Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 28 października 2016 r.

Written by

  1. Pojęcie sprawa o ochronę konsumentów występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego.
  2. Status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia.
  3. Okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.
  4. Okoliczność, iż część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.
  5. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne san wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama lecz co najmniej taka sama.
  6. Mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń. Taką okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez członków grupy (…) zwierające klauzule abuzywne wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy skutkujące zdaniem powoda nieważnością tych umów.
  7. Postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Karolina Sarzyńska

Sędziowie:                     SSO Ewa Karwowska, SSR (del) Krzysztof Koczyk

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2016 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa: Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Szczecinku działającego jako reprezentant grupy przeciwko: (…) Spółce Akcyjnej w W. o ustalenie ewentualnie ukształtowanie,

postanawia:

  1. odmówić odrzucenia pozwu,
  2. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku jako Reprezentant Grupy wniósł pozew w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Gdańsku o ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży Banku S. A. (§ 17.4 umowy kredytu)”.

Ewentualnie powód wniósł o ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN. a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych. Dodatkowo Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku wniósł o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu tego wniosku Reprezentant Grupy wskazał, że roszczenia objęte pozwem są jednorodzajowa (tożsame) dla każdego uczestnika i oparte na takiej samej podstawie faktycznej, polegającej na umówieniu z pozwanym dowolności wierzyciela w ustalaniu wysokości zobowiązania klienta polegającej:

  • najpierw na ustalaniu przez pozwanego równowartości w walucie obcej kwoty kredytowania określonej w PLN,
  • następnie na ustalaniu przez pozwanego kwoty spłaty kredytowania w PLN obliczanej od tak ustalonej w walucie obcej równowartości kwoty głównej. Klauzula umowna będąca podstawą tych przeliczeń została zacytowana w pkt. 5 żądania pozwu. Powodowi znane są przypadki zawierania przez pozwanego umów kredytowych w oparciu o inne niż załączone do pozwu wzorce umowne, z których wiele posługiwało się zbliżonymi sformułowaniami o jurydycznie tożsamej treści. Ponadto reprezentant grupy wskazał, że członkami grupy w niniejszym pozwie zbiorowym są konsumenci, którzy w latach 2005-2008 zawarli umowę kredytową nominowaną w PLN, a indeksowaną do waluty obcej z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym, pod tytułem ogólnym jest pozwany bank. Przesłanka liczebności członków grupy, która zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wynosi 10 osób, została spełniona, ponieważ na dzień złożenia pozwu grupa liczy 450 osób.

W odpowiedzi na pozew w postępowaniu grupowym pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w Gdańsku wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanego niniejsza sprawa nie spełnia przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 1 u.d.p.g., gdyż część Członków Grupy nie może nie może zostać uznana za konsumentów w rozumieniu art. 221 k.c. ponieważ osoby te zawarły umowy kredytu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. W konsekwencji roszczenia tych osób nie mogą zostać uznane za roszczenia o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

Ponadto w przypadku tych Członków Grupy w ogóle nie znajdą zastosowania przepisy o ochronie konsumenta. Zdaniem pozwanego ze względu na szereg istotnych różnic w sytuacji poszczególnych Członków Grupy w związku z zawarciem umowy kredytu nie można uznać, że roszczenia wszystkich Członków Grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Część członków grupy w chwili złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy kredytu prowadziła działalność gospodarczą w nieruchomości, która została wybudowana bądź nabyta ze środków pochodzących z kredytu. Ponadto część Członków Grupy prowadziła działalność gospodarczą w zakresie kredytów hipotecznych, w chwili zawarcia umów kredytu byli oni kierownikami sprzedaży kredytów hipotecznych bądź doradcami kredytowymi w (…) Bank. Z racji zajmowanego stanowiska osoby te znały doskonale zasady, na jakich kredyt indeksowany był do waluty obcej, a w szczególności znały doskonale procedurę ustalania kursów wymiany walut przez pozwanego. Również w skład Członków Grupy wchodzą osoby zatrudnione przez inne instytucje jak również osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie doradztwa kredytowego.

Zdaniem pozwanego roszczenia Członków Grupy nie są oparte na tej samej podstawie faktycznej, ponieważ każdy z Członków Grupy zawarł odrębna umowę. Również w ocenie pozwanego nie występuje taka sama podstawa faktyczna roszczeń Członków Grupy ponieważ okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych Członków Grupy uniemożliwiają przeprowadzenie wspólnego postępowania i wydanie jednolitego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich Członków Grupy.

Pozwany podniósł także zarzut braku legitymacji procesowej czynnej w przypadku umów kredytu zwartych z kilkoma kredytobiorcami wskazując, że w przypadku 319 Członków Grupy umowy kredytu zostały zawarte z więcej niż jednym kredytobiorcą. W każdym z tych przypadków oświadczenie o przystąpieniu do grupy zostało złożone tylko przez jednego kredytobiorcę. Osoby te nie posiadają samodzielnie legitymacji czynnej do wystąpienia z żądaniami określonymi w pozwie. W tych przypadkach w ocenie pozwanego występuje współuczestnictwo konieczne po stronie wszystkich współkredytobiorców w rozumieniu art. 72 § 2 k.c. Ewentualny wyrok uwzględniający powództwo nie będzie miał powagi rzeczy osądzonej względem tych współkredytobiorców, którzy nie są Członkami Grupy. Stronami postępowania w przedmiocie ustalenia nieważności umowy powinni być wszyscy kontrahenci tej umowy. Pozwany wskazał, że 121 Członków Grupy zawarło z Bankiem aneks do umowy kredytu, na podstawie którego zmienione zostały postanowienia umowne dotyczące zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży waluty obcej. Aneksy te zawierają szczegółowe zasady określania sposobu i terminów ustalania kursu wymiany walut zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt. a Prawa Bankowego uchwalonego na podstawie Ustawy Antyspreadowej. Większość z aneksów zostało zawartych na podstawie art. 4 Ustawy Antyspreadowej, natomiast w przypadku części Członków Grupy aneks został podpisany jeszcze przed wejściem tej nowelizacji w życie. W każdym przypadku, w wyniku zawarcia aneksu z Umowy Kredytu usunięte zostało postanowienie, które zostało w pozwie zakwestionowane jako abuzywne,. Zawarcie powyższych aneksów oznacza, że roszczenia Członków Grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Jeśli chodzi o żądanie ustalenia braku związania Członków Grupy umowami kredytu w zakresie kwestionowanej przez powoda klauzuli zawartej w § 17 ust. 4 umów kredytu, to pozwany stwierdził, że żądanie to stało się bezprzedmiotowe w przypadku tych członków grupy, którzy zawarli aneks. Zawarcie aneksu usunęło definitywnie akcentowaną przez powoda niejasność w zakresie treści stosunku prawnego łączącego strony i definitywnie ukształtowało sytuację prawną tych członków grupy na przyszłość. Kolejna okolicznością zdaniem pozwanego, która wprowadza różnicę w sytuacji Członków Grupy jest to, że wielu Członków Grupy spłaca kredytu bezpośrednio we franku szwajcarskim, zgodnie z postanowieniami aneksu zawartego na podstawie art. 4 Ustawy Antyspreadowej lub bezpośrednio na podstawie art. 69 ust. 3 Prawa bankowego nawet w przypadku nie zawarcia aneksu. Pozwany zwrócił także uwagę, że w ramach kontroli incydentalnej należy zbadać zgodność postanowienia umownego z dobrymi obyczajami biorąc pod uwagę konkretne okoliczności dotyczące zawarcia danej umowy, w tym negocjacje oraz indywidualne uzgodnienia treści umów kredytu z Członkami Grupy. Ponadto należy ustalić, czy postanowienie ro rzeczywiście naruszyło interes każdego konkretnego Członka Grupy.

Istotne różnice pomiędzy okolicznościami subiektywnymi każdego z Członków Grupy uniemożliwiają zdaniem pozwanego wspólną dla wszystkich Członków Grupy ocenę naruszenia interesu konsumenta w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c.

Pozwany stanął także na stanowisku, że Członkowie Grupy nie mają interesu prawnego w dochodzeniu powództwa w niniejszej sprawie w rozumieniu art. 189 k.p.c. W przedmiotowej sprawie istnienie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. należy potraktować również jako element wspólnej podstawy faktycznej wszystkich Członków Grupy. Z pozwu należy wywnioskować, że w skład Członków Grupy powinny wchodzić osoby, które mają interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w dochodzeniu roszczeń zawartych w punktach 5 i 6 pozwu. Ponieważ żaden z Członków Grupy nie dysponuje tak rozumianym interesem prawnym, pozew należy odrzucić na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

W replice powoda z dnia 14 grudnia 2015 roku na odpowiedź na pozew Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku wskazał, że wbrew stanowisku pozwanego pozew dotyczy ustalenia odpowiedzialności w prawie umów wszystkie sankcje i wszystkie żądania dotyczą odpowiedzialności. W konsekwencji wszystkie żądania ustalenia w zakresie obowiązywania lub nieobowiązywania umów są objęte interesem prawnym w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Interes prawny zaś nie jest w ogóle przesłanką ani dopuszczalności powództwa grupowego ani też jego zasadności. Zdaniem powoda sytuacja Członków Grupy jest tożsama. Nie ma bowiem żadnego znaczenia fakt. iż część Członków Grupy zawarła aneksy uprawniające ją do spłat kredytu w CHF bądź też spłaca raty w CHF bez aneksu. Pozew dotyczy bowiem zarówno okresu sprzed zawarcia ewentualnych aneksów jak i po ich zawarciu. Ponadto aneksy i spłaty dokonywane w CHF w żaden sposób nie wyjaśniają, skąd wzięła się kwota w CHF, która podlega spłaceniu. Wbrew temu co twierdzi pozwany brak jest wśród Członków Grupy osób, które zaciągnęły kredyt w celu finansowania działalności gospodarczej. Wszystkie umowy zostały zawarte w celu konsumenckim, a Członkowie Grupy zawierając je posiadali status konsumenta. Zdaniem powoda statusu konsumenta nie przekreśla fakt, że niektórzy Członkowie Grupy zawodowo zajmują się kredytami. O powyższym decyduje wyłącznie przeznaczenie kredytu. Reprezentant Grupy nie zgodził się z twierdzeniem pozwanego, że w przedmiotowym procesie konieczne jest łączne występowanie wszystkich kredytobiorców. W tym zakresie powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego, w którym stwierdzono, że w sprawie o ustalenie współkredytobiorcy nie muszą występować łącznie i nie jest to przesłanka dopuszczalności pozwu. Dla dopuszczalności powództwa grupowego nie ma znaczenia to, że każdy z Członków Grupy zwarł osobną umowę. Zdaniem reprezentanta grupy sprawie grupowej nie bada się interesu prawnego. Zarzuty pozwanego w zakresie posiadania przez część Członków Grupy aneksów, kwestionowania statusu konsumenta czy też samodzielnego występowania części Członków Grupy przy wymaganym – w ocenie pozwanego występowaniu łącznym ze współkredytobiorcami. które to zarzuty miałyby przesądzać o niedopuszczalności pozwu są dodatkowo niezasadne z tego powodu, że pozew grupowy jest dopuszczalny, gdy choćby 10 osób spełnia przesłanki dopuszczalności.

W odpowiedzi na replikę powoda na odpowiedź na pozew pozwany Bank (…) S.A. w Gdańsku podtrzymał swoje stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew co do niedopuszczalności postępowania grupowego. Podtrzymał zatem zarzut co do braku legitymacji czynnej w przypadku umów kredytu zmienionych aneksami modyfikującymi postanowienie umowne kwestionowane przez powoda jako abuzywne, podtrzymał zarzut braku legitymacji procesowej czynnej w przypadku umów kredytu zawartych z kilkoma kredytobiorcami oraz to, że niektórzy Członkowie Grupy nie powinni korzystać ze szczególnej ochrony przysługującej konsumentom.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie sądu nie zachodzą przesłanki do odrzucenia pozwu, a sprawa niniejsza spełnia przesłanki do rozpoznania jej w postępowaniu grupowym.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Na tym etapie badania przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego sąd zobligowany jest do formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd bada czy zostały spełnione przesłanki ogólne i szczególne dopuszczalności powództwa grupowego przewidziane w art. 1 i 2 u.d.p.g.

Do ogólnych przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:

  1. określoną liczbę osób wchodzących w skład grupy – co najmniej 10 osób,
  2. określony rodzaj sprawy (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych),
  3. jednorodzajowość dochodzonych roszczeń.
  4. oparcie dochodzonego roszczenia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Natomiast przesłanki szczególne to:

  1. ujednolicenie wysokości roszczeń członków grupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych,
  2. ujednolicenie wysokości roszczeń członków podgrupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych.

W przedmiotowej sprawie powód jako reprezentant grupy żąda ustalenia nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (…) Banku S.A. (§ 17.4 umowy kredytu)”. Ewentualnie powód żąda ustalenia braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN. a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu.

W przedmiotowej sprawie powód jako reprezentant grupy dochodzi roszczenia majątkowego niepieniężnego, zatem nie musi wykazywać przesłanek szczególnych dopuszczalności powództwa grupowego.

Sąd stanął na stanowisku, iż roszczenia dochodzone pozwem grupowym mają jednorodzajowy charakter. Z uzasadnienia żądania pozwu wynika, że poprzednik prawny pozwanego zawarł z każdym z członków grupy umowę zawierającą postanowienie, którego skutek pomimo różnic w sformułowaniach wobec każdego członka grupy jest taki sam – daleko idąca dowolność pozwanego w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Oznacza to, że wszystkie roszczenia oparte są na takiej samej podstawie prawnej i wywodzone są z klauzul abuzywnych, co zdaniem powoda ma prowadzić do nieważności umów. Zwrócić także należy uwagę, iż konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” w rozumieniu tego przepisu oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. W niniejszej sprawie wszyscy Członkowie Grupy domagają się roszczeń jednego rodzaju- ustalenia, szczegółowo opisanego wyżej w uzasadnieniu.

Powód winien także wykazać, że dochodzone roszczenia oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sąd stanął na stanowisku, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne san wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama lecz co najmniej taka sama. Sąd podzielił przy tym stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 roku, I Acz 464/13, LEX nr 1324836) we którym stwierdził, że mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń. Taką okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez członków grupy z poprzednikiem prawnym pozwanego zwierające klauzule abuzywne wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy skutkujące zdaniem powoda nieważnością tych umów.

Ponadto okoliczność, iż część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.

W ocenie Sądu powód wykazał że dochodzone roszczenia są roszczeniami o ochronę konsumentów. Pojęcie sprawa o ochronę konsumentów występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego. Ponadto status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia. Sąd dokonał analizy wniosków kredytowych, jednakże nie wynika z nich, że jacyś członkowie grupy wnosili o udzielenie kredytu na cel gospodarczy. Okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.

Podkreślenia wymaga, że postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń. Zatem kwestia istnienia interesu prawnego po stronie powoda czy też legitymacji procesowej, współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej nie może być przedmiotem postępowania na obecnym etapie. Przepisy art. 1 i 2 u.d.p.g. jednoznacznie wskazują jakie przesłanki Sąd bada przy ocenie dopuszczalności postępowania grupowego. Nie należy do nich w tym przypadku istnienie interesu prawnego po stronie powoła czy też legitymacja procesowa czynna. Oceny tej Sąd dokona w przypadku merytorycznej oceny zasadności powództwa.

Powód wykazał także liczbę osób wchodzących w skład grupy przekraczającą 10 osób, dlatego też Sąd stanął na stanowisku, że zostały spełnione wszystkie przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego co do liczebności grupy, jedno rodzaj owości roszczeń, rodzaju sprawy oraz podstawy faktycznej powództwa.

Wobec powyższego postanowiono odmówić odrzucenia pozwu i rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 6 września 2016 r.

Written by

  1. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne. Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.
  2. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. (…) Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy, sądowi.
  3. Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.).
  4. Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy.
  5. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie:                     SSO Małgorzata Bohun, SSO Dariusz Kłodnicki

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2016 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o zapłatę

na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14 w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie w zakresie punktu I;
  2. uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie II i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 704/14, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny postanowił ustalić, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F. i A. S.; oraz postanowił ustalić, że w skład grupy nie wchodzą: M. W., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., E. M., M. Ś., Z. Ś..

Powyższe uzasadnił tym, ze powódka E. S., działając jako reprezentant grupy, wniosła w dniu 26 listopada 2013 r. pozew o zapłatę w postępowaniu grupowym, domagając się zasądzenia od pozwanego (…) S.A. we W. na rzecz każdego z członków podgrupy A, tj. E. S., M. K., M. W. kwoty 1.041,46 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy B, tj. M. F., K. S., R. S. kwoty 2.622,98 zł (kwota sprostowana w piśmie z dnia 17 lutego 2014 r.); na rzecz każdego z członków podgrupy C, tj. K. Ś., M. O. kwoty 3.010,77 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy D, tj. M. F., B. F., A. S. kwoty 3.491,59 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wskazane w pozwie osoby przedłożyły prawidłowe oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r. Sąd orzekł o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego (ust. 1). Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać m.in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (ust. 2). Na tej podstawie postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. w związku z tym w dniu 2 kwietnia 2015 r. (k. 299) w „(…)” zostało zamieszczone ogłoszenie stosownej treści, w którym Sąd poinformował o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym w sprawie przeciwko (…) S.A. o zwrot pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci składek ubezpieczeniowych z tytułu zawarcia przez pozwanego generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu w kredytach hipotecznych. Jednocześnie Sąd zakreślił termin 2 miesięcy od dnia ukazania się ogłoszenia do złożenia pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. w piśmie z dnia 3 czerwca 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 387) została przesłana lista dodatkowych osób wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy.

Sąd Okręgowy uznał, że na podstawie art. 17 ust. 1 powołanej ustawy ustalił w punkcie I postanowienia osoby wchodzące w skład grupy, które zostały wymienione w pozwie. Sąd I instancji uwzględnił przy tym zmianę nazwiska przez powódkę M. E. (w pozwie wskazaną jako M. K.), co wynika z danych ujętych w wyciągu z bazy PESEL odnoszącego się do tej osoby, złożonego do akt.

W stosunku do osób wymienionych w pkt II sentencji postanowienia Sąd uznał, że nie przystąpiły one do grupy w sposób skuteczny ze względu na niedochowanie oznaczonego terminu. w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zakreślił przedmiotowy termin w wysokości 2 miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia w „(…)”. Do obliczania powyższego terminu zastosowanie znajduje przepis art. 112 k.c., zgodnie z którym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. w niniejszej sprawie termin ten należy liczyć od dnia zamieszczenia ogłoszenia, tj. od dnia 2 kwietnia 2015 r., a więc jego upływ nastąpił w dniu 2 czerwca 2015 r., natomiast pismo strony powodowej zawierające listę dodatkowych osób wraz z ich oświadczeniami o przystąpieniu do grupy wpłynęło w dniu 3 czerwca 2015 r., co wynika z daty stempla pocztowego, a zatem wobec tych osób nie został dochowany dwumiesięczny termin zakreślony przez Sąd. Zgodnie z art. 11 ust. 5 powyższej ustawy przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Ponadto w stosunku do E. M. Sąd stwierdził brak oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Osoba ta została jedynie wymieniona w liście załączonej do pisma strony powodowej z dnia 3 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy uznał także, że M. W. wymieniony w punkcie II postanowienia nie został wskazany w pozwie jako osoba wchodząca w skład grupy i nie została w odniesieniu do niego przedstawiona ujednolicona wysokość roszczenia przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, jak stanowi to art. 2 ust. 1 powołanej ustawy, a jedynie zostało złożone jego oświadczenie o przystąpieniu do grupy (k. 131), stanowiące załącznik pisma reprezentanta grupy z 29 listopada 2013 r. (k. 124 i n.). z tego względu Sąd Okręgowy uznał, że na gruncie przedmiotowej ustawy, w stosunku do jego osoby nie zostały spełnione przesłanki pozwalające uznać go za powoda w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego, na podstawie art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Sąd I instancji orzekł jak w punktach I i II sentencji postanowienia.

Z tym orzeczeniem nie zgodziła się powódka jako reprezentant grupy i zaskarżyła je w całości oraz zarzuciła:

  1. naruszenie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a konkretnie art. 12 oraz normy art. 13 poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;
  2. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż w skład grupy powodowej nie wchodzą: M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E. C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś..

Wskazując na powyższe uchybienia powódka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i uznanie, że w skład grupy wchodzą: E. S., M. E., M. W., M. F., K. S., R. S., K. Ś., M. O., M. F., B. F., A. S., M. C., T. T., B. K., G. R., B. R., K. F., J. F., K. S., G. S., M. M., A. B., M. B., M. S., K. S., A. K., P. P., W. K., M. K., M. C., D. C., A. S., M. S., A. P., M. C., E.      C., J. C., J. S., B. S., M. I., K. B., M. B., M. A., K. I., S. A., M. A., M. K., A. K., D. B., I. B., A. B., M. Ś., Z. Ś. oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na zażalenie domagał się:

  1. oddalenia zażalenia powodów, jako bezzasadnego;
  2. zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie w części dotyczącej punktu II postanowienia. Powódka, jako reprezentant grupy nie ma interesu prawnego w zaskarżeniu punktu I postanowienia z uwagi na to, że Sąd ustalił skład grupy co do niektórych osób.

Znajdują natomiast uzasadnienie zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”).

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, zaś wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 u.d.p.g. wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2015, s. 116).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 u.d.p.g., zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 u.d.p.g.), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 u.d.p.g.) (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji skorzystał z drugiego sposobu ustalenia członków grupy, a mianowicie wyznaczył termin 2 miesięcy do złożenia przez reprezentanta grupy listy członków grupy z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy. Przepis art. 11 ust. 3 u.d.p.g. przewiduje, że ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym oraz, że przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Przepis natomiast art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g. stanowi, że: „informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż dwa miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy”.

Z powyższym przepisów wynika, że ustawodawca, jak już wyżej zaznaczono, umożliwił przystąpienie do grupy osobom, które pierwotnie nie wchodziły w skład grupy. Udział tych innych osób, którym przysługuje roszczenie wynikające z tej samej podstawy, a które pierwotnie nie wystąpiły z powództwem grupowym, daje instytucji ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. w celu zatem ustalenia osób wchodzących ostatecznie w skład grupy, sąd zarządza ogłoszenie, o którym mowa w art. 11 ust. 3 u.d.p.g.. Istotne jest to, że oświadczenie o przystąpienie do grupy wraz z okolicznościami, o których mowa w art. 12 u.d.p.g., każdy zainteresowany składa reprezentantowi grupy. Reprezentant grupy następnie przygotowuje wykaz osób, które przystąpiły do grupy i przedstawia sądowi dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Wtedy dopiero sąd doręcza wykaz pozwanemu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego oświadczenie o przystąpieniu do grupy powinno być złożone w zakreślonym przez Sąd terminie, zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., reprezentantowi grupy. Zatem, jak w niniejszej sprawie, osoby zgłaszające reprezentantowi grupy swoją wolę przystąpienia do postępowania grupowego winny w terminie dwóch miesięcy złożyć oświadczenie właśnie reprezentantowi grupy. Termin dwóch miesięcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt 3 u.d.p.g., nie dotyczy złożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy sądowi. Stąd też, skoro powód w tej sprawie twierdzi, że oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały złożone w terminie zakreślonym w ogłoszeniu prasowym na podstawie postanowienia Sądu, to oznacza to, że termin na zgłoszenie został dotrzymany. Następnie reprezentant grupy niezwłocznie przekazuje wykaz, o którym mowa w art. 12 u.d.p.g. Sądowi. Brak było zatem podstaw do przyjęcia, że termin dwóch miesięcy od ogłoszenia obliguje reprezentanta grupy do złożenia wykazu osób, wchodzących w skład grupy wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy sądowi (tak: M. Sieradzka, Komentarz do ustawy o postępowaniu grupowym, Warszawa 2015, s. 286.).

W tej sytuacji zachodzi potrzeba uchylenia przez Sąd Apelacyjny zaskarżonego postanowienia w zakresie punktu II (w którym Sąd I instancji oddalił wniosek o ustalenie, że w skład grupy wchodzą jeszcze dodatkowe osoby) i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu celem oceny, czy wszystkie osoby znajdujące się na wykazie złożonym przez powoda spełniają warunki udziału w postępowaniu grupowym w tej sprawie (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Natomiast zażalenie co do punktu I zaskarżonego postanowienia podlega oddaleniu, ponieważ powódka jako reprezentant grupy nie miała interesu w zaskarżeniu tego postanowienia (postanowienie to uwzględniało bowiem częściowo jej żądanie) – art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 12 sierpnia 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 15 grudnia 2016 r., I ACz 2273/16.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:                     SSO Joanna Piwowarun, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew powoda o ustalenie, że pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

(postanowienie – k. 39610-39623)

Postanowieniem z dnia 21 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu.

(postanowienie – k. 39734-39742v.)

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy nie doszukał się w przedmiotowej sprawie innych okoliczności skutkujących odrzuceniem pozwu, a co za tym idzie brakiem dopuszczalności rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym, poza tymi wskazanymi w postanowieniu z dnia 28 maja 2015 r., które były następnie przedmiotem oceny Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Biorąc pod uwagę fakt, iż Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, iż odmówił odrzucenia pozwu oraz z uwagi na to, iż Sąd Okręgowy jest związany ustaleniami wynikającymi z postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 września 2015 r., należało orzec jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 2 sierpnia 2016 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Rafał Wagner

Sędziowie:                    SSO Andrzej Kuryłek, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o    ustalenie,

postanawia:

  1. zarządzić ogłoszenie w dzienniku „(…)” o wszczęciu postępowania grupowego następującej treści:

„Przed Sądem Okręgowym w Warszawie, Wydział I Cywilny, sygn. akt I C 1281/15, toczy się postępowanie z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie.

W toku przedmiotowej sprawy Miejski Rzecznik Konsumentów w O. jako reprezentant grupy, na podstawie art. 3851 § 1 k.p.c., art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c., domaga się ustalenia, że pozwany Bank (…) S.A. ponosi odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia względem Członków Grupy, wynikającą z zawartych z tymi osobami umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A., przy czym nienależne świadczenie polegało na tym, że pozwany Bank pobierał od Członków Grupy wyższe kwoty tytułem spłaty kredytu niż pobierałby, gdyby nie stosował niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji walutowej, co doprowadziło do powstania bezpodstawnego wzbogacenia Banku kosztem każdego z Członków Grupy w części odpowiadającej różnicy pomiędzy pobranymi przez Bank (…) S.A. od każdego z Członków Grupy kwotami tytułem spłaty kredytu wyliczonymi z zastosowaniem niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy do waluty obcej a należnymi Bankowi (…) S.A. od każdego Członka Grupy tytułem spłaty kredytu kwotami obliczonymi bez indeksacji wysokości świadczeń kredytobiorcy.

Każda osoba, której roszczenie może być objęte powództwem grupowym (roszczenie tego samego rodzaju co wskazane powyżej, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej) może przystąpić do sprawy, składając pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy w nieprzekraczalnym terminie trzech miesięcy od daty ukazania się tego ogłoszenia i przekazując je reprezentantowi grupy – Miejskiemu Rzecznikowi Konsumentów w O., za pośrednictwem jednego z reprezentujących go pełnomocników w osobach adw. Z. D., adw. M. S., adw. K. W. (adres do doręczeń: Kancelaria „(…), T. i Wspólnicy” Sp. k., ul. (…), (…)-(…) W., e-mail: (…).pl).

Na wynagrodzenie pełnomocnika składa się podstawowa opłata za obsługę prawną w wysokości 250,00 zł brutto od każdego Członka Grupy, przy czym szczegółowe warunki wynagrodzenia określa umowa zawarta pomiędzy Członkiem Grupy a „(…), T. i Wspólnicy” Sp. k. z siedzibą w W.

Wyrok prawomocny ma skutek wiążący wobec wszystkich Członków Grupy, tj. osób, które przed upływem terminu wskazanego w tym ogłoszeniu przekażą reprezentantowi grupy podpisane oświadczenie o przystąpieniu do grupy i zostaną uwzględnione w postanowieniu Sądu określającym skład grupy.”;

  1. wezwać pełnomocnika powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. do uiszczenia w dwutygodniowym terminie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 1.500,00 zł (jeden tysiąc pięćset złotych) tytułem zaliczki na poczet kosztów ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 13 lipca 2016 r.

Written by

  1. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny, a jej zastosowanie zależy od oceny przez sąd okoliczności konkretnej sprawy.
  2. Kwestia potrzeby zabezpieczenia interesów pozwanego zagrożonych nieuzasadnionymi powództwami poprzez zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu na początkowym etapie procesu nie powinna prowadzić do tworzenia dodatkowych finansowych przeszkód w realizacji prawa do sądu. Jest tak szczególnie wówczas, gdy postawa powoda nie uprawdopodabnia uchylania się od zwrotu kosztów, a jego sytuacja majątkowa nie stwarza niebezpieczeństwa niemożności uzyskania zaspokojenia.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Katarzyna Polańska-Farion (spr.)

Sędziowie:                      SSA Zbigniew Cendrowski, SSA Dorota Markiewicz

po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie, na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 21 marca 2016 r., sygn. akt I C 1281/15,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 marca 2016 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego Banku (…) S.A. z siedzibą w W. o zobowiązanie Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Sąd ten zaznaczył, że pozwany przeciwko wnioskowanemu złożeniu kaucji w kwocie 1.048.323,96 zł przemawiało nieuprawdopodobnienie oczywistej bezzasadności roszczenia lub też tego, że nosi ono cechy „pieniactwa procesowego”, jak również nieuprawdopodobnienie, że bez złożenia kaucji utrudniona może okazać się egzekucja kosztów procesu. Sąd podkreślił przy tym, że wydatki miejskiego rzecznika konsumentów finansowane są z budżetu miasta, a poza tym porozumienie zawarte przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem obligowało poszczególnych członków grupy do wpłacenia środków niezbędnych do pokrycia ewentualnego roszczenia o zwrot kosztów procesu.

Pozwany złożył zażalenie na powyższe postanowienie i zarzucił naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U.2010.7.44 z dnia 2010.01.18, dalej: „u.d.p.g.”), art. 8 ust. 1 w zw. art. 4 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c. oraz art. 24 ust 1 u.d.p.g..

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienia wniosku ewentualnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, z obciążeniem powoda kosztami postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i obciążenie pozwanego kosztami postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przyznając pozwanemu uprawnienie do wnioskowania o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w postępowaniu grupowym ustawodawca nie określił przesłanek orzekania w tym przedmiocie. W uzasadnieniu projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (druk sejmowy nr 1829) wskazano, że powództwo grupowe jest silnym elementem nacisku na pozwanego, który w związku z jego wytoczeniem często jest stawiany pod pręgierzem opinii publicznej, musi także zarezerwować niekiedy znaczne sumy dla zapewnienia sobie możliwości skutecznej obrony swoich praw. Dostrzegając niebezpieczeństwa płynące z ewentualności nadużycia instytucji postępowania grupowego przewidziano możliwość zabezpieczenia kosztów postępowania w drodze kaucji, podkreślając jednocześnie podobieństwo tego rozwiązania do instytucji kaucji aktorycznej z art. 1119 k.p.c., której wniesienie jest zazwyczaj uzależnione jedynie od złożenia stosownego żądania przez pozwanego.

Nie sposób jednak nie zauważyć, że samo złożenie wniosku przez pozwanego w rozważanym przypadku nie jest wiążące. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma bowiem charakter fakultatywny, a jej zastosowanie zależy od oceny przez sąd okoliczności konkretnej sprawy. Uwzględniając ratio legis przepisu słusznie podkreśla się w orzecznictwie potrzebę zabezpieczenia interesów pozwanego zagrożonych nieuzasadnionymi powództwami, ale analiza przeprowadzana w tej mierze na początkowym etapie procesu z natury rzeczy ma ograniczony wymiar i nie powinna prowadzić do tworzenia dodatkowych finansowych przeszkód w realizacji prawa do sądu. Jest tak szczególnie wówczas, gdy postawa powoda nie uprawdopodabnia uchylania się od zwrotu kosztów, a jego sytuacja majątkowa nie stwarza niebezpieczeństwa niemożności uzyskania zaspokojenia.

W niniejszej sprawie nie bez racji powód zwrócił uwagę na dostateczne zabezpieczenie kosztów w ich uwiarygodnionym obecnie zakresie. Po pierwsze, z treści § 2 umowy zawartej pomiędzy reprezentantem grupy a pełnomocnikiem procesowym wynika zgromadzenie środków na niezbędne koszty. Po drugie, choć powodem jest rzecznik konsumentów, a nie jednostka właściwego samorządu terytorialnego, to działalność rzecznika, jako pracownika samorządowego realizującego zadania samorządu w zakresie ochrony praw konsumentów (por. art. 39 ust. 1 i art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.), finansowana jest właśnie przez samorząd. Kwestia zatem stanu majątkowego i dochodowego osoby fizycznej sprawującej funkcję rzecznika nie może mieć znaczenia istotnego. Po trzecie, opisywane we wniosku przyszłe koszty tylko w niewielkim stopniu zostały uprawdopodobnione (wynagrodzenie pełnomocnika, wydatki na opinie biegłych). Pozwany już w odpowiedzi na pozew sformułował wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lub instytutu badawczego, precyzując jednoczenie tezę dowodową. Nie sposób w tej sytuacji uznać, aby koszty powołanych w zażaleniu prywatnych ekspertyz stanowiły wydatek celowy w rozumieniu art. 98 § 1 k.p.c., niezależnie od oceny znaczenia tego rodzaju dokumentów. Brak również podstaw do wyodrębnienia osobnej kategorii kosztów obsługi administracyjnej, w tym pomocy asystenckiej i sekretarskiej, w sytuacji gdy znaczny nakład pracy związany z niniejszą sprawą, wynikający również z liczby i objętości dokumentów, został już uwzględniony przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika. Na obecnym etapie postępowania nie zostały również uzasadnione koszty pobrania oryginalnej dokumentacji, które sam pozwany określa jedynie jako możliwe.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił zażalenie.

O kosztach postępowania zażaleniowego rozstrzygnie sąd I instancji stosownie do art. 108 § 1 k.p.c.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 8 czerwca 2016 r.

Written by

  1. Sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Nie oznacza to jednak, że zgłoszenie tego żądania przez pozwanego jest jedyną przesłanką zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Wziąć trzeba pod uwagę, że zobowiązanie powoda do złożenia – na żądanie pozwanego – wspomnianej kaucji nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz jest pozostawione ocenie sądu orzekającego.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:              SSA Marek Machnij

Sędziowie:                        SSA Ewelina Jokiel; SSA Zbigniew Merchel

Po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2016 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S. jako Reprezentanta Grupy przeciwko Bankowi (…) S. A. w G. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 1 grudnia 2015 r., sygn. akt I C 245/15,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015 r. oddalił na podstawie art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) wniosek pozwanego o nakazanie powodowi złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego postępowania Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany nie uprawdopodobnił, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne oraz że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej. Sąd Okręgowy ocenił, że Reprezentant Grupy daje wystarczającą gwarancję pokrycia kosztów procesu, ponieważ wydatki Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S., będącego nieposiadającą osobowości prawnej jednostką organizacyjną funkcjonującą w ramach Urzędu Miasta S. są elementami budżetu miasta S., który pokryje ewentualne­ koszty procesu. Poza tym z „Zasad wynagradzania kancelarii” złożonych do akt sprawy wy­nika, że Reprezentant Grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania postępowania i w konsekwencji ustalili także sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej. Sąd Okręgowy wskazał także, że pozwany nie uprawdopodobnił wysokości żądanej kaucji.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem przez pozwanego, który zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie:

  1. art. 8 ust. 1 u.d.p.g przez przyjęcie, że składając wniosek o zobowią­zanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu powinien uprawdopodobnić, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnie­nie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego” oraz że brak ustano­wienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej, podczas gdy przepis ten ani żaden inny przepis nie przewiduje takich przesłanek ustanowienia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu,
  2. art. 8 ust. 1 w zw. z art. 4 ust 2 u.d.p.g. oraz art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. przez przyjęcie, że „w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą miasto S., podczas gdy stroną postępowania zobowiązaną do zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej jest Powiatowy Rzecznik Konsu­mentów w S., a nie powiat S. lub miasto (gmina) S.,
  3. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 i art. 8 ust. 1 u.d.p.g. przez wadliwą ocenę dowodów, skutkującą błędnym ustaleniem, że Reprezentant Grupy daje wystar­czającą gwarancję pokrycia kosztów procesu, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że nie daje on takiej gwarancji, w szczególności nie posiada własnego mienia, odrębnego od mienia powiatu, a w uchwale budżetowej powiatu szczecineckiego nie wskazano pozycji do­tyczącej wydatków rzecznika konsumentów,
  4. art. 8 ust. 1 i ust. 3 u.d.p.g. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. przez błędne ustalenie, że wskazane przez pozwanego prawdopodobne koszty procesu są zawyżone, podczas gdy wysokość tych kosztów stanowi uza­sadnioną i prawdopodobną sumę podlegających zwrotowi kosztów, które poniesie pozwany.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i zobowiązanie powoda do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 195.700,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Powód wniósł o oddalenie zażalenia w całości na koszt skarżącego.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 8 ust. 1 u.d.p.g. Zauważyć należy, że zgodnie z treścią w/w przepisu na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Nie oznacza to jednak, że zgłoszenie tego żąda­nia przez pozwanego jest jedyną przesłanką zobowiązania powoda do złożenia kaucji na zabezpie­czenie kosztów procesu. Wziąć trzeba pod uwagę, że zobowiązanie powoda do złożenia – na żąda­nie pozwanego – wspomnianej kaucji nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz jest pozostawione ocenie sądu orzekającego. Wynika to z użycia w tym przepisie zwrotu „sąd może”. Wobec tego do­puszczalne było powołanie się przez Sąd Okręgowy na okoliczności wskazane w zaskarżonym po­stanowieniu, które skarżący niezasadnie określił jako rzekomo niedopuszczalne przesłanki oceny jego żądania. Skoro bowiem z analizowanego przepisu wynika, że sąd ma dokonać oceny istnienia podstaw do zobowiązania powoda do złożenia tzw. kaucji aktorycznej, to nie można jednocześnie kwestionować wybranych przez niego okoliczności, przyjętych za podstawę tej oceny. W przeciw­nym razie skorzystanie przez sąd orzekający z możliwości nałożenia tego obowiązku miałoby cha­rakter całkowicie dowolny i nie mogłoby podlegać ocenie sądu drugiej instancji.

Zauważyć można, że podobny pogląd został wyrażony w powołanym przez Sąd pierwszej instancji orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Łodzi, w którym wskazano, że pozwany, składając taki wniosek, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przy­szłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich eg­zekucję od strony powodowej (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12). Można z tego wyprowadzić wniosek, że widocznie Sąd pierwszej instancji uznał za trafne i podzielił powyższe stanowisko, ale nie oznacza to automatycznie, że do­puścił się naruszenia art. 8 ust. 1 u.d.p.g.

W tym kontekście o naruszeniu powyższego przepisu można byłoby mówić dopiero wtedy, gdyby wskazane przez Sąd Okręgowy kryteria oceny zasadności wniosku pozwanego o zobowiąza­nie powoda do złożenia kaucji zabezpieczającej koszty procesu w ogóle nie nadawały się do doko­nania takiej oceny albo gdyby w rozstrzyganym wypadku wadliwie przyjęto, że te przesłanki wystę­pują lub nie występują w tej sprawie. Z tego punktu widzenia wskazać należy, że w zażaleniu po­zwany w gruncie rzeczy w ogóle nie odniósł się do kwestii oczywistej bezzasadności powództwa lub niewielkiego prawdopodobieństwa jego zasadności, lecz skoncentrował się przede wszystkim na możliwości zaspokojenia swojego roszczenia o zwrot kosztów procesu w razie ewentualnego wygrania procesu.

W tym zakresie aprobować można stanowisko Sądu pierwszej instancji, że pozwany nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zwrot kosztów procesu uniemożliwi ich zaspokojenie lub poważnie utrudni ich egzekucję. Sąd ten trafnie zwrócił uwagę na to, że w świetle umowy zawartej między reprezentantem grupy – Powia­towym Rzecznikiem Konsumentów w S. a pełnomocnikiem, w razie konieczności uiszcze­nia kosztów postępowania Kancelaria będzie koordynowała regulowanie przez Członków Grupy kosztów postępowania w tym opłat sądowych, kaucji oraz kosztów procesu w przypadku ich zasą­dzenia przez Sąd. Ponadto, Zasady Wynagradzania Kancelarii wprost stanowią, że to Członek Grupy będzie zobowiązany do terminowej zapłaty opłat, zaliczek oraz kaucji sądowych, a także do ponie­sienia innych ciężarów koniecznych do prowadzenia sprawy. Z treści powołanej umowy wynika zatem, że reprezentant grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania niniejszego postę­powania oraz w związku z tym sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej.

Ponadto, wbrew skarżącemu, Sąd pierwszej instancji słusznie wziął pod uwagę, że Repre­zentant Grupy jest jednostką budżetową jednostki samorządowej, wobec czego bez względu na to, czy w aktualnym lub przyszłym budżecie tejże jednostki samorządowej przewidziane zostało sfi­nansowanie ewentualnego wydatku z tytułu kosztów procesu przysługujących pozwanemu, jednost­ka samorządowa nie będzie mogła uchylić się od zaspokojenia (w tym w ramach postępowania egzekucyjnego) obowiązku zwrotu kosztów procesu nałożonego na jej jednostkę organizacyjną, nieposiadającą własnej osobowości prawnej.

Aprobować również należy wniosek Sądu Okręgowego, że pozwany nie uprawdopodobnił, by egzekucja ewentualnie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu, które na obecnym etapie sprawy mogą zostać uznane za uprawdopodobnione jedynie do kwoty 43.000,00 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego, będzie niemożliwa lub znacznie utrudniona. Jak bowiem słusznie zauwa­żył Sąd Okręgowy, wydatki Reprezentanta Grupy są – można stwierdzić, że wprost i bezpośrednio – elementem budżetu miasta S., a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty należne pozwanemu obciążą miasto S.

Ponadto istotne w sprawie jest także to, że brak kaucji aktorycznej nie narusza interesu po­zwanego. Chodzi o to, że pozwany, jako instytucja bankowa, posiadająca stałą, fachową obsługę prawną, nie wykazał, by brak kaucji stanowił dla niego istotny uszczerbek finansowy. A zatem za ustanowieniem kaucji z pewnością nie przemawia sytuacja finansowa pozwanego. Natomiast prze­ciwnie, żądanie nałożenia na stronę powodową powyższego obowiązku, i to w znacznej wysokości wskazanej przez pozwanego, może zostać ocenione w gruncie rzeczy jako wyraz dążenia do unie­możliwienia przeciwnikowi dochodzenia zgłoszonego roszczenia. Uwzględnienie żądania pozwane­go godziłoby więc w rzeczywistości w konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c oddalił zażalenie pozwanego jako bezzasadne.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 6 kwietnia 2016 r.

Written by

Orzeczenie zostało częściowo uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z 6 września 2016 r., I ACz 1945/16.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Radosław Nawrocki

Sędziowie:                     SSO Krzysztof Rudnicki, SSO Ewa Rudkowska- Ząbczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2016 r. we Wrocławiu sprawy z powództwa E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) Bank (…) S.A. we W. o zapłatę,

postanawia:

  1. ustalić, że w skład grupy wchodzą: [11 osób];
  2. ustalić, że w skład grupy nie wchodzą: [44 osoby].

 

UZASADNIENIE

Powódka E. S., działając jako reprezentant grupy, wniosła w dniu 26 listopada 2013 r. pozew o zapłatę w postępowaniu grupowym, domagając się zasądzenia od pozwanego (…) Bank (…) S.A na rzecz każdego z członków podgrupy (…) tj. E. S., M. K. (3), M. W. (1) kwoty 1041,46 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy (…) tj. M. F. (1), K. S. (1), R. S. kwoty 2.622,98 zł (kwota sprostowana w piśmie z dnia 17 lutego 2014 r.); na rzecz każdego z członków podgrupy (…) tj. K. Ś., M. O. kwoty 3.010,775 zł; na rzecz każdego z członków podgrupy (…) tj. M. F. (2), B. F., A. S. (1) kwoty 3.491,59 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wskazane w pozwie osoby przedłożyły prawidłowe oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r. Sąd orzekł o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”), po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego (ust. 1). Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać m.in. informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy (ust. 2). Na tej podstawie postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. W związku z tym w dniu 2 kwietnia 2015 r. (k. 299) w „(…)” zostało zamieszczone ogłoszenie o stosownej treści, w którym Sąd poinformował o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym w sprawie przeciwko (…) Bank (…) S.A. o zwrot pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci składek ubezpieczeniowych z tytułu zawarcia przez pozwanego generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu w kredytach hipotecznych. Jednocześnie Sąd zakreślił termin 2 miesięcy od dnia ukazania się ogłoszenia do złożenia pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. W piśmie z dnia 3 czerwca 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 387) została przesłana lista dodatkowych osób wraz z oświadczeniami o przystąpieniu do grupy.

Sąd na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. ustalił w punkcie I postanowienia osoby wchodzące w skład grupy, które zostały wymienione w pozwie. Sąd uwzględnił przy tym zmianę nazwiska przez powódkę M. E. (w pozwie wskazaną jako M. K. (3)), co wynika z danych ujętych w wyciągu z bazy PESEL odnoszącego się do tej osoby, złożonego do akt.

W stosunku do osób wymienionych w pkt II sentencji postanowienia Sąd uznał, że nie przystąpiły one do grupy w sposób skuteczny ze względu na niedochowanie oznaczonego terminu. W niniejszej sprawie Sąd zakreślił przedmiotowy termin w wysokości 2 miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia w „(…)”. Do obliczania powyższego terminu zastosowanie znajduje przepis art. 112 k.c., zgodnie z którym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. W niniejszej sprawie termin ten należy liczyć od dnia zamieszczenia ogłoszenia tj. od dnia 2 kwietnia 2015 r., a więc jego upływ nastąpił w dniu 2 czerwca 2015 r., natomiast pismo strony powodowej zawierające listę dodatkowych osób wraz z ich oświadczeniami o przystąpieniu do grupy wpłynęło w dniu 3 czerwca 2015 r., co wynika z daty stempla pocztowego, a zatem wobec tych osób nie został dochowany dwumiesięczny termin zakreślony przez Sąd. Zgodnie z art. 11 ust. 5 u.d.p.g., przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne. Ponadto w stosunku do E. M. Sąd stwierdził brak oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Osoba ta została jedynie wymieniona w liście załączonej do pisma strony powodowej z dnia 3 czerwca 2015 r.

Na marginesie wskazać należy, iż w stosunku do S. A. i M. A. (2), wymienionych w punkcie II postanowienia, nastąpiło sprostowanie nazwiska tych osób, wskazanego błędnie w powyższym piśmie jako (…) i (…). Właściwe brzmienie nazwiska tych osób zostało sprostowane na rozprawie 6 kwietnia 2016 r. i w takiej też formie zostało ujęte w postanowieniu z 6 kwietnia 2016 r.

Sąd miał również na uwadze, że M. W. (2) wymieniony w punkcie II postanowienia nie został wskazany w pozwie jako osoba wchodząca w skład grupy i nie została w odniesieniu do niego przedstawiona ujednolicona wysokość roszczenia przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, jak stanowi to art. 2 ust. 1 u.d.p.g., a jedynie zostało złożone jego oświadczenie o przystąpieniu do grupy (k. 131), stanowiące załącznik pisma reprezentanta grupy z 29 listopada 2013 r. (k. 124 i n.). Z tego względu Sąd uznał, że na gruncie przedmiotowej ustawy, w stosunku do jego osoby nie zostały spełnione przesłanki pozwalające uznać go za powoda w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego, na podstawie art. 17 u.d.p.g. Sąd orzekł jak w punktach I i II sentencji postanowienia.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 21 marca 2016 r.

Written by

  1. Pozwany, składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, winien uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.
  2. Działający jako reprezentant określonej grupy konsumentów Miejski Rzecznik Konsumentów jest osobą zaufania publicznego, zajmującą się z ramienia samorządu powiatowego zagadnieniami ochrony interesów konsumentów. Jego wydatki stanowią element budżetu danego miasta, a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą to miasto.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Andrzej Kuryłek

Sędziowie:             SSO Joanna Piwowarun-Kołakowska, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie

postanawia:

oddalić wniosek pozwanego Banku (…) S.A. z siedzibą w W. o zobowiązanie powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów
w O. do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 czerwca 2014 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w O., działając jako reprezentant grupy, domagał się ustalenia, że pozwany Bank (…) S.A. z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z zawartych z członkami grupy umów o kredyt hipoteczny, zawierających bezpośrednio lub za pośrednictwem wzorca umownego znajdującego zastosowanie do tych umów (regulaminu, cennika, aneksu lub pełnomocnictwa) niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kwoty udzielonego kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. z siedzibą w W. oraz niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu do kursu franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. z siedzibą w W., w których to umowach ani we wzorcach umownych mających zastosowanie do tych umów nie określono sposobu ustalania kursu franka szwajcarskiego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (…) S.A. z siedzibą w W.

W odpowiedzi na pozew z 31 grudnia 2014 r. pozwany Bank (…) S.A. z siedzibą w W. wniósł m. in. o zobowiązanie powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. do złożenia w terminie jednego miesiąca kaucji w wysokości 1.048.323,96 zł na zabezpieczenie kosztów procesu w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. nr 7, poz. 44) na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Wprowadzenie regulacji w przedmiocie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu miało stanowić skuteczną tamę przed nadużywaniem instytucji powództw grupowych. Pozwany, składając taki wniosek, winien jednak uprawdopodobnić po pierwsze, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego”, a po drugie, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 1485/12, LEX nr 1499166).

W realiach rozpoznawanej sprawy powództwo zostało wytoczone przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O., działającego jako reprezentant na rzecz określonej grupy konsumentów, a zatem przez osobę zaufania publicznego, zajmującą się z ramienia samorządu powiatowego zagadnieniami ochrony interesów konsumentów. Tym samym w ocenie Sądu meriti pozwany Bank (…) S.A. z siedzibą w W. nie uprawdopodobnił, jakoby egzekucja ewentualnie zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu, które na obecnym etapie sprawy jako prawdopodobne dotyczą jedynie kwoty 43.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, będzie niemożliwa bądź znacznie utrudniona. Tym bardziej, że wydatki Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. stanowią element budżetu Miasta O., a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą Miasto O.

Niezależnie od powyższego, w świetle § 3 porozumienia z 11 kwietnia 2014 r. zawartego pomiędzy reprezentantem grupy w osobie Miejskiego Rzecznika Konsumentów w O. a „(…)” Sp. k. z siedzibą w W., członkowie grupy opłacili środki pieniężne w celu ewentualnego zaspokojenia kosztów procesu w przypadku niekorzystnego dla grupy rozstrzygnięcia. Z treści powołanego postanowienia wynika zatem, że reprezentant grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania niniejszego postępowania, a w związku z tym sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15, LEX nr 1646028).

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie wskazanych przepisów orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 1 grudnia 2015 r.

Written by

  1. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny, a możliwość zobowiązania powoda do jej złożenia w świetle art. 8 ust. 1 u.d.p.g. należy do kompetencji sądu.
  2. Pozwany składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu winien uprawdopodobnić, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego” oraz że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:         SSO Karolina Sarzyńska

Sędziowie:                   SSO Małgorzata Janicka; SSR del. Krzysztof Koczyk

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2015 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez (…) w Szczecinku jako Reprezentanta Grupy przeciwko Bankowi B. S. A. z siedzibą w Gdańsku o ustalenie w przedmiocie wniosku pozwanego o nakazanie powodowi złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu,

postanawia:

oddalić wniosek.

 

UZASADNIENIE

 (…) w Szczecinku jako Reprezentant Grupy wniósł pozew w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Gdańsku o ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez    Bank (…) S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży Banku S.A. (§ 17.4 umowy kredytu).

Ewentualnie powód wniósł o ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt. 5 żądania pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

W odpowiedzi na pozew w postępowaniu grupowym pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w Gdańsku wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Pozwany ponadto wniósł o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji w wysokości 195.700,00 zł na zabezpieczenie kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, że roszczenia powoda nie są uprawdopodobnione. Ponadto (…) w Szczecinku działa w imieniu własnym, a nie powiatu. Zwrot kosztów procesu zostanie zatem zasądzony od powiatowego rzecznika konsumentów, a nie powiatu szczecineckiego. Budżet na rok 2015 przyjęty uchwałą Rady Powiatu w Szczecinku z dnia 23 stycznia 2015 r. nie zawiera żadnej pozycji dotyczącej działalności rzecznika konsumentów bądź ogólnie spraw konsumenckich. Również z treści umowy zawartej pomiędzy powodem a pełnomocnikiem wynika, że powód nie będzie zobowiązany do pokrywania jakichkolwiek kosztów sądowych ani pozasądowych związanych z postępowaniem sądowym. W przypadku zaś konieczności uiszczenia kosztów postępowania Kancelaria będzie koordynowała regulowanie przez Członków Grupy kosztów postępowania, w tym opłat sądowych, kaucji oraz kosztów procesu w przypadku zasądzenia ich przez Sąd. Jednak z tzw. „Zasad wynagradzania Kancelarii”, które obowiązują członków grupy na mocy umowy zawartej z powodem nie wynika, aby Członkowie Grupy byli zobowiązani do pokrycia kosztów procesu w przypadku zasądzenia ich przez Sąd. Pozwany wskazał wysokość wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości sześciokrotnej stawki minimalnego wynagrodzenia jako podstawy zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego tj. 43.200,00 zł. Ponadto pozwany obliczył koszty podróży do Sądu na kwotę 10.000,00 zł, koszty obsługi administracyjnej na kwotę 112.500,00 zł tj. po 250,00 zł na każdego członka grupy. Dodatkowo pozwany wskazał kwotę 30.000,00 zł netto jako wynagrodzenie za sporządzenie opinii eksperta.

(…) w Szczecinku jako reprezentant grupy wniósł o oddalenie wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu wobec niewykazania zasadności przyznania kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu ani też jej wysokości. Zdaniem powoda pozwany nie wykazał, że powód nie dysponuje środkami na ewentualne pokrycie kosztów procesu w kwocie 195.700,00 zł. Powód wskazał, że jako (…) Szczecinku jest bezpośrednio podporządkowany staroście i wyodrębniony organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego. Reprezentant Grupy ma status nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej funkcjonującej w ramach Starostwa Powiatowego w Szczecinku. Środki na realizację jego zadań pochodzą z budżetu powiatu szczecineckiego, a zatem ze środków publicznych. Ponadto wskazał, że w przedmiotowej sprawie kwestia zwrotu ewentualnych kosztów procesu w przypadku przegrania sprawy przez powoda została uregulowana w umowach łączących Reprezentanta Grupy z pełnomocnikiem oraz łączących Reprezentanta Grupy z poszczególnymi członkami grupy. Z regulacji tych wynika, zdaniem powoda, że wszelkie koszty postępowania, a zatem również wynagrodzenie i wydatki strony przeciwnej będą regulowane każdorazowo przez członków grupy. Powód dochodzi roszczenia w dobrej wierze, a dochodzone roszczenie mieści w sobie istotne zagadnienia. Postępowanie pozwanego było bezprawne, a jego działanie było sprzeczne z dobrymi obyczajami. Powód wskazał także na niezasadność poszczególnych kwot składających się na wnioskowaną kaucję. Powód zakwestionował koszty podróży pełnomocnika pozwanego z Warszawy do Gdańska wyliczone na kwotę 100.000,00 zł, gdyż nie zachodzi potrzeba przesłuchania wszystkich członków grupy. Niezasadna jest też zdaniem powoda kwota 112.500,00 zł wskazana przez pozwanego jako wydatki na obsługę administracyjną. Pozwany w żadnej sposób nie wykazał, że taki będzie właśnie koszt obsługi administracyjnej. Nieuzasadnione jest również zaliczanie do kategorii wydatków ogólnych kosztów przedsiębiorstwa. Brak jest również podstaw, by do kategorii wydatków, które miałyby obciążać pozwanego zaliczyć koszt sporządzenia prywatnej opinii zleconej przez pozwanego w łącznej wysokości 30.000,00 zł.

 

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu wniosek pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany może zgłosić żądanie zabezpieczenia kosztów procesu najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej. Pozwany nie ma prawa domagać się złożenia kaucji, jeżeli uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Sąd oznaczy termin złożenia kaucji, nie krótszy niż miesiąc, oraz jej wysokość, mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesienie pozwany. Kaucję składa się w gotówce. Kaucja nie może być wyższa niż 20% przedmiotu sporu.

Podkreślenia wymaga, że instytucja zabezpieczenia kosztów procesu została wprowadzona do ustawy w celu ochrony interesów pozwanego w postępowaniu grupowym. Instytucja zabezpieczenia kosztów procesu w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny, a możliwość zobowiązania powoda do jej złożenia w świetle art. 8 ust. 1 u.d.p.g. należy do kompetencji sądu.

Sąd w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r. (I ACz 43/15, LEX nr 1646028), że pozwany składając wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu winien uprawdopodobnić, że wytoczone przeciwko niemu powództwo jest oczywiście bezzasadne lub że jego uwzględnienie jest mało prawdopodobne, a zatem nosi cechy „pieniactwa procesowego” oraz że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję od strony powodowej.

Sąd stanął na stanowisku, że pozwany nie uprawdopodobnił, że brak kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zwrot kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

Zgodnie z art. 40 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331) z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta, rzecznikiem konsumentów może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie, w szczególności prawnicze lub ekonomiczne i co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową. Jest on bezpośrednio podporządkowany staroście (prezydentowi miasta) i wyodrębniony organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego (urzędu miasta), a w powiatach powyżej 100 tys. mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik konsumentów może wykonywać swoje zadania przy pomocy wyodrębnionego biura.

Reprezentant grupy (…) w Szczecinku jest nieposiadającą osobowości prawnej jednostką organizacyjną funkcjonującą w ramach Urzędu Miasta Szczecinek. Zgodnie ze Statutem Miasta Szczecinek zadania Miasta w zakresie ochrony konsumentów wykonuje (…). Środki na realizację zadań wykonywanych przez (…) pochodzą z budżetu miasta, a zatem częściowo ze środków budżetu państwa. Wydatki w Szczecinku są elementem budżetu miasta Szczecinek, a zatem w razie ewentualnego przegrania procesu koszty pozwanego obciążą miasto Szczecinek.

W związku z tym w ocenie Sądu Reprezentant Grupy daje wystarczającą gwarancję pokrycia kosztów procesu.

Przedmiotem zabezpieczenia kosztów procesu są hipotetyczne koszty, jakie mogą powstać w związku z postępowaniem. Przy obliczaniu ich wysokości trzeba wziąć pod uwagę wysokość ponoszonych przez pozwanego kosztów w postaci opłat lub wydatków, a także koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika lub koszty związane z udziałem osobistym strony.

Faktycznie powód w Szczecinku zwolniony jest od kosztów sądowych w całości na podstawie art. 96 ust. 1 pkt. 11 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Pozwany jest instytucją finansową w przypadku, której brak zabezpieczenia kosztów procesu poprzez zobowiązanie powoda do uiszczenia kaucji nie spowoduje odczuwalnego uszczerbku finansowego po stronie pozwanej.

Również z umowy zawartej przez Reprezentanta Grupy z pełnomocnikiem zawartej w dniu 5 lutego 2015 r. wynika, że w przypadku konieczności uiszczenia kosztów postępowania kancelaria będzie koordynowała regulowanie przez Członków Grupy kosztów postępowania, w tym opłat sądowych, kaucji oraz kosztów procesu w przypadku zasądzenia ich przez sąd (§ 4 ust. 4 umowy z dnia 5 lutego 2015 r. – k. 46 akt).

Ponadto z przedłożonych „Zasad wynagradzania kancelarii” wynika, że kancelaria nie jest zobowiązana do ponoszenia za członka grupy żadnych opłat czy innych kosztów czy to sądowych czy to administracyjnych. Dotyczy to w szczególności ustalonych sądowo kaucji, podatków i opłat skarbowych oraz innych ciężarów koniecznych do prowadzenia sprawy jak np. koszty ogłoszeń. W pkt. 12 i 13 przewidziano, że Członek Grupy jest zobowiązany do terminowej zapłaty opłat, zaliczek oraz kaucji sądowych, a także do poniesienia innych ciężarów koniecznych do prowadzenia sprawy. Kancelaria zobowiązuje się do terminowego poinformowania klienta o każdorazowym obowiązku poniesienia ciężarów, o których mowa w zdaniu poprzedzającym. Wszelkie opłaty sądowe, zaliczki, kaucje są ponoszone przez Członków Grupy w częściach równych, których wysokość uzależniona jest od liczby Członków Grupy (zasady wynagradzania kancelarii – k. 48-50 akt).

Z treści powołanego postanowienia umownego wynika zatem, że reprezentant grupy i pełnomocnik przewidzieli możliwość przegrania niniejszego postępowania oraz w związku z tym sposób uzyskania od członków grupy kosztów procesu zasądzonych na rzecz strony pozwanej.

Odnosząc się do wysokości hipotetycznych kosztów wskazanych przez pozwanego przy żądaniu zobowiązania powoda do uiszczenia kaucji w kwocie 195.700,00 zł uznać je w części należy za zawyżone. Na obecnym etapie postępowania nie można jednoznacznie stwierdzić, czy będzie zachodzić potrzeba przesłuchania wszystkich członków grupy, a w związku tym konieczny udział i przyjazd pełnomocnika na rozprawę z Warszawy do Gdańsku na przewidywanych przez pozwanego 30 rozpraw. Również nie można uznać za zasadny koszt prywatnej ekspertyzy w kwocie 30.000,00 zł poniesiony przez pozwanego. Również żądanie zabezpieczenia kwoty tytułem kosztów obsługi administracyjnej w kwocie 112.500,00 zł nie zasługuje na uwzględnienie, skoro mieszczą się one w kosztach obsługi administracyjnej pozwanego banku. Do oceny pozostaje także żądanie zabezpieczenia kosztów procesu w wysokości 6-krotności stawki minimalnej określonej na kwotę 43.200,00 zł.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 8 u.d.p.g. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 21 września 2015 r.

Written by

  1. Bezpodstawne jest utożsamienie podstawy faktycznej roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia na potrzeby rozstrzygnięcia w wyroku o zasadności roszczenia, jak też wadliwe jest uznanie, że podstawę powództwa stanowią fakty podniesione przez pozwaną w toku postępowania.
  2. W fazie dotyczącej badania samej dopuszczalności postępowania grupowego nie może dochodzić do antycypowania znaczenia pewnych okoliczności faktycznych istotnych dla oceny zasadności powództwa.
  3. Do kategorii roszczeń o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym niewątpliwie należą roszczenia pieniężne dochodzone w związku z zastosowaniem przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumentów niedozwolonego wzorca.
  4. Zarzut udziału w sprawie osób niemających statusu konsumentów nie ma znaczenia na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Rozstrzygnięcie, czy dane osoby były konsumentami przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego powinno nastąpić na etapie ustalania składu grupy, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, nie zaś na etapie dopuszczalności postępowania grupowego, które może zostać wdrożone już z udziałem 10 członków grupy spełniających warunki ich udziału w takim postępowaniu.
  5. Nawet w sprawach, w których żądanie dotyczy zasądzenia należności ujednoliconych dla członków grupy (podgrupy), przy ocenie oparcia roszczenia na takiej samej postawie faktycznej nie wymaga się, aby wszystkie bez wyjątku okoliczności faktyczne uzasadniające roszczenia dochodzone przez każdego członka grupy, w tym dotyczące zakresu szkody, były takie same. Nie można więc ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń, dokładnie z takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy.
  6. Wyrok rozstrzygający o zasadności żądania o ustalenie odpowiedzialności pozwanej, opartego tylko na twierdzeniach wspólnych dla wszystkich członków grupy, nie stanowi wyroku wstępnego z art. 318 k.p.c. Rozstrzyga bowiem o zasadzie roszczenia sformułowanego z pominięciem okoliczności indywidualnych, które nie podlegają badaniu w postępowaniu grupowym, lecz w osobnych procesach wnoszonych przez poszczególnych członków grupy po uwzględnieniu żądania o ustalenie, rozpoznanego w postępowaniu grupowym, ze skutkiem dla których takich wyrok został wydany.
  7. Moc wiążąca wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec członków grupy, oparta tylko na okolicznościach wspólnych, jest ograniczona do tych okoliczności. Wydanie takiego wyroku nie musi przesądzać o wszystkich przesłankach odpowiedzialności pozwanej.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:   SSA Robert Obrębski (spr.)

Sędziowie:            SSA Hanna Muras, SSA Katarzyna Polańska-Farion

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2015 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie, na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 maja 2015 r., w sprawie I C 691/14

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że odmówić odrzucenia pozwu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 czerwca 2014 r., skierowanym przeciwko Bankowi (…) S.A. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) (…) Rzecznik Konsumentów w O. żądał ustalenia odpowiedzialności pozwanej w stosunku do członków grupy wymienionych w załączniku nr 8 z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej kosztem każdego członka grupy, wynikającego z pobrania, tytułem spłaty kredytów hipotecznych udzielonych przez pozwaną członkom grupy, nadmiernie wysokich rat kredytowych, wysokość których była wyliczana przez pozwaną zgodnie z postanowieniami umów zawartych na podstawie wzorca zawierającego niedozwolone klauzule dotyczące indeksacji kwoty kredytu i rat jego spłaty do kursu franka szwajcarskiego ustalanego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku, w efekcie czego przenosiła raty, które należało ustalić z pominięciem tej indeksacji. W uzasadnieniu wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, powód powoływał się na ograniczenie roszczenia tylko do żądania dotyczącego ustalenia odpowiedzialności pozwanej wobec członków grupy i twierdził, że podstawy takiego roszczenia są jednakowe dla wszystkich członków grupy wymienionych w załączniku nr 8 – każdy z nich zawarł bowiem z pozwaną umowę kredytu hipotecznego, w której indeksacja kwoty kredytu i rat jego spłaty została oparta na Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku, czyli na wykorzystaniu takiej samej klauzuli indeksacyjnej zawartej w jednakowych wzorcach umownych stosowanych przez pozwaną, których niedopuszczalność została stwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09, zwłaszcza, że apelacja pozwanej od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2011 r., VI ACa 420/11, zaś wzorce dotyczące indeksacji kwoty kredytu i rat jego spłaty zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych ustalaną przez pozwaną zostały wpisane do rejestru niedopuszczalnych postanowień umownych. Odwołując się do znaczenia powołanych orzeczeń, powód podnosił, że zastosowanie wskazanych klauzul w umowach zawartych z członkami grupy nie było skuteczne wobec nich, uzasadniało uznanie, że żadna z tych umów nie zawierała klauzuli waloryzacyjnej oraz że wysokość spłacanego kredytu i regulowanych rat należało ustalić bez jej stosowania, czyli że pozwany bank się bezpodstawnie wzbogacił kosztem członków grupy wskutek pobierania nadmiernie wysokich należności tytułem spłaty zawyżonych rat kredytowych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że członkowie grupy zawierali umowy o różnych nazwach, o zróżnicowanej wysokości kredytu i odmiennych zasadach jego spłaty, jak też że część z nich podpisywała aneksy i nawet spłaciła swoje zobowiązania wobec pozwanej. Powód podnosił jednak, że przy ograniczeniu żądania do ustalenia odpowiedzialności pozwanej z podanego tytułu, różnice w indywidualnym wymiarze zobowiązań pozwanej wobec członków grupy mogą podlegać badaniu w sprawach o ewentualne zasądzenie konkretnych należności, nie stanowią natomiast przeszkody do rozpoznania tej sprawy w postępowaniu grupowym, wynik którego będzie mieć wiążące znaczenie dla przyszłych spraw o zapłatę. Nie wymaga więc ustalania różnych okoliczności dla poszczególnych członków grupy, ani też badania okoliczności związanych z ustalaniem treści każdej umowy w sposób indywidualny w sytuacji, gdy abstrakcyjna kontrola, przeprowadzona w powołanym postępowaniu, wykazała, że klauzule stosowane przez pozwaną były niedozwolone oraz zostały przejęte z wzorca uznanego za abuzywny, stosownie do art. 3851 § 3 k.c.

Pozwana wnosiła w pierwszej kolejności o odrzucenie pozwu zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. z powodu niedopuszczalności zastosowania w tej sprawie postępowania grupowego, wynikającej z tego, że w stosunku do wszystkich członków grupy roszczenie nie zostało oparte na tej samej, ani też takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu przyjętym w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Pozwana podnosiła, że na etapie merytorycznego rozpoznania tej sprawy zachodzić będzie konieczność indywidualnego zbadania zasadności roszczenia w stosunku do każdego członka grupy poprzez ustalenie indywidualnych okoliczności, które nie są takie same dla każdego z nich, w tym wykazania, że każda umowa nie była indywidualnie negocjowana oraz że naruszała interesy każdego członka grupy. Pozwana także podnosiła, że zawierane umowy były różnego rodzaju, podpisywane były w różnych okresach zmian kursowych, dokonywanych przy wykorzystaniu Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku, dokładniejsze prześledzenie których uzasadniałoby ustalenie, że w niektórych okresach indeksacja była korzystniejsza dla klientów w porównaniu do rynkowych notowań franka szwajcarskiego wobec złotego. Nie mogła więc prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej kosztem członków grupy. Pozwana też zaprzeczała, aby stosowanie niedozwolonych klauzul, wykazane w ramach kontroli abstrakcyjnej i potwierdzone wyrokami powołanymi w pozwie, przesądzało o bezskuteczności ich zastosowania w konkretnych umowach zawartych przez członków grupy bez indywidualnego wykazania przesłanek określonych w art. 3851 § 1 k.c. wobec każdej z tych osób, wymagającego przeprowadzenia obszernego postępowania dowodowego w odniesieniu do różnych podstaw roszczenia objętego pozwem w stosunku do każdej z tych osób. Podnosiła ponadto, że część z nich zawierała umowy kredytowe w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Nie miała więc w tym zakresie statusu konsumenta, którego wykazanie stanowi konieczny warunek udziału tych osób w postępowaniu grupowym.

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy odrzucił pozew i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Ograniczając rozważania do dopuszczalności rozpoznania tej sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy uznał, że nie został spełniony warunek oparcia jednorodzajowego roszczenia na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy, wymagany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Uznając, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09 – na stronę pozwaną został nałożony zakaz posługiwania się wzorcami umownymi, które zawierają klauzulę indeksacyjną kredytu i spłacanej raty opartą na zastosowaniu Tabeli Kursów Walut Obcych przyjętej przez pozwany bank, Sąd Okręgowy nie doszukał się podstaw do uznania na tej podstawie, że postanowienia umów zawartych przez poszczególnych członków grupy nie były dla nich wiążące z racji abuzywności tych klauzul, bez indywidualnego zbadania przesłanek z art. 3851 § 1 k.c. oraz bez ustalenia ogólnych przesłanek odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w tym uzyskania przez pozwaną korzyści, zubożenia po stronie każdego członka grupy, braku podstawy prawnej korzyści pozwanej oraz związku przyczynowego pomiędzy tym wzbogaceniem banku a zubożeniem każdego członka grupy. Według Sądu Okręgowego, dokonanie tych ustaleń wymagałoby przeprowadzenia obszernego postępowania dowodowego, w tym przesłuchania wszystkich członków grupy, w celu ustalenia okoliczności, które w istotnym zakresie nie były takie same dla poszczególnych członków grupy. Z twierdzeń podanych przez pozwaną w odpowiedzi na pozew, które Sąd Okręgowy zaliczył do podstawy faktycznej powództwa, wynikało bowiem wiele różnic w zakresie okoliczności dotyczących poszczególnych członków grupy, zwłaszcza w zakresie rodzaju umowy, kwoty kredytu i sposobu jego spłaty, jak też okresów, w których umowy były realizowane na podstawie indeksacji, która była oparta na Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku w różnych okresach zmiennego kursu franka szwajcarskiego wobec złotego. W ocenie Sądu Okręgowego, uwzględnieniu w ramach czynności dowodowych, jak też w końcowych ustaleniach, podlegałyby również okoliczności związane z indywidualnym negocjowaniem umów zawartych przez pozwaną z członkami grupy, jak również znaczenie ich późniejszego aneksowania dla ustalenia, czy po stronie pozwanej mogło wystąpić bezpodstawne wzbogacenie na niekorzyść każdego członka grupy. Wyrok uwzględniający powództwo musiałby bowiem, zdaniem Sądu Okręgowego, rozstrzygać o odpowiedzialności pozwanej wobec każdej z tych osób w zakresie wszystkich okoliczności mogących mieć wpływ na zasadność roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Uwzględnienie natomiast indywidualnych okoliczności, odmiennych dla poszczególnych osób, mogłoby prowadzić do uznania, że pozwana nie ponosi takiej odpowiedzialności ze względu na niewykazanie którejkolwiek z przesłanek decydujących o tym, że pobrane świadczenia z tytułu spłaty kredytu były nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. Uznając w konsekwencji, że dominujące znaczenie w tej sprawie mają indywidualne elementy częściowo tylko jednakowych podstaw faktycznych, różne dla poszczególnych członków grupy, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że zastosowanie w tej sprawie postępowania grupowego jest niedopuszczalne, nie odpowiada ponadto charakterowi i celowi tego postępowania.

Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego wniósł powód. W całości zaskarżając to orzeczenie, powód zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 w zw. z art. 10 u.d.p.g. poprzez wadliwe uznanie, że jednakowe roszczenia, ograniczone do ustalenia odpowiedzialności pozwanej wobec wszystkich członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, nie zostały oparte na takiej samej postawie faktycznej, wynikające z nietrafnego uznania, że wszystkie okoliczności składające się na podstawę roszczeń, których członkowie grupy mogą dochodzić od strony pozwanej, muszą być jednakowe i wykazane na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego, które nie obejmuje badania przesłanek zasadności powództwa, zwłaszcza ograniczonego do ustalenia odpowiedzialności pozwanej w granicach wskazanej w pozwie jego podstawy, która została ograniczona do okoliczności wspólnych i takich samych dla każdego członka grupy, związanych z zastosowaniem takich samych klauzul niedozwolonych. Zażalenie zostało także oparte na zarzutach naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 227 w zw. z art. 217 § 1, 2 i 3 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., jak też art. 229, art. 230 i art. 231 w zw. z art. 233 § 1 i w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez wadliwe przyjęcie, że powód apriorycznie założył wystąpienie bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej kosztem członków grupy, wynikające także z wadliwego uznania, że powód nie uzasadnił i nie wykazał, by wzbogacenie to wynikało z tej samej albo takiej samej podstawy faktycznej dla każdej z tych osób w sytuacji, gdy stosowne dowody na stosowanie przez pozwaną Tabeli Kursów Walut Obcych, obowiązującej w pozwanym banku, zostały zgłoszone w pozwie, a pozwana nie podważała tych okoliczności. Następny zarzut dotyczył naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że niedopuszczalność tego postępowania wynika z konieczności dokonania oceny abuzywności umów zawartych z członkami grupy w ramach kontroli indywidualnej, wymagającej przeprowadzenia rozbudowanego postępowania dowodowego, czyli pominięcie, że ocena dopuszczalności postępowania grupowego nie wymaga postępowania dowodowego co do zasadności żądania, kontrola indywidualna mieści się też w granicach oparcia roszczenia na takiej samej podstawie faktycznej, a dochodzenie przez konsumentów roszczeń opartych na stosowaniu niedozwolonych wzorców, które zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych, stanowi modelowy wręcz przykład dopuszczalnego zastosowania postępowania grupowego. W następnej kolejności powód zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 47943 w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne uznanie, że prawomocny wyrok stwierdzający abuzywność wzorca umownego nie jest wiążący w postępowaniu dotyczącym indywidualnej kontroli umowy zawartej przez przedsiębiorcę z udziałem konsumenta, w której taki wzorzec został zastosowany. Ostatni zarzut dotyczył natomiast naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 3851 § 2 i 3 k.c. przez bezpodstawne przyjęcie, że postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które zostało zaczerpnięte z wzorca wprost bez jego modyfikacji, może zostać uznane za postanowienie indywidualnie uzgodnione w rozumieniu przyjętym w art. 3851 § 1 i 3 k.c. Na podstawie podanych zarzutów, powód wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o rozpoznaniu tej sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy, w zakresie dotyczącym oceny dopuszczalności tego postępowania, do ponownego jej rozpoznania.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany bank wnosił o jego oddalenie oraz obciążenie powoda poniesionymi kosztami postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie. Zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym były uzasadnione. Podana w pozwie podstawa faktyczna jednorodzajowego roszczenia o ustalenie była taka sama dla wystarczającej liczby członków grupy do uznania, że określona w tym przepisie przesłanka dopuszczalności zastosowania tego postępowania została wykazana. Nie było więc powodów do odrzucenia pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.. Wydając zaskarżone postanowienie, Sąd Okręgowy naruszył więc powołany przepis. Wskazane uchybienia były wystarczające do zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez odmówienie odrzucenia pozwu. Nie było natomiast dopuszczalne wydanie orzeczenia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Wydając zaskarżone postanowienie, Sąd Okręgowy uwzględnił bowiem wniosek pozwanej o odrzucenie pozwu z powodu podanego w odpowiedzi na pozew. Nie orzekł natomiast o rozpoznaniu sprawy w tym postępowaniu.

Główną przyczyną wadliwego uwzględnienia wniosku strony pozwanej było bezpodstawne utożsamienie przez Sąd Okręgowy podstawy faktycznej roszczenia ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia na potrzeby rozstrzygnięcia w wyroku o zasadności roszczenia, jak też wadliwe uznanie, że podstawę powództwa stanowią fakty podniesione przez pozwaną w toku postępowania i nazbyt szerokie określenie zakresu okoliczności podanych w pozwie na uzasadnienie roszczenia ograniczonego do żądania ustalającego. Za podstawę faktyczną roszczenia Sąd Okręgowy uznał więc przewidywaną na tym etapie podstawę faktyczną wyroku orzekającego o zasadności roszczenia z art. 410 k.c., w tym okoliczności indywidualne, które zostały tylko zasygnalizowane w pozwie w sposób zmierzający do wykazania, że nie stanowiły jego podstawy faktycznej. Nie mogły więc, zwłaszcza na etapie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, zostać uznane za okoliczności stanowiące przewidywany zakres podstawy faktycznej wyroku. Przeoczony przez Sąd Okręgowy został więc rzeczywisty zakres podstawy faktycznej roszczenia, która była jednakowa dla wszystkich członków grupy. Została bowiem nawet w taki sposób opisana w pozwie, który nie zezwalał na jej różnicowanie na okoliczności indywidualne, a tym bardziej na bezpodstawne antycypowanie ich znaczenia dla oceny zasadności powództwa, do której nie może dochodzić w fazie dotyczącej zbadania samej dopuszczalności postępowania grupowego. Wtórne znaczenie miały więc zarzuty dotyczące oceny znaczenia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09, a tym bardziej analiza znaczenia indywidualnej oceny abuzywności klauzul indeksacyjnych, na które powód powoływał się w pozwie ze skutkiem ujednoliconym w stosunku do wszystkich członków grupy, jak też zastosowania w umowach zawartych przez członków grupy klauzul przejętych z wzorca, postanowienia którego zostały już uznane za niedozwolone w ramach abstrakcyjnej kontroli przeprowadzonej w powołanej sprawie. Wskazane oceny mogą się okazać istotne przy określaniu składu grupy, stosownie do art. 17 u.d.p.g., jak też na etapie rozstrzygania o zasadności żądania. Nie mogą zaś przesądzać o dopuszczalności zastosowania w tej sprawie postępowania grupowego.

Pierwsza faza postępowania regulowanego przepisami u.d.p.g., poza sprawdzeniem, czy pozew nie zawiera braków formalnych, w tym z art. 6 ust. 1 u.d.p.g., polega na ocenie dopuszczalności postępowania grupowego, które zostało przewidziane także dla roszczeń o ochronę konsumentów, zgodnie z art. 1 ust. 2 u.d.p.g., do których niewątpliwie należą roszczenia pieniężne dochodzone w związku z zastosowaniem przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumentów niedozwolonego wzorca (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 sierpnia 2013 r., VI ACz 1639/13). Nie ulega wątpliwości, że na takie roszczenia powód powoływał się w pozwie wobec wszystkich członków grupy. Zaprzeczał bowiem stanowczo, aby wśród członków grupy występowały także osoby niebędące konsumentami w stosunku do pozwanego banku. Na tym etapie postępowania istotnego znaczenia nie miały więc twierdzenia pozwanej, podniesione w odpowiedzi na pozew, jak też w odpowiedzi na zażalenie, że dla części osób należących do grupy zawarcie umowy zawierającej wskazane w pozwie klauzule indeksacyjne związane było z prowadzeniem działalności ściśle gospodarczej, w zakresie której takie osoby nie były konsumentami. Ocena tych twierdzeń nie miała wpływu na samą decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego. Chodziło bowiem o zarzuty pozwanej w stosunku do udziału tych osób jako członków grupy, nie zaś o istotny element podstawy faktycznej pozwu wniesionego zgodnie z przepisami u.d.p.g.. Rozstrzygnięcie, czy dane osoby były konsumentami przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego, co zostało wskazane jako istotny element podstawy faktycznej żądania o ustalenie, powinno nastąpić na etapie ustalania składu grupy, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. , nie zaś na etapie dopuszczalności postępowania grupowego, które może zostać wdrożone już z udziałem 10 członków grupy spełniających warunki ich udziału w takim postępowaniu. Stanowisko to zostało przyjęte w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14. W sprawie niniejszej Sąd Apelacyjny podzielił ten pogląd i uznał, że zarzut udziału w tej sprawie osób niemających statusu konsumentów nie miał znaczenia na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego. W żadnym ze złożonych pism procesowych pozwana nawet nie twierdziła, aby wśród członków bardzo licznej grupy nie było nawet dziesięciu osób, które jako konsumenci zawierały umowy wyposażone w podważane w pozwie klauzule indeksacyjne. W pozwie zostało zaś zaprezentowane przeciwne twierdzenie. Konsumencki charakter roszczenia objętego żądaniem pozwu wynikał więc z jego treści i został potwierdzony w tej sprawie powołaniem się w pozwie na wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09, który dotyczy umów zawieranych przez pozwaną z udziałem konsumentów.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, zachodziły ponadto podstawy do uznania, że roszczenie zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy. Nawet w sprawach, w których żądanie dotyczy zasądzenia należności ujednoliconych dla członków grupy (podgrupy), przy ocenie oparcia roszczenia na takiej samej postawie faktycznej nie wymaga się, aby wszystkie bez wyjątku okoliczności faktyczne uzasadniające roszczenia dochodzone przez każdego członka grupy, w tym dotyczące zakresu szkody, były takie same (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15). Nie można więc ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń, dokładnie z takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się więc, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., I ACa 1209/13).

Wykazanie oparcia roszczenia na takiej samej podstawie faktycznej dla wszystkich członków grupy jest tym bardziej możliwe w wypadku ograniczenia roszczenia do ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej wobec wszystkich członków grupy, czyli skorzystania z dyspozycji zawartej w art. 2 ust. 3 u.d.p.g., z której wynika ponadto, że uwzględnienie takiego powództwa nie wymaga wykazywania interesu prawnego w uzyskaniu takiego rozstrzygnięcia. Mało tego, jak zasadnie wskazał Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14, ograniczenie roszczenia do żądania ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej, wynikać może ze zróżnicowania sytuacji faktycznej poszczególnych członków grupy, indywidualne ustalanie której nie byłoby uzasadnione, ani też dopuszczalne w postępowaniu grupowym, którego celem jest wyłącznie przesądzenie o odpowiedzialności strony pozwanej tylko w granicach tych elementów podstawy faktycznej żądania, które są wspólne w stosunku do wszystkich członków grupy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, taka też sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie. Dodatkowo należy tylko wskazać, że w powołanym postanowieniu Sąd Najwyższy zwracał ponadto uwagę na to, że jeżeli roszczenie jest ograniczone do ustalenia odpowiedzialności pozwanej, ocena dopuszczalności postępowania grupowego wymaga również przesądzenia dopuszczalności dochodzenia w tym postępowaniu roszczeń majątkowych, dla oceny których, w osobnych sprawach, wyrok wydany w procesie grupowym będzie spełniać funkcję rozstrzygnięcia prejudycjalnego. Wdrożenie procesu grupowego o ustalenie jest więc dopuszczalne tylko wówczas, gdy roszczenie majątkowe, późniejsze dochodzenie którego może być efektem uwzględnienia roszczenia o ustalenie w postępowaniu grupowym, też dotyczy ochrony praw konsumentów.

Konieczność uznania, że roszczenie zgłoszone w rozpoznawanej sprawie zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy, wynika wprost z uzasadnienia pozwu, w treści którego została podana jedna w istocie podstawa faktyczna dla wszystkich członków grupy. Siłą rzeczy nie może być więc ona różna dla poszczególnych członków grupy. Nie zostały bowiem w uzasadnieniu pozwu podane osobne podstawy faktyczne dla jednostkowych członków grupy. Nie zostały podane daty zawarcia umów o kredyty hipoteczne. Nie zostały podane okoliczności zawarcia każdej z nich, także w zakresie negocjacji albo posłużenia się przez pozwaną wzorcem umowy. Nie zostały podane kwoty kredytów, konkretne zasady ich spłaty, ani szczegóły realizacji umów, w tym zakres i skutek ich aneksowania. W spisach członków grupy, stanowiących załącznik nr 8 do pozwu, zostały podane tylko nazwy umów i ich numery. Odnotowane zostały okoliczności ich aneksowania bez jakichkolwiek szczegółów. Okoliczności indywidualne, które mogłyby mieć znaczenie nawet dla oceny zasadności żądania o zapłatę konkretnych kwot, a przede wszystkim dla ustalenia wysokości ewentualnych roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, zostały bowiem w sposób celowy pominięte w pozwie wśród okoliczności stanowiących jedną w istocie podstawę faktyczną jednorodzajowego żądania dla wszystkich członków grupy. Wielość stosunków stanowiących przedmiot sporu, odpowiadająca liczbie członków grupy, daje tym samym pełną podstawę do przyjęcia, że w stosunku do każdej z tych osób w pozwie została podana taka sama podstawa faktyczna roszczenia. Żądając w tej sprawie wydania wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec tych osób, w stosunku do każdej z nich został podany podstawowy schemat faktów, wśród których znalazło się twierdzenie, że: każda z tych osób zawarła umowę o kredyt hipoteczny, mimo różnego ich nazewnictwa; w każdej z tych umów na potrzeby określenia zasad ustalenia wysokości kredytu podlegającego spłaceniu oraz wysokości poszczególnych rat została zastosowana klauzula indeksacyjna oparta na Tabeli Kursów Walut Obcych ustalanej przez zarząd pozwanej według zasad, które nie zostały podane w umowach i na które żaden członek grupy nie miał wpływu; niedozwolony charakter stosowania tych klauzul został orzeczony powołanym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09; stosowanie niedozwolonych klauzul zawyżało wysokość rat i samego kredytu oraz powodowało, że pozwany bank został bezpodstawnie wzbogacony kosztem członków grupy o różnicę pomiędzy należnościami, które zostały pobrane przy zastosowaniu tych klauzul, a zobowiązaniami tych osób, które należało wyliczyć przy założeniu, że kredyty nie podlegały tej indeksacji, lecz spłaceniu w walucie polskiej, mimo zastosowania waloryzacji opartej na kursie franka szwajcarskiego wobec złotego, zasady które nie zostały określone w inny sposób. Podany schemat faktyczny był wystarczający do uznania, że w stosunku do wszystkich członków grupy podane zostały okoliczności wskazane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., czyli że żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanej z podanego tytułu zostało wystarczająco uzasadnione. Nie było więc podstaw do uznania, że roszczenie nie zostało oparte na takiej samej podstawie dla każdego członka grupy. Nie było tym samym podstaw do odrzucenia pozwu z powodu wskazanego przez Sąd Okręgowy, który bezpodstawnie uznał, że elementy o charakterze indywidualnym, które w zasadzie w ogóle nie zostały podane w pozwie, ani też w załączniku nr 8, ponad nazwę i numer umowy oraz wzmiankę o jej późniejszym aneksowaniu w konkretnych wypadkach, podlegają w tej sprawie zbadaniu w postępowaniu dowodowym oraz ustaleniu na etapie wyroku rozstrzygającego o zasadności roszczenia opartego na podanym schemacie i art. 410 k.c. Podnoszenie przez pozwaną okoliczności indywidualnych, dotyczących poszczególnych członków grupy, w tym odnoszących się do sposobu zawarcia umowy, jej daty, wysokości kredytu, szczegółowych zasad jego spłacania, jak też ich zmiany w wyniku podpisania aneksów, a nawet spłacenia tych należności przez niektórych członków grupy, nie mogło uzasadniać uznania tych twierdzeń za wchodzące w skład podanej w pozwie podstawy faktycznej roszczenia o ustalenie. Nie było tym samym podstaw do uznania, że poczynienie w tym zakresie ustaleń i przeprowadzenie obszernego postępowania dowodowego, jest niezbędne do ustalenia podstawy wyroku rozstrzygającego o zasadności takiego żądania. Ograniczenie jego podstawy, takiej samej dla każdego członka grupy, do podanego schematu faktycznego było w pełni wystarczające do wykazania dopuszczalności zastosowania w tej sprawie postępowania grupowego. Na tym etapie postępowania nie można jednak oceniać, a tym bardziej przesądzać, czy bez uwzględnienia wskazanych okoliczności indywidualnych, także związanych z okresem stosowania przez pozwaną ustalanej we własnym zakresie Tabeli Kursów Walut Obcych oraz jej porównania z rynkowymi notowaniami franka szwajcarskiego do złotego, możliwe będzie rozstrzygnięcie o zasadności żądania ograniczonego do ustalenia odpowiedzialności pozwanej wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i opartego na twierdzeniu, że stosowanie klauzuli opartej na wskazanej tabeli równoznaczne było z zawarciem umów bez waloryzacji wysokości kredytu oraz poszczególnych rat. Na etapie decydowania o dopuszczalności postępowania grupowego, nie można ocenić znaczenia tych okoliczności, które miały charakter indywidualny i nie zostały objęte podaną w pozwie podstawą faktyczną jednolitego roszczenia o ustalenie. Konieczność ich pominięcia przy wyrokowaniu w rozpoznawanej sprawie wykazuje tylko, że w stosunku do wszystkich członków grupy roszczenie to zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Odmienne stanowisko Sądu Okręgowego nie było uzasadnione.

Na uwzględnienie nie zasługiwały ponadto argumenty, także podnoszone przez pozwaną w odpowiedzi na zażalenie, jakoby wyrok wydany w tej sprawie musiał przesądzać o wszystkich ewentualnych przesłankach odpowiedzialności pozwanej wobec każdego członka grupy, czyli by musiał uwzględniać wszystkie indywidualne okoliczności mogące mieć wpływ na odpowiedzialność pozwanej z art. 410 k.c. Niezależnie od rozbieżności doktrynalnych, w wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14, Sąd Najwyższy przekonująco przyjął, że wyrok rozstrzygający o zasadności żądania o ustalenie odpowiedzialności pozwanej, opartego tylko na twierdzeniach wspólnych dla wszystkich członków grupy, nie stanowi wyroku wstępnego z art. 318 k.p.c. Rozstrzyga bowiem o zasadzie roszczenia sformułowanego z pominięciem okoliczności indywidualnych, które nie podlegają badaniu w postępowaniu grupowym, lecz w osobnych procesach wnoszonych przez poszczególnych członków grupy po uwzględnieniu żądania o ustalenie, rozpoznanego w postępowaniu grupowym, jeżeli po jego zakończeniu nie dojdzie do zawarcia pozasądowej ugody pomiędzy pozwanym a członkami grupy, ze skutkiem dla których takich wyrok został wydany. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił to stanowisko i uznał, że znajduje ono bezpośrednie uzasadnienie w rozpoznawanej sprawie. Na etapie ustalania składu grupy, do której nie muszą zostać zaliczone wszystkie osoby, które na etapie przygotowania pozwu złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy reprezentowanej przez rzecznika, Sąd Okręgowy, przy uwzględnieniu zebranego materiału i rozważeniu zarzutów, na które może się powoływać pozwana w odniesieniu do konkretnych osób, które złożyły wskazane oświadczenia przed wniesieniem pozwu lub w toku procesu, będzie musiał określić zakres podmiotowy, do którego odnosi się podany na uzasadnienie żądania schemat faktyczny, z pominięciem indywidualnych faktów związanych z przedmiotem sprawy, dotyczących poszczególnych członków grupy. Ustalenie składu grupy będzie więc wymagać oceny szerokiego materiału złożonego przez obie strony i ustalenia, które osoby zawarły umowy o kredyt hipoteczny na warunkach indeksacji wysokości kredytu i rat dokonywanej przez zastosowanie Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku przy zastosowaniu wzorca, który został uznany za niedozwolony w ramach jego kontroli abstrakcyjnej. Osoby, które nie będą spełniać tych warunków, powinny zostać pominięte przy ustalaniu składu grupy. Decyzja Sądu Okręgowego będzie ponadto podlegać kontroli instancyjnej. Takie postanowienie podlega bowiem osobnemu zaskarżeniu. Po ostatecznym określeniu składu grupy, merytorycznej ocenie podlegać będą okoliczności wspólne, na których zostało oparte żądanie o ustalenie. W zakresie tych okoliczności przeprowadzić należy też postępowanie dowodowe, na bazie którego konieczne będzie ustalenie, w granicach twierdzeń stanowiących jedną podstawę faktyczną żądania o ustalenie, podstawy wyroku orzekającego o zasadności powództwa, ale z pominięciem faktów dotyczących poszczególnych członków grupy, przekraczających podany schemat faktyczny. Wyrok korzystny dla osób wchodzących w skład grupy będzie mieć znaczenie prejudycjalne przy ocenie konkretnych świadczeń, ale nie musi przesądzać o zasadności powództw o ich zasądzenie na rzecz poszczególnych członków grupy w osobnych sprawach. Uwzględnienie okoliczności, które dotyczą danej osoby, może bowiem wykazywać nawet bezzasadność takiego powództwa. Moc wiążąca wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec członków grupy, opartą tylko na okolicznościach wspólnych, jest ograniczona tylko do tych okoliczności. Wydanie takiego wyroku nie musi przesądzać o wszystkich przesłankach odpowiedzialności pozwanej, jak zasadnie uznał Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14. Tym bardziej nie może wykazywać kwotowego wymiaru tej odpowiedzialności. W postępowaniu grupowym o ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej chodzi bowiem o przesądzenie zasady roszczenia w granicach takiej samej podstawy faktycznej wobec wszystkich członków grupy. Ustalenie okoliczności indywidualnych, które zazwyczaj są odmienne dla poszczególnych członków grupy w sprawach o ochronę praw konsumentów, wynikających z zawarcia i wykonywania osobnych umów, nie jest konieczne do rozstrzygnięcia o zasadności takiego powództwa. Okoliczności indywidualne, dotyczące konkretnych członków grupy, nie muszą bowiem decydować o zasadności roszczenia o ustalenie. Nie można jednak wykluczyć, że ich pominięcie wśród twierdzeń podniesionych na uzasadnienie takiego żądania, a tym samym wyłączenie dopuszczalności ich badania oraz ustalania na etapie wydania wyroku, może przesądzić o jego bezzasadności. Nie można wykluczyć, że niedopuszczalność badania okoliczności indywidualnych, dla których właściwe powinno być zwykłe postępowanie procesowe, stanowić będzie przeszkodę przy ocenie zasadności roszczenia ustalającego, które zostało oparte wyłącznie na okolicznościach wspólnych, dotyczących każdego członka grupy.

Trafność zarzutów dotyczących naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. przemawiała za zasadnością zażalenia i powodowała, że pozostałe zarzuty nie wymagały zbadania, zwłaszcza że dotyczyły kwestii merytorycznych, ocenianie których nie było dopuszczalne na obecnym etapie sprawy. Zgodzić się natomiast należy ze stroną skarżącą, że przyjęcie stanowiska prezentowanego przez Sąd Okręgowy radykalnie mogłoby ograniczyć zakres dopuszczalnego zastosowania postępowania grupowego, a nawet mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której ochrona praw konsumentów, zaspokajających swoje interesy przede wszystkim poprzez korzystanie z usług powszechnie dostępnych, również oferowanych przez banki, nie mogłaby się w ogóle odbywać poprzez zastosowanie postępowania grupowego. Przyjęcie tak restrykcyjnej wykładni art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. nie odpowiada ani jej ratio legis, ani potrzebom praktyki i standardom ochrony tych praw na drodze sądowej. W rozpoznawanej sprawie znacznym utrudnieniem jest duża liczba członków grupy, mimo składania przez niektóre osoby oświadczeń o rezygnacji z dalszego w niej udziału. Merytorycznego wysiłku ze strony Sądu Okręgowego będzie więc wymagać prawidłowe ustalenie składu grupy. Nie jest to jednak powód przeciwko rozpoznaniu tej sprawy w postępowaniu grupowym w sytuacji, gdy w jednej sprawie prowadzonej na podstawie przepisów ustawy można będzie przesądzić podstawowe, mimo że nie wszystkie, przesłanki, które mogą świadczyć o odpowiedzialności pozwanej albo też nie będą pozwalać na jej wykazanie. Zamiast prowadzić wiele procesów, w jednym postępowaniu można będzie przesądzić podstawowe elementy sporu powstałego w tej sprawie. Jego prawidłowe rozstrzygnięcie będzie też mogło uchronić sądy i wszystkie osoby zainteresowane przed żmudnym prowadzeniem bardzo wielu osobnych postępowań sądowych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 1 w zw. z art. 397 § 2 i art. 24 ust. 1 u.d.p.g., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.