko sądu pierwszej instancji dotyczące wykazania w wystarczającym stopniu istnienia przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego zasługiwało na aprobatę, a rozstrzygnięcie o rozpoznaniu niniejszej sprawy w tego rodzaju postępowaniu, wbrew opinii skarżącego znajdowało oparcie w art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Wydział V Cywilny z dnia 26 września 2018 r.

Posted on 26 września 2018 at 15:49.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Nie jest warunkiem skuteczności pozwu grupowego, aby sytuacja faktyczna każdego z powodów była identyczna, czego zdaje się oczekiwać apelujący. Dla możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wystarczy bowiem, aby okoliczności prowadzące do powstania odpowiedzialności strony pozwanej względem każdego z powodów były na tyle wspólne, by można było powiązać z nimi np. taki sam mechanizm działania podmiotu odpowiedzialnego za powstanie szkody, prowadzący do jej powstania u każdego z nich.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział V Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Roman Kowalkowski (spr.)

Sędziowie: SSA Anna Strugała, SSA Mariusz Wicki

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2018 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa B. B. (1) – reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 29 kwietnia 2015 r., sygn. akt I C 709/11

oddala apelację;
zasądza od pozwanego na rzecz powoda – reprezentanta grupy B. B. (1) kwotę 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w B. po rozpoznaniu sprawy z powództwa B. B. (1), P. B. (1), E. D., T. T., A. Ż., K. S. (1), R. J., M. R. (1), A. D., R. M. (1), A. S. (1), Z. S. (1), G. K. (1), A. P. (1), J. S. (1), R. W., J. J., G. W., M. S. (1), E. F. (1), A. S. (2), Z. Ź., A. S. (3), M. D., Z. Ś., P. B. (2), B. M., D. S. (1), A. T., R. M. (2), Z. K., J. R., K. Ł., A. J. (1), R. K. (1), E. S., K. S. (2), J. K., H. W, (i1, W. J., A. S. (4), S. M., E. J. (1), K. Ć., P. Ś., Z. S. (2), B. R. (1), E. T., R. P, J. G. (1), M. S. (2), K. W., B. W., E. F. (2), M. Ł., E. C., U. Ż., B. R. (2), M. W. (1), S. S. (1), J. D. (1), J. L., Z. P. (1), W. Ć., W. D., F. S., J. C., A. K. (1), M. Ź. (1), M. R. (2), M. B., M. S. (3), T. M., M. S. (4), G. Ź., J, G. (2), P. K., R. P. (1), M. M. (1), A. R. (1), J. S. (2), P. M., B. O., M, R. (3), S. W., Z. P. (2), B. S. (1), Ź. P., E. P., A. W. (1), T. K. (1), B. Ź., H. W. (2), M. K. (1), J. W. (1), S. D., D. K., J. B. (1), M. G., Z. S. (3), M. M. (2), R. S. (1), P. Z., B. T., K. K. W., J. O. (1), J. B. (2), A. K. (2), R. S. (2), A. R. (2), K. M., M. K. (2), G. B., A. K. (3), J. P. (1), A. S. (5), T. N., W. B., M. S. (5), D. B., B. D., M. W. (2), E. K., K. R. (1), B. S. (2), U. Ł., M. Z., Ł. P., W. P. (t), J. S., W. H., A. K. (4), K. I., D. D. (2)

przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę orzekł w następujący sposób:

I. zasądza od pozwanego (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda B. B. (1) reprezentanta grupy kwotę 5.665.040,00 zł (pięć milionów sześćset sześćdziesiąt pięć tysięcy czterdzieści złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty z tym ustaleniem, że na rzecz członków grupy przypadają następujące kwoty:

(Podgrupa 1)

P. B. (1) kwotę 3.000,00 zł (trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
E. D. kwotę 3.000,00 zł (trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 2)

R. J. kwotę 5.500,00 zł (pięć tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. Ż. kwotę 5.500,00 zł (pięć tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 3)

K. S. (1) (B.) kwotę 6.000,00 zł (sześć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
T. T. kwotę 6.000,00 zł (sześć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 4)

M. R. (1) kwotę 7.000,00 zł (siedem tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. D. kwotę 7.000,00 zł (siedem tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 5)

A. S. (1) kwotę 8.500,00 zł (osiem tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Z. S. (1) kwotę 8.500,00 zł (osiem tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 6)

1 R. M. (1) kwotę 9.000,00 zł (dziewięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 G. K. (1) kwotę 9.000,00 zł (dziewięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 7)

1 A. P. (1) kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 J. S. (1) kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 R. W. kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 J. J. kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 G. W. kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 M. S. (1) kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
1 E. F. (1) kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
2 A. S. (2) kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
2 A. S. (3) kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
2 Z. Ż. kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
2 M. D. kwotę 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
2 Z. Ś. 10.000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 8)

2 P. B. (2) kwotę 12.000,00 zł (dwanaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
2 B. M. kwotę 12.000,00 zł (dwanaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 9)

2 D. S. (1) kwotę 12.900,00 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

28 A. T. kwotę 12.900,00 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 10)

R. M. (2) kwotę 13.000,00 zł (trzynaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Z. K. kwotę 13.000,00 zł (trzynaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
K. L. kwotę 13.000,00 zł (trzynaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. J. (1) kwotę 13.000,00 zł (trzynaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 11)

S. M. kwotę 13.500,00 zł (trzynaście tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
R. K. (2) kwotę 13.500,00 zł (trzynaście tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. R. kwotę 13.500,00 zł (trzynaście tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 12)

K. S. (2) kwotę 14.800,00 zł (czternaście tysięcy osiemset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. S. (4) kwotę 14.800,00 zł (czternaście tysięcy osiemset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 13)

E. S. kwotę 15.000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. K. kwotę 15.000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
H. W. (1) kwotę 15.000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 14)

E. J. (1) kwotę 16.000,00 zł (szesnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
W. J. kwotę 16.000,00 zł (szesnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 15)

K. Ć. kwotę 17.000,00 zł (siedemnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
P. Ś. kwotę 17.000,00 zł (siedemnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Z. S. (2) kwotę 17.000,00 zł (siedemnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 16)

B. R. (1) kwotę 18.000,00 zł (osiemnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
E. T. kwotę 18.000,00 zł (osiemnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
R. P. kwotę 18.000,00 zł (osiemnaście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 17)

M. S. (2) kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
K. W. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
B. W. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
E. F. (2) kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. G. (1) kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
U. Ż. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. Ł. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
E. C. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
B. R. (2) kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. W. (1) kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 18)

S. S. (1) kwotę 20.500,00 zł (dwadzieścia tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. D. (1) kwotę 20.500,00 zł (dwadzieścia tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 19)

J. L. kwotę 22.000,00 zł (dwadzieścia dwa tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Z. P. (1) 22.000,00 zł (dwadzieścia dwa tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 20)

W. D. kwotę 23.000,00 zł (dwadzieścia trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
F. S. kwotę 23.000,00 zł (dwadzieścia trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
W. Ć. kwotę 23.000,00 zł (dwadzieścia trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 21)

I. C. kwotę 25.000,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. R. (2) kwotę 25.000,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. K. (1) kwotę 25.000,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. Ż. (1) kwotę 25.000,00 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 22)

M. B. kwotę 27.000,00 zł (dwadzieścia siedem tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. S. (3) kwotę 27.000,00 zł (dwadzieścia siedem tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 23)

T. M. kwotę 27.900,00 zł (dwadzieścia siedem tysięcy dziewięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. S. (4) kwotę 27.900,00 zł (dwadzieścia siedem tysięcy dziewięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
G. Ż. kwotę 27.900,00 zł (dwadzieścia siedem tysięcy dziewięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 24)

J. G. (2) kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
P. K. kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
R. P. (1) kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. M. (1) kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. R. (1) kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. S. (2) kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
P. M. kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
B. O. kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. R. (3) kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 25)

S.W. kwotę 33.000,00 zł (trzydzieści trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Z. P. (2) kwotę 33.000,00 zł (trzydzieści trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
B. S. (1) kwotę 33.000,00 zł (trzydzieści trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Ż. P. kwotę 33.000,00 zł (trzydzieści trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
E. P. kwotę 33.000,00 zł (trzydzieści trzy tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 26)

B. Ż. kwotę 35.000,00 zł (trzydzieści pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
H. W. (2) kwotę 35.000,00 zł (trzydzieści pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 27)

A. W. (1) kwotę 37.000,00 zł (trzydzieści siedem tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
T. K. (1) kwotę 37.000,00 zł (trzydzieści siedem tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 28)

M. K. (1) kwotę 40.000,00 zł (czterdzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. W. (1) kwotę 40.000,00 zł (czterdzieści tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 29)

S. D. kwotę 41.400,00 zł (czterdzieści jeden tysięcy czterysta złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
D. K. kwotę 41.400,00 zł (czterdzieści jeden tysięcy czterysta złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 30)

M. G. kwotę 44.500,00 zł (czterdzieści cztery tysiące pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
Z. S. (3) kwotę 44.500,00 zł (czterdzieści cztery tysiące pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. B. (1) kwotę 44.500,00 zł (czterdzieści cztery tysiące pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 31)

B. B. (1) kwotę 51.000,00 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. M. (2) kwotę 51.000,00 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
R. S. (1) kwotę 51.000,00 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 32)

P. Z. kwotę 55.000,00 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
B. T. kwotę 55.000,00 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 33)

K. K. (1) kwotę 60.000,00 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. O. (1) kwotę 60.000,00 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 34)

J. B. (2) kwotę 62.000,00 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. K. (2) kwotę 62.000,00 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 35)

R. S. (2) kwotę 68.000,00 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. R. (2) 68.000,00 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
K. M. kwotę 68.000,00 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 36)

M. K. (2) kwotę 70.000,00 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. K. (3) kwotę 70.000,00 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 37)

G. B. kwotę 75.000,00 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
J. P. (1) kwotę 75.000,00 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 38)

11 A. S. (5) kwotę 88.000,00 zł (osiemdziesiąt osiem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
T. N. kwotę 88.000,00 zł (osiemdziesiąt osiem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 39)

W. B. kwotę 95.000,00 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. S. (5) kwotę 95.000,00 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
D. B. kwotę 95.000,00 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 40)

B. D. kwotę 120.000,00 zł (sto dwadzieścia tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. W. (2) kwotę 120.000,00 zł (sto dwadzieścia tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
K. R. (1) kwotę 110.300,00 zł (sto dziesięć tysięcy trzysta złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 41)

B. S. (2) kwotę 129.500,00 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy pięćset złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
U. Ł. kwotę 129.500,00 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy pięćset złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
M. Z. kwotę 129.500,00 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy pięćset złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 42)

E. K. kwotę 155.000,00 zł (sto pięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
W. P. (1) kwotę 155.000,00 zł (sto pięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 43)

Ł. P. kwotę 174.000,00 zł (sto siedemdziesiąt cztery tysiące złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
D. D. (2) kwotę 174.000,00 zł (sto siedemdziesiąt cztery tysiące złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

(Podgrupa 44)

K. I. kwotę 196.340,00 zł (sto dziewięćdziesiąt sześć tysięcy trzysta czterdzieści złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
W. H. kwotę 197.000,00 zł (sto dziewięćdziesiąt siedem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
A. K. (4) kwotę 197.000,00 zł (sto dziewięćdziesiąt siedem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty,
I. S. kwotę 197.000,00 zł (sto dziewięćdziesiąt siedem tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda – reprezentanta grupy B. B. (1) kwotę 126.817,00 zł (sto dwadzieścia sześć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych,

III. nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. kwotę 2.879,66 zł (dwa tysiące osiemset siedemdziesiąt dziewięć złotych i sześćdziesiąt sześć groszy) tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych.

IV. w pozostałej części powództwo oddala.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie ustalił, że powód – B. B. (1) reprezentant grupy w pozwie w postępowaniu grupowym z dnia 4 listopada 2011 r. wniósł o zasądzenie od pozwanego – (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwot zgodnie z ujednoliceniem w ramach podgrup określonym szczegółowo w pozwie.

W uzasadnieniu wskazywał, iż pozwany (…) na podstawie „umowy agencyjnej” z dnia 15 października 2008 r., która zawierała też elementy umowy franchisingu, powierzył G. P. (1), prowadzącemu własną działalność gospodarczą pod nazwą D., wykonywanie czynności bankowych w czterech placówkach terenowych: w N., Ż., S. K. i W. Wszelkie koszty związane z uruchomieniem i prowadzeniem tych placówek miał ponosić we własnym zakresie G.

Powód wskazywał, iż placówki miały być oznakowane i urządzone zgodnie z wymaganiami (…) – w szczególności Agent zobowiązał się do zapewnienia identyfikacji wizualnej lokali placówek franczyzowych jako placówek (…) poprzez ustawienie display’ów z plakatami, kasetonów i dyspenserów na ulotki. Materiały reklamowe dostarczone przez (…) miały być prezentowane w publicznym i łatwo dostępnym miejscu w Agencji. W zakresie kontroli wszystkich czynności podejmowanych w placówkach franczyzowych Agent poddał się zarówno bieżącej kontroli wyznaczonych pracowników (…) jak i Audytowi Wewnętrznemu tego (…). Powód twierdził, iż placówki bankowe prowadzone przez G. P. (1) w niczym nie odróżniały się od zwykłych placówek (…) – działały pod firmą tego banku, uwidocznioną m.in. na szyldach, ubiorach pracowników, drukach i gadżetach reklamowych – w siedzibie tych placówek nie było wystawionej na widok publiczny jakiejkolwiek informacji dla klientów o ograniczonym zakresie ich działalności. W wymienionych placówkach bankowych G. P. (1) z pomocą swoich pracowników wykonywał m.in. takie powierzone mu czynności bankowe jak otwieranie rachunków oszczędnościowo rozliczeniowych i terminowych dla osób fizycznych i obsługa tych rachunków, udzielanie kredytów konsumpcyjnych, konsolidacyjnych i samochodowych, pośredniczenie w zawieraniu umów kredytu hipotecznego, udzielanie pożyczek gotówkowych, oferowanie klientom „produktów strukturyzowanych”.

Powód podawał, iż począwszy od jesieni 2009 r. pracownicy wymienionych placówek zaczęli oferować klientom nowy produkt, nazywany najczęściej „pożyczką inwestycyjną” na okres 3, 6 i 12 miesięcy o wysokim stopniu oprocentowania (11-14% w skali roku). Spłata odsetek miała następować co kwartał na rachunki klientów założone w tym celu w (…). Przy tej okazji klienci otrzymywali też karty czipowe (…) z nr PIN, które ułatwiały dokonywanie przelewów i wypłat oraz gadżety reklamowe (…): długopisy, czapeczki, teczki itp. W szczególności oferty takie przedstawiano klientom, którym kończyły się terminy lokat na rachunkach oszczędnościowych albo kończyły się terminy poprzednich „umów pożyczki”. Oferty przedstawiano osobiście, telefonicznie, a nawet za pomocą druków z pieczęcią placówki bankowej (…), wysyłanych do klientów. Pracownicy placówek prezentowali nowy produkt jako szczególnie korzystny i pozbawiony ryzyka, wręcz namawiali klientów do takiego ulokowania ich oszczędności. Nie informowali klientów, że chodzi tu o czynność pozabankową, za którą nie odpowiadałby (…). Nowy produkt cieszył się dużym powodzeniem. Klienci podpisywali „umowy pożyczki” w placówkach franczyzowych (…), z tym że nie otrzymywali tych umów od razu, ale przesyłano je pocztą po kilku tygodniach lub miesiącach. W nagłówkach tych umów jeden z pożyczkobiorców, firma (…) przedstawiała się jako „zarządzający siecią franczyzową (…) Banku SA.”. W treści umów, jako „miejsce rozliczeniowe” wskazywano placówkę franczyzową (…). Po podpisaniu umowy klienci dokonywali przelewu środków, pochodzących najczęściej z likwidowanych lokat, na rachunek wskazany w umowie pożyczki, który okazał się później rachunkiem osobistym G. P. (1). Dyspozycji przelewów i wpłat dokonywano na drukach (…). Podobny proceder stosowano we wszystkich 4 placówkach franczyzowych (…) aż do marca 2011 r. Dopiero w dniu 21 marca 2011 r. pozwany (…) rozwiązał umowę agencyjną z G. P. (1).

Powód i wszystkie osoby dochodzące roszczeń w ramach powództwa grupowego poniosły szkodę w wyniku zastosowania wyżej opisanego mechanizmu postępowania. Szkoda każdego z członków grupy polega na utracie środków, które wydatkowali w ramach „umów pożyczki” w przekonaniu, że mają do czynienia z bezpiecznym produktem bankowym. Członkowie grupy dochodzą jedynie utraconych należności głównych, bez odsetek umownych należnych im na podstawie „umów pożyczki”. W pozwie zawarto ujednolicone kwoty poniesionych szkód przez poszczególnych członków grupy (członków podzielono w podgrupy).

W przekonaniu powoda i członków grupy odpowiedzialność cywilną za wyrządzone im szkody ponosi pozwany (…).

Powód wskazywał, iż rozwijając sieć placówek franczyzowych pozwany (…), oprócz wymogu posiadania środków na wynajęcie i urządzenie lokali placówek, nie stawiał kandydatom na franczyzobiorców żadnych szczególnych wymagań w zakresie wykształcenia, doświadczenia zawodowego w pracy w bankach czy kwalifikacji moralnych. Pomimo zapisu w umowie agencyjnej o poddaniu działalności Agenta daleko idącej kontroli ze strony (…), kontrola ta nie była efektywnie sprawowana, skoro przez okres prawie półtoraroczny nie wykryto procederu stosowanego przez G. P. (1) i jego pracowników. W praktyce G. P. (1) miał pełną swobodę w uprawianiu nielegalnej działalności pod szyldem (…). Powód twierdził także, iż nie ulega też wątpliwości, że właśnie działalność pod firmą Banku, w lokalu placówki bankowej i przy wykonywaniu powierzonych czynności bankowych umożliwiła doprowadzenie poszkodowanych do niekorzystnego rozporządzenia swoim majątkiem.

W rezultacie powód wywodził, że istnieje zarówno deliktowa podstawa odpowiedzialności (…), który nie zachowując profesjonalnej staranności powierzył wykonywanie czynności bankowych niewłaściwej osobie i nie sprawował nad jej działalnością należytego nadzoru (art. 429 k.c. i art. 415 k.c.), jak i podstawa kontraktowa, gdyż franczyzobiorca nie wykonał należycie umowy outsourcingowej z (…), wyrządzając przez to szkodę klientom, a za taką szkodę odpowiada bez żadnych ograniczeń (…), który powierzył przedsiębiorcy zewnętrznemu wykonywanie czynności (art. 6a ust. 1 pkt 1 i art. 6b ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w zw. z art. 474 k.c.).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany kwestionował swą odpowiedzialność deliktową, jak i kontraktową, wskazując, iż w przypadku działań agenta – G. P. (1), prowadzącego działalność po nazwą D. oraz za działania (…) brak jest możliwości uznania, że kiedykolwiek działał na rzecz albo w strukturze pozwanego (…).

Co do kwestii odpowiedzialności deliktowej w oparciu o art. 429 k.c. w zw. z art. 415 k.c. pozwany podawał, iż brak jest związku przyczynowego pomiędzy powierzeniem czynności osobie trzeciej, a szkodą poniesioną przez poszkodowanego z tytułu działania osoby, której wykonywanie czynności powierzono. Umowa agencyjna wraz z załącznikiem nie przewidywała udzielania pożyczek, powód zaś dochodzi przeciwko pozwanemu roszczeń wynikających z umowy pożyczki, którą zawarł jako pożyczkodawca z (…) oraz (…) jako pożyczkobiorcami. W tym stanie rzeczy pozwany wskazywał, iż niemożliwe jest uznanie, że powstała szkoda powoda i innych członków grupy, powstała w jakimkolwiek związku z powierzeniem przez pozwanego czynności G. P. (1) jako agentowi. Pozwany wskazywał, iż powód opiera swe roszczenie wyłącznie na subiektywnym przekonaniu jego i członków grupy, iż zawierali umowy stanowiące „bezpieczny produkt bankowy”. Podnosił, iż powód oraz członkowie grupy zawierając umowy z agentem nie zachowali należytej staranności i powszechnie wymaganej przezorności – umowy podpisane zostały przez osoby posługujące się imiennymi pieczęciami z nazwą firmy (…) – na umowach umieszczona jest pieczęć nagłówkowa firmy (…). Brak jest równocześnie podpisów wskazujących, że umowy były podpisywane także przez D. W żadnym zaś miejscu jakiejkolwiek umowy pożyczki czy inwestycyjnej, nie figuruje nazwa pozwanego (…) jako strony umowy, nie jest ona opatrzona jakimikolwiek pieczęciami (…). (…) nic nie łączy z firmą (…) ani (…) S.A.

Pozwany wskazywał zatem, iż:

– umowy pożyczki zwłaszcza takie, w których komparycji w ogóle nie wymieniono banku jako strony umowy, bądź podmiotu w imieniu którego zostały zwarte, a jedynie pożyczkobiorca wskazuje, że jest agentem (…), od razu winny wzbudzić podejrzliwość każdego konsumenta, należycie dbającego o swoje interesy ekonomiczne, zwłaszcza z uwagi na znaczne kwoty pożyczek i oprocentowanie świadczące o wzmożonym ryzyku inwestorskim;

– bezsprzecznie istniała możliwość sprawdzenia, czy pozwany (…) w ogóle oferuje sporne produkty finansowe, tym bardziej, że każdego rodzaju akcja sprzedażowa poprzedzona jest działaniami marketingowymi,

– żaden podmiot rynku usług bankowych, w tym również pozwany, nie oferował w tym czasie tak wysokiego oprocentowania depozytów,

– średnie oprocentowanie rynkowe depozytów było o połowę niższe, o czym wszyscy powodowie nie mogli nie wiedzieć,

– szkoda powoda i innych członków grupy wynika z braku należytej staranności przy zawieraniu umów,

– akty staranności powodów zostały przyćmione spodziewanymi korzyściami, co spowodowało usunięcie z pola widzenia standardowych dochodów jakie można było w tym czasie osiągnąć nabywając produkty bankowe,

– próba przerzucenia na (…) odpowiedzialności za własne rażące zaniedbania w dysponowaniu niejednokrotnie znaczącymi sumami, nie posiada uzasadnienia.

Pozwany powoływał się także na okoliczność ekskulpującą – wskazywał, iż powierzył wykonanie czynności agencyjnych przedsiębiorcy, który w zakresie swoich czynności zawodowych trudni się wykonywaniem tego typu czynności. Wybór ten został poprzedzony wnikliwą analizą. W tym kontekście pozwany podnosił, iż pozwany (…) dołożył należytej staranności w wyborze agenta, następnie pozwany (…) stale i na bieżąco kontrolował jakość usług świadczonych na podstawie umowy agencyjnej, proceder agenta był zaś bezprawnym powołaniem się przezeń na firmę pozwanego i jako eksces nie podpadał pod kontrolę banku.

Co do kwestii odpowiedzialności kontraktowej pozwany wskazywał, iż umowy pożyczek zawarte przez powoda i członków grupy z agentem oraz drugim z podmiotów, pozostają poza działalnością prowadzoną przez agenta na rzecz banku z naruszeniem postanowień umowy agencyjnej, ich przedmiot nie należy do zakresu czynności świadczonych na rzecz banku przez agenta, a równocześnie pozostaje poza zakresem czynności wykonywanych na podstawie ustawy Prawo bankowe. Pozwany podnosił, iż wszystko to wyłącza możliwość przypisania bankowi odpowiedzialności odszkodowawczej za nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z czynności o charakterze nie bankowym albo za działania agenta nie stanowiące przezeń umowy agencyjnej – nie ziściły się zatem przesłanki odpowiedzialności wynikającej z art. 6 b ust. 2 w zw. z art. 6 a ustawy Prawo bankowe oraz art. 474 w zw. z art. 471 k.c.

W piśmie z dnia 7 marca 2012 r. pozwany wniósł o odrzucenie powództwa z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, a nadto w razie nieuwzględnienia przez Sąd tego zarzutu podtrzymał wniosek o oddalenie powództwa.

Pozwany podnosił niewykazanie przez powoda spełnienia przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, niekonsumencki charakter podniesionych roszczeń, brak statusu „konsumenta” członków grupy, brak konsumenckiego charakteru umowy pożyczki, a także brak roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub z tytułu czynów niedozwolonych.

Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w B. orzekł o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Postanowienie to wobec oddalenia zażalenia strony pozwanej zostało utrzymane w mocy przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 11 września 2012 r.

W piśmie z dnia 15 lutego 2013 r. powód przedstawił listę osób, które w wyznaczonym terminie przystąpiły do pozwu grupowego. Powód wyjaśnił, iż jeden ze zgłaszających członków, J. D. (1), jest następczynią prawną zmarłej poszkodowanej D. S. (2). Przedstawiona przez powoda lista członków grupy obejmowała następujące osoby wraz z kwotami dochodzonych przez nich roszczeń:

(Podgrupa 1)

– P. B. (1),

– E. D.,

kwot po 3.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 2)

– R. J.,

– A. Ż.,

kwot po 5.500,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 3)

– K. S. (1) (B.),

– T. T.,

kwot po 6.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 4)

– M. R. (1),

– A. D.,

kwot po 7.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 5)

– A. S. (1),

– Z. S. (1),

kwot po 8.500,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 6)

– R. M. (1),

– G. K. (2)

kwot po 9.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 7)

– A. P. (1),

– J. S. (1),

– R. W.,

– G. W.,

– M. S. (1),

– E. F. (1),

– A. S. (2),

– A. S. (3),

– Z. Ż.,

– M. D.,

– Z. Ś.,

kwot po 10.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 8)

– P. B. (2),

– B. M.,

kwot po 12.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 9)

– D. S. (1),

– A. T.,

kwot po 12.900,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 10)

– R. M. (2),

– Z. K.,

– K. Ł.,

– A. J. (2),

kwot po 131.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 11)

– S. M.,

– R. K. (1),

– J. R.,

kwot po 13.500,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 12)

– K. S. (2),

– A. S. (4),

kwot po 14.800,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 13)

– E. S.,

– J. K.,

– H. W. (3),

kwot po 15.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 14)

– E. J. (1),

– W. J.,

kwot po 16.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 15)

– K. Ć.,

– P. Ś.,

– Z. S. (2), kwot po 17.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 16)

– B. R. (1),

– E. T.,

– R. P. (2),

kwot po 18.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 17)

– M. S. (2),

– K. W.,

– E. F. (2),

– J. G. (1),

– U. Ż.,

– M. Ł.,

– E. C.,

– B. R. (2),

– M. W. (1),

kwot po 20.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 18)

– S .S. (1),

– J. D. (1),

kwot po 20.500,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 19)

– J. L.,

– Z. P. (1),

kwot po 22.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 20)

– W. D.,

– F. S.,

– W. Ć.,

kwot po 23.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 21)

– I. C.,

– M. R. (2),

– A. K. (1),

– M. Ż. (1),

kwot po 25.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 22)

– M. B.,

– M. S. (3),

kwot po 27.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 23)

– T. M.,

– M. S. (4),

– G. Ż.,

kwot po 27.900,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapiały

(Podgrupa 24)

– J. G. (2),

– P. K.,

– R. P. (1),

– M. M. (1),

– A. R. (1),

– J. S. (2),

– P. M.,

– B. O.,

– M. R. (3),

kwot po 30.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 25)

– S. W.,

– Z. P. (2),

– B. S. (1),

– Ż. P.,

kwot po 33.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 26)

– E. P.,

– B. Ż.,

– H. W. (2),

kwot po 35.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 27)

– A. W. (1),

– T. K. (2),

kwot po 37.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 28)

– M. K. (1),

– J. W. (1),

kwot po 40.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 29)

– S. D.,

– D. K.,

kwot po 41.400,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 30)

– M. G.,

– Z. S. (3),

– J. B. (1),

kwot po 44.500,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 31)

– B. B. (1),

– M. M. (2),

– R. S. (1),

kwot po 51.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 32)

– P. Z.,

– B. T.,

kwot po 55.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 33)

– K. K. (1),

– J. O. (1),

kwot po 60.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 34)

– J. B. (2),

– A. K. (2),

kwot po 62.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 35)

– R. S. (2),

– A. R. (2),

kwot po 68.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 36)

– M. K. (2),

– A. K. (3),

kwot po 70.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 37)

– G. B.,

– J. P. (1),

kwot po 75.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

Podgrupy 38 w skład której wchodzą:

– A. S. (5),

– T. N.,

kwot po 88.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 39)

– W. B.,

– M. S. (5),

– D. B.,

kwot po 95.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 40)

– B. D.,

– M. W. (2),

– K. R. (1),

kwot po 120.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 41)

– B. S. (2),

– U. Ł.,

– M. Z.,

kwot po 129.500,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 42)

– E. K.,

– W. P. (2),

kwot 155.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 43)

– Ł. P.,

– J. D. (2),

kwot po 174.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty

(Podgrupa 44)

– K. I.,

– W. H.,

– A. K. (4),

– I. S.,

kwot po 197.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma z dnia 15 lutego 2013 r. do dnia zapłaty, (k. 645-652 akt).

W piśmie z dnia 15 marca 2013 r. powód poinformował o śmierci członka grupy W. P. (2), wskazując, iż spadkobiercy zawarli umowę o częściowym dziale spadku, na mocy której wierzytelność wobec pozwanego przypadła w całości W. P. (1).

W piśmie z dnia 4 kwietnia 2013 r. pozwany podtrzymał swe stanowisko w sprawie. Nadto pozwany wskazywał na brak osoby R. K. (2) w wyroku karnym z dnia 18 października 2012r., wskazywał także na rozbieżności pomiędzy wysokością szkody ustaloną w postępowaniu karnym, a wysokością żądań w przedmiotowym procesie. Nadto wskazywał, iż Sąd Karny wyrokiem przesądził o obowiązku naprawienia szkody po stronie G. P. (1). Pozwany wywodził zatem, iż wydanie analogicznego tytułu egzekucyjnego/wykonawczego pozwalającego na bezpośrednie zaspokojenie roszczeń dałoby członkom grupy możliwość „podwójnego zaspokojenia”, co z kolei wyrządziłoby szkodę pozwanemu (…).

W piśmie z dnia 17 kwietnia 2013 r. powód wskazywał, iż R. K. (2) znajduje się w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej co pozostali członkowie grupy, na co wskazują umowy pożyczek i fakt przekazania pieniędzy na rachunek wskazany w tych umowach. Również przystępujący do grupy P. Z. wykazał, że poniesiona przez niego szkoda jest większa, niż wskazana w wyroku karnym. Co do kwestii podwójnego zaspokojenia powód wskazywał, iż wskazane w treści pozwu podstawy faktyczne i prawne dochodzonych roszczeń są odmienne i niezależne od roszczeń skierowanych przeciwko G. P. (1).

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy stwierdził, iż w skład grupy wchodzą następujące osoby: P. B. (1), E. D., T. T., A. Ż., K. S. (1), R. J., M. R. (1), A. D., R. M. (1), A. S. (1), Z. S. (1), G. K. (1), A. P. (1), J. S. (1), R. W., J. J., G. W., M. S. (1), E. F. (1), A. S. (2), Z. Ż., A. S. (3), M. D., Z. Ś., P. B. (2), B. M., D. S. (1), A. T., R. M. (2), Z. K., J. R., K. Ł., A. J. (2), R. K. (2), E. S., K. S. (2), J. K., H. W. (1), W. J., A. S. (4), S. M., E. J. (2), K. Ć., P. Ś., Z. S. (2), B. R. (1), E. T., R. P. (2), J. G. (1), M. S. (2), K. W., B. W., E. F. (2), M. Ł., E. C., U. Ż., B. R. (2), M. W. (1), S. S. (1), J. D. (1), J. L., Z. P. (1), W. Ć., W. D., F. S., I. C., A. K. (1), M. Ż. (1), M. R. (2), M. B., M. S. (3), T. M., M. S. (4), G. Ż., J. G. (2), P. K, R. P. (1), M. M. (1), A. R. (1), J. S. (2), P. M., B. O., M. R. (3), S. W., Z. P. (2), B. S. (1), Ż. P., E. P., A. W. (1), T. K. (1), B. Ż., H. W. (2), M. K. (1), J. W. (1), S. D., D. K., J. B. (1), M. G., Z. S. (3), B. B. (1), M. M. (2), R. S. (1), P. Z., B. T., K. K. (1), J. O. (1), J. B. (2), A. K. (2), R. S. (2), A. R. (2), K. M., M. K. (2), G. B., A. K. (3), J. P. (1), A. S. (5), T. N., W. B., M. S. (5), D. B., B. D., M. W. (2), K. R. (1), B. S. (2), U. Ł., M. Z., E. K., Ł. P., W. P. (1), J. D. (2), I. S., W. H., A. K. (4), K. I.

W piśmie z dnia 7 marca 2014 r. pozwany podtrzymał swe stanowisko w sprawie. Nadto pozwany wskazywał, iż z chwilą zakończenia swoich lokat i podpisania nic nie mających z nim wspólnego „umów pożyczek” i świadomego wytransferowania środków do banku zewnętrznego, powodów nie można uznawać za „klientów pozwanego banku”. Nadto w szczególności pozwany kwestionował roszczenie w stosunku do Z. P. (2) i R. K. (2), E. P., K. M., K. R. (1), P. Z., K. I. oraz J. D. (1), wskazując na rozbieżności pomiędzy ustaleniami sądu karnego, a roszczeniami zgłoszonymi w przedmiotowym procesie.

W piśmie z dnia 19 marca 2014 r. powód wskazywał nadto m.in. na legitymację D. D. (2) do występowania w przedmiotowym procesie, jako spadkobierczyni J. D. (2).

Natomiast w piśmie z dnia 19 marca 2014 r. powód zmodyfikował żądanie wskazując, iż w przypadku K. M. kwota dochodzonych roszczeń wynosi 68.000,00 zł, w związku z poniesioną przez powódkę szkodą w kwocie 68.293,20 zł, zaś w przypadku E. P. 33.000,00 zł wobec poniesienia szkody w kwocie 34.350,00 zł.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 15 września 2014 r. Sąd dopuścił do udziału w sprawie w charakterze powódki w miejsce zmarłego męża J. D. (2), D. D. (2).

W 2008 r. pozwany rozpoczął tworzenie sieci placówek franczyzowych. Wobec znacznej liczby otwieranych placówek, przy „rekrutacji” opierano się głównie na wynikach prowadzonych rozmów – nie weryfikowano dokumentów potwierdzających np. wykształcenie, czy doświadczenie agenta, sprawdzano natomiast zaświadczenia o niekaralności, dokumenty rejestrowe oraz listy dłużników, a także zgłaszano kandydata do Komisji Nadzoru Finansowego. W chwili obecnej proces weryfikacji kandydata jest wydłużony i bardziej wnikliwy. Również podczas rozmów z ubiegającym się o prowadzenie placówek franczyzowych – G. P. (1) nie zweryfikowano prawdziwości podanych przez niego informacji co do wykształcenia i doświadczenia – nie zweryfikowano zatem, iż podane przez niego informacje co do sprawowania funkcji pracownika naukowego na jednym z lokalnych uniwersytetów są nieprawdziwe.

W dniu 15 października 2008 r. na podstawie „umowy agencyjnej” nr pozwany powierzył G. P. (1), prowadzącemu własną działalność gospodarczą pod nazwą D., wykonywanie w imieniu i na rzecz banku czynności agencyjnych w czterech placówkach terenowych: w N., Ż., S. K. i W. Wszelkie koszty związane z uruchomieniem i prowadzeniem tych placówek miał ponosić we własnym zakresie G. P. (1). Placówki miały być oznakowane i urządzone zgodnie ze szczegółowymi wymaganiami (…) – agent zobowiązał się do zapewnienia identyfikacji wizualnej lokali placówek franczyzowych jako placówek (…) poprzez ustawienie display’ów z plakatami, kasetonów i dyspenserów na ulotki. Materiały reklamowe dostarczone przez (…) miały być prezentowane w publicznym i łatwo dostępnym miejscu w Agencji. Jednocześnie w myśl § 1 ust. 5 umowy agent zobowiązany był do umieszczenia w agencji w miejscu publicznie dostępnym informacji o zawarciu umowy i statusie agenta banku, a także o swojej firmie, siedzibie i nr KRS.

W placówkach prowadzonych przez agenta – G. P. (1) prowadzono jedynie sporadyczne kontrole, pomimo tego, iż według procedury kontrola powinna być przeprowadzana raz na kwartał. Przeprowadzanie kontroli w takiej częstotliwości było jednak fizycznie niemożliwe ze względu na zbyt małą ilość pracowników. I tak, pomimo podpisania umowy agencyjnej w dniu 15 października 2008 r., w roku 2009 nie przeprowadzono żadnej kontroli. Kontrole rozpoczęły się dopiero od 2010 r. – w sumie w placówkach pozwanego przeprowadzono 7 kontroli. Podczas kontroli stwierdzano nieprawidłowości w działalności kasowej i rozliczeniowej, w szczególności w zakresie braku dokumentów potwierdzających odwózkę gotówki z placówki, zabieranie przez agenta gotówki bez sporządzenia dokumentacji, w tym także m.in. fakt pobrania kwoty 65 tys. zł przez nieustaloną osobę i bez dokumentacji, jak miało to miejsce w Ż. Pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, jedynie w przypadku S. zastosowano „rekontrolę”, która wykazała że nieprawidłowości stwierdzone podczas poprzedniej kontroli nie zostały usunięte. W żadnym wypadku nie stwierdzono faktu prowadzenia działalności konkurencyjnej. Obecnie system kontroli w tym zakresie został uszczelniony – kontrolerzy sprawdzają także istnienie dokumentów, które mogłyby potwierdzać fakt prowadzenia takiej działalności.

Począwszy od jesieni 2009 r. pracownicy placówek agencyjnych zaczęli oferować klientom nowy produkt, nazywany najczęściej „pożyczką inwestycyjną” na okres 3, 6 i 12 miesięcy o wysokim stopniu oprocentowania (11-14% w skali roku). Spłata odsetek miała następować co kwartał na rachunki klientów założone w tym celu w (…). Przy tej okazji niektórzy z klientów otrzymywali też karty czipowe (…) z nr (…), które ułatwiały dokonywanie przelewów i wypłat oraz gadżety reklamowe (…). W szczególności wskazane oferty przedstawiano klientom, którym kończyły się terminy lokat na rachunkach oszczędnościowych albo kończyły się terminy poprzednich „umów pożyczki”. Oferty przedstawiano osobiście, telefonicznie, a niekiedy za pomocą ulotek z pieczęcią placówki bankowej (…), wysyłanych do klientów. Pracownicy placówek prezentowali nowy produkt jako szczególnie korzystny i pozbawiony ryzyka, namawiając klientów do takiego ulokowania ich oszczędności. Pracownicy placówek w żaden sposób nie informowali klientów, że chodzi tu o czynność pozabankową, wręcz przeciwnie, okoliczności zawierania tych umów proponowanych przez pracowników placówek ubranych w uniformy bankowe, mających miejsce w placówce z logo pozwanego i o wystroju ujednoliconym wedle standardów pozwanego, wytwarzały u powodów przekonanie, iż dokonują czynności z pozwanym bankiem. Nowy produkt cieszył się dużym powodzeniem – klienci wzajemnie polecali go sobie, korzystali z niego członkowie rodzin. Klienci podpisywali „umowy pożyczki” w placówkach franczyzowych (…), z tym że nie otrzymywali tych umów od razu, ale przesyłano je pocztą po kilku tygodniach lub miesiącach. Umowy zawierano z podmiotami D. oraz (…), przy czym w nagłówkach łych umów jeden z pożyczkobiorców, firma (…) przedstawiała się jako „zarządzający siecią franczyzową (…) Banku S.A.”. W treści umów, jako „miejsce rozliczeniowe” wskazywano placówkę franczyzową (…). Klientom zgłaszającym wątpliwości tłumaczono, iż jest to rodzaj „pożyczki zewnętrznej”. Natomiast dzwoniący na infolinię pozwanego – pozwany M. S. (3) uzyskał informację, iż skoro ofertę tę proponuje placówka bankowa, to jest ona wiarygodna. Po podpisaniu umowy klienci dokonywali przelewu środków, pochodzących najczęściej z likwidowanych lokat, na rachunek wskazany w umowie pożyczki, który okazał się później rachunkiem osobistym G. P. (1). Dyspozycji przelewów i wpłat dokonywano na drukach (…). Podobny proceder stosowano we wszystkich 4 placówkach franczyzowych (…) aż do marca 2011 r., przy czym początkowo klienci otrzymywali odsetki określone w umowie.

Jednocześnie we wskazanym okresie tj. najpóźniej od lipca 2009 r. także pozwany (…) oferował klientom produkty inwestycyjne dające szanse na korzyści wyższe niż odsetki z lokat bankowych tzw. produkty standaryzowane, przy czym klientom przedstawiono te produkty jako „lokaty” o zysku przekraczającym nawet 15% rocznie.

Dopiero w dniu 21 marca 2011 r. pozwany (…) rozwiązał umowę agencyjną z G. P. (1). Nastąpiło to po ujawnieniu prowadzenia przez niego ww. działalności.

Powodowie w skutek powyższej działalności G. P. (1) utracili wpłacone w prowadzonych przez niego placówkach pieniądze. W wyniku postępowania karnego G. P. (1) został skazany za popełnienie przestępstwa na szkodę powodów i nałożono na niego w wyroku między innymi obowiązek naprawienia szkody poprzez zwrot kwot powierzonych mu przez osoby pokrzywdzone. G. P. (1) nie naprawił szkody zgodnie z obowiązkiem nałożonym na niego wyrokiem karnym. W sumie powodowie ponieśli szkody w następujących wysokościach:

– P. B. (1) (placówka (…) w S., 1 umowa) 3.000,00 zł,

– E. D. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 3.000,00 zł,

– T. T. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 7.000,00 zł,

– A. Ż. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 5.500,00 zł,

– K. S. (1) (z d. B.) (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 6.000,00 zł,

– R. J. (placówka (…) w S., 1 umowa) 6.000,00 zł,

– M. R. (1) (placówka (…) w N., 1 umowa) 7.000,00 zł,

– A. D. (placówka (…) w W., 1 umowa) 8.000,00 zł,

– R. M. (1) (placówka (…) w N., 1 umowa) 9.000,00 zł,

– A. S. (1) (placówka (…) w W., 1 umowa) 8.500,00 zł,

– Z. S. (1) (placówka (…) w W., 1 umowa) 8.500,00 zł,

– G. K. (1) (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 9.000,00 zł,

– A. P. (1) (placówka (…) w W., 2 umowy) 10.000,00 zł,

– J. S. (1) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– R. W. (placówka (…) w W., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– J. J. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 10.123,00 zł,

– G. W. (placówka (…) w N., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– M. S. (1) (placówka (…) w S. K., 2 umowy), 10.000,00 zł,

– E. F. (1) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– A. S. (2) (placówka (…) w N., 1 umowa) 11.000,00 zł,

– Z. Ż. (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 10.000,00 zł,

– A. S. (3) (placówka (…) w W., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– M. D. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– Z. Ś. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 10.000,00 zł,

– P. B. (2) (placówka (…) w N., 2 umowy) 12.100,00 zł,

– B. M. (placówka (…) w N., 1 umowa) 12.000,00 zł,

– D. S. (1) (placówka (…) w W., 1 umowa) 13.000,00 zł,

– A. T. (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 12.900,00 zł,

– R. M. (2) (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 13.000,00 zł,

– Z. K. (placówka (…) w S. K., umowa) 13.000,00 zł,

– J. R. (placówka (…) w N., 1 umowa) 13.500,00 zł,

– K. Ł. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 13.000,00 zł,

– A. J. (2) (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 13.073,94 zł,

– R. K. (2) (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 13.500,00 zł,

– E. S. (placówka (…) w (…) umowa) 15.000,00 zł,

– K. S. (2) (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 15.000,00 zł,

– J. K. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 15.000,00 zł,

– H. W. (1) (placówka (…) w W., 1 umowa) 15.000,00 zł,

– W. J. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 16.000,00 zł,

– A. S. (4) (placówka (…) w N., 2 umowy) 14.800,00 zł,

– S. M. (placówka (…) w W., 1 umowa) 14.000,00 zł,

– E. J. (2) (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 16.000,00 zł,

– K. Ć. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 17.000,00 zł,

– P. Ś. (placówka (…) w N., 1 umowa) 17.300,00 zł,

– Z. S. (2) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 17.000,00 zł,

– B. R. (1) (placówka (…) w W., 1 umowa) 18.000,00 zł,

– E. T. (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 18.600,00 zł,

– R. P. (2) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 18.000,00 zł,

– J. G. (1) (placówka (…) w S. K., 2 umowy), 20.000,00 zł,

– M. S. (2) (placówka (…) w W., 1 umowa), 20.000,00 zł,

– K. W. (placówka (…) w S. K.,2 umowy), 20.000,00 zł,

– B. W. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 20.000,00 zł,

– E. F. (2) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 20.000,00 zł,

– M. Ł. (placówka (…) w W., 2 umowy) 20.000,00 zł,

– E. C. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 20.000,00 zł,

– U. Ż. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 20.000,00 zł,

– B. R. (2) (placówka (…) w S., 1 umowa) 20.000,00 zł,

– M. W. (3) 1 (placówka (…) w S., 1 umowa) 20.000,00 zł,

– S. S. (1) (placówka (…) w N., 2 umowy), 20.500,00 zł,

– J. D. (1) (placówka (…) w N., 2 umowy) 21.700,00 zł,

– J. L. (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 22.000,00 zł,

– Z. P. (1) (placówka (…) w Ż., 2 umowy ) 22.199,58 zł,

– W. Ć. (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 23.000,00 zł,

– W. D. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 23.000,00 zł,

– F. S. (placówka (…) w W., 1 umowa) 23.000,00 zł,

– I. C. (placówka (…) w W., 2 umowy) 25.000,00 zł,

– A. K. (1) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 25.000,00 zł

– M. Ż. (1) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 25.000,00 zł,

– M. R. (2) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 26.000,00 zł,

– M. B. (placówka (…) w W., 1 pożyczka) 27.000,00 zł,

– M. S. (3) (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 27.000,00 zł,

– T. M. (placówka (…) w S. K., 3 pożyczki) 28.000,00 zł,

– M. S. (4) (placówka (…) w N., 2 umowy) 27.900,00 zł,

– G. Ż. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 28.000,00 zł,

– J. G. (2) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 30.000,00 zł,

– P. K. (placówka (…) w S. K., l umowa), 30.000,00 zł,

– R. P. (1) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 30.000,00 zł,

– M. M. (1) (placówka (…) w N., 1 pożyczka) 30.000,00 zł,

– A. R. (1) (placówka (…), 2 umowy) 30.000,00 zł,

– J. S. (2) (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 31.000,00 zł,

– P. M. (placówka (…) w Ż., 4 umowy) 30.000,00 zł,

– B. O. (placówka (…) w W., 1 umowa) 30.000,00 zł,

– M. R. (3) (placówka (…) w S., 1 umowa) 30.000,00 zł,

– S. W. (placówka (…) w N., 2 pożyczki) 33.000,00 zł,

– Z. P. (2) (placówka (…) w W., 4 umowy) 33.000,00 zł,

– B. S. (1) (placówka (…) w N., 2 umowy) 33.000,00 zł,

– Ż. P. (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 33.000,00 zł,

– E. P. (placówka (…) w S. K.., 1 umowa) 34.500,00 zł,

– A W. (1) (placówka (…) w Ż., 2 umowy) 37.000,00 zł,

– T. K. (1) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 38.000,00 zł,

– B. Ż. (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 36.000,00 zł,

– H. W. (2) (placówka Gb w N., 3 umowy), 35.500,00 zł,

– M. K. (1) (placówka (…) w N., 2 umowy) 40.000,00 zł,

– J. W. (1) (placówka (…) w S., 1 umowa ) 40.000,00 zł,

– S. D. (placówka (…) w S. K., 2 umowy), 41.400,00 zł,

– D. K. (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 43.000,00 zł,

– J. B. (1) (placówka (…) w N., 4 umowy) 47.000,00 zł,

– M. G. (placówka (…) w W., 1 umowa) 47.500,00 zł,

– Z. S. (3) (placówka (…) w W., 1 umowa) 44.500,00 zł,

– B. B. (1) (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 51.000,00 zł,

– M. M. (2) (placówka (…) w W., 3 pożyczki) 51.000,00 zł,

– R. S. (3) (placówka (…) w N., 3 umowy) 52.000,00 zł,

– P. Z. (placówki (…) w (…) umowy oraz placówka w S. 1 umowa) 55.000,00 zł,

– B. T. (placówka (…) w S., 1 umowa) 55.000,00 zł,

– K. K. (1) (placówka (…) w S. K., 5 umów) 61.000,00 zł,

– J. O. (1) (placówka (…) w W., 2 umowy) 60.000,00 zł,

– J. B. (2) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 63.000,00 zł,

– A.K. (2) (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 62.000,00 zł,

– R. S. (2) (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 68.000,00 zł,

– A. R. (2) (placówka (…) w N., 2 umowy) 68.000,00 zł,

– K. M. (placówka (…) w Ż., 1 umowa), 68.293,20 zł,

– M. K. (2) (placówka (…) w W., 3 umowy) 70.000,00 zł,

– G. B. (placówka (…) w W., 1 umowa) 75.000,00 zł,

– A K. (3) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 70.000,00 zł,

– J. P. (1) (placówka (…) w W., 3 umowy) 78.000,00 zł,

– A. S. (5) (placówka (…) w W., 1 umowa), 88.000,00 zł,

– T. N. (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 89.500,00 zł,

– W. B. (placówka (…) w N., 6 umów) 95.000,00 zł,

– M. S. (5) (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 98.000,00 zł,

– D. B. (placówka (…) w S. K., 2 umowy) 108.000,00 zł,

– B. D. (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 125.000,00 zł,

– M. W. (2) (placówka (…) w S. K., 1 umowa) 120.000,00 zł,

– K. R. (1) (placówka (…) w N., 7 umów) 110.300,00 zł,

– B. S. (2) (placówka (…) w S. K., 3 umowy) 130.000,00 zł,

– U. L. (placówka (…) w W., 2 umowy) 130.000,00 zł,

– M. Z. (placówka (…) w S. K., 4 umowy) 129.500,00 zł,

– E. K, (placówka (…) w W., 6 pożyczek) 155.000,00 zł,

– L. P. (placówka (…) w W., 4 umowy) 174.000,00 zł,

– W. P. (1) (spadkobierca W. P. (2)) (placówka (…) w N. n. N., 2 umowy) 167.720,00 zł,

– D. D. (2) (spadkobierca J. D. (2)) (placówka (…) w W., 2 umowy) 185.000,00 zl,

– I. S. (placówka (…) w W., 6 pożyczek) 197.000,00 zł,

– W. H. (placówki (…) w S. i W., 2 umowy) 200.000,00 zł,

– A. K. (4) (placówka (…) w Ż., 1 umowa) 200.000,00 zł,

– K. I. (placówka (…) w Ż., 5 umów) 196.340,00 zł.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania powoda B. B. (1) oraz złożone w charakterze strony zeznania członków grupy: P. B. (1), E. D., T. T., A. Ż., K. S. (1), R. J., A. D., R. M. (1), A. S. (1), J. S. (1), Z. S., G. K. (1), A. P. (1), J. W. (2), K. S. (2), M. S. (1), J. J., G. W., E. F. (1), A. S. (2), P. B. (2), M. Ż. (2), A. S. (6), M. D., Z. Ś., B. M., D. S. (1), A. T., R. M. (2), K., E. S., R. K. (2), H. W. (1), J. K., A. S. (4), E. A., S. M., P. Ś., B. R. (1), Z. S. (2), E. T., R. P., M. S. (2), J. G. (1), K. W., B. W., E. F. (2), M. Ł., E. C., U. Ż., M. W. (1), B. R. (2), S. S. (1), K. Ć., W. Ć., J. D. (1), J. L., Z. P. (1), V. D., A. K. (1), M. Ż. (1), M. B., M. R. (2), M. S. (3), T. M., G. Ż., M. S. (4), J. G. (2), B. Ż., R. P. (1) , M. M. (1), P. K., A. L., J. S. (2), P. M., B. O., M. R. (3), Ż. P., S. W., Z. P. (2), B. S. (1), A. J. (1), E. P., W. K., A. W. (2), S. D., H. W. (2), J. W. (1), I. C., D. K., J. B. (1), M. G., D. S. (3), B. T., M. M. (2), R. S. (4), P. Z., J. O. (2), K. K. (1), J. B. (3), A. K. (2), A. R. (2), M. K. (2), J. P. (1), A. K. (3), A. S. (5), T. N., W. B., M. S. (5), D. B., W. P. (1), Ł. P., M. R. (1), K. R. (1), M. W. (2), B. D., M. Z., E. K., U. Ł., B. S. (2), I. S., A. K. (4), W. H., R. S. (2), M. K. (l), K. I.

Zeznania ww. osób zasługują na wiarę albowiem są logiczne, wewnętrznie spójne i wzajemnie się potwierdzają. W swoich zeznaniach powodowie opisali okoliczności, w jakich uzyskali wiedzę o możliwości zawarcia korzystnej dla klientów umowy w placówkach prowadzonych przez G. P. (1) oraz okolicznościach towarzyszących zawarciu tych umów. Generalnie zeznania wszystkich powodów są w tym zakresie spójne, a podawane przez nich okoliczności dotyczące ich indywidualnych spraw są zbieżne z zeznaniami pozostałych powodów. Z zeznań tych wynika jednoznacznie, że wszyscy byli przekonani, że znajdują się w placówkach pozwanego banku i nie mieli świadomości tego, że są to placówki G. P. (1) prowadzone na podstawie umowy agencyjnej. Przekonanie to było oparte na tym, że placówki te w żaden zauważalny sposób nie różniły się od innych placówek pozwanego banku i nigdzie nie było wyraźniej informacji o charakterze placówki. Ponadto, w wypadku powoda M. S. (3) jego przekonanie o tym, że umowa proponowana mu w placówce prowadzonej przez G. P. (1) należy do oferty pozwanego banku wynikało również z informacji jaką uzyskał w trakcie rozmowy z pracownikiem pozwanego udzielającym informacji na infolinii banku, co potwierdził świadek A. P. (2). Ponadto dostępne były materiały reklamowe wytworzone przez G. P. (1), które promowały ww. „produkt” i nawiązywały w swojej formie do reklam pozwanego banku. W ocenie okoliczności te powodują, że zeznania powodów zasługują w tym zakresie na wiarę.

Powodowie w swoich zeznaniach podawali również kwoty, jakie wpłacili w związku z zawarciem ww. umów a także daty zawarcia tych umów. Zeznania powodów w wielu wypadkach są w tym zakresie nieścisłe i mało precyzyjne jednak w ocenie sądu fakt ten nie daje podstaw do kwestionowania wiarygodności ich zeznań albowiem nieścisłości te są usprawiedliwione znacznym upływem czasu od opisywanych przez nich zdarzeń a także tym, że niektórzy spośród powodów zawarli kilka umów i w swoich zeznaniach mylili je. Okoliczności te jednak nie podważają wiarygodności ich zeznań w tym zakresie albowiem powodowie de facto wskazywali tylko szacunkowo poniesioną przez siebie szkodę, którą dokładnie można było ustalić w oparciu o dowody z dokumentów – w szczególności w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy karnej.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka H. P., w których opisywała okoliczności zawarcia umowy przez jej męża R. P. (1). Z zeznań tych wynika, że świadek nie była obecna przy zawieraniu umów, jednak z rozmów z mężem wynikało, że był on przekonany o tym, że zawarta umowa dotyczy produktu pozwanego banku. Zeznania ww. świadka zasługują w ocenie Sądu na wiarę albowiem są logiczne i spójne, jednocześnie podawane przez świadka informacje korespondują z treścią zeznań powodów co czyni je wiarygodnymi.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka A. P. (2). Świadek ten – pracownik pozwanego banku zatrudniony przy obsłudze infolinii – udzielał informacji powodowi M. S. (3) na temat produktów banku. Na podstawie tej rozmowy powód M. S. (3) uznał, że oferowana mu umowa jest bezpiecznym produktem bankowym. Świadek w swoich zeznaniach potwierdziła fakt przeprowadzenia takiej rozmowy oraz jej przebieg. Opisała również jakie posiadała przygotowanie do udzielania informacji w ramach infolinii banku, jaką posiadała wiedzę na temat produktów banku oraz swoje możliwości zweryfikowania czy opisywany przez powoda M. S. (3) produkt był produktem bankowym. W ocenie Sądu ww. zeznania świadka zasługują na wiarę albowiem są logiczne oraz znajdują potwierdzenie w treści zeznań powoda M. S. (3) oraz w dowodzie z nagrania rozmowy przeprowadzonej przez ww. powoda ze świadkiem. W przekonaniu Sądu zeznania świadka były szczere to jednak niewątpliwie A. P. (2) w ich treści starała się usprawiedliwić powody, dla których udzieliła powodowi M. S. (3) informacji, która przekonała go do zawarcia ww. umowy oraz dlaczego nie podjęła żadnych dalszych działań w celu zweryfikowania tego, czy proponowana powodowi umowa należy do oferty banku.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka M. P. W swoich zeznaniach świadek opisał procedury kontrolne w pozwanym banku dotyczące działalności placówek prowadzonych na podstawie umów agencyjnych, a także opisała kontrole prowadzone w placówkach prowadzonych przez G. P. (1) i ich wyniku. W ocenie Sądu zeznania świadka zasługują na wiarę, zeznania świadka są bowiem logiczne i wewnętrznie spójne oraz korespondują z przeprowadzonymi w sprawie dowodami z dokumentów dotyczących kontroli prowadzonej w placówkach G. P. Wiedza świadka w dużej mierze oparta jest na informacjach pochodzących z tych dokumentów albowiem świadek nie prowadziła osobiście kontroli w placówkach G. P. natomiast kierownikiem zespołu zajmującego się przeprowadzeniem kontroli została dopiero w lutym 2011 r. Okoliczność ta nie podważa jednak, w ocenie sądu, wiarygodności zeznań tego świadka, który niewątpliwie posiada wiedzę na temat procedur kontroli stosowanych w pozwanym banku, natomiast fakt, że świadek wiedzę o kontrolach prowadzonych w placówkach prowadzonych przez G. P. czerpie głównie z dokumentów nie ma istotnego znaczenia albowiem dokumenty te stanowią również dowód w niniejszej sprawie a strony nie kwestionowały ich autentyczności ani prawdziwości zawartych w nich twierdzeń.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka J. P. (2). Świadek ten – pracownik pozwanego banku w swoich zeznaniach opisał procedury, które obowiązywały przy rekrutacji kandydatów do prowadzenia na podstawie umowy agencyjnej placówek banku. Opisał również przebieg rekrutacji G. P., w szczególności, jakiego rodzaju informacje o osobie kandydata były gromadzone przez (…) oraz czy weryfikowano prawdziwość informacji udzielanych przez taką osobę. Świadek opisał również swoje kontakty z G. P. w ramach prowadzonych wizytacji jego placówek. W ocenie Sądu zeznania świadka zasługują na wiarę, brak jest bowiem jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że podawane przez niego okoliczności nie odpowiadają prawdzie. Twierdzenia świadka znajdują potwierdzenie także w przeprowadzonych w sprawie dowodach z dokumentów dotyczących zawarcia przez (…) umowy z G. P. oraz kontroli realizacji tej umowy. Jednocześnie zeznania świadka są logiczne i wewnętrznie spójne. Świadek nie pamiętał wszystkich okoliczności dotyczących rekrutacji G. P., a niektóre z jego twierdzeń w szczególności dotyczących szkoleń G. P. opierają się na przypuszczeniach, to jednak w ocenie Sądu nie podważa to wiarygodności zeznań świadka w zasadniczej dla niniejszej sprawy kwestii, tj. dokonania przez pozwany (…) wyboru oferty G. P. i zawarcia z nim umowy agencyjnej.

Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów. Strony w toku postępowania nie kwestionowały co do zasady autentyczności ww. dokumentów ani prawdziwości zawartych w nich twierdzeń. Stanowiska stron były rozbieżne co do oceny znaczenia tych dokumentów dla rozstrzygnięcia sprawy oraz co do oceny prawnej zawartych w ich treści oświadczeń. Pozwany podnosił wprawdzie, że na niektórych spośród przedłożonych przez stronę powodową umowach brak jest podpisów co najmniej jednej strony. W ocenie Sądu okoliczności ta nie daje podstaw do podważenia wiarygodności tych dokumentów albowiem fakt zawierania umów powodów G. P. znajduje potwierdzenie w zeznaniach powodów oraz w innych dokumentach – zawiadomieniu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, akcie oskarżenia i wyroku wydanym w sprawie karnej.

Czyniąc te ustalenia Sąd Okręgowy argumentował, że w świetle poczynionych ustaleń żądanie powodów było uzasadnione. W pierwszej kolejności wskazał, że wbrew stanowisku pozwanego, rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym było dopuszczalne. Roszczenia powoda i członków grupy oparte były na takich samych podstawach faktycznych. Wszyscy członkowie grupy byli również konsumentami w rozumieniu art. 22¹ k.c., byli również klientami pozwanego banku, w którym mieli otwarte rachunki. Podstawą ich żądań był natomiast popełniony na ich szkodę czyn niedozwolony związany z działalnością prowadzoną przez pozwany (…). W związku z tym spełnione zostały przesłanki rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym przewidziane w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”).

Strona powodowa w pozwie wskazała, że istnieje zarówno deliktowa podstawa odpowiedzialności (…), który nie zachowując profesjonalnej staranności powierzył wykonywanie czynności bankowych niewłaściwej osobie i nie sprawował nad jej działalnością należytego nadzoru (art. 429 k.c. i art. 415 k.c.), jak i podstawa kontraktowa, gdyż franczyzobiorca nie wykonał należycie umowy outsourcingowej z (…), wyrządzając przez to szkodę klientom, a za taką szkodę odpowiada bez żadnych ograniczeń (…), który powierzył przedsiębiorcy zewnętrznemu wykonywanie czynności (art. 6a ust. 1 pkt 1 i art. 6b ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w zw. z art. 474 k.c.). W toku procesu ponadto wskazano, ze przepis art. 6 b ust. 1 Prawa bankowego w powiązaniu z przepisami kodeksu cywilnego może stanowić nie tylko podstawę kontraktowej odpowiedzialności banku, ale także podstawę odpowiedzialności deliktowej. Ponadto powodowie podnieśli, że brak należytego nadzoru nad działalnością agenta, który przez 1,5 roku miał pełną swobodę uprawiania nielegalnej działalności pod szyldem banku uzasadnia samodzielną odpowiedzialność deliktową banku na podstawie art. 415 k.c.

Pozwany (…) odnosząc się do żądań powodów kwestionował swą odpowiedzialność deliktową, jak i kontraktową, wskazując, iż w przypadku działań agenta – G. P. (1), prowadzącego działalność po nazwą D. brak jest możliwości uznania, że kiedykolwiek działał na rzecz albo w strukturze pozwanego banku. Co do kwestii odpowiedzialności deliktowej w oparciu o art. 429 k.c. w zw. z art. 415 k.c. pozwany podawał, iż brak jest związku przyczynowego pomiędzy powierzeniem czynności osobie trzeciej, a szkodą poniesioną przez poszkodowanego z tytułu działania osoby, której wykonywanie czynności powierzono. Wskazywał, iż niemożliwe jest uznanie, że szkoda powoda i innych członków grupy, powstała w jakimkolwiek związku z powierzeniem przez pozwanego czynności G. P. (1) jako agentowi. Podnosił, iż powód oraz członkowie grupy zawierając umowy z agentem nie zachowali należytej staranności i powszechnie wymaganej przezorności.

Pozwany (…) podnosił także, że zarzuty dotyczące powierzchowności prowadzonych w placówkach agencyjnych kontroli oparte były o krzywdzące i dalece abstrakcyjne założenie, według którego ocena rzetelności czynności kontrolnych oparta jest o kryterium ich skuteczności. Biorąc natomiast pod uwagę nielegalną – przestępczą działalność agenta, ukrywał on podczas kontroli dokumenty, które mogłyby ujawnić tę działalność.

Co do kwestii odpowiedzialności kontraktowej pozwany wskazywał, iż umowy pożyczek zawarte przez powoda i członków grupy z agentem oraz drugim z podmiotów, pozostają poza działalnością prowadzoną przez agenta na rzecz banku z naruszeniem postanowień umowy agencyjnej, ich przedmiot nie należy do zakresu czynności świadczonych na rzecz banku przez agenta, a równocześnie pozostają poza zakresem czynności wykonywanych na podstawie ustawy Prawo bankowe, co wyłącza możliwość przypisania bankowi odpowiedzialności odszkodowawczej za nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z czynności o charakterze nie-bankowym albo za działania agenta nie stanowiące przezeń umowy agencyjnej – nie ziściły się zatem przesłanki odpowiedzialności wynikającej z art. 6b ust. 2 w zw. z art. 6a ustawy Prawo bankowe oraz art. 474 w zw. z art. 471 k.c.

Ponadto pozwany (…) podnosił, że brak staranności i przezorności powoda i pozostałych członków grupy polegający na tym, że nie zapoznali się z treścią umowy oferowanej w placówkach prowadzonych przez G. P. albo zapoznali się z nią pobieżnie, powoduje, że nawet w wypadku uznania odpowiedzialności banku za szkodę, należy równocześnie uznać, że poszkodowani w znacznym stopniu przyczynili się do powstania szkody co musi skutkować odpowiednim obniżeniem należnego im odszkodowania.

W przedmiotowej sprawie powód i członkowie grupy wskazali alternatywnie dwie podstawy odpowiedzialności pozwanego, tj. odpowiedzialność deliktową i odpowiedzialność kontraktową. W świetle ustalonych okoliczności faktycznych, podstawą odpowiedzialności pozwanego banku mogą być zarówno przepisy o odpowiedzialności deliktowej jak i kontraktowej.

Zgodnie przepisem art. 443 k.c. okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego wyniknęła szkoda stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba, że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego. W sytuacji zbiegu roszczeń wybór jednego z nich należy do podmiotu poszkodowanego. Powód w pozwie i dalszych pismach wskazywał, jako główną podstawę odpowiedzialności pozwanego banku, przepisy art. 429 k.c. i 415 k.c. natomiast odpowiedzialność kontraktową pozwanego wskazywał, w ocenie Sądu, wyłącznie posiłkowo. Jednocześnie okoliczności faktyczne wskazane w pozwie, w szczególności fakt, że szkoda wyniknęła z czynu niedozwolonego będącego równocześnie przestępstwem, które zostało popełnione przez agenta banku, dawał podstawy do przyjęcia, że powód i członkowie grupy domagają się naprawienia szkody powstałej w następstwie czynu niedozwolonego. Ponadto w sytuacji gdy zachodzi zbieg podstaw odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej sąd orzekający ma obowiązek zadecydować, na podstawie której z podstaw należy rozstrzygnąć sprawę, przy uwzględnieniu prymatu tej, która jest dla poszkodowanego jest korzystniejsza lub z uwagi na charakter roszczenia tej z nich, która w danej sprawie może mieć zastosowanie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w B. z 6 czerwca 2013 r. (…)).

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie odpowiedzialność banku za szkodę poniesioną przez powoda i członków grupy wynika z przepisów art. 429 k.c. i art. 415 k.c., tj. (…) ponosi odpowiedzialność deliktową.

Zgodnie z przepisem art. 429 k.c. kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Przepis powyżsi stanowi podstawę do ponoszenia odpowiedzialności przez osobę powierzającą wykonanie czynności innemu podmiotowi za szkodę wyrządzoną przez ten podmiot przy wykonywaniu powierzonej czynności. Przesłankami ponoszenia odpowiedzialności na podstawie powyższego przepisu są: powierzenie wykonania czynności innej osobie, dokonanie niewłaściwego wyboru osoby, której powierzono wykonanie czynności (wina w wyborze), wyrządzenie poszkodowanemu szkody przez osobę, której powierzono wykonanie czynności przy wykonywaniu tej czynności.

W przedmiotowej sprawie okolicznością bezsporną jest fakt, że pozwany (…) powierzył G. P. (1) wykonywanie określonych czynności bankowych zawierając z nim umowę agencyjną z dnia 15 października 2008 r. Umowa ta obejmowała dokonywanie w imieniu i na rzecz pozwanego banku czynności takich jak: czynności w zakresie kredytów konsumpcyjnych gotówkowych, prostej pożyczki gotówkowej, kredytu konsolidacyjnego gotówkowego, kredytów hipotecznych, czynności w zakresie prowadzenia i obsługi rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz terminowego rachunku oszczędnościowo-złotowego dla osób fizycznych, czynności w zakresie kart kredytowych, czynności w zakresie kredytów samochodowych, czynności w zakresie produktów strukturyzowanych.

Okolicznością bezsporną jest również fakt, że G. P. (1) w prowadzonych przez siebie placówkach zawierał także umowy, których stroną nie był pozwany (…), oznaczonych jako „pożyczka inwestycyjna”. W następstwie zawarcia tych umów powód i członkowie grupy ponieśli szkodę będącą przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Okolicznością bezsporną jest również fakt, że zachowanie G. P. (1) było w tym zakresie działaniem bezprawnym i zawinionym co zostało stwierdzone w wydanym w sprawie karnej wyroku skazującym go za popełnienie przestępstwa na szkodę powoda i pozostałych członków grupy.

Dla oceny zasadności żądań strony powodowej w oparciu o przepis art. 429 k.c. konieczne jest ustalenie, czy szkoda wyrządzona przez G. P. (1) została im wyrządzona przy wykonywaniu powierzonych mu przez pozwany (…) na podstawie ww. umowy agencyjnej czynności. Warunkiem bowiem odpowiedzialności powierzającego wykonywanie czynności innemu podmiotowi za szkody wyrządzone przez ten podmiot jest wyrządzenie szkody przy wykonywaniu powierzonej czynności a nie przy okazji jej wykonywania. O wyrządzeniu szkody przy wykonywaniu powierzonej czynności można mówić w sytuacji, gdy istnieje normalny związek przyczynowy między zachowaniem bezpośredniego sprawcy (wykonawcy czynności) a szkodą oraz gdy pozostaje w funkcjonalnym związku z czynnością, której wykonanie mu powierzono.

W ocenie Sądu poczynione w toku postępowania dowodowego ustalenia wskazują na to, że działania podejmowane przez G. P. (1), w wyniku których powód i członkowie grupy ponieśli szkodę, pozostawały w funkcjonalnym związku z czynnościami, których wykonywanie powierzył mu pozwany (…) na podstawie umowy agencyjnej. Wśród czynności powierzonych G. P. były między innymi czynności w zakresie prowadzenia i obsługi rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz terminowych rachunków oszczędnościowych złotowych dla osób fizycznych (załącznik (…) do umowy agencyjnej (…)). W ramach tych czynności G. P. zobowiązany był do przedstawiania oferty depozytowej, przyjmowania wniosków i wydawania klientom karty identyfikacyjnej (mikroprocesorowej), prowadzenie i obsługę rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych, w ramach której miał udzielać klientowi informacji o zasadach funkcjonowania rachunku, pomagać przy wypełnianiu dokumentów niezbędnych do otwarcia rachunku, weryfikować i przyjmować wypełnione dokumenty, podpisywać z klientem w imieniu banku umowy rachunku (…). Ponadto miał przyjmować i realizować dyspozycje gotówkowe, w tym polecenia przelewów oraz zakładać i likwidować oszczędnościowe lokaty terminowe i podpisywać w imieniu banku umowy zawarcia lokat. G. P. (1) realizując właśnie ww. czynności podejmował działania, które doprowadziły do poniesienia przez powoda i członków grupy szkody.

Wskazać należy, że G. P. wyrządził szkodę realizując powierzone mu czynności w zakresie zakładania i obsługi rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz zakładania i likwidacji lokat terminowych. Wszyscy poszkodowani posiadali w pozwanym banku rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe. W sytuacji gdyby nie posiadali tego rachunku niewątpliwe nie ponieśliby szkody albowiem wszelkie operacje związane z wykonywaniem umowy „pożyczki inwestycyjnej” realizowane były za pośrednictwem tego rachunku. Rachunki te poszkodowani w większości wypadków posiadali już wcześniej, w niektórych wypadkach otwarte zostały po przedstawieniu poszkodowanym propozycji zawarcia umowy „pożyczki inwestycyjnej”.

Zawarcie przez poszkodowanych umowy „pożyczki inwestycyjnej” nie było również następstwem prostego przedstawienia im takiej oferty w placówce agencyjnej. Zawarcie umowy wiązało się w większości wypadków z wykonywaniem przez G. P. powierzonych mu obowiązków w zakresie zakładania i likwidowania oszczędnościowych lokat terminowych. Agent banku posiadając wiedzę o lokatach terminowych klientów banku zwracał się do nich w okresie poprzedzającym upływ terminu, na który lokata została zawarta i proponował zawarcie kolejnej umowy. Niewątpliwie podejmując te działania realizował ww. zadania powierzone mu przez (…) w załączniku (…) umowy agencyjnej. Przedstawiano przy tej okazji zarówno rzeczywistą ofertę banku dotyczącą lokat terminowych, a dodatkowo przedstawiano ofertę zawarcia umowy „pożyczki inwestycyjnej”. Od wyboru klienta zależało, którą z propozycji przyjął. Podkreślić należy, że oprocentowanie „pożyczki inwestycyjnej” nie było na tyle wysokie w stosunku do oprocentowania innych lokat terminowych aby budzić podejrzenia klientów zwłaszcza w sytuacji gdy pozwany (…) od 2009 r. oferował swoim klientom produkty strukturyzowane przedstawiane jako „lokaty” o zysku przekraczającym zysk wynikający z oprocentowania „pożyczek inwestycyjnych” proponowanych przez G. P.

Za uznaniem, że szkoda została wyrządzona przy wykonywaniu przez agenta powierzonych mu czynności przemawia również fakt, że G. P. nie wykonywał czynności objętych umową agencyjną a także dotyczących zawierania umów „pożyczki inwestycyjnej” osobiście. Czynności te były wykonywane w czterech prowadzonych prze niego placówkach przez osoby zatrudniane przez niego. Zawieranie umów „pożyczek inwestycyjnych” stanowiły „normalny” element pracy tych placówek i było ściśle związane z wykonywaniem innych czynności bankowych – zakładaniem rachunków, zakładaniem i likwidowaniem lokat terminowych. Czynności związane z zawieraniem umów „pożyczek inwestycyjnych” były funkcjonalnie ściśle związane z wykonywaniem zadań objętych umową agencyjną.

W ocenie Sądu powyższe okoliczności dają podstawy do przyjęcia, że agent pozwanego banku (…) P. wyrządził powodowi i członkom grupy szkodę przy wykonywaniu powierzonych mu na podstawie umowy agencyjnej czynności, a jego działanie pozostawało w funkcjonalnym związku z wykonywanymi czynnościami bankowymi albowiem przeplatał on czynności niedozwolone z wykonywanymi zgodnie z umową czynnościami bankowymi co powodowało, że poszkodowani byli przekonani, że zawarta przez nich umowa dotyczy produktu bankowego.

Pozwany podnosił, że nie może ponosić odpowiedzialności na podstawie art. 429 k.c. albowiem dokonał wyboru G. P. z zachowaniem niezbędnej staranności w związku z czym nie można mu przypisać winy w wyborze agenta.

Przepis art. 429 k.c. konstruuje wzruszalne domniemanie winy w wyborze powierzającego, obciążając powierzającego wykonanie czynności koniecznością wykazania okoliczności ekskulpujących. W ocenie Sądu pozwany (…) nie obalił powyższego domniemania, a wyniki postępowania dowodowego nie dają podstaw do uznania, że pozwany dokonując wyboru agenta zachował wymaganą staranność. Przedmiot umowy agencyjnej zawartej przez pozwany (…) z agentem, która obejmowała powierzenie mu wykonywania całego szeregu czynności bankowych oraz z uwagi na wymagania banku dotyczące placówek prowadzonych przez agenta, które miały wyglądać de facto identycznie jak własne placówki banku co z kolei mogło powodować u klientów przekonanie, że znajdują się w placówce banku, powodował w ocenie Sądu konieczność przyjęcia szczególnie surowych kryteriów doboru agentów. W szczególności procedura weryfikacji kandydatów powinna zmierzać do wyeliminowania osób, które mogłyby podejmować działania na szkodę klientów banku.

Pozwany (…) podnosił, że nie jest możliwe przewidzenie, czy dana osoba w przyszłości popełni czyn niedozwolony w sytuacji gdy jej dotychczasowa postawa, a w szczególności niekaralność, nie wskazuje na takie niebezpieczeństwo. Twierdzenie powyższe jest niewątpliwie słuszne jednak nie zwalnia w ocenie Sądu pozwanego od takiego ukształtowania procedury rekrutacyjnej i weryfikacji informacji podawanych przez kandydata na agenta aby wychwycić wszelkie niepokojące okoliczności.

Jak ustalono w toku postępowania, w szczególności w oparciu o zeznania świadka J. P. (2), procedura weryfikacji kandydatów na agentów była oparta głównie na rozmowie z kandydatem i przedstawieniu przez niego kilku dokumentów w tym zaświadczenia o niekaralności. Okolicznością bezsporną był fakt, że G. P. przedstawił podczas procesu rekrutacyjnego nieprawdziwe informacje co do swojego wykształcenia twierdząc, że jest wykładowcą wyższej uczelni, gdy w rzeczywistości miał tylko wykształcenie średnie. Okoliczność ta wprawdzie nie ma bezpośredniego znaczenia z punktu widzenia posiadania przez niego kwalifikacji niezbędnych do zawarcia z nim umowy agencyjnej, to jednak zweryfikowanie prawdziwości informacji podawanych przez niego mogłoby mieć istotne znaczenie dla oceny jego rzetelności. Gdyby (…) zweryfikował wszystkie informacje podawane przez G. P. i stwierdził, że niektóre z nich są nieprawdziwe miałby podstawy do zbadania przyczyn podania takich nieprawdziwych bądź nieścisłych informacji i dokonać oceny kwalifikacji kandydata na agenta z punktu widzenia jego rzetelności i uczciwości, co z uwagi na charakter powierzonych mu do wykonania czynności miałoby fundamentalne znaczenie.

W ocenie Sądu powyższe okoliczności wskazujące na to, że procedura weryfikacji kandydatów na agentów przeprowadzona przez pozwany (…) była bardzo powierzchowna i z uwagi na to należało uznać, że pozwany ponosi winę w wyborze G. P. na agenta.

Jednocześnie wskazać należy, że dla oceny spełnienia przesłanek odpowiedzialności pozwanego banku na podstawie art. 429 k.c. trzeba mieć na względzie także przepisy ustawy Prawo bankowe. Przepis art. 6b ust. 2 ustawy Prawo bankowe stanowi, że odpowiedzialności banku za szkody wyrządzone klientom wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w art. 6a ust. 1 i 7, nie można wyłączyć ani ograniczyć. Przepis art. 6a ust. 1 dotyczy umowy agencyjnej, na mocy której (…) powierza agentowi wykonywanie niektórych czynności bankowych. W doktrynie wyrażany jest pogląd, że „(…) odpowiada bez ograniczeń za działania pośredników, które podejmowane są w wykonaniu umowy agencyjnej. W tym zakresie art. 6b ust. 2 Prawa bankowego należy traktować jako lex specialis wobec art. 429 k.c.” (Komentarz do ustawy Prawo bankowe Zbigniewa Ofiarskiego, Lex 2013). W ocenie Sądu pogląd ten należy uznać za uzasadniony. Odmienna interpretacja prowadziłaby do sytuacji, w której de facto całe ryzyko związane z prawidłową organizacją i funkcjonowaniem sieci placówek agencyjnych banku przerzucone zostałoby na klientów. W przedmiotowej sprawie jednak w przekonaniu Sądu procedura weryfikacji kandydatów na agentów była na tyle powierzchowna, że, jak to wskazano wcześniej, pozwanemu bankowi można przypisać winę w wyborze agenta, co pociąga za sobą jego odpowiedzialność na podstawie art. 429 k.c. i nie wymaga stosowania ww. przepisu prawa bankowego.

W ocenie Sądu niezależnie od powyższych okoliczności żądanie powoda i członków grupy znajduje także oparcie w przepisie art. 415 k.c., a zachowanie pozwanego banku polegające na braku nadzoru nad działalnością agenta należy traktować jako delikt pozwanego banku. Na taką podstawę swoich żądań powodowie wskazywali również w toku procesu.

Zgodnie z przepisem art. 415 k.c. każdy kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę jest obowiązany do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności na tej podstawie jest bezprawne zawinione działanie sprawcy, szkoda osoby poszkodowanej i istnienie adekwatnego związku przyczynowego między szkodą a zachowaniem sprawcy. W ocenie Sądu ustalenia poczynione w toku postępowania wskazują na to, że brak należytego nadzoru ze strony pozwanego banku nad działaniami agenta doprowadził do powstania po stronie powoda i członków jego grupy szkody.

Wskazać należy, że pozwany (…) od roku 2008 tworzył sieć placówek prowadzonych przez agentów banku w małych miastach. Do roku 2010 sieć ta osiągnęła liczbę ok. 300 placówek. Wśród nich były cztery placówki prowadzone przez G. P. (1). Tworząc sieć takich placówek pozwany stawiał agentom ścisłe wymogi co do sposobu zorganizowania pracy placówek, ich wystroju, ubiorów personelu itp. Wymagania te powodowały, że placówki prowadzone przez agentów były identyczne z macierzystymi placówkami pozwanego banku. W ocenie Sądu było to świadome działanie banku zmierzające do stworzenia sieci placówek obejmujących możliwie największy obszar kraju. Jednocześnie przyjęta strategia rozwoju polegająca na zawieraniu umów agencyjnych minimalizowała koszty ponoszone w związku z tym przez (…). Wskazują na to postanowienia (…) umowy z dnia 15 października 2008 r., w których wprost wskazano, że wszelkie koszty związane z prowadzeniem i rozpoczęciem działalności ponosi agent i że agencja powinna być odpowiednio oznakowana i urządzona zgodnie z wymogami banku. Wykaz wyposażenia został określony w załączniku do umowy, a zakup wyposażenia mógł być dokonywany wyłącznie u dostawców wskazanych przez (…). Zasady identyfikacji wizualnej również określał załącznik do umowy.

W konsekwencji takiego ukształtowania w umowie obowiązków agenta powstała sieć palcówek prowadzonych przez agentów, które były łudząco podobne do własnych placówek pozwanego banku, chociaż w umowie (…) zawarto postanowienie, że agent zobowiązany jest do informowania osób trzecich o zakresie swoich praw i obowiązków, a w szczególności do umieszczenia w agencji w miejscu publicznie dostępnym informacji o zawarciu umowy i statusie agenta banku, a także swojej firmie, siedzibie i nr KRS według wzoru przedstawionego przez (…). Agent był też zobowiązany do powstrzymania się od działań mogących wywołać u osób trzecich błędne przekonanie co do statusu agenta albo praw i obowiązków agenta lub banku.

Wyniki postępowania dowodowego wskazują, że w placówkach prowadzonych przez G. P. powyższe informacje o jego statusie nie były umieszczone w miejscu i formie umożliwiającej zorientowanie się przez klientów, że nie znajdują się w placówce własnej banku, lecz w placówce prowadzonej przez agenta. Wręcz przeciwnie, zeznania wszystkich powodów wskazują jednoznacznie na to, że byli przekonani, że znajdują się w banku. Wśród poszkodowanych są osoby o różnym wykształceniu, w różnym wieku i mające różne doświadczenie życiowe, jednak wszyscy oni byli przekonani, że znajdują się w placówce banku i w związku z tym przekonani byli również o tym, że zawieranie tam umów jest bezpieczne. Świadczy to o tym, że w placówkach prowadzonych przez G. P. (1) nie było dostatecznej informacji o charakterze tych placówek. Świadczą o tym również działania banku podjęte po ujawnieniu sprawy G. P. i obowiązujący aktualnie w placówkach pozwanego banku sposób oznaczania placówek agencyjnych. Obecnie placówki te oznaczone są w sposób bardzo wyraźny i każda osoba wchodząca do placówki bez trudu może dostrzec informację o tym, że nie jest to placówka własna banku lecz placówka prowadzona przez partnera banku.

Okoliczność ta potwierdza w ocenie sądu fakt, że placówki prowadzone przez G. P. nie były oznaczone w sposób umożliwiający zorientowanie się przez przeciętnego klienta, że nie są one własnymi placówkami banku.

Brak stosownej informacji o charakterze placówek banku oraz celowe działania G. P., który za pośrednictwem osób zatrudnionych w tych placówkach zawierał z klientami banku umowy, których stroną nie był (…) i które nie dotyczyły produktów banku, spowodowały szkodę powoda i członków grupy. Umowy te były zawierane przez poszkodowanych albowiem pozostawali w błędnym przekonaniu, że umowy zawierane w banku dotyczą produktów bankowych i (…) ponosi odpowiedzialność za ich wykonanie. Stan taki trwał kilka lat i był możliwy albowiem pozwany (…) nie sprawował żadnej efektywnej kontroli nad działalnością placówek agencyjnych. Jak wynika z zeznań świadka M. P., struktury sprawujące kontrolę placówek agencyjnych były tworzone w tym samym czasie co tworzenie sieci tych placówek i początkowo nie było możliwe sprawowanie efektywnej kontroli. W okresie, w którym kontrolę zaczęto faktycznie wykonywać, czynności kontrolne były powierzchowne i koncentrowały się na kwestiach przechowywania środków finansowych, kontrolowano też wyrywkowo dokumenty. Kontrole nie podejmowały żadnych czynności zmierzających do ustalenia, czy w placówkach agencyjnych G. P. nie jest prowadzona działalność konkurencyjna polegająca na zawieraniu umów na rzecz innych podmiotów niż pozwany (…). Praktyka ta była niewątpliwie nieprawidłowa co zresztą zostało uwzględnione przez pozwany (…), jak bowiem wynika z zeznań ww. świadka obecnie kontrola jest znacznie bardziej staranna i obejmuje także poszukiwanie dokumentów wskazujących na prowadzenie niedozwolonej działalności. Świadczy to o tym, że przy zachowaniu niezbędnej staranności można było opracować i wdrożyć procedury umożliwiające szybkie wykrycie nieprawidłowości w placówce agencyjnej.

Wyniki postępowania dowodowego wskazują jednoznacznie na to, że w trakcie kontroli, jakie przeprowadzono w placówkach prowadzonych przez G. P. (1), nie kontrolowano w żaden sposób wypełniania przez niego obowiązków wynikających z (…) umowy agencyjnej dotyczących umieszczenia informacji o charakterze placówki ani obowiązków określonych w (…) umowy dotyczących zakazu prowadzenia w placówce innej działalności. Ponadto wyniki tych kontroli wskazują na liczne uchybienia w placówkach agenta w szczególności w zakresie przekazywania gotówki z placówki i prawidłowości prowadzonej dokumentacji. Zestawienia wykrytych niezgodności sporządzone po przeprowadzonych kontrolach wskazują na wielokrotnie występujące nieprawidłowości w zakresie obrotu gotówką np. stwierdzono, że 8 lipca 2010 r. dokonano przeksięgowania kwoty 65.000,00 zł i nie wiadomo kto pobrał gotówkę, 21 kwietnia 2010 r. gotówka w kwocie 25.000,00 zł została zabrana z placówki przez agenta bez sporządzenia stosownych dokumentów, 7 lipca 2010 r. stwierdzono brak potwierdzeń odwozu nadmiaru środków pieniężnych i brak potwierdzeń operacji gotówkowych, 21 października 2010 r. stwierdzono, że pieniądze pobrane zostały z placówki bez wymaganych potwierdzeń i nie zostały wpłacone na konto w tym samym dniu, podobna sytuacja została stwierdzona podczas kontroli z 5 listopada 2010 r.

Pomimo stwierdzania przez pozwany (…) powyższych uchybień, z których część wskazywała na to, że agent G. P. (1) swobodnie dysponuje środkami finansowymi klientów i nie przestrzega wymaganych procedur, pozwany (…) nie podjął w związku z tym żadnych istotnych działań także wówczas, gdy pomimo kontroli stwierdzane wcześniej uchybienia się powtarzały.

Brak nadzoru banku nad działalnością placówek agencyjnych przejawia się również w działaniu pracowników infolinii banku. Z zeznań świadka A. P. (2) wynika, że zatrudnieni przy obsłudze infolinii pracownicy banku nie mieli żadnych wytycznych co do postępowania w wypadku pytań dotyczących placówek agencyjnych, z zeznań tych wynika wręcz, że (…) nie informował w ogóle pracowników infolinii o tym, że (…) działa również z wykorzystaniem sieci placówek agencyjnych. W konsekwencji doprowadziło to do sytuacji, w której (…) utracił możliwość wcześniejszego wykrycia, że G. P. prowadzi w placówkach agencyjnych niedozwoloną działalność. Jeden z członków grupy M. S. (3) mając bowiem wątpliwości co do tego, czy oferowana mu w placówce umowa „pożyczki inwestycyjnej” jest produktem banku zatelefonował na nr infolinii banku w tej sprawie. Uzyskał tam informację – udzieloną przez świadka A. P., z której wynikało, że skoro produkt jest proponowany w placówce banku, to zawarcie umowy jest bezpieczne. A. P. (2) udzieliła takiej informacji pomimo swoich wątpliwości co do istnienia takiego produktu wychodząc z założenia, że skoro klient informacje o produkcie uzyskał od pracownika banku to jest ona prawdziwa. W ocenie Sądu brak wiedzy świadka A. P. o placówkach agencyjnych istotnie wpłynął na treść udzielonej M. S. informacji i jednocześnie spowodował, że pozwany (…) utracił możliwość wykrycia działalności prowadzonej przez G. P.

W ocenie Sądu powyższe okoliczności dają podstawy do uznania, że pozwany (…) ponosi odpowiedzialność za szkodę poniesioną przez powoda i członków jego grupy także na podstawie art. 415 k.c. Wprawdzie zawarcie umowy agencyjnej zawierającej postanowienia zmierzające do maksymalnego upodobnienia placówki agencyjnej do placówek własnych banku było dopuszczalne to jednak charakter działalności, jaka miała być prowadzona w tych placówkach nakładał na (…) szczególne obowiązki w zakresie zapewnienia efektywnej kontroli prawidłowości ich funkcjonowania w celu ochrony interesów klientów banku, którymi byli niewątpliwie powód i członkowie jego grupy albowiem posiadali oni co najmniej rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe w tym banku.

(…) zgodnie z przepisem art. 2 ustawy Prawo bankowe jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Przepis ten daje bankowi szczególne uprawnienia co do zakresu jego działalności albowiem inne podmioty nie są uprawnione do prowadzenia tego rodzaju działalności, w związku z tym od banku należy wymagać szczególnej staranności przy prowadzeniu tej działalności. (…) może również powierzyć wykonywanie określonych w art. 6a ustawy Prawo bankowe czynności innemu podmiotowi, jednak tylko po spełnieniu warunków określonych w art. 6c ust. 1 Prawa bankowego. Jednym z wymagań określonych w tym przepisie jest to, aby powierzenie czynności innemu podmiotowi nie wpłynęło między innymi na skuteczność systemu kontroli wewnętrznej banku. W ocenie Sądu brak stworzenia efektywnego systemu kontroli i nadzoru nad działalnością placówek agencyjnych banku powodował, że (…) nie wypełniał obowiązków wynikających z ww. przepisów art. 2 i 6c ustawy Prawo bankowe a tym samym zachowanie pozwanego banku było w tym zakresie zachowaniem bezprawnym.

W ocenie Sądu powyższe zachowanie pozwanego było zawinione przez niego. Biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy Sąd uznał, że (…) dopuścił się „deliktu organizacyjnego”. (…) dopuścił się deliktu z winy nieumyślnej wskutek niedbalstwa albowiem tworząc sieć placówek agencyjnych nie stworzył spójnego i skutecznego systemu ich kontroli. Jak to zostało wcześniej wskazane, pomimo zawarcia w umowie agencyjnej w § 1 ust. 5 obowiązku umieszczenia przez agenta w placówce informacji o jej charakterze oraz zobowiązania się do powstrzymania się od działań mogących wywołać u osób trzecich błędnego przekonania co do statusu banku pozwany (…) nie przeprowadzał żadnych czynności mających na celu skontrolowanie wypełniania przez agenta tych obowiązków zwłaszcza w zakresie wyraźnego umieszczenia informacji o statusie placówki. Jednocześnie kontrole, jakie przeprowadzono w placówkach G. P. były powierzchowne a dokonane w ich trakcie ustalenia co do uchybień w zakresie przechowywania i dysponowania pieniędzy oraz liczne uchybienia co do prowadzenia dokumentacji nie spowodowały de facto żadnej reakcji pozwanego banku chociażby w postaci przeprowadzenia kompleksowej kontroli. Ponadto przypadek M. S. (3), który mając wątpliwości co do proponowanego mu w placówce produktu zadzwonił na infolinię banku, wskazuje, że nawet w takiej sytuacji klient banku nie miał szans na uzyskanie rzetelnej informacji, a (…) nie wprowadzając żadnych procedur na wypadek uzyskania przez pracownika infolinii informacji o możliwych nieprawidłowościach z własnej winy utracił możliwość wykrycia i przerwania działalności G. P. Wskazać należy również, że stworzenie odpowiedniego systemu kontroli było możliwe, o czym świadczą działania podjęte przez pozwany (…) po ujawnieniu nieprawidłowości w placówkach agencyjnych.

W ocenie Sądu powyższe bezprawne i zawinione zachowanie pozwanego banku pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą poniesioną przez powoda i członków grupy. Wyniki postępowania dowodowego wskazują, że powód i członkowie grupy zawarli umowy „pożyczek inwestycyjnych” pozostając w błędnym przekonaniu, że dotyczą one produktu bankowego i, że (…) ponosi odpowiedzialność za ich realizację. Przekonanie to jak wcześniej wskazano było następstwem tego, że umowa była zawierana w placówce, która nie różniła się niczym od własnych placówek banku a równocześnie brak było widocznych informacji o tym, że jest to placówka agencyjna prowadzona przez inny podmiot.

W treści umów jakie przedstawiono do podpisania powodowi i członkom grupy pozwany (…) nie był wprawdzie wymieniony jako strona umowy to jednak nazwa banku była w nich wielokrotnie wymieniana, a rozliczenia związane z umową miały być wykonywane za pośrednictwem rachunków założonych w pozwanym banku. Ponadto użyte w umowie oznaczenie strony umowy: „D. Z. siecią franczyzową (…) Bank S.A. z siedzibą w B…” dla przeciętnego klienta banku wiązała umowę z tym bankiem. Zestawiając powyższe oznaczenie stron umowy oraz miejsce i okoliczności jej zawarcia, uznanie przez klientów, że umowa dotyczy produktu bankowego jest usprawiedliwione. Jednocześnie podkreślić należy, że nawet w sytuacji gdy klient miał jakieś wątpliwości, nie miał możliwości ich zweryfikowania o czym świadczy wskazany wyżej przykład M. S. (3), który zwrócił się o informację telefonując na nr infolinii banku.

Biorąc pod uwagę, że to zachowanie banku doprowadziło do powstania łudząco podobnych do placówek własnych banku punktów prowadzonych przez agentów oraz to, że brak należytej kontroli nad działalnością agentów umożliwił G. P. prowadzenie nielegalnej działalności powoduje w ocenie Sądu, że pomiędzy zachowaniem banku a szkodą poniesioną przez powoda i członków grupy zachodzi adekwatny związek przyczynowy. Wystąpienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności deliktowej uzasadnia przyjęcie, że (…) ponosi odpowiedzialność za szkodę powoda i członków grupy także na podstawie art. 415 k.c.

Powód podawał również alternatywną podstawę prawną swoich żądań wskazując na możliwość przyjęcia, że (…) ponosi odpowiedzialność kontraktową w oparciu o przepisy art. 6a ust. 1 pkt 1 i art. 6b ust. 2 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 474 k.c. Strona powodowa podniosła, że zarówno powód jak i wszyscy członkowie grupy byli klientami banku albowiem w pozwanym banku były prowadzone ich rachunki bankowe natomiast (…) powierzył na podstawie umowy agencyjnej wykonywanie czynności bankowych innej osobie. Umowa agencyjna nie została należycie wykonana i to pociąga za sobą odpowiedzialność kontraktową banku.

W ocenie Sądu powyższe stanowisko strony powodowej jest również uzasadnione. Okolicznością bezsporną jest bowiem fakt, że powód i wszyscy członkowie grupy byli klientami pozwanego banku i posiadali w nim co najmniej rachunki bankowe. Fakt ten został wykorzystany przez G. P. (1), który w oparciu o umowę agencyjną dokonywał w imieniu banku szeregu czynności bankowych między innymi w zakresie prowadzenia rachunków bankowych i w związku z wykonywaniem tych czynności doprowadził do powstania szkody. G. P. (1) wyrządził powodowi i członkom grupy szkodę podejmując przy wykonywaniu powierzonych mu na podstawie umowy agencyjnej czynności działania polegające na wprowadzeniu klientów banku w błąd co do charakteru prowadzonej przez siebie placówki i nakłanianiu ich do zawarcia umów „pożyczek inwestycyjnych”, które nie były produktem banku. Dokonując tych czynności G. P. nienależycie wykonywał łączącą go z bankiem umowę agencyjną albowiem umowa ta w (…) zawiera postanowienie, że agent zobowiązany jest do informowania osób trzecich o zakresie swoich praw i obowiązków, a w szczególności do umieszczenia w agencji w miejscu publicznie dostępnym informacji o zawarciu umowy i statusie agenta banku, a także swojej firmie, siedzibie i nr KRS według wzoru przedstawionego przez (…). Agent był też zobowiązany do powstrzymania się od działań mogących wywołać u osób trzecich błędne przekonanie co do statusu agenta albo praw i obowiązków agenta lub banku.

G. P. (1) niewątpliwie naruszał ww. postanowienia umowy agencyjnej, co zresztą spowodowało jej wypowiedzenie przez (…). Konsekwencją naruszenia ww. postanowień umowy była natomiast szkoda powoda i członków jego grupy. Przepis art. 6b ust. 2 ustawy Prawo bankowe stanowi, że odpowiedzialności banku za szkody wyrządzone klientom wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w art. 6a ust. 1 i 7, nie można wyłączyć ani ograniczyć. Przepis art. 6a ust. 1 dotyczy umowy agencyjnej, na mocy której (…) powierza agentowi wykonywanie niektórych czynności bankowych. Z uwagi na to, że w przedmiotowej sprawie powodowi i członkom grupy wyrządzono szkodę wprowadzając ich w błąd co do charakteru placówki prowadzonej przez G. P. i wywołując u nich błędne przekonanie, że zawierana przez nich umowa „pożyczki inwestycyjnej” jest produktem bankowym, co było działaniem sprzecznym z postanowieniami (…) umowy agencyjnej, odpowiedzialność pozwanego banku nie może być w żaden sposób wyłączona. W tej sytuacji pozwany (…) mógłby zgodnie z przepisem art. 474 k.c. ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez agenta albowiem odpowiada za jego działania jak za działania własne.

Mając na względzie wskazane wyżej okoliczności oraz treść przepisu art. 433 k.c. Sąd uznał, że żądania powoda i członków grupy znajdują uzasadnienie w art. 429 k.c. i art. 415 k.c. i na tej podstawie prawnej oparto rozstrzygnięcie uznając żądania powoda i członków grupy za usprawiedliwione co do zasady.

Pozwany (…) podnosił, że w wypadku uznania żądań powoda za uzasadnione konieczne jest zastosowanie przepisu art. 362 k.c. albowiem poszkodowani w jego ocenie przyczynili się do powstania szkody albowiem nie czytali przedstawionych im w placówkach agencyjnych umów lub czytali je niedokładnie.

W ocenie Sądu podniesiony zarzut przyczynienia się poszkodowanych do powstania szkody jest bezzasadny. Ustalenia poczynione w toku postępowania wskazują, że czynności podejmowane przez pokrzywdzonych w związku z zawarciem umowy były różne. Niektórzy spośród nich nie zapoznali się z treścią umowy, niektórzy przeczytali ją pobieżnie, były też osoby, które zapoznały się z jej treścią dokładnie. Pomimo tak różnych zachowań nikt z poszkodowanych nie dostrzegł podstępu. Niewątpliwie wpływ miał na to fakt, iż byli przekonani, że znajdują się w placówce banku, albowiem punkt agencyjny nie różnił się wizualnie w żaden sposób od placówek własnych banku. Ponadto skomplikowany sposób sformułowania umowy oraz wielokrotne użycie w nim nazwy pozwanego banku, a także sposób oznaczenia jednej ze stron umowy jako zarządzającego siecią franczyzową G. (…) Banku u przeciętnego klienta stwarzało usprawiedliwione przekonanie, że umowa dotyczy produktu bankowego.

Niewątpliwie fakt, że niektórzy poszkodowani nie przeczytali w ogóle umowy lub zrobili to pobieżnie jest okolicznością, która mogłaby dać podstawy do uznania, że przyczynili się oni do powstania szkody. Jednak okoliczność tą trzeba oceniać z uwzględnieniem tego, czy fakt dokładnego przeczytania umowy miałby znaczenie na podjęcie decyzji co do jej zawarcia. Biorąc pod uwagę, że w miejscowościach, w których znajdowały się placówki agencyjne prowadzone przez G. P. nie było żadnych oddziałów pozwanego banku jedyną formą zweryfikowania wiarygodności i bezpieczeństwa proponowanej umowy mogła być informacja udzielana przez pracowników banku obsługujących infolinię. Przykład M. S. (3), który mając wątpliwości dotyczące proponowanej mu umowy zatelefonował na nr infolinii i uzyskał tam uspokajającą informację co do bezpieczeństwa umów podpisywanych w placówkach banku świadczy o tym, że przeczytanie nawet dokładne umowy nie dawało gwarancji uniknięcia powstania szkody.

Pozwany (…) co do zasady nie kwestionował wysokości szkody poniesionej przez powoda i członków grupy. Zakwestionował wyłącznie roszczenia Z. P. (2) i R. K. (2), E. P., K. M., K. R. (1), P. Z., K. I. oraz J. D. (1), wskazując na rozbieżności pomiędzy ustaleniami sądu karnego, a roszczeniami zgłoszonymi w procesie.

Zarzuty pozwanego banku okazały się w tym zakresie częściowo uzasadnione – w odniesieniu do K. I. i K. R. (1).

Wskazać należy, że żądania powodów były co do zasady niższe niż rzeczywiście poniesiona szkoda, co wynikało z ujednolicenia w poszczególnych podgrupach wysokości żądań. Wysokość rzeczywiście poniesionej szkody wykazana została dokumentami w postaci umów „pożyczek inwestycyjnych” i dowodów przelewów zgromadzonych w aktach sprawy karnej. W wypadku niektórych z poszkodowanych zawarli oni kilka takich umów, a po zakończeniu jednej zawierali kolejną przekazując na jej poczet pieniądze z umowy poprzedniej i dopłacając dalsze kwoty (co określano jako „zasilenie z umowy”). Taka sytuacja miała miejsce w przypadku K. I. i K. R. (1).

K. I. wskazywał na fakt poniesienia szkody w kwocie 213.340,00 zł, ale domagał się zasądzenia kwoty 197.000 zł. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy karnej, tj. umowach, potwierdzeniach przelewów oraz z treści wyroku wydanego w sprawie karnej wynika natomiast, że jego szkoda wynosi 196.340,00 zł i w takim zakresie jego żądanie jest uzasadnione i podlega oddaleniu w pozostałej części.

W wypadku K. R. (1) wskazywał on poniesienie szkody w kwocie 120.300,00 zł, a domagał się zasądzenia kwoty 120.000,00 zł. W jego wypadku z dokumentów z akt sprawy karnej i załączonych tam umów i poleceń przelewów wynikało, że szkoda K. R. wynosi 110.300,00 zł. Różnica między podawaną przez niego szkodą a rzeczywistą szkodą wynikała z nieprawidłowego zaliczenia kwot wpłacanych na poczet jednej z kolejnych umów w ramach tzw. „zasilenia”. W związku z tym, żądanie K. R. było uzasadnione co do kwoty 110.300,00 zł, a w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Nieuzasadnione były zarzuty pozwanego co do żądań P. Z. Szkoda poniesiona przez P. Z. wynosi 55.000,00 zł – tj. tyle ile podawał. Wprawdzie w wyroku karnym została na jego rzecz zasądzona niższa kwota, jednak jest to następstwem pominięcia w postępowaniu karnym jednej umowy zawartej przez tego poszkodowanego, co było zapewne wynikiem przeoczenia przy sporządzaniu aktu oskarżenia. Umowy załączone do akt sprawy karnej dotyczące tego poszkodowanego wskazują bowiem na szkodę w kwocie 55.000,00 zł.

Wbrew twierdzeniom pozwanego Z. P. (2) również poniósł szkodę w kwocie wskazanej w toku procesu, jest on również wymieniony wśród poszkodowanych w wyroku karnym, pominięto go jednak w tym wyroku karnym przy ustaleniu obowiązku naprawienia szkody, zasądzono natomiast na jego rzecz od G. P. kwotę 33.000,00 zł z tytułu powództwa cywilnego.

Strona powodowa wykazała również zasadność żądań R. K. (2). Osoba ta nie była wprawdzie wymieniona wśród poszkodowanych w wyroku karnym jednak okoliczność ta nie przesądza o tym, że nie poniósł on szkody. Fakt poniesienia przez niego szkody w wysokości objętej żądaniem wynika z zeznań jak i załączonych do pisma z 19 marca 2014 r. dokumentów w postaci umów.

Strona powodowa w toku procesu sprecyzowała także żądania dotyczące K. M. i E. P. oraz nadesłała dokumenty wskazujące na to, że J. D. (1) w drodze dziedziczenia po D. S. (2) nabyła wierzytelność będącą przedmiotem żądania.

Pozwany podnosił również, że ewentualne uwzględnienie powództwa w niniejszej sprawie w sytuacji, gdy w wyroku karnym nałożono na G. P. obowiązek naprawienia szkody poprzez zwrócenie poszkodowanym pieniędzy w kwotach odpowiadających ich obecnym żądaniom może doprowadzić do uzyskania przez poszkodowanych podwójnego zaspokojenia. W ocenie Sądu zarzut ten nie jest uzasadniony albowiem obowiązek naprawienia szkody jest środkiem karnym swoistym dla postępowania karnego i nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń na drodze postępowania cywilnego przeciwko innemu podmiotowi również odpowiedzialnemu za szkodę zwłaszcza w sytuacji gdy podstawy faktyczne i prawne żądania są odmienne od roszczeń kierowanych wobec G. P. Ponadto okolicznością bezsporną jest fakt, że G. P. (1) nie naprawił w żaden sposób szkody wyrządzonej powodom.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd na podstawie art. 429 k.c. i art. 415 k.c. w zw. z art. 4 ust. 1 i art. 21 ust. 1 i 2 u.d.p.g. zasądził od pozwanego banku na rzecz powoda B. B. (1) reprezentanta grupy kwotę 5.665.040,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty z tym ustaleniem, że na rzecz członków grupy przypadają kwoty wskazane w pkt I podpunkty 1-134 wyroku. W pozostałym zakresie, tj. co do żądań K. R. (1) ponad kwotę 110.300,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty i żądań K. I. ponad kwotę 196.340,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 marca 2013 r. do dnia zapłaty powództwo oddalono.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Strona powodowa przegrała proces tylko w nieznacznej części uzasadnione było więc zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda – reprezentanta grupy B. B. (1) z tytułu zwrotu kosztów procesu całości kosztów poniesionych przez stronę powodową tj. kwoty 126.817,00 zł, na którą to kwotę składają się oplata sądowa w wysokości 100.000,00 zł oraz kwota 26.817,00 zł z tytułu wynagrodzenia i ustanowienia pełnomocnika procesowego. Kwota wynagrodzenia pełnomocnika została ustalona w oparciu o § 6 ust. 7 w zw. z § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Ponadto na podstawie art. 83 ust. 1 w zw. z art. 113 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwotę 2.879,66 zł z tytułu zwrotu kosztów sądowych, na które składają się koszty opublikowania ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego (2.558,40 zł) oraz kwota wypłacona świadkowi A. P. (2) z tytułu zwrotu kosztów dojazdu na rozprawę i utraconych zarobków (321,26 zł).

W apelacji pozwany domagał się zmiany wyroku i oddalenia powództwa oraz orzeczenia o kosztach postępowania, zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 359 § 1 k.p.c. w związku z art. 1 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez ich niezastosowanie i brak zmiany postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 6 czerwca 2012 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym poprzez odrzucenie pozwu, mimo że orzeczenie to jest postanowieniem niekończącym postępowania w sprawie, a w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego doszło do istotnej zmiany okoliczności faktycznych uzasadniającej odrzucenie pozwu z powodu braku spełnienia przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, co doprowadziło do wydania błędnego orzeczenia nie uwzględniającego wszystkich okoliczności faktycznych wpływających na istnienie i ewentualny zakres odpowiedzialności (…);

2. naruszenie przepisu postępowania, to jest art. 235 § 1 k.p.c., poprzez oparcie swoich ustaleń faktycznych w zakresie istnienia w ofercie (…) i sposobu informowania konsumentów o tak zwanych „produktach strukturyzowanych” na wynikach postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zawartych w uzasadnieniu nieprawomocnej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów numer (…) z dnia 31 grudnia 2013 r., podczas gdy Sąd Okręgowy powinien samodzielnie przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, co doprowadziło do przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych w zakresie istnienia i sposobu informowania konsumentów przez (…) o tak zwanych „produktach strukturyzowanych”;

3. naruszenie przepisu postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik sprawy i wyrażające się w zaniechaniu wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w postaci zeznań świadka J. P. (2) oraz protokołów kontrolnych w zakresie ilości i jakości kontroli przeprowadzonych w placówkach franczyzowych (…) prowadzonych przez J. P. (2), czego skutkiem było poczynienie błędnych ustaleń faktycznych, mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, to jest ustalenie, że w placówkach G. P. (1) nie dochodziło do „rekontroli”, (…) nie nadzorował wykonywania przez G. P. (1) zaleceń pokontrolnych oraz, że placówki franczyzowe (…) były kontrolowane dopiero od 2010 r.;

4. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 429 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie jako podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej (…) polegające na przyjęciu że:

a) nie doszło do spełnienia się przesłanki negatywnej odpowiedzialności przewidzianej przez ten przepis, to jest braku winy w wyborze i ustalenie, że pozwany nie dochował należytej staranności prowadząc rekrutację agenta, podczas gdy ustalony stan faktyczny pozwala na przyjęcie, że sposób prowadzenia rekrutacji przez (…) odpowiadał przyjętym standardom i był właściwy, a wybór G. P. (1) na agenta (…) został zatwierdzony przez Komisję Nadzoru Finansowego;

b) istniał związek funkcjonalny między przestępczą działalnością G. P. (1) polegającą na wprowadzaniu w błąd członków grupy i zawieraniu z nimi umów pożyczek, a zakresem czynności powierzonych G. P. (1) przez (…), podczas gdy przestępczy proceder G. P. (1) nie wchodził w zakres powierzenia, ani nie pozostawał z czynnościami powierzonymi mu przez (…) w ścisłym i wewnętrznym związku, który uzasadniałby odpowiedzialność deliktową pozwanego;

5. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 6b ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe poprzez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że:

a) przepis ten mógłby mieć zastosowanie, gdyby niemożliwe było przypisanie Bankowi odpowiedzialności na podstawie artykułu 429 c. z powodu braku winy w wyborze, podczas gdy artykuł 6b ust. 2 Prawa bankowego odnosi się jedynie do odpowiedzialności kontraktowej i nie obejmuje odpowiedzialności z tytułu deliktu,

b) możliwe jest zastosowanie tego przepisu bez konieczności wykazywania funkcjonalnego związku między działaniem wyrządzającym szkodę a zakresem czynności określonych w umowie z agentem, podczas gdy przesłanką zastosowania tego przepisu jest działanie sprawcy szkody w zakresie powierzonych mu przez (…) czynności;

6. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 415 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na bezzasadnym przyjęciu, że:

a) działanie (…) w zakresie kontroli nad swoimi placówkami franczyzowymi było nieprawidłowe, ponieważ (…) nie sprawował efektywnej kontroli nad działalnością tych placówek, podczas gdy system kontroli wewnętrznej (…) był zgodny z obowiązującymi przepisami i rekomendacjami Komisji Nadzoru Finansowego, a dodatkowo był zatwierdzony przez tę Komisję,

b) istniał adekwatny związek przyczynowy między rzekomym zaniechaniem (…) w zakresie sprawowania kontroli nad placówkami G. P. (1) a szkodą członków grupy, podczas gdy nawet zwiększona kontrola i eliminacja wszystkich stwierdzonych uchybień, w tym prawidłowe oznaczenie placówek agencyjnych, nie mogłyby zmniejszyć prawdopodobieństwa wyrządzenia szkody,

7. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 474 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na bezzasadnym przyjęciu, że możliwa jest odpowiedzialność kontraktowa (…) względem członków grupy, mimo że członkowie grupy wywodzą swoje roszczenia nie z umów rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych, ale z umów „pożyczek inwestorskich”, których (…) nie był stroną;

8. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 362 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na bezzasadnym przyjęciu, że zachowania poszkodowanych nie można rozpatrywać w kategoriach przyczynienia do powstania szkody, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że zachowanie członków grupy stanowiło przykład rażącej niestaranności w zakresie dbania o własne interesy majątkowe, które to zachowanie pozostawało w adekwatnym związku ze szkodą i przyczyniło się znacznie do jej powstania.

W postępowaniu apelacyjnym pozwany uzupełniając zarzuty apelacji domagał się odrzucenia pozwu w stosunku do K. M., W. P. (1) i D. D. (2) względnie dokonanie zmiany postanowienia Sądu Okręgowego w B. w zakresie składu grupy i wyeliminowanie z niej tych osób oraz umorzenie w stosunku do nich postępowania argumentując, że te osoby nie złożyły formalnej zgody na przystąpienie do grupy, co w ocenie skarżącego uniemożliwia orzekanie w stosunku do nich.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutu braku uprawnień procesowych K. M., W. P. (1) i D. D. (2) do występowania w tej sprawie.

Nie ma racji skarżący, że te osoby nie mają formalnego uprawnienia do występowania w procesie. Wbrew temu co zarzuca, K. M. była członkiem grupy od wniesienia pozwu i złożyła oświadczenie o przystąpieniu do grupy w dniu 21 października 2011 r. Z uwagi na kwestionowanie tego faktu przez pozwanego złożono kopię jej oświadczenia przy piśmie procesowym stanowiącym załącznik do protokołu rozprawy w dniu 20 września 2018 r.

Co się zaś tyczy pozostałych dwóch osób to ich udział w tym postępowaniu jest konsekwencją spadkobrania po osobach pierwotnie w procesie występujących, a ich prawa spadkowe zostały potwierdzone stosownymi dokumentami, co zresztą zostało wyjaśnione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i we wspomnianym wcześniej załączniku do protokołu rozprawy.

Odnosząc się zaś do poszczególnych zarzutów apelacji, w pierwszej kolejności zarzutu naruszenia art. 359 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g., Sąd Apelacyjny w pełni podziela argumentację zaskarżonego wyroku dotyczącą zaistnienia warunków rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Wypada tylko przypomnieć, że w tej kwestii Sąd Apelacyjny wypowiedział się już wiążąco w postępowaniu zażaleniowym przyjmując dopuszczalność rozpoznania sprawy w tym postępowaniu.

Nie jest warunkiem skuteczności pozwu grupowego, aby sytuacja faktyczna każdego z powodów była identyczna, czego zdaje się oczekiwać apelujący. Dla możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wystarczy bowiem, aby okoliczności prowadzące do powstania odpowiedzialności strony pozwanej względem każdego z powodów były na tyle wspólne, by można było powiązać z nimi np. taki sam mechanizm działania podmiotu odpowiedzialnego za powstanie szkody, prowadzący do jej powstania u każdego z nich. W tej sprawie to nie tylko działania agenta pozwanego, które były takie same w stosunku do każdego z powodów (wykorzystanie faktu bycia każdego z nich klientem pozwanego banku i zawarcie umowy w celu wyłudzenia ich środków pieniężnych w warunkach wyłączających racjonalną ocenę charakteru dokonywanej czynności i kreowanej przez nią sytuacji prawnej każdego z nich), ale również działania i zaniechania pozwanego banku leżące u podstaw jego odpowiedzialności, takie same w odniesieniu do każdego z powodów, które prowadziły do powstania szkody a co najmniej uniemożliwiły zapobieżenie jej powstania.

Ma rację pozwany, że można wyodrębnić w tej sprawie u każdego z powodów pewną grupę okoliczności właściwych każdemu z nich. Dotyczy to zwłaszcza motywów zawarcia umów z agentem pozwanego, ale nie one winny decydować o możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Istotne jest bowiem, jak wcześniej wyjaśniono, czy wspólne są dla członków grupy okoliczności leżące po stronie pozwanego uzasadniające jego odpowiedzialność. Poza tym decydujące znaczenie w tym wypadku powinno mieć to, na ile okoliczności wspólne dla wszystkich członków grupy, decydujące o odpowiedzialności pozwanego, przeważają nad okolicznościami indywidualizującymi zachowania każdego z powodów, zwłaszcza gdy w ocenianym stanie faktycznym nie miały one istotnego znaczenia dla przypisania pozwanemu tej odpowiedzialności.

Podsumowując, istotne znaczenie dla możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym ma to, czy dla wszystkich powodów są wspólne zachowania pozwanego prowadzące do powstania szkody u każdego z nich. W tej sprawie niewątpliwie tak jest.

Stąd zarzut niedopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym uznać należy za pozbawiony prawnego uzasadnienia.

Co się zaś tyczy zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 235 k.p.c., w zakresie opisanym w apelacji, trzeba przyznać rację skarżącemu, że naruszało zasadę bezpośredniości poczynienie ustalenia w oparciu o decyzję Prezesa UOKiK, wydaną w stosunku do pozwanego (…), że ten w czasie objętym zarzutami pozwu proponował swoim klientom produkty standaryzowane o zysku przekraczającym nawet 15% w skali roku. Było tak tym bardziej, że na etapie postępowania przed Sądem Okręgowym decyzja ta nie miała wiążącego charakteru z uwagi na jej nieprawomocność.

Sytuacja jednak zmieniła się na etapie postępowania apelacyjnego z uwagi na oddalenie apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który rozpoznawał odwołanie pozwanego (…) od wspomnianej decyzji (…).

Z uzasadnienia tego prawomocnego wyroku wynika, że takie ustalenie było uprawnione i stanowiło podstawę oceny trafności wspomnianej decyzji i poprzedzającego wyroku Sądu Okręgowego. Zatem może ono stanowić również podstawę ustaleń w tej sprawie tym bardziej, że pozwany nie twierdził, aby w okresie istotnym dla rozstrzygnięcia, takich produktów nie oferowano klientom.

W apelacji podniesiono zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ustalenia zaskarżonego wyroku są niewadliwe w istotnych dla rozstrzygnięcia kwestiach. Poczyniono je bowiem na podstawie zebranych dowodów i wynikają one z ich swobodnej oceny, dozwolonej na gruncie art. 233 § 1 k.p.c.

Z istoty swobody oceny materiału dowodowego, przyznanej sądowi orzekającemu, wynika bowiem możliwość przyjęcia takiej oceny, która prowadzi do logicznie uzasadnionego wyniku końcowego, nie naruszając uznanych reguł prawniczej argumentacji, wiązania faktowi wyprowadzania z nich wniosków. W tej sprawie Sąd Okręgowy nie pominął istotnych dowodów, a więc uczynił przedmiotem swojej analizy cały materiał dowodowy mający znaczenie dla oceny skuteczności powództwa. To, że pozwany inaczej ocenia znaczenie niektórych dowodów nie może zdecydować o uznaniu skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., gdy jednocześnie nie wskazuje, jakie zasady logicznego rozumowania, konsekwencje wiązania faktów i wyprowadzania wniosków z ustalonych okoliczności Sąd Okręgowy naruszył. Istota bowiem swobody oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) pozwala przyjąć ustalenia nieakceptowane przez stronę ją kwestionującą, jeżeli nie narusza wspomnianych wcześniej zasad i tym samym nie jest sprzeczna z zebranymi dowodami i nie pomija dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia.

Skarżący zarzucał, że Sąd Okręgowy nie przeanalizował i nie wziął pod uwagę tego, że z zeznań J. P. (2), pracownika banku, wynika, iż mniej więcej raz na miesiąc wizytował placówki G. P. (1) po ich otwarciu w 2008 i 2009 r.

Analiza tych zeznań prowadzi do wniosków odmiennych od sformułowanych w apelacji, a mianowicie potwierdza, że nadzór i kontrola nad działalnością agenta były sporadyczne i powierzchowne, a zatem niewystarczające dla zapewnienia ochrony praw klientów banku nawiązujących z bankiem kontakt za pośrednictwem placówki agenta.

Poza sporem jest bowiem to, że nawet jeżeli J. P. (2) bywał w placówkach agencyjnych prowadzonych przez G. P. (1) to jego wizyty nie kończyły się sporządzeniem protokołu z przeprowadzonej kontroli, jeżeli taka miała miejsce. Zatem, poza twierdzeniem J. P., brak jest dowodów potwierdzających podnoszone przez niego okoliczności, w szczególności zakres czynności kontrolnych i ich wyniki. Co więcej, z jego zeznań wynika (karta 155iv), że nie miał zastrzeżeń co do placówek G. P. (1), gdy tymczasem z niewadliwych ustaleń zaskarżonego wyroku wynika, że G. P., wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie oznaczał w sposób prawidłowy swoich placówek wprowadzając tym samym w błąd klientów co do ich charakteru i charakteru prowadzonej w nich działalności. Skoro J. P. twierdzi, że nie miał zastrzeżeń do kontrolowanych palcówek, to albo tych kontroli w ogóle nie prowadził, albo ich jakość była wyjątkowo niska, skoro tak istotnego elementu funkcjonowania placówek agencyjnych świadek nie był w stanie zweryfikować.

Potwierdza to więc ustalenia zaskarżonego wyroku, że kontrole placówek G. P. były sporadyczne, prowadzone z częstotliwością znacznie mniejszą od wymaganej i poza tym były one powierzchowne.

Umożliwiły zatem agentowi prowadzenie działalności w warunkach dużej swobody co do charakteru prowadzonej działalności pod egidą pozwanego (…) i w warunkach uniemożliwiających klientom poznanie prawdziwego statusu placówek, z którymi nawiązywali kontakt i charakteru prowadzonej w nich działalności oraz zakresu uprawnień do podejmowania czynności, które uznawali za czynności banku, podejmowane w jego palcówkach.

Nie można się zgodzić ze skarżącymi, że ilość kontroli przeprowadzonych w placówkach G. P. świadczy na korzyść tezy, że były to rekontrole. Sąd Apelacyjny podziela ustalenie zaskarżonego wyroku, że tylko raz przeprowadzono rekontrolę w jednej z placówek G. P., zaś w pozostałych placówkach były to typowe kontrole, przeprowadzane zresztą z niewystarczającą częstotliwością, znacznie mniejszą od wymaganej. Z niczego nie wynika bowiem, aby poza jedną rekontrolą, pozostałe kontrole miały taki charakter. Nie bowiem liczba kontroli, jak sugeruje skarżący, tylko zlecony ich zakres, przesądza o ich charakterze, a więc czy były to rekontrole mające na celu sprawdzenie wykonania zaleceń wynikających z kontroli wcześniejszej.

Wbrew temu co twierdzi skarżący, wskazane w apelacji pisma G. P., będące odpowiedzią na zalecenia pokontrolne, nie mają istotnego znaczenia dla ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności. Pomijając to, że w części z nich G. P. polemizuje z zaleceniami i ich nie wykonuje (między innymi dotyczącymi konieczności przechowywania w placówkach dokumentów związanych z zawartą umową i koniecznością wystawiania dokumentów odwózki nadmiaru gotówki do placówki nadrzędnej (…)) to pozwany nie wykazał, aby wymusił na G. P. ich wykonanie oraz, aby sprawdził czy i w jaki sposób wykonano pozostałe. To, że G. P. potwierdza wykonanie części z nich – w enigmatyczny zresztą sposób – nie świadczy, że tak w istocie było.

Zresztą Sąd Okręgowy niewadliwie ustalił, że pozwany nie spowodował wykonania obowiązku wyraźnego oznaczenia charakteru placówek prowadzonych przez G. P. i konieczności posiadania w placówce dokumentów związanych z zawartą umową agencyjną co prowadziło do powstania wrażenia u klientów, że dokonują czynności w placówce banku.

Wynikająca z pisma z karty 1254 właściwie odmowa wykonania zalecenia istotnego dla obiegu gotówki pozwalającego kontrolować jej stan i sposób jej dyslokacji, tłumaczona przez G. P. tym, że żądane dokumenty służą zabezpieczeniu tylko jego interesu i są sporządzane w bliżej nieokreślony sposób, nie spowodowała właściwej reakcji (…) i nie nasunęła podejrzeń o możliwy nieudokumentowany obieg gotówki w zakresie większym niż stwierdzony w czasie kontroli.

W tych okolicznościach ustalenia zaskarżonego wyroku są prawidłowe i pokazują, że nadzór banku nad działaniem placówek prowadzonych przez G. P. był powierzchowny i niewystarczający, zwłaszcza, że jego klienci mieli uzasadnione prawo sądzić, iż znajdują się w placówce banku, nie zaś jego placówce agencyjnej prowadzonej przez inny podmiot.

Podsumowując, kwestionowane ustalenia zaskarżonego wyroku są niewadliwe, jak również pozostałe stanowiące podstawę wyrokowania przez Sąd Okręgowy. Sąd Apelacyjny w pełni je podziela i przyjmuje za podstawę swojego rozstrzygnięcia bez potrzeby ich ponawiania, z przyczyn o których była wcześniej mowa.

Sąd Apelacyjny podziela również argumentację prawną tego wyroku, przyjętą na jego uzasadnienie w zasadniczym zakresie istotnym dla uwzględnienia powództwa.

Jest ona wynikiem prawidłowego zastosowania przepisów prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego tej sprawy.

W obszernym uzasadnieniu Sąd Okręgowy wyjaśnił dlaczego podstawę odpowiedzialności pozwanego (…) może stanowić art. 429 k.c. i Sąd Apelacyjny tę argumentację podziela opowiadając się za szerokim rozumieniem pojęcia „przy wykonywaniu czynności” prezentowanym przez Sąd Okręgowy. W okolicznościach tej sprawy związek funkcjonalny podejmowanych przez G. P. czynności prowadzących do powstania szkody powodów z wykonywanymi w imieniu pozwanego (…), przy uwzględnieniu okoliczności związanych z niemożnością odróżnienia czynności bankowych od innych podejmowanych przez agenta, jest niewątpliwy.

Obowiązkiem banku było niewątpliwie takie zorganizowanie działalności, także prowadzonej w ramach zawartych umów agencyjnych, aby były zabezpieczone w możliwie wysokim stopniu interesy jego klientów. Jednym z elementów tego powinnego zachowania, na który zwracał uwagę Sąd Okręgowy, było takie oznaczenie palcówek agencyjnych, aby nie było wątpliwości, że nie są to placówki (oddziały) banku. Tak się w tej sprawie nie stało albowiem pozwany, poza sformułowaniem w umowie agencyjnej wymogów dotyczących tej kwestii, nie zadbał o wykonanie umowy w tej części co prowadziło do błędnego przekonania klientów agenta, że przebywają w palcówce banku i dokonują czynności z bankiem a nie jego agentem.

Sąd Okręgowy obszernie wyjaśnił jakie inne elementy stanu faktycznego usprawiedliwiały również takie ich przekonanie. Nie ma więc potrzeby powtarzania tej argumentacji.

W tych okolicznościach ów związek funkcjonalny podejmowanych czynności przez agenta z czynnościami mu zleconymi był zachowany, albowiem nie sposób było odróżnić czynności podejmowanych w imieniu banku od innych – do nich podobnych – będących przekroczeniem udzielonego upoważnienia. Sąd Okręgowy wskazywał na błędne pouczenia kierowane przez pracowników infolinii banku odnośnie bezpieczeństwa podejmowanych czynności, świadczące na korzyść wspomnianej tezy.

Trafna jest nadto argumentacja zaskarżonego wyroku, iż pozwany nie może się zwolnić z odpowiedzialności twierdzeniem, że nie ponosi winy w wyborze agenta G. P. Sąd Okręgowy tę kwestię wyjaśnił i tylko wzmacniając jego argumentację trzeba wskazać, że gdyby rekrutacja prowadzona przez pozwany (…) była bardziej pogłębiona i wnikliwa, a taką być powinna z uwagi na obowiązek banku zapewnienia bezpieczeństwa jego klientom wchodzącym w relacje z agentem, nabrałby wątpliwości odnośnie kwalifikacji moralnych agenta, rzutujących na ocenę jego wiarygodności i tym samym możliwość obdarzenia go niezbędnym zaufaniem. Pozwany nie weryfikował, mającego uwiarygodnić G. P., jego nieprawdziwego twierdzenia o pracy na uczelni wyższej. Gdyby to uczynił, poznałby okoliczności podważające zaufanie do niego jako kandydata na agenta banku. Znaczenie powinien bowiem mieć nie podawany przez niego fakt pracy na uczelni wyższej, a więc podwyższone kwalifikacje, tylko podanie nieprawdziwych informacji dotyczących tej okoliczności. Z jakiegoś powodu G. P. tę nieprawdziwą informację przecież podał. Jak się okazało wykorzystał działalność agencyjną do wyłudzenia mienia od powodów.

Nie zwalnia pozwanego z odpowiedzialności twierdzenie o zastosowaniu się do wytycznych Komisji Nadzoru Finansowego, tzw. (…). Wcześniej wyjaśniono, że sposób rekrutacji nie był właściwy zważywszy charakter podejmowanych czynności przez agenta i obowiązek banku zagwarantowania klientom bezpieczeństwa czynności podejmowanych z agentem.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że rekrutacja G. P. ograniczona została do oceny przedłożonych przez niego podstawowych dokumentów i rozmowy kwalifikacyjnej. Z wspomnianej rekomendacji wynika zaś obowiązek dokonania analizy działalności podmiotu, któremu mają być powierzone czynności pod kątem zdolności do wywiązania się z przyjętych zobowiązań oraz ryzyka operacyjnego. Trudno przyjąć, aby wymóg ten realizowała rozmowa kwalifikacyjna z pracownikiem banku i dokumenty, które złożył G. P.

W tej sytuacji oparcie rozstrzygnięcia na treści art. 429 k.c. jest prawidłowe.

Trafnie również Sąd Okręgowy argumentował, że odpowiedzialność pozwanego ma także oparcie w regulacji przyjętej w art. 415 k.c.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela argumentację prawną zaskarżonego wyroku dotyczącą tej kwestii i przyjmuje ją za swoją.

Trzeba się bowiem zgodzić, wbrew odmiennym twierdzeniom apelacji, że brak koniecznego nadzoru nad funkcjonowaniem placówek agencyjnych G. P. doprowadził do zawarcia przez powodów ostatecznie niekorzystnych dla nich umów.

Inaczej niż twierdzi apelacja, działalność pozwanego, a w zasadzie zaniechanie podjęcia koniecznych działań, było działaniem zawinionym prowadzącym do powstania szkody. Obowiązkiem bowiem (…) było takie zorganizowanie swojej własnej działalności, ale również podmiotów, z którymi współpracował, aby zapewnić pełne bezpieczeństwo klientów banku podejmujących czynności bankowe.

(…) miał tego świadomość, gdyż w umowie z G. P. wprowadził zapis nakazujący mu zamieszczenie w widocznym miejscu w każdej z prowadzonych palcówek informacji o zawartej umowie. Niestety wykonania tego obowiązku nie egzekwował, a agent wykorzystał przekonanie powodów, że dokonują czynności w palcówce pozwanego i wyłudził od nich środki pieniężne.

(…) jako jednostka silniejsza i profesjonalista działający na rynku bankowym powinien stosować podwyższony miernik staranności i zapobiegliwości w organizowaniu swoich działań, przede wszystkim podejmowanych we współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Mógł zakładać, że jego klienci będą podejmowali z nim czynności pozostając w zaufaniu do uczciwości proponowanych transakcji finansowych. W tej sprawie nie mieli oni realnej możliwości odróżnienia placówki agencyjnej G. P. od placówki pozwanego (…) z powodów, na które zwrócił uwagę Sąd Okręgowy. Sprawia to, że prowadzące do powstania takiej sytuacji zawinione zaniechanie pozwanego zapewnienia bezpieczeństwa transakcji podejmowanych przez jego klientów w placówkach agencyjnych kwalifikowane być musi jako spełniające warunki art. 415 k.c.

Doprowadziło ono do powstania szkody u powodów, którzy w zaufaniu do pozwanego (…) i w przekonaniu, że dokonują czynności w jego placówce oraz w zaufaniu do rzetelności oferowanego produktu, o czym przekonany był również pracownik banku zatrudniony na tzw. infolinii, zawarli niekorzystne dla siebie umowy. Można przyjąć, że gdyby nie wspomniany wcześniej brak nadzoru (…) powodowie uniknęliby wspomnianej szkody albowiem mieliby świadomość, że oferowany im produkt nie jest produktem bankowym i nie pochodzi od pozwanego. Umowy uszczuplające ostatecznie ich majątek zawierali w przekonaniu o bezpieczeństwie wpłacanych pieniędzy na rachunek prowadzony w pozwanym (…) i przeświadczeniu, że oferowany im produkt jest produktem bankowym, a więc z założenia bezpiecznym. Trafnie Sąd Okręgowy argumentował, że w tym czasie pozwany proponował produkty bankowe o stopie zwrotu w wysokości 15%, a więc nie można zarzucić powodom, że proponowane oprocentowanie powinno wzbudzić podejrzenia o rzetelność oferowanej transakcji.

We wcześniejszej części uzasadnienia wyjaśniono, że częstotliwość kontroli prowadzonych przez (…) w placówkach G. P. i ich nieefektywność a także zaniechanie realizacji postanowień umowy agencyjnej w zakresie mającym wykluczyć możliwość pomylenia agencji z placówką (oddziałem) (…) doprowadziły w efekcie do powstania szkody powodów. Te działania, a właściwie ich brak stworzyły okoliczności sprzyjające i umożliwiające popełnienie na szkodę powodów przestępstwa wyłudzenia mienia. Ta uwaga jest związana z podnoszonym w apelacji zarzutem naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 415 k.c.

Wbrew zarzutom apelacji, istnieje również normalny związek przyczynowy pomiędzy stworzeniem, wspomnianymi zachowaniami pozwanego, sytuacji umożliwiającej popełnienie na szkodę powodów przestępstwa, a rzeczywistą ich szkodą stąd wynikającą. Już wcześniej wyjaśniono, że postawa pozwanego wywołała usprawiedliwione przekonanie u powodów, aczkolwiek błędne, że dokonują czynności bankowej i korzystają z produktu przez niego oferowanego. Dlatego taka postawa pozwanego (zaniechanie podjęcia właściwych i koniecznych działań), prowadząc do powstania szkody w ich mieniu, pozostaje w normalnym związku z wyrządzoną im szkodą.

Pozwany eksponował w apelacji okoliczności, które miały świadczyć o małej roztropności powodów i braku dbałości o własne sprawy, przy zawieraniu umów w agencjach prowadzonych przez G. P. Nie dostrzega jednak, że swoim działaniem, a właściwie brakiem podjęcia wymaganych działań doprowadził do powstania sytuacji, która usprawiedliwiała przekonanie powodów o bezpieczeństwie zawieranych transakcji wiązanych z pozwanym bankiem. Nie można więc, jak oczekuje, przyjąć ich przyczynienia się do powstania szkody.

Można z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością założyć, że również inne osoby, gdyby znalazły się w sytuacji powodów nie miałyby wątpliwości o rzetelność i bezpieczeństwo zawieranej umowy i byłyby przekonane, że korzystają z produktu banku. W specyficznych okolicznościach tej sprawy związanych z niemożnością zidentyfikowania prawdziwego podmiotu prowadzącego placówkę, w której dokonywali czynności (z powodu zaniechania egzekwowania powinności agenta w kwestii ujawnienia klientom faktu prowadzenia agencji bankowej), nawet pracownik banku obsługujący infolinię nie miał wątpliwości odnośnie rzetelności transakcji.

Co więcej, nie miał w ogóle wiedzy, że (…) posługuje się agentami w swojej działalności bankowej.

W tych okolicznościach nie tylko są spełnione warunki art. 415 k.c. uzasadniające odpowiedzialność pozwanego (…), ale brak jest możliwości pomniejszenia należnego odszkodowania z uwagi na przyczynienie się powodów do powstania szkody.

Sąd Okręgowy przyjął nadto, że pozwany ponosi również odpowiedzialność kontraktową (art. 474 k.c. w zw. z art. 6b ust. 2 Prawa bankowego) za szkodę powodów. Jej uzasadnienie ma stanowić twierdzenie o nienależytym wykonaniu umowy przez podmiot, któremu pozwany powierzył jej wykonanie (przez G. P.).

Sąd Apelacyjny nie podziela argumentacji zaskarżonego wyroku dotyczącej możliwości uwzględnienia powództwa również na tej podstawie prawnej.

Trudno bowiem przyjąć, że szkoda powodów powstała w wyniku realizacji uprawnień i podejmowania czynności wymienionych w art. 6a ust. 1 i 7 ustawy Prawo bankowe w związku z zawartą umową bankową. Działania agenta prowadzące do powstania szkody nie były bowiem tymi, o których mówi wspomniany przepis. Co więcej czynności podejmowane przez agenta nie wynikały z realizacji łączącego powodów z pozwanym (…) stosunku umownego. Wprawdzie wszyscy oni mieli rachunki bankowe w pozwanym (…) to jednak ich szkoda nie jest związana z ich prowadzeniem. Nie można więc mówić o nienależytym wykonaniu umowy i wyrządzeniu im szkody przez podmiot, któremu (…) powierzył wykonanie umowy o prowadzenie rachunku bankowego.

Dlatego nie można poszukiwać odpowiedzialności pozwanego (…) na gruncie tych przepisów i twierdzić, że szkoda jest następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej pomiędzy każdym z powodów i bankiem, której wykonanie powierzono agentowi.

Uznając, że apelacja nie jest usprawiedliwiona Sąd Apelacyjny ją oddalił, o czym orzekł na podstawie art. 385 k.p.c., zaś o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 k.p.c.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 1 lutego 2018 r.

Posted on 1 lutego 2018 at 12:58.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” oznacza wymaganie, by wszyscy członkowie grupy dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. Nie oznacza to jednak, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem. Członkowie grupy mogą wnieść różne rodzajowo roszczenia. Jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy.
Dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Bojańczyk (przew.)

Sędziowie: SSO Paweł Pyzio;

SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2018 r. w Warszawie na rozprawie jawnej sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów Miasta Stołecznego W. przeciwko (…) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. o zapłatę i ustalenie

postanawia:

rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 15 lipca 2015 r. przeciwko Towarzystwu (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W., powód Miejski Rzecznik Konsumentów w (…) W., działając jako reprezentant grupy, wniósł o:

I. zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy wskazanych kwot tytułem zwrotu korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego bez podstawy prawnej kosztem członków grupy, w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnych oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (k. 5-17);

II. ustalenie, że stosunki ubezpieczenia zawarte między pozwanym a członkami grupy nie istnieją (k. 17-20);

w przypadku oddalenia roszczeń wymienionych w punktach I i II powód wniósł o:

III. zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy zwrotu kwot pobranych przez pozwanego bez podstawy prawnej jako opłata administracyjna (opłata za zarządzanie) w oparciu o niedozwolone postanowienia umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (k. 20-33);

IV. ustalenie, że postanowienia Tabel Opłat i Limitów Składek stanowiących załączniki do następujących warunków grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym:

(…)

określające wysokość opłaty administracyjnej (opłaty za zarządzanie), pobieranej przez pozwanego ze składek bieżących wpłacanych przez członków grupy stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy (k. 33-40);

V. ustalenie, że postanowienia Tabel Opłat i Limitów Składek stanowiących załączniki do warunków grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wymienionych w pkt. IV określające wysokość opłaty likwidacyjnej pobieranej przez pozwanego w przypadku rezygnacji ubezpieczonego z ubezpieczenia przed upływem Okresu odpowiedzialności stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy (k. 40-45).

Powód wniósł o rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym spełnia przesłanki, o których mowa w ustawie z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, bowiem dochodzone roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju i dla każdego członka grupy oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podał, że każdemu z członków grupy zaoferowano taką samą usługę, tj. objęcie go przez pozwanego ubezpieczyciela ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci bądź dożycia do końca Okresu odpowiedzialności pozwanego na podstawie Umów ubezpieczenia grupowego. Ponadto pomiędzy członkami grupy a ubezpieczającymi brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia Umów ubezpieczenia grupowego. Każdy z członków grupy złożył oświadczenie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej, według wzoru przygotowanego przez pozwanego. Każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca oraz Regulaminu. Nadto roszczenie dotyczy ochrony konsumentów. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w oparciu o wysokość roszczenia każdego z członków. Wszyscy członkowie grupy zostali podzieleni na podgrupy. Każda podgrupa została utworzona z co najmniej 2 osób, posiadających tę samą lub zbliżoną wysokość roszczenia. W poszczególnych podgrupach roszczenia członków grupy zostały ujednolicone poprzez obniżenie ich wysokości do kwoty najniższego roszczenia przysługującego członkowi danej podgrupy.

Pismem z dnia 1 kwietnia 2016 r. Towarzystwo (…) Spółka Akcyjna we W. wniosło o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana wskazała, że w niniejszej sprawie postępowanie grupowe jest niedopuszczalne, bowiem nie zostały spełnione warunki formalne określone w art. 1 i 2 ustawy o postępowaniu grupowym. W ocenie pozwanej strona powodowa wniosła różne rodzajowo roszczenia: o zapłatę i o ustalenie z art. 189 k.p.c., co narusza zakaz łączenia w postępowaniu grupowym roszczeń różnego rodzaju. Ponadto pozwana podniosła, że roszczenia pieniężne zgłoszone w punktach I. i III. pozwu nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o postępowaniu grupowym. Podała również, że rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym nie będzie możliwe, ponieważ elementy indywidualne przeważają nad wspólnymi w tym pozwie i nie pozwalają na przeprowadzenie jednego łącznego postępowania dowodowego w stosunku do wszystkich członków grupy. Ponadto w każdym przypadku roszczenia członków grupy nie zostały też oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, ponieważ nie istnieje jedno, wspólne dla wszystkich członków grupy, postanowienie umowne, które byłoby kwestionowane w niniejszym postępowaniu. Pozwana wskazała także, że niektórzy członkowie grupy przystępowali do umów w bezpośrednim związku z wykonywaną działalnością gospodarczą, przez co postępowanie nie zalicza się do kategorii o ochronę konsumentów (pismo pozwanej z dnia 1 kwietnia 2016 r., k. 4.373-4.397).

Pismami z dnia 23 grudnia 2016 r. oraz z dnia 14 kwietnia 2017 r. powód zmienił powództwo w ten sposób, że wyłączył ze składu grupy 25 członków grupy. Zmieniono powództwo w zakresie roszczenia głównego zgłoszonego w pkt I pozwu w części dotyczącej 6 osób oraz roszczenia ewentualnego zgłoszonego w pkt III pozwu w części dotyczącej 6 osób (pisma k. 9.614-9.617, 9.656-9.660).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia pozwu (Dz. U. nr 7 z 2010 r. poz. 44, ze zm. dalej: „u.d.p.g.”) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (ust. 2). Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym powinny wynikać z jednego zdarzenia bądź zdarzeń do siebie podobnych. Jednorodzajowe roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym to roszczenia wynikające z jednego typu stosunku prawnego, który będzie stanowił podstawę roszczeń członków grupy (T. Jaworski, P. Radzimierski Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 38-39).

Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie, należało zatem zbadać, czy liczebność grupy spełnia wymagania ustawy o postępowaniu grupowym, czy objęte pozwem roszczenia są jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. oraz czy wysokość roszczeń została odpowiednio ujednolicona. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Nie ulega wątpliwości, że spełnione zostało kryterium odpowiedniej liczebności grupy, tj. co najmniej 10 osób. Należy wskazać, że pozew został wniesiony w imieniu 98 członków grupy. Na dalszym etapie postępowania 25 z nich złożyło oświadczenia o wystąpieniu z grupy (oświadczenia: k. 9.664-9.688). Obecnie w skład grupy wchodzą 73 osoby, powyższe kryterium zostało więc spełnione (aktualna lista członków grupy: k. 9.704).

W ocenie Sądu dochodzone w niniejszej sprawie roszczenia należy zaliczyć do roszczeń o ochronę konsumentów.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zastrzeżenia pozwanej dotyczące statusu części członków jako konsumentów, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia dopuszczalności postępowania grupowego. Zarzuty te dotyczą tylko części dotychczasowych członków grupy, a ich uznanie za zasadne i tak nie doprowadziłoby do zmniejszenia liczby członków grupy poniżej 10. Sąd miał również na względzie, że część z dotychczasowych członków grupy, do której odnoszą się zastrzeżenia pozwanej dotyczące tego, czy są konsumentami, złożyła oświadczenie o wystąpieniu z grupy. Co do pozostałych członków grupy nie ulega wątpliwości, że przystępując do ubezpieczenia, działali oni jako konsumenci w rozumieniu art. 22¹ k.c. Należy wskazać, że kwestia składu grupy będzie rozpoznawana na dalszym etapie postępowania, w razie uprawomocnienia się orzeczenia o dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Strona pozwana podnosiła, że dochodzone przez powoda roszczenia nie są roszczeniami tego samego rodzaju, bowiem w pozwie połączono różne rodzaje powództw. W ramach roszczenia głównego wniesiono o zasądzenie zwrotu składek oraz o ustalenie nieistnienia stosunku ubezpieczenia pomiędzy członkami grupy a pozwaną, w ramach zaś roszczenia ewentualnego – o zasądzenie zwrotu pobranych opłat administracyjnych oraz o ustalenie, że postanowienia umów łączących pozwaną z członkami grupy dotyczących opłat administracyjnych są bezskuteczne w rozumieniu art. 385¹§ k.p.c. W ocenie Sądu nie można zgodzić się z twierdzeniami strony pozwanej. Podnosiła ona, że w postępowaniu grupowym występuje konieczność wnoszenia tylko jednego rodzaju roszczenia procesowego. Powołała się przy tym na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I CSK 533/14, w którym wskazano, że konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę stanowisko Sądu Najwyższego nie oznacza jednak, że w postępowaniu grupowym nie można wystąpić z więcej niż jednym roszczeniem. Członkowie grupy mogą wnieść różne rodzajowo roszczenia. Jest to dopuszczalne, jeżeli z roszczeniami tymi występują wszyscy członkowie grupy. Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie, bowiem każdy z członków grupy wniósł o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej oraz o ustalenie. Również roszczenie ewentualne każdego z członków grupy dotyczy zapłaty oraz ustalenia. Bez wątpienia więc roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju.

Jakkolwiek roszczenia zgłoszone w niniejszej sprawie wynikają z różnych umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oferowanych przez pozwanego, tj. (…), (…) (…) (…) (…) (…) (…) oraz (…) we wszystkich ww. wzorcach umownych występują tożsame elementy, które są kwestionowane przez powoda.

W ocenie Sądu o tym, że roszczenia objęte niniejszym pozwem są oparte na takiej samej podstawie faktycznej świadczą w szczególności następujące okoliczności:

Każdemu członkowi grupy zaoferowano taką samą usługę: objęcie go przez pozwanego ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci bądź dożycia do końca okresu odpowiedzialności pozwanego na podstawie umów ubezpieczenia grupowego,
Każdy z członków grupy złożył oświadczenie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej, według wzoru przygotowanego przez pozwanego zwanego Deklaracją Przystąpienia,
Pomiędzy członkami grupy a ubezpieczającymi brak było więzi uzasadniającej przyczynę zawarcia umów ubezpieczenia grupowego,
Każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca, na który składają się warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (OWU), tabela opłat i limitów składek (Tabela Opłat) oraz regulamin ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego (Regulamin),
Każdy z członków grupy przystąpił do ubezpieczenia na podstawie wzorca zawierającego:
- - postanowienie o wysokości Opłaty Administracyjnej (Opłaty za zarządzanie), która wynosi 0,96%, 1,28% albo 1,92% w skali roku i jest liczona od Składki Zainwestowanej, przy czym w żadnym wzorcu nie wskazano, za co ta opłata jest pobierana,
  - postanowienie o alokacji przez pozwanego w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, który w chwili jego oferowania jeszcze nie istniał, środków pochodzących ze Składki Pierwszej oraz z pomniejszonych o Opłatę Administracyjną Składek Bieżących,
  - postanowienie definiujące pojęcie „Okres odpowiedzialności” jako okres 120 albo 180 miesięcy (tj. 10 albo 15 lat), w czasie którego pozwany jest zobowiązany do udzielania ochrony ubezpieczeniowej,
  - postanowienie, że Składka Zainwestowana jest to kwota, która zostanie zainwestowana w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy w ciągu całego Okresu odpowiedzialności,
  - postanowienie, zgodnie z którym w przypadku dożycia przez ubezpieczonego do końca Okresu odpowiedzialności, pozwany jest zobowiązany do wypłaty ubezpieczonemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na jego rachunku,
  - postanowienie, zgodnie z którym w przypadku śmierci ubezpieczonego pozwany jest zobowiązany do wypłaty uprawnionemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu zgromadzonych na rachunku członka grupy powiększonej o kwotę wynoszącą 1% Składki Zainwestowanej albo 1% Wartości Rachunku w Dacie Umorzenia,
  - postanowienie wskazujące, że wartość początkowa Jednostki Uczestnictwa Funduszu wynosi 200 zł,
  - postanowienie o prawie pozwanego do zlikwidowania ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego w dowolnej chwili, bez wskazania jakiejkolwiek przyczyny, przy czym z momentem likwidacji ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego stosunek ubezpieczenia wygasa,
  - postanowienie definiujące pojęcie „Wartość rachunku” jako iloczyn bieżącej liczby Jednostek Uczestnictwa Funduszu znajdujących się na rachunku ubezpieczonego i aktualnej na dany dzień wartości Jednostki Uczestnictwa Funduszu,
  - postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego Opłaty Likwidacyjnej w razie rezygnacji przez ubezpieczonego z ochrony ubezpieczeniowej przed upływem Okresu odpowiedzialności, przy czym wysokość Opłaty Likwidacyjnej jest obliczana procentowo w stosunku do wartości środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego i jest uzależniona od roku, w którym ubezpieczony zrezygnuje z ubezpieczenia; dla ubezpieczeń z 15-letnim Okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 1% albo od 80% do 5%, dla ubezpieczeń z 10-letnim okresem odpowiedzialności opłata likwidacyjna wynosi od 100% do 5% wartości rachunku,
Każdy z członków grupy wpłacił Składkę Pierwszą i Pierwszą Składkę Bieżącą oraz kontynuuje wpłacanie kolejnych Składek Bieżących;
Wartość Jednostek Uczestnictwa Funduszu każdego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego spadła w pierwszym dniu wyceny,
W stosunku do żadnego z członków grupy nie upłynął jeszcze Okres odpowiedzialności pozwanego.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, dla wdrożenia postępowania grupowego wystarczające jest, aby zespół podstawowych okoliczności składających się na podstawę faktyczną żądania był taki sam w odniesieniu do wystarczającej liczby osób. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby zbieżność zachodziła co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy. Zasadniczą okolicznością, która, w ocenie Sądu, przesądza o dopuszczalności rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym jest identyczność mechanizmów stosowanych przez pozwanego w umowach grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I Acz 534/16: k. 4.474-4.476). Pewne różnice występujące w stosowanych przez pozwanego wzorcach umownych (dotyczące np. wysokości Opłaty Administracyjnej i Opłaty Likwidacyjnej), czy też fakt zawarcia tych umów za pośrednictwem różnych podmiotów, nie powodują, że roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Dlatego, w przekonaniu Sądu, przesłanka, o której mowa w art. 1 ust. 1 in fine u.d.p.g. została spełniona.

Nie można zgodzić się ze stroną pozwaną, że powód błędnie ujednolicił roszczenia członków podgrup, bez jakiegokolwiek uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o zawarcie przez stronę powodową umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Każdy z członków grupy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy wskazywał, że strona pozwana osiągnęła jego kosztem korzyści majątkowe bez podstawy prawnej w wykonaniu nieważnych czynności prawnych – nieważnego oświadczenia o chęci skorzystania przez każdego z członków grupy z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz z nieważnej Umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym, i pomimo wezwania nie dokonała ich zwrotu. Należy także wskazać, że strona powodowa podzieliła członków grupy na podgrupy, w zależności od wysokości dochodzonego roszczenia. W pismach z 22 grudnia 2016 r. (k. 9.614-9.617) oraz z dnia 12 kwietnia 2017 r. (k. 9.656-9.660) powód dokonał ujednolicenia roszczeń przy uwzględnieniu aktualnego składu grupy. Sposób i kryteria ujednolicenia roszczeń zastosowane przez powoda w niniejszej sprawie zostały uznane za wystarczające w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I ACz 534/16 wydanym w analogicznych okolicznościach sprawy.

W tym stanie rzeczy Sąd doszedł do przekonania, że powód wykazał w wystarczającym stopniu istnienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Dlatego, na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd orzekł, jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 28 grudnia 2017 r.

Posted on 28 grudnia 2017 at 15:43.

Written by Alicja Leginowicz-Krzywda

Ta sama podstawa faktyczna roszczeń występuje wówczas, gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiącym ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. Z kolei taka sama podstawa faktyczna występuje, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednakże fakty te wykazują podobieństwo umożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych”.
Istotne z punktu widzenia dopuszczalności postępowania grupowego podobieństwo zdarzeń faktycznych nie zakłada koniecznej tożsamości tych zdarzeń. Obok istotnych podobieństw mogą występować również pewne różnice podstawy faktycznej powództwa, dotyczące charakteru konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalności, czy wysokości. Występowanie tych różnic nie stanowi jednak o niedopuszczalności pozwu grupowego, opartego na takich samych podstawowych okolicznościach, tworzących podstawę faktyczną powództwa. Za różnice niewykluczające możliwości rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym należy uznać: różną wartość wykupu poszczególnych umów ubezpieczenia, różną wysokość opłat administracyjnych, różną wysokość kwoty świadczenia na wypadek śmierci, różnice w brzmieniu poszczególnych klauzul wzorców umownych, czy nazwach poszczególnych wzorców stosowanych przez pozwanego.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Ksenia Sobolewska-Filcek

Sędziowie: SSA Krzysztof Tucharz, SSA Jacek Sadomski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie K. (…) przeciwko (…) S.A. w W. o zapłatę na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. akt XXV C 918/15,

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że stwierdzić dopuszczalność rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew wniesiony w postępowaniu grupowym przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie K. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w W. uznając jego niedopuszczalność. W uzasadnieniu postanowienia sąd okręgowy uznał, że nie zachodzą wszystkie przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego. W jego ocenie brak jest tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych w tej sprawie roszczeń. Ponadto sąd okręgowy wyraził wątpliwość, czy wszyscy członkowie grupy mogą być w tej sprawie uznanie za konsumentów. Wskazał również, że nieprawidłowo została ujednolicona wysokość roszczeń w podgrupach. Z tych względów sąd okręgowy uznał niedopuszczalność wniesienia powództwa grupowego w tej sprawie.

Postanowienie sądu okręgowego zaskarżone zostało w całości przez stronę powodową, która wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu i wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowy, ewentualnie – uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W zażaleniu skarżącym podniósł zarzuty naruszenia przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) – art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1, a także w związku z art. 328 § 2 k.p.c., art. 233 k.p.c., art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. Ponadto skarżący zarzucił również naruszenie art. 221 k.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 u.d.p.g.

Pozwany w odpowiedzi na zażalenie wniósł o jego oddalenie.

Rozpoznając sprawę na skutek wniesionego zażalenia sąd apelacyjny zważył, co następuje.

W świetle art. 1 i 2 u.d.p.g., przesłankami dopuszczalności postępowania grupowego są:

1) liczebność grupy;

2) jednorodzajowość dochodzonych roszczeń;

3) podobieństwo podstawy faktycznej, to jest oparcie roszczeń procesowych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej;

4) rodzaj sprawy będącej przedmiotem rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Ponadto w wypadku dochodzenia roszczeń o zapłatę konieczne jest ujednolicenie wysokości roszczeń każdego członka grupy. Przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby (art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.).

Sąd okręgowy badając w rozpoznawanej sprawie przesłanki dopuszczalności wytoczonego postępowania grupowego uznał, że została spełniona pierwsza i druga przesłanka dopuszczalności – występuje należyta liczebność grupy oraz dochodzenie roszczenia są jednorodzajowe. Ocenę tę należy podzielić.

Sąd okręgowy wyraził natomiast wątpliwość co do spełnienia przesłanki czwartej oraz zakwestionował wystąpienie przesłanki trzeciej. W tym zakresie wywody sądu okręgowego są błędne.

Podstawowym warunkiem dopuszczalności pozwu zbiorowego jest istnienie związku faktycznego pomiędzy roszczeniami procesowymi zgłoszonymi przez poszczególnych członków grupy. Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. zgłoszone roszczenia powinny być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Ogólnie rzecz ujmując podstawę faktyczną powództwa stanowi zespół faktów uzasadniających zgłoszone roszczenie procesowe. Ta sama podstawa faktyczna roszczeń występuje wówczas, gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów stanowiącym ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. Z kolei taka sama podstawa faktyczna występuje, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednakże fakty te wykazują podobieństwo umożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych”.

Żądanie wniesionego w tej sprawie pozwu zostało sformułowane jako żądanie ewentualne. Strona powodowa domaga się zapłaty wskazanych w pozwie kwoty stanowiących równowartość korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego w wykonaniu nieważnych czynności prawnych w postaci oświadczeń złożonych przez członków grupy pozwanemu o chęci skorzystania z zastrzeżenia na ich rzecz ochrony ubezpieczeniowej oraz nieważnych umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie, ewentualnie zapłaty kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie oraz zapłaty kwot pobranych przez pozwanego jako opłaty administracyjne w oparciu o niedozwolone postanowienia umów ubezpieczenia na życie i dożycie. Podstawą faktyczną tak sformułowanych żądań jest zespół faktów obejmujących zawarcie przez pozwanego z ubezpieczającymi umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przystąpienie przez członków grupy do tych umów w oparciu o stworzone przez pozwanego wzorce umowne, dokonywanie w okresie ubezpieczenia przez członków grupy wpłat miesięcznych składek z tytułu ubezpieczenia na rachunek pozwanego, które alokowane były w udziału jednostkowe ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego oraz, z których pobierane były przez pozwanego opłaty administracyjnej, rezygnacja przez członków grupy z ubezpieczenia po objęciu ich ochroną ubezpieczeniową i przed upływem ustalonego okresu ubezpieczenia. Zwrot przez pozwanego członkom grupy części wpłaconych środków (tzw. wartość wykupu), pomniejszonych o kwoty pobrane przez pozwanego w związku z rezygnacją członków grupy ze stosunku ubezpieczenia oraz odmowa zwrotu członkom grupy pobranych opłat administracyjnych. Źródłem dochodzonych w tej sprawie roszczeń, opartych na konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia, są wskazane w pozwie wadliwości umów grupowego ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Wadliwości te, wedle twierdzeń pozwu, skutkują albo nieważnością całych umów ubezpieczenia (podstawa żądania zawartego w punkcie I pozwu) albo też nieskutecznością niektórych z zawartych w nich postanowień z uwagi na ich abuzywny charakter (podstawa żądań zawartych w punkcie II i III pozwu). Treść pozwu podnosi przy tym niedozwolony charakter postanowień wzorców umów współkształtujących treść stosunku ubezpieczeniowego.

W świetle powyższego nie można uznać, że dochodzone roszczenia oparte są na tej samej podstawie faktycznej. Podstawę faktyczną w tej sprawie tworzą bowiem różne umowy ubezpieczenia grupowego zawierana przez pozwanego z różnymi ubezpieczycielami w oparciu o różne wzorce umowne. W efekcie brak jest tożsamości zdarzeń faktycznych stanowiących podstawę dochodzonych w tej sprawie roszczeń.

Nie można jednak z powyższego ustalenia, jak czyni to sąd okręgowy w zaskarżonym postanowieniu, wywodzić niedopuszczalności postępowania grupowego w tej sprawie. W świetle bowiem u.d.p.g. (art. 1 ust. 1) postępowanie grupowe dopuszczalne jest nie tylko w wypadku tożsamości zespołu faktów stanowiących podstawę faktyczną powództwa (ta sama podstawa faktyczna), ale również w wypadku podobieństwa wielości analogicznych zespołów faktów (taka sama podstawa faktyczna). Postępowanie grupowe dopuszczalne jest więc również w wypadku, gdy istnieje wystarczający związek faktyczny pomiędzy dochodzonymi roszczeniami, wystarczające podobieństwo okoliczności uzasadniających żądania zawarte w pozwie. W tym kontekście niezasadne jest twierdzenie sądu okręgowego, że postępowanie grupowe w tej sprawie byłoby dopuszczalne jedynie wówczas, gdyby „jego przedmiotem było jedno i to samo postanowienie umowne, które wiąże wszystkich członków grupy”. Trafnie skarżący podniósł tę okoliczność zarzucając sądowi pierwszej instancji nieprawidłową wykładnię art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Wskazać należy, że zgłoszone w pozwie żądania oparte są na tożsamych w istocie mechanizmach zawartych we wszystkich umowach i wzorcach umownych stanowiących podstawę faktyczną. W świetle twierdzeń pozwu wszystkie umowy ubezpieczenia zawarte przez pozwanego zawierały postanowienia dotknięte tymi samymi wadami skutkującymi, w ocenie strony powodowej, ich nieważnością lub nieskutecznością. Analogicznie, te same wady wskazane zostały w odniesieniu do postanowień zawartych we wszystkich wzorcach umownych.

Istotne z punktu widzenia dopuszczalności postępowania grupowego podobieństwo zdarzeń faktycznych nie zakłada koniecznej tożsamości tych zdarzeń. Obok istotnych podobieństw mogą występować również pewne różnice podstawy faktycznej powództwa dotyczące charakteru konkretnych indywidualnych roszczeń, ich wymagalności, czy wysokości. Występowanie tych różnić nie stanowi jednak o niedopuszczalności pozwu grupowego opartego na takich samych podstawowych okolicznościach tworzących podstawę faktyczną powództwa. W efekcie jako nieistotne w kontekście oceny dostatecznej zbieżności podstawy faktycznej wniesionego w tej sprawie powództwa ocenić należy różnice wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Zgodnie z wywodami sądu okręgowego sprowadzają się one do innych wartości wykupu ustalonych w poszczególnych wzorcach umownych oraz innych wysokości zastrzeżonych we wzorcach na rzecz pozwanego opłat administracyjnych, a także innej wysokości kwoty z tytułu świadczenia na wypadek śmierci. Wskazane przez sąd okręgowy różnice nie przekreślają zasadniczych podobieństw umożliwiających przyjęcie wspólnej, choć nie tożsamej, podstawy faktycznej w tej sprawie. Podobnie ocenić należy różnice w brzmieniu poszczególnych klauzul wzorców umownych, czy nazwach poszczególnych wzorców stosowanych przez pozwanego.

Trafnie skarżący podniósł w złożonym zażaleniu zarzuty naruszenia prawa procesowego wskazując na wadliwość i niekompletność ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej instancji prowadzących sąd okręgowy do wadliwego uznania niedopuszczalności wniesienia pozwu w tej sprawie. W istocie sąd okręgowy czyniąc te ustalenia w sposób bardzo ogólny wskazuje, że niektórzy spośród członków grupy byli w innej sytuacji prawnej aniżeli pozostali albowiem „przystępowali do umowy grupowego ubezpieczenia w związku z zawarciem innej usługi finansowej, co wiązało się z uzyskiwaniem przez nich korzyści w różnym stopniu”. Wadliwość tych wywodów, które nie zostały w żaden sposób odniesione do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, łączy się z wadliwymi wnioskami z nich przez sąd pierwszej instancji wyprowadzonymi. Trafnie w tym kontekście skarżący w zażaleniu przytoczył pogląd Sądu Apelacyjnego w Warszawie w postanowieniu z dnia 23 września 2015 r., VI ACz 1117/15, w którym wskazano, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym nie oznacza konieczności wydania jednakowego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich członków grupy. Występujące różnice w materiale dowodowym nie mogą jednak w każdym wypadku świadczyć o braku wspólnej podstawy faktycznej i niedopuszczalności pozwu wzajemnego. Mogą jednak skutkować koniecznością oddalenia powództwa w całości lub w części.

Zasadnie w zażaleniu podniesiony również zarzut błędnej wykładni art. 221 k.c. Sąd okręgowy w swoich wywodach pominął bowiem, że w świetle art. 221 k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W efekcie podnoszone przez sąd okręgowy wątpliwości co do statusu niektórych (bliżej zresztą nieskonkretyzowanych) członków grupy z uwagi na fakt prowadzenia działalności gospodarczej, bez poczynienia jakichkolwiek ustaleń co do ewentualnego związku tej działalności z przystąpieniem do umów ubezpieczenia grupowego uznać należy za co najmniej przedwczesne.

Nie można również podzielić wywodów sądu okręgowego podnoszących nieprawidłowe ujednolicenie wysokości roszczeń dochodzonych w tej sprawie. Trafnie wywody te zostały podważone w zażaleniu. Trudno dociec, w oparciu o treść wywodów sądu okręgowego, który w tym zakresie odwołał się w istocie jedynie do wywodów pozwanego, dlaczego kryterium ujednolicenia wysokości dochodzonych w ramach podgrup roszczeń nie może stanowić wysokość uszczerbku majątkowego poszczególnych członków grupy i utworzonych w ich ramach podgrup. Wysokość tego uszczerbku stanowi bowiem podstawę ustalenia wysokości dochodzonego roszczenia pieniężnego i tym samym kryterium ujednolicenia dochodzonych roszczeń. Co więcej, uszczerbek ten stanowi wspólną dla członków grupy okoliczność rozpoznawanej sprawy, zaś wysokość tego uszczerbku, różna dla poszczególnych członków grupy, decyduje o dokonanym w pozwie podziale na podgrupy.

Z tych wszystkich względów sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie, uznając w świetle art. 10 ust. 1 u.d.p.g., wniesiony w tej sprawie pozew grupowy za dopuszczalny.