Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 5 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:      SSA Urszula Wiercińska

Sędziowie:                SSA Jacek Sadomski, SSA Agata Zając (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2018 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa S. P. działającej także na rzecz członków grupy (…) przeciwko (…) S.A. z siedzibą w Z. o zapłatę na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2016 r., sygn. akt III C 491/12

  1. zmienia zaskarżony wyrok częściowo w punktach 1-32 w ten sposób, że powództwo oddala i odstępuje od obciążenia strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego,
  2. oddala apelację strony przeciwnej,
  3. odstępuje od obciążania strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego.

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 10 maja 2017 r.

Orzeczenie nieprawomocne.

  1. Postanowienia dotyczące opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy nie mogą być kwalifikowane jako główne świadczenia stron, gdyż nie wpływają one na istotę czynności prawnej. Podlegają więc one ocenie pod kątem ich abuzywności.
  2. W przypadku stwierdzenia abuzywności klauzuli odnoszącej się do opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy i niemożliwości zastosowania warunków ogólnych umowy, czy też ogólnych przepisów o zobowiązaniach w to miejsce, zwrot opłaty powinien nastąpić na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu – art. 410 k.c.
  3. Nie ulega wątpliwości, że zapłata prowizji agentom współpracującym z pozwanym stanowi rodzaj zobowiązania (…), które wynika z prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z powyższym przeznaczenie środków pochodzących z pobranych opłat na ten cel nie stanowi zużycia czy też utraty wzbogacenia w myśl powołanego przepisu. Poprzez zapłatę prowizji z tych opłat pozwany zwolnił się bowiem z obowiązku zapłaty, jaki na nim ciążył jako na przedsiębiorcy. Nie można zatem uznać, że nie jest już w tym zakresie wzbogacony.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Paweł Pyzio

Sędziowie:                     SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk, SSO Jacek Tyszka

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2017 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) reprezentanta grupy w skład której wchodzą [dane 165 osób] przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę

  1. umarza postępowanie w zakresie kwoty 30.758,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;
  2. zasądza od (…) S.A. z siedzibą w W. na rzecz:

1/ (…) kwotę 3.176,37 zł (trzy tysiące sto siedemdziesiąt sześć złotych i 37/100) wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 3.140 zł (trzy tysiące sto czterdzieści złotych) od 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty i od kwoty 36,37 zł (trzydzieści sześć złotych i 37/100) od dnia 15 lipca 2014 r. do dnia zapłaty;

2/ (…) kwotę 3.176,37 zł (trzy tysiące sto siedemdziesiąt sześć złotych i 37/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

3/ (…) kwotę 3.348,58 zł (trzy tysiące trzysta czterdzieści osiem złotych i 58/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

4/ (…) kwotę 3.348,58 zł (trzy tysiące trzysta czterdzieści osiem złotych i 58/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

5/ (…) kwotę 6.626,48 zł (sześć tysięcy sześćset dwadzieścia sześć złotych i 48/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

6/ (…) kwotę 6.626,48 zł (sześć tysięcy sześćset dwadzieścia sześć złotych i 48/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

7/ (…) kwotę 6.626,48 zł (sześć tysięcy sześćset dwadzieścia sześć złotych i 48/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

8/ (…) kwotę 7.121,12 zł (siedem tysięcy sto dwadzieścia jeden złotych i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

9/ (…) kwotę 7.121,12 zł (siedem tysięcy sto dwadzieścia jeden złotych i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

10/ (…) kwotę 7.873,50 zł (siedem tysięcy osiemset siedemdziesiąt trzy złote i 50/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

11/ (…) kwotę 7.873,50 zł (siedem tysięcy osiemset siedemdziesiąt trzy złote i 50/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

12/ (…) kwotę 9.272,71 zł (dziewięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt dwa złote i 71/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

13/ (…) kwotę 9.272,71 zł (dziewięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt dwa złote i 71/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

14/ (…) kwotę 9.889,61 zł (dziewięć tysięcy osiemset osiemdziesiąt dziewięć złotych i 61/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

15/ (…) kwotę 9.889,61 zł (dziewięć tysięcy osiemset osiemdziesiąt dziewięć złotych i 61/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

16/ (…) kwotę 9.889,61 zł (dziewięć tysięcy osiemset osiemdziesiąt dziewięć złotych i 61/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

17/ (…) kwotę 11.567,22 zł (jedenaście tysięcy pięćset sześćdziesiąt siedem złotych i 22/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

18/ (…) kwotę 11.567,22 zł (jedenaście tysięcy pięćset sześćdziesiąt siedem złotych i 22/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

19/ (…) kwotę 12.966,95 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt sześć złotych i 95/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

20/ (…) kwotę 12.966,95 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt sześć złotych i 95/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

21/ (…) kwotę 12.966,95 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt sześć złotych i 95/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

22/ (…) kwotę 12.966,95 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt sześć złotych i 95/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

23/ (…) kwotę 17.968,30 zł (siedemnaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt osiem złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

24/ (…) kwotę 17.968,30 zł (siedemnaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt osiem złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

25/ (…) kwotę 17.968,30 zł (siedemnaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt osiem złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

26/ (…) kwotę 28.152,64 zł (dwadzieścia osiem tysięcy sto pięćdziesiąt dwa złote i 64/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

27/ (…) kwotę 28.152,64 zł (dwadzieścia osiem tysięcy sto pięćdziesiąt dwa złote i 64/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

28/ (…) kwotę 46.749,17 zł (czterdzieści sześć tysięcy siedemset czterdzieści dziewięć złotych i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

29/ (…) kwotę 46.749,17 zł (czterdzieści sześć tysięcy siedemset czterdzieści dziewięć złotych i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

30/ (…) kwotę 46.749,17 zł (czterdzieści sześć tysięcy siedemset czterdzieści dziewięć złotych i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

31/ (…) kwotę 55.037,57 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy trzydzieści siedem złotych i 57/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

32/ (…) kwotę 55.037,57 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy trzydzieści siedem złotych i 57/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

33/ (…) kwotę 3.284,94 zł (trzy tysiące dwieście osiemdziesiąt cztery złote i 94/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

34/ (…) kwotę 3.284,94 zł (trzy tysiące dwieście osiemdziesiąt cztery złote i 94/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

35/ (…) kwotę 3.321,53 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych i 53/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

36/ (…) kwotę 3.321,53 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych i 53/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

37/ (…) kwotę 3.321,53 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych i 53/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

38/ (…) kwotę 3.385,91 zł (trzy tysiące trzysta osiemdziesiąt pięć złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

39/ (…) kwotę 3.385,91 zł (trzy tysiące trzysta osiemdziesiąt pięć złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

40/ (…) kwotę 3.464,12 zł (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt cztery złote i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

41/ (…) kwotę 3.464,12 zł (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt cztery złote i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

42/ (…) kwotę 3.464,12 zł (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt cztery złote i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

43/ (…) kwotę 3.464,12 zł (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt cztery złote i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

44/ (…) kwotę 3.464,12 zł (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt cztery złote i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

45/ (…) kwotę 3.946,16 zł (trzy tysiące dziewięćset czterdzieści sześć złotych i 16/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

46/ (…) kwotę 3.946,16 zł (trzy tysiące dziewięćset czterdzieści sześć złotych i 16/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

47/ (…) kwotę 3.946,16 zł (trzy tysiące dziewięćset czterdzieści sześć złotych i 16/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

48/ (…) kwotę 4.126,65 zł (cztery tysiące sto dwadzieścia sześć złotych i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

49/ (…) kwotę 4.126,65 zł (cztery tysiące sto dwadzieścia sześć złotych i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

50/ (…) kwotę 4.126,65 zł (cztery tysiące sto dwadzieścia sześć złotych i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

51/ (…) kwotę 4.507,98 zł (cztery tysiące pięćset siedem złotych i 98/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

52/ (…) kwotę 4.507,98 zł (cztery tysiące pięćset siedem złotych i 98/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

53/ (…) kwotę 4.507,98 zł (cztery tysiące pięćset siedem złotych i 98/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

54/ (…) kwotę 4.507,98 zł (cztery tysiące pięćset siedem złotych i 98/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

55/ (…) kwotę 4.916,13 zł (cztery tysiące dziewięćset szesnaście złotych i 13/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

56/ (…) kwotę 4.916,13 zł (cztery tysiące dziewięćset szesnaście złotych i 13/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

57/ (…) kwotę 4.991,91 zł (cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

58/ (…) kwotę 4.991,91 zł (cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

59/ (…) kwotę 4.991,91 zł (cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

60/ (…) kwotę 4.991,91 zł (cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

61/ (…) kwotę 5.168,82 zł (pięć tysięcy sto sześćdziesiąt osiem złotych i 82/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

62/ (…) kwotę 5.168,82 zł (pięć tysięcy sto sześćdziesiąt osiem złotych i 82/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

63/ (…) kwotę 5.168,82 zł (pięć tysięcy sto sześćdziesiąt osiem złotych i 82/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

64/ (…) kwotę 5.351,36 zł (pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i 36/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

65/ (…) kwotę 5.351,36 zł (pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i 36/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

66/ (…) kwotę 5.351,36 zł (pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i 36/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

67/ (…) kwotę 5.351,36 zł (pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i 36/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty

68/ (…) . kwotę 5.351,36 zł (pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i 36/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

69/ (…) kwotę 5.351,36 zł (pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych i 36/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty

70/ (…) kwotę 5.757,96 zł (pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt siedem złotych i 96/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

71/ (…) kwotę 5.757,96 zł (pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt siedem złotych i 96/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

72/ (…) kwotę 6.117,64 zł (sześć tysięcy sto siedemnaście złotych i 64/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

73/ (…) kwotę 6.117,64 zł (sześć tysięcy sto siedemnaście złotych i 64/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

74/ (…) kwotę 6.802,65 zł (sześć tysięcy osiemset dwa złote i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

75/ (…) kwotę 6.802,65 zł (sześć tysięcy osiemset dwa złote i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

76/ (…) kwotę 6.802,65 zł (sześć tysięcy osiemset dwa złote i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

77/ (…) kwotę 7.199,82 zł (siedem tysięcy sto dziewięćdziesiąt dziewięć złotych i 82/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

78/ (…) kwotę 7.199,82 zł (siedem tysięcy sto dziewięćdziesiąt dziewięć złotych i 82/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

79/ (…) kwotę 7.337,11 zł (siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

80/ (…) kwotę 7.337,11 zł (siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

81/ (…) kwotę 7.337,11 zł (siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

82/ (…) kwotę 7.337,11 zł (siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

83/ (…) kwotę 7.927,96 zł (siedem tysięcy dziewięćset dwadzieścia siedem złotych i 96/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

84/ (…) kwotę 7.927,96 zł (siedem tysięcy dziewięćset dwadzieścia siedem złotych i 96/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

85/ (…) kwotę 8.573,17 zł (osiem tysięcy pięćset siedemdziesiąt trzy złote i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

86/ (…) kwotę 8.573,17 zł (osiem tysięcy pięćset siedemdziesiąt trzy złote i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

87/ (…) kwotę 8.868,03 zł (osiem tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych i 3/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

88/ (…) kwotę 8.868,03 zł (osiem tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych i 3/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

89/ (…) kwotę 8.868,03 zł (osiem tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych i 3/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

90/ (…) kwotę 9.012,17 zł (dziewięć tysięcy dwanaście złotych i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

91/ (…) kwotę 9.012,17 zł (dziewięć tysięcy dwanaście złotych i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

92/ (…) kwotę 9.012,17 zł (dziewięć tysięcy dwanaście złotych i 17/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

93/ (…) kwotę 10.444,65 zł (dziesięć tysięcy czterysta czterdzieści cztery złote i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

94/ (…) kwotę 10.444,65 zł (dziesięć tysięcy czterysta czterdzieści cztery złote i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

95/ (…) kwotę 10.444,65 zł (dziesięć tysięcy czterysta czterdzieści cztery złote i 65/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

96/ (…) kwotę 11.381,06 zł (jedenaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt jeden złotych i 6/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

97/ (…) kwotę 11.381,06 zł (jedenaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt jeden złotych i 6/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

98/ (…) kwotę 11.381,06 zł (jedenaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt jeden złotych i 6/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

99/ (…) kwotę 11.884,23 zł (jedenaście tysięcy osiemset osiemdziesiąt cztery złote i 23/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

100/ (…) kwotę 11.884,23 zł (jedenaście tysięcy osiemset osiemdziesiąt cztery złote i 23/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

101/ (…) kwotę 11.884,23 zł (jedenaście tysięcy osiemset osiemdziesiąt cztery złote i 23/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

102/ (…) kwotę 12.373,60 zł (dwanaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt trzy złote i 60/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

103/ (…) kwotę 12.373,60 zł (dwanaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt trzy złote i 60/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

104/ (…) kwotę 12.373,60 zł (dwanaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt trzy złote i 60/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

105/ (…) kwotę 12.790,29 zł (dwanaście tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt złotych i 29/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

106/ (…) kwotę 12.790,29 zł (dwanaście tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt złotych i 29/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

107/ (…) kwotę 12.790,29 zł (dwanaście tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt złotych i 29/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

108/ (…) kwotę 13.494,94 zł (trzynaście tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt cztery złote i 94/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

109/ (…) kwotę 13.494,94 zł (trzynaście tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt cztery złote i 94/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

110/ (…) kwotę 15.107,73 zł (piętnaście tysięcy sto siedem złotych i 73/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

111/ (…) kwotę 15.107,73 zł (piętnaście tysięcy sto siedem złotych i 73/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

112/ (…) kwotę 15.107,73 zł (piętnaście tysięcy sto siedem złotych i 73/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

113/ (…) kwotę 15.107,73 zł (piętnaście tysięcy sto siedem złotych i 73/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

114/ (…) kwotę 15.853,77 zł (piętnaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy złote i 77/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

115/ (…) kwotę 15.853,77 zł (piętnaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy złote i 77/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

116/ (…) kwotę 17.026,85 zł (siedemnaście tysięcy dwadzieścia sześć złotych i 85/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

117/ (…) kwotę 17.026,85 zł (siedemnaście tysięcy dwadzieścia sześć złotych i 85/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

118/ (…) kwotę 17.026,85 zł (siedemnaście tysięcy dwadzieścia sześć złotych i 85/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

119/ (…) kwotę 18.263,25 zł (osiemnaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt trzy złote i 25/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

120/ (…) kwotę 18.263,25 zł (osiemnaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt trzy złote i 25/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

121/ (…) kwotę 20.556,10 zł (dwadzieścia tysięcy pięćset pięćdziesiąt sześć złotych i 10/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

122/ (…) kwotę 20.556,10 zł (dwadzieścia tysięcy pięćset pięćdziesiąt sześć złotych i 10/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

123/ (…) kwotę 21.503,84 zł (dwadzieścia jeden tysięcy pięćset trzy złote i 84/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

124/ (…) kwotę 21.503,84 zł (dwadzieścia jeden tysięcy pięćset trzy złote i 84/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

125/ (…) kwotę 23.121,11 zł (dwadzieścia trzy tysiące sto dwadzieścia jeden złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

126/ (…) kwotę 23.121,11 zł (dwadzieścia trzy tysiące sto dwadzieścia jeden złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

127/ (…) kwotę 27.549,33 zł (dwadzieścia siedem tysięcy pięćset czterdzieści dziewięć złotych i 33/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

128/ (…) kwotę 27.549,33 zł (dwadzieścia siedem tysięcy pięćset czterdzieści dziewięć złotych i 33/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

129/ (…) kwotę 27.549,33 zł (dwadzieścia siedem tysięcy pięćset czterdzieści dziewięć złotych i 33/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

130/ (…) kwotę 27.665,49 zł (dwadzieścia siedem tysięcy sześćset sześćdziesiąt pięć złotych i 49/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

131/ (…) kwotę 27.665,49 zł (dwadzieścia siedem tysięcy sześćset sześćdziesiąt pięć złotych i 49/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

132/ (…) kwotę 27.665,49 zł (dwadzieścia siedem tysięcy sześćset sześćdziesiąt pięć złotych i 49/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

133/ (…) kwotę 28.767,91 zł (dwadzieścia osiem tysięcy siedemset sześćdziesiąt siedem złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

134/ (…) kwotę 28.767,91 zł (dwadzieścia osiem tysięcy siedemset sześćdziesiąt siedem złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

135/ (…) kwotę 28.767,91 zł (dwadzieścia osiem tysięcy siedemset sześćdziesiąt siedem złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

136/ (…) kwotę 28.767,91 zł (dwadzieścia osiem tysięcy siedemset sześćdziesiąt siedem złotych i 91/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

137/ (…) kwotę 38.141,83 zł (trzydzieści osiem tysięcy sto czterdzieści jeden złotych i 83/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

138/ (…) kwotę 38.141,83 zł (trzydzieści osiem tysięcy sto czterdzieści jeden złotych i 83/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

139/ (…) kwotę 38.141,83 zł (trzydzieści osiem tysięcy sto czterdzieści jeden złotych i 83/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

140/ (…) kwotę 56.273,96 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy dwieście siedemdziesiąt trzy złote i 96/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

141/ (…) kwotę 56.273,96 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy dwieście siedemdziesiąt trzy złote i 96/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

142/ (…) kwotę 74.112,76 zł (siedemdziesiąt cztery tysiące sto dwanaście złotych i 76/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

143/ (…) kwotę 74.112,76 zł (siedemdziesiąt cztery tysiące sto dwanaście złotych i 76/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

144/ (…) kwotę 2.938,79 zł (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści osiem złotych i 79/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

145/ (…) kwotę 2.938,79 zł (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści osiem złotych i 79/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

146/ (…) kwotę 5.914,01 zł (pięć tysięcy dziewięćset czternaście złotych i 1/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

147/ (…) kwotę 5.914,01 zł (pięć tysięcy dziewięćset czternaście złotych i 1/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

148/ (…) kwotę 6.622,50 zł (sześć tysięcy sześćset dwadzieścia dwa złote i 50/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

149/ (…) kwotę 6.622,50 zł (sześć tysięcy sześćset dwadzieścia dwa złote i 50/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

150/ (…) kwotę 7.656,47 zł (siedem tysięcy sześćset pięćdziesiąt sześć złotych i 47/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

151/ (…) kwotę 7.656,47 zł (siedem tysięcy sześćset pięćdziesiąt sześć złotych i 47/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

152/ (…) kwotę 8.458,85 zł (osiem tysięcy czterysta pięćdziesiąt osiem złotych i 85/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

153/ (…) kwotę 8.458,85 zł (osiem tysięcy czterysta pięćdziesiąt osiem złotych i 85/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

154/ (…) kwotę 8.909,39 zł (osiem tysięcy dziewięćset dziewięć złotych i 39/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

155/ (…) kwotę 8.909,39 zł (osiem tysięcy dziewięćset dziewięć złotych i 39/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

156/ (…) kwotę 9.370,30 zł (dziewięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

157/ (…) kwotę 9.370,30 zł (dziewięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

158/ (…) kwotę 9.370,30 zł (dziewięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

159/ (…) kwotę 9.370,30 zł (dziewięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt złotych i 30/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

160/ (…) kwotę 18.486,11 zł (osiemnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt sześć złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty

161/ (…) kwotę 18.486,11 zł (osiemnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt sześć złotych i 11/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

162/ (…) kwotę 119.858,80 zł (sto dziewiętnaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt osiem złotych i 80/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

163/ (…) kwotę 119.858,80 zł (sto dziewiętnaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt osiem złotych i 80/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

164/ (…) kwotę 7.751,18 zł (siedem tysięcy siedemset pięćdziesiąt jeden złotych i 18/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

165/ (…) kwotę 7.751,18 zł (siedem tysięcy siedemset pięćdziesiąt jeden złotych i 18/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2015 r. do dnia zapłaty;

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 8 maja 2014 r. Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…) (dalej: Rzecznik), działający jako reprezentant grupy, wniósł o zasądzenie od (…) S.A. z siedzibą w W. (dalej (…)) szczegółowo wskazanych w pozwie kwot, pobranych przez pozwanego od 28 członków grupy bez podstawy prawnej, tytułem opłaty za wykup lub opłaty za całkowity wykup, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z (…) umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane i stosowane przez pozwanego. Wskazał, że wszystkie umowy ubezpieczenia zostały rozwiązane przed upływem 10 lat od dnia ich zawarcia z przyczyn innych niż śmierć. Podniósł, że w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczyciel umarzał jednostki uczestnictwa zgromadzone na rachunku każdego członka grupy i wyliczał wartość polisy, którą następnie pomniejszał o opłatę za wykup równą całości lub przeważającej części wartości polisy. Zaznaczył, że wysokość opłat za wykup/opłat za całkowity wykup uregulowana została w tabelach opłat i limitów stanowiących integralną część każdego (…). Przy czym zdaniem powoda metoda jej obliczania była dla każdego członka identyczna i wynosiła w zależności od roku, w którym umowa ubezpieczenia została rozwiązana od 98 % do 5 % albo od 100 % do 15 wartości polisy. Wskazał, że treść kwestionowanych postanowień nie była przedmiotem indywidualnych uzgodnień pomiędzy członkami grupy a pozwanym. Rzecznik podniósł, że umowy zawierające kwestionowane postanowienia zostały zawarte z konsumentami, nie zostały uzgodnione indywidualnie, nie dotyczą postanowień określających główne świadczenia stron, kształtują prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Strona powodowa wskazała także, że umowy ubezpieczenia nie zawierają definicji opłat za wykup/opłat za całkowity wykup i nie wyjaśniają jej istoty ani funkcji, są przy tym sprzeczne z zasadą ekwiwalentności i proporcjonalności świadczeń, ograniczają prawo członka grupy do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia, rażąco naruszają interesy członków grupy, a nadto umowy te miały na celu zapewnienie pozwanemu nadmiernego zysku. Wskazał również, że postanowienia o tożsamej treści zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. Zdaniem powoda kwestionowane postanowienia jako niedozwolone postanowienia umowne są bezskuteczne czyli nie wiążą członków grupy, a zatem pozwany nie miał podstaw do pobierania od członków grupy opłat za wykup w przypadku rozwiązania przez nich umowy przed upływem oznaczonego terminu, a pobrane przez niego kwoty stanowią świadczenie nienależne i jako takie podlegają zwrotowi.(k. 2-51)

W odpowiedzi na pozew z 2 września 2014 r. pozwany wniósł o odrzucenie pozwu, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. Wniósł także o przedstawienie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie zgodności art. 47943 k.p.c. z art. 10, 45 ust. 1 i art. 87 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu podniósł zarzut przedawnienia wskazując, że zawarte umowy stanowiły umowy ubezpieczenia i zgodnie z art. 819 § 1 k.c. termin przedawnienia roszczeń z nich wynikających wynosił 3 lata. Zdaniem pozwanego z uwagi na uiszczanie składek w cyklach miesięcznych zgromadzone środki stanowiły świadczenia okresowe, a zatem obowiązuje w stosunku do nich 3 letni termin przedawnienia. Nadto pozwany wskazał na długoterminowy charakter umów, wysokie koszty związane z ich zawarciem w tym zaznaczył, że nie jest już wzbogacony, gdyż poniósł duże koszty w związku z umowami, w tym prowizje dla agentów. Zaznaczył, że wartość wykupu stanowi świadczenie główne stron, a niektórzy z członków grupy byli jego pracownikami i mają wiedzę specjalistyczną w zakresie zawieranych umów. Nadto podniósł zarzut przyczynienia się członków grupy , gdyż zdaniem pozwanego mieli oni możliwość zapoznania się z umowami, mieli dowolność w określaniu wysokości opłacanej stawki, a opłata za wykup została z nimi omówiona.(k. 1269-1346)

W piśmie z 5 września 2014 r. powód rozszerzył powództwo dodatkowo o roszczenie ewentualne w postaci żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy, polegającej na obowiązku zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej, tytułem opłat za całkowity wykup wartości polisy albo za wykup polisy w związku z rozwiązaniem przez nich zawartych z pozwanym umów ubezpieczenia na życie przed upływem 10 lat od dnia ich zawarcia. (k. 1138-1146)

Postanowieniem z 17 września 2014 r., utrzymanym następnie w mocy orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lutego 2015 r., Sąd postanowił rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym. (k. 1239, k. 1607)

Po dokonaniu ogłoszenia w prasie o wszczęciu postępowania grupowego powód zgłosił przystąpienie do sprawy nowych członków grupy w liczbie 138 osób, wnosząc tym samym o zasądzenie na ich rzecz od (…) kwot pobranych od nich przez pozwanego tytułem opłaty za wykup lub opłaty za całkowity wykup, wraz z odsetkami od dnia wniesienia pisma tj. od 31 lipca 2015 r. (k. 1755 -1781)

Następnie w piśmie z 5 października 2015 r. powód ograniczył powództwo jedynie do roszczenia o zapłatę. (k. 3519)

Postanowieniem z 29 października 2015 r., utrzymanym następnie w mocy postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 marca 2016 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego o odrzucenie pozwu i umorzenie postępowania. Następnie postanowieniem z 20 kwietnia 2016 r., Sąd ustalił skład grupy, przyjmując ostatecznie, że liczy ona 165 imiennie wskazanych w postanowieniu członków. Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 24 sierpnia 2016 r. utrzymał w mocy ww. rozstrzygnięcie. (k. 3820, k. 4939 k. 4946-4946v, k. 5169)

W piśmie z 18 listopada 2016 r. powód ograniczył powództwo w stosunku do siedmiu członków grupy i zrzekł się roszczenia co do kwot przekraczających w przypadku: M. J. (2) – 6.626,48 zł, D. J. – 46.749,17 zł, B. R. 4.507,98 zł, R. S. (2)- 4.991,91 zł, B. Ź. – 27.549, 33 zł, J. C. (2) – 28.767,91 zł i R. K. (2)- 9.370, 30 zł, wraz z odsetkami ustawowymi od tych kwot. (k. 5427)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(…) S.A. w W. jest wpisane do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod nr  (…). Przedmiotem działalności pozwanego są ubezpieczenia na życie i działalność pomocnicza związana z ubezpieczeniami i funduszami emerytalno-rentowymi. (dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z KRS k. 409-413)

W ramach prowadzonej działalności ubezpieczeniowej (…) oferowało produkty w postaci umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi o nazwach: (…), (…) ze składką regularną (…) ze składką regularną oraz „(…)”. Umowy te były zawierane na czas nieokreślony.

Ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (…) ((…).06.2007, (…).08.2007; (…).05.2008) dalej (…), wskazywały, że na podstawie umów ubezpieczenia zawartych na ich podstawie, (…) SA. zobowiązywało się do wypłaty świadczeń w przypadku zajścia w życiu ubezpieczonego zdarzenia przewidzianego w umowie, a ubezpieczający zobowiązywał się do terminowego opłacania składek. W artykule VI ust. 4, 5 ww. (…) przewidziano prawo ubezpieczającego do wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, a umowa ulegała rozwiązaniu z upływem okresu wypowiedzenia. Umowa ulegała również rozwiązaniu w przypadku wypłacenia wartości wykupu – w dniu dokonania przez towarzystwo wypłaty wartości wykupu oraz w przypadku nieopłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej. Wartość wykupu została w (…) zdefiniowana jako kwota stanowiąca iloczyn liczby jednostek uczestnictwa znajdujących się na rachunku , nabytych za składkę regularną i składki dodatkowe i ceny sprzedaży jednostki uczestnictwa, pomniejszona o opłatę za wypłatę wartości polisy ((…).06.2007, (…).08.2007) lub opłatę za wykup wartości polisy ((…).05.2008) oraz o opłatę za wykup wartości dodatkowej. Zgodnie z art. IX ust. 3 (…) po upływie 3 lat od dnia rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej, pod warunkiem opłacenia wszystkich składek regularnych wymagalnych w tym okresie, polisa miała wartość wykupu równą sumie wartości polisy, pomniejszonej o opłatę za wykup wartości polisy i wartości dodatkowej, pomniejszonej o opłatę za całkowitą wypłatę wartości dodatkowej. Wysokości powyższych opłat określała tabela opłat i limitów stanowiąca integralną części (…). Tabela w pkt 5 określała wysokość opłaty za wykup wartości polisy w następujący sposób:

Natomiast opłata za całkowitą wypłatę wartości dodatkowej była stała i wynosiła 7 zł.

(dowód: (…).06.2007, (…).08.2007; (…).05.2008 wraz z tabelami opłat i limitów, k. 458-469, k. 974- 1018, k. 3431-3444)

Ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi  (…) ((…)  (…).08.2007, (…) (…).05. 2008) oraz  (…) ze składką regularną ((…)  (…).01.2010) – dalej łącznie (…) , wskazywały, że na mocy umów zawieranych na ich podstawie  (…) SA. zobowiązywało się do wypłaty świadczeń w przypadku zajścia w życiu ubezpieczonego zdarzenia przewidzianego w umowie, a ubezpieczający zobowiązywał się do terminowego opłacania składek. W art. VI ust. 4, 5 (…) 2 ubezpieczający miał prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, a umowa ulegała rozwiązaniu z upływem okresu wypowiedzenia. Umowa ulegała również rozwiązaniu w przypadku wypłacenia wartości wykupu – w dniu dokonania przez towarzystwo wypłaty wartości wykupu oraz w przypadku nieopłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej. W sytuacji wypowiedzenia umowy czy też rozwiązania umowy wobec nieopłacenia składki pozwane towarzystwo miało dokonać wypłaty wartości wykupu. Wartość wykupu została zdefiniowana w (…) jako kwota stanowiąca iloczyn liczby jednostek uczestnictwa znajdujących się na rachunku, nabytych za składki regularne i składki dodatkowe, i ceny sprzedaży jednostki uczestnictwa, pomniejszona o: w (…)  (…).08.2007 o opłatę za wypłatę wartości polisy i opłatę za wypłatę wartości dodatkowej, zaś w (…)  (…).05. 2008 oraz (…)  (…).01.2010 o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz o opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej. (…) (…).08.2007 w art. IX ust. 2 wskazywało, że wartość wykupu jest równa sumie: wartości polisy, pomniejszonej o opłatę za wykup wartości polisy, i wartości dodatkowej , pomniejszonej o opłatę za całkowitą wypłatę wartości dodatkowej. Natomiast (…) (…).05. 2008 i (…) (…).01.2010 w art. IX ust. 5 wskazywały, że opłata z tytułu całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy określona jest jako procent wypłacanej wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych pięciu latach polisy. Wysokości powyższych opłat we wszystkich wersjach (…) 2 określała tabela opłat i limitów. Tabela ta w pkt 4 określała wysokość opłaty za wykup wartości polisy ((…) (…).08.2007) i za całkowity wykup wartości polisy (pozostałe (…)) w następujący sposób:

Opłata za całkowity wykup wartości dodatkowej była natomiast stała i wynosiła 9 zł. Przy czym (…)  (…).05. 2008, (…) (…).01.2010, przewidywały dodatkowo opłatę za częściowy wykup wartości polisy, która związana była z wartością częściowego wykupu i również ustalana procentowo w tabeli opłat i limitów. (dowód: (…) wraz z tabelami opłat, k. 418-429, k.798-888, k. 3414-3429)

Ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi  (…) ze składką regularną ((…) (…).05.2008, (…) (…).11.2009, aneks z 16 lutego 2011 r.) – dalej łącznie (…)3 wskazywały, że na podstawie umów ubezpieczenia zawartych na ich podstawie (…) SA. zobowiązywało się do wypłaty świadczeń w przypadku zajścia w życiu ubezpieczonego zdarzania przewidzianego w umowie, a ubezpieczający zobowiązywał się do terminowego opłacania składek. W art. VI ust. 4, 5 (…) 3 ubezpieczający miał prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia a umowa ulegała rozwiązaniu z upływem okresu wypowiedzenia. Umowa ulegała również rozwiązaniu w przypadku wypłacenia wartości wykupu – w dniu dokonania przez Towarzystwo wypłaty wartości wykupu oraz w przypadku nieopłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej. W sytuacji wypowiedzenia umowy czy też rozwiązania umowy wobec nieopłacenia składki, pozwane towarzystwo miało dokonać wypłaty wartości wykupu. Wartość wykupu w (…) 3 została zdefiniowana jako kwota stanowiąca iloczyn liczby jednostek uczestnictwa znajdujących się na rachunku, nabytych za składki regularne i składki dodatkowe, i ceny sprzedaży jednostki uczestnictwa, pomniejszonej o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz o opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej. W myśl art. IX ust. 2 i 3 (…) (…).05.2008 opłata z tytułu całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, której wysokość podana została w tabeli opłat i limitów, określana była jako procent wypłacanej wartości polisy, utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych pięciu latach polisy. Zaś w art. IX ust. 5 (…) (…).11.2009 opłata z tytułu całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy określona jest jako procent wypłacanej wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych pięciu latach polisy. Integralną częścią (…) 3 była tabela opłat i limitów, która w pkt 5 określała wysokość opłaty za całkowity wykup wartości polisy w następujący sposób:

Opłata za całkowity wykup wartości dodatkowej była natomiast stała i wynosiła 9 zł. Przy czym w (…) 3 przewidziano dodatkowo opłatę za częściowy wykup wartości polisy, która związana była z wartością częściowego wykupu, a jej wysokości określona była w tabeli opłat i limitów. (dowód: (…)  (…).05.2008, (…)  (…).11.2009, aneks z 16 lutego 2011 r wraz z tabelami opłat k. 890-971, k. 437-449)

Natomiast ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi „(…)” – dalej (…) 4 w artykule VIII ust. 1 i 3 i 5 wskazywały, że ubezpieczający miał prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, a umowa ulegała rozwiązaniu z upływem okresu wypowiedzenia. Umowa ulegała również rozwiązaniu w przypadku wypłacenia wartości wykupu – w dniu dokonania przez towarzystwo wypłaty wartości wykupu oraz w przypadku nieopłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej. W sytuacji wypowiedzenia umowy czy też jej rozwiązania pozwane towarzystwo miało dokonać wypłaty wartości wykupu. Wartość wykupu została natomiast zdefiniowana jako kwota stanowiąca iloczyn liczby jednostek uczestnictwa zarejestrowanych na rachunku składek regularnych i rachunku składek dodatkowych, i ceny sprzedaży, pomniejszona o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz o opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej. W myśl art. XIII ust. 5 (…) 4 opłata z tytułu całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy określona była przez towarzystwo w tabeli opłat i limitów, jako procent wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych pięciu latach trwania umowy ubezpieczenia. Integralną częścią (…) 4 była tabela opłat i limitów, która w pkt 4 określała wysokość opłaty za całkowity wykup wartości polisy w następujący sposób:

Natomiast opłata za całkowity wykup wartości dodatkowej była stała i wynosiła 10,89 zł. Przy czym w (…) 4 przewidziano dodatkowo opłatę za częściowy wykup wartości polisy, która związana była z wartością częściowego wykupu, a jej wysokości określona była również w tabeli opłat i limitów. (dowód: (…) wraz z tabelą opłat i limitów k. 3445-3478)

Umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym do których zastosowanie miały ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi  (…) zawarli: [34 członków grupy]

Umowy ubezpieczenia na życie, do których zastosowanie znalazły ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi  (…) ze składką regularną zawarli: [23 członków grupy]

Umowy do których zastosowanie znalazły ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (…) ze składką regularną zawarli: [105 członków grupy]

Natomiast umowy ubezpieczenia na życie, do których zastosowanie znalazły ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi „(…)” zawarli: [3 członków grupy]

Wszystkie ww. osoby zawarły umowy z pozwanym w okresie od 6 lipca 2007 do 21 czerwca 2013 r. (dowód: dokumenty polis: k. 4022-4166, k.5004, k.5007, k.5009, k.5011, k.5016, k.5020,k. 5026, k.5029, k.5032, k.5034, k.5036, k.5041, k.5043, k.5045, k.5051, k.5054, k.5056, k.5058,k.5062, k.5066,k. 5068, k.5070, k.5072,k.5074,k.5076,k.5078,k.5082,k.5087,k.5089,k.5091,k.5093,k.5095,k.5097,k.5 101,k.5106, k.5108, k. 5110, k.5112, k.5114,k. 5116, k.5118, k. 5270, k.5273)

W dacie zawarcia umów [6 członków grupy] byli współpracownikami pozwanego, jego agentami lub pracownikami, a już po zawarciu umowy agentami pozwanego zostali [2 członków grupy] (dowód: zaświadczenia, umowy o pracę, zezwolenia k. 3839-3963)

W okresie od 28 stycznia 2009 r. do 15 lipca 2015 r. ww. osoby albo wypowiedziały pozwanemu umowę, albo została ona rozwiązana przez pozwanego z uwagi na brak spłaty wymagalnych składek. W przypadku każdego z członków grupy umowa została rozwiązana przed upływem 10 lat jej trwania. W związku z rozwiązaniem umów pozwany dokonał całkowitej wypłaty wartości wykupu w stosunku do osób posiadających ubezpieczenia (…) ((…) (…).05. 2008 i (…) (…).01.2010), (…) lub „(…)” lub wartości wykupu w stosunku do osób posiadających ubezpieczenia (…) i (…) (…) (…).08.2007, pomniejszając wartość umorzonych jednostek odpowiednio o opłatę za całkowity wykup wartości polisy lub opłatę za wykup wartości polisy, wyliczoną indywidualnie dla każdego z członków grupy. (dowód: pisma pozwanego potwierdzające wypłaty k. 4168-4293, k.5003, k.5005-5006,k.5008, k. 5010, k.5012-5015, k. 5017-5019, k.5021-5025, k.5027-5028, k.5030-5031, k.5033, k.5035, k.5037-5040,k. 5042, k.5044,k.5046-5050, k.5052-5053, k.5055, k.5057, k.5059-5061, k.5063-5065, k.5067, k.5069, k.5071, k.5073, k.5075, k.5077,k. 5079-5081,k. 5083-5086, k.5088,k. 5090, k.5092, k.5094, k.5096,k. 5098-5100, k.5102-5105, k.5107, k.5109, k.5111,k.5113,k. 5115, k.5117, k. 5163, k. 5275)

Przed przystąpieniem do niniejszej sprawy członkowie grupy, z wyłączeniem [ 53 członków grupy], wezwali pozwanego do zapłaty należności pobranych tytułem opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy. Pozwany nie zadośćuczynił jednak żądaniu tych osób (dowód: wezwania do zapłaty k. 4296-4749).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym zwłaszcza przedstawionych dokumentów polis, treści (…) 1-4 i potwierdzeń realizacji wypłat, które nie były kwestionowane przez strony i które nie budziły wątpliwości Sądu.

Sąd oddalił wnioski dowodowe pozwanego o dopuszczenie dowodu z przesłuchania członków grupy posiadających wiadomości specjalne, jak również o przesłuchania wszystkich członków grupy, jak też wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, gdyż w okolicznościach niniejszej sprawy dowody te były zbędne z punktu widzenia jej rozstrzygnięcia, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na jej merytoryczne rozpoznanie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również wniosek o zwrócenie się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie zgodności art. 47943 k.p.c. z wskazanymi artykułami Konstytucji. Podstawą roszczenia w niniejszej sprawie nie jest bowiem art. 47943 k.p.c., a sprawa dotyczy indywidualnej kontroli abuzywności postanowień (…) 1-4. W tych okolicznościach zdaniem Sądu od odpowiedzi na tak postawione pytanie nie zależałoby rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, a zatem nie zachodziły przesłanki do wystąpienia z takim pytaniem.

 

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w piśmie z 18 listopada 2016 r. powód ograniczył powództwo w stosunku do 7 członków grupy wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. Ograniczenie dotyczyło części roszczeń tych członków w wysokości : w stosunku do M. J. (2) co do kwoty 176, 17 zł; wobec D. J. co do kwoty 9.524,79 zł; w stosunku do B. R. co do kwoty 483,93 zł; w stosunku do R. S. (2) co do kwoty 766,05 zł; wobec B. Ź. co do kwoty 8.450, 67 zł; wobec J. C. (2) co do kwoty 7.232,09 zł oraz w stosunku do R. K. (2) co do kwoty 4.124,64 zł tj. łącznie co do kwoty 30.758,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty. Ograniczenie powództwa stanowiło w istocie jego cofnięcie w zakresie ww. kwot.

Zgodnie z treścią art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

Zdaniem Sądu częściowe cofnięcie pozwu w niniejszej sprawie nie było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego i nie zmierzało do obejścia prawa, dlatego też Sąd uznał je za dopuszczalne. Powód zrzekł się roszczenia w zakresie cofniętego powództwa, a zatem w sprawie nie zachodziła potrzeba uzyskania zgody pozwanego.

W związku z powyższym, na podstawie art. 355 § 1 i § 2 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie w zakresie kwoty 30.758,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2015 r. do dnia zapłaty.

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie  (…), jako reprezentant grupy liczącej 165 osób dochodził w niniejszej sprawie zapłaty na rzecz członków grupy kwot pobranych od nich tytułem opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup, w związku z rozwiązaniem umów zawartych z  (…) S.A. z siedzibą w W..

Pozew został wniesiony w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010 Nr 7, poz. 44 ze zm., dalej jako: u.d.p.g). W toku postępowania Sąd wydał postanowienie o dopuszczeniu rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym, jak również postanowienie o składzie grupy. Postanowienia te nie stanowiły jednak rozstrzygnięć merytorycznych Sądu, co do zasadności dochodzonych na rzecz członków grupy roszczeń. Dlatego też w sprawie należało dokonać oceny zgłoszonych roszczeń. Przy czym w tym zakresie zastosowanie znaleźć winny przepisy ogólne kodeksu postępowania cywilnego, gdyż ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie przewiduje odmiennych regulacji.

Sąd zważył, że pozwany kwestionował zarówno legitymację do wystąpienia powoda z powództwem w sprawie, jak też wskazywał, że zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu. Zarzuty te zostały jednak zbadane w toku postępowania i oddalone prawomocnymi postanowieniami Sądu, dlatego też nie podlegały ponownej ocenie.

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie były co do zasady sporne pomiędzy stronami.

Nie ulegało wątpliwości, że wszyscy ze 165 członków grupy zawarli z pozwanym umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Umowy te były zawarte na czas nieokreślony i uległy rozwiązaniu przed upływem okresu 10 lat ich trwania. Pozwany nie kwestionował również, że dokonał na rzecz wszystkich 165 osób całkowitej wypłaty wartości wykupu lub wypłaty wartości wykupu i w związku z tym pobrał od członków grupy opłaty nazywane w zależności od rodzaju ubezpieczenia opłatą za wykup polis lub opłatą za całkowity wykup wartości polisy, jak też nie negował wysokości kwot pobranych z tego tytułu.

Okres trwania umów poszczególnych członków grupy, kwota pobranych opłat oraz wysokość dochodzonego w sprawie roszczenia z tego tytułu przedstawia się następująco:

Zasadniczy spór w niniejszej sprawie dotyczył jednak oceny postanowień ogólnych warunków umów stosowanych przez pozwanego, na podstawie których pobrano od członków grupy opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup, przez pryzmat przepisów chroniących konsumentów, a zakazujących stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umownych stosowanych przez przedsiębiorców tj. art. 3851 § 1 k.c.

Rzecznik kwestionował postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (…), ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi „(…)”, ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi  (…) ze składką regularną i ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (…) ze składką regularną (dalej zwane (…) 1-4), określające zasady pobierania opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy, których wysokość określały szczegółowo tabele opłat i limitów, stanowiące integralną część ww. dokumentów. Wskazywał przy tym, że przedmiotowe postanowienia są abuzywne, albowiem prowadzą do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego kosztem członków grupy i są sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdyż opłata za wykup nie ma związku z rzeczywistymi kosztami likwidacji polis.

Pozwany wskazywał z kolei, że wysokość opłat w sposób bezpośredni wiąże się z wysokością prowizji wypłaconej agentom ubezpieczeniowym oraz z innymi poniesionymi przez niego kosztami. Podkreślał również, że przedmiotowe postanowienia nie mogą zostać uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy.

Stosownie do treści art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 3851 § 2 k.c.). W myśl § 3 nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 3852 k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Jak wynika z powyższego, aby postanowienie mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać spełnione łącznie cztery przesłanki tj.:

1) umowa musi być zawarta z konsumentem,

2) postanowienie umowy nie może być uzgodnione indywidualnie,

3) postanowienie winno kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,

4) postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron określonych w sposób jednoznaczny.

Konsekwencją ustalenie przez Sąd, że zakwestionowane przez powoda postanowienia dotyczące opłat za wykup/opłat za całkowity wykup wartości polisy, mają charakter klauzul niedozwolonych oznaczałoby, że brak było podstaw do pobrania przez pozwanego tych opłat. Doniosłość skutków, jakie wiążą się z takim stwierdzeniem wymaga zatem szczegółowej analizy zakwestionowanych postanowień pod kątem spełnienia wszystkich ww. przesłanek.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że charakter umów na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wskazuje, że jest to umowa co najmniej jednostronnie profesjonalna po stronie ubezpieczającego. Nie ulega przy tym wątpliwości, że w realiach niniejszej sprawy pozwany jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 k.c.

Zgodnie zaś z art. 221 k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Jak wynika ze zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów wszyscy członkowie grupy zawarli umowy ubezpieczenia jako osoby fizyczne, brak bowiem okoliczności świadczących o prowadzeniu przez członków grupy działalności gospodarczej. W tym zakresie pomiędzy stronami nie było sporu, wobec tego członkom grupy w niniejszej sprawie należało nadać status konsumentów. Nie mają przy tym znaczenia okoliczności podnoszone przez stronę pozwaną dotyczące specjalistycznej wiedzy części członków grupy o charakterze umów jakie zawarli z pozwanym. Takiego wyłączenia nie ma bowiem w przytoczonym przepisie.

W sprawie nie ulegało również wątpliwości, że członkowie grupy zawierali umowy na podstawie czterech różnych dokumentów (…), z których każdy posiadał kilka wersji uchwalanych pomiędzy 2007 r. a 2013 r. Podkreślenia wymaga jednak, że ich treść w zakresie ukształtowania opłaty za wykup wartości polisy zwanej również opłatą za całkowity wykup wartości polisy, jak też sposób określenia jej wysokość i samej możliwości pobrania w ramach poszczególnych czterech rodzajów umów była tożsama. Wysokość tej opłaty była bowiem określana procentowo od 100 % do 5 % wartości polisy w każdym z tych dokumentów (…) 1- 4 i zależna od roku trwania polisy. W swej treści (…) 1-4 przewidywały również, że opłata ta jest związana z wcześniejszym rozwiązaniem zawartych umów, czy to w przypadku wypowiedzenia ich przez ubezpieczających czy też w sytuacji zajścia przesłanek do rozwiązania ich przez ubezpieczyciela. Nadto pobranie przedmiotowej opłaty było związane w każdym przypadku z wypłatą wartości wykupu.

Wskazać należy, że (…) 1-4 stanowią niewątpliwie wzorzec umowy, stosowany przez pozwanego przy zawieraniu nieoznaczonej ilości umów. Już z samej nazwy dokumentów „ogólne warunki ubezpieczenia” wynika, że postanowienia, które dokumenty te zawierają nie były uzgadniane z każdym kolejnym konsumentem oddzielnie. Potwierdza to również fakt, że członków grupy, którzy zawierali umowy w tożsamych okresach łączyły jednakowe postanowienia (…).

Za uznaniem, że warunki umowy były indywidualnie uzgadniane z członkami grupy z całą pewnością nie przemawiała także okoliczność, że przed zawarciem umów członkowie grupy zapoznawali się z tymi dokumentami, w tym także z kwestionowanymi postanowieniami oraz że mieli prawo odstąpić od zawartych umów w terminie 30 dni od daty podpisania. Świadczy to bowiem jedynie o tym, że członkowie grupy mogli zapoznać się z treścią kwestionowanych postanowień, natomiast nie wskazuje, by mieli jakąkolwiek możliwość negocjacji czy też modyfikacji warunków umowy. Możliwość zapoznania się z umową (w tym wypadku z wzorcem umowy) nie przesądza o możliwości pertraktacji co do jej postanowień. To samo dotyczy umożliwienia konsumentowi odstąpienia od umowy, jak i uświadomienia mu treści jej postanowień.

Z powyższych względów należało uznać, że postanowienia dotyczące wysokości opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy nie były postanowieniami uzgodnionymi indywidualnie, tak zresztą jak i inne zapisy (…) 1-4. Nie były one uzgodnione indywidualnie, gdyż członkowie grup nie mieli na ich treść rzeczywistego wpływu. Sam fakt zawarcia umowy stanowił jedynie akceptację postanowień umowy wynikających z wzorca zaproponowanego przez pozwanego.

Pozwany wskazywał jednakże, że zakwestionowane przez powoda postanowienia dotyczące wartości wykupu określają główne świadczenia stron umowy i jako takie nie mogą zostać uznane za klauzule niedozwolone. Powód natomiast podnosił, że w niniejszej sprawie domaga się uznania za abuzywne postanowień określających opłatę za wykup/opłatę za całkowity wykup wartości polisy a nie postanowień dotyczących wartości wykupu.

Dla ustalenia charakteru opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy konieczna jest zatem analiza postanowień (…) 1- 4.

Wskazać należy, że (…) 1-4 nie zawierają definicji opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy. Określają ją jednak pośrednio poprzez odniesienie się do wartości wykupu/wartości całkowitego wykupu, jak również poprzez wskazanie jej wysokości. Zgodnie z treścią (tożsamą co do zasady w odniesieniu do wszystkich czterech rodzajów umów i ich poszczególnych wersji) wartość wykupu (ewentualnie wartość całkowitego wykupu) to kwota stanowiąca iloczyn liczby jednostek uczestnictwa znajdujących się na rachunku , nabytych za składki regularne i składki dodatkowe, i ceny sprzedaży jednostki uczestnictwa, pomniejszona o opłatę za wykup/opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej. Przy czym w umowach (…) wskazane zostało dodatkowo, że opłata z tytułu całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy określona jest jako procent wypłacanej wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych pięciu latach polisy i określona kwotowo w wysokości określonej w tabeli opłat i limitów. Natomiast w celu ustalenia wysokości opłaty wszystkie (…) odsyłały do tabel opłat i limitów, które stanowiły integralne części ww. dokumentów. Z tabel tych wynika, że opłata za wykup zależna jest od roku polisy i wynosi odpowiednio od 100 % lub 98% wartości polisy i stopniowo maleje z kolejnym rokiem by w jedenastym i kolejnych latach umowy osiągnąć stawkę 0%.

Już jednak literalne brzmienie ww. postanowienia umowy dotyczącego wartości wykupu/wartości całkowitego wykupu wskazuje, że pojęcie opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy jest postanowieniem odrębnym od samej wartości wykupu. Jest wprawdzie z nią związane, stanowi bowiem element ustalenia wartości wykupu lub wartości całkowitego wykupu, ale nie jest pojęciem tożsamym. Powód w niniejszej sprawie nie dochodził uznania za abuzywne postanowień dotyczących wartości wykupu/wartości całkowitego wykupu, ale postanowień regulujących opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy. A zatem ustalenia w sprawie wymagało czy postanowienia określające opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy, a nie postanowienia dotyczące wartości wykupu czy też wartości całkowitego wykupu, określają świadczenia główne stron umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi.

Wskazać należy, że w doktrynie przyjmuje się, że pojęcie „główne świadczenia stron” należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych (essentialia negotii).

Dla oceny charakteru postanowień określających opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy istotne było zatem w sprawie ustalenie charakteru prawnego umów zawartych przez członków grupy z pozwanym. W tym zakresie Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 18 grudnia 2013 r. I CSK 149/13 (LEX nr 1413038), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że analizowana umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie z postanowieniami charakterystyczni dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Główną ideą takiego produktu i jego celem ekonomicznym nie jest uzyskanie świadczenia w przypadku wypadku ubezpieczeniowego, ale zarabianie na posiadanym kapitale.

Z samej treści (…) 1-3 wynika, że obowiązkiem ubezpieczającego jest zapłata składki, a obowiązkiem ubezpieczyciela udzielenie ochrony ubezpieczeniowej. Okoliczność ta wskazuje zatem na to, że głównym świadczeniem ubezpieczonego była opłata składki a nie ponoszenie dodatkowych opłat w przypadku rozwiązania umowy.

Nadto już sama nazwa kwestionowanej regulacji przemawia za przyjęciem, że nie określa ona głównego świadczenia stron. Określenie „opłata za wykup/opłata za całkowity wykup wartości polisy” wskazuje bowiem na to, że stanowi ona świadczenie uboczne, zastrzeżone na wypadek zakończenia stosunku ubezpieczenia przed upływem przewidzianego terminu. Świadczy o tym także fakt, że zmniejszenie wypłaty środków zgromadzonych przez konsumenta, poprzez naliczenie opłaty, miało miejsce jedynie w wyjątkowym przypadku, a mianowicie w razie przedterminowego rozwiązania umowy. Natomiast po upływie dziesięciu lat trwania umowy opłata ta nie była już naliczana, wynosiła bowiem 0 %.

W tych okolicznościach w ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że kwestionowane postanowienia regulujące opłatę za wykup/opłatę za całkowity wykup wartości polisy nie określają głównych świadczeń stron w zawartych przez strony umowach ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Postanowienia regulujące opłatę za wykup/opłatę za całkowity wykup wartości polisy nie wpływają bowiem na istotę samej czynności prawnej. Eliminacja postanowień dotyczących tej opłaty z treści umowy nie spowoduje jej niewykonalności. Jak wynika z samej treści (…) 1-3 głównym świadczeniem ubezpieczającego jest opłata składki, a zapłata opłaty za wykup /opłaty za całkowity wykup wartości polisy stanowi jedynie opłatę dodatkową związaną z przedwczesnym rozwiązaniem umowy.

W sprawie należało również ocenić, czy zakwestionowane przez powoda postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz czy na skutek owej sprzeczności doszło do rażącego naruszenia ich interesów.

Sąd zważył, że wobec braku ustawowej definicji pojęcia dobrych obyczajów w doktrynie przyjmuje się, że są to normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej. Mówiąc o dobrych obyczajach podkreśla się przede wszystkim zasadę lojalności oraz szeroko rozumiany szacunek pomiędzy stronami stosunku prawnego. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami, uważa się takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy drugiej strony. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c., w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego, wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 września 2012 r., VI ACa 461/12, LEX nr 1223500).

Jak wskazał natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z 13 lipca 2005 roku, I CK 832/04 (Legalis nr 71468) w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Rażące będą wszystkie te wypadki, w których dojdzie do szczególnie odczuwalnego odbiegania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Za dobre obyczaje uznać zatem należy kształtowanie takich warunków umów, które nie będą uprzywilejowywały jednej strony umowy tj. przedsiębiorcy, w sposób nadmierny obciążając drugiego z kontrahentów – konsumenta.

Nie ulega wątpliwości, że opłata za wykup/opłata za całkowity wykup wartości polisy, w przypadku rozwiązania umowy przez upływem 10 lat jej trwania, była rażąco wysoka i pozbawiała ubezpieczających większości środków zgromadzonych na ich rachunkach.

W tym zakresie (…) wskazywało jednak, że wysokość opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy była usprawiedliwiona wysokimi kosztami, jakie ponosi w związku z zawarciem umowy, a które kompensowane są zyskami osiąganymi w kolejnych latach.

Po pierwsze należy zauważyć, że z treści samych (…) 1-4 nie wynika, aby opłata za wykup miała związek z kosztami ponoszonymi przez pozwanego, w tym z wysokimi prowizjami agentów ubezpieczeniowych. Dokumenty te nie zawierają bowiem definicji opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy i nie wyjaśniają ich charakteru ani funkcji, nie wskazują z czym są one związane i za jakie czynności lub świadczenia członek grupy był zobowiązany je uiścić.

Pozwany nadając świadczeniu nazwę „opłata za wykup/opłata za całkowity wykup wartości polisy” wprowadził kontrahentów w błąd. Wykładnia językowa pojęcia „opłata za wykup” jest bardzo wąska i dla typowego konsumenta oznacza, że będzie to koszt tylko i wyłącznie czynności związanych z wykupem polisy a nie wszelkich działań pozwanej związanych z umową. W (…) 1-4 nie sposób doszukać się informacji, które wskazywałyby za co dokładnie pobierana jest przedmiotowa opłata. Powód dopiero na etapie sporu sądowego mógł dowiedzieć się, że opłata ta służyła m.in. pokryciu wynagrodzenia prowizyjnego agentów. Podkreślenia wymaga, że koszty związane z działalnością akwizycyjną nie są kosztami ponoszonymi bezpośrednio w związku z umową i nie mogą być traktowane jako konieczny składnik świadczeń ubezpieczonego. Są to ogólne koszty działalności strony pozwanej, objęte jej ryzykiem gospodarczym i przenoszenie obowiązku ich ponoszenia na klientów następuje poprzez pobieranie od nich określonych świadczeń o charakterze marży, wynagrodzenia, prowizji czy opłat za zarządzanie, a nie zaś za pomocą „kar” czy „odszkodowań” za rozwiązanie umowy.

Co więcej wobec możliwość zawarcia umowy bez pośrednictwa agenta ubezpieczeniowego, obciążenie konsumenta w takim przypadku opłatą stanowi niewątpliwie przerzucenie na konsumenta całości ekonomicznego ryzyka przedsiębiorcy i potwierdza, że opłata ta nie pozostaje w związku z kosztami powstałymi na skutek skorzystania z prawa do wypowiedzenia umowy. (…) 1-4 nie przewidywały bowiem odmiennej wysokości kwestionowanej opłaty w stosunku do konsumentów, którzy nie skorzystali z pośrednictwa agentów ubezpieczeniowych, mimo, że jak podnosił pozwany, to prowizje agentów stanowiły główny składnik ponoszonych kosztów. Nałożenie zatem takiej opłaty stanowiło niewątpliwie obciążanie kontrahentów kosztem, który de facto nie powstał w związku z zawartą przez nich umową.

Zauważyć należy, że gdyby twierdzenie pozwanego o rekompensacie kosztów było prawdziwe to koszty, które kompensowane są poprzez ograniczenie wysokości wartości wykupu poprzez pobranie opłaty i zatrzymania tej części środków, powinny maleć wraz z każdym kolejnym rokiem trwania umowy. Byłyby one bowiem stopniowo spłacane z wypracowywanych przez pozwanego zysków czy też innych pobieranych opłat.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika jednak, że powyższa okoliczność wcale nie wpływa na zmniejszenie wysokości pobieranej przez pozwanego opłaty. Odnosząc się do sytuacji członków grupy wskazać należy, że gdyby umowa uległa rozwiązaniu w pierwszym roku trwania polisy to biorąc pod uwagę kwotę zgromadzonych składek pobrana przez pozwanego kwota byłaby niższa, niż gdyby umowa uległa rozwiązaniu w kolejnym roku jej trwania. Oczywistym jest bowiem, że przy uwzględnieniu regularnych wpływów ze składek i ich alokowania na rachunku inwestycyjnym, pobierana przez (…) kwota w pierwszym roku trwania polisy byłaby niższa od kwoty, która zostałaby pobrana w drugim roku jej trwania i mogłaby być wyższa nawet w kolejnych latach, kiedy procentowe wyliczenie opłaty za wykup zgodnie z wzorem malało, ale wysokość opłaty zależała od wartości środków na polisie. Oczywiście wskutek nietrafionych inwestycji / złej koniunktury wartość rachunku w kolejnych latach mogła się zmniejszać, ale okoliczność ta wynikałaby z czynników związanych z ryzykiem inwestycyjnym, a nie sposobem uregulowania opłaty za wykup w umowie.

Świadczy to w ocenie Sądu o całkowitej arbitralności ustalonej przez pozwanego opłaty i braku jej powiązania z realnie poniesionymi kosztami. Wysokość opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy zdaniem Sądu była ustalana w oderwaniu od wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów przez ubezpieczyciela.

Wskazać należy, że nie jest generalnie wykluczona możliwość pobierania przez ubezpieczyciela opłat od konsumentów za świadczenie im usług, jednakże opłaty te nie mogą być ukrywane w opłacie za wykup. Pozwany był uprawniony do pobierania od członków grup także szeregu innych opłat związanych z umową takich jak chociażby opłacana co miesiąc opłata administracyjna, opłata za ryzyko czy też opłata za zarządzanie. Członkowie grupy mieli zatem prawo oczekiwać, że koszty związane z ich polisami są pokryte tymi dodatkowymi opłatami. Pozwany otrzymywał wynagrodzenie za szereg swoich działań i nie było podstaw, by obciążać kontrahentów kosztami działalności także poprzez pobieranie od nich wygórowanej opłaty za wykup polisy.

Nadto konsumenci nie mieli rzeczywistego wpływu na wysokość prowizji przyznawanych agentom, nie łączyły ich z nimi żadne umowy, które nakładałyby na nich obowiązek pokrycia kosztów prowizji agentów. Nie mieli również możliwości ustalenia czy ich świadczenie jest ekwiwalentne i uzasadnione okolicznościami. Nie posiadali oni bowiem w ogóle wiedzy na temat wysokości kosztów akwizycji, które docelowo mieli ponieść. Pozwany nie informował bowiem o przyjętym sposobie rozliczenia kosztów. Postanowienia (…) 1-4 wskazujące na opłatę za wykup / opłatę za całkowity wykup wartości polisy nie odwołują się do przedmiotowych kosztów i nie zobowiązują wprost konsumentów do ich poniesienia.

W ocenie Sądu strona pozwana, poprzez wprowadzenie wysokich opłat za wykup w praktyce przerzuciła na kontrahentów całość obciążeń i ryzyka związanego z zawartymi umowami, narzucając im świadczenie o niejasnym charakterze (w praktyce bardziej zbliżone do kary umownej, choć określone jako „opłata za wykup”) i o niezrozumiałym dla konsumentów celu. Strona przy tym określiła to świadczenie jako „opłata za wykup/opłata za całkowity wykup wartości polisy” mając pełną świadomość, że wykładnia językowa prowadzi do wniosku, że sensem i celem tego świadczenia ma być pokrycie kosztów („opłacenie”) czynności likwidacyjnych, mimo że w rzeczywistości zamiarem strony było zagwarantowanie sobie, że niezależnie od czasu trwania umowy klient skompensuje jej wszelkie koszty prowadzonej działalności również i te, które nie są związane bezpośrednio z wykonywaniem samej umowy i które wynikały z procedur marketingowych i akwizycyjnych, związanych z pozyskaniem klienta.

Podkreślenia wymaga, że pozwany jest przedsiębiorcą i ryzyko straty jest wpisane w prowadzoną przez niego działalność ubezpieczeniową. Długoterminowość nie jest naturą umów ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi i zdaniem Sądu wynika jedynie z rozłożenia na raty wysokich kosztów początkowych. Umowy były zawierane na czas nieokreślony i przewidywały możliwość rozwiązania ich w każdym czasie, już sama ta konstrukcja stoi w opozycji z twierdzeniami pozwanego o długoterminowym charakterze umów.

Jak wynika bowiem z treści umów, jak też treści art. 830 § 1 k.c., członkowie grupy mieli prawo do ich wypowiadania w każdym czasie, nie byli przy tym związani żadnymi terminami ani koniecznością uzyskania zgody pozwanego. Faktycznie jednak prawo to zostało przez pozwanego skutecznie ograniczone. Członkowie grupy nie mogli bowiem skorzystać z możliwości rozwiązania umowy bez ryzyka utraty wszystkich lub większości zgromadzonych na rachunkach środków. Nawet w przypadku niewłaściwego wykonywania umowy przez pozwanego konsumenci nie posiadali zatem możliwości rozwiązania umów bez ponoszenia strat finansowych.

Taki sposób ukształtowania obowiązków i uprawnień stron nie zabezpiecza niewątpliwie konsumentów, jako słabszej strony umowy. Poprzez pobranie wysokiej opłaty pozwany ma bowiem możliwość otrzymania zdecydowanej części świadczenia, sam będąc przy tym zwolnionym od spełnienia własnego świadczenia. Narusza to niewątpliwie równorzędność stron stosunku obligacyjnego.

Pozwany wskazywał przy tym na przeciętny model konsumenta, który powinien być uważny, ostrożny i który winien zachować pewien stopień racjonalnego krytycyzmu przy zawieraniu umów.

Nie ulega wątpliwości, że umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest produktem złożonym i skomplikowanym, a zatem wiedza konsumenta jest w tym przypadku zdecydowanie mniejsza niż chociażby w odniesieniu do zwykłych umów ubezpieczenia. Nie sposób uznać, że konsument zawierając taką umowę posiada fachową wiedzę na temat tego rodzaju ubezpieczeń, jak też charakteru opłat. Przeciętny konsument ma jednak zaufanie do towarzystwa ubezpieczeń, jako przedsiębiorcy, że będzie on wiarygodnym podmiotem.

Nie ulega wątpliwości, że w przypadku zawierania tego typu umów można się spodziewać pewnego ryzyka finansowego, jednakże dotyczy ono sytuacji na rynku, a nie pozbawienia przez ubezpieczyciela znacznej części środków zgromadzonych na rachunku w przypadku skorzystania z przyznanej w umowie możliwości rozwiązania umowy.

Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że główne świadczenia stron w (…) 1-4 zostały precyzyjnie wskazane, w przeciwieństwie do wysokości opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy, która określona została w sposób niejednoznaczny i niepozwalający ubezpieczającemu na samodzielne i dokładne ustalenie jej wysokości. Analiza postanowień (…) 1-4 dotyczących sposobu naliczania tych opłat wskazuje, że zostały one sformułowane w taki sposób, że wymagają niemal specjalistycznej wiedzy w zakresie instrumentów finansowych. Pojęcia i sformułowania opisujące sposób naliczania opłaty za wykup nie są zwrotami, których konsument używa w życiu codziennym i które funkcjonują w słownictwie potocznym. Nadto indywidualne ustalenie przez konsumenta wysokości opłaty za wykup jest właściwie niemożliwe, gdyż kwota ta jest uzależniona od wartości jednostek wynikających z wycen związanych z funkcjonowaniem rynku inwestycyjnego.

Fakt oderwania wysokości opłaty za wykup od rzeczywiście poniesionych kosztów oraz mechanizm naliczania opłaty przemawiają zdaniem Sądu za przyjęciem, że celem wprowadzenia opłaty za wykup było wywarcie na konsumencie presji, w celu dalszego trwania w stosunku umownym, a nie zabezpieczenie własnych interesów poprzez minimalizację strat związanych z tym, że strona poniosła koszty, licząc na długoletnie trwanie stosunku umownego. Opłata nie miała zatem charakteru kompensacyjnego, ale represyjny.

Powyższych rozważań nie zmienia fakt, że członkowie grupy w osobach [8 osób] byli współpracownikami czy też agentami pozwanego. Sam fakt posiadania specjalistycznej wiedzy nie dawał bowiem ww. członkom grupy wpływu na treść postanowień (…) 1-4 i nie umożliwiał innego ukształtowania wysokości spornej opłaty. Ww. osoby również pozbawione były możliwości rozwiązania umowy bez ryzyka utraty zgromadzonych środków.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania oraz ustalony stan faktyczny Sąd doszedł do przekonania, że postanowienia (…) 1-4 dotyczące opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy ukształtowały prawa i obowiązki członków grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Wysokość pobranych przez pozwanego opłat była uregulowana z góry, w sposób sztywny i automatyczny. Wobec powyższego należało uznać, że strona pozwana postąpiła niezgodnie z dobrymi obyczajami, nielojalnie wobec członków grupy, wprowadzając ich w błąd użytą nazwą świadczenia. Ponadto rażąco naruszyła interesy członków grup pozbawiając ich większości ze zgromadzonych przez nich na rachunku ubezpieczeniowym środków, stosując opłatę automatycznie, bez powiązania z rzeczywiście poniesionymi kosztami.

W konsekwencji, na podstawie art. 3851 k.c., Sąd stwierdził że kwestionowane przez powoda postanowienia (…) 1-4 regulujące opłatę za wykup/opłatę za całkowity wykup wartości polisy miały charakter niedozwolonych klauzul umownych.

Sankcją stwierdzenia, że dane postanowienie umowy jest „niedozwolonym postanowieniem” w rozumieniu art. 3851 k.c. jest brak związania tym postanowieniem w stosunku nawiązanym przez strony, przy czym pozostała część umowy nadal pozostaje w mocy. W niniejszej sprawie ani ogólne warunki ubezpieczenia, ani ogólne przepisy o zobowiązaniach nie dawały podstaw do przyjęcia, że w miejsce zakwestionowanych postanowień wchodzą inne, kształtujące wysokość spornej opłaty. W związku z powyższym pobrane od członków grupy kwoty opłaty za wykup/opłaty za całkowity wykup wartości polisy powinny być w całości wypłacone członkom grupy, tak jak uiszczona już część wartości polisy.

Sąd zważył, że stosownie do treści art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Natomiast zgodnie z dyspozycją art. 410 § 1 k.c. ww. przepis stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Definicję świadczenia nienależnego ustawodawca zawarł w treści art. 410 § 2 k.c., zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten kto je spełnił nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W konsekwencji bezpodstawnie potrącone kwoty z tytułu opłat za wykup, podlegają zwrotowi na rzecz członków grupy według konstrukcji zwrotu nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c.

Pozwany podniósł jednakże w niniejszej sprawie zarzut przedawnienia roszczeń części członków grupy tj. [13 członków grupy].

Zdaniem  (…) roszczenia ww. osób uległy już przedawnieniu, gdyż termin przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnego świadczenia wynosi 3 lata, nadto w sprawie zastosowanie winien znaleźć 3 letni termin przedawnienia o jakim mowa w art. 819 § 1 k.c. Pozwany wskazał również, że w związku z regularnym uiszczaniem składek w sprawie zastosowanie znajdzie również 3 letni termin przedawnienia przewidziany dla roszczeń okresowych.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że żądanie pozwu w niniejszej sprawie nie stanowi „roszczenia z umowy ubezpieczenia” o jakim mowa w art. 819 § 1 k.c. ani roszczenia o świadczenia okresowe. Dochodzone w sprawie kwoty mają bowiem swoje źródło w bezpodstawnym wzbogaceniu się pozwanego kosztem członków grupy, na skutek nienależnie pobranych od nich opłat za wykup/opłat za całkowity wykup wartości polisy, którą w konsekwencji należy uznać za świadczenie nienależne. (…) uzyskała bowiem korzyść majątkową (w postaci ww. opłat) bez podstawy prawnej (podstawa ta okazała się bowiem niewiążąca, z uwagi na jej abuzywność) kosztem innej osoby (tj. członków grupy). W konsekwencji powyższego stronie powodowej przysługiwało przeciwko pozwanemu roszczenie o zwrot nienależnie pobranych kwot pieniężnych, które to roszczenie stanowiło przedmiot niniejszego postępowania sądowego.

Co więcej roszczenia członków grupy nie były związane z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą, a zatem w sprawie zastosowanie winien znaleźć 10-letni termin przedawnienia roszczeń, zgodnie z art. 118 k.c. Mając na względzie datę wymagalności roszczeń związaną z datą rozwiązania umów łączących członków grupy z pozwanym, jak też datę wniesienia powództwa w niniejszej sprawie, nie ulega wątpliwości, że termin ten w stosunku zarówno do ww. członków grupy, jak też wobec pozostałych osób jeszcze nie upłynął. Żadne z dochodzonych w sprawie roszczeń nie jest zatem przedawnione.

Pozwany w realiach niniejszej sprawy podnosił również zarzut przyczynienia się członków grupy do powstałej szkody.

Stosownie do treści art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Powołany przepis miarkuje obowiązek naprawienia szkody, w sytuacji gdy poszkodowany sam miał udział w zdarzeniu sprowadzającym szkodę. Jednakże w niniejszej sprawie przedmiotem powództwa nie było naprawienie szkody wyrządzonej przez pozwanego członkom grupy, lecz żądanie oparte na bezpodstawnym wzbogaceniu. W związku z powyższym przepis ten nie mógł znaleźć zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy.

(…) wskazywało również, że w zakresie kwoty 1.613.887,36 zł nie jest już wzbogacony, gdyż taką kwotę wypłacił tytułem prowizji swoim agentom, w związku z zawartymi umowami.

Jak wynika z treści art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Nie można przy tym mówić o utracie wzbogacenia, jeśli wzbogacony zużył korzyść w taki sposób, że zaoszczędził sobie wydatku (tak też SN m.in. w wyroku z 24 marca 1964 r. I CR 211/63, Legalis nr 104504 ,czy też w uchwale z 25 kwietnia 1996 r. III CZP 153/95,Legalis nr 29947).

Nie ulega wątpliwości, że zapłata prowizji agentom współpracującym z pozwany stanowi rodzaj zobowiązania (…), które wynika z prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z powyższym przeznaczenie środków pochodzących z pobranych opłat na ten cel nie stanowi zużycia czy też utraty wzbogacenia w myśl powołanego przepisu. Poprzez zapłatę prowizji z tych opłat pozwany zwolnił się bowiem z obowiązku zapłaty, jaki na nim ciążył jako na przedsiębiorcy. Nie można zatem uznać, że nie jest już w tym zakresie wzbogacony.

W tych okolicznościach powództwo o zasądzenie na rzecz 165 członków grupy dochodzonych przez nich kwot w ujednoliconej wysokości, jako związanych z nienależnie pobranymi opłatami za wykup/opłatami za całkowity wykup wartości polisy w całości zasługiwało na uwzględnienie.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. Przy czym w stosunku do 28 osób, które przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie wezwały pozwanego do zapłaty pobranych nienależnie kwot i zgłosiły swoje roszczenia w pozwie wniesionym w dniu 8 maja 2014 r. odsetki należne są, zgodnie z żądaniem, od dnia wniesienia pozwu w sprawie. Już bowiem w dacie wystąpienia z pozwem pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą tych kwot. Przy czym członek grupy (…) przed wniesieniem pozwu wezwał pozwanego do zapłat kwoty 3.140 zł, zaś w niniejszej sprawie dochodził zapłaty kwoty 3.176,37 zł. W związku z powyższym Sąd zasądził odsetki od kwoty 3.140 zł od 8 maja 2014 r., zaś od pozostałej kwoty tj. 36,37 zł od dnia 15 lipca 2014 r. tj. po upływie okresu 7 dni od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. Sąd zważył przy tym, że po ukazaniu się ogłoszenia w prasie o wszczęciu niniejszego postępowania do grupy przystąpiło ostatecznie 137 osób, które zgłosiły swoje roszczenia w piśmie wniesionym 31 lipca 2015 r. Część z tych osób przed przystąpieniem do grupy wzywała (…) do zapłaty pobranych nienależnie kwot, a zatem w przypadku tych osób Sąd zasądził odsetki zgodnie z ich żądaniem tj. od dnia złożenia pisma zawierającego zgłoszenie roszczeń tj. od 31 lipca 2015 r. Natomiast w przypadku członków grupy, którzy wezwali pozwanego do zapłaty już po wniesieniu pisma z 31 lipca 2015 r. Sąd zasądził odsetki od dnia 16 września 2015 r. Pozwany otrzymał bowiem pismo zawierające zgłoszenie roszczeń tych członków w dniu 8 września 2015 r. i winien niezwłocznie zaspokoić ich roszczenia, czego nie uczynił. Zdaniem Sądu pozwany pozostawał zatem w opóźnieniu z zapłatą od 16 września 2015 r. tj. po upływie 7 dni od doręczenia pisma z 31 lipca 2015 r.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił roszczenie odsetkowe strony powodowej jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego. Wprawdzie postępowanie w sprawie zostało częściowo umorzone, jak też częściowo oddalone, jednak zakres, w jakim powód uległ w swoich żądaniach stanowił niewielką część z dowodzonej w niniejszej sprawie kwoty wynoszącej łącznie ponad 2 mln złotych. W odniesieniu do umorzonej części wskazać nadto należy, że pozwany nie kwestionował wysokości dochodzonych przez członków grupy roszczeń i nie wskazywał na ich nieprawidłowe wyliczenia. Sąd na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenia w tym zakresie referendarzowi sądowemu. Opłatę od pozwu, od poniesienia której powód był zwolniony Sąd ustalił na podstawie art. 13 ust. 2 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 594) , biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów Sąd orzekł jak w wyroku.


Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku Wydział I Cywilny z dnia 28 października 2016 r.

  1. Pojęcie sprawa o ochronę konsumentów występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 22k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego.
  2. Status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia.
  3. Okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.
  4. Okoliczność, iż część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.
  5. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne san wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama lecz co najmniej taka sama.
  6. Mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń. Taką okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez członków grupy (…) zwierające klauzule abuzywne wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy skutkujące zdaniem powoda nieważnością tych umów.
  7. Postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Karolina Sarzyńska

Sędziowie:                     SSO Ewa Karwowska, SSR (del) Krzysztof Koczyk

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2016 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa: Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Szczecinku działającego jako reprezentant grupy przeciwko: (…) Spółce Akcyjnej w W. o ustalenie ewentualnie ukształtowanie,

postanawia:

  1. odmówić odrzucenia pozwu,
  2. rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku jako Reprezentant Grupy wniósł pozew w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Gdańsku o ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży Banku S. A. (§ 17.4 umowy kredytu)”.

Ewentualnie powód wniósł o ustalenie braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN. a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych. Dodatkowo Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku wniósł o wydanie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: u.d.p.g.) postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu tego wniosku Reprezentant Grupy wskazał, że roszczenia objęte pozwem są jednorodzajowa (tożsame) dla każdego uczestnika i oparte na takiej samej podstawie faktycznej, polegającej na umówieniu z pozwanym dowolności wierzyciela w ustalaniu wysokości zobowiązania klienta polegającej:

  • najpierw na ustalaniu przez pozwanego równowartości w walucie obcej kwoty kredytowania określonej w PLN,
  • następnie na ustalaniu przez pozwanego kwoty spłaty kredytowania w PLN obliczanej od tak ustalonej w walucie obcej równowartości kwoty głównej. Klauzula umowna będąca podstawą tych przeliczeń została zacytowana w pkt. 5 żądania pozwu. Powodowi znane są przypadki zawierania przez pozwanego umów kredytowych w oparciu o inne niż załączone do pozwu wzorce umowne, z których wiele posługiwało się zbliżonymi sformułowaniami o jurydycznie tożsamej treści. Ponadto reprezentant grupy wskazał, że członkami grupy w niniejszym pozwie zbiorowym są konsumenci, którzy w latach 2005-2008 zawarli umowę kredytową nominowaną w PLN, a indeksowaną do waluty obcej z (…) Bank S.A., którego następcą prawnym, pod tytułem ogólnym jest pozwany bank. Przesłanka liczebności członków grupy, która zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wynosi 10 osób, została spełniona, ponieważ na dzień złożenia pozwu grupa liczy 450 osób.

W odpowiedzi na pozew w postępowaniu grupowym pozwany Bank (…) Spółka Akcyjna z siedzibą w Gdańsku wniósł o odrzucenie pozwu w całości ze względu na to, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Na wypadek nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanego niniejsza sprawa nie spełnia przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 1 u.d.p.g., gdyż część Członków Grupy nie może nie może zostać uznana za konsumentów w rozumieniu art. 221 k.c. ponieważ osoby te zawarły umowy kredytu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. W konsekwencji roszczenia tych osób nie mogą zostać uznane za roszczenia o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g.

Ponadto w przypadku tych Członków Grupy w ogóle nie znajdą zastosowania przepisy o ochronie konsumenta. Zdaniem pozwanego ze względu na szereg istotnych różnic w sytuacji poszczególnych Członków Grupy w związku z zawarciem umowy kredytu nie można uznać, że roszczenia wszystkich Członków Grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Część członków grupy w chwili złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy kredytu prowadziła działalność gospodarczą w nieruchomości, która została wybudowana bądź nabyta ze środków pochodzących z kredytu. Ponadto część Członków Grupy prowadziła działalność gospodarczą w zakresie kredytów hipotecznych, w chwili zawarcia umów kredytu byli oni kierownikami sprzedaży kredytów hipotecznych bądź doradcami kredytowymi w (…) Bank. Z racji zajmowanego stanowiska osoby te znały doskonale zasady, na jakich kredyt indeksowany był do waluty obcej, a w szczególności znały doskonale procedurę ustalania kursów wymiany walut przez pozwanego. Również w skład Członków Grupy wchodzą osoby zatrudnione przez inne instytucje jak również osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie doradztwa kredytowego.

Zdaniem pozwanego roszczenia Członków Grupy nie są oparte na tej samej podstawie faktycznej, ponieważ każdy z Członków Grupy zawarł odrębna umowę. Również w ocenie pozwanego nie występuje taka sama podstawa faktyczna roszczeń Członków Grupy ponieważ okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych Członków Grupy uniemożliwiają przeprowadzenie wspólnego postępowania i wydanie jednolitego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich Członków Grupy.

Pozwany podniósł także zarzut braku legitymacji procesowej czynnej w przypadku umów kredytu zwartych z kilkoma kredytobiorcami wskazując, że w przypadku 319 Członków Grupy umowy kredytu zostały zawarte z więcej niż jednym kredytobiorcą. W każdym z tych przypadków oświadczenie o przystąpieniu do grupy zostało złożone tylko przez jednego kredytobiorcę. Osoby te nie posiadają samodzielnie legitymacji czynnej do wystąpienia z żądaniami określonymi w pozwie. W tych przypadkach w ocenie pozwanego występuje współuczestnictwo konieczne po stronie wszystkich współkredytobiorców w rozumieniu art. 72 § 2 k.c. Ewentualny wyrok uwzględniający powództwo nie będzie miał powagi rzeczy osądzonej względem tych współkredytobiorców, którzy nie są Członkami Grupy. Stronami postępowania w przedmiocie ustalenia nieważności umowy powinni być wszyscy kontrahenci tej umowy. Pozwany wskazał, że 121 Członków Grupy zawarło z Bankiem aneks do umowy kredytu, na podstawie którego zmienione zostały postanowienia umowne dotyczące zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży waluty obcej. Aneksy te zawierają szczegółowe zasady określania sposobu i terminów ustalania kursu wymiany walut zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt. a Prawa Bankowego uchwalonego na podstawie Ustawy Antyspreadowej. Większość z aneksów zostało zawartych na podstawie art. 4 Ustawy Antyspreadowej, natomiast w przypadku części Członków Grupy aneks został podpisany jeszcze przed wejściem tej nowelizacji w życie. W każdym przypadku, w wyniku zawarcia aneksu z Umowy Kredytu usunięte zostało postanowienie, które zostało w pozwie zakwestionowane jako abuzywne,. Zawarcie powyższych aneksów oznacza, że roszczenia Członków Grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Jeśli chodzi o żądanie ustalenia braku związania Członków Grupy umowami kredytu w zakresie kwestionowanej przez powoda klauzuli zawartej w § 17 ust. 4 umów kredytu, to pozwany stwierdził, że żądanie to stało się bezprzedmiotowe w przypadku tych członków grupy, którzy zawarli aneks. Zawarcie aneksu usunęło definitywnie akcentowaną przez powoda niejasność w zakresie treści stosunku prawnego łączącego strony i definitywnie ukształtowało sytuację prawną tych członków grupy na przyszłość. Kolejna okolicznością zdaniem pozwanego, która wprowadza różnicę w sytuacji Członków Grupy jest to, że wielu Członków Grupy spłaca kredytu bezpośrednio we franku szwajcarskim, zgodnie z postanowieniami aneksu zawartego na podstawie art. 4 Ustawy Antyspreadowej lub bezpośrednio na podstawie art. 69 ust. 3 Prawa bankowego nawet w przypadku nie zawarcia aneksu. Pozwany zwrócił także uwagę, że w ramach kontroli incydentalnej należy zbadać zgodność postanowienia umownego z dobrymi obyczajami biorąc pod uwagę konkretne okoliczności dotyczące zawarcia danej umowy, w tym negocjacje oraz indywidualne uzgodnienia treści umów kredytu z Członkami Grupy. Ponadto należy ustalić, czy postanowienie ro rzeczywiście naruszyło interes każdego konkretnego Członka Grupy.

Istotne różnice pomiędzy okolicznościami subiektywnymi każdego z Członków Grupy uniemożliwiają zdaniem pozwanego wspólną dla wszystkich Członków Grupy ocenę naruszenia interesu konsumenta w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c.

Pozwany stanął także na stanowisku, że Członkowie Grupy nie mają interesu prawnego w dochodzeniu powództwa w niniejszej sprawie w rozumieniu art. 189 k.p.c. W przedmiotowej sprawie istnienie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. należy potraktować również jako element wspólnej podstawy faktycznej wszystkich Członków Grupy. Z pozwu należy wywnioskować, że w skład Członków Grupy powinny wchodzić osoby, które mają interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w dochodzeniu roszczeń zawartych w punktach 5 i 6 pozwu. Ponieważ żaden z Członków Grupy nie dysponuje tak rozumianym interesem prawnym, pozew należy odrzucić na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.

W replice powoda z dnia 14 grudnia 2015 roku na odpowiedź na pozew Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Szczecinku wskazał, że wbrew stanowisku pozwanego pozew dotyczy ustalenia odpowiedzialności w prawie umów wszystkie sankcje i wszystkie żądania dotyczą odpowiedzialności. W konsekwencji wszystkie żądania ustalenia w zakresie obowiązywania lub nieobowiązywania umów są objęte interesem prawnym w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Interes prawny zaś nie jest w ogóle przesłanką ani dopuszczalności powództwa grupowego ani też jego zasadności. Zdaniem powoda sytuacja Członków Grupy jest tożsama. Nie ma bowiem żadnego znaczenia fakt. iż część Członków Grupy zawarła aneksy uprawniające ją do spłat kredytu w CHF bądź też spłaca raty w CHF bez aneksu. Pozew dotyczy bowiem zarówno okresu sprzed zawarcia ewentualnych aneksów jak i po ich zawarciu. Ponadto aneksy i spłaty dokonywane w CHF w żaden sposób nie wyjaśniają, skąd wzięła się kwota w CHF, która podlega spłaceniu. Wbrew temu co twierdzi pozwany brak jest wśród Członków Grupy osób, które zaciągnęły kredyt w celu finansowania działalności gospodarczej. Wszystkie umowy zostały zawarte w celu konsumenckim, a Członkowie Grupy zawierając je posiadali status konsumenta. Zdaniem powoda statusu konsumenta nie przekreśla fakt, że niektórzy Członkowie Grupy zawodowo zajmują się kredytami. O powyższym decyduje wyłącznie przeznaczenie kredytu. Reprezentant Grupy nie zgodził się z twierdzeniem pozwanego, że w przedmiotowym procesie konieczne jest łączne występowanie wszystkich kredytobiorców. W tym zakresie powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego, w którym stwierdzono, że w sprawie o ustalenie współkredytobiorcy nie muszą występować łącznie i nie jest to przesłanka dopuszczalności pozwu. Dla dopuszczalności powództwa grupowego nie ma znaczenia to, że każdy z Członków Grupy zwarł osobną umowę. Zdaniem reprezentanta grupy sprawie grupowej nie bada się interesu prawnego. Zarzuty pozwanego w zakresie posiadania przez część Członków Grupy aneksów, kwestionowania statusu konsumenta czy też samodzielnego występowania części Członków Grupy przy wymaganym – w ocenie pozwanego występowaniu łącznym ze współkredytobiorcami. które to zarzuty miałyby przesądzać o niedopuszczalności pozwu są dodatkowo niezasadne z tego powodu, że pozew grupowy jest dopuszczalny, gdy choćby 10 osób spełnia przesłanki dopuszczalności.

W odpowiedzi na replikę powoda na odpowiedź na pozew pozwany Bank (…) S.A. w Gdańsku podtrzymał swoje stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew co do niedopuszczalności postępowania grupowego. Podtrzymał zatem zarzut co do braku legitymacji czynnej w przypadku umów kredytu zmienionych aneksami modyfikującymi postanowienie umowne kwestionowane przez powoda jako abuzywne, podtrzymał zarzut braku legitymacji procesowej czynnej w przypadku umów kredytu zawartych z kilkoma kredytobiorcami oraz to, że niektórzy Członkowie Grupy nie powinni korzystać ze szczególnej ochrony przysługującej konsumentom.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie sądu nie zachodzą przesłanki do odrzucenia pozwu, a sprawa niniejsza spełnia przesłanki do rozpoznania jej w postępowaniu grupowym.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Na tym etapie badania przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego sąd zobligowany jest do formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd bada czy zostały spełnione przesłanki ogólne i szczególne dopuszczalności powództwa grupowego przewidziane w art. 1 i 2 u.d.p.g.

Do ogólnych przesłanek dopuszczalności powództwa grupowego należy zaliczyć:

  1. określoną liczbę osób wchodzących w skład grupy – co najmniej 10 osób,
  2. określony rodzaj sprawy (o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych),
  3. jednorodzajowość dochodzonych roszczeń.
  4. oparcie dochodzonego roszczenia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Natomiast przesłanki szczególne to:

  1. ujednolicenie wysokości roszczeń członków grupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych,
  2. ujednolicenie wysokości roszczeń członków podgrupy w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych.

W przedmiotowej sprawie powód jako reprezentant grupy żąda ustalenia nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w PLN, a indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca, a mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności następujące brzmienie: „Do wyliczenia kursów/kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna sprzedaży (…) Banku S.A. (§ 17.4 umowy kredytu)”. Ewentualnie powód żąda ustalenia braku związania członków grupy umowami kredytu udzielonymi w PLN. a indeksowanego do waluty obcej, w zakresie klauzuli przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanych jednostronnie przez pozwanego bez wiążących odniesień do wskaźników rynkowych, która to klauzula przeliczenia ma w szczególności brzmienie cytowane w pkt 5 żądania pozwu.

W przedmiotowej sprawie powód jako reprezentant grupy dochodzi roszczenia majątkowego niepieniężnego, zatem nie musi wykazywać przesłanek szczególnych dopuszczalności powództwa grupowego.

Sąd stanął na stanowisku, iż roszczenia dochodzone pozwem grupowym mają jednorodzajowy charakter. Z uzasadnienia żądania pozwu wynika, że poprzednik prawny pozwanego zawarł z każdym z członków grupy umowę zawierającą postanowienie, którego skutek pomimo różnic w sformułowaniach wobec każdego członka grupy jest taki sam – daleko idąca dowolność pozwanego w ustaleniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Oznacza to, że wszystkie roszczenia oparte są na takiej samej podstawie prawnej i wywodzone są z klauzul abuzywnych, co zdaniem powoda ma prowadzić do nieważności umów. Zwrócić także należy uwagę, iż konieczność dochodzenia w postępowaniu grupowym „roszczenia jednego rodzaju” w rozumieniu tego przepisu oznacza wymaganie, by wszyscy powodowie dochodzili zasądzenia świadczenia albo ustalenia bądź ukształtowania stosunku prawnego lub prawa. W niniejszej sprawie wszyscy Członkowie Grupy domagają się roszczeń jednego rodzaju- ustalenia, szczegółowo opisanego wyżej w uzasadnieniu.

Powód winien także wykazać, że dochodzone roszczenia oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Sąd stanął na stanowisku, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna a (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne san wspólne (przesłanka sensu largo). Oznacza to, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy fatycznej powództwa oznacza, iż podstawę faktyczną powództwa nie muszą stanowić tożsame okoliczności, a za wystarczające należy uznać ich istotne podobieństwo. W związku z tym podstawa faktyczna nie musi być ta sama lecz co najmniej taka sama. Sąd podzielił przy tym stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 roku, I Acz 464/13, LEX nr 1324836) we którym stwierdził, że mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń. Taką okolicznością wspólną dla wszystkich roszczeń są umowy zawarte przez członków grupy z poprzednikiem prawnym pozwanego zwierające klauzule abuzywne wprowadzając identyczny mechanizm polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy skutkujące zdaniem powoda nieważnością tych umów.

Ponadto okoliczność, iż część Członków Grupy podpisała aneksy do umów kredytowych nie wyklucza możliwości ustalenia nieważności tych umów w pierwotnej wersji. Ocenie podlegać jednakże będzie kwestia istnienia interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia.

W ocenie Sądu powód wykazał że dochodzone roszczenia są roszczeniami o ochronę konsumentów. Pojęcie sprawa o ochronę konsumentów występuje w art. 61 § 1 k.p.c. określającym zakres działania organizacji pozarządowych. Zgodnie zaś z art. 221 k.c. konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotny jest cel działania, który nie ma aspektu gospodarczego. Ponadto status danej osoby jako konsumenta należy oceniać na chwilę dokonywania czynności prawnej. Późniejsze zmiany przeznaczenia nabytego dobra lub usługi nie powinny prowadzić do zmiany raz przyjętego ustalenia. Sąd dokonał analizy wniosków kredytowych, jednakże nie wynika z nich, że jacyś członkowie grupy wnosili o udzielenie kredytu na cel gospodarczy. Okoliczność zakupu nieruchomości, w której następnie prowadzono działalność gospodarczą nie oznacza, że osoba ta w dacie zawarcia umowy nie była konsumentem. Również okoliczność, że osoba prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową w zakresie udzielania kredytów nie oznacza, że zawierając umowę dotyczącą jej osobiście z bankiem nie była konsumentem.

Podkreślenia wymaga, że postępowanie sądu w przedmiocie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest swoistym postępowaniem przedsądowym. Sąd jedynie na podstawie oceny pozwu podejmuje decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego, gdyż dokonuje jedynie oceny formalnoprawnej dopuszczalności tego postępowania. Sąd nie jest uprawniony do badania przesłanek merytorycznych roszczeń. Zatem kwestia istnienia interesu prawnego po stronie powoda czy też legitymacji procesowej, współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej nie może być przedmiotem postępowania na obecnym etapie. Przepisy art. 1 i 2 u.d.p.g. jednoznacznie wskazują jakie przesłanki Sąd bada przy ocenie dopuszczalności postępowania grupowego. Nie należy do nich w tym przypadku istnienie interesu prawnego po stronie powoła czy też legitymacja procesowa czynna. Oceny tej Sąd dokona w przypadku merytorycznej oceny zasadności powództwa.

Powód wykazał także liczbę osób wchodzących w skład grupy przekraczającą 10 osób, dlatego też Sąd stanął na stanowisku, że zostały spełnione wszystkie przesłanki dopuszczalności powództwa grupowego co do liczebności grupy, jedno rodzaj owości roszczeń, rodzaju sprawy oraz podstawy faktycznej powództwa.

Wobec powyższego postanowiono odmówić odrzucenia pozwu i rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.


Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 24 sierpnia 2016 r.

  1. Z punktu widzenia jednorodzajowości roszczeń nie stanowią istotnego elementu podstawy faktycznej takie okoliczności, jak odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, o ile tylko w każdej z umów zawarta została kwestionowana klauzula umowna. Bez znaczenia są przy tym różnice w samej redakcji klauzuli umownej. Decydujące znaczenie ma bowiem, czy w każdym przypadku zastosowanie znajduje ten sam mechanizm.
  2. Jeżeli wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do postępowania z żądaniem zasądzenia, w którym mieści się również żądanie ustalenia odpowiedzialności – wystąpili oni z żądaniami tego samego rodzaju.

Sąd Apelacyjny w Warszawie i Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:          SSA Katarzyna Polańska-Farion (spr.)

Sędziowie:                    SSA Edyta Jefimko (spr.), SSA Maciej Dobrzyński

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) Towarzystwu Ubezpieczeń spółce akcyjnej w W. o zapłatę, na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2016 roku, sygn. akt XXIV C 554/14,

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”) ustalił, że w skład grupy reprezentowanej przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) wchodzą następujące osoby: [dane 165 osób].

Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł pozwany zaskarżając je w części, tj. w zakresie w jakim postanowienie to ustala, że w skład grupy reprezentowanej przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) wchodzą następujące osoby: [dane 147 osób].

Skarżący zarzucił Sądowi I-ej instancji:

  1. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 19 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało uznaniem, że ograniczenie roszczenia dokonane pismem z dnia 5 października 2015 r. zostało dokonane prawidłowo, a w efekcie uznanie, że wszyscy członkowie grupy dochodzą w postępowaniu roszczeń jednego rodzaju i tym samym mogą być uwzględnieni w postanowieniu co do składu grupy, podczas gdy ograniczenie roszczenia, o którym mowa powyżej nie zostało skutecznie dokonane, gdyż nie został spełniony wymóg z art. 19 ust. 1 u.d.p.g. przewidujący, że do ograniczenia roszczenia wymagana jest zgoda więcej niż połowy członków grupy, a w konsekwencji roszczenia osób wskazanych w pozwie różnią się od roszczeń osób, które przystąpiły do postępowania po ogłoszeniu w prasie o wszczęciu postępowania grupowego, co w konsekwencji oznacza, że roszczenia dochodzone przez członków grupy nie są roszczeniami jednego rodzaju, a zatem członkowie grupy wskazani w piśmie z dnia 31 lipca 2015 r. nie powinni być uwzględnieni w postanowieniu co do składu grupy,
  2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia P. H., K., T. P., P. I., T.P., M.S., P. B. i A. W. są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a w efekcie, na uznaniu, że osoby te mogą zostać objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia tych osób nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym w związku z tym, że stan faktyczny leżący u podstawy roszczeń tych osób zawiera elementy specyficzne, tj. osoby te są pracownikami lub współpracownikami pozwanego i posiadają specjalistyczną wiedzę w zakresie produktów pozwanego objętych przedmiotowym postępowaniem,
  3. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenie G. N. jest oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, a w konsekwencji na uznaniu, że G. N. może zostać objęty postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy stan faktyczny leżący u podstawy roszczenia G. N. różni się od stanu faktycznego występującego w zakresie pozostałych członków grupy,
  4. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez I. M., R. B., A.K., M. D., A. B.,M. S., A. Ł., S. C., M. D., B. J., B. D., B. Ź. są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie, a w konsekwencji uznanie, że wskazane osoby mogą zostać objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia tych osób nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie, w związku z tym, że stan faktyczny leżący u podstawy roszczeń tych osób zawiera elementy specyficzne, tj. osoby te zawarły umowy ubezpieczenia na podstawie innych warunków umownych, niż osoby objęte pozwem,
  5. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez P. S., R. S., J. B., P. P., M. B., P. K., T. G., T. P., M. H., R. L., P. B., J. C., R. K., G. N., M. G., T., B. S., D. J., M. K., M. G., M. G., A. K., A. G., J. O., J. P., T. P. są oparte na takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie i w konsekwencji na uznaniu, że osoby te mogą być objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy powód nie wykazał na podstawie jakich warunków umownych doszło do zawarcia umów ubezpieczenia ze wskazanymi osobami, a w efekcie nie wykazał, że roszczenia ww. osób są oparte na chociażby takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia osób wskazanych w pozwie,
  6. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 12 u.d.p.g. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie co skutkowało uwzględnieniem w postanowieniu co do składu grupy B. S. pomimo że powód nie udowodnił, że spełnione zostały przesłanki przynależności B. S. do grupy oraz nie wykazał, że jej roszczenie spełnia wymogi określone w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., podczas gdy w sprawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie, a spełnienie przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest konieczne do uwzględnienia roszczenia w postępowaniu grupowym,
  7. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie co skutkowało uwzględnieniem w postanowieniu co do składu grupy K. S., J. R., A. P., R. B., K., Z. J., P. J., I. T., B. B., A.L., K. L., R. K., P.W., A. B., M. G., T. B., A. P., P. B., W. R., K. K., S. C., Z. L., D. J., M. C., H.S., W. K., J.C. pomimo że objęcie tych osób postępowaniem grupowym jest niedopuszczalne, gdyż wysokość roszczeń tych członków grupy została ujednolicona w sposób dowolny i bez uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy,
  8. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez K.B., Z.L., D. J., L. S., M., A. W. i W. K. są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia pozostałych członków grupy, a w konsekwencji uznaniu, że osoby te mogą być objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia tych osób nie mieszczą się w granicach roszczeń wyznaczonych przez roszczenia osób objętych pozwem i ustalone w postanowieniu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym,
  9. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że roszczenia dochodzone przez M. K., K., S. P. oraz S. W. są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia pozostałych członków grupy, a w efekcie osoby te mogą być objęte postanowieniem co do składu grupy, podczas gdy roszczenia wskazanych osób nie są oparte na tej samej ani takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia pozostałych członków grupy, w związku z opłacaniem przez te osoby składek ubezpieczeniowych w innych częstotliwościach niż pozostali członkowie grupy,
  10. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 12 u.d.p.g. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez jego niezastosowanie co skutkowało uwzględnieniem w postanowieniu co do składu grupy P. P., W., D.J., R. B., R. B., B. R., P. J., R. S., M. J., M. D., R. K., A. B., S. C., P. G., J. C., B. Ź., G. H., R. S., J. B., M. B., S. P., A. G., P. D., M. A., R. D., J. O., M. W., T. M., P.B., Z. K., P.W., T. B., B. S., R. G., M. G., M. D., K. N., R. P., M. D., K. B., B. J., M. Ch., A. A., A. K., M. K., B. D., J. D., A. H., H. S., A. W., W. K., M. G., M. G., E. T., B. K., K. L., B. K., pomimo że powód nie udowodnił, że spełnione zostały przesłanki przynależności tych osób do grupy, w tym nie przedstawił dowodów uzasadniających istnienie roszczeń, ich wysokość i zasadność, a w konsekwencji nie wykazał, że roszczenia tych osób spełniają wymogi określone w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., podczas gdy w sprawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie, a spełnienie przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. jest konieczne do uwzględnienia roszczenia w postępowaniu grupowym.

Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że w skład grupy wchodzą następujące osoby: A. R., M. S., M. N., M. N., M. R., P. Ś., A. S., A, K, T, M, W, L, M, J, W, B, B, S, D, F, M, B, J, K, M, M, T, B, oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie podlegało oddaleniu.

Niezasadny okazał się zarzut naruszenie art. 19 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. W niniejszej sprawie powód zrezygnował jedynie ze zgłoszonego jako ewentualne żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego wobec pierwotnych członków grupy, jednocześnie w dalszym ciągu dochodząc roszczenia o zapłatę. Roszczenie o zapłatę jest zaś roszczeniem szerszym, gdyż zawiera w sposobie również konieczność przesądzenia odpowiedzialności strony pozwanej. Tym samym nie sposób przyjmować, że rezygnując z żądania ewentualnego ustalenia odpowiedzialności i pozostając przy żądaniu zasądzenia odpowiednich kwot powód ograniczył powództwo. Cofając węższe żądanie ewentualne nie ograniczył on bowiem w żaden sposób zakresu żądanej ochrony, skoro nadal dochodzi roszczenia szerszego obejmującego swą treścią również żądanie przesłankowego ustalenia odpowiedzialności pozwanego. w rezultacie przepis art. 19 u.d.p.g. nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania. Wszyscy członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do postępowania z żądaniem zasądzenia, w którym mieści się również żądanie ustalenia odpowiedzialności, a zatem wszyscy występują z żądaniami tego samego rodzaju.

Nietrafne okazały się także zarzuty naruszenia art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Ma bowiem rację Sąd I-ej instancji, że powołane przez skarżącego okoliczność nie wskazują na odmienność podstawy faktycznej roszczeń zgłoszonych przez osoby przystępujące do grupy. Podstawę dochodzonych w niniejszym postępowaniu roszczeń stanowi fakt zawarcia przez każdego z członków grupy z pozwanym umowy ubezpieczenia z wykorzystaniem uznanej za niedozwoloną klauzuli umownej, stanowiącej podstawę do pobierania opłat wykupu oraz fakt rozwiązania z każdym z członków grupy umowy i pobrania od każdego z nich opłaty na podstawie powołanej klauzuli. Nie stanowią zaś istotnego elementu podstawy faktycznej takie okoliczności jak odmienność warunków umów i wzorców łączących członków grupy z pozwanym, o ile tylko w każdej z umów zawarta została kwestionowana klauzula umowna. Bez znaczenia są przy tym różnice w samej redakcji klauzuli umownej. Decydujące znaczenie ma bowiem, czy w każdym przypadku zastosowanie znajduje ten sam mechanizm. W niniejszej sprawie skarżący poza ogólnikowymi twierdzeniami na temat zastosowania w różnych wzorcach różnych klauzul umownych nie wyjaśnił na czym różnice te miałyby polegać. Analiza treści znajdujących się w aktach polis I. M. (k. 2362), R. B. (k. 4035), A. K. (k. 1948), M. D. (k. 4046), A. B. (k. 4030), M. S. (k. 2703), A. Ł. (k. 2783-2784), S. C. (k. 4045), M. D. (k. 4050), B.J. (k. 4076), B. D. (k. 4052) i B. Ź. (k. 4166) nie wskazuje zaś na zastosowanie innego mechanizmu niż w przypadku polis dwudziestu ośmiu pierwotnych członków grupy. w każdym przypadku przewidziano opłatę za wykup polisy, której wysokość określono procentowo, a stawkę uzależniono od momentu, w którym następuje rozwiązanie umowy.

Analogiczne uwagi należy odnieść również do zarzutów skierowanych przeciwko członkostwu w grupie P. S., R. S., J. B., P. P., M. B., P. K., T. G., T. P., M. H., R. L., P.B., J. C., R. K., M. G., T. B., B. S., D. J., M. K., M. G., M. G., A. K., A. G., J. O. oraz T. P.. Wbrew twierdzeniom skarżącego powód przedłożył dokumenty pozwalające na ocenę tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych przez wymienione osoby roszczeń w postaci polis, z treści których wynika, że każdorazowo przewidziano opłatę wykupu określoną procentowo, której wysokość uzależniono od okresu trwania umowy ubezpieczenia (k. 4154, 4158, 4024, 5078, 4025, 4094, 4056, 4133,2189, 4101, 4034, 4042, 4080, 2659, 4026, 4147, 4078, 3321, 4060, 4061,4087, 5036, 4125, 5082). We wszystkich przedłożonych polisach znajdują się tożsame postanowienia dotyczące opłat za wykup polisy, co jest wystarczające do przyjęcia tożsamości podstawy faktycznej dochodzonych żądań, niezależnie od pozostałych warunków umów.

Bez znaczenia dla oceny tożsamości dochodzonych roszczeń jest też okoliczność, że część członków grupy miała opłacać składki ubezpieczeniowe w innych częstotliwościach niż pierwotni członkowie grupy. Okoliczność ta – podobnie jak wskazane wyżej odmienności warunków umów – nie stanowi bowiem istotnego elementu podstawy faktycznej roszczenia.

O niemożliwości dopuszczenia do postępowania nie świadczy też okoliczność, że niektórzy członkowie grupy mieli być zatrudnieni bądź współpracować z pozwanym, co z kolei ma przesądzać o ich szerszej wiedzy specjalistycznej w zakresie ubezpieczeń. Powyższe okoliczności nie wpływają bowiem na podstawę faktyczną dochodzonych roszczeń, jaką jest pobranie od członków grupy opłat wykupu na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Jak zasadnie wskazał Sąd Okręgowy fakt posiadania przez określone osoby większej wiedzy w zakresie ubezpieczeń nie jest jednoznaczny z możliwością indywidualnego uzgadniania przez nich postanowień umów zawieranych z pozwanym.

Zarzut oparcia roszczenia na innej podstawie faktycznie nie mógł odnieść skutku również w stosunku do G. N.. Podstawa faktyczna w przypadku jego roszczenie jest bowiem tożsama z podstawą roszczeń pozostałych członków grupy i stanowi ją fakt pobrania opłat za wykup polisy na podstawie niedozwolonej klauzuli umownej. Okoliczność, że wymieniony członek grupy nabył roszczenie w drodze umowy przelewu nie wpływa na podstawę faktyczną samego roszczenia, a wskazuje jedynie na źródło legitymacji G. N. do dochodzenia roszczenia. Ma przy tym rację powód, że do akt złożono pismo stanowiące rozliczenie polisy o numerze (…), z treść którego wynika, że wypłata wartości polisy pomniejszona o opłatę za wykup została dokonana na rzecz G. N. (k. 2637), a także pismo w sprawie tej polisy skierowane przez pozwanego do G. N. w dniu 7 sierpnia 2014 r. (k.4864), w którym skarżący potwierdził, że w dniu 12 kwietnia 2011 r. otrzymał formularz cesji do polisy o numerze (…) z dyspozycją zmiany ubezpieczającego na G. N., co w sposób dostateczny dowodzi, że posiada on legitymację do dochodzenie zwrotu pobranej opłaty za wykup przedmiotowej polisy. Sam pozwany też nie podnosił, że do cesji nie doszło, ograniczając się jedynie do zarzucenia przeciwnikowi procesowemu, że okoliczności tej nie wykazał.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także zarzut naruszenia art.16 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 12 u.d.p.g. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Sąd I-ej instancji prawidłowo uznał, że powód zdołał udowodnić przynależność poszczególnych osób do grupy. Trafnie podkreślił, że fakt skierowania bądź nieskierowania do pozwanego wezwania do zapłaty nie jest decydujący dla określenia przynależności do grupy. Istotne było w tym zakresie wykazanie faktu zawarcia z pozwanym umowy z zastosowaniem klauzuli przewidującej opłatę za wykup oraz faktu rozwiązania umowy i pobrania przez pozwanego opłaty na podstawie kwestionowanej klauzuli. Prawidłowo Sąd Okręgowy uznał też, że za udowodnioną przynależność do grupy osób, co do których nie przedłożono potwierdzeń wypłaty środków, wobec niekwestionowania przez stronę pozwaną faktu rozwiązania i rozliczenia umów zawartych z tymi osobami (art. 230 k.p.c.). Prawidłowa była także ocena błędnego oznaczenia numeru polisy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy B. S.. Zbyt daleko idącym byłyby wniosek, że błędne wskazanie numer polisy wyłącza przynależności B. S. do grupy, podczas gdy pozostałe dokumenty wskazują, że zawarła ona z pozwanym umowę, a następnie pobrano od niej opłatę za wykup polisy (k. 4147, 4272).

Na uwzględnienie nie zasługiwał wreszcie zarzut naruszenia art. 2 ust. 1 u.d.p.g.. Wbrew zarzutom zażalenia roszczenia powołanych w zażaleniu członków grupy nie są istotnie wyższe niż roszczenia pozostały członków podgrupy. Przeciwnie, analiza dokumentów wykupu poszczególnych członków grupy wskazuje, że osoby ujęte w poszczególnych podgrupach miały roszczenia o zbliżonej wysokości.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.


Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim Wydział I Cywilny z dnia 14 czerwca 2016 r.

  1. Dowód z przesłuchania stron z art. 20 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym odnosi się tylko do członków grupy, są to bowiem osoby, którym przysługuje legitymacja procesowa materialna. Powoda-reprezentanta nie przesłuchuje się z tego względu, że przysługuje mu tylko legitymacja bierna.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Alina Gąsior (spr.)

Sędziowie:                    SSO Beata Grochulska, SSO Renata Lech

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie sprawy z powództwa [dane członków grupy] – reprezentowanych przez I. G. przeciwko Wyższej Szkole Handlowej im. (…) B. w P. o zapłatę

  1. oddala powództwo;
  2. nie obciąża powoda reprezentowanego przez I. G. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego Wyższej Szkoły Handlowej im. (…) B. w P.

 

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 17 lipca 2014 r. powódka I. G., reprezentowana przez pełnomocnika, działająca w imieniu własnym i na rzecz członków grupy, wniosła o zasądzenie od pozwanej Wyższej Szkoły Handlowej im. (…) B. w P. na rzecz strony powodowej kwoty 15.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi.: [daty i kwoty stanowiące podstawę obliczenia odsetek]

Powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według zwiększonej stawki. Ponadto wniosła o rozpoznanie sprawy w trybie postępowania grupowego. W uzasadnieniu wskazała, że członkowie grupy, których reprezentuje, zawarli z pozwanym umowy o świadczenie usług edukacyjnych, w ramach których zobowiązali się do uiszczenia opłaty za egzamin dyplomowy w wysokości 600 zł. W dniu 1 stycznia 2012 r. wszedł w życie art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadzający zakaz pobierania takiej opłaty, natomiast pozwana w ramach świadczonej usługi pobrała ją od każdego członka grupy w toku trwania umowy. Art. 29 ust 2 pkt 2 ustawy nowelizującej, regulującej sytuację studentów przyjętych na studia przed wejściem nowelizacji w życie, jak również w roku akademickim 2011/2012, nie obejmuje swym zakresem art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, wobec czego brak jest podstaw do przyjęcia, by studenci zobowiązani byli ponosić opłaty za egzamin na dotychczasowych zasadach. Powódka wskazała, iż kształcenie objęte art. 29 ustawy nowelizującej jest usługą edukacyjną na gruncie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, natomiast usługi wymienione w art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nie są kształceniem. Ponadto wskazała, iż obowiązek zapłaty za egzamin określony w regulaminie stanowi niedozwoloną klauzulę umowną. W zakresie żądania odsetek powódka wskazała, iż za dzień wymagalności odsetek przyjęła dzień następny po uiszczeniu przez członków grupy nienależnej opłaty.

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 2 października 2014 r. pozwana, reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o odrzucenie pozwu, gdyż spawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, natomiast na wypadek nie podzielenia przez Sąd stanowiska pozwanej, wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazała, iż przepisy intertemporalne wskazują, iż studenci przyjęci na studia przed wejściem zmian w ustawie wnoszą opłaty za kształcenie na dotychczasowych warunkach zgodnie z art. 29 ustawy nowelizującej, ponieważ użyte tam określenie „opłata za kształcenie” zawiera w sobie opłatę za egzamin dyplomowy. Ponadto zakwestionowała żądanie powódki w zakresie zwiększenia opłaty za czynności pełnomocnika z tytułu zastępstwa procesowego.

Postanowieniem z dnia 20 listopada 2014 r. Sąd stwierdził, że sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.

Postanowieniem z dnia 13 lipca 2015 r. Sąd dokonał w wydaniu gazety (…) ogłoszenia o toczącym się postępowaniu możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym w przedmiotowej sprawie. Ogłoszenie zostało wydrukowane w dniu 21 lipca 2015 r.

Pismem z dnia 22 października 2015 r. powódka wskazała osoby, które przystąpiły do grupy osób dochodzących swoich roszczeń od pozwanej.

Postanowieniem z dnia 18 marca 2016 r. Sąd ustalił, że w skład grupy osób dochodzących roszczeń w postępowaniu grupowym od pozwanej Wyższej Szkoły Handlowej im. (…) B. w P. wchodzą: [dane członków grupy Pismem z dnia 25 kwietnia 2015 r. powódka zmodyfikowała roszczenie i wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwoty 46.800 zł wraz z odsetkami: daty i kwoty stanowiące podstawę obliczenia odsetek oraz dane członków grupy]

Powódka uzasadniła, iż rozszerzenie powództwa wynika z przystąpienia do grupy kolejnych osób. W zakresie żądania odsetek wskazała, iż za dzień ich wymagalności w rozszerzonej części powództwa przyjęła dzień nadania pisma procesowego zawierającego wykaz osób, które przystąpiły do grupy.

Pismem złożonym na rozprawie w dniu 31 maja 2016 r. powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko oraz podniosła, iż klauzulą niedozwoloną jest również odesłanie w umowie do regulaminu opłat i jego załączników, czyli do dokumentów, które mogą ulec zmianie w toku studiów, co powoduje, iż student podpisujący umowę nie ma wpływu na swoje przyszłe obowiązki związane z wysokością opłat.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana Wyższa Szkoła Handlowa im. (…) B. w P. jest uczelnią niepubliczną objętą rejestrem uczelni niepublicznych i związków uczelni niepublicznych (dowód: odpis z rejestru k. 230-233).

Studenci [dane członków grupy] zawarli z pozwaną umowy o świadczenie usług edukacyjnych przed 1 stycznia 2012 r. Studenci ci zostali wcześniej przyjęci na studia na podstawie odpowiednich decyzji pozwanej.

Zgodnie z § 6 umowy student przyjmuje do wiadomości, że uczęszcza do szkoły niepublicznej oraz że ma prawo do korzystania z usług (…) pod warunkiem uiszczenia wszystkich należnych opłat. Usługi te polegają m. in. na umożliwieniu mu wysłuchania przewidzianych programem studiów wykładów, uczestniczenia w wymaganych ćwiczeniach oraz złożenia przewidzianych programem studiów egzaminów i zaliczeń, korzystania z konsultacji przewidzianych przez nauczycieli akademickich oraz korzystania z biblioteki.

Zgodnie z § 8 ust. 1 umowy studia w Wyższej Szkole Handlowej im. (…) B. w P. są płatne. Wysokość opłat określona jest w Regulaminie opłat Uczelni oraz w jego załącznikach. Zgodnie z § 8 ust. 3 umowy student wnosi dodatkowe opłaty w szczególności za egzaminy poprawkowe, egzamin dyplomowy, wpis warunkowy (…).

Zgodnie z § 18 ust. 2a) umowy Student w szczególności zobowiązuje się do przestrzegania postanowień Statutu (…) im. (…) B. w P. oraz wszystkich innych obowiązujących w (…) im. (…) B. w P. zarządzeń, regulaminów i instrukcji – w zakresie dotyczącym studentów.

Zgodnie z § 22 ust. 2 integralną częścią umowy jest Regulamin Opłat (…) im. (…) B. w P. wraz z jego załącznikami.

Umowy zawierały oświadczenie „Otrzymując niniejszą umowę Student zapoznał się z: Regulaminem Studiów (…) B. w P., Regulaminem opłat (…) im. (…) B. w P. oraz jego załącznikami. Każdy członek grupy podpisujący umowę z pozwaną podpisał takie oświadczenie.

Zgodnie z § 3 ust. 11 regulaminu opłat warunkiem przystąpienia do egzaminu dyplomowego jest uregulowanie wszystkich zobowiązań finansowych wobec uczelni oraz uzyskanie wszystkich podpisów na karcie obiegowej.

Zgodnie z § 4 ust 1 pkt d regulaminu uczelnia pobiera opłaty egzaminacyjne, m. in. za egzamin dyplomowy. Zgodnie z ust. 4 w przypadku nie uiszczenia przedmiotowych opłat student nie zostanie dopuszczony do danego zaliczenia lub egzaminu.

W toku studiów po 1 stycznia 2012 r. studenci zapłacili pozwanej kwoty po 600 zł opłaty za egzamin dyplomowy (dowód: dokumenty, w tym: decyzje i umowy k. 21-200 k. 348-569).

Regulamin opłat (…) im. (…) B. w P. z dnia 31 maja 2010 r. zawierał Załącznik nr 2, zgodnie z którym opłata za egzamin dyplomowy wynosiła 600 zł (dowód: regulamin wraz z załącznikami k. 607-610).

 

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka wniosła o zasądzenie kwoty 46.800 zł z tytułu nienależnego świadczenia, podnosząc iż brak zobowiązania do zapłaty opłaty za egzamin dyplomowy wynikał z art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, alternatywnie z uwagi na niedozwoloną klauzulę umowną. Pozwana zakwestionowała roszczenie w całości.

Nienależne świadczenie jest w ujęciu kodeksu cywilnego jednym z wypadków bezpodstawnego wzbogacenia.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powódka wywodziła swoje roszczenie z okoliczności, iż członkowie grupy spełnili świadczenie przy braku zobowiązania.

W tej sytuacji istnieją trzy przesłanki powstania condictio indebiti (brak zobowiązania): spełnienie świadczenia, nieistnienie zobowiązania w chwili dokonania świadczenia i błędne mniemanie świadczącego o istnieniu zobowiązania.

W niniejszej sprawie poza sporem była okoliczność, że członkowie grupy uiścili opłatę od egzaminu dyplomowego w wysokości po 600 zł. Dlatego też pierwszą przesłankę należy uznać za spełnioną.

Drugą przesłankę stanowi okoliczność, iż dla świadczenia nie było podstawy w postaci istniejącego zobowiązania. Przesłanka ta występuje zarówno w sytuacji, gdy zobowiązanie takie nie istniało, jak również w przypadku wygaśnięcia zobowiązania przed spełnieniem świadczenia.

W pierwszej kolejności Sąd odniósł się do zagadnień związanych z zastosowaniem art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Zgodnie z art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym uczelnia nie pobiera opłat za rejestrację na kolejny semestr lub rok studiów, egzaminy, w tym egzamin poprawkowy, egzamin komisyjny, egzamin dyplomowy, wydanie dziennika praktyk zawodowych, złożenie i ocenę pracy dyplomowej oraz wydanie suplementu do dyplomu. Art. 99a został dodany ustawą z dnia 18 marca 2011 r. (Dz.U. Nr 84, poz. 455), która weszła w życie 1 stycznia 2012 r.

Zgodnie z art. 29 ustawy nowelizującej studenci przyjęci na studia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz w roku akademickim 2011/2012 studiują według programów opracowanych na podstawie dotychczasowych przepisów do końca okresu studiów przewidzianego w programie i planie studiów (ust. 1). Studenci przyjęci na studia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz w roku akademickim 2011/2012: 1) studiujący bez opłat za kształcenie na więcej niż jednym kierunku studiów nie wnoszą opłat, o których mowa w art. 99 ust. 1 pkt 1a ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, do końca okresu studiów przewidzianego w programie i planie studiów; 2) wnoszący opłaty za kształcenie wnoszą opłaty na dotychczasowych zasadach do końca okresu studiów przewidzianego w programie i planie studiów (ust. 2). Natomiast art. 160 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym obowiązujący w chwili podpisywania umów członków grupy z pozwanym stanowił, że warunki odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 ustawy, określa umowa zawarta między uczelnią a studentem w formie pisemnej.

Spór w niniejszej sprawie ogniskował się wokół pytania, czy opłaty wymienione w art. 99a można uznać za opłaty za kształcenie wnoszone na dotychczasowych zasadach z art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy nowelizującej. Odpowiedź pozytywna oznaczałaby, że zgodnie z art. 29 ustawy nowelizującej należy stosować stare zasady pobierania opłat dla studentów rozpoczynających studia przed wejściem w życie przepisów noweli oraz roku akademickim 2011/2012, natomiast nowe zasady zgodnie z brzmieniem art. 99a ustawy w odniesieniu do studentów rozpoczynających studia po wejściu w życie nowelizacji. Brak jest przy tym definicji legalnej pojęcia opłat za kształcenie.

Ustawodawca w art. 29 ustawy nowelizującej posługuje się określeniem „opłaty za kształcenie”, natomiast w przepisach ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym używa kategorii opłaty za usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 ustawy oraz opłaty za studia spoza katalogu objętego art. 99 ust. 1 ustawy (art. 160 ust. 3 ustawy). W tej sytuacji należy dokonać interpretacji pojęcia „opłaty za kształcenie” na gruncie samego art. 29 ustawy nowelizującej. I tak przepis ten w ust. 2 pkt 1 i 2 wymienia opłatę za kształcenie dwa razy: raz w kontekście opłat za usługi z art. 99 ust. 1 pkt 1a ustawy, drugi – bez takiego ograniczenia. Ponieważ pkt 2 dotyczy opłat, które nie są wymienione w pkt 1, prowadzi to do wniosku, że termin „opłaty za kształcenie” w pkt 2 ma szerszy zakres i obejmuje wszystkie opłaty, w tym również opłaty za egzamin dyplomowy. Oznacza to, że uczelnia może pobierać opłaty wskazane w art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym również po 1 stycznia 2012 r. od osób będących już studentami.

Sąd nie podziela przy tym argumentacji przedstawionej przez powódkę, iż opłata za kształcenie dotyczy usługi kształcenia objętej opłatą edukacyjną, bowiem prowadziłoby do wniosku, iż ustawodawca użył różnych terminów dla oznaczenia tych samych pojęć („opłata za kształcenie” i „opłata za usługi edukacyjne”). Wskazać należy, iż gdyby ustawodawcy rzeczywiście chodziło o opłatę za usługi kształcenia z obowiązującego wówczas art. 99 ust. 1 pkt 1-1b, użyłby sformułowania „opłata, o której mowa w art. 99 ust. 1 pkt 1-1b”, zwłaszcza że podobne określenie zawarte jest w art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy nowelizującej. Wskazać jednak należy, iż opłata wyodrębniona przez ustawodawcę w art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy nowelizującej stanowi w istocie podkategorię dla opłaty za kształcenie, a zatem opłata za kształcenie jest i tak kategorią nadrzędną wobec opłaty edukacyjnej. Przede wszystkim jednak, gdyby zamiarem ustawodawcy było objęcie zakresem art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy nowelizującej opłat wynikających z art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, zostałoby to napisane wprost. Wskazać również należy, iż wnioski, które wysuwa powódka, są sprzeczne z zasadami trwałości i stabilności prawa pomimo jego zmian czy ochrony praw nabytych, którymi ustawodawca kieruje się tworząc przepisy intertemporalne.

Sąd nie czynił przy tym ustaleń w związku z przedstawioną przez pozwanego prawną opinią prywatną, jako że oceny prawnej roszczenia jak również samego stanu prawnego dokonuje Sąd, który nie jest związany w tym zakresie stanowiskami stron i przedstawianymi przez nich opiniami prywatnymi.

W związku z powyższym uznać należy, iż w chwili spełnienia świadczenia przez członków grupy nie istniał ustawowy zakaz pobierania opłaty za egzamin dyplomowy dla osób przyjętych na studia przed wejściem w życie art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga jednak, iż stosunek prawny zachodzący między studentem a uczelnią w zakresie ponoszenia przez studenta opłat za czynności związane z kształceniem jako oparty na umowie stanowi stosunek o charakterze cywilnoprawnym. Z tego względu zastosowanie znajdą tu reguły prawa cywilnego. Skoro więc strony zawarły umowę przed wejściem w życie zakazu objętego art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, to zasady pewności prawa i braku jego retroaktywności nakazują stosować stan prawny obowiązujący w chwili zawarcia umowy. Co więcej, zasady te uwzględnia również art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy nowelizującej. Co prawda zmiany stanu prawnego, jako mające charakter zdarzenia zewnętrznego, niezależnego od woli stron, a nawet niemożliwego do przewidzenia przez nie w chwili zawarcia umowy, jeżeli w zasadniczy sposób wpływają na sytuację majątkową nie tylko dłużnika, ale i wierzyciela, mogą być traktowane jako nadzwyczajna zmiana stosunków w rozumieniu art. 3571 § 1 k.c., jednakże taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi. Dlatego też podstawa spełnienia świadczenia w sytuacji wprowadzenia art. 99a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym odpadłaby jedynie, gdyby strony zawarły stosowny aneks przewidujący odstąpienie od opłat za czynności wymienione w art. 99a tej ustawy. Ponieważ jednak strony takiego aneksu nie zawarły, po stronie członków grupy istniał obowiązek wykonania dotychczasowej umowy. Takie też stanowisko zajmowali kolejni ministrowie nauki i szkolnictwa wyższego (interpelacje w sprawie interpretacji art. 99a ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nr (…), (…), (…)).

W następnej kolejności odnieść należy się do problematyki niedozwolonych klauzul umownych. Powódka wskazała początkowo, iż obowiązek uiszczenia opłaty od egzaminu dyplomowego stanowi w istocie niedozwoloną klauzulę umowną (k. 11), w toku postępowania natomiast podniosła, iż klauzulą taką jest odesłanie w umowie do regulaminu opłat i jego załączników, czyli do dokumentów, które mogą ulec zmianie w toku studiów, co powoduje, iż student podpisujący umowę nie ma wpływu na swoje przyszłe obowiązki związane z wysokością opłat (k. 597).

W postępowaniu pozwana nie wykazała, aby postanowienia łączącej strony umowy wraz z regulaminem opłat miały być między stronami uzgodnione w sposób indywidualny (tj. przyjmowane w drodze negocjacji między stronami), zatem możliwe było ocenienie ich przez pryzmat art. 3851 § 1 k.c.

Zgodnie z przepisem art. 3851 § 1 k.c. kryterium oceny decydującym o uznaniu klauzuli za niedozwoloną jest kształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Art. 3851 § 1 k.c. uzupełniony został listą przykładowych niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 3853 k.c.

Zgodnie zaś z art. 3852 k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Opłata za egzamin nie jest głównym świadczeniem łączących strony umów.

Klauzule niedozwolone cechuje brak mocy wiążącej od chwili zawarcia umowy lub związania stron wzorcem umownym (dla klauzul z wzorca). Orzeczenie sądu, który stwierdza niedozwolony charakter postanowienia umownego, ma charakter deklaratywny zarówno wówczas, gdy sąd orzeka w ramach kontroli incydentalnej, jak i wtedy, gdy dokonuje kontroli abstrakcyjnej.

Pomiędzy sprawą o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone (kontrola abstrakcyjna) a incydentalną kontrolą wzorca umowy występuje prejudycjalność w szerokim znaczeniu. W przypadku istnienia prawomocnego wyroku uznającego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone, które zostały wpisane do rejestru klauzul abuzywnych, sąd, dokonując kontroli incydentalnej wzorca umownego, nie może samodzielnie rozstrzygać co do tych samych postanowień wzorca. Natomiast w ramach kontroli incydentalnej, kiedy nie ma prejudykatu w postaci wyroku (…) uznającego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone, sąd samodzielnie ocenia treść wzorca pod kątem nieuczciwego charakteru jego postanowień (prof. dr hab. Ewa Łętowska (red.) Prawo zobowiązań – część ogólna System Prawa Prywatnego tom 5, Legalis, § 40 Sądowa kontrola wzorców w obrocie konsumenckim – II. Kontrola abstrakcyjna). Przepisy art. 3851 k.c. stanowią materialnoprawną podstawę oceny kontrolowanych postanowień zarówno w toku procedury kontroli abstrakcyjnej (wyznaczonej przez przepisy art. 47936 – 47946 k.p.c.), jak i kontroli incydentalnej.

W niniejszej sprawie podstawą zobowiązania członków grupy do uiszczenia opłaty za egzamin dyplomowy jest § 8 ust. 3 umowy. Wysokość opłaty została określona w załączniku nr 2 do regulaminu opłat, stanowiącego integralną część umowy. Powódka przedstawiła zaś liczne wyroki Sądu Okręgowego w Warszawie – Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dotyczące sposobu ustalania tych opłat. Dla istnienia zobowiązania członków grupy do uiszczenia opłaty za egzamin dyplomowy nie ma znaczenia uznanie za niedozwolone klauzul dotyczących informowania studentów o zmianach wysokości opłaty czy samej procedury jej zmiany (np. § 8 ust. 7 lub 8 umowy). Zobowiązanie w chwili zawarcia umowy było sformułowane w sposób jednoznaczny, jak również jasno została określona jego wysokość, która była znana członkom grupy w chwili podpisywania umów. Istotne znaczenia ma również fakt, iż wysokość ta nie zmieniła się w toku wykonywania tych umów przez strony. Dlatego też Sąd odstąpił od badania w tym zakresie umowy, a jedynie skupił się na samym zobowiązaniu. Sąd oddalił przy tym wniosek powódki o przesłuchanie reprezentanta grupy. Dowód z przesłuchania stron z art. 20 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym odnosi się tylko do członków grupy, są to bowiem osoby, którym przysługuje legitymacja procesowa materialna (por. art. 299 i nast. KPC). Powoda-reprezentanta nie przesłuchuje się z tego względu, że przysługuje mu tylko legitymacja bierna (tak: Komentarz do art. 20 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Warszawa 2010). Powódka na rozprawie w dniu 31 maja 2016 r. cofnęła natomiast wniosek o przesłuchanie członków grupy w charakterze strony.

Możliwość uznania wzorca umowy za niedozwolony i wyeliminowania go z praktyki stosowania uzależniona jest od następujących warunków:

  1. postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom,
  2. ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności zdobrymi obyczajami,
  3. ukształtowane we wskazany sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta,
  4. postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia.

Powyższe przesłanki muszą być spełnione łącznie, natomiast brak jednej z nich skutkuje tym, że sąd nie dokonuje oceny danego postanowienia pod kątem abuzywności.

Wobec spełnienia pierwszej przesłanki, do rozstrzygnięcia pozostaje jedynie kwestia czy zakwestionowane przez powódkę postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta (członków grupy) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. W stosunkach z konsumentami dobry obyczaj powinien wyrażać się właściwym informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu i realizacji umowy, rzetelnym traktowaniem równorzędnego partnera jakim jest konsument. Postanowienia umów, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy jest najczęstszym przejawem naruszenia dobrych obyczajów.

Naruszenie interesów konsumentów może dotyczyć interesów o różnym charakterze. Zwykle będą to interesy o charakterze ekonomicznym. Ustawodawca jednak nie ogranicza tu w żaden sposób kategorii interesów konsumentów, które mogą zostać naruszone. W grę mogą tu także wchodzić takie okoliczności, jak fakt, że w wyniku konkretnego postanowienia konsument traci czas, zdrowie, dochodzi do dezorganizacji jego zajęć albo do ingerencji w sferę prywatności lub naruszenia godności osobistej. Naruszenie interesów powinno mieć przy tym charakter rażący, co oznacza, że postanowienie takie w sposób znaczący odbiegać powinno od uczciwego sposobu ukształtowania praw i obowiązków stron umowy.

Umowy objęte postępowaniem obarczone są brakiem równorzędności stron, wobec czego uznać należy, iż zachodzi tu przesłanka sprzeczności z dobrymi obyczajami.

Natomiast brak jest już przesłanki rażącego naruszenia interesów konsumenta. Przede wszystkim w zakresie przedmiotowego zobowiązania umownego nie dochodzi do rażącego naruszenia ekonomicznego konsumenta, jako że uiszczeniu opłaty przez studenta towarzyszył konkretny i wymierny ekwiwalent w postaci obowiązku przeprowadzenia egzaminu dyplomowego przez uczelnię. Wskazać również należy, iż student miał prawo do wypowiedzenia umowy w każdym czasie (§ 12 umowy), a zatem nie było to zobowiązanie bezwzględnie go obowiązujące i godzące w jego prawa.

Na tej podstawie nie można uznać zobowiązania do uiszczenia opłaty za egzamin dyplomowy za niedozwoloną klauzulę umowną.

Mając na uwadze powyższe rozważania, stwierdzić należy, iż w chwili spełniania świadczenia przez uczestników grupy istniało ważne zobowiązanie. Wobec powyższego brak jest podstaw do uznania zapłaty dokonanej na rzecz pozwanej przez uczestników grupy za świadczenie nienależne. W związku z powyższym powództwo zasługiwało na oddalenie.

Sąd nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz pozwanej na podstawie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przy ocenie przesłanek z art. 102 k.p.c. należy przede wszystkim wziąć pod uwagę przyczynę nieuwzględnienia żądania, zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie co do zasadności zgłoszonego roszczenia oraz sytuację materialną strony. Niniejsza sprawa jest sprawą o charakterze precedensowym, zaś powódka swoje roszczenie uzasadniała również stanowiskiem Rzecznika Praw Studenta, który mógł wywołać w powódce poczucie zasadności roszczenia, co zdaniem Sadu uzasadnia zastosowanie art. 102 k.p.c.


Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 22 kwietnia 2016 r.

  1. Niedozwolonym postanowieniem umownym, zgodnie z art. 3853 pkt 20 kodeksu cywilnego, jest postanowienie przewidujące uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy.
  2. Powierzchowna różnica w treści postanowień wzorca i tych uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone pozwala stwierdzić, że są to klauzule takie same, jak uznane przez sąd za abuzywne.
  3. Bez znaczenia dla uznania za nieważne postanowień wzorca umów deweloperskich zawierających klauzule waloryzacyjne jest zarzut pozwanego, że negocjował z niektórymi członkami grupy wysokość opłaty waloryzacyjnej, a ci, którzy nabyli prawo w drodze umów cesji, zostali poinformowani o wysokości opłaty waloryzacyjnej i nie byli zmuszeni do zawarcia umów cesji.
  4. Dalsze stosowanie postanowień wzorca uznanych za niedozwolone stanowi bezprawne działanie przedsiębiorcy godzące w zbiorowe interesy konsumentów, czyli praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
  5. Oświadczenia zawarte w umowach ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży, zgodnie z którymi strony znoszą między sobą wszelkie roszczenia wynikające z wykonania umowy na wybudowanie i sprzedaż lokalu mieszkalnego, nie są oświadczeniami co do zrzeczenia się roszczeń o zwrot nienależnej opłaty waloryzacyjnej.
  6. Postanowienia podlegające kontroli na podstawie art. 3851 kodeksu cywilnego są postanowieniami zgodnymi z prawem, lecz, ze względu na dodatkowe przesłanki wskazane w tym przepisie, mogą być uznane za niedozwolone i w konsekwencji niewiążące konsumenta.
  7. Dozwolone jest stosowanie umownych klauzul waloryzacyjnych, o ile kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprawiedliwy.
  8. Skutkiem zastosowania we wzorcu umowy klauzuli niedozwolonej, zgodnie z art. 3851 1 kodeksu cywilnego, jest brak mocy wiążącej tego postanowienia przy zachowaniu skuteczności innych części wzorca.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Ewa Dietkow (spr.)

Sędziowie:                     SSO Beata Karaczewska-Mazur, SSO Radosław Olszewki

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2016 r. na rozprawie sprawy z powództwa S. P. przeciwko (…) S. A. z siedzibą w Z. o zapłatę

postanawia:

  1. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 25.606,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.473,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  2. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 25.606,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.473,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  3. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 25.606,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.473,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  4. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 10.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.820,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  5. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 10.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.820,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  6. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 10.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.820,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  7. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 5.901,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.124,19 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  8. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 5.901,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.124,19 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  9. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 5.901,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.124,19 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  10. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 7.502,87 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.396,43 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  11. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 7.502,87 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.396,43 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  12. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 13.550,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.423,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  13. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 13.550,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.423,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  14. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 13.550,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.423,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  15. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 19.923,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.507,49 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  16. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 19.923,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.507,49 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  17. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 30.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 5.220,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  18. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 30.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 5.220,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  19. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 17.234,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.050,15 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  20. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 17.234,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.050,15 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  21. zasądzić od pozwanego na rzecz [3 członków grupy] solidarnie kwotę 22.747,84 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 19.923,27 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 dnia stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty i od kwoty 2.824,57 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.987,18 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  22. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 22.747,84 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 19.923,27 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty, od kwoty 2.824,57 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.987,18 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  23. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 11.314,42 z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.044,16 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  24. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 11.314,42 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 dnia stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.044,16 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  25. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 25.916,96 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.526,54 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  26. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 25.916,96 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.526,54 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  27. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 16.063,55 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 13.550,00 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty, od kwoty 2.513,55 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.851,53 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  28. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 16.063,55 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.851,53 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  29. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 16.063,55 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.851,53 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  30. zasądzić od pozwanego na rzecz [2 członków grupy] solidarnie kwotę 34.611,06 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 30.000,00 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 roku, a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty, od kwoty 4.611,06 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 6.004,66 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  31. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 69.222,12 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 12.009,32 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  32. zasądzić od pozwanego na rzecz [1 członek grupy] kwotę 3.048,72 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 638,30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;
  33. oddalić powództwo [3 członków grupy].

 

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym dnia 10 kwietnia 2012 r. powódka S. P., działająca jako reprezentant grupy (oświadczenie zawarte w pozwie – k. 1), wniosła o zasądzenie w postępowaniu grupowym od pozwanego (…) S. A. z siedzibą w Z. na rzecz członków grupy: solidarnie K. i T. małżonków B. kwoty 25.606,30 zł, J. Z. kwoty 25.606,30 zł, solidarnie A. i S. małżonków G. kwoty 10.000,00 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 30.000,00 zł, solidarnie S. i A. małżonków K. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie M. i B. małżonków K. kwoty 10.000,00 zł, solidarnie M. i M. małżonków K. kwoty 7.502,87 zł, solidarnie J. i K. małżonków Ł. kwoty 17.234,36 zł, solidarnie G. i T. małżonków P. kwoty 5.901,29 zł, S. P. kwoty 13.550 zł, P. R. kwoty 19.923,27 zł, P. S. kwoty 7.502,87 zł, solidarnie małżonków T. S. i A. S. (1) kwoty 19.923,27 zł, solidarnie M. i D. małżonków S. kwoty 30.000,00 zł, J. S. kwoty 25.606,30 zł, M. S. (2) kwoty 30.000,00 zł, solidarnie E. i W. małżonków S. i K. S. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie małżonków B. T. i M. T. (2) kwoty 17.234,36 zł, M. Z. kwoty 13.550,00 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty. Jako podstawę prawną roszczenia wskazano art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 3853 pkt 20 k.c. oraz art. 3851 § 1 k.c. Członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy (k. 23-112). Zastępcą procesowym powódki został ustanowiony adwokat – umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem (k. 114-117).

Pozwany (…) S. A. w Z. wnosił o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego co do roszczeń opisanych w pozwie, ewentualnie w przypadku uznania dopuszczalności prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym, zobowiązanie powódki do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 66.993,20 zł, tj. w wysokości 20% wartości przedmiotu sporu. W ocenie pozwanego:

  1. roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej – powódka opiera żądanie pozwu na twierdzeniu, że pozwany stosował wobec członków grupy nieuzgodnione indywidualnie niedozwolone klauzule umowne, tymczasem spośród 19 członków grupy, 10 członków zawarło aneksy usuwające ww. klauzule z umowy lub zmieniające ich treść (przy czym 3 członków grupy zawarło stosowny aneks już łącznie z zawarciem umowy), w konsekwencji do tych 10 osób pozwany podniesie zarzut niestosowania w ogóle przedmiotowych klauzul; 14 członków grupy prowadziło indywidualne negocjacje co do treści umów z pozwanym, w konsekwencji do tych 14 osób pozwany podniesie zarzut, że postanowienia przedmiotowych klauzul były negocjowane indywidualnie. W związku z powyższym, w obrębie grupy, której dotyczy pozew, znajdują się osoby: a) które negocjowały indywidualnie umowę i co do których żadnej z klauzul nie zastosowano w związku z zawartymi aneksami, b) osoby, które nie zawarły aneksu w zakresie klauzul, lecz negocjowały indywidualnie klauzule waloryzacyjne, c) osoby, co do których ww. okoliczności nie zachodzą. W każdym zaś przypadku, wobec poszczególnych członków grupy zachodzą okoliczności dalej indywidualizujące ich sytuację prawną, m. in. okoliczności dotyczące treści aneksów, przebiegu negocjacji umowy, okoliczności związanych z wpłatą kwot pozwanemu. W przypadku niektórych członków grupy, roszczenia wywodzone są nie bezpośrednio z umowy zawartej z pozwanym, a z umowy cesji, której przedmiotem były prawa i obowiązki strony zawierającej umowę z kupującym;
  2. roszczenia pieniężne nie zostały prawidłowo ujednolicone w podgrupach. Jedyne kryterium ujednolicenia roszczeń zastosowane przez powoda to dobór członków grupy parami lub trójkami i zredukowanie roszczeń o większej wartości do wartości najmniejszego roszczenia w danej grupie. Takie pogrupowanie roszczeń w żaden sposób nie realizuje celów postępowania grupowego. Podział dokonany przez powódkę nie pozwala na oderwanie się od okoliczności indywidualnych i rozstrzyganie wspólne o roszczeniach członków danej grupy. Pozwany zawierał z członkami grupy umowy zawierające jeden z 5 wariantów klauzul waloryzacyjnych. Jedynie w przypadku podgrupy 1 i 4 członkowie tych podgrup żądają zapłaty na podstawie tych samych klauzul waloryzacyjnych. W obrębie poszczególnych podgrup są osoby mające różny status z punktu widzenia prowadzenia z pozwanym indywidualnych negocjacji oraz zawarcia, bądź nie zawarcia aneksów do umów. W przypadku części członków grupy żądanie dotyczy waloryzacji ceny mieszkania, natomiast w innych przypadkach dotyczy waloryzacji cen miejsc garażowych.
  3. sprawa nie jest sprawą o ochronę konsumentów, lecz sprawą o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.

W piśmie procesowym z dnia 17 sierpnia 2012 r. powódka wniosła o oddalenie wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu oraz zobowiązanie powódki do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2013 r. Sąd przyjął sprawę do rozpoznania w postępowaniu grupowym, a w punkcie drugim oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (k. 1140). Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2013 r. oddalił zażalenie pozwanego (k. 1226).

Postanowieniem z dnia 24 września 2013 r. (k. 1242) Sąd dokonał publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego poprzez opublikowanie na okres miesiąca w budynku sądowym oraz zamieszczenie w dziennikach: G. (…) oraz (…) ogłoszenia o toczącym się postępowaniu i o możliwości przystąpienia do grupy.

W piśmie procesowym złożonym dnia 28 lutego 2014 r. (k. 1275) powódka S. P., działająca jako reprezentant grupy, w związku z przystąpieniem na skutek ogłoszenia do grupy kolejnych członków, zmieniła żądanie pozwu i wniosła o zasądzenie w postępowaniu grupowym od pozwanego (…) S. A. w Z. na rzecz członków grupy: solidarnie K. i T. małżonków B. kwoty 25.606,30 zł, J. Z. kwoty 25.606,30 zł, J. S. kwoty 25.606,30 zł, solidarnie A. i S. małżonków G. kwoty 10.000,00 zł, solidarnie M. i B. małżonków K. kwoty 10.000,00 zł, solidarnie M. i W. małżonków C. kwoty 10.000,00 zł, solidarnie S. i A. małżonków K. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie G. i T. małżonków P. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie małżonków M. J. i K. J. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie M. i M. małżonków K. kwoty 7.502,87 zł, P. S. kwoty 7.502,87 zł, S. P. kwoty 13.550,00 zł, A. B. kwoty 13.550,00 zł, J. C. kwoty 13.550,00 zł, P. R. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie B. i B. małżonków Z. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie M. i D. małżonków S. kwoty 30.000,00 zł, M. S. (2) kwoty 30.000,00 zł, solidarnie J. i K. małżonków Ł. kwoty 17.234,36 zł, solidarnie małżonków B. T. i M. T. (2) kwoty 17.234,36 zł, solidarnie E. i W. małżonków S. i K. S. kwoty 22.747,84 zł, solidarnie małżonków T. S. i A. S. (1) kwoty 22.747,84 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 11.314,42 zł, J. W. kwoty 11.314,42 zł, solidarnie K. i M. małżonków G. kwoty 25.916,96 zł, solidarnie I. i Z. małżonków M. kwoty 25.916,96 zł, M. Z. kwoty 16.063,55 zł, J. J. (1) kwoty 16.063,55 zł, K. K. (1) kwoty 16.063,55 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 34.611,06 zł, E. G. (3) kwot po 34.611,06 zł, łącznie 69.222,12 zł, R. O. kwoty 3.048,72 zł, solidarnie B. i A. małżonków H., J. H. (1) kwoty 3.048,72 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty. Roszczenia poszczególnych członków grupy zostały ujednolicone w podgrupach, liczących minimum dwie osoby – zestawienie konsumentów – członków grupy wraz z podziałem na podgrupy (k. 1282-1284). Nowi członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy (k. 1286-1342, 2023-2031).

Postanowieniem z dnia 28 października 2014 r. (k. 2065), Sąd w oparciu o ujednoliconą wysokość roszczeń od kwoty najniższej przysługującej członkowi podgrupy, ustalił skład grupy, do której zaliczył następujące osoby:

Podgrupa 1:

  1. K. B. (2) i T. B.
  2. J. Z.
  3. J. S.

Podgrupa 2:

  1. A. G. (1) i S. G.
  2. M. K. (1) i B. K.
  3. M. C. i W. C.

Podgrupa 3:

  1. S. K. i A. K.
  2. G. P. i T. P.
  3. M. J. i K. J.

Podgrupa 4:

  1. M. K. (2) i M. K. (3)
  2. P. S.

Podgrupa 5:

  1. S. P.
  2. A. B.
  3. J. C.

Podgrupa 6:

  1. P. R.
  2. B. Z. (2) i B. Z. (1)

Podgrupa 7:

  1. M. S. (1) i D. S.
  2. M. S. (2)

Podgrupa 8:

  1. K. Ł. i J. Ł.
  2. B. T. i M. T. (1)

Podgrupa 9:

  1. K. S., W. S. (1) i E. S.
  2. T. S. i A. S. (1)

Podgrupa 10:

  1. A. G. (2) i E. G. (1)
  2. J. W.

Podgrupa 11:

  1. K. G. i T. G.
  2. Z. M. i I. M.

Podgrupa 12:

  1. M. Z.
  2. J. J. (1)
  3. K. K. (1)

Podgrupa 13:

  1. A. G. (3) i E. G. (2)
  2. E. G. (3)

Podgrupa 14:

  1. R. O.
  2. B. H., A. H., J. H. (1).

Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 8 lipca 2015 r. oddalił zażalenie pozwanego na postanowienie z dnia 28 października 2014 r. (k. 2127).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany (…) S. A. w Z. zawarł z członkami, reprezentowanej przez powódkę S. P. grupy umowy deweloperskie, w których zobowiązał się do wybudowania, na gruncie stanowiącym własność pozwanego, lokali mieszkalnych, garaży, miejsc postojowych i przeniesienia, w wymaganej formie, własności wyodrębnionych lokali mieszkalnych wraz z proporcjonalnymi udziałami w prawie własności gruntu i współwłasnością części wspólnych budynku. Były to następujące umowy: umowa nr (…) z dnia 12 lipca 2007 r. zawarta z K. i T. małżonkami B. (k. 119-124), umowa nr (…) z dnia 26 stycznia 2007 r. zawarta z J. Z. (k. 157-162), umowa nr (…) z dnia 3 marca 2007 r. zawarta z W. S. (2) (k. 656-661), umowa nr (…) z dnia 6 lutego 2006 r. (k. 187-192) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 12 marca 2008 r. na rzecz S. i A. małżonków G. (k. 198-199), umowa nr (…) z dnia 15 lutego 2007 r. zawarta z B. i M. małżonkami K. (k. 303-308), umowa nr (…) z dnia 12 sierpnia 2006 r. zawarta z W. i M. małżonkami C., umowa nr (…) z dnia 30 sierpnia 2006 r. (k. 265-270) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 16 stycznia 2007 r. na rzecz A. i S. małżonków K. (k. 276-277), umowa nr (…) z dnia 27 stycznia 2007 r. zawarta z G. i T. małżonkami P. (k. 437-442), umowa nr (…) z dnia 18 września 2006 r. (k. 1394-1400) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 28 lutego 2007 r. na rzecz M. J. (k. 1403-1404), do którego w wyniku umowy nr (…) z dnia 5 sierpnia 2008 r. przystąpiła K. J. (żona M. J.) (k. 1407-1408), umowa nr (…) z dnia 29 września 2006 r. zawarta z M. i M. małżonkami K. (k. 346-352), umowa nr (…) z dnia 16 sierpnia 2006 r. (k. 558-563) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 20 sierpnia 2008 r. zawarta z P. S. (k. 570-571), umowa nr (…) z dnia 20 czerwca 2007 r. zawarta z S. i M. małżonkami P. (k. 477-482), umowa nr (…) z dnia 31 maja 2006 r. (k. 1438-1442, 1449-1453) wraz z umową cesji nr (…) zawartą dnia 3 lipca 2008 r. na rzecz A. Ł. (obecnie B. – kopia skróconego aktu małżeństwa –  k. 2032) –  k. 1459-1460, umowa nr (…) z dnia 28 czerwca 2006 r. (k. 1489-1494), do której w wyniku umowy nr (…) z dnia 18 listopada 2009 r. przystąpiła J. C. (k. 1500-1503), a następnie w wyniku umowy nr (…) z dnia 18 listopada 2009 r. cesji na jej rzecz (k.1504-1508), umowa nr (…) z dnia 30 maja 2007 r. zawarta z P. R. (k. 519-524), umowa nr (…) z dnia 30 maja 2006 r. zawarta z B. i B. małżonkami Z. (k. 1542-1547), umowa nr (…) z dnia 31 stycznia 2007 r. zawarta z M. i D. małżonkami S. (k. 623-628), umowa nr (…) z dnia 31 października 2006 r. zawarta z M. S. (2) (k. 695-700), umowa nr (…) z dnia 31 maja 2007 r. (k. 389-394) wraz z umową nr (…) i (…) 9- (…) z dnia 17 marca 2009 r. zawarta z K. i J. małżonkami Ł. (k. 402-405), umowa nr (…) z dnia 20 kwietnia 2007 r. zawarta z B. T. (k. 793-798), umowa nr (…) z dnia 15 maja 2007 r. zawarta z K. S. oraz E. i W. małżonkami S. (k. 75-755), umowa nr (…) z dnia 9 maja 2006 r. (k. 593-598) wraz z umową cesji nr (…) na rzecz A. S. (1) i T. S. (k. 602-603), umowa nr (…) z dnia 13 kwietnia 2006 r. zawarta z A. G. (2) (k. 1588-1590), umowa nr (…) z dnia 6 stycznia 2006 r. (k. 1608-1611), do której w wyniku umowy nr (…) z dnia 6 maja 2010 r. przystąpił J. W. (k. 1616), a następnie umowy nr (…) z dnia 6 maja 2010 r. cesji na jego rzecz (k. 1617), umowa nr (…) z dnia 1 kwietnia 2006 r. (k. 1633-1641) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 23 lutego 2009 r. na rzecz T. i K. małżonków G. (k. 1642), umowa nr (…) z dnia 31 marca 2006 r. (k. 1669-1674) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 29 czerwca 2009 r. na rzecz Z. i I. małżonków M. (k. 1683-1684), umowa nr (…) – (…) z dnia 25 stycznia 2006 r. zawarta z M. Z. i A. S. (2) (k. 827-832), od której na mocy umowy nr (…) z dnia 4 września 2008 r. odstąpił A. S. (2) (k. 838-839), umowa nr (…) zawarta dnia 18 kwietnia 2006 r. (k. 1713-1718) wraz z umową cesji nr (…) z dnia 25 marca 2008 r. na rzecz J. J. (1) (k. 1729-1730), umowa nr (…) z dnia 14 września 2009 r. zawarta z K. K. (1) (k. 1764-1769), umowa nr (…) z dnia 5 września 2006 r. zawarta z E. i A. małżonkami G. (k. 231-236), umowa nr (…) z dnia 23 marca 2007 r. oraz umowa nr (…) z dnia 3 lutego 2007 r. zawarta z E. G. (3) (k. 1820-1825, 1863-1868), umowa nr (…) z dnia 14 października 2006 r. zawarta z J. i E. małżonkami O. (k. 1900-1906) wraz z umową nr (…) z dnia 18 października 2010 r., na mocy której 100% udziałów przejął R. O. (k. 1912-1913), umowa nr (…) z dnia 26 czerwca 2003 r. zawarta z B. i J. H. (2) (k. 1986-1993). We wszystkich umowach pozwany zastosował wzorzec umowy, konsumenci nie negocjowali treści § 7 umów – okoliczność bezsporna, przyznana w zeznaniach członka zarządu pozwanego M. O. w protokole (k. 2610, e-protokół 01:52:14-01:53:19) z dnia 7 kwietnia 2016 r., zeznania J. S. (k. 2552, e-protokół 00:49:02), P. R. (k. 2567, e-protokół 00:41:42), B. Z. (3) (k. 2568, e-protokół 00:48:41), M. S. (2) (k. 2570, e-protokół 01:09:04), B. T. (k. 2572, e-protokół 01:38:14), K. S. (k. 2576v, e-protokół 00:06:30). W umowach z K. i T. małżonkami B., J. Z., B. i M. małżonkami K., K. i J. małżonkami Ł., G. i T. małżonkami P., S. P., P. R., M. i D. małżonkami S., J. S., K. S., E. i W. małżonkami S., małżonkami M. T. (1) i B. T., E. G. (3) postanowienie § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia Umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad, Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu – dowód – § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 120), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 158), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 304), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 390), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 438), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 478), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 520), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 624), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 657), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 751-752), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 794), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1820), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1863). W umowie z E. i A. małżonkami G. postanowienie § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia 1 października 2006 r., licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 232). W umowach z M. i W. małżonkami C., A. i S. małżonkami K., małżonkami M. J. i K. J., M. i M. małżonkami K., P. S., K. K. (1), R. O. postanowienie § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad, Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1347), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 267), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1394), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 348), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 560), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1766), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1902). W umowie z M. S. (2) postanowienie § 7 miało treść: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, licząc od kwoty, jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 696). W umowach z A. i S. małżonkami G., A. S. (1) i T. S., J. W. oraz M. Z. postanowienie § 7 miało treść: W sytuacji dokonywania wpłat przez Kupującego w ratach, cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, liczonej od kwoty, jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana według zasad określonych w nniniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1, 2. – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 188), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 594), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1608), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 828). W umowach z A. B., J. C., B. i B. małżonkami Z. postanowienie § 7 miało treść: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia 1 października 2006 r., liczonej od kwoty, jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana według zasad określonych niniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust.1 i 2. – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1439), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1490), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1543). W umowach z A. i E. małżonkami G., K. i T. małżonkami G., Z. i I. małżonkami M., J. J. (1) postanowienie § 7 miało treść: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od 7 (siódmego) dnia od rozpoczęcia budowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6.1, 2 – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1588), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1633v), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1670), § 7 ust. 2 umowy nr (…) (k. 1714). W umowie z B. H. i J. H. (1) postanowienie § 7 miało treść: W sytuacji dokonywania wpłat przez Kupującego w ratach, cena podlega waloryzacji o 0,5% miesięcznie, począwszy od 32 (trzydziestego drugiego) dnia od daty podpisania niniejszej umowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszy, ustępie, nie dłużej niż do 3 miesięcy od planowanego według umowy terminu przedstawienia Kupującemu lokalu do odbioru – dowód § 7 ust. 2 umowy nr (…) z dnia 26 czerwca 2003 r. (k. 1986-1989).

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: „UOKiK) decyzją z dnia 28 listopada 2008 r., nr (…), uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: „u.o.k.k.”), działania pozwanego polegające na stosowaniu we wzorcach umów między innymi postanowienia: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, począwszy od dnia zawarcia umowy, licząc od kwoty, jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad, Kupujący zobowiązuje się wpłacić nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji. Ponadto Prezes UOKiK stwierdził, że postanowienia uzależniające cenę za metr kwadratowy powierzchni mieszkania od wzrostu wskaźników m. in. inflacji GUS są tożsame z tymi, które są wpisane do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o których mowa w art. 479 k.p.c. pod poz. 284, 1385, 227. Omawianą decyzją Prezes UOKiK nałożył na pozwanego karę pieniężną w wysokości 1.680.003,00 zł, zobowiązał do zaniechania działań poprzez aneksowanie umów istniejących już w obrocie prawnym z obowiązkiem ich wykonania do dnia 1 marca 2009 r. i złożenia sprawozdania z realizacji tego zobowiązania do dnia 31 marca 2009 r. (decyzja k. 906-936). Pozwany nie zawarł z konsumentami aneksów dotyczących § 7 umów, zawarł aneksy, w których konsumenci mieli prawo odstąpienia od umowy deweloperskiej na zasadach określonych w k.c., byli to: K. i T. małżonkowie B. (aneks nr (…) z dnia 26 lutego 2009 r. – k. 2279-2280), J. Z. (aneks nr (…) z dnia 26 lutego 2009 – k. 2281-2282), M. i W. małżonkowie C. (aneks nr (…) z dnia 12 grudnia 2008 r. – k. 2299-2300), małżonkowie M. J. i K. J. (aneks nr (…) z dnia 7 stycznia 2009 r. – k. 2318-2319), M. i M. małżonkowie K. (aneks nr (…) z dnia 19 grudnia 2008 r. – k. 2320-2321), P. S. (aneks nr (…) z dnia 12 grudnia 2008 r. – k. 2324-2325), A. B. (aneks nr (…) z dnia 28 stycznia 2009 r. – k. 2340-2341), B. i B. małżonkowie Z. (aneks nr (…) z dnia 28 stycznia 2009 r. – k. 2362-2363), M. S. (1) (aneks nr (…) z dnia 6 lutego 2009 r. – k. 2384-2385), K. i J. małżonkowie Ł. (aneks nr (…) – k. 2405-2407), K. S., W. S. (1), E. S. (aneks nr (…) z dnia6 lutego 2009 r. – k. 2413-2414), K. K. (1) (aneks nr (…) z dnia 12 grudnia 2008 r. – k. 2472-2473), R. O. (aneks nr (…) z dnia 7 stycznia 2009 r. – k. 2476-2477). Zmienione aneksami postanowienia umów dotyczyły także § 7 ust. 5 –  konsekwencji zmian stawki podatku VAT. Umowy zawarte przez pozwanego z członkami grupy nie przewidywały prawa odstąpienia od nich w razie zwiększenia ceny mieszkania w oparciu o wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej GUS, czy wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS, czy wskaźnika inflacji GUS (dodatniego) – okoliczność bezsporna, zeznania T. B. (k. 2551, e-protokół 00:34:21), J. Z. (k. 2552, e-protokół 00:46:21), A. G. (1) (k. 2553v, e-protokół 01:26:15), S. K. (k. 2557, e-protokół 02:40:25). Po wydaniu decyzji przez Prezesa UOKiK niektórzy członkowie grupy negocjowali z pozwanym obniżenie obliczonej przez pozwanego waloryzacji ceny lokali lub umorzenie tych płatności. Pozwany nie wyraził zgodny żadnemu z członków grupy na umorzenie płatności, niektórym z nich obniżył dopłaty waloryzacyjne – dowód – korespondencja z pozwanym (k. 884-891, 894-904, 2290-2295, 2304-2315, 2328-2329, 2389-2392, 2411-2412). Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 27 lipca 2009 r., sygn. akt XVII Amc 335/09 (k. 938-939) uznał za niedozwolone i zakazał pozwanemu wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści:

Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS” (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu;

Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS” (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia Aneksu. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 3 niniejszego Aneksu. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu – wpis poz. 1883 i 1884 w rejestrze klauzul niedozwolonych, odpis k. 2640-2641. Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie o sygn. akt XVII AmC 35/10, a następnie Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 15 maja 2012 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 1276/11 orzekły, że jest klauzulą abuzywną stosowane przez pozwanego w umowie postanowienie:

Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna) począwszy od (…) dnia od rozpoczęcia budowy, liczonej od kwoty, jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1 i 2 – poz. 4059 w rejestrze klauzul niedozwolonych (k. 2646).

Na żądanie pozwanego, który uzależniał zawarcie umów ustanowienia odrębnej własności lokali i wręczenie im kluczy do mieszkań, członkowie grupy dopłacili obliczoną przez pozwanego kwotę waloryzacji ceny mieszkań – okoliczność bezsporna. K. i T. małżonkowie B. dopłacili pozwanemu kwotę 25.696,91 zł – dowód – rozliczenie lokalu (k. 132). J. Z. dopłaciła kwotę 25.606,30 zł – rachunek (k. 169). J. S. dodatkowo zapłaciła kwotę 26.253,30 zł – dowód – faktura (k. 668). S. i A. małżonkowie G. dopłacili kwotę 10.244,05 zł – dowód – rozliczenie lokalu (k. 206). B. i M. małżonkowie K. dopłacili kwotę 10.000,00 zł – dowód – potwierdzenie przelewu (k. 322). M. i W. małżonkowie C. dopłacili pozwanemu kwotę 10.359,00 zł – dowód – rozliczenie umowy (k. 1364). A. i S. małżonkowie K. dopłacili kwotę 5.901,29 zł – dowód – potwierdzenie przelewu (k. 282). G. i T. małżonkowie P. dopłacili kwotę 7.000,00 zł – dowód – potwierdzenie przelewu (k. 482). Małżonkowie M. J. i K. J. dopłacili pozwanemu kwotę 6.238,89 zł – dowód – potwierdzenie przelewu (k. 1416). M. i M. małżonkowie K. dopłacili kwotę 7.502,87 zł – dowód – rozliczenie waloryzacji (k. 364-367). P. S. dodatkowo zapłacił kwotę 8.081,49 zł – potwierdzenie przelewu (k. 572). S. P. dodatkowo zapłaciła kwotę 13.550,00 zł – potwierdzenie przelewu (k. 494). A. B. dopłaciła pozwanemu kwotę 15.262,49 zł – dowód – pismo A. B. (Ł.) do pozwanego (k. 1467). J. C. dopłaciła pozwanemu kwotę 15.678,01 zł – dowód – rozliczenie wstępne (k. 1512). P. R. dopłacił pozwanemu kwotę 21.288.54 zł – dowód – karta informacyjna (k. 533), przelew (k. 534). B. i B. małżonkowie Z. dopłacili pozwanemu kwotę 21.590,90 zł – dowód – pismo pozwanego z rozliczeniem umowy (k. 1557). M. i D. małżonkowie S. dodatkowo zapłacili kwotę 30.512,04 zł – dowód – rachunek (k. 638). M. S. (2) dopłaciła pozwanemu kwotę 30.000,00 zł – dowód – rozliczenie lokalu (k. 724). K. i J. małżonkowie Ł. dopłacili kwotę 17.493,34 zł – dowód – potwierdzenie przelewu (k. 413). M. T. (1) i B. T. dodatkowo zapłacili kwotę 17.234,36 zł – dowód – karta informacyjna (k. 806). K. S. oraz E. i W. małżonkowie S. dodatkowo zapłacili kwotę 22.747,84 zł – dowód – karta informacyjna (k. 765). A. S. (1) i T. S. dodatkowo zapłacili kwotę 24.048,99 zł – dowód – rozliczenie lokalu (k. 604). A. i E. małżonkowie G. dopłacili pozwanemu kwotę 12.184,51 zł – dowód – rozliczenie wstępne (k. 1594). J. W. dopłacił pozwanemu kwotę 11.314,42 zł – dowód – potwierdzenie przelewu (k. 1624). K. i T. małżonkowie G. dopłacili pozwanemu kwotę 27.529,91 zł – dowód – wyliczenie waloryzacji (k. 1650-1651). I. i Z. małżonkowie M. dopłacili pozwanemu kwotę 25.916,96 zł – dowód – rozliczenie (k. 1693). M. Z. dodatkowo zapłaciła kwotę 16.387,84 zł – dowód – rozliczenie lokalu (k. 843), polecenie przelewu (k. 844). J. J. (1) dopłaciła pozwanemu kwotę 16.063,55 zł – dowód – rozliczenie wstępne (k. 1731). K. K. (1) dopłacił pozwanemu kwotę 16.502,17 zł – dowód – faktury (k. 1787-1788). E. i A. małżonkowie G. dopłacili kwotę 39.617,14 zł – dowód – potwierdzenie wykonania przelewu (k. 245). E. G. (3) dopłaciła pozwanemu łącznie kwotę 80.187,37 zł dowody – rozliczenia (k. 1835, 1838, 1875). R. O. dopłacił pozwanemu kwotę 3.839,68 zł – dowód karty informacyjne, faktury (k. 1925-1948). B. i A. małżonkowie H., J. H. (1) dopłacili pozwanemu kwotę 3.048,72 zł – dowód – karta informacyjna (k. 1995). Członkowie grupy byli informowani przez pozwanego, że nie uiszczenie dopłaty stanowiącej waloryzację obliczoną przez pozwanego i tym samym nie zawarcie umów przeniesienia własności lokali w formie aktu notarialnego, spowoduje nałożenia na konsumenta kary finansowej – dowód – zeznania J. S. (k. 2552, v e-protokół 01:03:14), A. G. (1) (k. 2553v, e-protokół 01:26:32; k. 2554 v, e-protokół 01:38:37), W. C. (k. 2555v, e-protokół 02:04:14), M. J. (k. 2558v, e-protokół 03:00:41), S. P. (k. 2564, e-protokół 00:12:47), J. C. (k. 2566, e-protokół 00:29:39), M. S. (2) (k. 2570, e-protokół 01:09:51), M. S. (1) (k. 2571, e-protokół 01:20:22-01:21:15), D. S. (k. 2571, e-protokół 01:27:12), A. G. (2) (k. 2578, e-protokół 00:34:17), J. J. (1) (k. 2606, e-protokół 00:19:52), E. G. (3) (k. 2607v, e-protokół 00:50:17), R. O. (k. 2610, e-protokół 01:37:55). Dla pozwanego stosowanie klauzuli waloryzacyjnej obliczanej według wyższego wskaźnika waloryzacji miało na celu zmniejszenie ryzyka finansowego – okoliczność przyznana przez pozwanego (k. 2611). Ze wszystkimi członkami grupy pozwany zawarł umowy przeniesienia własności lokali w formie aktu notarialnego – bezsporne. Prezes UOKiK decyzją z dnia 11 grudnia 2009 r. (…) nr (…) w pkt I (utrzymaną w mocy na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2015 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 567/14) uznał działanie pozwanego polegające na kierowaniu do konsumentów informacji wprowadzających w błąd co do oceny i akceptacji przez Prezesa UOKiK ostatecznej treści postanowień przekazywanych konsumentom w ramach procesu aneksowania umów przedwstępnych sprzedaży za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2009 r., a także zobowiązany do zapłacenia kary w kwocie 1.596.678,00 zł – dowód – decyzja (k. 2614-2631, wyrok k. 2633-2634).

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego:

Strony przedstawiły dowody w sprawie, którymi były przede wszystkim dokumenty urzędowe – umowy sporządzone w formie aktów notarialnych, decyzje Prezesa UOKiK, wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz dokumenty prywatne – korespondencja stron, umowy deweloperskie z aneksami, umowy cesji i przekazy pieniężne. Sąd dał wiarę dokumentom urzędowym i prywatnym na okoliczności określone dyspozycjami art. 244 i 245 k.p.c., przy czym żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości i autentyczności, ani nie wzbudziły one wątpliwości Sądu co do czasu i miejsca ich powstania. Okoliczności faktyczne nie były między stronami sporne. Zeznania stron potwierdzały te niesporne okoliczności. W szczególności nie było kwestionowane, że postanowienia umowne § 7 ust. 2 umów deweloperskich, dotyczące klauzuli waloryzacyjnej nie były indywidualnie uzgodnione z członkami grupy, członkowie grupy nie mieli rzeczywistego wpływu na treść tych postanowień. Do zamknięcia rozprawy pozwany nie dowiódł, że prowadził negocjacje co od treści umów z niektórymi członkami grupy, a także że wprowadził do umów prawo odstąpienia na skutek klauzuli waloryzacyjnej.

 

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Przesądzona została w sprawie dopuszczalność dochodzenia roszczeń członków grupy w postępowaniu grupowym. Nie ma wątpliwości, że charakter i podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń uzasadniają przyjęcie, że roszczenia te mają charakter roszczeń o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: u.d.p.g.). Roszczenia wszystkich członków grupy dochodzone w niniejszym postępowaniu są roszczeniami konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy.

Zgodnie z treścią art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowieni umowne). Niedozwolonym postanowieniem umownym zgodnie z art. 3853 pkt 20 k.c. jest postanowienie przewidujące uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy. Stosowana przez pozwanego we wzorcach umów zawartych z członkami grupy lub ich poprzednikami prawnymi klauzula waloryzacyjna upoważniała pozwanego do samodzielnego i jednostronnego podwyższenia ceny z wyraźnym wyłączeniem jej obniżenia w oparciu o „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS, „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS lub wskaźnik inflacji GUS. Wbrew zarzutowi pozwanego żaden członek grupy nie negocjował z pozwanym treści klauzul waloryzacyjnych. Nie zostały zawarte z członkami grupy żadne aneksy dotyczące rewizji wzorca w § 7 ust. 2. Wzorce umów nie przewidywały uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy w przypadku zwiększenia ceny lokalu mieszkalnego na skutek waloryzacji. Dla uznania klauzuli zawartej w § 7 ust. 2 wzorców umów deweloperskich z członkami grupy i ich poprzednikami prawnymi za abuzywną podstawowe znaczenie mają prawomocne orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na tej podstawie do prowadzonego przez Prezesa UOKiK jawnego rejestru klauzul niedozwolonych wpisane zostały stosowane przez pozwanego w § 7 ust. 2 wzorców umów klauzule waloryzacyjne. W orzecznictwie panowała rozbieżność co do tego, czy prawomocność materialna działa przeciwko wszystkim przedsiębiorcom stosującym takie postanowienie w swoich wzorcach, czy też tylko przeciwko temu przedsiębiorcy, przeciwko któremu zapadł wyrok, tj. czy skutki prawomocności materialnej obejmują tylko klauzulę zawartą w konkretnym wzorcu, poddaną ocenie w postępowaniu, czy też rozciągają się także na zawarte w innych wzorcach postanowienia tej samej treści – identycznie brzmiące lub mimo odmiennego brzmienia tożsame treściowo – względnie nawet postanowienia podobne. Przyjmowano bowiem dwa stanowiska. Jedno odwołujące się do brzmienia art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c., zakładało, że za przedmiot postępowania prowadzonego na podstawie przepisów art. 47936 -47945 k.p.c. należy uznać konkretne postanowienie z konkretnego wzorca umowy, a nie postanowienie umowne w ogóle. Prawomocność materialna wyroku może więc rozciągać się tylko na to konkretne postanowienie. Przy podejściu szerszym akcentowano wzgląd na efektywność ochrony prawnej w ramach kontroli abstrakcyjnej, gdyż dokonanie jakichkolwiek zmian w postanowieniu uznanym wcześniej za niedozwolone, choćby o charakterze redakcyjnym, powodowałoby konieczność wytaczania kolejnego powództwa o uznanie również „zmienionego” postanowienia za niedozwolone i czyniłoby tę ochronę często iluzoryczną, ułatwiałoby obchodzenie jej skutków. Nie było przy tym wątpliwości, że prawomocność materialna działa na rzecz każdego podmiotu, który mógłby wytoczyć powództwo przeciwko danemu przedsiębiorcy, choćby nie brał udziału w prawomocnie zakończonym postępowaniu. Wątpliwości rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 17/15, OSNC 2016/4/40, w której stwierdził: prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.). Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone  także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 47945 § 2 k.p.c.) – nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w zw. z art. 47943 k.p.c.).

W tej sytuacji istotne jest, że to przeciwko pozwanemu Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stosowane w § 7 ust. 2 wzorca umów klauzule waloryzacyjne uznał za abuzywne. Były to postanowienia: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS” (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu; Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS” (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia Aneksu. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 3 niniejszego Aneksu. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu – wpis poz. 1883 i 1884 w rejestrze klauzul niedozwolonych oraz postanowienie: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna) począwszy od (…) dnia od rozpoczęcia budowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1 i 2. Ponadto Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 28 listopada 2008 r., nr (…), uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k., działania pozwanego polegające na stosowaniu we wzorcach umów między innymi postanowienia: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, począwszy od dnia zawarcia umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji. Zdaniem Sądu decyzja Prezesa jest prawidłowa, gdyż postanowienie ww. treści jest klauzulą abuzywną. Uznane za niedozwolone i wpisane do jawnego rejestru postanowień wzorców umowy (art. 47945 § 1-3 k.p.c.) prowadzonego przez Prezesa UOKiK zostały wszystkie stosowane przez pozwanego z członkami grupy lub ich poprzednikami prawnymi w przypadku cesji i nie zmienione postanowienia w § 7 ust. 2 wzorca umów deweloperskich za wyjątkiem postanowienia zawartego w umowie z B. H. i J. H. (1) z dnia 26 czerwca 2003 r.. Postanowienia wzorca umowy deweloperskiej w § 7 ust. 2 są tożsame w treści (normatywnie) z wpisanymi do jawnego rejestru. Nie ma racji pozwany podnosząc, że w stosunku do jedenastu członków grupy mają zastosowanie wpisane do rejestru klauzule abuzywne, gdyż inne różnią się od wpisanych. Klauzule wpisane do rejestru, a cytowane wyżej, wbrew poglądowi pozwanego, nie różnią się od zamieszczonych we wzorcu umowy zawartej z innymi członkami grupy E. i A. małżonkami G. o treści: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia 1 października 2006 r., licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu. W umowach z M. i W. małżonkami C., A. i S. małżonkami K., małżonkami M. J. i K. J., M. i M. małżonkami K., P. S., K. K. (1), R. O. postanowienie wzorca w § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu. W umowie z M. S. (2) postanowienie wzorca w § 7 miało treść: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu. W umowach z A.i S. małżonkami G., A. S. (1) i T. S., J. W. oraz M. Z. postanowienie § 7 miało treść: W sytuacji dokonywania wpłat przez Kupującego w ratach, cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1 i 2. W umowach z A. B., J. C., B. i B. małżonkami Z. postanowienie § 7 miało treść: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia 1 października 2006 r., liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszym ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1 i 2. W umowach z A. i E. małżonkami G., K. i T. małżonkami G., Z. i I. małżonkami M., J. J. (1) postanowienie § 7 miało treść: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od 7 (siódmego) dnia od rozpoczęcia budowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana według zasad określonych w niniejszy, ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1 i 2. Nie trzeba zawiłej analizy językowej by stwierdzić, że różnica w treści postanowień wzorca i uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone jest powierzchowna, tak, że można stwierdzić, iż są to klauzule takie same, jak uznane przez sąd za abuzywne. Kosmetyczna zmiana redakcyjna nie może mylić. Brzmienie tych klauzul jest prawie takie samo, jak uznanych za abuzywne i nie mogą być przez Sąd ocenione odmiennie przy uwzględnieniu całej treści wzorca umowy za dozwolone. Tym bardziej, że pozostała treść wzorca we wszystkich umowach z uwzględnieniem tych wzorców, w których § 7 został uznany za klauzulę abuzywną, jest taka sama. Nie ma racji pozwany podnosząc, że § 7 każdego wzorca jest klauzulą określającą główne świadczenia stron. Klauzula taka nie określa świadczenia głównego, a wprowadza jedynie umowny (choć zawarty we wzorcu) reżim jego podwyższenia.

Pozwany miał pełną świadomość, że stosowane przez niego klauzule waloryzacyjne są niedozwolonymi postanowieniami umownymi. Mimo wpisania tych klauzul do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK pozwany nie zmieniał treści wzorców umów deweloperskich, a przed zawarciem umów ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży egzekwował od konsumentów – członków grupy dopłatę do ceny lokalu mieszkalnego jako opłatę waloryzacyjną. Stosował bardzo podobne klauzule w różnych wzorcach chcąc uniknąć zarzutu, że są to dokładnie te same postanowienia, a więc wszczęcia procedury z art. 26 u.o.k.k., czego i tak nie uniknął. Bez znaczenia dla uznania za nieważne postanowień wzorca umów deweloperskich zawierających klauzule waloryzacyjne był zarzut pozwanego, że negocjował z niektórymi członkami grupy wysokość opłaty waloryzacyjnej, a ci, którzy nabywali prawo w drodze umów cesji byli informowani o wysokości opłaty waloryzacyjnej i nie byli zmuszeni do zawarcia umowy cesji. Istotnie pozwany w niektórych wypadkach zmniejszył na wniosek konsumenta opłatę waloryzacyjną. Nie znaczy to jednak, że w sprawie występują członkowie grupy, którzy w ogóle nie zapłacili opłaty waloryzacyjnej na tej podstawie, że negocjowali z pozwanym usunięcie § 7 ust. 2 ze wzorca umowy deweloperskiej lub zapłacili niewielką dopłatę na tej podstawie, że zmieniono we wzorcach umowy na całkowicie odmienną od wcześniejszej klauzulę waloryzacyjną. Trzeba zaznaczyć, że dalsze stosowanie postanowień wzorca uznanych za niedozwolone stanowi bezprawne działanie przedsiębiorcy godzące w zbiorowe interesy konsumentów, czyli praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 2 u.o.k.k. Oznacza to, że występuje podstawa do realizacji ochrony konsumentów przed niedozwolonymi postanowieniami wzorca umowy w trybie postępowania administracyjnego – art. 26 i n. u.o.k.k.. Pozwany, nie zważając na uznanie stosowanych przez niego klauzul waloryzacyjnych za niedozwolone, stosował je egzekwując od członków grupy opłaty waloryzacyjne. Dodatkowo dezinformował konsumentów, że dostosował swoją praktykę do akceptowanych przez Prezesa UOKiK postanowień w ramach procesu aneksowania umów przedwstępnych sprzedaży, za co ten decyzją z dnia 11 grudnia 2009 r. (…) nr (…) w pkt I uznał działanie pozwanego za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2009 r., a także zobowiązał pozwanego do zapłacenia kary finansowej.

Bez znaczenia jest zmiana § 9 wzorca umów deweloperskich wprowadzona przez pozwanego w aneksach o treści: stronom przysługuje prawo odstąpienia od umowy na zasadach określonych w k.c.. Nie była to bowiem zmiana klauzuli waloryzacyjnej. Zmiana ta nie stanowiła również wykonania wytycznych Prezesa UOKiK. Za wprowadzanie konsumentów w błąd co do wprowadzania zmian, jakoby zgodnie z wytycznymi Prezesa UOKiK działania pozwanego zostały uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Pozwany nie wprowadził do wzorca umów deweloperskich z członkami grupy lub ich poprzednikami prawnymi zapisów zawierających prawo odstąpienia od umowy w przypadku podwyższenia przez pozwanego ceny za lokal z zastosowaniem klauzuli waloryzacyjnej. Możliwość odstąpienia od umowy na zasadach określonych w k.c. tj. w oparciu o przepisy art. 491 k.c. i 492 k.c., nie pozwalała na odstąpienie od umowy z powodu podwyższenia przez dewelopera ceny za lokal mieszkalny.

Umowy zawarte z członkami grupy nie były umowami przedwstępnymi, a deweloperskimi. Oświadczenia, które znalazły się w umowach ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży pomiędzy pozwanym a kilkoma członkami grupy, zgodnie z którymi znoszą między sobą wszelkie roszczenia wynikające z wykonania umowy na wybudowanie i sprzedaż lokalu mieszkalnego, nie są oświadczeniem co do zrzeczenia się roszczeń o zwrot nienależnej opłaty waloryzacyjnej. Takiego wyraźnego oświadczenia żaden członek grupy nie złożył, a stosując regułę art. 65 § 1 i 2 k.c. zgodnym zamiarem stron nie mogło być objęte zrzeczenie się roszczeń o zwrot opłaty waloryzacyjnej, choćby dlatego, że o pobraniu przez pozwanego tej opłaty bez podstawy prawnej członkowie grupy dowiadywali się dopiero po zawarciu umów ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży.

Klauzula waloryzacyjna w § 7 wzorca umowy deweloperskiej zawartej pomiędzy pozwanym a B. H. i J. H. (1) z dnia 26 czerwca 2003 r. nie jest abuzywna. Nie została uznana za taką w orzeczeniu Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Sąd w niniejszej sprawie dokonał samodzielnej analizy treści tego postanowienia umownego w oparciu o kryteria abuzywności postanowień wzorca umownego przewidziane w art. 385 1 § 1 k.c. Postanowienia podlegające kontroli na podstawie art. 3851 k.c. są postanowieniami zgodnymi z prawem, lecz właśnie ze względu na dodatkowe przesłanki wskazane w tym przepisie, mogą być uznane za niedozwolone i w konsekwencji niewiążące konsumenta. Postanowienia wzorców umów uznaje się za niedozwolone nie z powodu ich sprzeczności z prawem, lecz z powodu niesprawiedliwego ukształtowania praw i obowiązków konsumentów w ramach swobody kontraktowej – tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 1750/14, LEX nr 1960678. Należy tu podkreślić, że jest dozwolone stosowanie umownych klauzul waloryzacyjnych o ile właśnie kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprawiedliwy. Umowna klauzula waloryzacyjna nie jest objęta wyłączeniem zawartym w art. 3851 § 1 zdanie drugie k.c. Klauzula taka nie określa bowiem bezpośrednio świadczenia głównego, a wprowadza jedynie umowny reżim jego podwyższenia. Konsumenci znali sposób liczenia waloryzacji, był on sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Nie bez znaczenia jest fakt, że waloryzacja liczona miała być od 32. dnia od zawarcia umowy i nie dłużej niż do 3 miesięcy od planowanego według umowy terminu przedstawienia kupującemu lokalu. Nie ma rażącego naruszenia interesu konsumenta, ani sprzeczności z dobrymi obyczajami. Sąd podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie z wyroku z dnia 30 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 1609/14, LEX nr 2004474: za rażące naruszenie interesów konsumentów należy uznać sytuację, w której w rażący sposób została naruszona równowaga interesów stron poprzez wykorzystanie przez jedną ze stron swojej przewagi przy układaniu wzorca umowy, przy czym „rażące” oznacza znaczne odchylenie przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Sprzeczność z dobrymi obyczajami oznacza zaś wykroczenie przeciw uznanym w społeczeństwie zasadom moralnym lub przyjętej w obrocie uczciwości, a więc próbę obrony praw strony układającej wzorzec na koszt konsumenta, bez dostatecznego brania pod uwagę jego interesów i bez przyznania mu z tego tytułu wyrównania. Opłata waloryzacyjna ustalona przez pozwanego dnia 28 października 2004 r. z datą wydania lokalu konsumentom nie przerzucała na tychże ryzyka gospodarczego, które powinien ponosić pozwany za długotrwały proces inwestycyjny. Takie ryzyko przeniósł pozwany w przypadku pozostałych członków grupy, którym opłaty doliczał od daty zawarcia umowy przez 3 do 5 lat. Bez znaczenia jest to, że B. H. obliczyła opłatę waloryzacyjną inaczej, a pozwany także inaczej. Zasady liczenia były we wzorcu czytelne i nieskomplikowane w przeciwieństwie do bliżej nie znanych konsumentom wskaźników wzrostu cen towarów i usług GUS, wskaźników wzrostu cen produkcji budowlano-montażowej GUS, czy wzrostu inflacji GUS.

Skutkiem zastosowania we wzorcu umowy klauzuli niedozwolonej, zgodnie z art. 3851 § 1 k.c. jest brak mocy wiążącej tego postanowienia przy zachowaniu skuteczności innych części wzorca. Członkowie grupy (z wyjątkiem B. H., A. H. i J. H. (1)) zapłacili dodatkowe opłaty tytułem klauzuli waloryzacyjnej, niewiążącej ich z mocy prawa, a zatem ich świadczenie miało charakter nienależnego. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Sąd akceptuje stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie o sygn. akt II CSK 517/13, LEX nr 1488794: sam fakt spełnienia nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie o jego zwrot. W takim też przypadku nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione, jak również czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu. Uzyskanie nienależnego świadczenia wypełnia bowiem przesłankę powstania wzbogacenia, a spełnienie tego świadczenia przesłankę zubożenia. Z chwilą spełnienia świadczenia nienależnego powstaje roszczenie kondykcyjne, którego treścią jest obowiązek dokonania czynności faktycznej lub prawnej stanowiącej świadczenie przeciwne do spełnionego. Takiego roszczenia powód dochodził w niniejszej sprawie. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone stosownie do art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.. Z przyczyn wskazanych wyżej Sąd uznał roszczenia członków grupy za usprawiedliwione, za wyjątkiem należących do B. H., A. H. i J. H. (1).

To wszystko mając na uwadze, Sąd orzekł jak w wyroku stosując przepisy art. 21 ust. 1 i 2 u.d.p.g..

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.. Do poniesionych przez członków grupy kosztów procesu zostały zaliczone oprócz opłaty sądowej uiszczonej przez powoda przypadające na członków grupy koszty ogłoszenia w prasie. O wynagrodzeniu należnym pełnomocnikowi powoda Sąd orzekł na podstawie art. 5 u.d.p.g.. U.d.p.g. dopuszcza możliwość zawarcia w umowie regulującej wynagrodzenie pełnomocnika postanowienia określającego to wynagrodzenie procentowo, jako stosunek do kwoty zasądzonej przez sąd na rzecz powoda (procent od wysokości kwoty zasądzonej przez sąd na rzecz członków grupy). Wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w stosunku do kwoty zasądzonej na rzecz powoda nie może przekraczać 20% tej kwoty. Przed zamknięciem rozprawy pełnomocnik powoda złożył spis kosztów, z którego wynika, że koszty zastępstwa procesowego zostały określone w umowie na 15% ujednoliconego roszczenia dochodzonego przez członka podgrupy.


Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 2 marca 2016 r.

  1. O ile samo wprowadzenie we wzorcu umownym waloryzacji wartości lokalu nie sposób uznać za dopuszczalne, niemniej jednak to brak uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy w takim przypadku niewątpliwie przesądza o abuzywności analizowanej klauzuli. Dla konsumenta nawet kilkuprocentowa podwyżka ceny albo wkładu budowlanego na poczet mieszkania może spowodować, że nie będzie on w stanie nabyć opisanego w umowie finansującej lokalu mieszkalnego.
  2. Samego zubożenia nie stanowi na pewno fakt uiszczenia waloryzacji w sytuacji, gdy została ona zaliczona na świadczenie należne czyli przyszły należny wkład budowalny. Dlatego zasadnym jest w takiej sytuacji uznanie wpłat z tego tytułu za wcześniejsze spełnienie należnego świadczenia, co, zgodnie z treścią art. 411 pkt 4 k.c., wyłącza dopuszczalność żądania jego zwrotu.
  3. Artykuł 13 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w żaden sposób nie odnosi się do określenia sposobu liczenia odsetek, a jedynie statuuje skutek sprawy w toku między członkiem grupy a pozwanym.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział III Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Mariusz Solka (spr.)

Sędziowie:                    SSO Agnieszka Rafałko, SSO Ewa Jończyk

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów (…) – reprezentanta grupy i uczestników grupy:

1) podgrupa nr I: [2 członków];

2) podgrupa nr II: [6 członków];

3) podgrupa nr III: [3 członków];

4) podgrupa nr IV: [6 członków];

5) podgrupa nr V: [6 członków];

6) podgrupa nr VI: [2 członków];

7) podgrupa nr VII: [4 członków];

8) podgrupa nr VIII: [3 członków];

9) podgrupa nr IX: [2 członków];

10) podgrupa nr X: [4 członków];

przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. o zapłatę;

orzeka:

1. zasądza od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. tytułem zapłaconych odsetek karnych na rzecz:

a. K. T., kwotę 7.682,99 zł (siedem tysięcy sześćset osiemdziesiąt dwa złote 99/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

b. M. P., kwotę 1.958,39 zł (jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt osiem złotych 39/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

c. W. S., kwotę 151,92 zł (sto pięćdziesiąt złotych 92/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

d. T. S., kwotę 5.254,16 zł (pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt cztery złote, 16/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

e. K. J., kwotę 2.056,65 zł (dwa tysiące pięćdziesiąt sześć złotych, 65/100) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

f. M. S., kwotę 1.408,07 zł (jeden tysiąc czterysta osiem złotych, 07/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

g. G. M., kwotę 6.471,80 zł (sześć tysięcy czterysta siedemdziesiąt jeden złotych, 80/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

h. M. W. (1), kwotę 1.381,05 zł (jeden tysiąc trzysta osiemdziesiąt jeden złotych, 05/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

i. S. J., kwotę 708,76 zł (siedemset osiem złotych, 76/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

j. R. N., kwotę 85,42 zł (osiemdziesiąt pięć złotych, 42/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

k. H. N., kwotę 85,41 zł (osiemdziesiąt pięć złotych, 41/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

l. K. K. (1), kwotę 4.950,01 zł (cztery tysiące dziewięćset pięćdziesiąt złotych, 01/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

m. R. M., kwotę 1.951,13 zł (jeden tysiąc, dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych, 13/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

n. P. P. (1), kwotę 216,39 zł (dwieście szesnaście złotych, 39/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

o. M. M. (1), kwotę 2.653,26 zł (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt trzy złote, 26/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

p. P. G., kwotę 3.855,62 zł (trzy tysiące osiemset pięćdziesiąt pięć złotych, 62/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty;

q. G. J. (1), kwotę 24,57 zł (dwadzieścia cztery złote , 57/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2013 r. do dnia zapłaty;

r. M. J. (1), kwotę 12,28 zł (dwanaście złotych, 28/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2013 r. do dnia zapłaty;

s. A. K. (2), kwotę 12,28 zł (dwanaście złotych, 28/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2013 r. do dnia zapłaty;

2. w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3. ustala, iż strony ponoszą koszty procesu w rozmiarze:

  1. powód w wysokości 90 (dziewięćdziesiąt) %;
  2. pozwany w wysokości 10 (dziesięć) %;

zaś ich szczegółowe ustalenia pozostawia do decyzji referendarza sądowego;

4. nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 sierpnia 2012 r. Miejski Rzecznik Konsumentów Urzędu (…) wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, zgodnie z przepisami ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, i zasądzenie od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) z siedzibą w W. na rzecz członków grupy następujących kwot:

  1. w ramach podgrupy nr I (do której należą: M. F. oraz B. F.) zasądzenie na rzecz każdego jej członka 6.271,92 zł (sześć tysięcy dwieście siedemdziesiąt jeden złotych, 92/100);
  2. w ramach podgrupy nr II (do której należą: K. W. (1), K. T., A. M. (1), M. P., B. O. (1)) zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty 11.220,49 zł (jedenaście tysięcy dwieście dwadzieścia złote, 49/100);
  3. w ramach podgrupy nr III (do której należą: A. K. (1) oraz P. D.) zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty 20.185,50 zł (dwadzieścia tysięcy sto osiemdziesiąt pięć złotych, 50/100);
  4. w ramach podgrupy nr IV (do której należą: W. S., T. S., P. F., K. W. (2)) zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty 9.127,35 zł (dziewięć tysięcy sto dwadzieścia siedem złotych, 35/100) złotych;
  5. w ramach podgrupy V (do której należą: K. J., M. S., G. M., M. W. (1), S. J.) zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty 10.152,28 zł (dziesięć tysięcy sto pięćdziesiąt dwa złote, 28/100);
  6. w ramach podgrupy VI (do której należą R. N. oraz H. N.) zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty w wysokości 6.098,77 zł (sześć tysięcy dziewięćdziesiąt osiem złotych, 77/100);
  7. w ramach podgrupy nr VII (do której należą K. K. (1), R. M., P. P. (1)) zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty 12.334,38 zł (dwanaście tysięcy trzysta trzydzieści cztery złote; 38/100);
  8. w ramach podgrupy VIII (do której należą: M. M. (1). P. G., D. C. (1)), zasądzenie na rzecz każdego jej członka kwoty 16.805,67 zł (szesnaście tysięcy osiemset pięć złotych, 67/100)

t.j. zasądzenia od pozwanej Spółdzielni na rzecz wszystkich członków grupy łącznej kwoty 279.100,11 zł (dwieście siedemdziesiąt dziewięć tysięcy sto złotych, 11/100) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 7 sierpnia 2012 r. tj. od dnia wynikającego ze złożonych przez członków grupy u pozwanej przedsądowych wezwań do zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o treść art. 113 ust. 1 u.k.s.c. oraz o zasądzenie na rzecz członków grupy kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej przewidzianej przepisami prawa (w związku z rodzajem zawiłością sprawy) (pozew k. 2-23).

Jako podstawę faktyczną roszczenia powód wskazał szereg nieprawidłowości w ramach prowadzonej przez pozwaną Spółdzielnię inwestycji w zakresie budowy lokali i miejsc postojowych u zbiegu ul. (…). (…) w W., przede wszystkim zaś w przedmiocie bezprawnego naliczania waloryzacji, a następnie odsetek karnych pobranych od nieterminowych wpłat waloryzacji, dokonywanych na podstawie postanowień umów finansujących, uznanych przez Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r., wydanym w sprawie o sygn. XVII AmC 1782/09 za klauzule niedozwolone. Powód wskazał, że członkowie grupy mający status konsumentów, zawarli z pozwanym tożsame umowy finansujące, zawierające niedozwoloną klauzulę waloryzacyjną. W oparciu o tę klauzulę pozwana Spółdzielnia dokonała, w stosunku do wszystkich członków grupy, naliczenia kwoty waloryzacji oraz odsetek karnych, w związku z czym w ocenie powoda należało uznać, że waloryzacja była naliczana i pobierana przez pozwaną spółdzielnię bezprawnie, podobnie jak odsetki karne za jej nieterminową wpłatę (pozew k. 2-23).

W odpowiedzi na pozew, pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) z siedzibą w W., wniosła o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na pozew k. 1134-1137).

W uzasadnieniu pisma podniesiono, że pozwana Spółdzielnia nie ponosi odpowiedzialności z tytułu nienależnie pobranej waloryzacji, gdyż podmiotem, który stosował w umowach z konsumentami klauzule niedozwolone, była spółka (…) S.A. z siedzibą w W., a nie pozwana w niniejszym postępowaniu Spółdzielnia. Jednocześnie wskazano, że większość praw i obowiązków zawartych w umowie przysługiwało właśnie tej spółce – jako stronie zawieranych z członkami grupy umów finansujących (odpowiedź na pozew k. 1134-1137).

Pismem z dnia 18 stycznia 2013 r. powód dokonał modyfikacji powództwa w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanej Spółdzielni, na rzecz nowych członków grupy, którzy przystąpili do postępowania, po wytoczeniu powództwa tj. o zasądzenie:

  • kwoty 9.127,35 zł na rzecz J. Z. (2);
  • kwoty 10.152,28 zł na rzecz A. W. (1);
  • kwoty 12.334,38 zł na rzecz E. S. (1);
  • kwoty 16.805,67 zł na rzecz D. C. (1);
  • kwoty 4.972,46 zł na rzecz R. W. oraz G. J. (1);
  • kwoty 2.486,23 zł na rzecz M. J. (1), A. K. (2) oraz A. W. (2) i P. W.,

wnosząc tym samym o zasądzenie łącznej kwoty 68.308,52 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy trzysta dziewięć złotych, 52/100). Jednocześnie powód wskazał, że nowi członkowie zostali przydzieleni do istniejących już podgrup bądź też utworzyli nowe podgrupy. Skład grupy wraz z roszczeniami jej członków został przedstawiony w sposób następujący:

  1. w ramach podgrupy nr I (do której należą: M. F. oraz B. F.) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 6.271,92 zł (sześć tysięcy dwieście siedemdziesiąt jeden złotych, 92/100);
  2. w ramach podgrupy nr II (do której należą: K. W. (1), K. T., A. M. (1), M. P., B. O. (1)) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 11.220,49 zł (jedenaście tysięcy dwieście dwadzieścia złotych, 49/100);
  3. w ramach podgrupy nr III (do której należą: A. K. (1) oraz P. D.) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 20.185,50 zł (dwadzieścia tysięcy sto osiemdziesiąt pięć złotych, 50/100);
  4. w ramach podgrupy nr IV (do której należą: W. S., T. S., P. F., K. W. (2), J. Z. (2)) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 9.127,35 zł (dziewięć tysięcy sto dwadzieścia siedem złotych, 35/100);
  5. w ramach podgrupy V (do której należą: K. J., M. S., G. M., M. W. (1), S. J., A. W. (1)) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 10.152,28 zł (dziesięć tysięcy sto pięćdziesiąt dwa złote, 28/100);
  6. w ramach podgrupy VI (do której należą R. N. oraz H. N.) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 6.098,77 zł (sześć tysięcy dziewięćdziesiąt osiem złotych, 77/100);
  7. w ramach podgrupy nr VII (do której należą K. K. (1), R. M., P. P. (1), E. S. (1)) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 12.334,38 zł (dwanaście tysięcy trzysta trzydzieści cztery złote, 38/100);
  8. w ramach podgrupy VIII (do której należą: M. M. (1). P. G., D. C. (1)) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 16.805,67 zł (szesnaście tysięcy osiemset pięć złotych, 67/100);
  9. w ramach podgrupy IX (do której należą: G. J. (1), R. W.) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 4.972,46 zł (cztery tysiące dziewięćset siedemdziesiąt dwa złote, 46/100);
  10. w ramach podgrupy X (do której należą: M. J. (1), A. K. (2), A. W. (2), P. W.) powód zażądał zasądzenia na rzecz każdego członka podgrupy kwoty 2.486,23 zł (dwa tysiące czterysta osiemdziesiąt sześć złotych, 23/100).

W dniu 28 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym (postanowienie k. 1467).

Zażalenie na powyższe orzeczenie wniosła strona pozwana, domagając się zmiany zaskarżonego postanowienia i odrzucenia pozwu wskazując, że doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 1 ust 1 i 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, że przedmiotowej sprawie zachodzą przesłanki uzasadniające rozpoznanie przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym (zażalenie k. 1479-1483).

Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2013 r. oddalił zażalenie strony pozwanej wskazując, że roszczenia członków grupy dochodzone w niniejszym postępowaniu są roszczeniami konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy (postanowienie k. 1518-1521).

Pismem z dnia 21 października 2013 r. powód dokonał kolejnej modyfikacji powództwa, wnosząc o zasądzenie na rzecz nowych członków grupy łącznej kwoty 40.533,34 zł (czterdzieści tysięcy pięćset trzydzieści trzy złote, 34/100) wskazując, że do postępowania przystąpili K. P., domagająca się zasądzenia kwoty 11.220,49 zł (jedenaście tysięcy dwieście dwadzieścia złotych, 49/100), D. M. z roszczeniem o zasądzenie kwoty 9.127,35 zł (dziewięć tysięcy sto dwadzieścia siedem złotych, 35/100) złotych oraz J. Z. (1), którego roszczenie opiewało na kwotę 20.185,50 zł (dwadzieścia tysięcy sto osiemdziesiąt pięć złotych, 50/100) (k. 1537-1539). Skład grupy, wraz z roszczeniami poszczególnych członków podgrup, został ustalony w sposób następujący:

  1. w skład podgrupy nr I wchodzą M. F. oraz B. F., wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 6.271,92 zł (sześć tysięcy dwieście siedemdziesiąt jeden złotych, 92/100) złotych;
  2. w skład podgrupy nr II wchodzą K. W. (1), K. T., A. M. (1), M. P., B. O. (1) oraz K. P., wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 11.220,49 zł (jedenaście tysięcy dwieście dwadzieścia złotych, 49/100);
  3. w skład podgrupy nr III wchodzą A. K. (1), P. D. oraz J. Z. (1), wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 20.185,50 zł (dwadzieścia tysięcy sto osiemdziesiąt pięć złotych, 50/100);
  4. w skład podgrupy nr IV wchodzą W. S., T. S., P. F., K. W. (2), J. Z. (2) oraz D. M. wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 9.127,35 zł (dziewięć tysięcy sto dwadzieścia siedem złotych, 35/100);
  5. w skład podgrupy V wchodzą K. J., M. S., G. M., M. W. (1), S. J. oraz A. W. (1), wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 10.152,28 zł (dziesięć tysięcy sto pięćdziesiąt dwa złote, 28/100);
  6. w skład podgrupy VI wchodzą R. N. oraz H. N., wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 6.098,77 zł (sześć tysięcy dziewięćdziesiąt osiem złotych, 77/100);
  7. w skład podgrupy nr VII wchodzą K. K. (1), R. M., P. P. (1), E. S. (1), wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 12.334,38 zł (dwanaście tysięcy trzysta trzydzieści cztery złote, 38/100);
  8. w skład podgrupy VIII wchodzą M. M. (1), P. G., D. C. (1), wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 16.805,67 zł (szesnaście tysięcy osiemset pięć złotych, 67/100);
  9. w skład podgrupy IX wchodzą G. J. (1), R. W., wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 4.972,46 zł (cztery tysiące dziewięćset siedemset dwa złote, 46/100);
  10. w skład podgrupy X wchodzą M. J. (1), A. K. (2), A. W. (2) oraz P. W., wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określono na kwotę 2.486,23 zł (dwa tysiące czterysta osiemdziesiąt sześć złotych, 23/100).

Pismem z dnia 7 listopada 2014 r. pozwana Spółdzielnia wniosła zarzuty do składu grupy, kwestionując przynależność do niej M. F., B. P.-F., K. W. (1), B. O. (2) i J. O. (1), A. K. (1) i A. K. (3), W. S. i E. S. (2), P. F., G. M., R. N., H. N., M. M. (1), G. J. (1), M. J. (1), A. K. (2), A. J., R. W., A. W. (2), P. W. i M. B. (pismo k. 1897-1906).

Postanowieniem z dnia 17 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie dokonał ustalenia składu grupy, dokonując jej podziału na poszczególne podgrupy w ten sposób że:

1) w skład podgrupy nr I weszli – M. F., B. F.;

2) w skład podgrupy nr II weszli – K. W. (1), K. T., A. M. (1), M. P., B. O. (1), K. P.;

3) w skład podgrupy nr III weszli – A. K. (1), P. D., J. Z. (1);

4) w skład podgrupy nr IV weszli – W. S., T. S., P. F., K. W. (2), J. Z. (2), D. M.;

5) w skład podgrupy nr V weszli – K. J., M. S., G. M., M. W. (1), S. J., A. W. (1);

6) w skład podgrupy nr VI weszli – R. N., H. N.;

7) w skład podgrupy nr VII weszli – K. K. (1), R. M., P. P. (1), E. S. (1);

8) w skład podgrupy nr VIII weszli – M. M. (1), P. G., D. C. (1);

9) w skład podgrupy nr IX weszli – G. J. (1), R. W.;

10) w skład podgrupy nr X weszli – M. J. (1), A. K. (2), A. W. (2), P. W. (postanowienie k. 2012-2022).

Zażalenie na powyższe postanowienie z dnia 27 lutego 2015 r. wniosła strona pozwana, formułując cztery kategorie zarzutów, jednakże podstawę większości z nich stanowiła okoliczność, że wpłat z tytułu waloryzacji i odsetek karnych dokonywała inna osoba niż ta dochodząca roszczeń, bądź też roszczeń dochodzi tylko jedna z uprawnionych osób, co spowoduje konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego mającego na celu ustalenie osób uprawnionych do formułowania roszczeń oraz terminów właściwych do żądania odsetek (zażalenie k. 1897-1958).

Zażalenie to zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, postanowieniem z dnia 8 lipca 2015 r., który to podtrzymał skład grupy ustalony przez Sąd Okręgowy (postanowienie k. 2051-2052).

Pismo powoda z dnia 21 października 2013 r., zawierające rozszerzenie powództwa, stanowiło jednocześnie sprecyzowanie ostatecznego stanowiska procesowego. Powód – Miejski Rzecznik Konsumentów, reprezentujący ww. członków grupy, wniósł o zasądzenie łącznej kwoty 387.942,97 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem tysięcy dziewięćset czterdzieści dwa złote, 97/100) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty, z wyłączeniem roszczeń J. Z. (2), A. W. (1), E. S. (1), D. C. (1), G. J. (2), M. J. (1), A. W. (2), P. W., dla których odsetki powinny być liczone od dnia 18 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz roszczeń K. P., D. M. oraz J. Z. (1), dla których odsetki powinny być liczone od dnia 21 października 2013 r. do dnia zapłaty (pismo k. 1537-1539).

Stanowisko procesowe strona pozwana sprecyzowała pismem z dnia 19 listopada 2013 r., w którym wniosła o oddalenie powództwa, rozszerzonego pismem powoda z dnia 21 października 2013 r. Ponadto pozwana Spółdzielnia wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, w wysokości 6-krotności stawki minimalnej (pismo k. 1682-1695).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana Spółdzielnia reprezentowana przez Inwestora Powierniczego – spółkę (…) S.A. zawarła z członkami grupy umowy o budowę lokali mieszkalnych i miejsc postojowych w ramach inwestycji u zbiegu ulicy (…). (…) w W. Umowy finansujące zawierane były według jednolitego niepodlegającego negocjacji wzorca, w którym zawarto uznane za niedozwolone postanowienia umowne dotyczące naliczania waloryzacji. W świetle umów finansujących inwestycja miała zostać zakończona najpóźniej do końca I lub II kwartału 2009 r., natomiast akty notarialne przenoszące własność lokali zostały zawarte dopiero w II połowie 2011 r. (dowód: umowa nr (…)– k. 169-180, wzór umowy o budowę lokalu użytkowego – k. 182-188).

W dniu 23 sierpnia 2007 r. została zawarta pomiędzy M. F. i B. P. (finansujący) a (…) S.A. w W. umowa nr M 5 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązała się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 47,3 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego było wniesienie przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy, przypadających na wybudowany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 5 – k. 230-236).

Fakturą VAT nr (…)na M. F. i B. P. nałożono obowiązek uiszczenia kwoty 1.757,19 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego 5D przy ul. (…), fakturą nr (…) kwota ta została zwiększona o sumę 1.757,18 zł. Tytułem obowiązku uregulowania waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…) nałożono na nich, fakturą VAT nr (…), obowiązek uiszczenia kwoty 19.549,06 zł, następnie fakturą nr (…) kwotę waloryzacji zwiększono o sumę 19.549,07 zł. W dniu 27 lutego 2009 r. M. F. dokonał wpłaty 21.306,25 zł na rzecz D.-B. tytułem waloryzacji, jako nadawców przelewu wskazując B. i M. F. Kolejnego przelewu dokonał w dniu 30 marca 2009 r., pod tym samym tytułem, na kwotę 21.306,25 zł (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 424-435, faktura VAT nr (…) – k. 709, faktura VAT (…) – k. 710, faktura VAT (…) – k. 711, faktura VAT nr (…) – k. 712, potwierdzenie przelewu k. 713, 714).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…), który został nabyty przez M. F. i B. P. Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 34.907,64 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 246,00 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 715-716).

W dniu 17 czerwca 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a M. F. i B. P. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności. W treści aktu notarialnego wskazano, że M. F. i B. P. przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) w udziałach ½ części, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal (439.942,28 zł plus podatek VAT w wysokości 31.024,50 zł) wraz z waloryzacją, a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 424-435).

W dniu 30 czerwca 2012 r. M. F. i B. F. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwot po 6.271,92 zł w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 717-719, k. 720-722).

W dniu 12 grudnia 2008 r. została zawarta pomiędzy K. W. (1) i E. W. (finansujący) a (…) S.A. w W. umowa nr M 22 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego lokalu mieszkalnego m. in. nr 22, o pow. 66,4 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Aneksem nr (…) z dnia 11 marca 2009 r. umowa ta została zmieniona w ten sposób, że (…) S.A. zobowiązał się do wybudowania dla K. W. (1) i E. W. lokalu nr (…), o pow. 51,8 m2. Następnie aneksem nr (…) z dnia 22 marca 2011 r. dokonano zmian innych postanowień umowy m. in. w zakresie wysokości wkładu budowlanego wraz z waloryzacją na komórkę lokatorską. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego wskazano konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na wybudowany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego, w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 22 – k. 237-243, aneks nr (…) – k. 244-250, aneks nr (…) – k. 251-252).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 25A, które zostały nabyte przez K. W. (1) i E. W. Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 25.620,85 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 105,78 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 732-733).

W dniu 3 października 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a K. W. (1) i E. W. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że K. W. (1) i E. W. przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu w udziałach ½ części, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (402.676,78 zł plus podatek VAT w wysokości 28.522,85 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 436-442).

Pismem z dnia 23 lutego 2012 r. K. W. (1) i E. W. zostały poinformowane przez pozwaną Spółdzielnię, że kwota 38.117,01 zł z tytułu wstępnie ustalonej waloryzacji planowanych kosztów budowy została uregulowana z nadpłaty wpłaconych zaliczek wkładu budowlanego, jednocześnie wskazano, że kwota ta została uregulowana w terminie (dowód: pismo – k. 734).

W dniu 28 marca 2012 r. E. W. zwarła z K. W. (1) umowę darowizny, na mocy której darowała ona K. W. (1) cały jej udział wynoszący ½ części w stanowiącym odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnym nr (…) przy ul. (…) w W. wraz ze związanymi z nim prawami oraz cały przysługujący jej udział wynoszący 1/512 część w lokalu niemieszkalnym – garażu. Umową cesji z dnia 28 marca 2012 r. E. W. przeniosła na K. W. (1) wszystkie przysługujące jej roszczenia przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. związane z umową finansującą i jej nienależytym wykonaniem (dowód: akt notarialny Rep. A nr (…) – k. 723-727, umowa cesji – k. 731).

W dniu 30 maja 2012 r. K. W. (1) skierowała do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jej rzecz kwoty 11.220,48 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 735-737).

W dniu 21 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy K. T. (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 22 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 48,4 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na wybudowany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 44 – k. 253-259).

Fakturą nr (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. nałożyła na K. T. obowiązek uiszczenia kwoty 35.458,49 zł tytułem części waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…). Fakturą nr (…) K. T. został zobowiązany do uregulowania kwoty 3.514,37 zł z tytułu waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 19C. Pismem z dnia 11 maja 2009 r. K. T. został poinformowany, że Inwestor Powierniczy – (…) S.A. nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji, kwota odsetek do zapłaty została określona na kwotę 1.243,11 zł. Notą odsetkową z dnia 24 września 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) wezwała K. T. do zapłaty kwoty 8.194,52 zł tytułem odsetek za nieterminowe wpłaty wkładu budowlanego. W kolejnej nocie odsetkowej z dnia 31 stycznia 2011 r., kwota odsetek została określona na sumę 1.776,74 zł. W dniu 27 stycznia 2011 r. K. i M. T. dokonali wpłaty kwoty 38.972,85 zł tytułem waloryzacji kosztów budowy, następnie w dniu 28 stycznia 2011 r. M. i K. T. dokonali wpłaty, z tego samego tytułu, w kwocie 9.971,26 zł (dowód: faktura VAT (…) – k. 738, faktura VAT nr (…), pismo – k. 741, nota odsetkowa – k. 742, 743, potwierdzenie przelewu – k. 740, 744).

W dniu 17 sierpnia 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a K. T. i M. T. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (392.589,83 zł plus podatek VAT w wysokości 27.955,99 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy).

Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota 523,44 zł z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe wynikająca z ostatecznego rozliczenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 443-455).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…), który został nabyty przez K. T. i M. T. Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 25.699,91 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 113,16 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 745-746).

W dniu 1 lipca 2012 r. K. T. skierował do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jego rzecz kwoty 11.458,55 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 747-749).

W dniu 30 lipca 2007 r. została zawarta pomiędzy A. M. (1) (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr (…) o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 47,6 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na wybudowany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 3 – k. 260-266).

Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. wystawiła fakturę VAT nr (…) na kwotę 35.289,63 zł tytułem waloryzacji wkładu budowlanego dot. lokalu mieszkalnego nr (…), następnie wystawiono fakturę VAT nr (…) na kwotę 3.514,37 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 9A jako nabywcę wskazano A. M. (2). W dniu 30 marca 2009 r. A. M. (1) dokonała wpłaty 19.402,00 zł tytułem waloryzacji kosztów budowy (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 750, faktura VAT nr (…) – k. 751, potwierdzenie przelewu – k. 752).

Notą odsetkową z dnia 18 września 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…), oszacowała odsetki od nieterminowo wniesionych wpłat rat z tytułu wkładu budowalnego, opłaty manipulacyjnej i opłaty partycypacyjnej, wskazując, że odsetki od nieterminowych wpłat wkładu budowlanego wynoszą 1.325,19 zł, natomiast od opłaty manipulacyjnej i partycypacyjnej na kwotę 15,59 zł (dowód: nota odsetkowa – k. 753-754).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…), który został nabyty przez A. M. (1). Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 33.823,58 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowana na kwotę 66,42 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 755-756).

W dniu 21 września 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a A. M. (1) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (398.319,78 zł plus podatek VAT w wysokości 28.100,93 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 456-469).

W dniu 13 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy M. P. (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr (…) o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 62,2 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono wniesienie przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 40 – k. 267-272).

W dniu 11 stycznia 2009 r. M. P. dokonała wpłaty 16.880,35 zł tytułem naliczonej waloryzacji, kolejnego przelewu z tytułu dopłaty nieprawidłowo naliczonej waloryzacji M. P. dokonała w dniu 21 lutego 2010 r., na kwotę 29.301,94 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 757, 758).

Notą odsetkową z dnia 4 października 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W., łączną kwotę odsetek od nieterminowo wniesionego wkładu budowlanego określiła na kwotę 4.977,32 zł, natomiast kwotę odsetek naliczoną tylko przedmiotową notą oszacowano na sumę 1.958,39 zł (dowód: nota odsetkowa – k. 759).

Pismem z dnia 28 lutego 2011 r. M. P. wniosła o przeksięgowanie kwoty 3.000,00 zł wniesionej jako kaucja na rzecz robót wykończeniowych na poczet naliczonej kary za nieterminowe niesłusznie naliczoną waloryzację (dowód: pismo – k. 760).

W dniu 4 kwietnia 2011 r. M. P. dokonała wpłaty 1.000,00 zł na poczet odsetek od nieterminowo uiszczanych wpłat waloryzacji. Pismem z dnia 5 kwietnia 2011 r. M. P. wniosła o umorzenie odsetek od waloryzacji naliczanych od dnia 28 lutego 2009 r. do dnia 3 sierpnia 2009 r., uzasadniając wniosek faktem otrzymania wezwania do ich zapłaty w dniu 20 lipca 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała umorzenia odsetek na łączną kwotę 2.311,02 zł, kwota ta została zaliczona na poczet należności eksploatacyjnych (dowód: potwierdzenie wpłaty – k. 761, pismo – k. 762-765).

W dniu 17 sierpnia 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a M. P. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (469.573,71 zł plus podatek VAT w wysokości 33.014,25 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe wynikająca z ostatecznego rozliczenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 470-483).

Pismem z dnia 16 marca 2012 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) przedstawiła specyfikę wniesionych przez M. P. wpłat wskazując, że kwota 1.000,00 zł została wniesiona z tytułu opłaty manipulacyjnej, suma 15.302,26 zł jako opłata partycypacyjna, kwota 552.924,66 zł tytułem wkładu budowlanego za lokal mieszkalny nr (…) i miejsce postojowe nr 36C oraz suma 2.891,94 zł tytułem odsetek (dowód: pismo – k. 766-767).

W dniu 6 czerwca 2012 r. M. P. skierowała do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jej rzecz kwoty 11.300,73 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 768-770).

W dniu 29 sierpnia 2007 r. została zawarta pomiędzy J. O. (1) i B. O. (2) (finansującymi) a (…) S.A. w W. umowa nr M 26 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 47,2 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów ich budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 26 – k. 273-279).

W dniu 16 listopada 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a B. O. (1) i J. O. (2) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (411.958,85 zł plus podatek VAT w wysokości 29.017,68 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 484-496).

W dniu 5 lipca 2012 r. B. O. (1) i J. O. (2) skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 11.904,17 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 771-773).

W dniu 25 lipca 2007 r. zostały zawarte pomiędzy A. K. (1) i A. K. (3) (finansującymi) a (…) S.A. w W. umowy nr M 86 i M 91 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. dwóch lokali mieszkalnych nr (…), o pow. 47,6 m2 i nr (…) o pow. 47,6 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na wybudowany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązali się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 86 – k. 280-286 i umowy nr M 91 – k. 287-293).

Fakturą VAT nr (…) A. i A. K. (1) zostali obciążeni przez Spółdzielnie Mieszkaniową (…) kwotą 31.426,87 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…), następnie fakturą VAT nr (…) zostali oni obciążeni kwotą 3.514,37 tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 33C. Fakturą VAT nr (…) A. i A. K. (1) zostali obciążeni kwotą 31,426,87 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…), natomiast faktura VAT nr (…) wystawiona przez Spółdzielnię Mieszkaniową (…) na kwotę 3.514,37 zł dot. waloryzacji za miejsce postojowe nr 32C (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 774, faktura VAT nr (…) – k. 775, faktura VAT nr (…) – k. 787, faktura VAT nr (…) – k. 788).

Pismem z dnia 20 lutego 2009 r., doręczonym Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 23 lutego 2009 r., A. i A. K. (1) oświadczyli, że nie zgadzają się ze sposobem i terminami naliczania waloryzacji kosztów budowy, z terminami jej płatności oraz uzasadnieniem terminu przekazania lokalu i miejsca postojowego (dowód: pismo – k. 779).

W dniu 31 marca 2009 r. A. K. (1) dokonał dwóch wpłat tytułem waloryzacji na kwotę 34.941,24 zł każda z nich (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 776).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 5, które zostały nabyte przez A. i A. K. (1). Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 26.088,09 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 204,18 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 777-778).

W dniu 9 sierpnia 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a A. K. (1) i A. K. (3) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (347.165,84 zł plus podatek VAT w wysokości 24.420,75 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Tego samego dnia została zawarta między stronami umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowa przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowa o podział do korzystania dla lokalu nr (…). W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (349.941,43 zł plus podatek VAT w wysokości 24.642,80 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 aktu notarialnego nr (…) – k. 410-522).

W dniu 2 lipca 2012 r. A. i A. K. (1) skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 20.185,50 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 799-801).

W dniu 12 lipca 2007 r. została zawarta pomiędzy P. D. a (…) S.A. w W. umowa nr M 52 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. dwóch lokali mieszkalnych nr (…), o pow. 51,8 m2 i nr (…), o pow. 41,7 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów ich budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 52 – k. 294-300 i umowy nr M 53 – k. 301-307).

W dniu 26 lipca 2007 r. A. D. udzieliła swojemu mężowi P. D. pełnomocnictwa do zawarcia w jej imieniu umów, w oparciu, o które nabędą na zasadach wspólności ustawowej lokale mieszkalne nr (…), a także do szeregu innych czynności podejmowanych w ramach powyższego (dowód: akt notarialny Rep. A nr (…) – k. 808-811).

Notą odsetkową z dnia 31 sierpnia 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) w W. obciążyła P. D. odsetkami w kwocie 696,68 zł za nieterminowe wpłaty wkładu budowlanego, ustalając przy tym całość odsetek do zapłaty na kwotę 1.568,15 zł. W dniu 11 października 2010 r. P. D. dokonał wpłaty 1.301,83 zł (dowód: nota odsetkowa – k. 804, potwierdzenie wpłaty – k. 805).

Pismem nr (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego lokalu mieszkalnego nr (…) i miejsc postojowych nr 28C i 29C. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny wynosiła 88.501,36 zł, za miejsce postojowe nr 28C została określona na kwotę 10.222,33 zł, natomiast za miejsce postojowe nr 29C wynosiła kwotę 10.222,33 zł. Z tytułu opłaty partycypacyjnej niedopłata wynosiła 1.766,28 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 806-807).

W dniu 26 maja 2012 r. A. i P. D. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 20.588,14 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 812-814).

W dniu 18 lutego 2008 r. została zawarta pomiędzy E. S. (2) i W. S. a (…) S.A. w W. umowa nr M 43 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 41,7 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów ich budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 43 – k. 308-314).

Fakturą VAT nr (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła E. i W. S. kwotą 14.042,01 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…), faktura VAT nr (…) obciążała E. i W. S. kwotą 1.757,19 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 31 A. Następnie strona pozwana wystawiła jeszcze dwie faktury obciążające, pierwszą nr (…) na kwotę 14.041,84 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…), drugą nr (…) na kwotę 1.757,18 zł z tytułu waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 31 A (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 815, faktura VAT nr (…)– k. 816, faktura VAT nr (…)– k. 817, faktura VAT nr (…)– k. 818).

Pismem z dnia 3 marca 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…), w odpowiedzi na wniosek E. i W. S., wyraziła zgodę na przesunięcie terminu płatności pierwszej raty waloryzacji z dnia 28 lutego 2009 r. na 31 marca 2009 r., nie zostały przy tym anulowane odsetki od nieterminowo wniesionej waloryzacji. W dniu 30 marca 2009 r. W. S. dokonał wpłaty kwoty 15.800,00 zł, następnie w dniu 27 kwietnia 2009 r. wpłacił kwotę 15.799,02 zł, a w dniu 27 maja 2009 r., po wystosowaniu przez Inwestora Powierniczego informacji o naliczaniu odsetek od nieterminowych płatności rat waloryzacji, kwotę 151,92 zł (dowód: potwierdzenia przelewu – k. 819, pismo – k. 820, pismo – k. 824, pismo – k. 827).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 31A, które zostały nabyte przez E. i W. S. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 12.444,80 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.667,13 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 130,38 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 821-822).

W dniu 6 lipca 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a W. S. i E. S. (2) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (311.120,30 zł plus podatek VAT w wysokości 21.893,67 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…)– k. 523-534).

W dniu 3 lipca 2012 r. E. S. (2) i W. S. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 9.127,35 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 828-830).

W dniu 5 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy T. S. a (…) S.A. w W. umowa nr M 73 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 41,7 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów ich budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 73 – k. 315-321).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował T. S., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota odsetek opiewała na kwotę 32.627,39 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 520,25 zł. Notą odsetkową z dnia 24 września 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła T. S. odsetkami w kwocie 4.179,08 zł, całościową kwotę odsetek określając na kwotę 4.655,37 zł. Kolejna nota odsetkowa została wystawiona w dniu 31 stycznia 2011 r., kwota odsetek została tam oszacowano na sumę 554,81 zł (dowód: pismo – k. 833, nota odsetkowa – k. 834, 835).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 23C, które zostały nabyte przez T. S.. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 13.906,36 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 66,42 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 836-837).

Zaświadczeniem z dnia 4 stycznia 2012 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) wskazała, że T. S. zobowiązany jest do zapłaty odsetek w wysokości 1.508,06 zł, które zostały naliczone na dzień 21 grudnia 2011 r. (dowód: zaświadczenie – k. 840).

W dniu 5 stycznia 2012 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a T. S. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła z tytułu wstępnie ustalonego wkładu budowlanego za lokal wraz z waloryzacją (304.992,95 zł plus podatek VAT w wysokości 21.440,35 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (32.880,63 zł plus podatek VAT w wysokości 7.233,74 zł). Ponadto wskazano, że niedopłata wkładu budowlanego należna do wniesienia za lokal mieszkalny wynosi 12.876,84 zł plus podatek VAT w wysokości 1.030,10 zł, za miejsce postojowe 8.310,84 zł plus podatek VAT w wysokości 1.911,49 zł (§ 5 ust.1 aktu notarialnego nr (…) – k. 535-547).

Pismem z dnia 27 kwietnia 2012 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) przedstawiła listę wpłat dokonanych przez T. S. dokonanych do dnia 24 kwietnia 2012 r. w związku z finansowaniem budowy lokalu i miejsca postojowego (dowód: pismo – k. 831-832).

W dniu 21 lipca 2012 r. T. S. skierował do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jego rzecz kwoty 9.459,20 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 855-857).

W dniu 1 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy W. G. i P. F. a (…) S.A. w W. umowa nr M 58 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A. zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 41,7 m2. Obciążenie związane z budową lokalu i miejsca postojowego oboje finansujący mieli ponosić w udziałach po 50 %. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 58 – k. 322-328).

W dniu 27 lutego 2009 r. P. F. dokonał wpłaty kwoty 16.843,40 zł tytułem waloryzacji, kolejnej wpłaty w tej samej wysokości i z tego samego tytułu dokonał on w dniu 3 kwietnia 2009 r. (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 858-859).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 27C, które zostały nabyte przez I. i P. F. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 12.133,29 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 93,48 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 860-861).

W dniu 16 listopada 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a P. F. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (333.103,90 zł plus podatek VAT w wysokości 23.429,63 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 548-561).

W dniu 30 lipca 2012 r. P. F. i I. F. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 9.898,38 zł, w terminie do dnia 7 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 862-864).

W dniu 31 maja 2007 r. została zawarta pomiędzy K. G. a (…) S.A. w W. umowa nr M 48 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 41,7 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 48 – k. 329-335).

W dniu 28 stycznia 2011 r. K. G. dokonała wpłaty 31.690,30 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu nr (…) (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 868).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 33C, które zostały nabyte przez K. G. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 11.605,31 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 93,48 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 869-870).

W dniu 17 lutego 2012 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a K. G. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (310.342,98 zł plus podatek VAT w wysokości 22.093,96 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.174,03 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 562-573).

W dniu 30 lipca 2012 r. K. W. (2) (wcześniej K. G.) skierowała do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jej rzecz kwoty 9.342,55 zł, w terminie do dnia 7 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 865-867).

W dniu 21 września 2007 r. została zawarta pomiędzy B. i K. J. a (…) S.A. w W. umowa nr M 59 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 47,0 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 59 – k. 336-342).

Fakturą VAT nr (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła B. i K. J. kwotą 32.020,71 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego, natomiast fakturą VAT nr (…) wystawioną na sumę 3.514,37 zł obciążono ich waloryzacją za miejsce postojowe nr 6A (dowód: faktura VAT nr (…) – k.904, faktura VAT nr (…) – k. 905).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował B. i K. J., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 36.110,94 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 575,86 zł. Notą odsetkową z dnia 30 września 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła B. i K. J. odsetkami w kwocie 1.480,79 zł, całościową kwotę odsetek określając na kwotę 2.057,60 zł, kwota ta została przekazana na rachunek pozwanej w dniu 6 września 2010 r. (dowód: pismo – k. 907, nota odsetkowa – k. 908, potwierdzenie przelewu – k. 909, potwierdzenie wpłat – k. 912).

W dniu 25 sierpnia 2009 r. B. i K. J. dokonali wpłaty kwoty 35.535,08 zł tytułem opłaty waloryzacyjnej (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 906).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 6A, które zostały nabyte przez B. i K. J.. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 15.766,94 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 179,58 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 910-911).

W dniu 5 października 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a K. J. i B. J. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (356.184,92 zł plus podatek VAT w wysokości 25.078,93 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota 969,32 zł z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr 8697/2011 – k. 574-580).

W dniu 18 czerwca 2012 r. B. i K. J. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 10.410,45 zł, w terminie do 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 918-920).

W dniu 11 lipca 2007 r. została zawarta pomiędzy M. S. a (…) S.A. w W. umowa nr M 26 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 50,0 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 32 – k. 343-349).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował M. S., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności poszczególnych rat waloryzacji dla lokalu nr (…). Łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 37.549,23 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 598,82 zł. Notą odsetkową z dnia 21 września 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła M. S. odsetkami w kwocie 809,25 zł, całościową kwotę odsetek określając na kwotę 1.494,21 zł. Kwota 4.494,21 zł została przekazana na rachunek bankowy strony pozwanej w dniu 4 października 2010 r. (dowód: pismo – k. 923, nota odsetkowa – k. 924, potwierdzenie przelewu – k. 925).

W dniu 12 czerwca 2009 r. M. S. dokonała wpłaty kwoty 24.752,00 zł tytułem waloryzacji, kolejnej wpłaty z tego tytułu dokonano w dniu 7 sierpnia 2009 r. w wysokości 12.199,90 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 921, 922).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 23C, które zostały nabyte przez M. S. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 10.891,02 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 12,30 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 926-927).

W dniu 21 lipca 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a M. S. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (366.784,31 zł plus podatek VAT w wysokości 25.775,76 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota 969,32 zł z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 581-594).

W dniu 12 marca 2008 r. została zawarta pomiędzy A. M. (3) i G. M. a (…) S.A. w W. umowa nr M 31 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 46,9 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 31 – k. 350-356).

Fakturą VAT nr (…) A. i G. M. zostali obciążeni kwotą 24.973,77 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego. Kolejna faktura VAT obciążająca A. i G. M. kwotą waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego została wystawiona przez Spółdzielnię Mieszkaniową (…) na kwotę 6.000,00 zł, natomiast fakturą VAT nr (…) zostali oni obciążeni waloryzacją dot. miejsca postojowego w kwocie 3.514,37 zł (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 947, faktura VAT nr (…) – k. 948, faktura VAT nr (…) – k. 949).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował A. M. (3), że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 41.402,93 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 558,90 zł. Notą odsetkową z dnia 24 września 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła A. i G. M. odsetkami w kwocie 5.588,21 zł, całościową kwotę odsetek określając na kwotę 12.991,15 zł, notą odsetkową z dnia 4 listopada 2010 r. A. i G. M. zostali obciążeni kwotą odsetek w wysokości 321.69 zł, a cała kwota zadłużenia z tytułu odsetek została oszacowana na kwotę 13.315,84 zł, przy czym zostali oni wezwani do zapłaty kwoty 6.471,80 zł. Kwota ta została uiszczona w dniu 6 listopada 2010 r. (dowód: pismo – k. 952, nota odsetkowa – k. 953, 954, potwierdzenie przelewu – k. 955).

W dniu 19 listopada 2009 r. G. M. dokonał wpłaty kwoty 6.000,00 zł tytułem waloryzacji, kolejnej wpłaty dokonał on w dniu 22 października 2010 r. na kwotę 28.488,14 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 950, 951).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 28A, które zostały nabyte przez A. i G. M. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 14.074,04 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 152,52 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 956-957).

W dniu 22 września 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a G. M. i A. M. (3) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (343.448,97 zł plus podatek VAT w wysokości 24.171,74 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 608-620).

W dniu 30 lipca 2012 r. A. i G. M. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 10.152,28 zł, w terminie do dnia 7 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 958-960).

W dniu 12 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy M. W. (1) a (…) S.A. w W. umowa nr M 66 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 46,9 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 66 – k. 364-370).

Fakturą VAT nr (…) M. W. (1) został obciążony kwotą 32.555,99 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego, fakturą VAT nr (…) został obciążony waloryzacją dot. miejsca postojowego w kwocie 3.514,37 zł (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 965, faktura VAT nr (…) – k. 962).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował M. W. (1), że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 36.937,46 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 868,59 zł. Notą odsetkową z dnia 1 października 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła M. W. (1) odsetkami w kwocie 796,51 zł, całościową kwotę odsetek określając na kwotę 1.695,55 zł. W dniu 7 lipca 2011 r. M. W. (1) dokonał wpłaty depozytu w kwocie 24.642,18 zł (dowód: pismo – k. 964, nota odsetkowa – k. 965, potwierdzenie przelewu – k. 955, potwierdzenie przelewu – k. 966).

W dniu 1 lipca 2009 r. M. W. (1) dokonał wpłaty sumy 33.400,00 zł tytułem waloryzacji (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 963).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 29C, które zostały nabyte przez M. W. (1). Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 12.643,12 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 81,18 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 956-957).

W dniu 11 sierpnia 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a M. W. (1) i B. W. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (359.002,77 zł plus podatek VAT w wysokości 25.247,26 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr 7093/2011 – k. 595-607).

W dniu 21 lipca 2012 r. M. i B. W. skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 10.618,03 zł, w terminie do dnia 7 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 972-974).

W dniu 26 października 2007 r. została zawarta pomiędzy S. J. a (…) S.A. w W. umowa rezerwacyjna, w której S. J. oświadczyła, że nieruchomość, na której miała powstać inwestycja tj. budynek mieszkalno-usługowo-garażowy położony w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…), obejrzała, zna jej stan prawny i faktyczny, a także że zapoznała się ze statutem Spółdzielni i podejmie w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy rezerwacyjnej, przewidziane w nim czynności w celu nabycia członkostwa w Spółdzielni (…). Jednocześnie ustalono, że umowa o budowę lokalu nr (…) wraz z miejscem postojowym zostanie zawarta w terminie do dnia 15 listopada 2007 r. (dowód: umowa rezerwacyjna – k. 371-372).

Pismem z dnia 3 marca 2009 r. termin płatności I części waloryzacji został przesunięty na wniosek S. J. z dnia 28 lutego 2009 r. na dzień 31 marca 2009 r. W dniu 31 marca 2009 r. S. J. dokonała wpłaty kwoty 15.500,00 zł tytułem I raty waloryzacji, następnej wpłaty z tego tytułu dokonała w dniu 19 maja 2009 r. w kwocie 6.000,00 zł (dowód: pismo – k. 975, potwierdzenie przelewu – k. 985, 986).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował S. J., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 21.224,24 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 224,40 zł. Notą odsetkową z dnia 7 września 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła S. J. odsetkami w kwocie 653,35 zł. Pismem z dna 17 września 2010 r. S. J. otrzymała potwierdzenie uregulowania należności wnikających z umowy nr M 46 z dnia 20 grudnia 2007 r. Notą odsetkową z dnia 21 września 2010 r. S. J. została obciążona odsetkami w kwocie 484,36 zł (dowód: pismo – k. 976, nota odsetkowa – k. 965, potwierdzenie przelewu – k. 955, pismo – k. 978, pismo – k. 979).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 15C, które zostały nabyte przez S. J. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 13.821,12 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 105,78 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 980-981).

W dniu 10 sierpnia 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a S. J. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (364.674,86 zł plus podatek VAT w wysokości 25.655,22 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 621-627).

W dniu 28 czerwca 2012 r. S. J. skierowała do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na swoją rzecz kwoty 10.548,27 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 987-989).

W dniu 10 września 2007 r. została zawarta pomiędzy H. N. i R. N. a (…) S.A. w W. umowa nr M 87 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 58,6m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 87 – k. 357-363).

W dniu 18 marca 2009 r. J. N. dokonał wpłaty 21.000,00 zł tytułem kosztów waloryzacji, kolejnej wpłaty w kwocie 4.401,01 zł dokonała w dniu 19 marca 2009 r. H. N. Kwota 16.697,64 zł jako waloryzacja kosztów budowy została uregulowana przez H. N. w dniu 25 maja 2009 r. (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 991).

Notą odsetkową z dnia 30 czerwca 2009 r. H. N. i R. N. zostały obciążone kwotą 352,70 zł tytułem odsetek od nieterminowych wpłat wkładu budowlanego oraz kwotą 123,69 zł jako sumą odsetek od nieterminowej wpłaty opłaty manipulacyjnej i partycypacyjnej, przy czym kwota ta została uregulowana (dowód: nota odsetkowa – k. 990).

Pismem z dnia 24 czerwca 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 12C, które zostały nabyte przez R. N. i H. N. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 15.965,61 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 24,60 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 992-993).

W dniu 21 lipca 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a H. N., J. N. i R. N. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (424.278,34 zł plus podatek VAT w wysokości 29.847,31 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…)– k. 628-640).

W dniu 19 lipca 2012 r. H. N. skierowała do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jej rzecz kwoty 6.098,77 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. W dniu 20 lipca 2012 r. ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, skierowała do strony pozwanej zobowiązując ją do zapłaty na jej rzecz kwoty 6.098,77 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. – R. N. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 994-996; k. 997-999).

W dniu 14 sierpnia 2007 r. została zawarta pomiędzy K. K. (1) i M. K. a (…) S.A. w W. umowa nr M 88 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 69,0 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 88 – k. 380-386).

Notą odsetkową z dnia 24 września 2010 r. M. i K. K. (1) zostali obciążeni kwotą 4.950,01 zł za zwłokę w zapłacie waloryzacji kosztów budowy, łączna kwota zaległości została oszacowana na kwotę 5.826,41 zł, kolejna nota odsetkowa została wystawiona w dniu 29 marca 2011 r. na kwotę 853,97 zł. Przy czym K. K. (1) w dniu 4 grudnia 2011 r. dokonał wpłaty sumy 6.680,38 zł tytułem odsetek za opóźnienie wpłat rat waloryzacji (dowód: nota odsetkowa – k. 1003, 1004, potwierdzenie przelewu – k. 1005).

Przelewem z dnia 8 lutego 2011 r. M. i K. K. (1) dokonali wpłaty 12.000,00 zł tytułem waloryzacji, następnie w dniu 2 marca 2011 r., z tego samego tytułu, wpłacili oni kwotę 4.255,85 zł kolejnej wpłaty dokonali w dniu 4 grudnia 2011 r. w kwocie 33.773,12 zł tytułem świadczenia waloryzacyjnego (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 1000, 1001, 1002).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 16C, które zostały nabyte przez M. i K. K. (1). Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 18.420,89 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1006).

W dniu 3 października 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a K. K. (1) i M. A. K. (4) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (513.257,95 zł plus podatek VAT w wysokości 36.250,56 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…)– k. 641-654).

W dniu 30 lipca 2012 r. M. i K. K. (1) skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 13.932,58 zł, w terminie do dnia 7 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 1007-1009).

W dniu 06 lipca 2007 r. została zawarta pomiędzy R. M. a (…) S.A. w W. umowa nr M 93 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 46,9 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki. Aneksem nr (…) z dnia 14 stycznia 2008 r. strony zmieniły zapisy umowy, przede wszystkim w zakresie § 8 pkt 2 ust. 4 dotyczącego wysokości i terminu płatności poszczególnych rat (dowód: umowa nr M 93 – k. 387-393, aneks nr (…) – k. 394).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował R. M., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 50.839,72 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 810,75 zł. Notą odsetkową z dnia 14 września 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła R. M. odsetkami w kwocie 1.140,39 zł (dowód: pismo – k. 1011, nota odsetkowa – k. 1012, potwierdzenie przelewu – k. 955, pismo – k. 978, pismo – k. 979).

W dniu 3 lipca 2009 r. R. M. dokonał wpłaty 50.028,97 zł tytułem waloryzacji, kolejnej wpłaty dokonano w dniu 21 września 2009 r., na kwotę 1.140,39 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 1010, k. 1014).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 6C, które zostały nabyte przez R. M. Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 21.643,92 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 115,62 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1016-1017).

W dniu 21 września 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a R. M. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (516.242,26 zł plus podatek VAT w wysokości 36.337,38 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 655-667).

W dniu 9 lipca 2012 r. R. M. skierował do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jego rzecz kwoty 14.727,02 zł, w terminie do dnia 23 lipca 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 9 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 1018).

W dniu 21 listopada 2007 r. została zawarta pomiędzy P. P. (1) a (…) S.A. w W. umowa nr M 82 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 58,6 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki. Aneksem nr (…) z dnia 3 kwietnia 2009 r. strony zmieniły postanowienia umowy w zakresie zmiany miejsca postojowego przynależnego do lokalu (dowód: umowa nr M 82 – k. 396-402, aneks nr (…) – k. 403).

Pismem z dnia 29 stycznia 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował P. P. (1), że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 374,86 zł, tym poszczególnym pismem kwota odsetek została oszacowana na kwotę 374,80 zł. Następnym pismem z dnia 11 maja 2009 r., P. P. (1) został poinformowany, że kwota zaległości wynosi 216,34 zł. P. P. (1) w dniu 11 października 2010 r. dokonał wpłaty kwoty 3.822,03 zł (dowód: pismo – k. 1020, 1021, potwierdzenie przelewu – k. 1022).

Przelewem z dnia 25 lutego 2009 r. P. P. (3) dokonał wpłaty 21.325,30 zł, następna wpłata z tytułu waloryzacji została przez niego dokonana w dniu 29 kwietnia 2009 r. w kwocie 20.950,50 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 1019). Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 10A, które zostały nabyte przez P. P. (1). Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 17.219,29 zł, za miejsce postojowe na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 68,88 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1023-1024).

W dniu 5 października 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a P. P. (1) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu a także, że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (425.439,15 zł plus podatek VAT w wysokości 29.940,18 zł) oraz wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota 1.038,62 zł z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 668-676).

W dniu 20 czerwca 2012 r. P. P. (1) skierował do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jego rzecz kwoty 12.334,38 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 1038-1040).

W dniu 27 września 2007 r. została zawarta pomiędzy E. M. i M. M. (1) a (…) S.A. w W. umowa nr M 14 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 78,3 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na wybudowany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (dowód: umowa nr M 14 – k. 404-410).

Fakturą VAT nr (…) M. M. (1) i E. M. zostali obciążeni kwotą 55.310,39 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego, natomiast fakturą VAT nr (…) zostali obciążeni waloryzacją w kwocie 3.514,37 zł dot. miejsca postojowego 10D oraz kwotą 3.514,37 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 11D (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 1041, faktura VAT nr (…) – k. 1042, faktura VAT nr (…) – k. 1043).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował E. M., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 63.394,37 zł, a kwota odsetek została oszacowana na kwotę 1.010,24 zł. W dniu 10 lipca 2009 r. M. M. (1) dokonał wpłaty w kwocie 62.339,13 zł. Notą odsetkową z dnia 25 września 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) zobowiązała E. M. i M. M. (1) do zapłaty kwoty 2.671,14 zł tytułem odsetek od nieterminowego regulowania wpłat wkładu budowlanego i opłaty manipulacyjnej i partycypacyjnej. W dniu 27 stycznia 2011 r. małżonkowie M. dokonali wpłaty kwoty 2.671,14 zł (dowód: pismo – k. 1045, nota odsetkowa – k. 1046, potwierdzenie przelewu – k. 1022, potwierdzenie przelewu – k. 1044, potwierdzenie przelewu – k. 1047).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsc postojowych nr 11A i 24A, które zostały nabyte przez E. M. i M. M. (1). Niedopłata wkładu budowlanego za lokal mieszkalny została określona na kwotę 26.555,95 zł, za miejsca postojowe na kwoty po 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 243,54 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1048-1049).

W dniu 3 października 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a M. M. (1) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (614.620,79 zł plus podatek VAT w wysokości 43.269,35 zł), a także wkłady budowlane za dwa miejsca postojowe wraz z waloryzacją (dwa razy po 41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 676-688).

W dniu 30 lipca 2012 r. E. M. i M. M. (1) skierowali do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na ich rzecz kwoty 18.417,37 zł, w terminie do dnia 7 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 1 sierpnia 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty k. 1057-1059).

W dniu 6 sierpnia 2007 r. została zawarta pomiędzy P. J. działającym w imieniu i na rzecz P. G. a (…) S.A. w W. umowa nr M 2 o realizację inwestycji polegającej na budowę budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 66,5 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki. Aneksem nr (…) z dnia 4 października 2007 r. strony dokonały zmian zapisów umowy, w zakresie terminów płatności poszczególnych rat. Następnie aneksem nr (…) z dnia 6 sierpnia 2007 r. dokonano zmiany numer rachunku na jaki finansujący zobowiązany był dokonywać płatności. Kolejnym aneksem strony zmieniły postanowienia umowne w przedmiocie miejsca postojowego przynależnego do lokalu (dowód: umowa nr M 2 – k. 411-417, aneks nr (…) – k. 418, aneks nr (…) – k. 419, aneks – k. 420).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował P. G., że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 58.001,62 zł, a kwota odsetek została oszacowana na 921,43 zł. Notą odsetkową z dnia 1 lutego 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) zobowiązała P. G. do zapłaty kwoty 3.498,76 zł tytułem odsetek od nieterminowego regulowania wpłat wkładu budowlanego, opłaty manipulacyjnej i partycypacyjnej (dowód: pismo – k. 1068, nota odsetkowa – k. 1069).

Fakturą VAT nr (…) P. G. został obciążony kwotą 14.014,95 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego, następne obciążenie w kwocie 18.242,81 zł zostało na niego nałożone fakturą VAT nr (…), natomiast fakturą VAT nr (…) P. G. został obciążony kwotą 1.757,19 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego. Kolejne obciążenie zostało na P. G. nałożone fakturą VAT nr (…), wystawioną na kwotę 13.242,82 zł w zakresie waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego oraz fakturą nr (…) na kwotę 1.757,18 zł dot. waloryzacji w zakresie miejsca postojowego. W przedmiocie waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) wystawiła jeszcze trzy faktury VAT odpowiednio nr (…) na kwotę 8.000,00 zł, nr (…) na kwotę 5.000,00 zł oraz nr (…) na sumę 8.943,14 zł (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 1060, faktura VAT nr (…) – k. 1061, faktura VAT nr (…) – k. 1062, faktura VAT nr (…) – k. 1063, faktura VAT nr (…) – k. 1064, faktura VAT nr (…) – k. 1065, faktura VAT nr (…) – k. 1066, faktura VAT nr (…) – k. 1067). W zakresie miejsca postojowego ustalono należność na kwotę 10.222,33 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 253,38 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1071-1072).

W dniu 17 sierpnia 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a E. G. działająca w imieniu i na rzecz P. G. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (601.581,77 zł plus podatek VAT w wysokości 42.412,33 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe oraz opłaty partycypacyjnej, wynikająca z ostatecznego ustalenia kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 689-695).

W dniu 18 czerwca 2012 r. P. G. skierował do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, zobowiązując ją do zapłaty na jego rzecz kwoty 16.805,67 zł, w terminie do dnia 5 sierpnia 2012 r. Powyższe wezwanie wpłynęło do Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w dniu 20 lipca 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 1073-1075).

Uchwałą nr 15/2011 z dnia 20 kwietnia 2011 r. Rada Nadzorcza Spółdzielni Mieszkaniowej (…) dokonała zatwierdzenia rozliczenia zadania inwestycyjnego – budynek pn. „Mieszkanie przy M.” przy ul. (…). Rozliczenie kosztów budowy zamyka się w kwocie 65.662.062,90 zł (dowód: uchwała nr 15/2011 ­– k. 422).

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r., wydanym w sprawie o sygn. XVII AmC 1782/09 z powództwa K. G., przeciwko syndykowi masy upadłości (…) S.A. w W., Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów, uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień zawartych we wzorcu umownym o nazwie M. (…) m. in. w zakresie § 4 ust. 5 dot. postanowień o możliwości dokonania waloryzacji. W uzasadnieniu przedmiotowego wyroku wskazano, że samo wprowadzenie we wzorcu umownym możliwości waloryzacji jest dopuszczalne, jednakże o abuzywności klauzuli przesądza brak prawa konsumenta do odstąpienia od umowy w takim przypadku (dowód: wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 1086-1101).

W dniu 7 stycznia 2013 r. oświadczenie o przystąpieniu do grupy złożyli J. Z. (2) za zgodą małżonki Z. Z., wyrażonej w formie pisemnej, na dochodzenie roszczeń w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postepowaniu grupowym, A. W. (1), E. S. (1), D. C. (1) za zgodą małżonki G. C., wyrażonej w formie pisemnej, na dochodzenie roszczeń w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postepowaniu grupowym, G. J. (1) za zgodą małżonki A. J., wyrażonej w formie pisemnej, na dochodzenie roszczeń w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postepowaniu grupowym oraz R. W. (dowód: oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy – k. 1183-1202).

W dniu 29 maja 2007 r. została zawarta pomiędzy Z. i J. Z. (2) (finansujący) a (…) S.A. w W. umowa nr M 56 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 46,9 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat poszczególnych rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy). Aneksem nr (…) z dnia 4 lipca 2007 r. dokonano zmian w zakresie postanowień umowy m. in. dot. terminu płatności poszczególnych rat (dowód: umowa nr M 56 – k. 1220-1225, aneks nr (…) – k. 1226).

Fakturą VAT nr (…) J. Z. (2) został obciążony przez Spółdzielnię Mieszkaniową (…) kwotą 30.973,77 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…), następnie fakturą VAT nr (…) został on obciążony kwotą 3.514,37 tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 26C (dowód: faktura VAT nr (…) k. 1242, faktura VAT nr (…) k. 1243).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 26C, które zostały nabyty przez Z. i J. Z. (2). Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 25.048,28 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 172,20 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego k. 1246-1247).

W dniu 2 września 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a J. Z. (2) i Z. Z. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (344.145,19 zł plus podatek VAT w wysokości 24.227,43 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 umowy) (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 1229-1241).

W dniu 30 maja 2007 r. została zawarta pomiędzy A. W. (1) (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 99 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 49,5 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane odsetki ustawowe (§ 7, 8 umowy nr M 99 – k. 1256-1262).

Fakturą VAT nr (…) A. W. (1) została obciążona przez Spółdzielnie Mieszkaniową (…) kwotą 1.757,18 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 19C, następnie fakturą VAT nr (…) została ona obciążona kwotą 16.819,47 tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego nr (…) (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 1303, faktura VAT nr (…) – k. 1304, faktura VAT nr (…) – k. 1305, faktura VAT nr (…) – k. 1306).

W dniu 26 listopada 2012 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a A. W. (1) umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (373.319,50 zł plus podatek VAT w wysokości 26.277,10 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 1282-1296).

Pismami z dnia 16 lutego 2012 r. A. W. (1) wezwała Spółdzielnię do zapłaty odpowiednio kwoty 9.467,98 zł, a także kwoty 37.153,28 zł z tytułu bezprawnie pobranej waloryzacji, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwań. Przedmiotowe wezwania zostały złożone u pozwanej w dniu 16 lutego 2012 r. (dowód: wezwanie do zapłaty k. 1299-1300).

W dniu 3 lutego 2009 r. została zawarta pomiędzy E. S. (1) i P. S. (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 17 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 66,4 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 17 – k. 1309-1315).

Notą odsetkową z dnia 29 września 2009 r. E. i P. S. zostali obciążeni przez Spółdzielnię Mieszkaniową (…) kwotą 630,89 zł tytułem odsetek od nieterminowych wpłat wkładu budowlanego, opłaty partycypacyjnej i manipulacyjnej (dowód: nota odsetkowa k. – 1318-1319).

W dniu 2 grudnia 2010 r. orzeczony został rozwód związku małżeńskiego zawartego przez E. S. (1) i P. S. (dowód: wyrok – k. 1320).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 26A, które zostały nabytye przez E. i P. S. Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 27.179,13 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 24,20 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1326-1327).

Na mocy umowy o podział majątku dorobkowego z dnia 2 maja 2012 r. zawartej przez E. S. (1) i P. S. ekspektatywę odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (…) w budynku przy ul. (…) w W. oraz udziału w garażu nabyła E. S. (1) (dowód: akt notarialny – k. 1322-1325).

W dniu 3 lutego 2009 r. została zawarta pomiędzy D. C. (1) (finansujący) a (…) S.A. w W. umowa nr M 9 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…), o pow. 78,3 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 9 – k. 1329-1335).

Notą odsetkową z dnia 8 września 2009 r. D. C. (1) został obciążony przez Spółdzielnię Mieszkaniową (…) kwotą 1.953,11 zł tytułem odsetek od nieterminowych wpłat wkładu budowlanego, opłaty partycypacyjnej i manipulacyjnej (dowód: nota odsetkowa – k. 1355). Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsc postojowych nr 16A i 17A, które zostały nabyte przez D. C. (2). Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 44.666,69 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 223,86 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1356-1357).

W dniu 2 września 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a D. C. (1) i G. C. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (586.659,42 zł plus podatek VAT w wysokości 24.222,03 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 1338-1352).

Wezwaniem do zapłaty z dnia 18 lipca 2011 r. D. C. (1) wezwał Spółdzielnię do zapłaty kwoty 59.920,56 zł z tytułu bezprawnie pobranej waloryzacji, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Przedmiotowe wezwania zostały złożone u pozwanej w dniu 18 lipca 2011 r. (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 1358-1359).

W dniu 23 lipca 2007 r. została zawarta pomiędzy W. K. (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 8 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m.in. lokalu mieszkalnego nr (…) o pow. 47,6 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 8 – k. 1368-1374).

W dniu 12 lutego 2008 r. została zawarta pomiędzy W. K. a M. B., R. W., A. R. i P. W. umowa sprzedaży, której przedmiotem była ekspektatywa odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (…), w udziałach po ¼ części każdemu z nich, oraz ekspektatywy udziału we współwłasności garażu wielostanowiskowego (dowód: akt notarialny Rep. A (…) – k. 1380-1386).

Przelewem z dnia 27 lutego 2009 r. R. W. dokonał wpłaty 17.470,62 zł tytułem rozliczenia waloryzacji kosztów budowy lokalu mieszkalnego i miejsca postojowego, kolejnej wpłaty pod tym samym tytułem dokonał on w dniu 31 marca 2009 r. (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 1409, k. 1410). W dniu 31 stycznia 2011 r. M. W. (2) (B.) darowała R. W. cały przysługujący jej udział wynoszący ¼ ekspektatywy odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (…) oraz ekspektatywy udziału we współwłasności garażu wielostanowiskowego (dowód: akt notarialny Rep. A (…) – k. 1387-1392).

W dniu 7 listopada 2012 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a A. W. (2), P. W., który działał w imieniu własnym oraz brata R. W. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcom przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu w ½ części – R. W. oraz w ¼ części P. W. oraz A. W. (2), a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (345.279,14 zł plus podatek VAT w wysokości 24.269,82 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 aktu notarialnego nr (…) – k. 1395-1408).

W dniu 3 sierpnia 2007 r. została zawarta pomiędzy M. J. (1), A. K. (2), A. J. i G. J. (1) (finansującymi) a (…) S.A. w W. umowa nr M 36 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…) o pow. 46,9 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 8 – k.1412-1418).

W dniu 8 kwietnia 2009 r. G. J. (1) dokonał uzupełnienia wkładu budowlanego, dokonując wpłaty w kwocie 20.000,00 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 1435).

Fakturą VAT nr (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła M. J. (1) i A. K. (2) kwotą 12.730,95 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego, fakturą VAT nr (…) obciążono ich kwotą 1.757,19 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego. Ponadto Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła M. J. (1) i A. K. (2) fakturą VAT nr (…) na kwotę 1.757,18 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego oraz fakturą VAT nr (…) na kwotę 18.242,82 zł z tytułu waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 1436, faktura VAT nr (…) – k. 1437, faktura VAT nr (…) – k. 1438, faktura VAT nr (…) – k. 1439).

Pismem z dnia 11 maja 2009 r. Inwestor Powierniczy poinformował M. J. (1), że nalicza odsetki z tytułu nieterminowych płatności rat waloryzacji dla lokalu nr (…), łączna kwota zaległości opiewała na kwotę 49,14 zł (dowód: pismo – k. 1440).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 40C, które zostały nabyte przez A. K. (2), A. J., G. J. (1). Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 36.625,64 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 221,40 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1443-1444).

W dniu 10 sierpnia 2011 r. zawarto, w formie aktu notarialnego, pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a M. J. (2), A. K. (2), G. J. (1) i A. J. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcom przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu w ¼ części każdemu z nich, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (345.605,72 zł plus podatek VAT w wysokości 24.334,31 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota 523,44 zł z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe wynikająca z ostatecznego kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…)– k. 1421-1434).

W dniu 17 października 2013 r. oświadczenie o przystąpieniu do grupy złożyli K. P., J. Z. (1) za, wyrażoną w formie pisemnej, zgodą współmałżonki E. Z. na dochodzenie roszczeń w trybie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz D. M. (dowód: o świadczenia o przystąpieniu do grupy – k. 1565-1575).

W dniu 18 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy K. P. (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 75 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…) o pow. 62,2 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 75 – k.1577 -1583).

W dniu 22 czerwca 2009 r. K. P. dokonała wpłaty kwoty 45.940,84 zł tyt. waloryzacji (dowód: potwierdzenie przelewu – k.1586).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 28C, które zostały nabyte przez K. P. Niedopłata wkładu budowlanego została określona na kwotę 30.824,36 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 218,94 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k. 1605-1606).

W dniu 7 lipca 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a K. P. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (471.666,91 zł plus podatek VAT w wysokości 33.207,44 zł), a także wkład budowlany za miejsce postojowe wraz z waloryzacją (41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł) (§ 5 ust.1 umowy). Wskazano przy tym, że do uzupełnienia pozostaje kwota 523,44 zł z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego za lokal mieszkalny i miejsce postojowe wynikająca z ostatecznego kosztów budowy (dowód: akt notarialny nr (…) – k. 1587-1598).

W dniu 20 czerwca 2007 r. została zawarta pomiędzy J. Z. (1) (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 80 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…) o pow. 84,0 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono konieczność wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 80 – k.1611-1616).

Fakturą VAT nr (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła J. Z. (1) kwotą 1.757,18 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego, fakturą VAT nr (…) obciążono ich kwotą 32.997,30 zł tytułem waloryzacji dot. lokalu mieszkalnego. Ponadto Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła J. Z. (1) fakturą VAT nr (…) na kwotę 1.757,19 zł tytułem waloryzacji dot. miejsca postojowego 38C oraz fakturą VAT nr (…) na kwotę 1.757,19 zł z tytułu waloryzacji dot. miejsca postojowego nr 39C. J. Z. (1) został również obciążony kwotą 1.757,18 zł z tytułu faktury VAT nr (…) dot. waloryzacji w zakresie miejsca postojowego nr 38C oraz kwotą 32.981,87 zł z tytułu faktury VAT nr (…) dot. waloryzacji w zakresie lokalu mieszkalnego (dowód: faktura VAT nr (…) – k. 1619, faktura VAT nr (…) – k. 1620, faktura VAT nr (…) – k. 1621, faktura VAT nr (…) – k. 1622, faktura VAT nr (…) – k. 1623, faktura VAT nr (…) – k. 1624).

W dniu 25 lutego 2009 r. J. Z. (1) dokonał wpłaty kwoty 36.496,25 zł tytułem waloryzacji, kolejnej wpłaty, z tego samego tytułu, dokonał w dniu 30 marca 2009 r. w kwocie 36.496,24 zł (dowód: potwierdzenie przelewu – k.1625).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsc postojowych nr 38C i 39C, które zostały nabyte przez J. Z. (1). Niedopłata wkładu budowlanego w zakresie lokalu mieszkalnego została określona na kwotę 69.608,72 zł, natomiast w zakresie dwóch miejsc postojowych na kwoty po 10.222,23 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 1.832,70 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k.1641-1642).

W dniu 14 listopada 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a J. Z. (1) i E. Z. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (768.145,29 zł plus podatek VAT w wysokości 54.414,70 zł), a także wkład budowlany za dwa miejsca postojowe wraz z waloryzacją (w kwocie 41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł każde) (§ 5 ust. 1 aktu notarialnego nr (…) – k. 1627-1640).

W dniu 10 czerwca 2008 r. została zawarta pomiędzy D. P. (finansującym) a (…) S.A. w W. umowa nr M 20 o realizację inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalno-usługowo-garażowego położonego w W., przy ul. (…), pomiędzy ul. (…). (…). W ramach tej inwestycji (…) S.A zobowiązał się do wybudowania dla finansującego m. in. lokalu mieszkalnego nr (…) o pow. 47,3 m2. Przewidywany termin przekazania lokalu został ustalony na I kwartał 2009 r. Jako warunek zawarcia z finansującym przez Spółdzielnię umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i udziału we współwłasności lokalu garażowego dla miejsca postojowego ustanowiono obowiązek wniesienia przez finansującego opłaty partycypacyjnej oraz sfinansowanie ostatecznie rozliczonych kosztów budowy przypadających na dany lokal i miejsce postojowe. Jednocześnie finansujący zobowiązał się dokonywać wpłat na poczet poszczególnych rat wkładu budowlanego w ustalonej w umowie wysokości i terminie. Natomiast w przypadku nieterminowego dokonywania wpłat rat wkładu budowlanego i opłaty partycypacyjnej miały być naliczane ustawowe odsetki (§ 7, 8 umowy nr M 20 – k.1644-1650).

W dniu 23 czerwca 2009 r. D. P. dokonała wpłaty kwoty 35.729,27 zł tytułem waloryzacji (dowód: potwierdzenie przelewu – k. 1654).

Notą odsetkową z dnia 12 października 2009 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) obciążyła D. M. odsetkami w łącznej kwocie 3.269,97 zł, przedmiotową notą kwota odsetek została ustalona na sumę 1.163,75 zł (dowód: nota odsetkowa – k. 1656).

Pismem z dnia 20 maja 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (…) dokonała rozliczenia wkładu budowlanego dla lokalu nr (…) i miejsca postojowego nr 8C, które zostały nabyte przez D. M.. Niedopłata wkładu budowlanego w zakresie lokalu mieszkalnego została określona na kwotę 22.644,20zł, natomiast w zakresie miejsca postojowego na kwotę 10.222,23 zł, natomiast niedopłatę z tytułu opłaty partycypacyjnej oszacowano na kwotę 66,42 zł (dowód: rozliczenie wkładu budowlanego – k.1671-1672).

W dniu 28 lipca 2011 r. zawarto w formie aktu notarialnego pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (…) z siedzibą w W. a D. M. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, umowę przeniesienia udziału we współwłasności lokalu niemieszkalnego (garażu) oraz umowę o podział do korzystania. W treści aktu notarialnego wskazano, że nabywcy przysługuje ekspektatywa odrębnej własności lokalu nr (…) oraz garażu, a także że strona nabywająca na poczet ostatecznego rozliczenia budowy wniosła w całości wstępnie ustalony wkład budowlany za lokal wraz z waloryzacją (375.755,49 zł plus podatek VAT w wysokości 26.623,87 zł), a także wkład budowlany za dwa miejsca postojowe wraz z waloryzacją (w kwocie 41.191,47 zł plus podatek VAT w wysokości 9.145,23 zł każde) (§ 5 ust.1 aktu notarialnego nr (…) – k. 1657-1670).

W dniu 20 kwietnia 2011 r. pozwana Spółdzielnia dokonała końcowego rozliczenia inwestycji. Rozliczenie indywidulane do poszczególnych członków spółdzielni zostało skierowane do członków pozwanej Spółdzielni, w tym członków grupy, pismem z dnia 20 maja 2011 r. Rozliczenie końcowe objęło swoim zakresem także kwotę pobranej waloryzacji (bezsporne, vide uchwała – k. 422). Powyższych ustalenia faktyczne zostały dokonane na podstawie powołanych wyżej dokumentów z dokumentów, które Sąd uznał za wiarygodne w całości, albowiem nie budziły one wątpliwości co do swojej autentyczności i wiarygodności, a ponadto nie były one kwestionowane przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Jako podstawę pozwu, modyfikowanego w toku postępowania, wskazano żądanie zapłaty kwoty 279.100,11 zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Kwota ta stanowiła sumę odsetek ustawowych za okres od dnia wpłaty waloryzacji przez danego członka spółdzielni do dnia 20 czerwca 2011 r., tj. do dnia, kiedy miała zostać uiszczona niedopłata z tytułu rozliczenia końcowego oraz odsetki karne pobrane od nieterminowych wpłat waloryzacji. Konieczność zapłaty waloryzacji przez członków grupy wynikała z postanowień umów finansujących, zawartych przez nich z pozwaną Spółdzielnią, w przedmiocie waloryzacji. W zamyśle Spółdzielni waloryzacja miała stanowić część należnego Spółdzielni wkładu budowalnego, jeszcze przed ostatecznym rozliczeniem inwestycji.

Bezspornym było, że ostateczne rozliczenie inwestycji wykazało konieczność uiszczenia przez finansujących dopłaty w zakresie wniesionego przez nich wkładu budowalnego. Niespornym również było to, że waloryzacja wpłacona przez poszczególnych członków grupy została zaliczona na należny wkład budowalny i w konsekwencji nie może być ona uznana za świadczenie nienależne. Strony zajmowały natomiast odmienne stanowisko co do dopuszczalności i zgodności z prawem klauzuli waloryzacyjnej zastosowanej w umowach finansujących, jak również co do kwestii zmuszenia przez Spółdzielnię jej członków do wpłacenia, jeszcze przed ostatecznym rozliczeniem inwestycji, kwot tytułem waloryzacji, która została następnie zaliczona na należny wkład budowalny.

We wszystkich umowach finansujących zwartych z poszczególnymi członkami grupy została przewidziana klauzula waloryzacyjna, przewidująca, że „wstępny planowany koszt budowy lokalu i miejsca postojowego netto będzie waloryzowany na podstawie średniego wskaźnika wzrostu cen produkcji dla budownictwa mieszkaniowego (publikacja GUS pt. „Ceny robót budowlano-montażowych i obiektów budowlanych” Tabela nr 2 – Wskaźniki cen obiektów budowlanych Symbol 1122 – budynek wielomieszkaniowy), gdy w okresie od 1 maja 2007 r. wskaźnik ten przekroczy 2%. Waloryzacji podlega pełna wartość lokalu i będzie ona przeprowadzana nie częściej niż raz na kwartał. Waloryzacja końcowa zostanie dokonana przy uwzględnieniu waloryzacji częściowej i zostanie rozliczona po zakończeniu inwestycji zgodnie z terminem jej zakończenia określonym w § 3 ust. 1”.

Zgodnie z treścią powyższego postanowienia umownego, w stosunku do wszystkich członków grupy została naliczona waloryzacja, ponadto w stosunku do członków grupy, którzy nie wpłacili waloryzacji w terminie wskazanym przez Spółdzielnię, naliczane były dodatkowo odsetki karne (ustawowe) z tytułu opóźnienia.

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r., wydanym w sprawie XVII AmC 1782/09, Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień zawartych we wzorcu umownym o nazwie Umowa nr M35 o treści:

§ 1 ust. 4 pkt 2 zdanie drugie:

„Inwestor Powierniczy oświadcza, że w ramach inwestycji, o której mowa powyżej, wybuduje dla Finansującego miejsce postojowe wstępnie oznaczone numerem 23-A zlokalizowane na poziomie +1 (pierwsze piętro) garażu zaznaczone na załączonym rzucie, stanowiącym załącznik nr 2 do nin. umowy. Inwestor Powierniczy zastrzega sobie możliwość zmiany jego lokalizacji”;

§ 2 ust. 3 zdanie drugie:

„Strony zgodnie oświadczają, że Inwestor Powierniczy w porozumieniu ze Spółdzielnią ma prawo dokonywania zmian w projekcie technicznym budynku, polegających na zmianie niektórych technologii i materiałów”;

§ 4 ust. 5:

„Wstępny planowany koszt budowy lokalu i miejsca postojowego netto, określony w ust. 4, będzie waloryzowany poczynając od 1 maja 2007 r. na podstawie średniego wskaźnika wzrostu cen produkcji dla budownictwa mieszkaniowego (publikacja GUS pt. „Ceny robót budowlano-montażowych i obiektów budowlanych” Tabela nr 2 – Wskaźniki cen obiektów budowlanych Symbol 1122 – Budynek wielomieszkaniowy), gdy w okresie od 1 maja 2007 r. wskaźnik ten przekroczy 2%. Waloryzacji podlega pełna wartość lokalu i będzie ona przeprowadzona nie częściej niż raz na kwartał. Waloryzacja końcowa zostanie dokonana przy uwzględnieniu waloryzacji częściowej i zostanie rozliczona po zakończeniu inwestycji zgodnie z terminem jej zakończenia określonym w § 3 ust. 1”;

§ 5 ust. 4:

„Ewentualna zmiana terminu lub kosztów budowy lokalu wymaga powiadomienia Finansującego przez Inwestora Powierniczego w porozumieniu ze Spółdzielnią w terminie siedmiu dni w formie pisemnej”;

§ 11:

Powód wskazywał, że podstawą uznania zawartych w umowach klauzul dotyczących waloryzacji winno być przede wszystkim bezpośrednie zastosowanie wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 kwietnia 2011 r., wydanego w sprawie XVII AmC 1782/09, na podstawie którego tożsame postanowienia umów finansujących, dotyczące waloryzacji planowanego kosztu budowy lokalu i miejsca postojowego, zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKIK (nr wpisu wszystkich podważonych w tym postępowaniu klauzul: 2576, 2577, 2579, 2580, 2582), powołując się na rozszerzoną skuteczność wyroku SOKiK wynikającą z treści art. 47943 k.p.c.

Natomiast na wypadek uznania, że brak jest podstaw do stosowania rozszerzonej skuteczności wyroku SOKiK, strona powodowa przywołała argumentację prawną w zakresie uznania § 4 ust. 5 poszczególnych umów zawartych z finansującymi za niedozwolone postanowienie umowne w świetle treści art. 3851 § 1 k.c. w z zw. z art. 3853 k.c., wskazując przy tym, że przedmiotowe postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z członkami grupy (wzorzec umowy finansującej stanowił bowiem załącznik do umowy pomiędzy Spółdzielnią a Inwestorem Powierniczym i nie dawał możliwości negocjowania jego treści), oraz kształtują ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

W ocenie Sądu uwzględniając fakt, że umowy finansujące z poszczególnymi członkami grup były zawierane w okresie od 2007 do 2008 r., natomiast wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie XVII AmC 1782/09, w przedmiocie uznania postanowień umowy zawieranej pomiędzy finansującymi a Inwestorem Powierniczym za abuzywne, zapadł dopiero w dniu 20 kwietnia 2011 r., wyklucza możliwość przyjęcia, że w niniejszej sprawie zachodzi wypadek rozszerzonej skuteczności omawianego orzeczenia. Oczywistym jest zatem, że wpis do rejestru klauzul niedozwolonych o którym mowa w art. 47945 § 2 k.p.c., a zatem i rozszerzona skuteczność tegoż wyroku wobec osób trzecich mogła mieć miejsce dopiero po tej dacie. Powyższe w ocenie Sądu czyni bezprzedmiotowymi rozważania w zakresie rozszerzonej skuteczności ww. wyroku wobec pozwanej i członków grupy, którzy podpisali umowy finansujące z klauzulą waloryzacyjną, która nie figurowała jeszcze wówczas w rejestrze klauzul niedozwolonych.

W świetle powyższej konstatacji niewątpliwie istnieje konieczność dokonania oceny klauzul waloryzacyjnych zastosowanych w umowach z poszczególnymi członkami grup. Stosownie do treści art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawartej z konsumentem nie uzgodnione z nim indywidualnie nie wiążą go, jeżeli doszło do ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i w konsekwencji do rażącego naruszenia jego interesów. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Uznanie postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z praktyki stosowania w umowach zawieranych z konsumentami, wymaga spełnienia łącznie następujących przesłanek:

  1. nie zostało uzgodnione indywidualnie z konsumentem, czyli zostało narzucone konsumentowi,
  2. nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron,
  3. ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami,
  4. ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że kwestionowane postanowienia umowy nie zostały przygotowane i opracowane przez żadnego z członków grupy, jak również to, że klauzule waloryzacyjne zawarte w § 4 ust. 5 umów finansujących zostały im przedstawione jako gotowy i przedłożony każdemu z finansujących wzór umowy. Uzasadnia to wniosek, że postanowienia waloryzacyjne nie były indywidualnie uzgadniane z konsumentami (z członkami grupy, którzy jako osoby fizyczne dokonywały z przedsiębiorcą czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą – vide art. 221 k.c.), a ich treść została im narzucona. Umowy zawierające kwestionowane postanowienia umowne należy uznać wzorzec umowy objęty regulacją zawartą w art. 384 k.c. Raz jeszcze podkreślić należy, że wzorzec umowy finansującej stanowił załącznik do umowy pomiędzy Spółdzielnią a Inwestorem Powierniczym i nie dawał możliwości jego negocjowania. Przedłożone wraz z pozwem przez członków grupy umowy finansujące są standardowymi wzorcami, w których brak śladu jakichkolwiek różnic, które wskazywałby na indywidualne ustalenia. Wskazać przy tym należy, że zgodnie z treścią art. 3851 § 4 k.c., iż to na pozwanym spoczywał obowiązek wykazania, że postanowienia umowy zostały indywidualnie uzgodnione. Pozwana w tym zakresie nie przedłożyła żadnych wniosków dowodowych, co w konsekwencji było podstawą do przyjęcia twierdzenia, że każdemu z finansujących był przedkładany do podpisu jednolity wzorzec umowny.

Wskazać należy, że zakwestionowane postanowienia nie są postanowieniami określającymi główne świadczenia stron. Głównym świadczeniem stron, wynikającymi z założeń umowy finansującej, są bowiem:

– ze strony pozwanej – wybudowanie lokalu mieszkalnego, miejsca postojowego w garażu, ogrodu zimowego, oraz – zależnie od konkretnego przypadku – komórki lokatorskiej i balkonów,

– ze strony konsumentów – dokonanie wpłaty wkładu budowlanego na pokrycie kosztów realizacji zadania inwestycyjnego, w terminie i wysokości określonej w umowie.

W ocenie Sądu, postanowienie § 4 ust. 5 wzorca umowy o treści: „Wstępny planowany koszt budowy lokalu i miejsca postojowego netto, określony w ust. 4, będzie waloryzowany poczynając od 1 maja 2007 r., na podstawie średniego wskaźnika wzrostu cen produkcji dla budownictwa mieszkaniowego (publikacja GUS pt. „Ceny robót budowlano-montażowych i obiektów budowlanych”. Tabela nr 2 – Wskaźniki cen obiektów budowlanych. Symbol (…) – Budynek wielomieszkaniowy), gdy w okresie od dnia 1 maja 2007 r. wskaźnik ten przekroczy 2%. Waloryzacji podlega pełna wartość lokalu i będzie ona przeprowadzana nie częściej niż raz na kwartał. Waloryzacja końcowa zostanie dokonana przy uwzględnieniu waloryzacji częściowej i zostanie rozliczona po zakończeniu inwestycji zgodnie z terminem jej zakończenia określonym w § 3 ust. 1” – jest niedozwolonym postanowieniem umownym. Przewiduje bowiem ono możliwość ustalenia, w drodze waloryzacji, wyższego kosztu budowy lokalu i miejsca postojowego, bez jednoczesnego przyznania konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy. Postanowienie to wypełnia więc hipotezę niedozwolonej klauzuli określoną w treści art. 3853 pkt 20 k.c.

O ile bowiem samo wprowadzenie we wzorcu umownym waloryzacji wartości lokalu nie sposób uznać za dopuszczalne, niemniej jednak to brak uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy w takim przypadku niewątpliwie przesądza o abuzywności analizowanej klauzuli. Dla konsumenta nawet kilkuprocentowa podwyżka ceny albo wkładu budowlanego na poczet mieszkania może spowodować, że nie będzie on w stanie nabyć opisanego w umowie finansującej lokalu mieszkalnego. Pozwana wprawdzie wskazywała, że konsument zgodnie z postanowieniami umowy może w takim wypadku ją rozwiązać, niemniej jednak rozwiązanie umowy przez konsumenta zostało obwarowane dotkliwymi konsekwencjami finansowymi. Z treści § 12 ust. 2 umowy wynika, że rozwiązanie umowy z przyczyn leżących po stronie konsumenta powoduje naliczenie kary umownej w wysokości 5 % wartości umowy. Twierdzenie pozwanej, że w takim przypadku nie można mówić o „przyczynach leżących po stronie konsumenta”, nie zasługuje na uwzględnienie. Przedmiotowe sformułowanie jest na tyle ogólne, że w razie sporu z konsumentem nie uniemożliwia pozwanemu podnoszenia zarzutu, że wycofanie się przez konsumenta z umowy, z powodu zbyt wysokiej ceny, stanowi przyczynę leżącą po jego stronie. Brak jednoznacznego określenia we wzorcu umownym, że rezygnacja przez konsumenta w tym przypadku nie będzie poczytywana za przyczynę leżącą po jego stronie, powoduje, że konsument nie ma – w razie waloryzacji wkładu – swobodnego prawa do odstąpienia od umowy. Dlatego należy uznać, że przedmiotowe postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

W ocenie Sądu kwestionowane klauzule waloryzacyjne, zawarte w § 4 ust. 5 umów finansujących, są nie tylko abuzywne, ale z uwagi na ich niezgodność z art. 18 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, również nieważne. Zgodnie z ust. 1 cyt. przepisu – z członkiem spółdzielni ubiegającym się o ustanowienie odrębnej własności lokalu spółdzielnia zawiera umowę o budowę lokalu. Umowa ta, zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności, powinna zobowiązywać strony do zawarcia, po wybudowaniu lokalu, umowy o ustanowienie odrębnej własności tego lokalu, a ponadto powinna zawierać: 1) zobowiązanie członka spółdzielni do pokrywania kosztów zadania inwestycyjnego w części przypadającej na jego lokal przez wniesienie wkładu budowlanego określonego w umowie.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (tak: wyrok SN z dnia 8 listopada 2012 r. I CSK 199/12), w zakresie dopłat do wkładu budowalnego przed ostatecznym rozliczeniem inwestycji – z art. 208 § 1 w związku z art. 226 § 1 i 3 pr. spółdz. wynika, że wartość wkładu budowlanego jest ustalana w dwóch etapach: najpierw wstępnie, w umowie zawieranej w sprawie przydziału lokalu (obecnie: w umowie o budowę lokalu – art. 18 ust. 1 i 2 u.s.m.)., a potem ostatecznie, w uchwale podejmowanej przez właściwy organ spółdzielni w sprawie rozliczenia kosztów budowy. Przepisy te nie dopuszczają natomiast możliwości żądania przez spółdzielnię dopłat do wstępnie ustalonego wkładu budowlanego przed podjęciem wspomnianej uchwały. W interesie obu stron (spółdzielni mieszkaniowej i jej członka) jest jak najszybsze podjęcie uchwały w sprawie ostatecznego rozliczenia kosztów budowy lokalu.

W sytuacji zatem, gdy na podstawie klauzuli waloryzacyjnej niezgodnie z przepisami prawa, Spółdzielnia jeszcze przed ostatecznym dokonaniem rozliczenia inwestycji, pobrała od swoich członków dodatkowe kwoty na poczet wkładu budowalnego, jak również pobierała odsetki za opóźnienie, abstrahując od późniejszej zasadności żądania dopłat na poczet uzupełnienia wkładu budowalnego, uznać należy, że świadczenia takie były nienależne, albowiem klauzula waloryzacyjna była nieważna z mocy prawa, zgodnie z art. 58 §1 i 3 k.c. w zw. cyt. wyżej art. 18 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Powód jako podstawę dochodzonych roszczeń wskazywał:

– w odniesieniu do roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie pobranych odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji (w ocenie strony powodowej skoro naliczenie samej waloryzacji było bezprawne, brak było podstaw do pobierania odsetek karnych za nieterminową wpłatę świadczenia, do którego strona umowy w ogóle nie była zobowiązana) – art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 411 pkt 1 k.c.;

– w stosunku do roszczenia z tytułu odsetek ustawowych od nienależnie pobranego świadczenia w postaci waloryzacji liczonych od momentu wymagalności zwrotu tego roszczenia, który w ocenie strony powodowej jest również momentem, od którego powinno być liczone opóźnienie – art. 481 k.c. w zw. z art. 120 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 411 pkt 1 k.c.

Analizując zasadność zgłoszonych przez powoda żądań Sąd zważył, co następuje.

W świetle art. 359 k.c. odsetki stanowią świadczenie uboczne (akcesoryjne) w stosunku do sumy pieniężnej i należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (§ 1 art. 359 k.c.). Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe (§ 2 art. 359 k.c.). Obowiązek zapłaty odsetek może wynikać z ustawy lub czynności prawnej. Przepis prawny może przyznać sądowi lub innemu organowi kompetencję do ustanowienia tego obowiązku (por. art. 212 § 3 k.c.) lub ex lege kreować obowiązek zapłaty odsetek, jak przykładowo art. 481 § 1 k.c. (odsetki za opóźnienie) lub art. 5-8 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. poz. 403) (odsetki kapitałowe, prolongacyjne). Obowiązek zapłaty odsetek można ustanowić we wzorcu umownym, o ile zostały spełnione przesłanki jego mocy wiążącej; czynność proponenta tym samym kształtuje treść stosunku prawnego wynikającego z umowy. Ustalenie wysokości odsetek następuje z reguły wraz z nałożeniem obowiązku ich zapłaty, a więc na mocy czynności prawnej, przepisu prawa, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu, wydanych na podstawie przepisu szczególnego. Jeżeli jednak wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe, o czym stanowi art. 359 § 2 k.c. Przepis ten ma charakter dyspozytywny i wiąże określenie „odsetki ustawowe” z wysokością należnych odsetek, niezależnie od ich źródła. Oznacza to, że odsetki ustawowe mogą należeć się mocą czynności prawnej, jeżeli treść czynności obligującej do zapłaty odsetek nie ustala ich wysokości. Stronom dokonującym czynności prawnej przysługuje swoboda w ustaleniu wysokości odsetek, chyba że zostały one określone orzeczeniem sądu lub decyzją innego organu bądź bezwzględnie wiążącym przepisem szczególnym. Należy przy tym zauważyć, że ustawodawca z reguły dopuszcza możliwość swobodnego kształtowania przez strony wysokości odsetek (por. dyspozytywny charakter art. 359 § 2, art. 481 § 2 k.c.).

Strona powodowa, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, jako podstawę żądania wskazywała zwrot odsetek w wysokości ustawowej od zwaloryzowanego wkładu budowalnego, obliczonego i wpłaconego przed ostatecznym rozliczeniem inwestycji (przy jednoczesnym braku żądania zwrotu kwot uiszczonych z tytułu waloryzacji). Dokonane przez pozwaną Spółdzielnię rozliczenie końcowe przewidywało konieczność uiszczenia dopłat do wkładu budowlanego, a zatem uiszczona przedwcześnie przez członków grupy waloryzacja została zaliczona na poczet rozliczenia wkładu budowalnego wniesionego przez poszczególnych finansujących. Nie można więc w tym przypadku mówić o nienależnym świadczeniu, skoro świadczenie z tytułu waloryzacji zostało zaliczone na poczet wkładu budowalnego, a zatem świadczenia ostatecznie należnego w świetle treści przepisu art. 18 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Strona powodowa wskazywała, że kwota należna tytułem ostatecznego rozliczenia wkładu budowlanego została przez nich uiszczona przed terminem wymagalności świadczenia.

W doktrynie wskazuje się, że termin wykonania świadczenia może być zastrzeżony na korzyść dłużnika, wierzyciela lub na korzyść obu stron. Natomiast jeżeli termin spełnienia świadczenia wynika z woli stron, a jego treść nie pozwala na jednoznaczne rozstrzygnięcie, na czyją korzyść ów termin został zastrzeżony, to z reguły interpretacyjnej zawartej w treści art. 457 k.c. wynika, że został on zastrzeżony na korzyść dłużnika. Reguła ta jest uzasadniona tym, że z wcześniejszego spełnienia świadczenia zasadniczo korzyść odnosi wierzyciel, a ujemne skutki tak spełnianego świadczenia dotykają zwykle dłużnika (R. Longchamps de Bérier, Polskie prawo cywilne. Zobowiązania, s. 325). Z zastrzeżenia terminu na korzyść dłużnika wynika, że ten jest uprawniony do wcześniejszego spełnienia świadczenia wierzycielowi, a wierzyciel jest zobowiązany w takich okolicznościach je przyjąć. Dłużnik spełniający świadczenie przed nadejściem terminu jego spełnienia nie może żądać zwrotu świadczenia jako nienależnego (art. 411 pkt 4 k.c.). Natomiast wierzycielowi nie przysługuje uprawnienie do domagania się tego świadczenia przed nadejściem terminu. W przypadku odmowy przez wierzyciela przyjęcia świadczenia zaofiarowanego mu przez dłużnika, jest narażony na zarzut popadnięcia w zwłokę, ze skutkami, o jakich mowa w art. 486 k.c. Spełnienie przez dłużnika świadczenia w zakreślonym terminie sprawia, iż nie można mu czynić zarzutu nieterminowego wykonania zobowiązania i w rezultacie wierzycielowi nie przysługują w stosunku do dłużnika żadne roszczenia. W konsekwencji – termin spełnienia świadczenia nie musi być zgodny z terminem zastrzeżonym w umowie, gdyż dłużnik może świadczenie spełnić wcześniej (art. 457 k.c.).

Jak wskazano we wcześniejszych rozważaniach, postanowienia umów finansujących, w zakresie waloryzacji wkładów budowalnych, były nie tylko klauzulami niedozwolonymi, związku z czym nie wiązały członków grupy jako konsumentów (art. 3851 § 1 k.c.), a w ocenie Sądu klauzulami nieważnymi. Zatem domaganie się przez pozwaną Spółdzielnię uiszczania przedmiotowej kwoty waloryzacji przez członków grupy, a tym bardziej pobieranie w przypadku jej nieuiszczenia w zakreślonym terminie dodatkowych odsetek za opóźnienie, nie sposób uznać za zasadne. Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia okoliczności związanej z ostatecznym rozliczeniem inwestycji z dnia 20 kwietnia 2011 r. i koniecznością uiszczenia przez finansujących dopłat z tytułu wkładu budowalnego, przy jednoczesnym uwzględnieniu uiszczonej już waloryzacji, co było w niniejszej sprawie bezsporne. W ten sposób, świadczenie z tytułu waloryzacji uiszczone przez nabywców lokali przedwcześnie i bez zastrzeżonego obowiązku zwrotu „de facto” stało się obecnie świadczeniem należnym z tytułu dopłaty związanej z ostatecznym rozliczeniem inwestycji.

W świetle powyższych analiz nie sposób podważyć zasadności stanowiska strony powodowej, że w momencie wezwania przez pozwaną Spółdzielnię finansujących do uiszczenia waloryzacji – brak było ku temu podstaw prawnych z uwagi na nieważność postanowień umownych w tym zakresie. Nie sposób uznać, jak twierdzi Spółdzielnia, że członkowie grupy uiszczali swoje należności na poczet przyszłego rozliczenia wkładu budowlanego, skoro tego rozliczenia jeszcze wówczas nie dokonano. W ocenie Sądu spełnienie tychże świadczeń przez nabywców, niewątpliwie w warunkach przymusu ekonomicznego ze strony pozwanej Spółdzielni, (która od wpłacenia kwot należnych tytułem zwaloryzowanego wkładu budowlanego uzależniała zawarcie umów przenoszących odrębną własność lokali na rzecz poszczególnych członków grupy), nie stanowi dobrowolnego spełnienia świadczenia w terminie wynikającym z treści art. 457 k.c. Nie sposób bowiem uznać, że świadczenie to było dobrowolnie spełnione przez poszczególnych członków grupy, gdyż nie tylko pozwana warunkowała podpisanie aktów notarialnych przenoszących własność od uiszczenia waloryzacji ceny zgodnie z umową, ale przede wszystkim, naliczała odsetki „karne” z tytułu opóźnienia płatności waloryzacji.

Czy zatem w sytuacji, gdy członkowie grupy dokonali de facto zapłaty waloryzacji na poczet przyszłego rozliczenia wkładu budowlanego i dokonali tego pod ekonomicznym przymusem Spółdzielni zbyt wcześnie, można dojść do przekonania, że nastąpiło ich zubożenie?

W ocenie Sądu, samego zubożenia nie stanowi na pewno fakt uiszczenia waloryzacji, skoro została ona zaliczona na świadczenie należne czyli przyszły należny wkład budowalny. Nie sposób również uznać, że kwotą, o jaką wzbogaciła się pozwana Spółdzielnia jest suma odsetek ustawowych od kwot wpłaconych przez każdego z członków grupy tytułem waloryzacji od dnia wpłaty do dnia rozliczenia wkładu budowalnego, albowiem jest to sprzeczne z art. 359 § 1 k.c. – z którego wprost wynika, że odsetki należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu albo z decyzji innego właściwego organu. W ocenie Sądu nabywcy lokali w drodze jednostronnej czynności – wychodząc z nieważności postanowień umownych w zakresie waloryzacji, dążyli do ukształtowania obowiązku pozwanej zapłaty odsetek w wysokości ustawowej, co nie znajduje oparcia w treści cyt. wyżej przepisu art. 359 k.c., jak i w treści art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Podkreślić należy, że jako podstawę głównego roszczenia w niniejszej sprawie członkowie grupy wskazali przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, tj. treść art. 405 k.c., wskazując przy tym, że źródłem zwrotu świadczenia pieniężnego może być także bezpodstawne wzbogacenie.

Skoro strona powodowa, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, sama upatrywała podstawy dochodzonych żądań w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, to zgodnie z treścią art. 321 § 1 k.p.c. Sąd był tym żądaniem związany, a co za tym idzie – nie mógł uwzględnić roszczeń strony powodowej na innej podstawie, albowiem byłoby to równoznaczne z objęciem orzeczeniem przedmiotu żądania, który nie był objęty procesem.

Jakoby na marginesie niniejszych rozważań wskazać należy, że strona powodowa mogła dochodzić odszkodowania, o jakim mowa w treści art. 18 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Umowa między spółdzielnią a członkiem spółdzielni o wybudowanie lokalu stanowi czynność prawną podjętą przez równorzędne podmioty w celu wywołania skutków w sferze majątkowej każdego z tych podmiotów, w związku z czym umowa taka, w razie jej niewykonania lub nienależytego wykonania, co do zasady podlega uregulowaniu przewidzianemu w art. 471 k.c. Oznacza to, że niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie pisemnej umowy o budowę lokalu stwarza członkowi spółdzielni możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od spółdzielni mieszkaniowej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2000 r., (IV CKN 22/00, LEX nr 52438), odpowiedzialność za niewykonanie umowy między spółdzielnią a członkiem spółdzielni o wybudowanie lokalu, z uwagi na istniejący jednocześnie pomiędzy jej partnerami stosunek członkostwa i wynikające z tego regulacje prawne, nie podlega ocenie wyłącznie na płaszczyźnie art. 471 k.c. Przesłanki odpowiedzialności spółdzielni muszą być oceniane także przy uwzględnieniu zasady ekwiwalentności wzajemnych świadczeń stron oraz przy uwzględnianiu kwestii partycypowania członka spółdzielni w niekorzystnych skutkach działalności organów spółdzielni. Niedopuszczalne jest dowolne rozliczanie przez spółdzielnię kosztów budowy lokalu (art. 18 ust. 4 u.s.m.) w oderwaniu od kosztów rzeczywiście poniesionych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2006 r., I CSK 19/06, LEX nr 200883; tak też: A. Stefaniak Prawo spółdzielcze). Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, LEX 8941). Ubocznie jedynie podkreślić należy, że strona powodowa nie tylko nie udowodniła przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej Spółdzielni, a mianowicie – aby na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwaną – nabywcy lokalu ponieśli szkodę w dobrach lub interesach prawnie chronionych (vide art. 471 k.c. w zw. z art. 361 k.c.). Z samej treści żądań powoda wynikało, że podstawę żądań nie jest odpowiedzialność pozwanej ex contractu, a spełnienia świadczenia nienależnego przez nabywców lokalu.

Wbrew stanowisku powoda podstawy powództwa nie mogą stanowić przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405-409 k.c.). Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Natomiast z art. 410 § 1 k.c. wynika, że przepisy artykułów poprzedzających (dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia) stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Przy tym § 2 powołanego artykułu stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W piśmiennictwie wskazuje się, że nienależne świadczenie jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia, w związku z tym stosuje się do niego przepisy art. 405-409 k.c. Nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, albowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, niebędące świadczeniem, jak ma to miejsce w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia. Jednocześnie również w przypadku nienależnego świadczenia zachodzi brak podstawy prawnej do tego świadczenia. Podkreślenia wymaga okoliczność, że według przepisów kodeksu cywilnego nienależne świadczenie jest tylko szczególnym przypadkiem niesłusznego wzbogacenia (art. 410 k.c.), albowiem przyczyną powstania roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia pozostaje bezpodstawność, a więc brak podstawy prawnej przesunięcia majątkowego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1966 r., sygn. II PR 512/66, Lex nr 6075). Oznacza to, że jeżeli podstawa prawna świadczenia nie odpadła i nadal istnieje, spełnionego świadczenia nie można uznać za nienależne.

Bezpodstawne wzbogacenie jest szczególnym zdarzeniem prawnym, w wyniku którego bez podstawy prawnej dochodzi do wzrostu majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej osoby zubożonej. Zarówno zubożenie, jak i wzbogacenie wywołane są tą samą przyczyną. Artykuł 405 k.c. zawiera ogólną normę odnoszącą się do bezpodstawnego wzbogacenia, obejmującą również wypadki nienależnego świadczenia, uznane przez ustawodawcę za wypadki najważniejsze. Przepisy odnoszące się do świadczenia nienależnego (art. 410-413 k.c.) stanowią lex specialis wobec ogólnej formuły w tym znaczeniu, że precyzują, kiedy zachodzi brak podstawy prawnej w wypadku, gdy do wzbogacenia dochodzi przez świadczenie (tj. tylko w enumeratywnie wyliczonych wypadkach braku podstawy świadczenia), wprowadza szczególne wyjątki (art. 411 pkt 1 i 2 k.c.), a przede wszystkim przesądza, iż świadczenie nienależne prowadzi do powstania stosunku restytucyjnego, zwalniając tym samym z obowiązku wykazywania istnienia wzbogacenia po stronie accipiensa (tak: red. K. Osajda Kodeks Cywilny. Tom II. Zobowiązania, k. 274).

Najważniejszy i najczęstszy przypadek świadczenia nienależnego to spełnienie świadczenia, gdy ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył. Przesłankami pozytywnymi powstania condictio indebiti jest spełnienie świadczenia i nieistnienie zobowiązania, przesłanką negatywną, wyłączającą to roszczenie, jest wiedza solvensa o nieistnieniu zobowiązania. Przesłanka nieistnienia zobowiązania musi być interpretowana w kontekście zakresu pozostałych kondykcji. Nie ma condictio indebiti, gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna. W takim wypadku solvensowi przysługuje condictio sine causa, której nie wyłącza wiedza o braku zobowiązania (por. art. 411 pkt 1 k.c.) (tak: red. K. Osajda Kodeks Cywilny. Tom II. Zobowiązania, k. 274).

Nie ulega wątpliwości, że członkowie grupy uiścili wpłaty tytułem waloryzacji, w oparciu o nieważną klauzulę waloryzacyjną. Świadczenie to było więc świadczeniem nienależnym, jednakże raz jeszcze podkreślić należy, co zostało również przyznane przez samych członków grupy, że kwoty pobranych przez Spółdzielnię waloryzacji zostały w ostatecznym rozliczeniu inwestycji zaliczone na poczet dopłat z tytułu wkładu budowlanego. Dlatego zasadnym było uznanie tychże wpłat za wcześniejsze spełnienie należnego świadczenia, co, zgodnie z treścią art. 411 pkt 4 k.c., wyłącza dopuszczalność żądania jego zwrotu.

Członkowie grupy wskazywali, że na skutek uiszczenia wpłat waloryzacji doszło do zubożenia po stronie powodowej oraz wzbogacenia po stronie pozwanej, albowiem od daty uiszczenia kwoty pobranej tytułem waloryzacji aż do czasu jej zaliczenia na poczet wkładu budowlanego osoby finansujące inwestycję pozbawione były możliwości dysponowania stanowiącymi ich własność środkami finansowymi, pozwana Spółdzielnia natomiast miała możliwość rozporządzania znacznymi sumami pieniędzy, które zostały pobrane zanim stały się wymagalne.

Jednakże nawet w takiej sytuacji brak jest zdaniem Sądu ustawowych podstaw do kształtowania wysokości roszczenia członków grupy, w ten sposób, ażeby uznać, że odpowiada ono wysokości odsetek ustawowych. Podkreślić należy, o czym była mowa już powyżej, że członkowie grupy w drodze jednostronnej czynności ukształtowali obowiązek uiszczenia przez pozwaną tychże odsetek.

W ocenie Sądu kwotę, której mogli się domagać finansujący w niniejszej sprawie, z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, należało wyliczyć przy uwzględnieniu specyfiki roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Nie ulega bowiem wątpliwości, że strona powodowa winna wykazać nie tylko, o jaką kwotę każdy z członków grupy został zubożony (a więc jaką kwotę uzyskali by członkowie grupy, gdyby mieli możliwość skorzystania z własnego kapitału w okresie, w którym wpłacili oni żądaną przez Spółdzielnię waloryzację, do dnia kiedy wymagalnym stało się uzupełnienie wkładu budowalnego zgodnie z rozliczeniem czyli do dnia 20 czerwca 2011 r.), ale również wartość, o jaką wzbogaciła się pozwana na skutek możliwości dysponowania środkami pieniężnymi poszczególnych członków grup.

W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę koncepcję przyjętą w pozwie zbiorowym, dla ustalenia wysokości, o jaką każdy z członków grupy został zubożony, należałoby przyjąć normę przeciętną, według rozsądnego wzorca ostrożnego inwestora, a po stronie pozwanej – wysokości oprocentowania środków na rachunku bankowym, na którym środki te były zdeponowane. Przy uwzględnieniu wysokości oprocentowania środków na rachunkach (lokatach bankowych, nie sposób uznać, że członkowie grupy byliby w stanie osiągnąć wartość zbliżoną choćby do oprocentowania według stawki odsetek ustawowych, czego domagają się w pozwie.

Biorąc pod uwagę zatem powyższe rozważania, nie budzi wątpliwości, że wysokości roszczenia w tym zakresie winien dowieść powód, o czym stanowi art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. Strona powodowa, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, takich wniosków dowodowych nie złożyła. W ocenie Sądu udowodnienie powyższej wskazanych przesłanek wymagało wiadomości specjalnych biegłego ds. rachunkowości i finansów, który w sposób obiektywny mógłby ustalić, biorąc pod uwagę środki finansowe, jakie przekazali do dyspozycji Spółdzielni poszczególni członkowie grupy oraz realia rynkowe, ewentualną możliwą i realną stopę zwrotu z posiadanego przez nich kapitału, a tym samym ustalić wysokość możliwego zubożenia członków grupy, jak również wysokość wzbogacenia pozwanej Spółdzielni.

Należy wskazać, że jeżeli twierdzenie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie zostanie udowodnione, to o merytorycznym rozstrzygnięciu sprawy decyduje rozkład ciężaru dowodu. Ogólną regułę ciężaru dowodów w procesie cywilnym kreuje przepis art. 6 k.c., w myśl którego „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne”. Jest to podstawowy przepis w tym przedmiocie. Pozostaje on w ścisłym związku i tłumaczony jest w powiązaniu z przepisami kodeksu postępowania cywilnego normującymi reguły dowodzenia, tj. z art. 232 k.p.c., w myśl którego „strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne” oraz z art. 227 k.p.c., w myśl którego „przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie”. Art 6 k.c. w wielu sytuacjach przesądza zatem o sposobie wyrokowania sądu – nie stanowi jednak samodzielnej podstawy rozstrzygnięcia (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1999 r., I PKN 375/97, OSNP 1998/18/537).

Co do zasady, faktów, z których wywodzone są dochodzone roszczenia (tworzących prawo podmiotowe), jak i faktów uzasadniających odpowiedź na zarzuty pozwanej powinien dowodzić powód. Pozwany natomiast winien dowodzić faktów uzasadniających jego zarzuty przeciwko roszczeniu powoda. Faktów tamujących czy niweczących powinien dowieść przeciwnik tej strony, która występuje z roszczeniem – czyli w większości wypadków pozwany. Analogiczny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w sentencji wyroku z dnia 13 października 2004 r. (III CK 41/04, LEX nr 182092).

Jednakże w sytuacjach szczególnych sąd posiada uprawnienie w zakresie dopuszczenia dowodu niewskazanego przez strony (wyłącznie w przedmiocie twierdzeń podnoszonych przez strony obejmujących istotne i sporne okoliczności faktyczne), gdy według jego (obiektywnej i weryfikowalnej w toku instancji) oceny zebrany w toku sprawy materiał dowodowy nie wystarcza do jej rozstrzygnięcia. W szczególności sąd powinien dopuścić dowód z urzędu, gdy stanowi to realizację dyspozycji normy kodeksowej lub ma przeciwdziałać naruszeniu porządku prawnego (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1997 r., I CKU 81/96, LEX nr 50574). Zarazem podkreśla się w doktrynie i praktyce, że sąd powinien korzystać z przewidzianego w art. 232 k.p.c. zdanie drugie uprawnienia powściągliwie i z umiarem, pamiętając, że taka inicjatywa należy przede wszystkim do samych stron i że cały rozpoznawany spór jest ich sprawą, a nie sądu (tak: m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1997 r., III CKN 244/97, OSNC 1998, nr 3, poz. 52; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1998 r., I CKN 701/97, LEX nr 78418; uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 195; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2000 r., III CKN 1034/00, LEX nr 51873; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2000 r., V CKN 175/00, OSP 2001, z. 7-8, poz. 116).

Przyjmuje się przy tym, że nieprzeprowadzenie przez sąd dowodu z urzędu z reguły nie stanowi uchybienia (tak: m. in. wyrok SN z dnia 25 marca 1998 r., II CKN 656/97, OSNC 1998, nr 12, poz. 208; uzasadnienie wyroku SN z dnia 2 czerwca 1998 r., II UKN 88/98, OSNP 1999, nr 11, poz. 373; uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 czerwca 1998 r., I PKN 194/98, OSNP 1999, nr 13, poz. 425; wyrok SN z dnia 11 grudnia 1998 r., II CKN 104/98, LEX nr 50663; uzasadnienie wyroku SN z dnia 26 stycznia 2000 r., III CKN 567/98, LEX nr 52772; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 7 grudnia 2000 r., II CKN 1322/00, LEX nr 51967; uzasadnienie wyroku SN z dnia 14 grudnia 2000 r., I CKN 661/00, LEX nr 52781).

Zdaniem Sądu, żadne szczególne okoliczności nie zachodziły w przedmiotowej sprawie, które uzasadniałyby dopuszczenie jakichkolwiek dowodów przez Sąd z urzędu. Spór toczył się pomiędzy stronami reprezentowanymi przez zawodowych pełnomocników, w bardzo formalistycznej procedurze wynikającej z ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Inicjatywa dowodowa Sądu musiałaby zatem naruszać równowagę procesową jednej ze stron, zaś uprawnienie Sądu wynikające z art. 232 k.p.c., nie może być rozumiane jako obowiązek zastępowania inicjatywy dowodowej stron (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Jedynie w szczególnych sytuacjach procesowych sąd powinien skorzystać ze swego uprawnienia do podjęcia i przeprowadzenia inicjatywy dowodowej. Dopuszczenie dowodu z urzędu powinno nastąpić przede wszystkim, gdy wiadomość o konkretnych środkach dowodowych, istotnych dla poczynienia ustaleń, poweźmie sąd drogą urzędową, np. z oświadczenia strony lub z akt danej sprawy, nie zaś drogą pozaprocesową, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, np. zapobieżenie uchybieniu zasadzie równości (równouprawnienia) stron (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2007 r., IV CSK 346/06).

Wskazać należy również, że Sąd nie uznał za zasadne dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez stronę (art. 232 zd. 2 k.p.c.), z urzędu. Powołanie dowodu przez sąd z urzędu może być korzystne dla jednej ze stron, niekorzystne natomiast dla strony przeciwnej. Przestrzegając zasady równości stron, sąd musi jednak, o ile chodzi o powoływanie dowodów, przestrzegać zasady kontradyktoryjności, stosownie do której strona może m. in. powoływać dowody i wypowiadać się co do powołania dowodów przez przeciwnika (art. 210 § 1 k.p.c.). Sąd powinien zatem zadbać o to, aby każda ze stron z możności tej skorzystała. Jest to bowiem lepszy sposób wykrycia prawdy materialnej, niż powoływanie dowodów z urzędu (tak: wyrok SN z 12 grudnia 2000 r. V CKN 175/00; OSP 2001/7-8/116). Zważywszy na fakt, iż powoda reprezentował w sprawie fachowy pełnomocnik procesowy, specjalizujący się w reprezentowaniu podmiotów w sporach zbiorowych, Sąd nie znalazł żadnych podstaw do tego, aby przeprowadzać jakiekolwiek postępowanie z urzędu. Mając na uwadze powyższe, całość roszczenia dochodzonego przez członków grupy z tytułu odsetek ustawowych za okres od dnia uiszczenia waloryzacji przez każdego z nich do dnia 20 czerwca 2011 r. – uzupełnienia wkładu budowalnego zgodnie z rozliczeniem końcowym, podlegało oddaleniu jako nieudowodnione, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W zakresie roszczeń z tytułu tzw. odsetek karnych pobranych przez Spółdzielnię, z tytułu nieuiszczenia przez członków grupy waloryzacji w wyznaczonym przez Spółdzielnię terminie, Sąd uznał je za częściowo zasadne. Mając na uwadze to, że zapisy umowne dotyczące waloryzacji w ocenie strony powodowej były abuzywne, zgodnie z art. 3851 § 1 k.c. w zw. z art. 3853 pkt 20 k.c. i jako takie nie wiązały konsumentów (czyli w niniejszej sprawie członków grupy), a Sąd uznał te postanowienia za nieważne, brak było podstawy prawnej do domagania się przez pozwaną Spółdzielnię uiszczenia przez nich waloryzacji na poczet wkładu budowlanego, a tym bardziej domagania się uiszczania dodatkowych odsetek za opóźnienie z tytułu roszczenia nienależnego. Podkreślić należy, że skoro roszczenie pozwanej o zapłatę waloryzacji oparte było na nieważnym zapisie umownym, to nie sposób uznać naliczania przez pozwaną Spółdzielnię odsetek karnych od nieterminowych wpłat kwot waloryzacji za prawidłowe i mające oparcie w przepisach prawa.

Na wstępie rozważań w tym przedmiocie warto wskazać, że wysokość odsetek karnych naliczanych przez Spółdzielnię wynikała wprost z not odsetkowych wystawionych przez Spółdzielnię. Na powodzie ciążył nie tylko obowiązek wykazania wysokości kwot, na jakie zostały wystawione omawiane noty odsetkowe, ale udowodnienia, że rzeczywiście doszło do z jednej strony do zubożenia każdego z członków grup (a z drugiej strony wzbogacenia Spółdzielni). Innymi słowy mówiąc – obowiązek wykazania, że kwoty wynikające z wystawionych przez pozwaną not odsetkowych zostały przez nabywców lokali zapłacone. Mając na względzie fakt, że pozwany wnosił o oddalenie powództwa, zaprzeczając wszystkim okolicznościom faktycznym w sposób wyraźny nie przyznanym, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu z art. 6 k.c., to członków grupy obciążał obowiązek udowodnienia, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej przez uiszczenie przez nich żądanych odsetek karnych.

Biorąc pod uwagę materiał dowodowy przedłożony przez stronę powodową, uzupełniony także w pewnym zakresie dokumentami księgowymi wniesionymi przez pozwaną, Sąd uznał za udowodnione żądania tylko tych członków grupy, co do których pozwany w sposób jasny potwierdził uiszczenie kwoty odsetek karnych, a w stosunku do części członków grupy, gdy wynikało to w sposób nie budzący wątpliwości z przedłożonych dowodów księgowych (dowodów wpłaty, kwitów kasowych, z których w sposób nie budzący wątpliwości wynikał tytuł uiszczonej wpłaty i jednocześnie nie było to sprzeczne z datami not odsetkowych).

W pozostałej części, powództwo w zakresie zasądzenia zapłaty odsetek karnych podlegało oddaleniu jako nieudowodnione, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku. Wskazać należy, że co do części członków grupy, nie zostały przedłożone noty odsetkowe, z których wynikać miała wysokość szkody, pomimo wyszczególnienia tychże dokumentów jako przedłożonych sądowi. Część dowodów księgowych w tytułach wpłat miała rozbieżne zapisy, nie pozwalające na przyporządkowanie ich do tytułu dochodzonego roszczenia. Część wpłat mających potwierdzać uiszczenie odsetek karnych była uiszczona jeszcze przed wystawieniem not odsetkowych, z których wynikał obowiązek uiszczenia odsetek karnych.

Zważywszy na powyższe uwagi natury ogólnej, Sąd dokonał szczegółowej analizy żądań wszystkich członków grupy dochodzących roszczenia z tytułu odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji, w kontekście udowodnienia zasadności roszczenia in concreto, na podstawie przedłożonego materiału dowodowego.

W pkt 1a wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez K. T., kwotę 7.682,99 zł (siedem tysięcy sześćset osiemdziesiąt dwa złote, 99/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

K. T. dochodził kwoty 9.459,73 zł z tytułu odsetek karnych, na podstawie not z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 631,57 zł (k. 741), z dnia 24 września 2010 r. na kwotę 7.051,42 zł (k. 742), z dnia 31 stycznia 2011 r. na kwotę 1.776,74 zł (k. 743). Zgodnie z twierdzeniami powoda, potwierdzenie przelewu z dnia 28 stycznia 2011 r. w kwocie 9.971,26 zł pokrywało w całości roszczenie z tytułu odsetek karnych od naliczonej waloryzacji.

Z powołanych dokumentów wprost wynika, że przedstawione potwierdzenie przelewu z dnia 28 stycznia 2011 r. dotyczy odsetek od waloryzacji kosztów budowy zgodnie z umową, jednakże nie może ono stanowić pokrycia także odsetek wynikających z noty odsetkowej wystawionej w dniu 31 stycznia 2011 r. na kwotę 1.776,74 zł (k. 743), skoro w dacie zapłaty (tj. w dniu 28 stycznia 2011 r.) powyższa nota nie była jeszcze wystawiona. Biorąc pod uwagę powyższe brak jest podstaw do uznania, że wpłata dokonana w dniu 28 stycznia  2011 r. pokrywa także należności z tytułu odsetek karnych z tytułu ww. noty. Nie sposób uznać, że powód udowodnił, iż członek grupy dokonał zapłaty należności z tytułu odsetek karnych na kwotę 1.776,74 zł, a tym samym – że zasadnym jest żądanie ich zwrotu.

Również zapisy aktu notarialnego zawartego przez powoda (k. 443-455) nie potwierdzają, że K. T. uiścił ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c aktu notarialnego – uiścił on wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowalnego. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. Tym samym nie sposób jest uznać, że z przedmiotowych zapisów wynika pokwitowanie zobowiązań z tytułu należności za odsetki karne z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 747), K. T. wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał odsetki zgodnie z żądaniem.

W związku z powyższym poza kwotą zasądzoną przez Sąd, roszczenie w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1b wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez M. P., kwotę 1.958,39 zł (jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt osiem złotych 39/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 2.666,30 zł z tytułu odsetek na podstawie not z dnia 4 października 2010 r. na kwotę 1.958,39 zł (k. 759). Pismem z dnia 7 marca 2011 r. M. P. wniosła o przeksięgowanie kaucji w kwocie 3000 złotych na poczet kary za nieterminowo uiszczoną waloryzację (k. 760). W dniu 4 kwietnia 2011 r. M. P. wpłaciła także kwotę 1.000,00 zł tytułem odsetek od nieterminowej wpłaty waloryzacji. Pismem z dnia 7 kwietnia 2011 r. nabywca lokalu wniosła o umorzenie odsetek od waloryzacji w kwocie 748,41 zł, naliczonych przez D. (k. 762). Pismem z dnia 26 maja 2011 r. pozwana Spółdzielnia umorzyła M. P. pozostałe do zapłaty odsetki w kwocie 977,32 zł (k. 763). Pismem z dnia 16 listopada 2011 r., wskutek jej pisma (k. 764), pozwana anulowała odsetki za zwłokę w zapłacie waloryzacji w kwocie 1333,70 zł, zaliczając je na poczet przyszłych opłat za użytkowanie lokalu.

W świetle powołanych wyżej dowodów nie budzi wątpliwości, że z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji powódka uiściła kwotę 1.958,39 zł i taka też kwota podlega zasądzeniu na jej rzecz od powoda. W ocenie Sądu z przedłożonych dokumentów w żaden sposób nie wynika, że cała kwota jakiej zasądzenia domaga się M. P. dotyczy odsetek karnych z tytułu nieterminowej wpłaty waloryzacji. Jak wynika z przedłożonej noty odsetkowej z dnia 4 padźiernika 2010 r., jedynie w zakresie kwoty 1.958,39 zł nie budzi wątpliwości, że dotyczy ona odsetek za zwłokę w zapłacie waloryzacji kosztów budowy, natomiast w zakresie pozostałych wartości podanych w tej nocie, w szczególności w kwocie 748,41 zł – naliczonych notą z dnia 11 maja 2009 r. i w kwocie 2.270,52 zł – naliczonych notą z dnia 21 września 2009 r. – brak jest podstaw do twierdzenia, iż dotyczą także odsetek z tytułu nieterminowej wpłaty waloryzacji. Przedmiotowe noty nie zostały Sądowi przedłożone, a zatem nie można stwierdzić czego one dotyczyły i na jakiej podstawie zostały wystawione.

Zważywszy na powyższe okoliczności, uznać należy, że strona powodowa w sposób prawidłowy udowodniła, że dokonała zapłaty należności z tytułu odsetek karnych na kwotę 2.666,30 zł, a tym samym, iż uprawniona jest także do domagania się ich zwrotu.

Zapisy aktu notarialnego zawartego przez M. P. (k. 470-482) również nie stanowią potwierdzenia, że nabywca lokalu uiściła ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, że uiściła ona wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowalnego.

Przedmiotowe zapisy aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, albowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. Tym samym nie sposób jest uznać, że z przedmiotowych zapisów wynika pokwitowanie zobowiązań z tytułu należności za odsetki karne z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 768), M. P. wezwała pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r.. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał odsetki zgodnie z żądaniem. W związku z powyższym poza kwotą zasądzoną przez Sąd, roszczenie w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1c wyroku, Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez W. S., kwotę 151,92 zł (sto pięćdziesiąt złotych, 92/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 151,92 zł, wynikających z noty odsetkowej z dnia 11 maja 2009 r. (k. 820). Jak wynika z potwierdzenia przelewu z dnia 27 maja 2009 r. (k.819), przedmiotowe odsetki zostały zapłacone. Powyższe potwierdziła także pozwana (k. 1958).

Z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 828) wynika, że członek grupy wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał odsetki zgodnie z żądaniem.

W pkt 1d wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez T. S., kwotę 5.254,16 zł (pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt cztery złote, 16/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 5.254,16 zł z tytułu odsetek na podstawie not z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 520,27 zł (błędnie podsumowane na 520,25 zł) (k. 833), z dnia 24 września 2010 r. na kwotę 4.179,08 zł (k. 834), z dnia 31 stycznia2011 r. na kwotę 554,81 zł (k. 835). Pomimo braku przedłożenia dowodu zapłaty ww. należności z tytułu zapłaty odsetek karnych, jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty z dnia 30 czerwca 2011 r., Spółdzielnia wezwała powoda do zapłaty należności z tytułu ostatecznego rozliczenia kosztów budowy, wśród których nie znalazły się należności z tytułu odsetek karnych (k. 838-839). Także z zaświadczenia wystawionego przez Spółdzielnię w dniu 4 stycznia 2012 r. (k. 840) nie wynika, aby nabywca lokalu uregulował odsetki karne z tytułu nieterminowo wpłaconej waloryzacji, co było podstawą do przyjęcia wniosku, że należności te zostały zapłacone w całości, gdyż w przeciwnym razie byłyby wskazane w ww. dokumentach jako należne Spółdzielni. Podkreślić należy, że z zapisów aktu notarialnego zawartego przez T. S. (k. 535-547) również nie wynika, że uiścił on ww. należności.

Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, że nabywca lokalu uiścił wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowalnego. Przedmiotowe zapisy aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, albowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. Tym samym nie sposób uznać, że z przedmiotowych zapisów wynika pokwitowanie zobowiązań z tytułu należności za odsetki karne z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 855), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 7 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 8 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r. i jednocześnie pozostawanie przez pozwaną w opóźnieniu dopiero od dnia 8 sierpnia 2012 r., niezasadnym było przyznanie odsetek za opóźnienie zgodnie z żądaniem. W związku z powyższym Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami od dnia 8 sierpnia 2012 r. i jednocześnie oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1e wyroku, Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez K. J., kwotę 2.056,65 zł (dwa tysiące pięćdziesiąt sześć złotych, 65/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 2.056,65 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 575,86 zł (k. 907) i z dnia 30 września 2009 r. na kwotę 1.480,79 zł (k. 908). Jak wynika z przedłożonego kasowego dowodu wpłaty (k. 909), całość odsetek została uiszczona w dniu 6 września 2010 r.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 918), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

W pkt 1f wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez M. S., kwotę 1.408,07 zł (jeden tysiąc czterysta osiem złotych, 07/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Strona powodowa dochodziła zapłaty kwoty 1.408,07 zł. Żądanie wynikało z not odsetkowych z dnia 11 maja 2009 r. (k. 923) na kwotę 598,82 zł i z dnia 21 września 2009 r. (k. 924) na kwotę 809,25 zł. Jak wynika z przedłożonego kasowego dowodu wpłaty (k. 925), całość odsetek została uiszczona w dniu 4 października 2010 r..

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 944), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

W pkt 1g wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez G. M., kwotę 6.471,80 zł (sześć tysięcy czterysta siedemdziesiąt jeden złotych, 80/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 6.471,80 zł w oparciu o notę z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 558,90 zł (k. 952), z dnia 24 września 2010 r. na kwotę 5.588,21 zł (k. 953), z dnia 4 listopada 2010 r. na kwotę 324,69 zł (k. 954)

Jak wynika z przedłożonego bankowego dowodu przelewu (k. 955), całość odsetek została uiszczona w dniu 6 listopada 2010 r., ze wskazaniem w tytule przelewu – odsetki od waloryzacji. Powyższe zostało potwierdzone także dowodami księgowymi przedłożonymi przez pozwaną (k. 1952), który potwierdził dokonanie całej wpłaty przez powoda.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 958), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 7 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 8 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r. i jednocześnie pozostawanie przez pozwaną w opóźnieniu dopiero od dnia 8 sierpnia 2012 r., niezasadnym było przyznanie odsetek za opóźnienie zgodnie z żądaniem. W związku z powyższym Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami od dnia 8 sierpnia 2012 r. i jednocześnie oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1h wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez M. W. (1), kwotę 1.381,05 zł (jeden tysiąc trzysta osiemdziesiąt jeden złotych, 05/100wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 1.381,05 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 584,54 zł (k. 964) i z dnia 1 października 2009 r. na kwotę 796,51 zł (k. 965). Powyższa kwota miała zostać uregulowana przelewem z dnia 7 maja 2011 r. (k. 966), na rzecz kancelarii notarialnej jako depozyt.

Podkreślić należy, iż w ocenie Sądu z zapisów aktu notarialnego zawartego przez M. W. (1) (k. 595-607) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie zapłaty ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż powód uiścił wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowalnego. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. Tym samym nie sposób jest uznać, że z przedmiotowych zapisów wynika pokwitowanie zobowiązań z tytułu należności za odsetki karne z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji. Na kwotę 24.642,18 zł (k. 966), która ma zawierać zapłatę odsetek karnych, składają się ściśle wymienione w akcie notarialnym roszczenia (k. 601), wśród których brak jest wymienienia roszczenia z tytułu odsetek od nieterminowo uiszczonej waloryzacji.

Pomimo braku przedłożenia dowodu zapłaty ww. należności z tytułu zapłaty odsetek karnych, jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty z dnia 30 czerwca 2011 r., Spółdzielnia wezwała nabywcę lokalu do zapłaty należności z tytułu ostatecznego rozliczenia kosztów budowy, wśród których nie znalazły się należności z tytułu odsetek karnych (k. 969-970), co pozwala na ustalenie, że należności te zostały zapłacone w całości, gdyż w przeciwnym razie byłyby wskazane w ww. dokumentach jako należne Spółdzielni.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 972), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 7 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 8 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r. i jednocześnie pozostawanie przez pozwaną w opóźnieniu dopiero od dnia 8 sierpnia 2012 r., niezasadnym było przyznanie odsetek za opóźnienie zgodnie z żądaniem. W związku z powyższym Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami od dnia 8 sierpnia 2012 r. i jednocześnie oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1i wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez S. J., kwotę 708,76 zł (siedemset osiem złotych, 76/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Strona powodowa dochodziła zapłaty należności w kwocie 708,76 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 224,40 zł (k. 976) i z dnia 21 września 2010 r. na kwotę 484,36 zł (k. 979).

Podkreślić należy, iż w ocenie Sądu z zapisów aktu notarialnego zawartego przez S. J. (k. 621-627) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie uiszczenia ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż powód uiścił wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do zapłaty pozostają zaś m. in. odsetki z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, albowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji.

Pomimo braku przedłożenia dowodu zapłaty ww. należności z tytułu zapłaty odsetek karnych, z przedsądowego wezwania do zapłaty z dnia 30 czerwca 2011 r. wynika, że Spółdzielnia wezwała nabywcę lokalu do zapłaty należności z tytułu ostatecznego rozliczenia kosztów budowy, wśród których nie znalazły się należności z tytułu odsetek karnych (k. 982-983), co pozwala na wnioskowanie, iż należności te zostały zapłacone w całości, gdyż w przeciwnym razie byłyby wskazane w ww. dokumentach jako należne Spółdzielni. Także z wystawionego zaświadczenia z dnia 9 sierpnia 2011 r. (k. 984), wśród należności nieuiszczonych przez powódkę – brak jest należności z tytułu odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 987), nabywca lokalu wezwała pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami zgodnie z pozwem.

W pkt 1j wyroku, Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez R. N., kwotę 85,42 zł (osiemdziesiąt pięć złotych, 42/100)wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

W pkt 1k wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez H. N., kwotę 85,41 zł (osiemdziesiąt pięć złotych, 41/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Zważywszy na fakt, iż umowa finansująca z dnia 10 września 2007 r. (k. 357-363), została zawarta przez R. N. i H. N., sytuacja prawna tych członków grupy zostanie opisana łącznie, zważywszy także na fakt, iż obie powódki domagały się po połowie kwoty uiszczonych odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji (k. 1554).

Strona powodowa dochodziła zapłaty należności w kwocie 320,69 złotych na podstawie noty z dnia 30 czerwca  2009 r. na ww. kwotę (k. 990), opierając twierdzenia na tym, iż ww. należność została uiszczona (dowody wpłaty k. 991). Także częściowo z dokumentów księgowych przedłożonych przez pozwaną wynika uiszczenie ww. należności (k. 1956).

Podkreślić należy, że w ocenie Sądu z zapisów aktu notarialnego zawartego przez powoda (k. 628-640) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie, iż nabywcy lokalu uiścili ww. należności. Jak wynika z § 6.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż powódki uiściły wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Przy czym do zapłaty pozostaje wyłącznie kwota z tytułu kosztów budowy, przypadająca na rezerwę na zobowiązania wobec R. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 994), nabywcy lokalu wezwali pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r.. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami zgodnie z pozwem. Biorąc pod uwagę, iż powód domagał się zasądzenia należności na rzecz członków grupy R. N. i H. N. po połowie, z uwagi na nabycie prawa własności lokalu w takich udziałach, Sąd przyznał im dochodzone roszczenie w takich udziałach.

W pkt 1l wyroku, Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez K. K. (1), kwotę 4.950,01 zł (cztery tysiące dziewięćset pięćdziesiąt złotych, 01/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 5.803,98 zł na podstawie noty z dnia 24 września 2010 r. na kwotę 4.950,01 zł (k. 1003), noty z dnia 29 marca 2011 r. na kwotę 853,97 zł (k. 1004). Jako dowód zapłaty całości odsetek powód przytoczył wyciąg z rachunku bankowego, na którym figuruje przelew z rachunku z dnia 18 marca 2011 r. (k. 1005) na kwotę 11.240,26 zł, gdzie w tytule operacji wpisano – odsetki za opóźnienie wpłaty waloryzacji. Porównanie daty wystawienia ostatniej noty na kwotę 853,97 zł – 29 marca 2011 r. i wykonania przelewu z rachunku – 18 marca 2011 r. pozwala na uzasadnione wnioskowanie, że ww. wpłata nie może pokrywać zobowiązania z tytułu należności odsetkowych w dacie późniejszej, a zatem – nie może być dowodem zapłaty ww. należności. Z uwagi na przyznanie przez pozwaną faktu uiszczenia należności z tytułu odsetek przez nabywcę lokalu w zakresie pierwszej noty odsetkowej – tak w ocenie Sądu należy potraktować przedłożenie przez pozwaną dokumentu księgowego – wyciągu z rachunku (k. 1948) – stwierdzić należy, iż powód udowodnił uiszczenie odsetek w wysokości 4.950,01 zł.

Podkreślić należy, że w ocenie Sądu z zapisów aktu notarialnego zawartego przez K. K. (1) (k. 641-654) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie uiszczenia ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż nabywca lokalu uiścił wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do zapłaty pozostają zaś m. in. odsetki z tytułu nieterminowej wpłaty wkładu budowlanego. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, albowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. Biorąc pod uwagę powyższe, poza kwotą przyznaną w wyroku, w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k.1007), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 7 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 8 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r. i jednocześnie pozostawanie przez pozwaną w opóźnieniu dopiero od dnia 8 sierpnia 2012 r., niezasadnym było zasądzenie odsetek za opóźnienie zgodnie z żądaniem. W związku z powyższym Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami od dnia 8 sierpnia 2012 r. i jednocześnie oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1m wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez R. M., kwotę 1.951,13 zł (jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych, 13/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 1.951,13 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 810,75 zł (k. 1011) oraz noty z dnia 14 września 2009 r. na kwotę 1.140,39 zł (k. 1012).

Jak wynika z przedłożonych bankowego dowodu przelewu (k. 1013, 1014), całość odsetek została uiszczona.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 1018), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 23 lipca 2012 r., od dnia zatem 24 lipca 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami zgodnie z pozwem.

W pkt 1n wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez P. P. (1) kwotę 216,39 zł (dwieście szesnaście złotych, 39/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 216,39 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. (k. 1021).

Jak wynika z przedłożonego pokwitowania wpłaty (k. 1022), całość należności została zapłacona.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 1038), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r., od dnia zatem 6 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami zgodnie z pozwem.

W pkt 1o wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez M. M. (1), kwotę 2.653,26 zł (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt trzy złote, 26/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 2.653,26 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 1.010,24 zł (k. 1045) oraz noty z dnia 25 września 2009 r. na kwotę 1.643,02 zł (k. 1046).

Jak wynika z przedłożonego pokwitowania wpłaty (k. 1047), całość należności została zapłacona, powyższe zostało potwierdzone także dokumentami księgowymi przedłożonymi przez pozwaną (k. 1949, 1950).

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 1057), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 7 sierpnia 2012 r. Od dnia zatem 8 sierpnia 2012 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r. i jednocześnie pozostawanie przez pozwaną w opóźnieniu dopiero od dnia 8 sierpnia 2012 r., niezasadnym było przyznanie odsetek za opóźnienie zgodnie z żądaniem. W związku z powyższym Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami od dnia 8 sierpnia 2012 r. i jednocześnie oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W pkt 1p wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez P. G., kwotę 3.855,62 zł (trzy tysiące osiemset pięćdziesiąt pięć złotych, 62/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty kwoty 3.855,62 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. na kwotę 925,01 zł (k. 1068), oraz noty z dnia 1 lutego 2010 r. na kwotę 2.930,61 zł (k. 1069).

Pomimo braku dowodów wpłaty, jak wynika z przedłożonego potwierdzenia uregulowania należności wynikających z umowy (k. 1070), należności z tytułu zawartej umowy zostały uregulowane.

Jak wynika z przedsądowego wezwania do zapłaty (k. 1073), nabywca lokalu wezwał pozwaną do zapłaty kwoty z tytułu odsetek karnych od nieterminowej wpłaty waloryzacji, wyznaczając termin zwrotu świadczenia na dzień 5 sierpnia 2012 r. Zatem od dnia 6 sierpnia 2012 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zważywszy na ujednolicenie roszczenia w zakresie odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami zgodnie z żądaniem pozwu.

W pkt 1q wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez G. J. (1), kwotę 24,57 zł (dwadzieścia cztery złote, 57/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2013 r. do dnia zapłaty.

W pkt 1 r wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez M. J. (1), kwotę 12,28 zł (dwanaście złotych, 28/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07 lutego 2013 roku do dnia zapłaty.

W pkt 1s wyroku Sąd zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie zapłaconych odsetek karnych przez A. K. (2) kwotę 12,28 zł (dwanaście złotych, 28/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2013 r. do dnia zapłaty.

Zważywszy na fakt, iż umowa finansująca z dnia 3 sierpnia 2007 r. (k. 1412-1418), została zawarta przez M. J. (1) (udział 25%), A. K. (2) (udział 25%), A. K. (5) wraz z mężem G. J. (1) (udział 50%), sytuacja tych członków grupy zostanie opisana łącznie, zważywszy także na fakt, że strona powodowa domagała się zasądzenia w udziałach odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji (k. 1560).

Strona powodowa domagała się zapłaty kwoty 49,13 zł na podstawie noty z dnia 11 maja 2009 r. (k. 1440).

Podkreślić należy, iż w ocenie Sądu z zapisów aktu notarialnego zawartego przez powoda (k. 1421) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie uiszczenia ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż M. J. (1), A. K. (2) oraz A. K. (5) wraz z mężem G. J. (1) uiścili wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Przy czym do zapłaty pozostały inne należności, w tym kwota z tytułu kosztów budowy przypadająca na rezerwę na zobowiązania wobec R., odsetki od nieterminowej wpłaty wkładu budowalnego. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji.

Z przedłożonego zaświadczenia (k. 1442) nie wynika, że M. J. (1) posiadał nieuregulowane zobowiązania z tytułu odsetek karnych od nieuiszczonej w terminie waloryzacji. Gdyby bowiem takowe występowało, zapewne zostałoby wyszczególnione w zaświadczeniu.

Zważywszy na to, że roszczenie ww. członków grupy zostało zgłoszone dopiero w dniu 18 stycznia 2013 r. (k. 1155) w piśmie rozszerzającym powództwo o kolejnych jej członków, Sąd przyznał odsetki za opóźnienie od pozwanej dopiero od dnia 7 lutego 2013 r., albowiem ww. pismo zostało doręczone pozwanej dopiero w dniu 6 lutego 2013 r. (k. 1449), i dopiero od tego dnia pozwana pozostawała w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Podkreślić należy, że strona powodowa nie przedłożyła żadnego dowodu na to, iż pozwana była wcześniej wzywana do dobrowolnego spełnienia świadczenia. W związku z powyższym Sąd przyznał żądane świadczenie z odsetkami od dnia 7 lutego 2013 r. i jednocześnie oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek w pozostałym zakresie, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

Sąd oddalił jednocześnie w pkt 2 wyroku żądania z tytułu odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji, z uwagi na ich nieudowodnienie, na rzecz niektórych członków grupy, tj.:

  1. A. M. (1) – co do której strona powodowa domagała się zapłaty kwoty 69,21 zł. Żądanie zapłaty wynikało z noty odsetkowej z dnia 16 września 2009 r. (k. 753). Powódka nie przedłożyła dowodu zapłaty ww. należności. W ocenie Sądu także z zapisów aktu notarialnego zawartego przez powoda (k. 456-469) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie, iż powódka uiściła ww. należności. Jak wynika z § 5.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, że nabywca lokalu uiścił wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu kosztów budowy przypadających na rezerwę na ewentualne zobowiązania wobec R. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji.
  2. P. D. – co do którego strona powodowa dochodziła zapłaty kwoty 572,93 zł. Roszczenie miało wynikać z noty odsetkowej z dnia 31 sierpnia 2009 r. wystawionej na kwotę 572,93 zł za lokal (…), co wynika z twierdzeń powoda (k. 1546). Jak wynika z akt, nabywca lokalu podpisał umowę na dwa lokale nr (…) (k. 294, 301). Powód domaga się zwrotu odsetek karnych w kwocie 572,93 zł za lokal (…) (vide żądanie k. 1546), a tymczasem jako podstawę swojego żądania przedłożył notę odsetkową w kwocie 591,83 zł za lokal nr (…) oraz potwierdzenie zapłaty odsetek w kwocie 1301,83 zł tytułem wpłaty – lokal mieszalny 53 odsetki (k. 805). Wobec nieprzedstawienia przez powoda noty odsetkowej, stanowiącej podstawę żądania, nie sposób uznać żądań w tym zakresie za wykazane. W tym stanie rzeczy żądanie w tym zakresie podlegało oddaleniu.
  3. K. W. (2) – na rzecz której w niniejszym postępowaniu strona powodowa dochodziła zapłaty kwoty 7.718,33 zł (k. 1549). Żądanie zapłaty wynikać miało z noty odsetkowej z dnia 28 stycznia 2011 r. Pomimo przytoczenia wyżej wymienionego dokumentu, nie został on przedłożony Sądowi, a tym samym uznać należy, że strona powodowa nie udowodniła zasadności i wysokości żądania, co było podstawą oddalenia powództwa w tym zakresie.
  4. D. M. – co do której żądanie dotyczyło zapłaty kwoty 699,90 zł, mające wynikać miało z noty odsetkowej z dnia 12 października 2009 r. (k. 1656). Powódka nie przedłożyła jednakże żadnego dowodu zapłaty ww. należności. W ocenie Sądu także z zapisów aktu notarialnego zawartego przez powódkę (k. 1657-1670) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie, że nabywca lokalu uiścił ww. należności. Jak wynika z § 6.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż uiściła ona wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu kosztów budowy przypadających na rezerwę na ewentualne zobowiązania wobec R. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, natomiast z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. W żaden sposób z przedmiotowych zapisów nie wynika pokwitowanie zobowiązań z tytułu należności za odsetki karne z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji. Także nie może być uznane za takowy dowód – rozliczenie wkładu budowalnego (k. 1671-1672), które stanowi rozliczenie należności z tytułu ostatecznego rozliczenia kosztów budowy inwestycji, które ze swej natury nie zawiera i nie może zawierać rozliczenia należności ubocznych z tytułu odsetek, które do takowych kosztów się nie zaliczają.
  5. E. S. (1) – na rzecz której roszczenie dotyczyło zapłaty kwoty 280,90 zł. Żądanie zapłaty wynikać miało z noty odsetkowej z dnia 29 września 2009 r. Strona powodowa nie przedłożyła jednakże żadnego dowodu zapłaty ww. należności. Akt notarialny dotyczący ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia go na nabywcę lokalu nie został przedłożony – nie jest możliwa zatem jego ocena pod kątem pokwitowania wpłat powyższej należności przez powódkę. Także nie może być uznane za takowy dowód – rozliczenie wkładu budowalnego (k. 1326-1327), które stanowi rozliczenie należności z tytułu ostatecznego rozliczenia kosztów budowy inwestycji, które ze swej natury nie zawiera i nie może zawierać rozliczenia należności ubocznych z tytułu odsetek, które do takowych kosztów się nie zaliczają.
  6. D. C. (1) – w zakresie żądania zapłaty kwoty 1.952,75 zł., które miało wynikać miało z noty odsetkowej z dnia 8 września 2009 r. opiewającej na kwotę 981,71 zł (k. 1355). Z przedłożonej noty wynikał także obowiązek zapłaty kwoty 971,04 zł na podstawie noty wystawionej przez D.-B. z dnia 11 maja 2009 r., jednakże z uwagi na brak przedłożenia ww. noty przez powoda, nie jest możliwe ustalenie z jakiego tytułu ww. nota była wystawiona i czy dotyczyła odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji. Podkreślić należy, iż powód nie przedłożył żadnego dowodu zapłaty ww. należności. W ocenie Sądu także z zapisów aktu notarialnego zawartego przez nabywcę lokalu powoda (k. 1338-1352) w żaden sposób nie wynika pokwitowanie, iż uiściła ona ww. należności. Jak wynika z § 6.1 pkt 2c umowy – w akcie notarialnym potwierdzono, iż nabywca uiścił wstępnie ustalony wkład budowalny wraz z waloryzacją za lokal i miejsce postojowe. Do rozliczenia pozostają także inne należności, w tym chociażby kwota z tytułu kosztów budowy przypadających na rezerwę na ewentualne zobowiązania wobec R. Przedmiotowe zapisy z aktu notarialnego nie stanowią pokwitowania zapłaty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji, bowiem samo świadczenie z tytułu odsetek nie jest świadczeniem głównym a ubocznym, a z aktu notarialnego wynika jedynie wprost potwierdzenie uiszczenia należności z tytułu wkładu oraz z tytułu waloryzacji. W żaden sposób z przedmiotowych zapisów nie wynika pokwitowanie zobowiązań z tytułu należności za odsetki karne z tytułu nieterminowej zapłaty waloryzacji. Także nie może być uznane za takowy dowód – rozliczenie wkładu budowalnego (k. 1356-1357), które stanowi rozliczenie należności z tytułu ostatecznego rozliczenia kosztów budowy inwestycji, które ze swej natury nie zawiera i nie może zawierać rozliczenia należności ubocznych z tytułu odsetek, które do takowych kosztów się nie zaliczają.

O odsetkach od zasądzonych świadczeń w pkt 1 wyroku na rzecz poszczególnych członków grupy Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody. Jeżeli stopa odsetek nie była z góry oznaczona należą się odsetki ustawowe.

Zgodnie z treścią art. 12 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, żądanie odsetek zostało pierwotnie ujednolicone poprzez wskazanie, że członkowie grupy dochodzą odsetek od dnia 7 sierpnia 2012 r., mając na uwadze, że większość wezwań do zapłaty w przedmiocie roszczenia o zwrot kwoty uiszczonej waloryzacji oraz zapłaconych odsetek karnych została do pozwanej skierowana ze wskazaniem, że termin płatności upływa z dniem 5 sierpnia 2012 r. Mając na uwadze fakt, że pozwana żądania członków grupy nie wykonała, pozostaje w opóźnieniu za ten okres, tj. od dnia wezwania do dnia zapłaty. Jednocześnie wskazać należy, że pomimo ujednolicenia żądania w zakresie odsetek w pierwotnej wersji pozwu i wskazaniu, że członkowie grupy dochodzą odsetek do dnia 7 sierpnia 2012 r., ich pełnomocnik uczynił to w sposób nieprawidłowy albowiem część wezwań do zapłaty kierowana do pozwanej określała inny termin zapłaty, a zatem żądanie odsetek nie mogło być ujednolicone w stosunku do wszystkich pierwotnych członków grupy zgodnie z żądaniem pozwu.

Zasądzając zatem żądania z tytułu zwrotu odsetek karnych na rzecz poszczególnych członków grupy, Sąd zasądził odsetki za opóźnienie zgodnie z pozwem, tylko w przypadku, gdy z przedłożonych dowodów wynikało, że wezwania do zapłaty zostały doręczone pozwanej przed upływem tego terminu i zakreślały tenże termin na uregulowanie żądania. W innych przypadkach żądanie odsetkowe zostało zasądzone zgodnie z przedłożonymi wezwaniami do zapłaty, zaś w przypadku, gdy takowe nie zostało do pozwanej skierowane, od dnia następnego po doręczeniu pozwanej odpisu pozwu w przedmiotowej sprawie. Od tego bowiem czasu pozwana pozostawała w opóźnieniu i musiała mieć świadomość kierowanych względem niej żądań.

W zakresie odsetek za opóźnienie od części żądań członków grupy (dot. to G. J. (1), M. J. (1), A. K. (2)), Sąd zasądził odsetki za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwanej pisma zawierającego rozszerzenie powództwa (pismo rozszerzające pozew z dnia 18 stycznia2013 r. k. 1155, doręczone w dniu 6 lutego 2013 r. – k. 1449).

W ocenie Sądu brak było podstaw do uznania żądania odsetek od dnia złożenia pisma rozszerzającego powództwo, tj. od dnia 18 stycznia 2013 r. z powołaniem się na art. 13 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, albowiem przedmiotowy przepis w żaden sposób nie odnosi się do określenia sposobu liczenia odsetek, a jedynie statuuje skutek sprawy w toku między członkiem grupy a pozwanym.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej w zakresie przedawnienia roszczenia dochodzonego przez członków grupy, wskazać należy, że dochodzą oni roszczenia z nienależnego świadczenia, a więc na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Wierzytelność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ulega przedawnieniu z upływem czasokresu wynikającego z treści art. 118 k.c. Stosownie do treści powołanego przepisu, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2005 r. (sygn. II CK 439/04) roszczenie z tytułu nadpłaconych odsetek kapitałowych od udzielonego kredytu jako roszczenie okresowe bez względu na swoje inne cechy, a więc choćby jednocześnie było związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem terminu właściwego dla roszczeń o świadczenia okresowe. W niniejszej sprawie, członkowie grupy dochodzą zwrotu odsetek karnych od nieprawidłowo pobranej waloryzacji, które bezsprzecznie również stanowią świadczenie okresowe. Przy uwzględnieniu faktu, że do bezpodstawnego wzbogacenia odnoszą się ogólne terminy przedawnienia (art. 117 i następne k.c.), oczywistym jest, że roszczenie członków grupy w tym przedmiocie przedawnia się z upływem trzyletniego terminu.

Jednocześnie zgodnie z art. 120 § 1 k.c. termin spełnienia świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – jako nieoznaczony i nie wynikający z jego własności – biegnie niezwłocznie po wezwaniu. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z 6 marca 1991 r., (III CZP 2/91, OSNC Nr 7/1991, poz. 93). W wyroku z 22 marca 2001 r. (V CKN 769/00, OSNC Nr 11/2001, poz. 166) Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia, mającego taki charakter już w chwili spełnienia, staje się wymagalne od tej chwili. Świadczenie to powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu, co nie oznacza „natychmiast”, lecz w realnych konkretnych okolicznościach – terminie. Tak rozumiane pojęcie „niezwłocznie po wezwaniu” wskazuje także, kiedy można mówić o opóźnieniu po stronie dłużnika i uprawnieniu do żądania odsetek (tak: wyrok SN z dnia 16 lipca 2003 r. sygn. V CK 24/02, Legalis).

Wskazać należy, że większość członków grup wezwała pozwaną do zapłaty należności z tytułu odsetek karnych od nieterminowo uiszczonej waloryzacji dopiero w 2012 r., zaś sam pozew został wniesiony 31 sierpnia 2012 r. Z całą pewnością zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że roszczenia członków grupy były przedawnione. Gdyby nawet uznać, iż termin ten winien być liczony w inny sposób, a mianowicie bezpośrednio po uiszczeniu przez każdego z członków grupy kwoty odsetek karnych z tytułu nieterminowo uiszczonej waloryzacji to i tak biorąc pod uwagę fakt, że odsetki te były uiszczone w okresie 2009-2011 r., nie mogło dojść do jego przedawnienia.

Przeciwko uwzględnieniu zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwaną przemawiało również wyjątkowo ogólne i nieprecyzyjne jego sformułowanie, bez konkretnego wskazania zakresu przedawnionych należności w stosunku do każdego z członków poszczególnych grup.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 100 k.p.c., zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Powód wygrał sprawę w 10% zaś pozwana wygrała sprawę w 90%, w odwrotnym zatem stosunku strony obciąża obowiązek zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Jednocześnie na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu szczegółowe wyliczenie kosztów procesu obciążających obie strony.

Zważywszy na fakt, że członkowie grupy w niniejszym postępowaniu byli reprezentowani przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów, który zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 7 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, działając na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 100 k.p.c., nieuiszczone koszty sądowe w zakresie, w jakim obciążały one członków grupy reprezentowanych przez Rzecznika, przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie, o czym Sąd orzekł w pkt 4 wyroku. Na przedmiotowe koszty sądowe złożyły się: należności z tytułu ogłoszeń prasowych oraz nieuiszczone koszty z tytułu opłaty sądowej od pozwu.

Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w wyroku.


Wyrok Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 14 maja 2015 r.

  1. Postępowanie grupowe, w którym sformułowano żądanie „ustalenia odpowiedzialności” pozwanego, ma charakter szczególnego postępowania autonomicznego, które nie może być utożsamione pod względem konstrukcyjnym z postępowaniem kończącym się wydaniem wyroku wstępnego w rozumieniu art. 318 k.p.c., a także z postępowaniem o ustalenie prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. Autonomiczność tego postępowania przesądza przede wszystkim osobny reżim prawny postępowania grupowego, a także jego cel i funkcje prawne, ma ono bowiem zakończyć się rozstrzygnięciem stanowiącym szczególny prejudykat dla rozwikłania przyszłych sporów z udziałem grupy osób w odpowiednich sądowych postępowaniach indywidualnych lub w wyniku zawarcia stosownych ugód powodów z pozwanym.
  2. Koncepcja autonomicznego charakteru postępowania grupowego przyjęta została w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14, w którym stwierdzono m. in., że przedmiotem tego postępowania, zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, są tylko okoliczności wspólne wszystkich członków grupy, a nie okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych członków, które będą badane dopiero w późniejszych indywidualnych procesach. Wydane w tym postępowaniu rozstrzygnięcie odnosi się do wszystkich członków grupy (art. 21 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) i zmierza do ustalenia odpowiedzialności pozwanego w związku z powstaniem określonego zdarzenia prawnego, przesądzającego istnienie określonego tytułu prawnego takiej odpowiedzialności (np. deliktu, niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, bezpodstawnego wzbogacenia i in.). Nie chodzi tu jednak o ustalenie wszystkich niezbędnych przesłanek powstania takiej odpowiedzialności jak w przypadku postępowania rozpoznawczego, kończącego się wyrokiem wstępnym, np. przesądzającym istnienie wszystkich przesłanek odszkodowawczej odpowiedzialności deliktowej lub kontraktowej. Można zatem stwierdzić, że ustalenie odpowiedzialności pozwanego w rozumieniu art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oznacza istotne ograniczenie zakresu kognicji sądu w porównaniu z badaniem istnienia wszystkich niezbędnych przesłanek odpowiedzialności pozwanego w indywidualnym postępowaniu sądowym. Innymi słowy, ustalenie odpowiedzialności kontraktowej w rozumieniu wspomnianego przepisu oznacza konieczność określenia przez sąd przynajmniej stanu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w związku z naruszeniem przez pozwanego określonego obowiązku kontraktowego, wynikającego ze stosunku obligacyjnego łączącego pozwanego z członkami grupy.
  3. Przedmiotem postępowania, zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, są tylko okoliczności wspólne wszystkich członków grupy, a nie okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych członków, które będą badane dopiero w późniejszych indywidualnych procesach. Wydane w tym postępowaniu rozstrzygnięcie odnosi się do wszystkich członków grupy (art. 21 ust. 3 ustawy o chodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) i zmierza do ustalenia odpowiedzialności pozwanego w związku z powstaniem określonego zdarzenia prawnego, przesądzającego istnienie określonego tytułu prawnego takiej odpowiedzialności.
  4. Brak de lege lata wyraźnego zakazu połączenia postępowania grupowego w rozumieniu art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z postępowaniem obejmującym incydentalną kontrolę treści wzorca umownego, a także przeszkód natury konstrukcyjno-proceduralnych w takim połączeniu i nie ma przeciwskazania, aby stwierdzić abuzywność określonej, standardowej klauzuli umownej i jednocześnie ustalić odpowiedzialność kontraktową twórcy wzorca (art. 471 k.c.). Co więcej, omawiane połączenie może prowadzić do wzmocnienia ochrony konsumentów, jeżeli pojawią się ogólne przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, przewidziane w art. 1 ust. 2 i art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  5. Należy stwierdzić, że przyjęcie abuzywności danego postanowienia umowy powoduje jego eliminację prawną z treści łączącego stronę stosunku zobowiązaniowego, a w żadnym razie nie implikuje automatycznie odpowiedzialności kontraktowej twórcy wzorca „za wadliwe postanowienia wzorca”.

Sąd Najwyższy w składzie:

Przewodniczący:     SSN Krzysztof Strzelczyk

Sędziowie:               SSN Mirosław Bączyk (spr.), SSN Barbara Myszka

w sprawie z powództwa M. Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko […] Bank S.A. w W., poprzednio […] Bank S. A. z siedzibą w W. o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 30 kwietnia 2015 r. skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1209/13,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

 

UZASADNIENIE

W pozwie M. Rzecznika Konsumentów w W.- reprezentanta grupy – wniesiono o ustalenie, że pozwany […] Bank S.A. (poprzednio – […] Bank S.A.) ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec kredytobiorców konsumentów (członków grupy), określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy. Odpowiedzialność ta wynika z nienależytego wykonywania przez zawartych z tymi konsumentami umów kredytowych, polegającego na pobieraniu przez Bank od kredytobiorców wyższych kwot oprocentowania kredytu niż gdyby wykonywano je w sposób należyty, co doprowadziło do powstania szkody u każdego z kredytobiorców. Rzecznik twierdził, że pozwany zawarł z członkami Grupy umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych, waloryzowany kursem franka szwajcarskiego (CHF), a wszystkie umowy kredytowe obejmowały następujące postanowienia dotyczące zmiennego oprocentowania kredytu: „zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w UE), którego waluta jest podstawą waloryzacji” (art. 10 pkt 2 lub § 11 pkt 2 umów o kredyt hipoteczny). W okresie 2008-2009 r. pozwany nie obniżył oprocentowania, mimo podstaw do tego, co stanowiło naruszenie art. 471 k.c., prowadzące do powstania szkody członków Grupy w postaci zawyżonych miesięcznych rat kredytowych.

W pozwie wyszczególniono dwie sytuacje, w których możliwe jest ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej Banku: wariant opierający się na stwierdzeniu, że obowiązkiem pozwanego było obniżenie oprocentowania, gdy ulegała obniżeniu wartość wskaźnika LIBOR 3M (CHF) o co najmniej 0,30 punktu procentowego (art. 65 i art. 385 § 2 k.c.; wariant niewykonania obowiązku obniżenia oprocentowania), oraz wariant nawiązujący do tego, że wskazana klauzula umowna uniemożliwiała jednoznaczne ustalenie obowiązków pozwanego wynikających z umowy, co uzasadnia kontrolę postanowienia umownego w świetle art. 3851 § 1 oraz art. 3851 § 2 k.c. i przyjęcie braku związania nim członków Grupy. Oznacza to związanie członków Grupy oprocentowaniem stałym, ponieważ wiążą ich pozostałe postanowienia umów (wariant przyjęcia klauzuli abuzywnej). Według powodów, w obu wariantach doszło do odpowiedniego zawyżenia oprocentowania kredytu w okresie od dnia 1 września 2009 r. do dnia 28 lutego 2010 r.

Pozwany Bank żądał oddalenia powództwa i podniósł nieprawidłową wykładnię spornej klauzuli umownej. Zakwestionował przyjmowanie sugerowanego przez Rzecznika niższego oprocentowania z powodu niewłaściwej interpretacji umowy. Z treści kwestionowanej klauzuli nie wynika, że oprocentowanie miało być kształtowane jedynie przez LIBOR 3M CHF i stałą marżę. O takim rozumieniu klauzuli nie zapewniali konsumentów pracownicy Banku, a konsumenci mieli możliwość zawarcia aneksów do umów tzw. starego portfela, zmieniających sposób ustalania wysokości oprocentowania i uzależnienia go wyłącznie od wysokości LIBOR 3M CHF oraz stałej marży. Według pozwanego, pojęcia stopy referencyjnej i parametrów finansowych są zdefiniowane w naukach ekonomicznych, a rozsądni konsumenci mieli możliwość wyliczenia wysokości stopy oprocentowania po wystąpieniu któregoś z parametrów. Wskaźnik LIBOR 3M CHF przestał być w latach 2008-2010 alternatywnym miernikiem wartości pieniądza na międzynarodowym rynku pieniężnym w związku z kryzysem finansowym. W tej sytuacji instytucje finansowe brały pod uwagę inne parametry. Dążąc do zachowania rentowności, Bank nie był stanie obniżyć oprocentowania kredytów tzw. starego portfela do poziomu stopy LIBOR, do czego nie był zresztą zobligowany ex contractu. Nie dopuścił się nadużycia swojej pozycji i przewagi rynkowej oraz nie wykorzystał kwestionowanej klauzuli dla osiągnięcia nieuzasadnionych zysków. W okresie objętym pozwem, tzn. od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 28 lutego 2010 r., dokonał obniżenia oprocentowania właśnie o taką wartość, o jaką spadł LIBOR 3M CHF.

Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany Bank ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec wskazanej w sentencji wyroku grupy 1247 osób – kredytobiorców, przy czym odpowiedzialność ta wynika z nienależytego wykonania umów kredytowych, zawartych z tymi osobami, i pobierania w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 28 lutego 2010 r. od każdej z tych osób wyższych niż należne kwoty oprocentowania kredytu. Doprowadziło to do powstania szkody u każdej z wymienionych osób.

Sąd Okręgowy ustalił, że Pozwany Bank w okresie 2003 – 2006 r. zawierał z kredytobiorcami-konsumentami umowy kredytu hipotecznego, waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (CHF) i udzielonego w tej walucie. Umowy te zawierały m. in. klauzulę zmiany oprocentowania, zamieszczoną standardowo w § 10 pkt 2 lub § 11 pkt 2 tych umów o treści przytoczonej na wstępie. Strony przewidziały, że zmiana wysokości oprocentowania dokonana zgodnie z tymi klauzulami nie stanowi zmiany umowy; o każdej zmianie oprocentowania Bank miał obowiązek zawiadomić kredytobiorcę i poręczycieli na piśmie, a informacja o obowiązującym oprocentowaniu miała być podawana do wiadomości w każdym przypadku także na stronach internetowych Banku. Bank miał obowiązek sporządzić i wysłać kredytobiorcy nową wysokość rat kredytowych. Bank pobierał należności od kredytobiorców z ich rachunków bankowych na podstawie nieodwołalnego pełnomocnictwa do rachunku, a kredytobiorcy (posiadacze rachunków) zobowiązani byli do gromadzenia w odpowiednim czasie kwot odpowiadających tym płatnościom. Umowy kredytowe zawierały także klauzule o poddaniu się kredytobiorców egzekucji Banku zgodnie z art. 96-97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 939 ze zm. – dalej „Prawo bankowe z 1997 r.”). Takie umowy o kredyt hipoteczny, niepodlegające aneksowaniu w okresie od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 28 lutego 2010 r., zawarte zostały z 1247 kredytobiorcami. Pozwany samodzielnie pobierał raty kredytu, a ostateczne decyzje w sprawie zmiany oprocentowania należały do Zarządu Banku.

W dniu 30 listopada 2005 r. Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GJNB) NBP skierował do prezesów zarządów banków pismo dotyczące nieprawidłowości w zakresie stosowania zmian oprocentowania w umowach kredytowych (art. 69 ust. 1 pkt 5 i art. 76 Prawa bankowego z 1997 r., k. 96-98 akt sprawy). W dniu 1 września 2006 r. pozwany opracował pismo okólne w sprawie wprowadzenia zmian do oferty usług bankowych w zakresie tzw. (…) hipotecznych. Chodziło zmianę sposobu oznaczania oprocentowania kredytów hipotecznych (stawka bazowa plus marża Banku w całym okresie kredytowania). W kolejnych latach pozwany przedstawiał również inne propozycje i pakiety rozwiązań w zakresie zmiany oprocentowania kredytów. Członkowie obecnej Grupy, zawierający umowy po dniu 1 września 2006 r., mieli możliwość ukształtowania stosunków kredytowych na podstawie innego wzorca umownego (tzw. nowego portfela). Przewidywał on stałą marżę Banku i regulował zmianę oprocentowania jedynie na podstawie zmiany stopy referencyjnej – LIBOR 3M CHF.

Nowe propozycje Banku polegały na uzależnieniu zmiany stopy procentowej od stawki bazowej LIBOR 3M CHF z określonego dnia i powiększenia jej o stałą marżę Banku w całym okresie kredytowania w wysokości 1,1%. Pozwany miał co miesiąc porównywać aktualnie obowiązującą stawkę bazową ze stawką bazową, ogłaszaną w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającego miesiąca i dokonywać zmiany oprocentowania, gdy stawka taka zmieni się co najmniej o 0,10 punktu procentowego w porównaniu do obowiązującej stawki bazowej. Możliwość zawarcia umowy kredytowej na podstawie stałego wzorca umownego (tzw. stałego portfela) lub tzw. nowego portfela, ustalającego zmianę oprocentowania jedynie przy uwzględnieniu zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M CHF i marży, miało 256 członków grupy; podpisali oni umowy po dniu 1 września 2006 r. Bank kierował do kilkudziesięciu kredytobiorców propozycje preferencyjnych stóp procentowych i prowizji przygotowawczych. Postanowienia umów starego portfela, zawartych ze wszystkimi członkami grupy, w odniesieniu do klauzuli dotyczącej zmiany oprocentowania, nie zostały zmienione w okresie objętym pozwem.

Pozwany Bank dokonywał w latach 2006 – 2007 podwyższenia oprocentowania z powołaniem się na wzrost stopy LIBOR 3M CHF i informował o tym członków grupy. Od września 2008 r. do marca 2010 r. stopa LIBOR 3M CHF spadła średnio o 2,49%, a w tym czasie oprocentowanie kredytów obniżono o 0,4%, przy czym obniżki nie dotyczyły kredytów nowych, w których oprocentowanie nie było oparte wyłącznie na stawce bazowej LIBOR 3M CHF i doliczanej stałej marży.

W korespondencji kierowanej do Banku i Komisji Nadzoru Finansowego kredytobiorcy zwracali uwagę na nieobniżanie przez Bank odsetek mimo obniżenia wskaźnika LIBOR 3M CHF, przy czym korekta w dół następowała w zakresie umów dotyczących tzw. starego portfela. W korespondencji z lat 2009 – 2010 r., kierowanej do kredytobiorców, Bank wyjaśniał, od czego zależy poziom oprocentowania kredytów hipotecznych tzw. starego portfela. Niektórym kredytobiorcom oferował sporządzenie aneksu do umowy i ustalenie oprocentowania kredytu według stałej marży (wyższej) i stawki LIBOR 3M CHF. Pozwany wskazywał, że katalog czynników determinujący poziom oprocentowania nie jest zamknięty, a dokładne dane dotyczące ich wpływu na zmianę oprocentowania są objęte tajemnicą przedsiębiorstwa.

Sąd Okręgowy ustalił szczegółowo sposób finasowania akcji kredytowej pozwanego Banku we frankach szwajcarskich w okresie 2008 – 2010 r. Oddalił wskazane w uzasadnieniu wnioski dowodowe pozwanego Banku, a inne środki dowodowe pominął. Wyjaśnił, że spór między stronami dotyczy nie tylko zamkniętego lub otwartego katalogu parametrów finansowych rynku pieniężnego (kryteriów zmiany stopy procentowej), ale odnosi się także do wagi stopy referencyjnej i poszczególnych parametrów. Właśnie ten element wagi ma decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia o dopuszczalności analizowanej klauzuli umownej.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie było możliwe ujednolicenie roszczeń kredytobiorców o świadczenia indywidualne, tj. roszczeń o zapłatę, z powodu zróżnicowania treści umów co do wysokości sumy kredytu, okresu trwania umowy, stałego oprocentowania i prowizji. Możliwe stało się natomiast ograniczenie powództwa do żądania ustalenia odpowiedzialności kontraktowej pozwanego ze względu na jednakową podstawę faktyczną i prawną roszczeń kredytobiorców w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44; dalej: „u.d.p.g.”). Oznacza to, że powód nie jest zobowiązany wykazać interesu w żądaniu wspomnianego ustalenia. Wyrok w tej sprawie ma zatem charakter prejudykatu dla członków Grupy, którzy będą mogli dochodzić od Banku roszczeń w indywidualnych sprawach sądowych.

Nie ma wątpliwości, że kredytobiorcy są konsumentami w rozumieniu art. 221 k.c., a pozwany Bank, jako przedsiębiorca, posługiwał się wzorcem umownym, w którym kwestionowane jest jedno z jego postanowień. Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że kontrola incydentalna kwestionowanej klauzuli może prowadzić do uznania jej za niedozwoloną w rozumieniu art. 3851 k.c.

Oprocentowanie kredytu należy do świadczenia głównego po stronie konsumenta, ale w tym względzie omawiana klauzula nie została sformułowana w sposób jednoznaczny, ponieważ we wzorcu posłużono się zwrotami niedookreślonymi, a także przewidziano możliwość Banku, a nie jego obowiązek, dokonania stosownej zmiany. Kredytodawca uzyskał uprawnienie do dokonania wiążącej interpretacji umowy (art. 3853 pkt 9 k.c.) co do tego, czy dokonać zmiany, a także terminu, kierunku i zakresu tej zmiany bez możliwości jej weryfikacji przez konsumenta. Kwestionowana klauzula nie była indywidualnie uzgadniana z konsumentami (art. 3851 § 1 i 3 k.c.). Kształtowała obowiązki i uprawnienia konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz naruszała ich interesy. Chodzi o prawo do rzetelnej informacji o sposobie zmiany oprocentowania oraz o możliwości jej zweryfikowania przy konieczności spłaty kredytu wraz z oprocentowaniem. Naruszono interesy majątkowe konsumentów, wiążące się bezpośrednio z wysokością zmienionych rat spłaty kredytu i z rzeczywistym rozmiarem zabezpieczenia hipotecznego, ale także interesy niemajątkowe w postaci dezinformacji, dyskomfortu i niepewności co do czynników wpływających na wysokość oprocentowania. Doszło do istotnej i nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumentów. Zabrakło precyzyjnego, jednoznacznego i zrozumiałego dla konsumentów określenia warunków zmiany oprocentowania, co jest w orzecznictwie SN podnoszone i wynika z treści art. 69 ust. 2 pkt 5 i art. 76 Prawa bankowego z 1997 r.

Omawiany wzorzec umowny cechuje jeszcze większa niejednoznaczność niż klauzul umownych przytaczanych w orzeczeniach sądowych, wskazanych przez Sąd Okręgowy. Wzorzec ten nie pozwala wyprowadzić jakiegoś konkretnego, czytelnego, powtarzalnego mechanizmu zmian oprocentowania, nie określono w nim bowiem wagi poszczególnych (nienazwanych) wskaźników, sposobu i kierunku dokonania zmiany oprocentowania. Klauzula ta jest nieczytelna i nieweryfikowalna dla przeciętnego konsumenta, a w świetle art. 3851 § 1 k.c. takim właśnie modelem konsumenta należy się posługiwać przy ocenie abuzywności postanowień. Przewidziana w niej możliwość, a nie konieczność zmiany oprocentowania, wraz z blankietowym (ogólnikowym) i zbiorczym odesłaniem do wielu różnych czynników, daje pozwanemu pełną dowolność także co do określenia czasu podjęcia decyzji o zmianie sposobu i kierunku dokonania zmiany, tymczasem ryzyko takiego sformułowania wzorca nie może obciążać konsumenta.

Przy kontroli incydentalnej treści wzorca należy brać pod uwagę także okoliczności konkretnej sprawy, tj. treść wzorca i okoliczności zawarcia umowy. Ocena zachowania dobrych obyczajów dokonywana jest według stanu z chwili zawierania umowy. Istotne jest przeprowadzenie kontroli incydentalnej wzorca w chwili zawarcia umowy, a nie jej wykonywania, toteż zmiana warunków ekonomicznych działania pozwanego Banku (np. kryzys na rynkach pieniężnych i finansowych, zwiększenie kosztów akcji kredytowej, konieczność zachowania płynności i rentowności Banku) są związane z wykonywaniem umowy, a nie z procesem formułowania wzorca i zawarcia umowy. Wskaźnik LIBOR w ogóle nie został wymieniony w treści wzorca, toteż podnoszony przez Bank argument o jego nieadekwatności nie może prowadzić do wykluczenia abuzywnego charakteru wzorca.

W ocenie Sądu Okręgowego, na etapie opracowywania wzorca lub zawierania umowy istniała możliwość precyzyjnego określenia sposobu zmiany oprocentowania, który należycie zabezpieczałby interesy Banku w całym okresie kredytowania, a jednocześnie byłby możliwy do zweryfikowana przez przeciętnego konsumenta, co stało się to np. w wyniku przyjęcia klauzuli zmiany oprocentowania umieszczanej w nowych umowach kredytowych (oprocentowanie na podstawie stawki bazowej LIBOR 3M CHF, stała marża i możliwość wahań stawki bazowej przekraczające poziom 0,10 punktu procentowego).

Według Sądu Okręgowego, w razie braku podstaw do uznania kwestionowanej klauzuli za abuzywną, może być ona oceniana także w świetle art. 385 § 2 zd. 1 i 2 k.c. jako klauzula niejednoznaczna. Chodzi o naruszenie reguły transparentności wzorca. Nie było jednak możliwe dokonanie interpretacji kwestionowanego wzorca na korzyść konsumenta (art. 385 § 2 zd. 2 k.c.).

Należało zatem, zdaniem Sądu, stwierdzić prawną bezskuteczność jego treści. Oznacza to niemożność wiązania konsumenta klauzulą niejednoznaczną i niezrozumiałą, co tworzy skutki prawne tożsame jak stwierdzenie abuzywności. W konsekwencji Sąd uznał, że umowy kredytu, w okresie objętym pozwem, nie mogą przewidywać zmiennego oprocentowania, a więc są objęte oprocentowaniem stałym.

Rozważając skutki prawne uznania klauzuli za bezskuteczną, Sąd Okręgowy stwierdził, że klauzula zmiany oprocentowania kredytu nie wiąże członków Grupy i powinna być wyeliminowana z treści stosunku kredytowego. Oznacza to pozostawienie w mocy pozostałych elementów umowy, w tym też przewidujących oprocentowanie kredytu, określone w dniu zawarcia umowy w stosunku rocznym. Pozwany nienależycie wykonywał umowę kredytową, skoro dokonywał zmian oprocentowania na podstawie klauzuli abuzywnej, nienależycie bowiem określał wysokość oprocentowania, rat kapitałowo-odsetkowych i w konsekwencji pobierał z rachunków powodów kwoty wyższe niż kwoty wynikające z umowy po eliminacji klauzuli niedozwolonej. Odsetki takie zostały zawyżone średnio o 1,1-1,45%. Sąd Okręgowy nie wykluczył także odpowiedzialności pozwanego Banku na podstawie art. 410 w zw. z art. 414 k.c.

Sąd Apelacyjny oddalił apelację Banku. Stwierdził, że nie doszło do naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 24 ust. 2 u.d.p.g. Podzielił stanowisko Sądu Okręgowego o zasadności oddalenia wniosków dowodowych strony pozwanej jako niezwiązanych z przedmiotem postępowania (kontrolą incydentalną klauzuli), a dążących do wykazania jedynie racjonalności ekonomicznej i działalności Banku w ramach akcji kredytowej. Bezprzedmiotowe było zatem, według Sądu Apelacyjnego, prowadzenie rozległego postępowania dowodowego w celu wykazania, jakie czynniki wpływały na wysokość oprocentowania, skoro strony nie ustaliły, kiedy, w jakim zakresie i w jakim kierunku będą następowały zmiany oprocentowania.

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Okręgowego i przyjął, że okazały się one właściwe dla dokonania ostatecznej kontroli incydentalnej badanego wzorca umownego. Kontrahenci Banku zachowują status konsumentów w rozumieniu art. 22k.c. i nie ma znaczenia, że korzystali z porad profesjonalnych pośredników. Kwestionowana klauzula nie została uzgodniona indywidualnie między stronami i choć klauzula ta określała świadczenie główne stron, nie została jednak sformułowana w sposób jednoznaczny, co pozwala na dokonanej jej kontroli na podstawie art. 3851 k.c. Zgodnie z orzecznictwem SN, sposób określenia przez bank warunków zmiany stopy procentowej podlega ocenie z punktu widzenia naruszenia interesów konsumenta i w tym zakresie bank powinien zachować szczególną staranność w zakresie precyzyjnego, jednoznacznego, zrozumiałego dla konsumenta określenia tej zmiany. Klauzula zmiennej stopy procentowej nie może mieć charakteru blankietowego; powinna określać czynniki usprawiedliwiające zmianę oprocentowania oraz relację między nimi a dokonywaną zmianą. Chodzi o kierunek, skalę i proporcję zmian. W przeciwnym razie pojawia się element uznaniowości i dobrowolności, co narusza wymagania zawarte w art. 76 ust. 1 i art. 69 ust. 2 pkt 5 prawa bankowego. Użyte w klauzuli wskaźniki nacechowane są niejasnością, niejednoznacznością tak dalece, że w praktyce sporna klauzula dała pozwanemu możliwość kształtowania wysokości oprocentowania, obciążającego powodów w sposób wymykający się spod obiektywnej kontroli. W treści klauzuli przewidziano ponadto fakultatywność zmiany, a nie jej obligatoryjność. Wymieniona ogólnie „stopa referencyjna” nie odpowiada wskazanym wymaganiom sformułowanym w przepisach Prawa bankowego, skoro na rynku pojawia się wiele stóp referencyjnych i przeciętny konsument nie jest w stanie zorientować się w tym zakresie. Oznacza to, że dokonywana przez pozwanego zmiana oprocentowania nie poddaje się ocenie kredytobiorcy, a rozmiar modyfikacji oprocentowania jest w istocie niemożliwy do sprawdzenia oraz wyliczenia na podstawie jasnych i dostępnych powszechnie parametrów.

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska pozwanego, że analizowana klauzula może okazać się korzystna dla obu stron, odpowiadając ich interesom. Zdaniem Sądu, pozwany Bank nie wykazał, że stosowanie spornej klauzuli było korzystne dla członków Grupy w spornym okresie. Sąd Apelacyjny wskazał przy tym na to, że zmian oprocentowania dokonywano – przynajmniej do pewnego czasu – dowolnie i całkowicie niezrozumiale dla konsumentów. Oznacza to, że omawiane postanowienia rażąco naruszały interesy konsumentów zarówno z chwilą ich sformułowania, jak i w trakcie wykonywania umowy. W klauzuli tej stworzono w istocie nieweryfikowalny mechanizm zmiany odsetek. Konieczność wyważenia relacji między Bankiem a klientem, zwłaszcza w okresie kryzysu gospodarczego, wiążącego się ze wzrostem pozyskiwania franka na rynku bankowym, nie może dowodzić nieabuzywności klauzuli dotkniętej wcześniej wskazanymi mankamentami prawnymi. W treści klauzuli nie wskazano tego, że wysokość oprocentowania dla kredytobiorców ma być uzależniona od wysokości kosztów ich udzielania, ponoszonych przez Bank. Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska Banku, że ocenę abuzywności kwestionowanej klauzuli wyłącza możliwość rozwiązania stosunku umownego przez kredytobiorcę.

Sąd drugiej instancji rozważał także skutki prawne uznania kwestionowanego wzorca umownego za abuzywny. Nie dochodzi tu do zmiany treści umowy kredytowej, lecz tylko do eliminacji zakwestionowanego wzorca i wiązania umową w pozostałym zakresie. Nie ma przy tym znaczenia doniosłość zakwestionowanego wzorca ani to, że art. 3851 § 1 k.c. nie przewiduje, iż na miejsce takiego wzorca wchodzi dyspozycja odpowiedniej normy prawnej. Nieskuteczność prawna zakwestionowanej klauzuli prowadzi do tego, że dokonane przez pozwany Bank podwyżki należy uznać jako pozbawione podstawy prawnej, toteż oprocentowanie kredytu powinno być stałe właśnie z okresu zawarcia umowy kredytowej. Powództwo okazało się uzasadnione, pobieranie bowiem wyższego oprocentowania przez Bank nie miało oparcia w umowie i w związku z tym kredytobiorcy ponieśli uszczerbek majątkowy.

Istniały przesłanki do wniesienia pozwu zbiorowego w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Wskazując na to, że Sąd Okręgowy rozważał dwie podstawy odpowiedzialności Banku wobec kredytobiorców, tj. art. 471 i art. 410 k.c., Sąd Apelacyjny wyjaśnił, iż w związku z pobraniem przez Bank od kredytobiorców zawyżonych odsetek kapitałowych, odsetki takie powinny być zwrócone według przepisów o nienależnym świadczeniu (art. 410 § 1 k.c.), a odpowiedzialność Banku lokuje się w płaszczyźnie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Nie oznaczało to jednak potrzeby korekty sentencji zaskarżonego orzeczenia, skoro wszystkie podniesione przez pozwanego zarzuty okazały się bezzasadne, a zaskarżone rozstrzygnięcie wynikające z prawidłowego przyjęcia odpowiedzialności kontraktowej odpowiedzialności Banku, w związku z wystąpieniem przesłanek przewidzianych w art. 3851 § 1 k.c., odpowiada prawu.

W skardze kasacyjnej pozwanego Banku podniesiono zarzuty naruszenia przepisów postępowania cywilnego, tj. art. 378 § 1 k.c. w zw. z art. 3791 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 386 § 2 k.c. i w zw. z art. 1 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.p.g, 325 k.p.c. w zw. z art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Zarzucano także naruszenie art. 3851§ 1 k.c. w zw. z art. 3852 art. 3853pkt 9 k.c. w zw. z art. 3853 pkt 20 k.c. i w zw. z art. 3 ust. 1 i 3 Dyrektywy Rady 93/113/BWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków umów konsumenckich w zw. z pkt 2 lit. b) załącznika do tej dyrektywy; art. 3851 § 1 k.c., art. 471, 472; 363 k.c., art. 411 pkt 1 k.c. w zw. z art. 3851 § 1 k.c.

Skarżący Bank wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części (tj. w pkt 1 i 2) oraz wyroku Sądu Okręgowego i odrzucenie pozwu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w opisanym zakresie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.

  1. W skardze kasacyjnej zakwestionowano przede wszystkim samą dopuszczalność postępowania grupowego, przewidzianego w przepisach u.d.p.g. Skarżący zanegował wystąpienie zasadniczych wymagań dotyczących tego szczególnego postępowania i podnosił nieuwzględnienie przez Sądy meriti istniejących okoliczności indywidualizujących sytuację prawną poszczególnych członków grupy, które prowadzą do eliminacji możliwości prawnego ujednolicenia ich roszczeń.

Zgodnie z art. 2 ust. 3 u.d.p.g., w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego i wtedy powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu. W literaturze starano się wyjaśnić istotę przedmiotu ustalenia sądu, gdy tzw. powód zbiorowy ogranicza swoje żądanie do ustalenia odpowiedzialności pozwanego; ma to zasadnicze znaczenie dla przesądzenia dopuszczalności pozwu zbiorowego. Przyjęto trafne stanowisko, że postępowanie grupowe, w którym sformułowano żądanie „ustalenia odpowiedzialności” pozwanego, ma charakter szczególnego postępowania autonomicznego, które nie może być utożsamione pod względem konstrukcyjnym z postępowaniem kończącym się wydaniem wyroku wstępnego w rozumieniu art. 318 k.p.c., a także z postępowaniem o ustalenie prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. Z tego względu posługiwania się w skardze kasacyjnej argumentacją prawną nawiązującą do elementów tych postępowań nie można uznać za przekonywające. Autonomiczność tego postępowania przesądza przede wszystkim osobny reżim prawny postępowania grupowego, a także jego cel i funkcje prawne, ma ono bowiem zakończyć się rozstrzygnięciem stanowiącym szczególny prejudykat dla rozwikłania przyszłych sporów z udziałem grupy osób w odpowiednich sądowych postępowaniach indywidualnych lub w wyniku zawarcia stosownych ugód powodów z pozwanym (por. pkt I uzasadnienia projektu u.d.p.g. – druk sejmowy nr 1829/VI).

Koncepcja autonomicznego charakteru postępowania grupowego przyjęta została w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14 (nie publ.), w którym stwierdzono m. in., że przedmiotem tego postępowania, zmierzającego do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, są tylko okoliczności wspólne wszystkich członków grupy, a nie okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych członków, które będą badane dopiero w późniejszych indywidualnych procesach. Wydane w tym postępowaniu rozstrzygnięcie odnosi się do wszystkich członków grupy (art. 21 ust. 3 u.d.p.g.) i zmierza do ustalenia odpowiedzialności pozwanego w związku z powstaniem określonego zdarzenia prawnego, przesądzającego istnienie określonego tytułu prawnego takiej odpowiedzialności (np. deliktu, niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, bezpodstawnego wzbogacenia i in.). Nie chodzi tu jednak o ustalenie wszystkich niezbędnych przesłanek powstania takiej odpowiedzialności jak w przypadku postępowania rozpoznawczego, kończącego się wyrokiem wstępnym, np. przesądzającym istnienie wszystkich przesłanek odszkodowawczej odpowiedzialności deliktowej lub kontraktowej. Można zatem stwierdzić, że ustalenie odpowiedzialności pozwanego w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g. oznacza istotne ograniczenie zakresu kognicji sądu w porównaniu z badaniem istnienia wszystkich niezbędnych przesłanek odpowiedzialności pozwanego w indywidualnym postępowaniu sądowym. Innymi słowy, ustalenie odpowiedzialności kontraktowej w rozumieniu wspomnianego przepisu oznacza konieczność określenia przez Sąd przynajmniej stanu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w związku z naruszeniem przez pozwanego określonego obowiązku kontraktowego, wynikającego ze stosunku obligacyjnego łączącego pozwanego z członkami grupy.

W rozpatrywanej sprawie powód zbiorowy domagał się „ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej” pozwanego Banku i jako podstawę faktyczną tej odpowiedzialności wskazywał standardowe umowy kredytu hipotecznego, łączące Bank – kredytodawcę z kredytobiorcami-konsumentami (art. 2 ust. 1 i 3 u.d.p.g.). Wbrew stanowisku skarżącego, nie ma podstaw do twierdzenia, że nie zostały spełnione ustawowe przesłanki postępowania grupowego, a zwłaszcza przesłanki oparcia roszczeń członków grupy na takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 us.1 u.d.p.g.).

Po pierwsze, jako powód zbiorowy występują konsumenci w rozumieniu art. 221 k.c. w liczbie przekraczającej minimum ustawowe. Nie tracą oni tego statusu prawnego także wtedy, gdy przed zawarciem umów kredytowych korzystali z pomocy profesjonalnych doradców.

Po drugie, roszczenia kredytobiorców zostały oparte niewątpliwie na „takiej samej podstawie prawnej (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.), skoro wywodzą oni swoje roszczenia odszkodowawcze ze standardowych co do treści umów kredytu hipotecznego, zawartych z tym samym kredytodawcą. Kredytobiorcy domagają się uznania za abuzywną klauzulę umowną zawartą w § 10 pkt 2 i § 11 pkt 2 standardowej umowy kredytowej i wyprowadzają podobne skutki prawne z ewentualnego stwierdzenia takiej abuzywności. Wskazana jednorodność podstawy faktycznej żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego pozwala stwierdzić, że może ona stanowić punkt wyjścia dla selekcji „okoliczności wspólnych” wszystkim członkom grupy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.).

Po trzecie, poszczególne roszczenia uczestników grupy zostały ukształtowane jako roszczenia pieniężne i uczestnicy nie muszą wykazywać interesu prawnego w ustaleniu (art. 2 ust. 3 u.d.p.g.). Taki zindywidualizowany interes każdego członka grupy mógłby oczywiście ujawnić się w indywidualnym postępowaniu z pozwanym Bankiem; żądanie grupy powodów ograniczono, zgodnie z art. 2 ust. 3 u.d.p.g., do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, nie zachodzi potrzeba standaryzacji wysokości roszczeń poszczególnych członków grupy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.).

Twierdzenia pozwanego o niedopuszczalności postępowania grupowego w rozpoznawanej sprawie okazały się zatem nieuzasadnione. Nietrafny jest też pogląd, że postępowanie grupowe przed Sądem Okręgowym było dotknięte nieważnością z powodu wadliwego składu sędziowskiego (art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 47 k.p.c.) i nieważność ta nie została wzięta pod uwagę w postępowaniu apelacyjnym. Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 28 września 2011 r. trafnie zatem przyjął prawną dopuszczalność postępowania grupowego w rozpoznawanej sprawie (art. 10 ust. 1 u.d.p.g.).

  1. W związku z podniesionym zarzutem naruszenia art. 3852 k.c. skarżący broni stanowiska o niedopuszczalności łączenia postępowania grupowego w rozumieniu art. 1 u.d.p.g. z postępowaniem obejmującym incydentalną kontrolę treści wzorca umownego (art. 3851 art. 3852 k.c.). Według skarżącego, w postępowaniu incydentalnym występuje jednak sporo czynników indywidualizujących sytuację każdego z konsumentów, co powoduje wyłączenie związku obu postępowań.

Obawy takie należy uznać za nieuzasadnione. Istnieją bowiem istotne argumenty przemawiające na rzecz stanowiska przeciwnego. Brak de lege lata wyraźnego zakazu połączenia obu postępowań, a także przeszkód natury konstrukcyjno-proceduralnych w takim połączeniu i nie ma przeciwwskazania, aby stwierdzić abuzywność określonej, standardowej klauzuli umownej i jednocześnie ustalić odpowiedzialność kontraktową twórcy wzorca (art. 471 k.c.). Co więcej, omawiane połączenie może prowadzić do wzmocnienia ochrony konsumentów, jeżeli pojawią się ogólne przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, przewidziane w art. 1 ust. 2 i art. 2 u.d.p.g.

Czym innym jest natomiast sugerowana w skardze kasacyjnej kwestia niedochowania prawnych wymagań incydentalnej kontroli klauzuli umownej i nadanie jej cech kontroli in abstracto właśnie z powodu „pominięcia okoliczności indywidualizujących i oparcia rozstrzygnięcia wyłącznie na treści postanowienia wzorca”. W ocenie Sądu Najwyższego, wywody Sądów meriti świadczą o tym, że zastosowały one reżim prawny właściwy dla incydentalnej kontroli kwestionowanej klauzuli przy znacznym wykorzystaniu m. in. orzecznictwa Sądu Najwyższego. Sądy badały dokładnie treść klauzuli dotyczącej zmiennej stopy procentowej z różnych punktów widzenia w świetle postanowień art. 385 § 2 k.c., art. 3851 i 3852 k.c. Klauzula ta, powielana w standardowych umowach kredytowych zawieranych z kredytobiorcami-konsumentami, kształtowała treść stosunku kredytowego łączącego każdego z kredytobiorców z pozwanym Bankiem, a Sądy meriti wyraźnie założyły określone skutki prawne stwierdzenia jej abuzywności (art. 3851 § 1 k.c.).

  1. W przyjęciu przez Sąd Apelacyjny podstawy odpowiedzialności pozwanego Banku w przepisach o nienależnym świadczeniu (art. 410 k.c.) i pozostawieniu w pierwotnym brzmieniu sentencji wyroku Sądu Okręgowego (verba sententiae: „ustala odpowiedzialność odszkodowawczą, wynikającą z nienależytego wykonania umów”) skarżący dopatrzył się naruszenia art. 325 i 321 § 1 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Tymczasem z uzasadnienia orzeczeń obu Sądów meriti wynika to, że w ramach wskazanej przez grupę powodów podstawy faktycznej żądania można było rozważać zarówno przyjęcie odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c.), jak i konstrukcji nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.). Oba Sądy rozważały obie podstawy prawne zgłoszonego roszczenia a Sąd Apelacyjny dostrzegł w takiej poszerzonej ocenie żądania powodów potrzebę jak najszerszego udzielenia ochrony prawnej członkom grupy. Wyraźne preferowanie przez Sąd Apelacyjny art. 410 k.c. jako podstawy odpowiedzialności Banku wobec członków grupy nie spowodowało jednak, wbrew stanowisku skarżącego, naruszenia art. 321 § 1 k.p.c., skoro oba Sądy meriti orzekały w ramach wskazanej przez Rzecznika podstawy faktycznej żądania, tj. twierdzenia o „zawyżonej części odsetek” pobranych przez Bank w związku z wykonywaniem umowy kredytowej. Wprawdzie Sąd Apelacyjny uznał za zbędne dokonywanie korekty sentencji wyroku Sądu Okręgowego, mimo wspomnianej preferencji podstawy odpowiedzialności Banku, jednak weryfikacji wymagają argumenty, które legły u podstaw takiego zaniechania. Należało zakwestionować wywodzenie przez Sąd Apelacyjny powstania odpowiedzialności kontraktowej Banku z samego faktu posłużenia się klauzulą abuzywną (art. 3851 k.c.) przy ustalaniu rozmiaru odsetek kapitałowych. W każdym razie, zdaniem Sądu Najwyższego, niewłaściwe jest – przy przesądzeniu określonej podstawy odpowiedzialności – pozostawienie w uzasadnieniu wyroku innej, konkurencyjnej podstawy odpowiedzialności pozwanego Banku, skoro – jak wspomniano wcześniej – w postępowaniu grupowym Sąd meriti przesądza tylko kwestię wystąpienia określonego zdarzenia prawnego, które determinuje jedynie określoną podstawę odpowiedzialności pozwanego (art. 415, 471 k.c. i 410 k.c.). Otwarta pozostaje natomiast kwestia wykazania jeszcze innych przesłanek takiej odpowiedzialności, wbrew zatem wyraźnej sugestii Sądu Apelacyjnego, utrzymanie rozstrzygnięcia tego Sądu nie służyłoby wzmocnieniu prejudycjalnej ochrony członków grupy, a tworzyłoby nawet oczywistą iluzję takiej ochrony.
  2. Sądy meriti trafnie przyjęły skutki prawne stwierdzonej abuzywności postanowienia umownego i wyjaśniły, że postanowienie to staje się bezskuteczne ex lege i ex tunc, a strony umowy kredytowej pozostają związane jej treścią w pozostałym zakresie (art. 3851 § 2 k.c.). Te konsekwencje abuzywności posłużyły Sądom do odpowiedniego ujęcia odpowiedzialności kontraktowej pozwanego Banku. Skoro bezskuteczne prawnie okazały się postanowienia abuzywne umowy kredytowej (§ 10 pkt 2 i § 11 pkt 2), strony wiązały postanowienia nieabuzywne, w tym postanowienie dotyczące stałej stopy procentowej w stosunku rocznym, przewidziane w § 1 pkt 8 umowy. W tej sytuacji – w ocenie Sądu Apelacyjnego – dokonywane przez pozwanego podwyżki stopy procentowej należy ocenić jako pozbawione podstawy prawnej, co uzasadniało przyjęcie odpowiedzialności kontraktowej Banku wobec konsumentów za wywołany u nich uszczerbek majątkowy. Innymi słowy, nienależyte wykonywanie wiążącego strony zobowiązania kredytowego Sądy meriti dostrzegały w tym, że Bank pobierał od kredytobiorców zmienne co do wysokości odsetki kapitałowe w okresie objętym prawem, mimo uznania kwestionowanej klauzuli umownej za niedozwoloną (art. 3851 § 1 k.c.).

Sądy meriti ustaliły nienależyte wykonanie zobowiązania przez Bank po stwierdzeniu abuzywności kwestionowanej klauzuli. Spór nie dotyczył, oczywiście, samej skuteczności inkorporacji klauzuli o zmiennym oprocentowaniu do umowy kredytowej (art. 384 § 1 k.c.), koncentrował się natomiast na powstaniu odpowiedzialności kontraktowej Banku wobec kredytobiorców, przy czym – wbrew stylistyce uzasadnienia Sądu Okręgowego i niektórych fragmentów skargi kasacyjnej – powstania tej odpowiedzialności nie wiązano z samym tylko faktem posługiwania się wzorcem o określonej treści, który został uznany za abuzywny. Nieporozumieniem jest ogólne stwierdzenie Sądu Okręgowego, że „jeżeli pozwany posługiwał się w relacjach z konsumentami wzorcami umów zawierających postanowienia niedozwolone, to postępował niezgodnie z prawem, podczas gdy miał możliwość prawidłowego sformułowania wzorca” (np. s. 86 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji, s. 14 i 17 skargi). Samo posługiwanie się w stosunkach kontraktowych – także z konsumentem – wzorcem umownym, zawierającym postanowienia abuzywne, nie oznacza tym samym niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (art. 471 k.c.). Nie można bowiem zakładać istnienia kontraktowego obowiązku posługiwania się przez kontrahenta prawidłowym (nieabuzywnym) wzorcem umownym (art. 56 i 354 k.c.). Taka niewłaściwie ujmowana przez Sądy formuła odpowiedzialności kontraktowej pozwanego w pewnym sensie została pośrednio akceptowana przez pozwanego, który w apelacji wywiódł m. in. zarzuty, że „nie ponosił winy braku przewidywania, iż sporna klauzula, stworzona w 2002 r., będąca w tym czasie standardowym postanowieniem umownym, może być uznana w przyszłości za abuzywną”. W każdym razie należy stwierdzić, że przyjęcie abuzywności danego postanowienia umowy powoduje jego eliminację prawną z treści łączącego stronę stosunku zobowiązaniowego, a w żadnym razie nie implikuje automatycznie odpowiedzialności kontraktowej twórcy wzorca „za wadliwe postanowienia wzorca”.

  1. Nie można łączyć powstania odpowiedzialności kontraktowej jedynie z tym, że pozwany Bank pobierał od kredytobiorców odsetki o zmiennej stopie kredytowej, mimo skutecznego zakwestionowania ex tunc postanowienia umownego przewidującego taką stopę (art. 3851 k.c.). Jest tak z kilku powodów.

Po pierwsze, Sądy meriti nie stwierdziły przekonywająco, jaki obowiązek kontraktowy został naruszony przez pozwany Bank, a takie zdarzenie stanowi przecież zasadniczą przesłankę każdej odpowiedzialności kontraktowej. W uzasadnieniach obu wyroków znajdują się tylko ogólne konstatacje co do bezzasadności dokonywanych „podwyżek” odsetek kapitałowych w okresie objętych pozwem.

Po drugie, naruszenie wspomnianego obowiązku kontraktowego powinno być wykazane także wtedy, gdy abuzywne okazały się postanowienia umowy, które mogły odnosić się bezpośrednio lub pośrednio do tego obowiązku, tj. jego istnienia i sposobu wykonania. W każdym razie obowiązek taki powinien wynikać z określonego stosunku obligacyjnego zanim doszło do ustalenia abuzywności określonej klauzuli umownej.

Po trzecie, eliminacja danej klauzuli umownej, jako konsekwencja tej abuzywności, nie może prowadzić do sytuacji, w której następowałaby zmiana prawnego charakteru stosunku obligacyjnego łączącego twórcę wzorca i kontrahenta. W analizowanych w sprawie umowach kredytu hipotecznego przyjęto w całym okresie kredytowania formułę zmiennej stopy procentowej odsetek kapitałowych, stanowiących element świadczenia głównego w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. Cechą abuzywności dotknięta została klauzula zawarta odpowiednio w § 10 pkt 2 i § 11 pkt 2 standardowych umów kredytowych, a nie klauzula wyrażona w odpowiednio w § 10 pkt 1 i § 11 pkt 1 tych umów. Jedynie w chwili zawarcia umowy ustalono stałą stopę na poziomie określonym w § 1 pkt 8 umowy. Jednocześnie w umowach nie przewidziano żadnych zdarzeń, które powodowałyby transformację zmiennej stopy oprocentowania w stopę stałą w odpowiednim okresie. Jeżeli zatem Sądy meriti jako skutek prawny stwierdzenia abuzywności postanowień umów kredytowych, zawartych odpowiednio w § 10 pkt 2 i § 11 pkt 2 umowy kredytowej, stwierdziły obowiązywanie nieabuzywnych postanowień umownych dotyczących odsetek kapitałowych, tj. § 1 pkt 8 umowy, przewidującego stałą stopę procentową w chwili zawarcia umowy, to takie stanowisko w istocie prowadzi do bezpodstawnej zmiany charakteru zobowiązania kredytowego łączącego strony. Wprowadza ono nowy element do stosunku obligacyjnego przewidującego jako regułę zmienną stopę odsetek kapitałowych także w całym okresie objętym pozwem. Takiej ekstensywnej wykładni skutków prawnych stwierdzenia abuzywności (art. 3851§ 1 k.c.) nie można usprawiedliwiać nawet przy założeniu jej wybitnie prokonsumenckiego celu.

Po czwarte, także z kilku innych postanowień standardowej umowy kredytowej, nieobjętych abuzywnością, wynika, że zmienność stopy procentowej odsetek kapitałowych stanowi zasadniczą cechę tej umowy. W postanowieniach tych stale wspomina się o płatności odsetek kapitałowych i nie są to postanowienia, które można by uznać jedynie za prawną konsekwencję zakwestionowanej klauzuli (por. np. § 11, § 13 i § 23 umowy kredytowej z dnia 6 lipca 2006 r., zawartej z A. Z.).

Po piąte, wadliwość wskazanej interpretacji skutków prawnych stwierdzonej abuzywności postanowień umów kredytowych podważa w konsekwencji zasadność ustalenia przez Sądy meriti jako nieuzasadnionej „podwyżki” odsetek w zakresie przekraczającym poziom odsetek obliczonych według stałej stopy procentowej z chwili zawarcia umowy. Można domniemywać, że Sądy przyjęły jako kontraktową powinność Banku konieczność honorowania w okresie objętym pozwem stałej stopy odsetek kapitałowych i uznały, że stosowanie przez Bank w tym okresie stopy zmiennej stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów kredytowych z konsumentami.

  1. Przy założeniu, że umowy kredytu hipotecznego z konsumentami zawierały element zmiennej stopy procentowej w całym okresie ich trwania i element ten nie mógł być wyeliminowany w związku z uznaniem abuzywności klauzuli, zawartej odpowiednio w § 10 pkt 2 i § 11 pkt 2 tych umów, powstaje zasadnicza kwestia prawnego ujęcia obowiązku kontraktowego, jaki pozwany Bank mógł naruszyć w okresie objętym pozwem w związku z pobieraniem odsetek z rachunków bankowych kredytobiorców. Ciężar wykazania tego obowiązku obciąża oczywiście stronę powodową (art. 6 k.c.). Chodzi o to, czy pozwany Bank był uprawniony do wspomnianego pobierania odsetek kapitałowych, ewentualnie w jakim rozmiarze i w jakim cyklu czasowym, a w wypadku negatywnym, czy i w jakim zakresie w związku z tym doszło do naruszenia postanowień umów kredytowych. Ogólne ramy naruszenia odnoszące się odpowiednio do każdej z tych umów należałoby określić w sentencji orzeczenia, gdyż dopiero przy takim rozstrzygnięciu może zostać osiągnięty cel postępowania grupowego.

Przy próbie określenia obowiązku Banku należy wziąć pod uwagę ustalenia faktyczne, a przede wszystkim dokonać pogłębionej analizy treści standardowych umów kredytu hipotecznego, zawieranych przez pozwany Bank z kredytobiorcami-konsumentami i społeczno-gospodarcze funkcje tego kredytu. Powstaje zasadniczy problem ustalenia rozkładu ryzyka zmiennej stopy oprocentowania odsetek kapitałowych pomiędzy stroną długotrwałego stosunku kredytowego, chodzi więc o to, czy ryzyko zmian ma charakter symetryczny, czy też stosować należy inną proporcję z określonych powodów (art. 65 i art. 354 k.c.). Dzieje się tak, oczywiście, przy założeniu, że przy każdej zmianie stopy procentowej odsetek (i podstawach tych zmian) Bank jest uprawniony zawsze do uzyskania od kredytobiorcy odpowiedniego, choć zmieniającego się, wynagrodzenia w postaci odsetek od zaangażowanego kapitału, nawet jeżeli w umowach kredytowych (odpowiednio w § 10 i § 11) nie zastrzeżono dla Banku gwarantowanego poziomu tego wynagrodzenia w postaci np. tzw. marży bankowej, jak w umowach kredytowych tzw. nowego portfela, zawieranych od 2007 r.

  1. Znaczną część uzasadnienia wyroków obu Sądów meriti stanowi szczegółowy i wielowątkowy wywód poświęcony ocenie kwestionowanej klauzuli z punktu widzenia postanowień art. 3851 i 3852 k.c. Jeżeli jednak weźmie się pod uwagę to, że wspomniana analiza miała służyć w zamierzeniu Sądów do przyjęcia – jak wskazano – nietrafnej konkluzji o wykreowaniu przez Sądy obowiązku Banku w postaci konieczności stosowania w okresie objętym pozwem formuły stałej, a nie zmiennej stopy procentowej odsetek kapitałowych, to pojawia się pytanie o wybór właściwego sposobu ochrony kredytobiorców-konsumentów w niniejszym postępowaniu, obejmującym incydentalną kontrolę kwestionowanej klauzuli. Poszukiwanie takiej ochrony byłoby z pewnością prostsze, gdyby na polskim rynku bankowym istniała (w okresie zawierania umów lub przynajmniej obecnie) odpowiednia infrastruktura instytucji kredytu hipotecznego, pozwalająca m. in. na ocenę ewentualnego poziomu zadłużenia odsetkowego objętego obecnym postępowaniem grupowym. Chodzi o możliwość ewentualnego porównania parametrycznego stosowanej przez banki hipoteczne w odpowiednich cyklach czasowych stałej stopy kredytu hipotecznego odsetek kapitałowych w zakresie najbardziej zbliżonych postaci kredytu hipotecznego.

Uznanie za abuzywną całej treści postanowienia § 10 pkt 2 lub § 11 pkt 2 standardowej umowy kredytowej nie pozwala jednak uzyskać właściwego efektu prawnego w postaci przesądzenia istnienia i rozmiaru zadłużenia kredytobiorców-konsumentów wobec Banku z tytułu odsetek kapitałowych w okresie objętym pozwem. W ocenie Sądu Najwyższego, traci się w ten sposób możliwość ewentualnej weryfikacji takiego zadłużenia z powodu odrzucenia ekonomicznych parametrów kalkulowania wysokości odsetek przewidzianych w kwestionowanych klauzulach, a tym samym prawną możliwość ustalenia i ujęcia obowiązku kontraktowego, który Bank mógł naruszyć, przyjmując poziom zadłużenia kredytobiorców z tytułu odsetek w okresie objętym pozwem. Co więcej, staje się wówczas niemożliwe ujęcie ochrony kredytobiorców-konsumentów we właściwe ramy prawne.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku trafnie zwrócono uwagę, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego można dostrzec restrykcyjną tendencję zmierzającą do obiektywizacji kryteriów pozwalających na zmianę stopy procentowej w czasie trwania stosunku kredytowego (por. np. ostatnio – uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 r., III CZP 53/14, OSNC 2015, nr 6, poz. 67). Nie zwalnia to jednak Sądu z poszukiwania możliwości urzeczywistnienia ochrony kredytobiorców-konsumentów także w innej płaszczyźnie prawnej, jeżeli taka płaszczyzna mogła okazać się na pewno efektywniejsza.

W ocenie Sądu Najwyższego, można dostrzec dwa zasadnicze elementy treści kwestionowanej klauzuli dotyczącej zmiany stopy procentowej. Po pierwsze, należy wyróżnić jej część odsyłającą do kryteriów ustalania (weryfikowania) stopy procentowej w czasie trwania stosunku kredytowego (element parametryczny lub ekonomiczny). Po drugie, w treści klauzuli znalazło się stwierdzenie, że „zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić „przy pojawieniu się zmian” wspomnianych parametrów (element decyzyjny, kompetencyjny).

Uznanie za abuzywną tylko części kwestionowanej klauzuli umownej pozwala na pozostawienie jako wiążącej strony pozostałej części klauzuli, tj. jej elementu parametrycznego. Wskazano na możliwe parametry zmian stopy oprocentowania odsetek kapitałowych. Z ustaleń faktycznych Sądów meriti wynika, w jaki sposób pozwany Bank pozyskiwał odpowiedni kapitał pieniężny, przeznaczony następnie na kredyty hipoteczne, udostępniane kredytobiorcom. Oznacza to określone koszty ponoszone przez Bank w związku z długoletnią akcją kredytową, które w okresie objętym pozwem nie były stabilne i ulegały stałym zmianom. Nie można podzielić stanowiska Sądu Apelacyjnego, że brak wzmianki w treści analizowanej klauzuli o czynniku kosztów udzielania kredytów oznacza w ogóle niemożność powoływania się przez Bank na takie koszty, ponieważ u podstaw parametrycznego elementu klauzuli leży właśnie czynnik ekonomicznej opłacalności angażowania się pozwanego Banku w taki typ kredytu hipotecznego o zmiennej stopie procentowej. Rolą biegłego jest stwierdzenie, czy w związku z dość otwartym i szerokim katalogiem kryteriów zmiany stopy procentowej, niestosowanym obecnie przez pozwanego, przyjętym w treści kwestionowanej klauzuli, w okresie objętym pozwem Bank kierował się najbardziej racjonalnymi, ekonomicznie uzasadnionymi i dającymi się odpowiednio zweryfikować czynnikami, ustalając poziom ostatecznego zadłużenia odsetkowego kredytobiorców. Należy zaznaczyć, że chodzi tu o opłacalność tej handlowej działalności Banku, którą można zaliczyć do akcji kredytowej powiązanej z uzyskiwaniem odpowiedniego kapitału w walucie obcej (opłacalność transakcyjna), a nie w ogóle o opłacalność działalności bankowej w zakresie innych czynności bankowych. Oznacza to konieczność specjalistycznego zweryfikowania postępowania pozwanego Banku we wspomnianym okresie w sferze definitywnego określenia zmiennej stopy procentowej przy założeniu i wcześniejszym ustaleniu, że na Banku ciążył obowiązek kontraktowy odpowiedniego podziału (repartycji) między stronami wzrostu lub obniżenia poziomu stopy procentowej.

Nietrudno zauważyć, że z takim ewentualnym obowiązkiem Banku wiążą się także inne powinności o charakterze dodatkowym. Z treści ogólnej klauzuli § 10 lub § 11 wzorcowej umowy kredytowej wynika, że pozwanego obciążał obowiązek kontraktowy monitorowania podstaw zmian stopy procentowej, zarówno we własnym interesie, jak i w interesie kredytobiorcy-konsumenta (art. 354 § 1 k.c.). Bank miał obowiązek ustalić poziom zmiany stopy procentowej na podstawie czynników parametrycznych (obowiązek weryfikacyjny) i zakomunikować tę zmianę niezwłocznie konsumentowi (obowiązek informacyjny). Są to czynności niezbędne do skutecznego obciążenia kredytobiorcy zadłużeniem odsetkowym o nowej, zmodyfikowanej wysokości w odpowiednim czasie. Należy stwierdzić, że w niniejszym postępowaniu grupowym obok wspomnianego obowiązku podstawowego, mogło być brane pod uwagę także wspomniane obowiązki dodatkowe (art. 354 k.c., art. 471 k.c.).

W związku z tym, że w analizowanej klauzuli nie przewidziano – jak w postanowieniach zawartych w umowach kredytowych tzw. nowego portfela – odpowiedniej marży bankowej o stałym poziomie, zadaniem biegłego mogłoby być też ustalenie poziomu takiej marży, stanowiącej gwarantowane, minimalne wynagrodzenie banku w uczciwym, konsumenckim obrocie kredytowym (art. 65, 3531 k.c. i 58 k.c.).

  1. Potrzeba poszukiwania efektywnej ochrony kredytobiorcy-konsumenta wymaga skoncentrowania się na drugim elemencie kwestionowanej klauzuli. Zarówno sama formuła „może ulec zmianie”, jak i kontekst prawny kwestionowanej klauzuli (sposób komunikowania zmian stopy procentowej, sposób jej wprowadzenia i czas obowiązywania – § 10 i § 11 standardowej umowy kredytowej) wskazują, że przesądza się tu uprawnienie Banku do dokonywania zmiany. Właśnie z tego powodu Sąd Najwyższy podziela ocenę Sądów meriti cesze abuzywności lub niejednoznaczności kwestionowanej klauzuli w tym zakresie.

W orzecznictwie Sadu Najwyższego przyjmuje się trafnie, że niejednoznaczność treści klauzuli umownej (art. 385 § 2 k.c.) może prowadzić do uznania tego wzorca za niedozwolony w świetle art. 3851 § 1 k.c. (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2014 r., I CSK 53/33, nie publ.). Wspomniana fakultatywność decydowania o zmianie oprocentowania, np. tylko w określonym jej kierunku, może pozostawać w sprzeczności z treścią standardowej umowy kredytu hipotecznego, w której – jak wyjaśniono wcześniej – mógł być przyjęty odpowiedni podział między strony ryzyka wystąpienia zmiany stopy procentowej odsetek kapitałowych (podział symetryczny, proporcjonalny lub inny). Oznacza to wystąpienie przesłanek incydentalnej kontroli przewidzianych w art. 3851 § 1 k.c. Ocenę taką potwierdzają także postanowienia zawarte w „Zasadach Dobrej Praktyki Bankowej”, obowiązujących w okresie zawierania umów kredytowych w czasie objętym pozwem (zob. „Postanowienia ogólne”, „Relacje z klientami”). Nawiązują one do kryteriów incydentalnej kontroli treści klauzul zawartych w umowach bankowych, przewidzianych w art. 3851 § 1 k.c. (uwzględnienie wartości etycznych w procesie podejmowania decyzji ekonomicznych, niewykorzystywanie własnego profesjonalizmu w sposób naruszający interesy klientów, precyzyjne, zrozumiałe i przejrzyste formułowanie m. in. wzorców umownych mających istotne znaczenie dla określenia poziomu świadczenia klienta – konsumenta).

  1. Naruszenie obowiązku podstawowego, tj. obowiązku właściwej repartycji stopy procentowej, lub obowiązków dodatkowych może prowadzić do powstania uszczerbku majątkowego po stronie kredytobiorców-konsumentów. Z treści standardowej umowy kredytowej wynika, że pozwany Bank był upoważniony do pobierania środków pieniężnych odpowiadających m. in. wysokości odsetek kapitałowych ze wskazanego rachunku bankowego kredytobiorcy na podstawie udzielonego kredytodawcy nieodwołalnego pełnomocnictwa (§ 6 i § 2 standardowej umowy kredytowej). Jeżeli pobranie następowało w większym rozmiarze niż wynikało to z obowiązku właściwej repartycji wzrostu stopy procentowej w odpowiednim okresie, to po stronie kredytobiorcy następowała szkoda w rozmiarze odpowiadającym pobranym odsetkom (art. 361 § 2 k.c.). Jest to uszczerbek ponoszony w ramach odpowiedzialności kontraktowej Banku wynikającej także z umowy kredytu hipotecznego (art. 471 k.c.). W każdym razie niewyłączone jest zastosowanie także art. 322 k.p.c., gdyby istniała potrzeba skorygowania ostatecznego rozmiaru zadłużenia kredytobiorcy z tytułu odsetek kapitałowych po uwzględnieniu czynnika wspomnianego tzw. uczciwego wynagrodzenia odsetkowego pozwanego Banku, angażującego się w walutowe kredyty hipoteczne.
  2. Co najmniej kilka zarzutów sformułowanych w skardze można uznać w sposób ogólny za nieuzasadnione z powodu przyjętego przez Sąd Najwyższy stanowiska dotyczącego zakresu abuzywności kwestionowanej klauzuli dotyczącej zmiennej stopy procentowej i zanegowania możliwości przyjęcia w stosunku kredytowym – także w okresie objętym pozwem – stałej stopy procentowej odsetek kapitałowych.

W ramach zarzutu naruszenia art. 3851§ 1 w zw. z art. 3852 k.c. skarżący wskazywał na niepełną ocenę kryterium „rażącego naruszenia interesów konsumenta”, wynikającego z art. 3851 § 1 zdanie pierwsze k.c., ponieważ przy ocenie tego kryterium pominięto, zdaniem skarżącego, „okoliczności występujące po zawarciu umowy z konsumentem, a związane ze sposobem jej wykonania”. Doprowadziło to do nierozpoznania istoty sporu w postępowaniu incydentalnym. Skarżący jednocześnie zanegował ocenę Sądu Apelacyjnego, przyjmującego arbitralność w zakresie zmian stopy procentowej i wyjaśnił, że „zastosowanie przez pozwanego zmiany oprocentowania doprowadziło do zachowania równowagi między interesami banku i konsumentów”. Zarzut skarżącego nierozpoznania istoty sprawy, sugerujący przedwczesność ostatecznej oceny Sądu, nie może być uznany za uzasadniony. Ponadto chodzi tu o zarzut bezprzedmiotowy w związku z przyjęciem przez Sąd Najwyższy abuzywności części kwestionowanej klauzuli, tj. nieobejmującej jej elementu parametrycznego.

Z tych samych względów bezprzedmiotowy jest zarzut naruszenia art. 3852 k.c. z motywacją, że Sąd Apelacyjny nie uwzględnił przy ocenie abuzywności kwestionowanej klauzuli okoliczności indywidualizujących, wyszczególnionych w skardze i pojawiających się w chwili zawarcia umowy, korzystania przez część kredytobiorców z usług doradców, nieskorzystania przez nich z możliwości dokonywania wyboru rodzaju umowy, tzn. nowego lub starego portfela, niedokonania oceny sytuacji konsumenta w razie braku kwestionowanej klauzuli, łączenie abuzywności z samym niekorzystnym rozkładem praw i obowiązków w umowie kredytowej.

Za bezprzedmiotowy należy również uznać zarzut naruszenia art. 3851 k.c. z uzasadnieniem, że w związku z przyjęciem stałej stopy procentowej z chwili zawarcia umowy kredytowej doszło do naruszenia równowagi kontraktowej stron, której przywróceniu ma służyć zastosowanie art. 3851 § 1 k.c. Stało się tak – jak wywiódł skarżący – w wyniku faworyzowania konsumenta i rażącego naruszenia interesu przedsiębiorcy bankowego. Tymczasem wyjaśniono już, dlaczego jedną z prawnych konsekwencji stwierdzenia abuzywności i niejednoznaczności kwestionowanej klauzuli nie może być przyjmowanie w stosunku kredytowym o zmiennej stopie procentowej stałej stopy procentowej odsetek kapitałowych, mimo ujęcia takiej stopy w treści umowy kredytowej (§ 1 pkt 8 umowy).

Skarżący stara się także podważyć przyjętą przez Sądy meriti ocenę abuzywności kwestionowanej klauzuli, podkreślając, że klauzula ta uprawniała pozwanego wprawdzie do jednostronnej zmiany wysokości oprocentowania, ale kredytobiorcom przysługiwało uprawnienie do wypowiedzenia umowy kredytowej w każdym czasie, także po zmianie oprocentowania (§ 18 wzorcowej umowy kredytowej; art. 385pkt 2; art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EW6; pkt 1 i pkt 2 G załącznika do tej Dyrektywy). Według skarżącego, Sądy bezpodstawnie utożsamiły to uprawnienie Banku z zastrzeżeniem na jego rzecz w umowie kredytowej jednostronnej kompetencji do dokonywania interpretacji klauzuli (art. 3853 pkt 9). Umożliwienie konsumentowi rozwiązania umowy w każdym czasie tworzy sytuację, w której, zdaniem skarżącego, uprawnienie do jednostronnego kształtowania wysokości oprocentowania przez twórcę wzorca nie narusza interesu konsumentów i nie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Należy stwierdzić, że skoro także wspomniana argumentacja prawna ma na celu podważenie oceny Sądów meriti, stwierdzającej niedozwolony charakter kwestionowanej klauzuli w zakresie jej części parametrycznej, to także taką motywację, leżącą u podstaw wspomnianych zarzutów kasacyjnych, należy uznać za bezprzedmiotową. Skarżący koncentrował się na tym, że modyfikacja stopy procentowej nie następowała na podstawie przewidzianego w umowie automatycznego mechanizmu zmiany, lecz uruchamiało ją dopiero oświadczenie woli pozwanego kredytodawcy. W tym aspekcie skarżący wyjaśnia przysługujące mu „prawo do ustalenia nowej wysokości oprocentowania”, gdy tymczasem wcześniej ustalono, że abuzywna pozostaje właśnie ta część kwestionowanej klauzuli, która wspomina jedynie o „możliwości zmiany” oprocentowana bez wskazania charakteru ewentualnej sytuacji pozwanego Banku w tym zakresie (przewidzianej w § 10 pkt 2 lub § 11 pkt 2 wzorcowej umowy kredytowej). Z przedstawionych względów nie można uznać za uzasadnione także omawiane zarzuty.

Z przedstawionych względów, w związku z zasadnością zarzutu naruszenia art. 471 i art. 3851§ 1 k.c., Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego (art. 39815 k.p.c.). Uchylono także orzeczenie zawarte w pkt 3 i 4 zaskarżonego wyroku jako rozstrzygnięcie dotyczące kosztów postępowania uzależnione od wyniku postępowania rozpoznawczego.


Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi Wydział I Cywilny z dnia 30 kwietnia 2014 r.

Orzeczenie zostało uchylone wyrokiem Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14.

  1. Reprezentant grupy jest postacią kluczową w postępowaniu grupowym. To on wytacza powództwo, prowadzi w imieniu własnym postępowanie na rzecz wszystkich członków grupy, negocjuje i zawiera w imieniu członków grupy umowę z zawodowym pełnomocnikiem procesowym i udziela mu pełnomocnictwa. W sprawach o świadczenia niepieniężne nawet egzekucję zasądzonego świadczenia wszczyna się przez pierwsze 6 miesięcy tylko na wniosek reprezentanta grupy.
  2. Członkowie grupy – osoby bezpośrednio zainteresowane wynikiem sprawy – są w postępowaniu grupowym pozbawione w zasadzie wszystkich uprawnień tradycyjnie przyznawanych stronie procesu. Osoby te, przystępując do grupy, powierzają swe uprawnienia reprezentantowi i są związane skutkami jego działań. Członkowie grupy zajmują pozycję właściwą stronie w znaczeniu materialnym i nie biorą udziału w postępowaniu na zasadach właściwych wielopodmiotowej stronie procesowej.
  3. Wyłączną legitymację do działania na jego rzecz lecz we własnym imieniu posiada reprezentant grupy, podobnie jak po ogłoszeniu upadłości syndyk czy zarządca masy upadłości. Podstawienie procesowe ma charakter bezwzględny. Członek grupy nie może „wstąpić” do sprawy w charakterze powoda, uzyskując w ten sposób pozycję procesową strony w znaczeniu procesowym. Członkowi grupy przysługują w postępowaniu jedynie pewne „uprawnienia incydentalne”, w szczególności do złożenia zeznań w charakterze strony, prowadzenia egzekucji zasądzonego na rzecz członka grupy świadczenia pieniężnego oraz złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i prowadzenia egzekucji świadczenia niepieniężnego w wypadku bierności reprezentanta. W ramach tychże „uprawnień incydentalnych” ustawa nie przyznała członkom grupy szczególnego statusu w zakresie uprawnienia do żądania zasądzenia na ich rzecz zwrotu poniesionych kosztów prowadzenia postępowania grupowego. Z tych samych powodów ustawodawca nie przewiduje również możliwości obciążenia poszczególnych członków grupy kosztami procesu.
  4. W postępowaniu grupowym niedopuszczalne jest składanie przez członków grupy pism procesowych, co wyłącza potraktowanie poszczególnych członków grupy jako uczestników postępowania w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.k.s.c. Także reprezentant grupy zobowiązany jest do uregulowania kaucji aktorycznej w warunkach określonych w art. 8 u.d.p.g. Finansowanie kosztów sądowych, podobnie jak wynagrodzenia prowizyjnego pełnomocnika (art. 5 u.d.p.g.) w toku postępowania grupowego pozostaje zatem domeną uzgodnień wewnątrz grupy. Jest przy tym oczywiste, że członkowie grupy mogą ponosić wydatki na ten cel, jednakże ustawa nie ingeruje w stosunki wewnętrzne grupy w tym zakresie.
  5. Uzgodnienia członków grupy co do obowiązku partycypowania w kosztach prowadzenia postępowania grupowego nie wpływają na wysokość podlegających zwrotowi z mocy powołanego przepisu kosztów procesu. W szczególności w odniesieniu do wynagrodzenia prowizyjnego będącego rozwiązaniem przewidzianym w polskiej procedurze cywilnej wyłącznie w postępowaniu grupowym, wobec braku odrębnej regulacji, nie ma podstaw do przyjęcia, że należność ta mieści się w kategorii „niezbędnych kosztów procesu”, o jakiej mowa w art. 98 § 3 k.p.c. Po myśli powołanego przepisu do niezbędnych kosztów procesu zalicza się co prawda wynagrodzenie pełnomocnika, jednakże nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Oczywiście w przypadku wyroków ustalających odpowiedzialność co do zasady kwestia wynagrodzenia prowizyjnego nie występuje, jednak została przywołana dla wsparcia stanowiska, że obciążając pozwanego kosztami procesu w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu grupowym sąd powinien orzec w tym przedmiocie według norm przepisanych, a więc zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. stosowanym wprost.

Sąd Apelacyjny w Łodzi Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSA Anna Cesarz

Sędziowie:               SSA Krystyna Golinowska (spr.), SSA Alicja Myszkowska

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2014 r. w Łodzi na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. (poprzednio (…) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.) o ustalenie odpowiedzialności w postępowaniu grupowym na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt II C 1693/10 oraz zażalenia strony powodowej od postanowienia zawartego w punkcie II i III wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt II C 1693/10

  1. oddala apelację,
  2. zasądza od (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. kwotę (…) (trzydzieści dwa tysiące czterysta) zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym,
  3. oddala zażalenie,
  4. zasądza od Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. na rzecz (…) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

 

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 20 grudnia 2010 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w W. Reprezentant Grupy wniósł o ustalenie, że pozwany (…) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. Oddział Bankowości Detalicznej z siedzibą w Ł. ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec konsumentów określonych w postanowieniu o ustaleniu składu grupy, wynikającą z nienależytego wykonywania umów zawartych z konsumentami, polegającego na pobieraniu w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 28 lutego 2010 r. od każdego z konsumentów wyższych kwot tytułem oprocentowania kredytu, niż pobierałby, gdyby wykonywał swoje zobowiązanie w sposób należyty, co doprowadziło do powstania szkody u każdego z konsumentów. Powód wyróżnił dwie sytuacje, w których możliwe jest ustalenie odpowiedzialności pozwanego:

  1. wariant bazujący na stwierdzeniu, że obowiązkiem pozwanego było obniżać poziom oprocentowania, gdy obniżeniu ulegała wartość wskaźnika LIBOR 3M (…) o co najmniej 0,30 punktu procentowego (art. 65 i art. 385 § 2 k.c.),
  2. wariant bazujący na stwierdzeniu, że powołana klauzula uniemożliwia jednoznaczne ustalenie obowiązków pozwanego wynikających z umowy, w konsekwencji czego należy uznać ją za niedozwolone postanowienie umowne wobec czego nie wiąże ono członków grupy (art. 3851 § 2 k.c.). Oprocentowanie kredytu będzie zatem oprocentowaniem stałym, gdyż w pozostałym zakresie strony pozostaną związane umowami.

W pozwie zawarto również wniosek o zasądzenie na rzecz członków grupy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego. Wniosek w tym zakresie został ostatecznie sprecyzowany w ten sposób, że powód wniósł o zasądzenie tych kosztów bezpośrednio na rzecz członków grupy według złożonego zestawienia, alternatywnie zaś o zasądzenie kosztów na rzecz reprezentanta grupy również zgodnie ze złożonym zestawieniem.

W odpowiedzi na pozew z dnia 21 lutego 2011 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.006.000 zł. Podniósł, że stosunek obligacyjny, powstały na skutek zawarcia przedmiotowych umów kredytowych, miał inną treść niż zaprezentowana przez powoda, a umowy te były wykonywane w sposób właściwy. Zdaniem pozwanego, nieuzasadniona i niezgodna z regulacją kodeksu cywilnego, dotyczącą niedozwolonych postanowień umownych jest również alternatywna podstawa powództwa, tj. twierdzenie, że kwestionowana klauzula w świetle art. 3851 k.c. nie wiąże konsumentów, a umowy będą w istocie umowami o oprocentowaniu stałym.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi uwzględnił powództwo Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. przeciwko (…) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. i ustalił, że pozwany ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec (…) członków grupy wymienionych w sentencji wyroku wynikającą z nienależytego wykonywania zawartych z nimi umów polegającego na pobieraniu w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 28 lutego 2010 roku, od każdej z wyżej wymienionych osób, wyższych kwot tytułem oprocentowania kredytu, niż pobierałby, gdyby wykonywał swoje zobowiązania w sposób należyty, co doprowadziło do powstania szkody u każdej z wyżej wymienionych osób (pkt I.), zasądził od (…) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. kwotę 64817 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II.) oraz oddalił wniosek strony powodowej o zwrot kosztów procesu w pozostałym zakresie (pkt III.), nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 100000 zł z tytułu nieuiszczonej opłaty sądowej i kwotę 4956, 90 zł z tytułu nieopłaconych wydatków poniesionych w trakcie procesu (pkt IV.).

Sąd pierwszej instancji poczynił następujące ustalenia faktyczne:

(…) Bank Spółka Akcyjna w W. Oddział Bankowości Detalicznej w Ł., posługujący się obrocie znakami towarowymi (…) i (…), w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w latach 2003-2006 zawierał z konsumentami umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych, waloryzowany kursem franka szwajcarskiego (…) i udzielany w tej walucie. Osoby fizyczne będące członkami grupy zawarły z pozwanym tego rodzaju umowy, które przewidywały udzielenie kredytu za zapłatą prowizji i z rocznym oprocentowaniem, określanym na dzień zawarcia umowy wraz z klauzulą zmiany oprocentowania. Postanowienie umowne, przewidujące zmianę oprocentowania, zawarte we wszystkich objętych sporem umowach brzmiało:

„Zmiana wysokości oprocentowania Kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej, określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji”.

W świetle treści umów, zmiana wysokości oprocentowania dokonana zgodnie z określonymi w nich zasadami nie stanowiła zmiany umowy. Ostateczne decyzje w sprawie zmiany oprocentowania kredytów należały do zarządu banku. O każdej zmianie oprocentowania bank miał zawiadamiać kredytobiorcę i poręczycieli. Po każdej zmianie oprocentowania bank miał również sporządzić i wysłać harmonogram spłat określający nową wysokość rat, przy czym kredytobiorca mógł uzyskać informację o nowej wysokości rat kapitałowo-odsetkowych za pośrednictwem infolinii oraz sieci Internet.

W trakcie realizacji umów pozwany samodzielnie pobierał raty kredytu, obejmujące spłatę kapitału i odsetek ze specjalnie utworzonych w tym celu rachunków (eKonto, MultiKonto) na podstawie nieodwołalnego upoważnienia, udzielonego przez klientów w treści wskazanych umów kredytowych, zaś kredytobiorcy zobowiązywali się do zapewnienia na rachunkach i w terminach zawartych w harmonogramie spłat, środków odpowiadających wysokości wymagalnej raty.

Przedmiotowe umowy w omawianej części nie podlegały aneksowaniu w objętym pozwem okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 28 lutego 2010 r.

W dniu 1 września 2006 r. pozwany wydał pismo okólne nr (…) w sprawie wprowadzenia zmian do oferty produktowej mBanku w zakresie mPlanów hipotecznych. Od tej daty oprocentowanie kredytów i pożyczek mPlan hipoteczny miało być wyznaczane według zasady: stawka bazowa + marża banku stała w całym okresie kredytowania. W kolejnych latach pozwany przedstawiał również inne propozycje i pakiety rozwiązań w zakresie zmiany oprocentowania kredytów, w tym zakładające przewalutowanie kredytów na walutę polską lub EURO. 256 członków grupy, którzy podpisali umowy kredytowe po tej dacie miała możliwość ich zawarcia w oparciu o wzorzec umowy tzw. nowego portfela, który przewidywał stałą marżę banku i regulował zmianę oprocentowania jedynie w oparciu o zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (…). Postanowienie umowne, regulujące zmianę wysokości oprocentowania kredytu w przykładowej umowie nowego portfela przewidywało, że wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalana była jako stawka bazowa LIBOR 3M (…) z określonej daty powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę mBanku w wysokości 1,10 %. Pozwany miał co miesiąc dokonywać porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej i dokonać zmiany wysokości oprocentowania w przypadku, gdy stawka bazowa zmieni się o co najmniej 0,10 punktu procentowego.

Procedury wewnętrzne pozwanego przewidywały możliwość przyznawania kredytobiorcom za zgodą centrali banku preferencyjnych warunków kredytowania w odniesieniu do wysokości stóp procentowych i prowizji przygotowawczych. Z takich preferencyjnych warunków skorzystało 66 członków grupy, jednak w żadnym przypadku nie dotyczyły one klauzuli umownej, określającej sposób zmiany oprocentowania kredytów.

Postanowienia umów starego portfela, zawartych ze wszystkimi członkami grupy w zakresie klauzuli, dotyczącej sposobu zmiany oprocentowania – w okresie objętym pozwem – pozostały niezmienione.

W latach 2006-2007 pozwany dokonywał podwyższenia oprocentowania, powołując się na wzrost stopy LIBOR 3M (…), o czym informował członków grupy w przesyłanych do nich pismach. W okresie od września 2008 r. do marca 2010 r. stopa LIBOR 3M (…) spadła średnio o 2,49 %. W tym czasie oprocentowanie kredytów członków grupy zostało obniżone jedynie o 0,4 %.

W korespondencji, prowadzonej z członkami grupy w latach 2009 – 2010 pozwany wyjaśniał, że oprocentowanie kredytów hipotecznych starego portfela zależne jest od czynników takich, jak: stopa referencyjna LIBOR 3M, parametry rynku pieniężnego i kapitałowego kraju, którego waluta jest podstawą waloryzacji, koszt pozyskania kapitału, wartość waluty, prognozy inflacyjne, dostępność środków na rynku międzybankowym. Wskazywał również, że podstawowym parametrem rynku pieniężnego i kapitałowego jest cena waluty, do której kredyt jest indeksowany na rynku międzybankowym, a której pozyskanie odbywa się poprzez średnioterminowe pożyczki, zaciągane na kilkuletnie okresy. Niektórym członkom grupy pozwany proponował też aneksowanie umów i zmianę zasad zmiany oprocentowania w ten sposób, aby była oparta na wyższej, ale stałej marży i stawce LIBOR 3M (…).

Sąd Okręgowy ustalił również, że w celu finansowania akcji kredytowej we franku szwajcarskim pozwany zmuszony był do zaciągania krótkoterminowych pożyczek na rynku międzybankowym. Bankiem, który udzielał pozwanemu pożyczek na ten cel był jego główny akcjonariusz, tj. niemiecki bank (…), za co pobierał marżę. W związku z kryzysem na rynkach finansowych w latach 2008 – 2009 umowy pożyczek przewidywały wyższe marże w zamian za finansowanie w walucie szwajcarskiej. I tak w dniach 4 listopada i 5 grudnia 2008 r. pozwany zawarł z C. dwie umowy pożyczki z trzyletnim terminem spłaty, opiewające na kwoty po 1.000.000.000 CHF każda, które przewidywały trzymiesięczne okresy odsetkowe oraz stopy procentowe, określone jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (…) i marży naliczanej w skali roku w wysokości: 1, 80 % w przypadku pierwszej umowy oraz 1, 93 % – w przypadku drugiej umowy. Dwie kolejne umowy pożyczek, o zbliżonej treści na łączną kwotę 130.000.000 CHF zostały zawarte w kwietniu i czerwcu 2009 r.

Dodatkowym źródłem finansowania była emisja obligacji o wartości 90.000.000 CHF na podstawie umowy emisji obligacji z dnia 11 czerwca 2008 r., zawartej z C. jako inwestorem i nabywcą obligacji. Oprocentowanie wykupu obligacji było określane przez emitenta i obejmowało stopę referencyjną LIBOR 3M (…) oraz marżę w wysokości 4 %.

Po ustabilizowaniu się sytuacji na rynkach finansowych pozwany nadal pozyskiwał finansowanie na podstawie umów pożyczek, zawieranych z C., które przewidywały już niższą marżę.

Przechodząc do oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w pierwszej kolejności Sąd pierwszej instancji wskazał, że na mocy art. 217 § 2 k.p.c. w brzmieniu pierwotnym w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) oddalił następujące wnioski dowodowe strony pozwanej:

– o dopuszczenie dowodu opinii biegłego na okoliczność:

a) mechanizmu i sposobu pozyskiwania przez polskie banki środków na sfinansowanie akcji kredytowych we franku szwajcarskim,

b) sposobu zabezpieczania się przez polskie banki przed ryzykiem kursowym w odniesieniu do kredytów udzielonych we franku szwajcarskim,

c) czynników wpływających na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych, udzielonych przez polskie banki w latach 2008-2010,

d) istnienia i charakteru katalogu parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego,

e) wpływu parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego na wysokość oprocentowania kredytów, udzielanych przez (…) Bank we franku szwajcarskim,

f) rzeczywistych kosztów pozyskiwania przez (…) Bank finansowania na rynku międzybankowym,

– o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka D. S. na okoliczność:

a) sposobu rozumienia przez (…) Bank zasad zmiany wysokości oprocentowania kredytów starego portfela,

b) czynników branych pod uwagę przy zmianie wysokości oprocentowania,

c) wysokości oprocentowania oferowanego klientom (…) Banku w ramach kredytu starego i nowego portfela w 2006 r.,

d) nieadekwatności stawki LIBOR w zakresie pozyskiwania na rynku międzybankowym i wpływu stawki LIBOR na wysokość oprocentowania kredytów starego portfela,

e) wpływu parametrów rynku pieniężnego i kapitałowego na wysokość oprocentowania kredytów udzielanych przez (…) Bank we franku szwajcarskim,

f) rzeczywistych kosztów pozyskiwania przez (…) Bank finansowania na rynku międzybankowym,

g) prowadzenia szkoleń dla pracowników (…) Banku w zakresie informacji, udzielanych klientom podczas zawierania umów o kredyt hipoteczny, oraz

– przesłuchanie informacyjne prezesa zarządu (…) Banku S.A. C. S. w charakterze strony na okoliczność:

a) mechanizmu i sposobu pozyskiwania przez (…) Bank środków na sfinansowanie akcji kredytowych we franku szwajcarskim,

b) kosztu pozyskiwania pieniądza na rynku międzybankowym,

c) sposobu zabezpieczania się przez (…) Bank przed ryzykiem kursowym w odniesieniu do kredytów udzielonych we franku szwajcarskim,

d) czynników, wpływających na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank w latach 2008-2010,

e) czynników, wpływających na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych, udzielonych przez (…) Bank w latach 2008-2010,

f) zmian wysokości stawki LIBOR 3M (…) w latach 2005-2010,

g) nieadekwatności stawki LIBOR w zakresie pozyskiwania finansowania na rynku międzybankowym,

h) manipulowania wysokością stawki LIBOR przez wiodące instytucje finansowe.

W ocenie Sądu I instancji powyższe okoliczności – z wyjątkiem istnienia i zamkniętego charakteru katalogu parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego – częściowo pokrywają się, a przy tym nie są sporne pomiędzy stronami i w większości zostały przyznane przez powoda. Wskazane wnioski dowodowe są skoncentrowane na wykazaniu kwestii związanych z ekonomiczną racjonalnością działań pozwanego (w tym zwłaszcza w celu zachowania płynności i rentowności), które stoją poza zakresem badania odpowiedzialności kontraktowej pozwanego, niezależnie od ostatecznie przyjętej podstawy prawnej spornego postanowienia umownego, tj. jako klauzuli abuzywnej, czyli najdalej idącej podstawy prawnej żądania (art. 3851 § 1 k.c.), jak również na gruncie jego jednoznaczności w świetle art. 385 § 2 k.c. Dopuszczenie i przeprowadzenie zgłoszonych dowodów prowadziłoby przy tym do zbędnego przewlekania postępowania i dalszego zwiększania się jego kosztów.

Jeżeli chodzi zaś o katalog parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego Sąd wskazał, że spór ogniskuje się nie tylko wokół jego otwartego, albo zamkniętego charakteru, ale – na co słusznie zwrócił uwagę powód – winien obejmować wykazanie wagi stopy referencyjnej i poszczególnych parametrów finansowych. Ta okoliczność nie została uwzględniona w tezie dowodowej dla biegłego, podczas gdy ma ona kluczowe znaczenie dla ewentualnej oceny prawidłowości zmiany oprocentowania, nawet przy założeniu, że katalog parametrów finansowych ma charakter wyczerpujący. Ponadto opinia biegłego jest zbędna dla oceny spornej klauzuli umownej pod względem prawnym, w oparciu o kryteria ustawowe określone w kodeksie cywilnym.

Odnośnie do kwestii prowadzenia szkoleń dla pracowników (…) Banku w zakresie informacji, udzielanych klientom podczas zawierania umów o kredyt hipoteczny, wskazał że prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność nie jest celowe, gdyż mają one charakter wewnętrzny i z tej przyczyny nie mogą stanowić dyrektywy interpretacyjnej, prowadzącej do uzupełnienia treści zawartej przez bank umowy kredytu (vide wyrok SN z dnia 7 maja 2004 r., I CK 686/03, Lex 148386).

Sąd Okręgowy pominął środki dowodowe w postaci:

  • Raportu Instytutu (…) kształtujące cenę pieniądza na rynku bankowym w Polsce – analiza i projekcja” (G. 2010),
  • prywatnej ekspertyzy, sporządzonej przez dr J. J., głównego ekonomisty (…) pt. „Koszty finansowania kredytów walutowych (w szczególności denominowanych w (…)) przez (…) Bank”,
  • artykułów prasowych i wydruków internetowych, zawierających publikacje na temat przyczyn i skutków kryzysu na światowych rynkach finansowych.

Zdaniem Sądu meriti wymienione środki dowodowe miały służyć wykazaniu takich okoliczności jak sposób pozyskiwania pieniądza na finansowanie akcji kredytowej, sposób zabezpieczenia banków przed ryzykiem walutowym, czynniki wpływające na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych, udzielonych przez polskie banki w latach 2008-2010 (a więc po zawarciu umów przez członków grupy), koszty pozyskiwania waluty przez pozwanego, czy problem związany z manipulacją wskaźnikiem LIBOR na rynkach finansowych, które nie mają w świetle przepisów prawa materialnego znaczenia dla oceny kwestionowanej klauzuli jako abuzywnej w stosunku do członków grupy.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że wymienione wyżej okoliczności dotyczą kwestii oceny racjonalności postępowania pozwanego pod względem ekonomicznym, a nie oceny prawidłowości wykonywania umowy z punktu widzenia prawa cywilnego i ochrony interesów konsumenta. Nie ma przy tym sporu między stronami, co do tego, że finansowanie akcji kredytowej przez banki polskie w zasadzie zakłada pozyskanie na ten cel środków na rynku międzybankowym lub z operacji na instrumentach pochodnych, z czym wiążą się określone koszty, jak również, iż wysokość tych kosztów uzależniona jest od sytuacji gospodarczej na rynkach światowych i poziomu ryzyka inwestycyjnego dla Polski. W związku z tym bezprzedmiotowe jest prowadzenie postępowania dowodowego, zmierzającego do wykazania wskazanych okoliczności.

Z kolei sposób finansowania akcji kredytowej w (…) przez (…) Bank został przez pozwanego opisany i wykazany za pomocą złożonych dokumentów umów pożyczek i emisji obligacji, zawartych z C., jak również twierdzeń nie kwestionowanych przez stronę przeciwną.

Odnosząc się do kwestii katalogu parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego Sąd I instancji podkreślił, iż decydujący dla rozstrzygnięcia jest nie tylko otwarty, bądź zamknięty charakter tego katalogu, ale również waga poszczególnych parametrów w zakresie ustalenia ostatecznej wysokości oprocentowania. Nawet zatem zakładając, zgodnie z twierdzeniem pozwanego, że katalog parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego jest uważany za zamknięty w nauce ekonomii, to w świetle przedstawionej opinii prywatnej, która miała wspierać stanowisko strony pozwanej, możliwe jest oparcie tych parametrów na dalszych instrumentach specyficznych różniących się od instrumentów podstawowych (k. 12366). W praktyce oznacza to możliwość powołania się na kolejne parametry, będące pochodnymi parametrów podstawowych, bez jakiejkolwiek kontroli ze strony konsumenta. Zestawienie treści złożonej opinii prywatnej i opartego na niej stanowiska pozwanego nie tylko nie pozwala w konsekwencji na stwierdzenie, że katalog parametrów finansowych jest zamknięty, lecz wskazuje, iż nie jest możliwe określenie, choćby w przybliżeniu, jak powinny być dobierane parametry i w jakim stopniu każdy z nich powinien wpływać na wysokość oprocentowania. Dotyczy to również wykorzystanego przez pozwanego w przedstawionej analizie parametru ceny instrumentów (…) ( (…) instrumentu pochodnego służącego do przenoszenia ryzyka kredytowego) i rozszerzenia spreadów na transakcjach swapowych, bowiem co do wagi, proporcji i kierunku ich uwzględnienia brak jest jakiegokolwiek wyjaśnienia. Sąd Okręgowy wskazał również na niekonsekwencję zaprezentowanych wyjaśnień i tez opinii prywatnej, zgodnie z którymi stopa LIBOR z jednej strony stanowi stopę referencyjną, a z drugiej zalicza się ją do parametrów finansowych. Już z tych względów uzasadnione jest pominięcie opinii prywatnej, ponieważ nie pozwala on, choćby w przybliżeniu, zweryfikować zasadności i racjonalności postępowania banku.

Sąd pierwszej instancji pominął również dokumenty w postaci listy 466 członków grupy, którzy zgodnie z twierdzeniem pozwanego zawarli umowy kredytowe, korzystając z pośrednictwa profesjonalnych agencji doradczych oraz rankingu kredytów mieszkaniowych E. z marca 2006 r., które zostały powołane w celu wykazania okoliczności indywidualnego negocjowania z pozwanym warunków umów o kredyt hipoteczny. Sąd a quo stwierdził, że wymienione środki dowodowe nie mogą posłużyć do wykazania, iż członkowie grupy indywidualnie negocjowali z pozwanym postanowienia umów kredytowych, odnoszące się do sposobu zmiany oprocentowania. Fakt zawierania umów za pośrednictwem wyspecjalizowanych agencji, czy też posługiwanie się rankingami kredytów przy wyborze oferty nie dowodzą bowiem, że przedmiotem indywidualnych uzgodnień pomiędzy kredytobiorcą i pośrednikiem z jednej strony oraz pozwanym z drugiej strony były klauzule umowne, dotyczące zmiany oprocentowania.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne.

Sąd stwierdził, że stosownie do art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności kontraktowej pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu.

Sąd I instancji zauważył, że pomiędzy stronami procesu nie jest sporny fakt posługiwania się przez pozwanego wzorcem umowy kredytu, jak również fakt zawierania umów kredytowych z konsumentami w rozumieniu art. 22 1 k.c., co zostało również potwierdzone prawomocnym postanowieniem o ustaleniu ostatecznego składu grupy. Osią sporu jest charakter i sposób interpretacji klauzuli zmiany oprocentowania w umowach kredytowych, kwestia należytego wykonywania umowy w okresie objętym pozwem oraz jej powiązanie z odpowiedzialnością kontraktową pozwanego.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd odniósł się w pierwszej kolejności do zagadnienia abuzywności postanowienia umowy przewidującego sposób zmiany oprocentowania kredytu udzielonego wszystkim członkom grupy jako konsumentom w walucie obcej i uznał, że stanowi ono niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. oraz nieuczciwy warunek umowy w rozumieniu dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. WE L 95, s. 29). W ocenie Sądu Okręgowego, nie można uznać, iż zasady zmiany oprocentowania kredytu zostały sformułowane w jego treści w sposób jednoznaczny. Świadczy o tym posłużenie się w treści wzorca zwrotami niedookreślonymi oraz zastrzeżeniem możliwości (a nie obowiązku) dokonania stosownej zmiany. W rezultacie to pozwany, jako proferent uzyskał na jego podstawie uprawnienie do dokonania wiążącej interpretacji umowy (art. 3853 pkt 9 k.c.) co do tego, czy dokonać zmiany, a także terminu, kierunku i zakresu zmiany bez możliwości jakiejkolwiek ich weryfikacji przez konsumenta.

Pozwany nie wykazał, że miało miejsce indywidualne uzgodnienie treści klauzuli zmiany oprocentowania z którymkolwiek z członków grupy, przez co należy rozumieć rzeczywistą możliwość wpływu konsumenta na jego treść i możliwość prowadzenia negocjacji w tym zakresie (art. 3851 § 1 w zw. z § 3 k.c.). Nie świadczą o tym ani indywidualne wnioski pracowników pozwanego o przyznanie niektórym klientom preferencyjnych stóp procentowych i prowizji przygotowawczych, ani fakt zawarcia przez część członków grupy umowy w czasie, kiedy istniała możliwość zawarcia umowy kredytowej według wzorca nowego portfela. W tej ostatniej kwestii Sąd podzielił wyrażony w doktrynie pogląd, zgodnie z którym indywidualne uzgodnienie postanowienia umowy nie następuje poprzez sam fakt istnienia możliwości wyboru różnych wariantów brzmienia klauzuli. Podniósł też, że prawidłowości powyższego wniosku nie podważa okoliczność korzystania przez część członków grupy z usług agencji doradztwa finansowanego, ponieważ pozwany nie wykazał, że w zakres tych usług wchodziła analiza klauzuli zmiany oprocentowania kredytu.

Następnie Sąd pierwszej instancji stwierdził, że sporne postanowienie umowne kształtuje prawa i obowiązki członków grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco narusza ich interesy. Przez interesy członków grupy należy rozumieć przede wszystkim ich interesy majątkowe, wiążące się bezpośrednio z wysokością zmienionych rat spłaty kredytu i pochodnie z rzeczywistym rozmiarem zabezpieczenia hipotecznego, ale również dezinformację, dyskomfort i niepewność co do czynników wpływających na wysokość oprocentowania. Odwołując się do utrwalonego orzecznictwa Sąd Okręgowy wskazał, że samo zastrzeżenie przez bank zmiennej stopy procentowej kredytu nie stanowi niedozwolonej klauzuli wzorca umownego, natomiast sposób określenia przez bank warunków zmiany procentowej kredytu podlega ocenie z punktu widzenia konsumenta i w tym zakresie banki powinny zachować szczególną staranność w odniesieniu do precyzyjnego, jednoznacznego i zrozumiałego dla kontrahenta określenia tych warunków.

Wreszcie wymóg ten wynika wprost z treści art. 69 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w okresie zawierania umów z członkami grupy (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665). Podniósł, że problem zgodności z prawem ochrony konsumenta klauzul, przewidujących możliwość zmiany oprocentowania kredytów z powołaniem się na zmiany wskaźników ekonomicznych był już przedmiotem analizy w orzecznictwie polskim. W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, rozpoznawanych przez Sąd Najwyższy i sądy powszechne (wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2011 r., I CSK 46/11 i Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawach VI ACa 1460/11 oraz VI ACa 775/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2011 r., I CSK 310/11) za niedozwolone uznano postanowienia umów, zawierające klauzule przewidujące fakultatywność zmiany oprocentowania. Podkreślano, że oczywiste i sprzeczne z dobrymi obyczajami jest naruszenie równowagi kontraktowej stron, wynikające z nadużycia dominującej pozycji kredytodawcy. Oceny tej nie zmienia nawet powołanie się w treści klauzuli na konkretne parametry finansowe rynku pieniężnego i kapitałowego (np. stawki (…)/WIBOR, rentowność lub stopa procentowa bonów skarbowych), ponieważ sama klauzula jest nadal nieprecyzyjna i zakłada dowolność interpretacji m. in. co do sposobu wyliczenia i kierunku zmiany oprocentowania.

Sąd I instancji zauważył, że postanowienie umowne kwestionowane w rozpoznawanej sprawie przewidujące jedynie możliwość zmiany oprocentowania bez odwołania się do konkretnego parametru finansowego jest dalece bardziej niejednoznaczne i nieprecyzyjne, aniżeli postanowienia analizowane w uprzednio w orzecznictwie i uznane za niedozwolone. Nie kwestionując, że odwołuje się ono do pojęć definiowanych na gruncie takich dziedzin jak ekonomia, czy finanse i bankowość, to jednak nie można podzielić poglądu pozwanego, że są to pojęcia jednoznaczne i poddające się weryfikacji na poziomie konsumenta. Ponadto na podstawie tak sformułowanego postanowienia umowy nie można wyprowadzić jakiegokolwiek koherentnego, czytelnego i powtarzalnego mechanizmu zmiany oprocentowania, skoro nie określono wagi poszczególnych (nienazwanych) wskaźników, jak i sposobu i kierunku (obniżenie albo podwyższenie) dokonania zmiany oprocentowania.

Sąd podkreślił, że już z treści samego stanowiska pozwanego, którego wsparcie miała stanowić pominięta prywatna ekspertyza ekonomiczna, wynika iż pojęcia stopy referencyjnej danej waluty oraz parametry finansowe rynku pieniężnego i kapitałowego, są pojęciami niedookreślonymi. Świadczy o tym choćby ujmowanie w treści wzorca stopy referencyjnej dla danej waluty (w tym przypadku LIBOR 3M (…)) jako czynnika odrębnego od parametrów finansowych, przy jednoczesnym twierdzeniu, iż oprocentowanie depozytów i kredytów międzybankowych (w tym stopa LIBOR) należy do katalogu parametrów finansowych. Łącznie pozwany wskazuje na istnienie 10 parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego. Pomijając, że żaden z nich nie został wskazany w treści klauzuli umownej ich analiza wyklucza uznanie ich za pojęcia jednoznaczne.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, klauzula umowy kredytowej, przewidująca wskazany sposób (a ściślej tylko możliwość) zmiany oprocentowania musi być uznana za całkowicie nieczytelną i nieweryfikowalną dla przeciętnego konsumenta, którego model przyjmowany jest tak na gruncie prawa polskiego, jak i prawa europejskiego (np. ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym – Dz. U. Nr 171, poz. 1206, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2005/29/WE o nieuczciwych praktykach handlowych), a także stosowany w judykaturze. Model ten jest oparty na abstrakcyjnym wzorcu konsumenta, należycie ostrożnego, dobrze poinformowanego, a jednak nadal szczególnie podatnego np. na wykorzystywanie przewagi kontraktowej i stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych. Nawet przyjmując tak określany model przeciętnego konsumenta, nie sposób uznać, że przytoczona klauzula umowna jest dla niego jednoznaczna, pomijając fakt jej sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów konsumenta. Wynikająca z niego możliwość, a nie konieczność zmiany oprocentowania w połączeniu z blankietowym wskazaniem wielu różnorodnych czynników, wpływających na tę zmianę, daje pozwanemu pełną dowolność w zakresie momentu podjęcia decyzji, sposobu i kierunku dokonania zmiany. Ocena ta abstrahuje od tego, czy pozwanemu można przypisać złą wolę i działanie z premedytacją, istotne jest bowiem to, iż skutkiem takiego sformułowania wzorca jest możliwość dowolnej i pozbawionej kontroli konsumenta zmiany oprocentowania. Ryzyko takiego sformułowania wzorca umowy w żadnym razie nie może obciążać konsumenta, który nie miał wpływu na jego brzmienie, a jego decyzja ograniczała się do zawarcia, albo niezawarcia umowy, co jest typową cechą umów adhezyjnych. W przypadku zawarcia umowy, jak w niniejszej sprawie, która zawiera w sobie postanowienia uznane za niedozwolone, niewątpliwie aktualizuje się zatem potrzeba zastosowania sankcji z art. 3851 § 1 i 2 k.c. i stwierdzenia, że są one bezskuteczne w stosunku do konsumenta (verba legis „nie wiążą go”).

Analizując różnice między zakresem kontroli abstrakcyjnej przeprowadzanej w sprawach o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone oraz kontroli incydentalnej przeprowadzanej w rozpoznawanej sprawie, w ocenie Sądu Okręgowego, nie ma racjonalnych przesłanek do stwierdzenia, że charakter kontroli incydentalnej obejmującej treści postanowień inkorporowanych we wzorcach umownych wyklucza powołanie się na argumentację, przytaczaną w pierwszym rodzaju spraw. Przeciwnie, wytyczony przez nie standard badania postanowień umowy i ochrony konsumenta należy odnosić również do kontroli incydentalnej. Odmienność polega zaś na tym, że na gruncie kontroli incydentalnej należy brać pod uwagę także okoliczności konkretnej sprawy, w tym okoliczności zawarcia umowy i treść umów, pozostających w związku z umową, obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny w zakresie oceny zgodności z dobrymi obyczajami (art. 3852 k.c.). Ocena ta jest dokonywana według stanu z chwili zawarcia umowy, a nie jej wykonywania. Wprawdzie ustawa nie zawiera podobnej reguły interpretacyjnej w odniesieniu do oceny rażącego naruszenia interesów konsumenta, jednakże konieczność dokonywania tej oceny ad casu jest przesądzona przez tryb wskazany dla klauzuli generalnej dobrych obyczajów.

W ocenie Sądu Okręgowego, przytoczone przez pozwanego szczególne okoliczności takie jak zmiana warunków ekonomicznych działania banku, kryzys na rynkach pieniężnych i finansowych, zwiększenie się kosztów akcji kredytowej, czy konieczność zachowania płynności i rentowności banku są związane z wykonywaniem umowy, a nie procesem formułowania wzorca i zawarcia umowy. W sprawie nie ma sporu co do sposobu finansowania przez pozwanego akcji kredytowej poprzez zaciąganie pożyczek od banku-matki, z czym łączył się obowiązek zapłaty okresowo wyższej marży i oprocentowania ani co do manipulacji wskaźnikiem LIBOR przez międzynarodowe instytucje finansowe i wynikającego stąd braku adekwatności tego wskaźnika, jako miernika wartości pieniądza. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę kwestionowanego postanowienia umowy jako niedozwolonego, skoro dotyczą jedynie etapu wykonywania umowy. Mogą ewentualnie rzutować na ocenę, czy pozwany zdołał obalić domniemanie winy na gruncie odpowiedzialności kontraktowej, wynikające z art. 471 k.c.

W przekonaniu sądu a quo niewątpliwie już na etapie opracowywania wzorca umowy lub jej zawarcia istniała możliwość bardziej precyzyjnego określenia sposobu zmiany oprocentowania, który należycie zabezpieczałby interesy banku w całym okresie kredytowania, a jednocześnie byłby możliwy do zweryfikowania przez konsumenta. Takim sposobem jest choćby ustalenie zmiany oprocentowania w oparciu o stawkę bazową LIBOR 3M (…), stałą marżę i wahania stawki bazowej przekraczające 0,10 punktu procentowego, co miało miejsce w umowach nowego portfela lub w przypadku następczego anektowania (np. k. 3363) umów zawartych z członkami grupy (poza okresem objętym powództwem). Okoliczność, że w sytuacji wyboru wzorca nowego portfela stała marża banku była z reguły wyższa, w związku z czym klienci nadal często decydowali się zawierać umowy według wzorca starego portfela, nie zwalnia pozwanego, jako proferenta, z odpowiedzialności za abuzywny charakter klauzuli w tych umowach w okresie objętym powództwem. Członkowie grupy, zawierając umowy nie wiedzieli bowiem, że późniejsza praktyka banku będzie dla nich niekorzystna i nie będą mogli jej kontrolować, ani zweryfikować, a ich stanowisko nie będzie uwzględniane. W niniejszej sprawie praktyką pozwanego, czego nie kwestionował, było podwyższanie oprocentowania kredytów jedynie z powołaniem się na wzrost wskaźnika LIBOR 3M (…), podczas gdy w przypadku jego spadku oprocentowanie było obniżane jedynie nieznacznie z powołaniem się na bliżej nieokreślone, nieznane kredytobiorcom czynniki.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie można zgodzić się z twierdzeniem pozwanego, że zakres ochrony należnej konsumentom jest kategorią zmienną w czasie. Ochrona ta aktualizuje się bowiem już w momencie wykorzystania wzorca umowy, zawierającego niedozwolone postanowienia ze skutkiem braku związania konsumenta takim postanowieniem. Pozwany nie wykazał przy tym, że ryzyko związane z ogólnie wskazanym sposobem zmiany oprocentowania było zakomunikowane członkom grupy. W relacjach z konsumentem nie sposób zaś przyjmować reguł odpowiadających zasadzie caveat emptor stosowanej w niektórych obcych systemach prawnych), wymagającej od kontrahenta szczególnej ostrożności i pozyskania przed zawarciem umowy wszystkich informacji i analiz związanych z jej wykonaniem, celem zabezpieczenia swojej pozycji w ewentualnym sporze. Przewaga informacyjna przedsiębiorcy zniekształca bowiem zasadę autonomii woli i równowagi stron, wobec czego nie może być wykorzystywana na niekorzyść konsumenta

Sąd Okręgowy podniósł, że w przypadku braku uznania spornej klauzuli umownej za abuzywną, jako część wzorca umowy podlegałaby ona ocenie w świetle treści art. 385 § 2 zd. 1 i 2 k.c. Przepis ten wyraża zasadę transparentności wzorca, opartą na możliwości jego interpretowania bez nadawania mu różnych znaczeń (jednoznaczność) oraz łatwego przyswojenia jego treści (zrozumiałość) również dla osób nieposiadających wykształcenia prawniczego.

Skoro w okolicznościach sprawy istnieje podstawa do przyjęcia, że sporne postanowienie umowy jest niejednoznaczne, blankietowe i w całości niezrozumiałe dla przeciętnego konsumenta, otwiera bowiem pole do licznych i swobodnie kształtowanych przez pozwanego interpretacji, zastosowanie reguły wykładni określonej w art. 385 § 2 zd. 2 k.c. nie pozwala na nadanie jej jakiegokolwiek znaczenia, nawet na korzyść konsumenta. W ocenie Sądu pierwszej instancji w opisanej sytuacji należy stwierdzić bezskuteczność, rozumianą jako niezwiązanie konsumenta klauzulą. Gdyby bowiem uznać, że analizowana klauzula zmiennego oprocentowania nie wiąże członków grupy z uwagi na swoją niejednoznaczność (niezrozumiałość) byłoby to tożsame z abuzywnością klauzuli w zakresie sankcji. Z tego względu w realiach rozpoznawanej sprawy spornej klauzuli nie można wykładać na korzyść konsumentów poprzez przyjęcie, iż odwołuje się ona jedynie do wskaźnika LIBOR 3M (…). Częściowo zasadnie zauważa bowiem pozwany, iż strony nigdy nie osiągnęły konsensusu w zakresie zmiany oprocentowania w oparciu o LIBOR 3M (…) i stałą marżę. Z kolei sam wskaźnik LIBOR 3M (…) w ogóle nie jest wprost wymieniony w treści klauzuli, a ponadto nadal zakładałaby ona fakultatywną zmianę oprocentowania i nie określałaby sposobu zmiany. Ponadto, nie jest pewne, czy rzeczywiście korzystne dla członków grupy byłoby dokonywanie wykładni klauzuli w wariancie opisanym w pozwie i opartym na art. 65 i art. 385 § 2 k.c. w ten sposób, że obowiązkiem pozwanego było obniżać poziom oprocentowania, gdy obniżeniu ulegała wartość wskaźnika LIBOR 3M (…) o co najmniej 0, 30 punktu procentowego.

Odnosząc się do skutków posłużenia się zakwestionowanym postanowieniem umowy Sąd Okręgowy stwierdził, że sporna klauzula, przewidująca zmienne oprocentowanie nie wiąże członków grupy w okresie objętym pozwem, a zatem jest wobec nich bezskuteczna. W pozostałym zakresie strony są związane umową, w tym również jej postanowieniami, przewidującymi spłatę kredytu wraz z oprocentowaniem, jednakże w wysokości stałej określonej w dniu zawarcia umowy. Sąd I instancji wskazał, że zaprezentowane stanowisko znajduje oparcie w zasadzie zapewnienia efektywności prawa wspólnotowego i dążeniu do zapewnienia maksymalnej ochrony konsumenta w prawie krajowym (przykładowo wyrok Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie B. E. de (…) SA, C-618/10, Lex 1164386).

Przenosząc powyższe ustalenie na płaszczyznę odpowiedzialności ex contractu uregulowaną w art. 471 k.c. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że została ona ukształtowana na zasadzie winy, objętej domniemaniem. W odniesieniu do przedsiębiorców przy wykonywaniu umowy obowiązuje miernik należytej staranności określany przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez nich działalności gospodarczej (art. 355 § 2 k.c.). Z kolei z art. 354 § 1 k.c. wyprowadzany jest również obowiązek lojalności. Dla przypisania winy stronie umowy nie jest natomiast konieczne stwierdzenie jej złej woli, czy działania z premedytacją. Poza zawinionym niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przesłankami odpowiedzialności kontraktowej jest powstanie szkody i stwierdzenie, że pomiędzy zachowaniem dłużnika, a powstaniem szkody zachodzi normalny związek przyczynowy.

Skoro pozwany w okresie objętym pozwem wykonywał umowę, dokonując zmian oprocentowania w oparciu o klauzulę abuzywną, oznacza to, że w sposób nienależyty wykonywał zobowiązanie. Pozwany bowiem nienależycie określał wysokość oprocentowania i rat kapitałowo-odsetkowych, określanych we frankach i nienależycie przeliczał raty na walutę polską, a w konsekwencji pobierał z rachunków powodów kwoty wyższe, niż kwoty wynikające z umowy po wyeliminowaniu z niej postanowień umowy, uznanych za niedozwolone. Takie działanie pozwanego jest zawinione. Świadczy bowiem o naruszeniu zasady szczególnej staranności i lojalności w zakresie wykonania zobowiązania, co było przyczyną powstania po stronie członków grupy uszczerbków majątkowych. Podwyższony stopień staranności musi również dotyczyć etapu formułowania wzorca umowy i zawarcia samej umowy, zwłaszcza że bank miał możliwość prawidłowego sformułowania wzorca.

Pozwany nie wykazał przy tym, że winy nie ponosi. Zdaniem Sądu a quo argumentacja pozwanego, zmierzająca do wykazania, że w okresie objętym pozwem działał w trudnych warunkach ekonomicznych, dążył do zachowania płynności i rentowności oraz ponosił dodatkowe koszty finansowania akcji kredytowej nie wyłączają jego winy, którą odnosić należy do samego sformułowania i wykorzystywania w obrocie wzorca umowy zawierającego klauzulę abuzywną. Przyjęcie odmiennego zapatrywania oznaczałoby przerzucenie całego ryzyka, związanego z działalnością pozwanego na konsumentów, co nie może mieć miejsca w świetle opisanych zasad ich ochrony i zapewniania równowagi kontraktowej w stosunkach z konsumentami.

W konkluzji Sąd Okręgowy uznał, że pozwany ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w stosunku do członków grupy. Żądanie pozwu obejmowało jedynie przesądzenie zasady tej odpowiedzialności bez określenia wysokości poniesionych szkód. Zbędna jest przy tym weryfikacja twierdzeń powoda co do samego sposobu wyliczenia rozmiaru szkody, co będzie rozstrzygane w odrębnym postępowaniu z powództwa o zapłatę.

W następnej kolejności Sąd I instancji rozważał kwestię potraktowania świadczeń członków grupy, jako świadczeń nienależnych w rozumieniu art. 410 k.c., która to podstawa prawna zwrotu świadczenia nienależnego nie uchybia przepisom o obowiązku naprawienia szkody, na mocy art. 414 k.c. Odwołując się do poglądów doktryny Sąd uznał, że samo spełnienie świadczenia na podstawie klauzuli uznanej następnie za abuzywną, a więc bezskutecznej wobec konsumenta, spełnia przesłanki świadczenia, spełnionego na podstawie nieważnej ( per analogiam także bezskutecznej) czynności prawnej (kondykcji sine causa), jak i świadczenia w przypadku braku obowiązku świadczenia lub braku obowiązku świadczenia wobec danej osoby (kondykcji indebiti). Zamierzonego skutku nie może odnieść podniesiony przez pozwanego zarzut braku możliwości żądania zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 411 pkt 1 k.c. Przede wszystkim wątpliwości członków grupy w zakresie prawidłowości wyliczenia rat kredytów nie mogą być utożsamiane z ich pozytywną wiedzą o braku powinności spełnienia świadczenia na rzecz banku. Ponadto nie może ujść uwadze, że pozwany samodzielnie pobierał raty kredytu ze specjalnie utworzonych w tym celu rachunków i na podstawie nieodwołalnego upoważnienia. Członkowie grupy byli obowiązani do zapewnienia środków na rachunku. Przyjęte rozwiązanie wykluczało możliwość kontroli przez członków grupy wysokości rat spłaty w danym miesiącu. Stąd też nawet stwierdzenie, że członek grupy kwestionował wysokość spłaty za dany miesiąc nie daje podstaw do stawiania mu wymogu uprzedniego zastrzegania zwrotu świadczenia. Poza tym z uwagi na realną możliwość wystawienia przez pozwanego bankowych tytułów egzekucyjnych do wysokości kwoty długu wraz z odsetkami, kosztami sądowymi oraz innymi kosztami i wydatkami, można pośrednio przyjąć, że świadczenia w postaci rat należności były również spełniane w celu uniknięcia przymusowej ich egzekucji przez bank. Wreszcie, roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, nawet przy przyjęciu pozytywnej wiedzy o braku obowiązku świadczenia, jest także aktualne w przypadku wykonania nieważnej czynności prawnej (art. 411 pkt 1 in fine k.c.). Sytuację tę odnosić należy poprzez analogię również do spełnienia świadczenia na podstawie bezskutecznego postanowienia umowy, w tym bowiem zakresie nie jest ono wiążące dla świadczącego, nie rodzi dla niego praw, ani obowiązków.

W konsekwencji, w ocenie Sądu pierwszej instancji, poza przesądzeniem zasady odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego (art. 471 k.c.), nie jest także wyłączony zwrot przez pozwanego nienależnie pobranych świadczeń na rzecz członków grupy (art. 414 k.c.).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Sąd podkreślił, że członkowie grupy są w niniejszej sprawie powodami jedynie w znaczeniu materialnym, natomiast w znaczeniu formalnym powodem jest reprezentant grupy działający w procesie na zasadzie podstawienia procesowego wynikającej z ustawy. Ponadto przedmiotem żądania pozwu nie są roszczenia o zapłatę, a jedynie przesądzenie zasady odpowiedzialności pozwanego (art. 21 ust. 3 ustawy do dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym). W takim układzie procesowym, wyłącznie na rzecz reprezentanta grupy może być zasądzony zwrot kosztów procesu bez względu na charakter i postanowienia umów przewidujących konieczność zapłaty przez członków grupy wynagrodzenia na rzecz reprezentanta grupy lub na rzecz pełnomocnika procesowego. Przyznając, że to na reprezentancie grupy spoczywa obowiązek pozyskania środków niezbędnych do zainicjowania postępowania grupowego Sąd meriti podkreślił, że ustawa nie wskazuje i nie narzuca źródła finansowania w tym zakresie, pozostawiając tę kwestię reprezentantowi grupy i wewnętrznej organizacji grupy. Ustawodawca nie przewiduje również możliwości obciążenia kosztami procesu poszczególnych członków grupy, co jest wynikiem pozbawienia ich uprawnień procesowych. Wynagrodzenie pełnomocnika reprezentanta grupy (w tym wynagrodzenie prowizyjne) nie wchodzi w skład kosztów procesu i nie podlega zwrotowi przez przeciwnika na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynikająca z umowy o prowadzenie sprawy i zastępstwo procesowe zawartej przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W., jako reprezentanta grupy, konieczność wpłacenia określonej kwoty (stanowiąca jednocześnie warunek przystąpienia do grupy) na rzecz kancelarii adwokackiej wykonującej zastępstwo procesowe powoda przez członków grupy stanowiła jedynie techniczny sposób rozliczenia się z tytułu umowy o prowadzenie sprawy z pominięciem płatności na rzecz reprezentanta grupy. Zdaniem Sądu I instancji nie uprawnia to jednak do przyjęcia, że wskazane kwoty stanowią koszty procesu po stronie członków grupy. Również kwestia, czy i w jaki sposób zasądzone na rzecz reprezentanta grupy koszty procesu będą podlegać dalszej redystrybucji na rzecz członków grupy powinna zostać uregulowana w stosownej umowie i nie ma znaczenia z punktu widzenia rozliczenia kosztów procesu w przedmiotowej sprawie.

W tych warunkach Sąd pierwszej instancji zasądził na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego w I instancji oraz w postępowaniu zażaleniowym ustalone przy uwzględnieniu maksymalnej stawki wynagrodzenia adwokackiego z uwagi na skomplikowany oraz precedensowy charakter sprawy. W pozostałym zakresie wniosek o zasądzenie kosztów procesu według złożonego zestawienia został oddalony jako bezzasadny.

Od powyższego wyroku pozwany wniósł apelację zaskarżając go w zakresie punktów I, II i IV. Skarżący zarzucił zaskarżonemu rozstrzygnięciu:

1. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. artykułu 3851 § 1 k.c. w zw. z art. (…) k.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na:

  • nieuzasadnionym przyjęciu, że występowanie w okolicznościach konkretnej sprawy przesłanki rażącego naruszenia interesów konsumenta musi być oceniane według stanu z chwili zawarcia umowy a nie biorąc pod uwagę okoliczności jej wykonywania, podczas gdy obligatoryjnym elementem właściwie przeprowadzonej kontroli incydentalnej jest analiza i szczegółowe rozważenie sposobu wykorzystania i prawidłowości zastosowania kwestionowanego wzorca w okolicznościach konkretnej sprawy,
  • pominięciu okoliczności mających miejsce w dacie zawarcia umów o kredyt hipoteczny przez członków grupy przy ocenie zgodności spornego postanowienia z dobrymi obyczajami i dokonanie tej oceny w oderwaniu od tych okoliczności, co jest charakterystyczne dla kontroli abstrakcyjnej klauzuli dokonywanej w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za abuzywne, podczas gdy w przedmiotowej sprawie miała zostać przeprowadzona kontrola incydentalna, a więc uwzględniająca owe okoliczności,
  • nieuwzględnieniu całokształtu postanowień umów o kredyt hipoteczny i dokonanie oceny spornej klauzuli pod kątem jej abuzywności w oderwaniu od kontekstu całej umowy, a w szczególności przy pominięciu postanowień umożliwiających członkom grupy wypowiedzenie umowy, podczas gdy dokonanie analizy wszystkich postanowień umowy i ich relacji względem spornej klauzuli było obowiązkiem Sądu Okręgowego w ramach kontroli incydentalnej,błędnym przyjęciu, że skutkiem skutkiem bezskuteczności spornej klauzuli jest przyjęcie stałego oprocentowania umów o kredyt hipoteczny, podczas gdy pozostające w mocy postanowienia umów kredytu wyraźnie określają jego zmienny charakter,
  • pominięciu przy wykładni powyższych przepisów dyrektyw prounijnej wykładni celowościowej i funkcjonalnej, w szczególności nieuwzględnieniu celów wynikających z przepisów dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 5 kwietnia 1993 roku nr 93/13/EWG oraz braku rozważenia specyfiki usług finansowych (stosunków kredytowych) przy dokonywaniu wykładni,

2. naruszeniu przepisów prawa materialnego tj. art. 3851 pkt 9 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że uprawnienie do zmiany oprocentowania zawarte w spornej klauzuli jest jednostronnym zastrzeżeniem na rzecz pozwanego możliwości dokonywania interpretacji umowy podczas, gdy sporna klauzula dotyczy ceny, co powoduje, iż pozostaje poza przedmiotem powyższej regulacji prawnej,

3. naruszenie prawa materialnego tj. art. 471 w zw. z art. 472 k.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu, że przesłanka zawinienia jako przesłanka odpowiedzialności kontraktowej w odniesieniu do posługiwania się klauzulą abuzywną odnosi się do samego faktu sformułowania klauzuli w sposób odbiegający od wymogów wykształconych w późniejszym orzecznictwie oraz błędnego przyjęcia, że uznanie winy za wykorzystywanie w obrocie rzekomo abuzywnej klauzuli nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, pomimo przedstawienia przeciwdowodu przez pozwanego, co doprowadziło Sąd Okręgowy do błędnego przyjęcia, że pozwany ponosi winę za niezgodność spornej klauzuli w wymogami postanowień zmiennego oprocentowania ukształtowanymi w zapadłym później orzecznictwie Sądu Najwyższego i (…),

4. naruszenie przepisów prawa procesowego mającego istotny wpływ na wynik sprawy tj. artykułu 217 § 2 k.p.c. w pierwotnym brzmieniu w związku z artykułem 227 k.p.c. w związku z artykułem 24 ust. 1 ustawy o postępowaniu grupowym poprzez nieuzasadnione oddalenie wniosków dowodowych pozwanego, wynikające z błędnego przyjęcia, iż nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, jako służące wykazaniu okoliczności wykonywania umów o kredyt hipoteczny przez (…) Bank, podczas gdy ich przeprowadzenie było konieczne dla ustalenia jednoznacznego charakteru spornej klauzuli poprzez ustalenie katalogu parametrów finansowych, ich rozumienia w naukach ekonomicznych oraz wzajemnych relacji w zakresie kształtowania wysokości oprocentowania, a także ewentualnego rażącego naruszenia interesów członków grupy w skutek wykonywania spornej klauzuli przez (…) Bank,

5. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędne przyjęcie, iż przesłanki abuzywności spornej klauzuli wskazane w artykule 3851 § 1 k.c. zostały udowodnione w niniejszym postępowaniu, podczas gdy powód będący zobowiązanym do ich wykazania nie udowodnił zaistnienia żadnej z tych przesłanek.

y podniósł, że wbrew literalnemu brzmieniu przepisu art. 3852 k.c., który według stanu z chwili zawarcia umowy nakazuje analizę postanowienia umownego wyłącznie pod względem zgodności z dobrymi obyczajami, Sąd Okręgowy per analogiam przyjął, że reguła ta odnosi się także do rażącego naruszenia interesów konsumenta. Tymczasem o ile należy zgodzić się ze stwierdzeniem, że przesłanka rażącego naruszenia interesów konsumentów musi być badana ad casu, a więc w odniesieniu do konkretnych okoliczności określonej sprawy, o tyle wbrew stanowisku Sądu Okręgowego przesłanka rażącego naruszenia interesów konsumenta podlega analizie przez cały okres istnienia stosunku umownego, jako że interes konsumenta jest kategorią zmienną w czasie, uzależnioną od okoliczności istniejących w danym momencie. W tych warunkach w celu dokonania właściwego ustalenia w ramach kontroli incydentalnej, czy sporna klauzula narusza interesy konsumentów w sposób rażący nie wystarczy, jak uczynił to Sąd Okręgowy, odwołać się jedynie do jej brzmienia. Sąd powinien zatem dokonać szczegółowego zbadania sposobu wykonania umowy przez (…) Bank, w tym w szczególności sposobu i zakresu zmiany wysokości oprocentowania w spornym okresie. W braku takiego ustalenia nie jest możliwe stwierdzenie, że sporna klauzula narusza interesy konsumentów, a już na pewno nie jest uprawnione stwierdzenie, że narusza interesy konsumentów w sposób rażący.

Ponadto w przedmiotowym postępowaniu rzeczą Sądu było przeprowadzenie incydentalnej kontroli spornej klauzuli, a nie kontroli abstrakcyjnej, jak to ma miejsce w przypadku kontroli samego wzorca umownego dokonywaną przez (…), których zakres cechują istotne odmienności, czego Sąd nie dostrzegł. Konsekwencją tych różnic jest konieczność zbadania przez Sąd, w ramach kontroli incydentalnej, konkretnych okoliczności towarzyszących zawarciu i wykonaniu umowy, a także rozważenia szerszego kontekstu zapisu umownego będącego przedmiotem sporu, z uwzględnieniem sytuacji obligacyjnej konkretnego konsumenta, w tym właściwych mu przymiotów, możliwości zawarcia umowy na podstawie innych warunków lub też korzystanie z profesjonalnego pośrednika przy jej zawarciu.

Apelujący wskazał, że posłużenie się pewnymi określeniami w konkretnej umowie, nawet uznanymi uprzednio za abuzywne, powoduje że muszą być one interpretowane w odniesieniu do treści całej umowy, a ich ocena następuje w drodze kontroli incydentalnej. Pozwala ona bowiem w najpełniejszy sposób oddać rzeczywistą wolę stron umowy, biorąc pod uwagę nie tylko treść kwestionowanego zapisu, ale także inne postanowienia umowne, prawa i obowiązki stron czy rozkład ryzyka. W tym świetle pozornie niedopuszczalna klauzula może okazać się korzystna dla obu stron umowy, odpowiadając ich prawom i interesom. Ponadto wbrew konieczności uwzględnienia okoliczności zawarcia umowy Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę faktu, że w czasie kiedy były zawierane umowy o kredyt hipoteczny w obrocie bankowym stosowano powszechnie klauzule odpowiadające brzmieniu spornej klauzuli i nawet kontrole UOKiK akceptowały ich wykorzystywanie. W tych warunkach błędne jest jej uznanie za sprzeczną z dobrymi obyczajami w świetle późniejszych zmian orzecznictwa czy wymogów organów nadzoru. Poza tym Sąd nie uwzględnił, że członkowie grupy zawierający umowy po 1 września 2006 r. mieli możliwość wyboru między umowami tak zwanego „starego portfela” i umowami tak zwanego „nowego portfela”, które określały wysokość oprocentowania jedynie w oparciu o wskaźnik stopy referencyjnej LIBOR 3M (…) przy uwzględnieniu stałej marży. Osoby te dokonały jednak wyboru umów tak zwanego „starego portfela”, które wydawały się dla nich korzystniejsze, pomimo że znaczna część członków grupy zawarła analizowane umowy za pośrednictwem profesjonalnych agencji doradczych, w których przedstawiono im oferty kredytowe innych banków, w tym także z oprocentowaniem określonym w oparciu o LIBOR 3M (…) przy uwzględnieniu stałej marży.

Zdaniem skarżącego, nawet gdyby podzielić zapatrywanie Sądu I instancji, że sporna klauzula była niejednoznaczna czy nawet sprzeczna z dobrymi obyczajami, nie przesądza to jeszcze o jej abuzywności. Pozwany wielokrotnie wskazywał w niniejszym postępowaniu, że do rażącego naruszenia interesu konsumenta dochodzi w razie istotnej i nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta, przy czym należy uwzględnić subiektywne elementy danego stosunku zobowiązaniowego. Samo naruszenie interesów konsumenta nie jest wystarczające do stwierdzenia, że mamy do czynienia z klauzulą abuzywną, bowiem musi to być naruszenie poważne, szczególnie doniosłe i znaczące. Zwłaszcza, że umowa kredytu, szczególnie wieloletniego, której stronami są bank, jako profesjonalista, oraz konsument charakteryzuje się prawnie uregulowaną i dozwoloną asymetrią. (…) Bank wykazał zaś, że w niniejszej sprawie zmiana wysokości oprocentowania była ściśle zdeterminowana zmianami ekonomicznymi, które znalazły odzwierciedlenie w parametrach finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego. Nie doszło zatem do nadużycia stosunku nierówności pomiędzy stronami, a tym samym rażącego naruszenia interesów konsumentów.

Wreszcie dokonana przez Sąd Okręgowy analiza spornej klauzuli nie uwzględniła dyrektyw pro-unijnej wykładni celowościowej i funkcjonalnej przez odwołanie się do postanowień Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

W ocenie pozwanego bezpodstawne jest również twierdzenie, że uznanie spornej klauzuli za bezskuteczną prowadzić będzie do przyjęcia stałego oprocentowania kredytów, gdyż jest to niezgodne z brzmieniem umów zawartych z członkami grupy, które są umowami o zmiennym oprocentowaniu. Przyjęcie, jak to uczynił Sąd, że umowy o kredyt hipoteczny są umowami o stałym oprocentowaniu, prowadzi do niedopuszczalnego ukształtowania na nowo stosunku prawnego.

Apelujący podniósł również, że Sąd Okręgowy błędnie przyjął, iż uprawnienie do stosowania zmiennego oprocentowania przewidzianego w spornej klauzuli jest równoznaczne z zastrzeżeniem na rzecz pozwanego jednostronnego prawa do wiążącej interpretacji umowy, podczas gdy stanowi ono jedynie realizację uprawnienia banku wynikającego z przepisów art. 76 ust. 1 i 69 ust. 2 pkt 5 Prawa bankowego. Poza tym jeśli dokonać oceny klauzuli zmiennego oprocentowania przez pryzmat artykułu 3853 k.c. to zmiana oprocentowania w umowach bankowych może być porównywana do zmiany ceny, w myśl pkt 20 powołanego przepisu. Biorąc to pod uwagę, zmiana oprocentowania, jako zmiana ceny jest dopuszczalna, jeśli tylko konsument ma prawo wypowiedzenia umowy, w sytuacji, gdy nie wyraża zgody na dokonaną zmianę. Skoro członkom grupy przysługiwało prawo do wypowiedzenia umów o kredyt hipoteczny, sporna klauzula nie może być uznana za abuzywną.

W dalszej kolejności skarżący zarzucił naruszenie art. 471 w zw. z art. 472 k.c. wobec pominięcia, że w chwili kształtowania brzmienia i wprowadzania do obrotu spornej klauzuli jej treść odpowiadała wszelkim wymogom stawianym klauzulom zmiennego oprocentowania. Był to wówczas wymóg weryfikowalności klauzul, możliwości ich następczej weryfikacji oraz kontroli ex post wpływu zmian określonych czynników na wysokość oprocentowania. W efekcie stanowisko Sądu I instancji sprowadza się do przypisania pozwanemu winy za to, iż nie przewidział, że sporna klauzula tworzona w 2002 r., będąca w tym czasie standardowym postanowieniem umownym, powszechnie stosowanym w obrocie, może być w przyszłości uznana za abuzywną. Jednocześnie, opierając się na domniemaniu winy pozwanego wynikającym z art. 471 k.c. Sąd a quo oddalił wszystkie wnioski dowodowe, uniemożliwiając tym samym wykazanie, że (…) Bank nie ponosi winy za jej rzekomo niewłaściwe wykonywanie.

Nie sposób również zgodzić się z poglądem Sądu Okręgowego, że w realiach sprawy nie została spełniona żadna z przesłanek z artykułu 411 pkt 1 k.c. Nawet bowiem, jeśli przyjąć, że przy zawieraniu umów o kredyt hipoteczny członkowie grupy nie wiedzieli, iż nie są zobowiązani do spełnienia świadczenia na jej podstawie, jak twierdzą na potrzeby niniejszego postępowania, to z pewnością powinni dołożyć należytej staranności i dokonać takiego ustalenia w trakcie trwania umowy. Zgodnie z poglądami doktryny, solvens nie może się powoływać na błąd co do tego, iż świadczenie jest należne w tych przypadkach, gdy przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o nieistnieniu zobowiązania. Mimo zaś technicznej strony spłaty poszczególnych rat kredytu członkowie grupy w każdym momencie mogli zastrzec zwrot kwot pobranych przez pozwanego. Przede wszystkim nie można zgodzić się z argumentacją Sądu, że regulację z art. 411 pkt 1 k.c. dotyczącą świadczenia z nieważnej czynności prawnej, należy analogicznie odnosić do przypadków świadczeń spełnionych w wykonaniu czynności prawnych bezskutecznych i uznać, że również podlegają zwrotowi. Pozostaje ona w sprzeczności z daleko idącymi odmiennościami w konstrukcji nieważności i bezskuteczności czynności prawnych. W szczególności skoro Sąd I instancji uznał, że sporna klauzula jest abuzywna, nie mógł jednocześnie stwierdzić, że klauzula jest nieważna, bowiem nieważność postanowienia umownego eliminuje go z obrotu i uniemożliwia kontrolę pod względem występowania przesłanek abuzywności. Cecha bezskuteczności przysługuje zatem wyłącznie ważnym czynnościom prawnym.

Z tych względów, zdaniem apelującego, członkowie grupy spełniając świadczenie nie działali pod wpływem przymusu ani w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Skoro nadto wiedzieli, iż uiszczając raty kredytu spełniają świadczenie nienależne i pomimo takiej wiedzy żaden z członków grupy nie zastrzegł zwrotu tak pobranych kwot, nie ma żadnych podstaw do zwrotu członkom grupy nienależnie pobranego świadczenia.

Uzasadniając zarzut naruszenia prawa procesowego, a mianowicie art. 217 § 2 k.p.c. skarżący podniósł, że oddalenie zgłoszonych przez pozwanego wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z: opinii biegłego, przesłuchania informacyjnego prezesa zarządu (…) Banku (…) w charakterze strony, zeznań świadka D. S., Raportu Instytutu (…) kształtujące cenę pieniądza na rynku bankowym w Polsce – analiza i projekcja”, prywatnej ekspertyzy sporządzonej przez dr J. J., artykułów prasowych zawierających publikacje dotyczące przyczyn i skutków kryzysu na światowych rynkach finansowych wynika z przyjętych przez Sąd Okręgowy błędnych założeń co do charakteru kontroli incydentalnej. Aby móc ocenić zasadność twierdzenia o rzekomej abuzywności spornej klauzuli, Sąd Okręgowy był zobowiązany w ramach kontroli incydentalnej poddać analizie sposób i prawidłowość jej stosowania przez (…) Bank, przy uwzględnieniu nie tylko stosunków występujących między stronami, ale także złożonej sytuacji gospodarczo-ekonomicznej, która w spornym okresie przesądziła o konieczności dokonania określonej zmiany wysokości oprocentowania kredytów hipotecznych. Pozwoliłoby to także na ustalenie braku winy (…) Banku w sposobie dokonywania zmian wysokości oprocentowania. Skarżący podkreślił, że wbrew stanowisku Sądu I instancji, w przedmiotowej sprawie większość okoliczności, na które zostały powołane dowody przez pozwanego, nie zostało uzgodnionych między stronami postępowania. Zostało zatem naruszone jego fundamentalne prawo procesowe do udowodnienia okoliczności i faktów, z których wywodzi skutki prawne, co w konsekwencji doprowadziło do niewyjaśnienia istoty sprawy. Wskazał, że w szczególności opinia biegłego na okoliczność czynników wpływających na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych udzielonych przez (…) Bank w latach 2008 – 2010 (a więc w okresie objętym sporem) miała wykazać korelację i wewnętrzną zależność między poszczególnymi parametrami finansowymi rynku pieniężnego i kapitałowego oraz ich wpływu na wysokość oprocentowania. Tym samym wyjaśnione zostałyby wątpliwości sądu a quo co do wagi i znaczenia poszczególnych parametrów na ostateczną wysokość zmiany wysokości oprocentowania. Opinia biegłego dokonałaby także analizy sposobu zmiany wysokości oprocentowania przez (…) Bank, a przede wszystkim wskazanej przez Sąd Okręgowy kwestii prawidłowości takiej zmiany.

Apelujący zarzucił również, że wbrew ustaleniom Sądu I instancji w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie można uznać za udowodnioną przez powoda okoliczność abuzywności spornej klauzuli. W szczególności powód zaniechał określenia konkretnej zasady rozumianej jako dobry obyczaj i nie wykazał sprzeczności między ową zasadą a sporną klauzulą. Powód nie udowodnił też istnienia takiej dysproporcji w relacjach z członkami grupy mającej potwierdzać, że jednocześnie sporna klauzula rażąco narusza ich interesy.

Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, a także o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych (art. 98 k.p.c.).

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego na rzecz członków grupy według złożonego zestawienia, ewentualnie na rzecz reprezentanta według norm przepisanych.

Powód wskazał, że wbrew stanowisku skarżącego, dokonywanie oceny postanowienia umownego na moment inny niż data zawarcia umowy jest immanentną cechą oceny abstrakcyjnej wzorców umownych. Wymóg prowadzenia kontroli abuzywności danej klauzuli na moment zawarcia umowy został przewidziany w art. 3852 k.c., a zatem ma zastosowanie w ramach kontroli incydentalnej. Ponadto pozwany nie przedstawił choćby jednej okoliczności, która wystąpiła po zawarciu umowy, pozwalającej na podważenie zdefiniowanych przez Sąd Okręgowy przyczyn uznania spornej klauzuli za rażąco naruszającą interesy członków grupy. Nietrafny jest również zarzut naruszenia art. 3851 § 1 w zw. z art. 3852 k.c., bowiem skarżący nie wskazał, pominięcia jakich konkretnie okoliczności mających miejsce w dacie zawarcia umów kredytowych z członkami grupy dopuścił się Sąd I instancji. Z pewnością nie może to być okoliczność, że w czasie kiedy były one zawierane w obrocie bankowym powszechnie stosowane były klauzule odpowiadające brzmieniu spornej klauzuli. O niedozwolonym charakterze danego zapisu umownego nie przesądzają bowiem ani wymogi organów nadzoru, ani poglądy judykatury wyrażane w danym czasie. Powód podkreślił, że abuzywności klauzuli nie uchyla możliwość wypowiedzenia przez konsumentów umowy. Ponadto treść art. 3851 § 2 k.c. przewiduje po stronie konsumenta uprawnienie do dalszego wykonywania umowy z wyłączeniem stosowania zapisu niedozwolonego, nie zaś uprawnienie do jej rozwiązania.

Od zawartego w powyższym wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu wywiódł zażalenie powód zaskarżając je w całości (pkt II. i III. wyroku). Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

  1. naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym polegające na jego błędnej interpretacji prowadzącej do wniosku, iż na gruncie postępowania grupowego przeciwnikiem w rozumieniu art. 98 § 1 k.p.c. a więc podmiotem, na rzecz którego należy zasądzić koszty od strony przegrywającej, jest reprezentant grupy będący stroną procesową w znaczeniu formalnym, a nie członkowie grupy będący stroną procesową w znaczeniu materialnym,
  2. naruszenie art. 98 § 3 k.p.c. w związku z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w związku z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r., polegające na przyjęciu, że w postępowaniu grupowym brak jest podstaw do określenia łącznych kosztów zastępstwa procesowego po stronie powodowej w oparciu o sumę stawek minimalnych odnoszonych do wartości przedmiotu sporu, ale w relacji do każdego członka grupy indywidualnie.

Skarżący podniósł, że dla potrzeb decyzji o zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego przeciwnikiem jest zarówno reprezentant, jak i członkowie grupy. W konsekwencji w zależności od tego jak ukształtowane są w danym postępowaniu grupowym relacje umowne między członkami grupy, reprezentantem oraz pełnomocnikiem, Sąd w sytuacji wygrania sprawy przez stronę powodową winien zasądzać koszty zastępstwa na rzecz tych podmiotów, które je rzeczywiście poniosły. W przedmiotowym postępowaniu zasady wynagrodzenia pełnomocnika zostały poniesione a wcześniej uzgodnione wyłącznie z członkami grupy bez udziału reprezentanta, który został jedynie upoważniony do złożenia wniosku o zasądzenie kosztów bezpośrednio na ich rzecz. Błędne jest przy tym stanowisko Sądu Okręgowego, że obowiązkiem reprezentanta było zgromadzenie środków niezbędnych na zainicjowanie i prowadzenie postępowania grupowego, skoro przepisy prawa takiego obowiązku nie formułują. Również umowa łącząca reprezentanta z pełnomocnikiem takiego obowiązku nie nakładała. W ocenie skarżącego obowiązek taki ciąży wyłącznie na członkach grupy, gdyż to ich praw i obowiązków dotyczy sprawa, to oni są stronami tego postępowania w sensie materialnoprawnym i to ich bezpośrednio będzie dotyczył wyrok. Nie do przyjęcia jest zatem pogląd, że nie mają szansy odzyskać poniesionych kosztów nawet w sytuacji wygrania procesu.

Zdaniem skarżącego, nawet gdyby przyjąć, że konstrukcja postępowania grupowego wyłącza, także w drodze odpowiedniego zastosowania przepisu art. 98 § 1 k.p.c., zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego bezpośrednio od członków grupy, to taki wniosek nie uzasadnia twierdzenia, aby dla zachowania symetrii czy równowagi między stronami odmówić stronie powodowej uprawnienia do zasądzenia kosztów procesu bezpośrednio na rzecz członków grupy, szczególnie gdy to oni gromadzą i zapewniają środki finansowe na wszczęcie i prowadzenie postępowania. Ponadto nakład pracy wykonywanej przez reprezentanta i jego pełnomocnika (w szczególności polegającej na bieżącym kontakcie i współpracy z członkami grupy) w postępowaniu grupowym jest zdecydowanie większy niż nakład pracy pełnomocnika pozwanego. Zakres niezbędnych działań przy grupach liczniejszych niż 1000 członków jest istotnym wyzwaniem organizacyjnym.

Tak znaczna dysproporcja między nakładem pracy wykonywanej przez pełnomocnika powoda i pozwanego powinna uzasadniać brak omawianej symetrii.

Sąd przyjął, iż koszty wynagrodzenia pełnomocnika nie wchodzą w skład kosztów procesu i nie podlegają zwrotowi przez przeciwnika. Powyższy pogląd na gruncie ustawy o kosztach sądowych, która definiuje koszty sądowe w art. 2 ust. 1 jako opłaty i wydatki, jest oczywiście trafny. Sam fakt jednak niezaliczenia kosztów zastępstwa procesowego do kosztów sądowych nie eliminuje na gruncie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przez stronę przegrywającą. W konsekwencji zatem, trafne rozdzielenie przez Sąd instytucji kosztów sądowych od kosztów zastępstwa procesowego strony nie uzasadnia jednak tezy sformułowanej przez Sąd, że wynagrodzenie pełnomocnika reprezentanta grupy (w tym wynagrodzenie prowizyjne) nie wchodzi w skład kosztów procesu i nie podlega zwrotowi na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

W ocenie skarżącego poza sporem jest, że koszty te podlegają zwrotowi, a rozstrzygnięcia wymaga jedynie ustalenie, czy na mocy stosowanego odpowiednio art. 98 § 1 k.p.c. dopuszczalne jest zasądzenie kosztów zastępstwa od pozwanego bezpośrednio na rzecz członków oraz czy zasądzając obowiązek zwrotu kosztów na rzecz członków grupy Sąd winien stosować § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…), ustalając wartość stawek minimalnych w odniesieniu do poszczególnych członków grupy i wartości ich roszczeń objętych pozwem.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego bezpośrednio na rzecz członków grupy według zestawienia złożonego na rozprawie dnia 19 czerwca 2013 r. ewentualnie o jego zmianę i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w łącznej kwocie 64817 zł bezpośrednio na rzecz członków grupy.

W odpowiedzi na zażalenie strona pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Na wstępie wskazać należy, że po wydaniu zaskarżonego wyroku zmieniła się nazwa pozwanego banku, który działa obecnie pod firmą (…) (odpis pełny KRS – k. 13020-13034).

Przechodząc do zarzutów apelacji w pierwszej kolejności konieczne jest odniesienie się do sformułowanych przez skarżącego zarzutów naruszenia przepisów postępowania. Wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują bowiem rozważania co do zarzutów dotyczących zastosowania prawa materialnego, ponieważ jego właściwe zastosowanie jest możliwe jedynie na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Zarzuty apelacji w tej części, zmierzające do wykazania naruszenia przepisu art. 217 § 2 k.p.c. (w brzmieniu pierwotnym) w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 24 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: “u.d.p.g.”) poprzez oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez stronę pozwaną uznać należy za nietrafne. Jak prawidłowo wskazał Sąd pierwszej instancji istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do oceny, czy jedno z postanowień umownych zawarte w umowach łączących pozwany bank z członkami grupy nosi cechy klauzuli abuzywnej. Apelujący nie wykazał, że pominięte przez Sąd Okręgowy wnioski dowodowe, w szczególności z opinii biegłego, przesłuchania prezesa zarządu (…) Banku (…) w charakterze strony, zeznań świadka D. S., Raportu Instytutu (…) kształtujące cenę pieniądza na rynku bankowym w Polsce – analiza i projekcja”, prywatnej ekspertyzy sporządzonej przez dr J. J., artykułów prasowych zawierających publikacje dotyczące przyczyn i skutków kryzysu na światowych rynkach finansowych, miałyby znaczenie, dla ustalenia jednoznaczności spornego zapisu umownego w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. Twierdził jedynie, że przy pomocy pominiętych środków dowodowych możliwe byłoby ustalenie okoliczności zawarcia oraz wykonywania przedmiotowych umów o kredyt hipoteczny, czynników mających rzeczywisty wpływ na wysokość oprocentowania w spornym okresie czy panujących wówczas warunków ekonomiczno-finansowych. Wbrew zarzutom pozwanego część z powołanych okoliczności była niesporna między stronami (co zresztą przyznał sam pozwany – pkt 83 apelacji), a część pozostawała bez wpływu na treść rozstrzygnięcia. Jak stanowi art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są bowiem jedynie fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Skoro, jak wyżej wskazano, przedmiotem analizy Sądu Okręgowego były przepisy o niedozwolonych klauzulach umownych, zasadne było ukierunkowanie postępowania dowodowego stosownie do powyższej podstawy prawnej. Bezprzedmiotowe było zatem prowadzenie postępowania dowodowego dla wykazania, jak kształtowały się czynniki wpływające na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych udzielanych przez (…) Bank, skoro strony nie ustaliły, kiedy, w jakim zakresie i w jakim kierunku te zmiany będą następowały.

W takiej sytuacji, nawet w wypadku przeprowadzenia pominiętych przez Sąd pierwszej instancji dowodów niemożliwa byłaby konfrontacja sposobu wykonywania spornego postanowienia umownego z jego treścią, ponieważ nie określało ono żadnych warunków obligujących bank do dokonania zmiany oprocentowania ani jednoznacznych kryteriów zmiany dotychczasowej wysokości odsetek. Z drugiej strony jest oczywiste, że w razie stosowania zmiennej stopy procentowej, rzeczą banku jest określanie wysokości oprocentowania kredytu w czasie trwania umowy kredytowej, przy dostosowaniu jego wysokości do aktualnych warunków gospodarowania pieniądzem, warunków jego pozyskania i jego siły nabywczej (co wynika z charakteru umowy kredytu zwłaszcza wieloletniego kredytu hipotecznego), jednakże decyzja w tym przedmiocie nie może być uznaniowa i opierać się na wybranych przez bank parametrach rynkowych. W efekcie zbędne było prowadzenie obszernego postępowania dowodowego, które miało wykazać racjonalność postępowania pozwanego banku w określonych, zmieniających się warunkach ekonomiczno-finansowych, skoro nie można decyzji banku w tym zakresie odnieść do kryteriów zmiany oprocentowania możliwych do wyliczenia i sprawdzenia przez konsumenta, gdyż takich w treści podważanej klauzuli nie określono. Również w żadnej z tez dowodowych, zwłaszcza w odniesieniu do dowodu z opinii biegłego i z ekspertyzy prywatnej nie wskazano na istnienie takich wyliczalnych i zgodnych z treścią spornej klauzuli kryteriów. Przeciwnie sam skarżący podaje, że opinia biegłego miała wykazać korelację i wewnętrzną zależność między poszczególnymi parametrami finansowymi rynku pieniężnego i kapitałowego oraz ich wpływ na wysokość oprocentowania. Już tak określona teza dowodowa oznacza, że redakcja kwestionowanej klauzuli mogła budzić wątpliwości, dopuszczając możliwość więcej niż jednej interpretacji, z uwagi na mnogość parametrów finansowych rynku pieniężnego. W efekcie dopiero opinia biegłego miała służyć określeniu czynników, które usprawiedliwiały ustalanie przez pozwanego w spornym okresie stóp procentowych w określonej wysokości, podczas gdy rzeczą pozwanego było wykazanie, że wspomniane czynniki (okoliczności faktyczne) uzasadniające zmianę oprocentowania oraz relację między zmianą tych kryteriów, a rozmiarem zmiany stopy oprocentowania kredytu zostały w sposób zrozumiały wskazane konsumentom w chwili zawarcia umowy i prawidłowo stosowane w ramach prerogatyw kredytodawcy wynikających z faktu zastrzeżenia klauzuli zmiennego oprocentowania. Dowody na taką okoliczność nie zostały przez skarżącego zaoferowane.

Zagadnienia z zakresu prawa materialnego zostaną omówione w dalszej części uzasadnienia. Obecnie zasygnalizować jednak należy, że w ocenie Sądu Apelacyjnego bezzasadny jest przywołany w kontekście pominięcia szeregu wniosków dowodowych zarzut zaniechania przeprowadzenia właściwej kontroli incydentalnej spornej klauzuli, która pozwoliłaby na ewentualne stwierdzenie niedozwolonego jej charakteru i nieuprawnionego zastąpienia jej kontrolą o charakterze abstrakcyjnym.

Z tych wszystkich względów Sąd odwoławczy w pełni aprobuje stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że okoliczności faktyczne, których wykazaniu służyły wnioski dowodowe pozwanej, zostały już dostatecznie wyjaśnione bądź też nie były istotne dla rozstrzygnięcia sporu. Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, trafnie ocenił jego wyniki i na tej podstawie poczynił uzasadnione okolicznościami sprawy ustalenia faktyczne. W tych warunkach Sąd Apelacyjny podziela poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne. W konsekwencji ustalenia te stanowiły również podstawę do orzekania w postępowaniu apelacyjnym.

Przechodząc do omówienia jawiących się na gruncie rozpoznawanej sprawy zagadnień prawa materialnego należy stwierdzić, że prawidłowe było wyrażone przez Sąd Okręgowy zapatrywanie o nieskuteczności spornego postanowienia umownego. Przedstawiony w tym przedmiocie przez Sąd I instancji wywód jest trafny. Sam skarżący wskazuje w apelacji, że generalny cel ochronny przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych to zabezpieczenie praw poszczególnych, konkretnych konsumentów, zaś dla stwierdzenie naruszenia interesu konsumenta wymagane jest stwierdzenie, iż zawarte w umowie naruszenie ma charakter rażący. O ile generalnie uwaga ta jest trafna, to skarżący wyraził błędny pogląd, że warunki dla stwierdzenia abuzywności spornej klauzuli nie zostały spełnione. Sąd Apelacyjny podobnie jak Sąd Okręgowy stoi na stanowisku przeciwnym i dostrzega w kwestionowanej klauzuli umownej rażące naruszenie praw powodów będących konsumentami.

Abstrahując od powszechnie zgłaszanej w literaturze przedmiotu potrzebie szerszego niż w art. 221 k.c. rozumienia pojęcia konsumenta w ramach polskiego powództwa grupowego, w realiach rozpoznawanej sprawy nie budzi wątpliwości, iż członkowie grupy spełniają definicję konsumentów również w jej wąskim rozumieniu określoną w art. 221 k.c. Zróżnicowanie sytuacji prawnej konsumenta i przedsiębiorcy jako drugiej strony umowy konsumenckiej spowodowane jest przyznaniem słabszej ekonomicznie, społecznie i organizacyjnie stronie umowy silniejszej pozycji, chroniącej ją przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Za chybione przy tym należy ocenić wywody sprowadzające się do stwierdzenia, że zachowanie członków grupy należy oceniać jak działania osób posiadających wiedzę profesjonalną, a nie jak konsumentów. To, że część członków grupy korzystała z pomocy profesjonalnych, przeszkolonych pośredników finansowych nie może wpłynąć na wykładnię art. 3851 i nast. k.c. Wskazane przepisy nie różnicują sytuacji konsumentów korzystających z profesjonalnej pomocy od sytuacji innych konsumentów. Także w procesie sądowego stosowania prawa nie ma podstaw do różnicowania tych osób. Mogłoby to stanowić punkt wyjścia do nadużyć, w ramach których korzystanie z pomocy jakiegokolwiek profesjonalisty pozbawiałoby konsumentów ochrony przewidzianej przez przepisy prawa. Dodatkowo należy pamiętać także i o tym, że zawarcie przez powodów umów leżało w interesie majątkowym działających na ich zlecenie pośredników, co także nie może pozostać bez wpływu na stanowisko w tej mierze.

Powracając do głównego nurtu rozważań, w pierwszej kolejności należy odnieść się do kluczowego, w ocenie skarżącego, zarzutu przeprowadzenia przez Sąd a quo kontroli przedmiotowego postanowienia umownego o charakterze abstrakcyjnym, zamiast koniecznej w realiach sprawy kontroli incydentalnej. Kontrola wzorców umownych jest nierozerwalnie związana ze swobodą umów – w ramach swobody umów przedsiębiorca może wybrać model zawierania umowy przy zastosowaniu wzorca, ale swoboda ta ograniczona jest przepisami dotyczącymi klauzul abuzywnych i kontrolą – zarówno incydentalną, jak i abstrakcyjną. Kontrola abstrakcyjna prowadzona na podstawie przepisów art. 47936 i nast. k.p.c. dotyczy postanowień zawartych w stosowanym przez przedsiębiorcę wzorcu umownym. Pojedyncze klauzule mogą stanowić element umowy i być narzucone kontrahentowi nawet bez użycia wzorca, będąc przedmiotem kontroli in extenso. Kontrola in abstracto dotyczy postanowień zawartych we wzorcu umowy, rozumianym jako zbiór klauzul. Kompetencja sądu powszechnego odnosi się zatem do ustalenia na tle konkretnej umowy czy dana klauzula wprowadzona do umowy jest postanowieniem niedozwolonym, zaś kontrola abstrakcyjna ocenia wzorzec w oderwaniu od konkretnej umowy, przy zastosowaniu funkcjonalnej wykładni art. 3851 k.c., w celu sformułowania materialnych kryteriów kwalifikacji postanowień wzorca jako nieuczciwych.

O ile zatem dla zainicjowania abstrakcyjnej kontroli wzorca nie jest potrzebne istnienie jakiejkolwiek konkretnej czynności prawnej, w ramach kontroli incydentalnej poddaje się analizie konkretny substrat czynności prawnej. Na tym polega podstawowa różnica między kontrolą indywidualną konkretnej umowy (umów), a kontrolą abstrakcyjną wzorca, który przedsiębiorca powszechnie stosuje, i który – z przyczyn oczywistych – nie podlega negocjacjom. Negocjacjom bowiem nie może podlegać tworzenie wzorca, ale konstruowanie postanowień indywidualnej umowy.

Skarżący z jednej strony wywodzi, że Sąd Okręgowy dokonał kontroli abstrakcyjnej, a z drugiej twierdzi, że zignorował konkretne uwarunkowania poddanych analizie umów, nietrafnie zarzucając naruszenie przepisów art. 3853 pkt 9 k.c., art. 3851§ 1 k.c. i art. 3852 k.c. Przypomnieć wypada, że ostatni z wymienionych przepisów ma zastosowanie wyłącznie w ramach przeprowadzanej kontroli incydentalnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 stycznia 2013 r., VI ACa 830/12) a przy tym, co wynika wprost z pisemnych motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia, został prawidłowo zastosowany przez Sąd Okręgowy. Forsując kardynalny dla przyjętej konstrukcji apelacji zarzut rzekomego nieprzeprowadzenia kontroli incydentalnej pozwany popada zatem w wewnętrzną sprzeczność, w istocie utożsamiając ten zarzut z ograniczeniem postępowania dowodowego.

Postępowanie w sprawie abstrakcyjnej kontroli klauzul używanych we wzorcach umownych ma na celu, jak wyżej wskazano, dokonanie ex ante eliminacji pewnych postanowień zawartych we wzorcu umowy, rozumianym jako zbiór klauzul, a nie postanowień konkretnych umów. Natomiast legalność stosowania pojedynczych klauzul w konkretnej umowie jest badana wyłącznie w trybie kontroli incydentalnej, z uwzględnieniem postanowień całej umowy, rozkładu praw i obowiązków stron. Jednakże ze swej istoty powinna być ona dokonywana na chwilę zawarcia umowy, bo właśnie od tego momentu staje się dopuszczalna. Z tego też względu, w ocenie Sądu Apelacyjnego, w art. 3852 k.c. ustawodawca przewidział dokonanie oceny abuzywności danego zapisu umownego na chwilę zawarcia kontraktu konsumenckiego. Taka właśnie kontrola została w przedmiotowej sprawie przeprowadzona, a ponadto Sąd Okręgowy odniósł się do sposobu wykorzystania podważanej klauzuli przez pozwany bank (czego apelujący zdaje się nie dostrzegać), zaś ocenie sądu odwoławczego podlega kwestia, czy dokonano jej prawidłowo.

Odrzucić też należy tę część argumentacji apelującego, która różnicy między abstrakcyjną oraz incydentalną kontrolą postanowień umownych upatruje w przeciwstawieniu mierników oceny abuzywności klauzuli wymienionych w art. 3851 § 1 oraz art. 3852 k.c. Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez M. B. [w:] System Prawa Prywatnego, Prawo zobowiązań – część ogólna, W. 2006, s. 665, zgodnie z którym przy ocenie rażącego naruszenia interesów konsumenta (art. 3851§ 1 k.c.) należy stosować mierniki konkretne, analogicznie jak w przypadku oceny zgodności z dobrymi obyczajami (art. 3852 k.c.). Przemawia za tym również okoliczność, że obie przesłanki wzajemnie przenikają się, nie sposób bowiem wyraźnie wyodrębnić naruszenia dobrych obyczajów oraz interesów konsumenta. W takiej sytuacji nie do zaakceptowania jest pogląd, że badanie tego drugiego miernika, jako warunek dokonywania kontroli incydentalnej, musi być oderwane od chwili zawarcia umowy, gdyż mogłoby to prowadzić do różnych rozstrzygnięć w przedmiocie abuzywności klauzuli umownej w zależności od chwili wytoczenia powództwa. Wreszcie wadliwości stanowiska Sądu I instancji nie dowodzi powołany przez skarżącego pogląd doktryny, w myśl którego: „jedyną przesłanką, która w związku z treścią przepisu nie musi podlegać badaniu na chwilę zawarcia umowy, jest naruszenie interesu konsumenta. Interes jest bowiem kategorią zmienną, uwarunkowaną okolicznościami, w jakich znajduje się konsument (M. Skory, Klauzule abuzywne w polskim prawie ochrony konsumenta, Zakamycze 2005, s. 224 – 225). Trafna jest w tym zakresie konstatacja strony powodowej, że oznacza to tyle, iż przy ocenie abuzywności klauzuli sąd mógł (choć nie musiał) jej dokonać na dzień zawarcia umów z członkami grupy. Konkludując, zarzut apelującego, iż Sąd I instancji dokonał kontroli abstrakcyjnej jest chybiony.

Jak już wskazano, materialnoprawną podstawę kontroli przedmiotowego postanowienia umownego stanowi art. 3851 § 1 k.c., w treści którego skonstruowana została klauzula generalna znajdująca zastosowanie do wszystkich umów konsumenckich. W myśl powyższego przepisu postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszej kolejności należy podzielić argumentację Sądu pierwszej instancji, że sporna klauzula nie została uzgodniona indywidualnie. Przyjęte zostało w orzecznictwie, że zwrot „postanowienia umowy”, zawarty w art. 3851 § 1 k.c. użyty został w znaczeniu potocznym, a zatem obejmuje zarówno postanowienia objęte porozumieniem stron danej czynności prawnej, jak i postanowienia wzorców umownych, które nie są postanowieniami umowy w ścisłym znaczeniu, ale kształtują także treść nawiązywanego stosunku prawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012 r., II CSK 515/11 oraz z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03). Nie można zatem przyznawać decydującego znaczenia temu, czy łączący strony stosunek cywilnoprawny ukształtowany został postanowieniami przyjętymi ze standardowych wzorców, czy też nie, ponieważ zarówno w odniesieniu do jednych, jak i drugich postanowień istnieje obowiązek uzgadniania ich treści. Podkreślenie, objęte art. 3851§ 3 zd. 2 k.c., związane jest z tym, że standardowy wzorzec umowy, z reguły wyłącza możliwość wpływania przez drugą stronę na treść zawartych w nim postanowień. Szczególna ochrona zasady swobody kształtowania treści i zawierania umów z konsumentem, wyrażona w art. 3851 k.c., oparta jest na domniemaniu braku indywidualnego uzgodnienia postanowień wzorca. Obalenie tego domniemania i łączącego się z nim reżimu ochronnego obciąża przedsiębiorcę posługującego się wzorcem umowy. W rozpoznawanej sprawie pozwana nie wykazała, że podważana klauzula została objęta negocjacjami stron, w następstwie czego strony uzgodniły to postanowienie umowne indywidualnie.

Należy również zgodzić się z wnioskiem Sądu Okręgowego, że choć analizowana klauzula określa główne świadczenia stron, nie została sformułowana w sposób jednoznaczny, co otwiera drogę do dokonania jej kontroli na gruncie regulacji z art. 3851 k.c. W tym miejscu przypomnieć należy, że sporna klauzula użyta została w zawieranych przez pozwany bank umowach kredytowych. Art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, na czas oznaczony w umowie, kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (art. 69 ust. 2 Prawa bankowego). Podzielić zatem należy pogląd Sądu I instancji, że odsetki od udzielonego kredytu bankowego są elementem składowym świadczenia głównego stron umowy kredytu, stanowią bowiem, z jednej strony cenę płaconą przez kredytobiorcę za korzystanie z oddanych mu do dyspozycji środków finansowych banku, z drugiej zaś strony wynagrodzenie pobierane przez bank za udostępnienie kredytobiorcy tych środków (por. E. Rutkowska, „Niedozwolone klauzule w bankowym obrocie konsumenckim”, Prawo Bankowe 2002, Nr 7-8 oraz R. Tollik, „Czy w świetle art. 3853 pkt 20 kodeksu cywilnego w brzmieniu ustalonym przez ustawę z 2 marca 2000 r. (Dz.U. Nr 22, poz. 271) zastrzeżenie zmiennej stopy oprocentowania kredytu jest niedozwoloną klauzulą umowną?”, Prawo Bankowe 2000 r., Nr 7-8). Zgodnie z art. 76 pkt 1 ustawy Prawo bankowe, zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu. Stopa procentowa to czynnik, który wraz z sumą kredytu kształtuje iloczyn należnej bankowi kwoty odsetek, w określonym umownie przedziale czasu.

Jak wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie sposób określania przez bank warunków zmiany stopy procentowej kredytu podlega ocenie z punktu widzenia naruszenia interesów konsumenta i w tym zakresie banki powinny zachować szczególną staranność, w szczególności w odniesieniu do precyzyjnego, jednoznacznego i zrozumiałego dla konsumenta określenia tych warunków (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CKN 933/99, uchwała składu 7 Sędziów z dnia 6 marca 1992 r., III CZP 141/91, uchwała składu 7 Sędziów z dnia 22 maja 1991 r., III CZP 15/91 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2012 r., VI ACa 1460/11).

Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy klauzula zmiennego oprocentowania, choć dozwolona i powszechnie stosowana w umowach długoterminowych, nie może mieć charakteru blankietowego, lecz powinna dokładnie wskazywać czynniki (okoliczności faktyczne) usprawiedliwiające zmianę oprocentowania oraz relację między zmianą tych czynników, a rozmiarem zmiany stopy oprocentowania kredytu, określając precyzyjnie wpływ zmiany wskazanych okoliczności na zmianę stopy procentowej, a więc kierunek, skalę i proporcję tych zmian. W przeciwnym razie dokonywana przez bank w czasie trwania umowy kredytowej zmiana stopy oprocentowania kredytu nosiłaby cechy uznaniowości i dowolności w sposób oczywisty wykraczając poza uprawnienia wynikające z art. 76 ust. 1 i 69 ust. 2 pkt 5 Prawa bankowego. Tymczasem prawidłowo rozumiane uprawnienie banku w tym zakresie sprowadza się do ustalenia nowej wysokości omawianego świadczenia na podstawie jednoznacznych kryteriów wskazanych w umowie.

W języku polskim przymiotnik „jednoznaczny” oznacza taki, co do którego nie ma wątpliwości, jakie ma znaczenie lub jakie znaczenie można mu nadać (por. Wielki Słownik Języka Polskiego, (…), pod kier. P. Ż.). Innymi słowy jednoznaczny należy rozumieć jako niebudzący wątpliwości, dokładnie określony, wyraźny, oczywisty, niedwuznaczny, czyli dopuszczający tylko jedną interpretację. Odwołując się do przytoczonych definicji nie sposób zaaprobować stanowiska skarżącego, że zakwestionowane postanowienie umowne, zawarte we wszystkich objętych sporem umowach odpowiada tym kryteriom, a w konsekwencji zostało sformułowane w sposób jednoznaczny. Użyte w zapisie klauzulowym wskaźniki nacechowane są bowiem niejasnością i niejednoznacznością tak dalece, że w praktyce sporna klauzula dała pozwanemu możliwość kształtowania wysokości oprocentowania obciążającego powodów w sposób wymykający się obiektywnej kontroli.

Pierwszym elementem uzasadniającym zaprezentowane stanowisko jest sformułowanie „może ulec zmianie”. Wynika z niego, że wszelkie skutki wynikające ze zmian powołanych w umowie, choć bliżej nieokreślonych, parametrów wprawdzie mogą być uwzględnione przez pozwanego, jednakże z zapisu tego nie wynika żadna reguła obligująca pozwany bank do zmiany oprocentowania. W szczególności, pozwany nie został zobligowany do obniżenia oprocentowania w razie wystąpienia zmian korzystnych dla powodów.

Odnośnie do zawartego w kwestionowanym zapisie pojęcia „stopy referencyjnej”, należy zgodzić się z argumentacją przywołaną w motywach zaskarżonego orzeczenia, że nie odpowiada ona podstawowym wymogom wynikającym z przepisów Prawa bankowego, zgodnie z którymi warunki zmiany oprocentowania powinna określać umowa zawarta na piśmie. Skoro na rynku – wedle twierdzeń samego pozwanego – występuje wiele wskaźników spełniających kryteria czy też mieszczących się w pojęciu stopy referencyjnej nie sposób przyjąć, że umowy łączące go z członkami grupy precyzują, który (które) z tych wskaźników stanowić może podstawę zmiany wysokości oprocentowania. W tym miejscu dostrzec należy, że dokonując ustaleń w tym zakresie Sąd I instancji, choć formalnie nie przeprowadził wnioskowanego przez pozwanego dowodu z prywatnej ekspertyzy sporządzonej przez dr J. J. dotyczącej kosztów finansowania kredytów walutowych (w szczególności denominowanych w (…)) przez (…) Bank, to jednak odniósł się do jego treści (str. 80 uzasadnienia). Uchybienie powyższe nie było jednak przedmiotem zarzutu apelacyjnego, a ponadto nie mogło mieć wpływu na wynik rozstrzygnięcia, skoro w postępowaniu cywilnym dopuszczalne jest prowadzenie dowodu z dokumentów prywatnych, które w pewnym stopniu mogą być także źródłem wiadomości specjalnych. Podkreślenia też wymaga, że prawidłowa jest konstatacja Sądu Okręgowego, iż skoro sam pozwany w przedłożonych dokumentach wskazuje na istnienie co najmniej 10 parametrów finansowych rynku pieniężnego, brak dokładnego określenia, zmiana którego (których) z nich będzie prowadziła do zmiany oprocentowania, w jakim kierunku, w jakiej skali i w jakim momencie, uniemożliwiała zrekonstruowanie przez konsumenta adekwatności dokonywanych przez bank zmian do treści podważanej przez stronę powodową klauzuli. Z całą mocą podkreślić też należy, że pozwany nigdy nie wskazał członkom grupy wprost choćby listy, jak twierdzi, zamkniętego katalogu, parametrów finansowych mających wpływ na zmiany oprocentowania zawartych z nimi kontraktów konsumenckich.

Jak słusznie zauważył Sąd I instancji, trudności dla przeciętnego konsumenta w zdekodowaniu pojęcia „stopa referencyjna określona dla danej waluty”, sprawia okoliczność, że w umowie kredytowej nie wskazano, o którą konkretnie stopę chodzi (dla jakiego okresu ustalaną) oraz gdzie i jaki organ podaje do publicznej wiadomości aktualną wysokość stopy referencyjnej dla waluty kredytu, w tym wypadku (…). Nie można również pominąć, że sporne postanowienie w żaden sposób nie precyzuje skali, w jakiej zmiana stopy referencyjnej może wpływać na stopę procentową kredytu. Odnośnie do pojęcia „zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (…), którego waluta jest podstawą waloryzacji”, również nie ma podstaw by przyjąć, że ma ono ścisłe, jednoznaczne i powszechnie przyjęte znaczenie w nauce ekonomii (innymi słowy – że ekonomiści zgodnie przyjmują określoną, zamkniętą i bezdyskusyjną listę tychże parametrów). Tym bardziej w języku potocznym pojęcie to (niezdefiniowane w umowie) jest niekonkretne, ogólnikowe, a co za tym idzie niejasne. Pojęcie to może bowiem odnosić się do wielu wskaźników makroekonomicznych ogłaszanych przez różne instytucje działające na rynku kapitałowym. Trafnie zwrócił również uwagę Sąd Okręgowy, że forsując twierdzenie o zamkniętym katalogu i dookreśloności wspomnianych pojęć, sam pozwany określa najbardziej popularny wskaźnik, a mianowicie stopę LIBOR raz jako stopę referencyjną, a następnie jako parametr finansowy rynku pieniężnego.

W tych warunkach zastosowanie obu nieprecyzyjnych pojęć powoduje, że dokonywana przez pozwanego zmiana oprocentowania kredytu nie poddaje się ocenie przez kredytobiorcę, zaś rozmiar modyfikacji oprocentowania jest w istocie niemożliwy do wyliczenia i sprawdzenia przez kredytobiorcę na podstawie jasnych i dostępnych powszechnie parametrów. Ponadto zasadne jest – jak podniosła strona powodowa – upatrywanie braku jednoznaczności kwestionowanego postanowienia w braku wskazania przez pozwanego wzajemnego stosunku między stopą referencyjną oraz parametrami finansowymi rynku pieniężnego i kapitałowego, których zmiana mogła być podstawą zmiany oprocentowania. W takich warunkach, w odbiorze konsumenta, analizowana klauzula nie wskazuje skali ani proporcji, w jakiej może nastąpić zmiana stopy procentowej kredytu w stosunku do stopnia zmian poszczególnych parametrów i relacji pomiędzy zmianami tych parametrów.

Wobec tego członkowie grupy nie mogli mieć pewności, jakimi kryteriami będzie się kierował bank przy dokonywaniu zmian oprocentowania, jakie wskaźniki ekonomiczne będzie brał pod uwagę, a w razie zmiany kilku różnych parametrów – które z nich będą traktowane jako mniej lub bardziej istotne. Przede wszystkim zaś konsumenci nie mogli kontrolować, czy choćby przewidywać o ile zmieni się oprocentowanie, co w sposób oczywisty oznaczało niepewność co do zakresu zastosowania wskazanych wyżej pojęć określonych –w uproszczeniu – jako parametry rynkowe i zakłada fakultatywność zmiany oprocentowania. Dodać też należy, że zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że pozwany bank faktycznie korzystał z zagwarantowanej sobie swobody kształtując oprocentowanie kredytów udzielonych członkom grupy.

Pozwany stwierdził w apelacji, że nawet gdyby podzielić zapatrywanie Sądu I instancji, iż sporna klauzula była niejednoznaczna czy nawet sprzeczna z dobrymi obyczajami, nie przesądza to jeszcze o jej abuzywności. Zauważył przy tym, że w tym świetle nawet pozornie niedopuszczalna klauzula może okazać się korzystna dla obu stron umowy, odpowiadając ich prawom i interesom. Co charakterystyczne pozwany nie zaoferował jednak żadnych dowodów dla wykazania tej ostatniej okoliczności w odniesieniu do będących przedmiotem kontroli sądowej tzw. umów starego portfela. Formułując powyższy pogląd nie podjął nawet próby wykazania, że stosowanie spornej klauzuli było korzystne dla członków grupy w spornym okresie. Wspomniany pogląd ma zatem jedynie walor nieudowodnionej hipotezy, a więc musi pozostać bez wpływu na wynik rozstrzygnięcia. Co więcej dostrzec należy, że zgodnie z niekwestionowanymi ustaleniami Sądu Okręgowego członkowie grupy byli przeświadczeni, iż główną przesłanką zmian oprocentowania będą zmiany LIBOR. W latach 2006 – 2007 pozwany dokonywał bowiem podwyższenia oprocentowania, powołując się na wzrost stopy LIBOR 3M (…), o czym informował członków grupy w przesyłanych do nich pismach. Natomiast, kiedy w okresie od września 2008 r. do marca 2010 r. (objętym pozwem) stopa LIBOR 3M (…) spadła średnio o 2,49 %, oprocentowanie kredytów członków grupy zostało obniżone jedynie o 0, 4 %. Okoliczność ta nie była sporna między stronami. W praktyce okazało się zatem, że zmiany były, przynajmniej od pewnego momentu, wręcz dowolne i całkowicie niezrozumiałe dla kredytobiorców. Oznacza to, że podważane postanowienia umowne rażąco naruszały interesy konsumentów zarówno z chwilą ich sformułowania, jak i w trakcie wykonywania umowy. Z tego powodu realizacja umów kredytowych tzw. starego portfela we wspomnianym okresie stała się przedmiotem licznych skarg i reklamacji, a ostatecznie dała impuls do wystąpienia na drogę sądową.

Przedstawiając w obszernej apelacji swoje stanowisko odnośnie do dopuszczalności spornej klauzuli zawartej w umowach poddanych kontroli, skarżący w istocie nie odniósł się jednak do podstawowego stwierdzenia Sądu I instancji, sprowadzającego się do uznania mechanizmu zmiany odsetek za nieweryfikowalny. Wyjaśnił zaś, że przyczyną zmiany pierwotnej praktyki ustalania zmian oprocentowania był wybuch kryzysu finansowego pod koniec 2008 r. Wskaźnik LIBOR zaczął wtedy gwałtownie spadać, co wynikało z obniżki stóp procentowych banków centralnych. Wskaźnik LIBOR jest to stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym przez kilka głównych banków i stanowi bazową stopę procentową dla ustalania oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym. O ile przed wybuchem kryzysu finansowego cena pieniądza dla banków polskich była zbliżona do wskaźnika LIBOR, to później przestał on odzwierciedlać cenę pieniądza dla banków polskich, pozostając ceną waluty tylko dla kilku największych instytucji finansowych w Szwajcarii. Dlatego w przypadku kredytów, które nie miały wprowadzonej marży, pozwany szukał pokrycia dla wyższego kosztu waluty w oprocentowaniu. Oprocentowanie kredytów tzw. starego portfela, z powodu wzrostu kosztów uzyskania pieniądza nie spadało tak szybko, jak spadał wskaźnik LIBOR. Bank odwołał się wtedy do wskaźnika (…), który wyraża koszt ubezpieczenia pożyczonego kapitału. Ponieważ (…) Bank miał dostęp do tańszego kapitału niż wyrażały to wskaźniki (…) (vide umowy z C.), oprocentowanie było niższe niż LIBOR powiększony o (…). Zmiana oprocentowania następowała na podstawie decyzji zarządu. Gdyby bank obniżył oprocentowanie umów zawartych przed wrześniem 2006 r. do wysokości LIBOR, zacząłby na nich gwałtownie tracić. Od września 2006 r. oferta LIBOR + marża została tak skalkulowana, że marża pokrywała dodatkowe czynniki ryzyka, ponadto klienci, którzy brali kredyt po wrześniu 2006 r. mieli na dzień uruchamiania kredytu oprocentowanie wyższe o około 0, 3 – 0, 4 %. Wskazał też, ze po wybuchu kryzysu klienci, którzy renegocjowali stare umowy decydując się na umowę LIBOR plus marża, otrzymywali korzystniejsze warunki oprocentowania niż klienci nowi.

Wyjaśnienia powyższe oraz rozważania prawne zawarte w apelacji miały dowodzić konieczności i dopuszczalności wyważenia relacji między bankiem a klientem, zwłaszcza w dobie kryzysu gospodarczego, wiążącego się ze wzrostem ceny pozyskiwania franka szwajcarskiego na rynku międzybankowym, co w żadnym razie nie może dowodzić nieabuzywności klauzuli dotkniętej wskazanymi wcześniej mankamentami. Podkreślić jednak należy, że w treści kontrolowanej klauzuli nie wskazano, iż wysokość oprocentowania kredytów udzielonych członkom grupy jest uzależniona od wysokości kosztów ich udzielenia ponoszonych przez pozwany bank (w tym ceny waluty). Wbrew zapatrywaniu apelującego stanowi to kolejny powód zasadności oddalenia przez Sąd Okręgowy wniosków dowodowych zmierzających do wykazania wysokości tych kosztów ponoszonych w poszczególnych okresach. Ustalenia poczynione na podstawie dowodów nakierowanych na wykazanie powyższych okoliczności nie mają bowiem związku z treścią podważanej klauzuli i w konsekwencji nie mogłyby wpływać na wynik jej oceny w płaszczyźnie przesłanek abuzywności. Stanowisko apelującego w tym przedmiocie jaskrawo dowodzi zaś arbitralności jego działań, skoro w czasie wykonywania przedmiotowej umowy, zmiana oprocentowania przestała podążać za zmianami LIBOR, a stało się to gdy dotychczasowa praktyka ustalania wysokości oprocentowania zagroziła ekonomicznemu interesowi banku. Było to możliwe z uwagi na fakt, że podważana klauzula pozostawiała pozwanemu pełną swobodę dopasowania czynników rzeczywiście wpływających na wysokość oprocentowania przedmiotowych kredytów ukrytych pod nieweryfikowalnym z poziomu konsumenta pojęciem „stopy referencyjnej i parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego”. Taka sytuacja musi być postrzegana jako rażąco godząca w równowagę kontraktową.

Za gołosłowny należy również uznać zarzut zignorowania przez Sąd a quo norm prawa unijnego. Choć bowiem zarzut ten został obszernie powołany, to pomija obowiązek dokonywania prounijnej wykładni prawa krajowego, co zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy i wynika wprost z pisemnych motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu 11 października 2007 r., III SK 19/07 kwalifikacja określonego postanowienia umowy jak i wzorca umów jako nieuczciwego i tym samym niedozwolonego wymaga dokonania oceny (analizy) wzorca z punktu widzenia występowania ogólnych przesłanek z art. 3851 k.c. oraz art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE 1993 L 95, wydanie specjalne polskie Dz.U.UE-sp.15-2-288, dalej: „dyrektywa 93/13”). Pogląd taki został wyrażony w wyroku ETS w sprawie C-478/99 Komisja p. Szwecji, pkt 20. Po myśli wspomnianego art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary (co odpowiada przesłance sprzeczności z dobrymi obyczajami), powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (co odpowiada przesłance rażącego naruszenia interesów konsumenta). W zgodzie z jego treścią pozostaje zatem dyspozycja art. 3851 § 1 k.c., której wykładnia dokonana przez Sąd pierwszej instancji była bezbłędna. W szczególności kryterium rażącego naruszenia interesów konsumenta nie można traktować jako nieprzewidzianej w dyrektywie 93/13 przesłanki nieuczciwości postanowień umownych. W przeciwnym razie polska regulacja byłaby dla konsumentów mniej korzystna, co pozostaje w sprzeczności z jej charakterem i zakazem stosowania w prawie krajowym rozwiązań o niższym poziomie ochrony (zasada harmonizacji minimalnej). Odwołując się do dyrektywy 93/13 skarżący również nie dotyka sedna wywodu, który stanowi stwierdzenie, że decyzje o zmianie wysokości odsetek nie odbywały się wedle znanego, powtarzalnego i dającego się sprawdzić mechanizmu.

Podzielić także wypada pogląd, że dokonując wykładni pojęcia „jednoznaczności”, o jakim mowa w analizowanym przepisie art. 3851 § 1 k.c. należy sięgnąć do źródeł tej normy prawnej i przywołać implementowany przez nią przepis art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13. Zgodnie z tym artykułem „Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem”. Zdaniem Sądu drugiej instancji w okolicznościach sprawy nie może być wątpliwości, że zakwestionowane postanowienie umowne nie zostało sformułowane prostym i zrozumiałym językiem, także przy uwzględnieniu założenia, iż zgodnie z przepisami Prawa bankowego to kredytodawca jednostronnie wypowiada dotychczasową stopę procentową, a zatem jest zobowiązany i uprawniony do wcześniejszego samodzielnego analizowania zmian parametrów rynku finansowego i pieniężnego przez pryzmat zmiany kosztu pozyskania pieniądza z rynku. Z uwagi na to, że nie można z góry w umowie kredytu liczbowo określić przyszłych zmian stopy oprocentowania, klauzula dotycząca zmiany procentowania powinna być skonstruowana w taki sposób, aby dokonana jednostronnie przez bank modyfikacja w tym przedmiocie była weryfikowalna i policzalna w zakreślonych z góry granicach. Swoboda banku nie może bowiem oznaczać dowolności i przejawiać się w możliwości dokonywania modyfikacji oprocentowania na podstawie dowolnie wybranego wskaźnika finansowego, czyli np. z uwzględnieniem wskaźnika prowadzącego do wzrostu oprocentowania, a z pominięciem wskaźników korzystnych dla kredytobiorców, oraz w możliwości zignorowania zmian wskaźników, które mogłyby uzasadniać obniżenie oprocentowania. Skoro kontrolowana klauzula umowna nie pozwalała na weryfikację działania banku stawiając kredytobiorcę w gorszym położeniu, prowadziło to do zachwiania równowagi kontraktowej i bezsprzecznie naruszało w sposób rażący jego interesy. Należy w pełni podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2005 r., w sprawie o sygn. akt I CK 832/04, że w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03, por. też M. Bednarek [w:] System prawa prywatnego, Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2006, s. 665).

Posiłkując się argumentami zaczerpniętymi z prawa unijnego, jak również odnosząc się do omówionego przez Sąd Okręgowy orzecznictwa (w którym przyjmuje się brak możliwości modyfikacji umowy w razie stwierdzenia abuzywności postanowienia, a jedynie niemożność stosowania klauzuli abuzywnej – tak orzeczenie ETS z dnia 14 czerwca 2012 r.) wywód skarżącego staje się częściowo niejasny, gdyż nie nawiązując bezpośredniej polemiki ze stwierdzeniem, że mechanizm podwyżek był niesprawdzalny, i akceptując pogląd ETS o braku podstaw do modyfikacji (a nie tylko pominięcia) klauzuli abuzywnej, apelujący odrzuca możliwość uznania spornego postanowienia umownego za niewiążące. W ten sposób sformułowany wywód prowadzi do impasu, który w ocenie Sądu Apelacyjnego jest jednak pozorny. Rozwiązaniem jest tu bowiem uznanie klauzuli abuzywnej za niewiążącą i stosowanie umowy w pozostałym zakresie. Pozostaje to w zgodzie z przywołanym wyżej stanowiskiem ETS, choć naturalnie wiąże się z negatywnymi skutkami dla podmiotu stosującego tę klauzulę w umowach z konsumentami. Przedstawiając swój wywód skarżący ignorował też oczywisty fakt, że w latach 2008-2009 zmienił w istotny sposób praktykę ustalania oprocentowania. Odstąpił tym samym od praktyki, którą zachęcał potencjalnych klientów do zawierania umów. Pamiętać przy tym należy, że zarówno kwestionowane postanowienia umów, jak i sama praktyka ich stosowania ukształtowane były wyłącznie decyzjami pozwanego. Zmiana wysokości oprocentowania, jak już wcześniej podniesiono, naturalnie leży w kompetencjach banku, jednak tylko o tyle, o ile opiera się na prawnie wiążących postanowieniach umów lub na przepisie ustawy. Udzielając kredytów obliczonych na spłatę w bardzo długim czasie, to na banku ciąży obowiązek zadbania o to, by przygotować jednoznaczny i weryfikowalny mechanizm ustalania odsetek, z uwzględnieniem możliwych zawirowań na rynkach finansowych, które jak wynika z dorobku nauk ekonomicznych mają charakter powtarzalny, a więc należało się liczyć z tym, że zawirowania takie w tak długich okresach wystąpią.

W tym miejscu stwierdzić należy, że nietrafna jest próba przeniesienia odpowiedzialności pozwanego banku z art. 3853 punkt 9 k.c. na punkt 20 tego przepisu, gdyż przedmiotowe umowy przewidywały uprawnienie kredytobiorcy do wypowiedzenia umowy, także na wypadek zmiany wysokości oprocentowania. Wypada stwierdzić, że złożenie członkom grupy przez Bank propozycji przejścia na inną konstrukcję oprocentowania nie może uchylać skutków wcześniejszego, nieprawidłowego sformułowania umowy. Poza tym chybionym zabiegiem jest wymaganie od kredytobiorców dokonywania zmian w zakresie umowy, których opłacalność odbiegała od oczekiwań, jakie gotów był zaspokoić bank w chwili udzielania kredytu.

Oczywiście błędny pozostaje też wniosek, że żadne postanowienie umowne nie może zostać uznane za abuzywne, o ile tylko konsument ma możliwość rozwiązania stosunku umownego. Ponadto nie może umknąć z pola widzenia okoliczność, że refinansowanie kredytu wiąże się dla kredytobiorców z niebagatelnymi kosztami, związanymi z koniecznością uzyskania kolejnego kredytu i powtórnego poniesienia kosztów okołokredytowych, jak prowizja, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczeń itp. Nie można zatem od nich żądać by ponosili te koszty z tego powodu, że pozwany zawarł we wzorcu umownym klauzulę naruszającą równowagę kontraktową. W zasadzie na wspomnianym stwierdzeniu o rozwiązywalności umowy skarżący oparł zarzut pominięcia w rozważaniach Sądu meriti całokształtu umowy poprzez dokonanie analizy wszystkich postanowień umownych i ich relacji względem spornej klauzuli. Zarzut ten musi być zatem oceniony jako bezzasadny. Apelujący nie wykazał bowiem, jakie konkretnie (poza wyżej omówionym) postanowienia umowne pominął w swoich rozważaniach Sąd I instancji, które miałyby mieć wpływ na prawidłowość przeprowadzonej oceny w płaszczyźnie art. 3851§ 1 k.c.

Skarżący wywodził też, że powodowie przed przystąpieniem do umowy zapoznali się z warunkami umów konkurencyjnych kredytodawców i zdecydowali się właśnie na ofertę pozwanego, jako na najkorzystniejszą. Korzystali dzięki temu z atrakcyjnej wysokości oprocentowania. Do wykazania tych okoliczności prowadziły także niektóre ze zgłaszanych wniosków dowodowych, przy czym w zasadzie jest to okoliczność niesporna. Apelujący podnosił również, że strona powodowa usiłuje pominąć fakt, iż umowy zostały zawarte dla zmiennej stopy procentowej. A także, iż orzeczenie Sądu Okręgowego w istocie przekształca kredyt na oprocentowany według stałej stopy. Przedstawiony wywód pomija jednak, że to na pozwanym banku, jako na podmiocie profesjonalnie trudniącym się działalnością kredytową, i dysponującym znacznymi zasobami ludzkimi, w tym obsługą prawną, spoczywał obowiązek sporządzenia umów w sposób gwarantujący ich zgodność z prawem i dobrymi obyczajami. Obecnie przedstawiane stanowisko w istocie zmierza zaś do przerzucenia na konsumentów skutków tego, że przedmiotowym wymogom pozwany bank nie sprostał.

Nie może zmienić poglądu Sądu prezentowane przez skarżącego stanowisko, że rzeczywiste znaczenie spornego postanowienia umowy w istocie nie interesowało bliżej kredytobiorców. Twierdzenie to pozostaje zresztą w sprzeczności z prezentowanym w innym miejscu apelacji twierdzeniem o wyjątkowej atrakcyjności proponowanych warunków umownych, która miała być dla członków grupy czynnikiem motywującym do zawarcia umowy właśnie z tym bankiem. W ocenie Sądu odwoławczego sam, niekwestionowany przecież fakt, że w chwili zawarcia umowy jej warunki były atrakcyjne, nie usprawiedliwia nieprecyzyjnego sformułowania umowy w odniesieniu do klauzuli zmiany oprocentowania, które z czasem zaczęło obracać się na niekorzyść konsumentów. Gdyby przewidziany tam mechanizm ustalania odsetek był sprawdzalny, nie można by mówić o naruszeniu art. 3851 i nast. k.c., niezależnie od kierunku zmian oprocentowania. Praktyka obrotu gospodarczego nie może być przeciwstawiana obowiązującym normom prawa. Jak uczy doświadczenie życiowe, praktyka nie w każdym przypadku podąża za literą prawa, jednak tam gdzie łamie normy prawne, musi się to spotkać z reakcją Sądu orzekającego.

Wreszcie stwierdzić wypada, że nie wytrzymuje krytyki zarzut apelującego, iż nieuprawnione było przypisanie pozwanemu winy za sam fakt rzekomo niewłaściwego sformułowania spornej klauzuli, pomimo że w chwili jej wprowadzenia do obrotu sporna klauzula odpowiadała wszelkim wymogom stawianym przez prawo, orzecznictwo, doktrynę oraz organy nadzoru. Argumentacja ta nie broni się przed trafnym kontrargumentem strony powodowej, że o niedozwolonym charakterze danego zapisu umownego nie przesądzają wymogi organów nadzoru, aktualny kierunek orzecznictwa, czy też zmiana w pewnym momencie kierunku poglądów judykatury. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu klauzule abuzywne są bezskuteczne względem konsumenta ex lege i ex tunc. W ich miejsce prawa i obowiązki konsumenta kształtują przepisy dyspozytywne. Jest to zatem sankcja identyczna jak w przypadku sankcji przewidzianej na wypadek nieprawidłowej inkorporacji wzorca (por. E. Łętowska, Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004 oraz E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2002, M. Jagielska, Nowelizacja Kodeksu cywilnego. Kontrola umów i wzorów umownych, Monitor Prawniczy 2000, Nr 11, s. 711). Na marginesie dodać też należy, że formułując powyższe stanowisko skarżący nie wykazał, na czym opiera tezę, jaka legła u jego podstaw, że kontrole UOKiK akceptowały wykorzystanie spornej klauzuli. Uzupełniając zaś wcześniejszą wypowiedź dotyczącą stwierdzenia pozwanego o powszechności wykorzystywania w praktyce rynkowej, w czasie zawierania umów z członkami grupy, klauzul odpowiadających brzmieniu spornej klauzuli oraz wyrażonej przez nich zgody na taki zapis umowny, zauważyć należy, że przyjęcie argumentacji apelującego w tym zakresie prowadziłoby do praktycznego unicestwienia znaczenia instrumentu kontroli incydentalnej umów konsumenckich. Wniosek taki nie może być zaakceptowany. Jak już uprzednio wskazano kontrola incydentalna dotyczy klauzul inkorporowanych do umowy jako czynności prawnej składającej się z oświadczeń woli jej stron zawartej przez konsumenta w sposób ważny. Z tych względów dobrowolność jest warunkiem koniecznym powstania takiego zobowiązania. Gdyby zatem zgoda wyrażona przez konsumenta na ukształtowanie stosunku zobowiązaniowego z użyciem danej klauzuli (podobnie jak powszechność praktyki jej stosowania w obrocie w danym czasie) miała dowodzić jej nieabuzywności stosowanie art. 3851 § 1 k.c. byłoby praktycznie bezprzedmiotowe. Wprowadzając ten przepis, w zgodzie z przywołanym wyżej prawodawstwem unijnym, ustawodawca zakładał zaś ingerencję sądu właśnie w takich sytuacjach, w celu zapewnienia ochrony przewidzianej w jego dyspozycji z uwagi na sygnalizowany już brak realnego wpływu konsumentów na treść poszczególnych postanowień umownych skomplikowanych kontraktów zwłaszcza przejętych z narzucanego przez przedsiębiorcę wzorca umowy. Oczywiście prowadzi to do zróżnicowania sytuacji prawnej dwóch podmiotów umowy, które osiągnęły consensus co do jej treści, jednak wynika to z zamierzonego przez prawodawcę celu ochronnego.

Z tych wszystkich względów niezasadnie podnosi skarżący, że kwestionowany wyrok jest konsekwencją niewłaściwego zastosowania przez Sąd Okręgowy art. 3851 § 1 i nast. k.c. Wbrew tak sformułowanemu zarzutowi, Sąd ten właściwie rozważył wszystkie przesłanki przewidziane w wymienionym przepisie, warunkujące uznanie, że umowy zawarte przez członków grupy zawierały niedozwoloną klauzulę, szkodząc interesom konsumentów w sposób rażący. Biorąc pod uwagę obszerny zakres ustaleń, wnikliwość i drobiazgowość rozważań Sądu I instancji, odrzucić należy zarzut skarżącego, że treść zaskarżonego wyroku jest wyłącznie wynikiem podobieństwa spornej klauzuli do brzmienia innych postanowień zmiennego oprocentowania uznanych za abuzywne w innych postępowaniach w ramach kontroli abstrakcyjnej.

Jednocześnie podzielić należy zapatrywanie Sądu I instancji, że nie istnieje podstawa prawna umożliwiająca zmianę postanowień umów. O ile bowiem uznanie klauzuli za niewiążącą znajduje podstawę w art. 3851 § 1 i 3 k.c., to nie ma podstaw by przyjmować inną wysokość oprocentowania, np. w wysokości LIBOR + marża. Nie można przy tym podzielić argumentacji strony pozwanej, według której uwzględnienie żądania powodów równoznaczne jest z wydaniem orzeczenia kształtującego. W materialnoprawnej koncepcji rozstrzygnięcia Sąd I instancji trafnie wskazał, że kategoria czynności prawnych bezskutecznych jest odmienna w stosunku do czynności prawnych nieważnych, a cecha bezskuteczności przysługuje wyłącznie czynnościom ważnym. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 stycznia 2011 r., III CZP 119/10, postanowienie wzorca umowy, sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem ustawy, nie może być uznane za niedozwolone postanowienie umowne (art. 3851 § 1 k.c.). Podobny pogląd wyrażony został w doktrynie prawa (por. M. Gutowski, Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2008, s. 64 – 65). Przypomnieć trzeba, że sankcja przewidziana w art. 3851 § 1 k.c. to bezskuteczność ex lege (por. Cz. Żuławska [w:] Komentarz do Kodeksu Cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, pod red. G. Bieniek, Warszawa 2003, s. 138, E. Łętowska, Ochrona niektórych praw konsumentów. Komentarz, Warszawa 2001, s. 106). Bezskuteczność sensu stricto ( ex lege), a więc w takim rozumieniu, w jakim operuje tym terminem ustawa, odnosi się do wadliwości polegającej na niewywołaniu bądź anulowaniu niektórych skutków ważnej czynności prawnej. Umowa jest natomiast wiążąca w pozostałym zakresie. Nie ma przy tym znaczenia ani doniosłość zakwestionowanego postanowienia, ani też fakt, że przepis art. 3851 § 1 k.c. nie przewiduje, iż na miejsce takiego postanowienia wchodzi dyspozycja odpowiedniej normy prawnej (por. Cz. Żuławska [w:] Komentarz do Kodeksu Cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, pod red. G. Bieniek, LexisNexis, wyd. 9, s. 170).

Stwierdzenie bezskuteczności klauzuli abuzywnej zawsze rodzi ingerencję w postanowienia umowy i kształtuje inną rzeczywistość zobowiązaniową. Ingerencja ta jest wszakże, z przyczyn wyżej wskazanych, wyraźnie dopuszczona przez ustawodawcę i jak zostało to wprost przewidziane w ustawie, może dotyczyć nawet postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli – jak w niniejszej sprawie – nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Stwierdzenie niedozwolonego charakteru klauzuli nie wiąże się bowiem z ukształtowaniem treści stosunku według sędziowskiego uznania, a jedynie z wyciągnięciem konsekwencji expressis verbis przewidzianej w ustawie, a mianowicie niezwiązania konsumenta takim postanowieniem umownym. Czym innym jest zatem wydanie orzeczenia kształtującego w rozumieniu procedury cywilnej, czym innym zaś ekonomiczny skutek rozstrzygnięcia, wiążący się ze zmianą praw i obowiązków stron na skutek stwierdzenia abuzywności określonej części umowy.

Konsekwencją powyższych prawidłowych ustaleń jest wniosek, że umowy zawarte przez (…) Bank (obecnie mBank) z członkami grupy – choć odwołujące się do oprocentowania zmiennego – nie zawierają wiążących kredytobiorców (będących konsumentami) postanowień określających sposób dokonywania zmiany oprocentowania. W tych warunkach, w ocenie Sądu Apelacyjnego, dokonywane przez pozwanego podwyżki należy w pierwszej kolejności oceniać jako pozbawione podstawy prawnej, zaś jedynymi nieabuzywnymi postanowieniami umów określających wysokość oprocentowania są te z nich które określają ich rozmiar w wysokości stałej określonej w dniu zawarcia kontraktów.

W opisanej sytuacji pobieranie przez pozwanego odsetek według stopy procentowej przekraczającej ten poziom nie miało umocowania w umowie, co uzasadnia odpowiedzialność wobec konsumentów za wywołany uszczerbek majątkowy. Mając powyższe na uwadze podzielić należy stanowisko Sądu Okręgowego, że przedmiotowe powództwo wywiedzione na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g., ukierunkowane na ustalenie zasady odpowiedzialności pozwanego okazało się zasadne. Dochodząc do takiego przekonania Sąd I instancji niewadliwie ustalił również okoliczności przesądzające o odpowiedzialności pozwanego, pozwalające w dalszej kolejności na ustalenie wysokości świadczeń należnych poszczególnym członkom grupy czy to w odrębnym powództwie o świadczenie, czy to w drodze ugody.

W rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.p.g., w ramach roszczeń (w znaczeniu procesowym), w których ochrony wymagają naruszone prawa konsumenckie, powództwo obejmuje wszelkie tego rodzaju roszczenia bez względu na źródło naruszenia i podstawę prawną. Mieszczą się zatem w ich ramach szeroko ujmowane roszczenia ex delicto, ex contractu i z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Jedynym warunkiem prawnym jest, aby roszczenie dotyczyło konsumenta (por. W. Katner, M. Krakowiak, Polska Class Action – wybrane zagadnienia prawa materialnego i postępowania cywilnego, Aurea Praxis Aurea Theoria, Księga Pamiątkowa ku czci Prof. T. Erecińskiego, LexisNexis 2011, s. 353).

Z tych wszystkich względów prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, że stosowna część odsetek pobranych od członków grupy podlegać winna zwrotowi. Jako materialnoprawną podstawę ostatecznego ich rozliczenia Sąd Okręgowy rozważał zarówno przepisy o odszkodowaniu za szkodę spowodowaną nienależytym wykonaniem umowy (art. 471 k.c.), jak i przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, a konkretnie jego szczególnej postaci świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.). W tym miejscu wskazać należy, że Sąd Apelacyjny podziela przeważający w doktrynie i judykaturze pogląd, odrzucający co do zasady dopuszczalność zbiegu roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i zacieśniający tym samym zastosowanie art. 414 k.c. tylko do roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Pozwanemu, co oczywiste, na gruncie odpowiedzialności wynikającej z posługiwania się klauzulą abuzywną nie przypisuje się zaś popełnienia deliktu. Konkludując, w obowiązującej u nas formule prawnej bezpodstawnego wzbogacenia nie ma podstaw do przypisania tej instytucji pełnienia funkcji swoistej condictionis generalissimae (por. wyroki

Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r., IV CSK 523/08 oraz z dnia 12 lutego 2004 r., V CK 193/03). W tym zakresie Sąd odwoławczy nie podziela wykładni art. 414 k.c., jaką zdaje się prezentować Sąd pierwszej instancji.

Formułując wyżej wskazany pogląd, co do skutków zastrzeżenia w umowie klauzuli niedozwolonej, trafnie definiujący uszczerbek majątkowy za powstanie którego pozwany ponosi odpowiedzialność, Sąd Okręgowy uznał, że w pierwszej kolejności podstawy jego wyrównania należy poszukiwać w przepisie art. 471 k.c., ale też wskazał, że w okolicznościach rozstrzyganej sprawy mogą mieć również zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.). Niewątpliwie wskazując na obie podstawy odpowiedzialności pozwanego Sąd a quo miał też na uwadze potrzebę udzielenia członkom grupy jak najszerszej ochrony.

Skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego zarówno w odniesieniu do art. 471 k.c., jak i przepisów o nienależnym świadczeniu. Podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 471 w zw. z 472 k.c. opiera się na przywołanym wcześniej twierdzeniu o niezasadności przypisania mu winy za to, że nie przewidział, iż sporna klauzula tworzona w 2002 r., będąca w tym czasie standardowym postanowieniem umownym, może być w przyszłości uznana za abuzywną. Podniósł też, że uchybieniem Sądu a quo było oparcie konstrukcji odpowiedzialności odszkodowawczej na domniemaniu winy pozwanego wynikającym z art. 471 k.c., przy jednoczesnym oddaleniu wszystkich wniosków dowodowych zmierzających do wykazania, że w chwili wprowadzania do obrotu odpowiadała ona wszelkim wymogom stawianym klauzulom zmiennego oprocentowania. Zarzuty te są praktycznie tożsame z podnoszonymi w tym zakresie odnośnie do naruszenia art. 3851 § 1 k.c. i ze względów omówionych we wcześniejszych rozważaniach nie zasługują na uwzględnienie. Dodać jedynie należy, że prawidłowości przy tworzeniu przedmiotowej klauzuli w żadnym razie nie może dowodzić, jak chce skarżący, możliwość następczej weryfikacji ich treści oraz kontroli ex post wpływu zmian określonych czynników na wysokość oprocentowania, gdyż nie zapewnia to standardu właściwej równowagi kontraktowej stron.

W odniesieniu do zarzutów dotyczących obrazy przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu nie może odnieść zamierzonego skutku zarzut pozwanego oparty na treści art. 411 k.c. Obowiązek zapłaty odsetek był bowiem przedmiotem sporu, zaś wątpliwości co do obowiązku spełnienia świadczenia nie mogą być utożsamione z wymaganą przez art. 411 pkt 1 k.c. pozytywną wiedzą dłużnika o braku powinności spełnienia świadczenia (wyrok SN z dnia 12 grudnia 1997 r., sygn. akt III CKN 236/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 101). Zresztą sam pozwany będąc profesjonalistą przywołuje w podniesionych zarzutach argumentację mającą wykazać, że także bank nie był w stanie przewidzieć abuzywności spornej klauzuli. Należy też podzielić argumentację Sądu pierwszej instancji, że przewidziany w art. 411 pkt 1 k.c. wyjątek dotyczący świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej czynności prawnej obejmuje także świadczenia spełnione w wykonaniu niewiążącego konsumenta postanowienia umownego (art. 3851 § 2 k.c.), gdyż w przeciwnym razie powstałaby luka w prawie.

Z przywołanych względów zarzuty naruszenia prawa materialnego w powyższym zakresie nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny dostrzega, iż petitum pozwu, a za nim sentencja zaskarżonego wyroku odnosi się do odpowiedzialności za nienależyte wykonywanie umów z członkami grupy. Podkreślić jednak należy, że przedmiotem żądania pozwu było żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego w trybie art. 2 ust. 3 u.d.p.g. Powód w sposób jednoznaczny przedstawił podstawę faktyczną przedmiotu sporu. Zespół faktów uzasadniających zgłoszone żądanie obejmuje zaś twierdzenie, że identyczny mechanizm umowny przewidziany we wszystkich objętych pozwem umowach kredytowych doprowadził w trakcie wykonywania umowy do powstania uszczerbku majątkowego po stronie członków grupy. Co więcej już w pozwie wyróżniono niejako dwa warianty żądania. Pierwszy bazujący na twierdzeniu, że prawidłowa interpretacja spornej klauzuli na podstawie art. 65 i art. 385 § 2 k.c. prowadzi do wniosku, że obowiązkiem pozwanego było obniżanie poziomu oprocentowania w określony sposób oraz drugi bazujący na stwierdzeniu, że sporna klauzula ma charakter abuzywny. Sąd pierwszej instancji dokonał analizy, w granicach żądania pozwu wyznaczonych przez wskazaną w jego treści podstawę faktyczną, obu tych wariantów i doszedł do trafnego przekonania, że sporne postanowienie umowne ma charakter klauzuli abuzywnej. Ocena, jaki przepis stanowi w takiej sytuacji podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego należy już do sfery subsumpcji. Sąd nie jest związany dokonanym przez powoda wyborem konkretnego przepisu prawa materialnego. Sąd związany jest wyłącznie causa petendi, a więc dopiero, kiedy uznałby, że zgłoszonego roszczenia nie da się oprzeć na przytoczonych przez powoda faktach musiałby oddalić powództwo. Poza tym podkreślenia wymaga, że w toku procesu zgłaszane i analizowane przez obie strony były obie podstawy prawne ewentualnej odpowiedzialności pozwanego w związku z zastosowaniem klauzuli abuzywnej. Pogląd Sądu Okręgowego odnośnie do zakresu odpowiedzialności pozwanego związanego ze stosowaniem klauzuli abuzywnej jest prawidłowy i sprowadza się do konieczności korekty wysokości rat pobranych z uwzględnieniem niewiążącego członków grupy postanowienia umownego o zmienności oprocentowania do wysokości odsetek obliczonych zgodnie z nieabuzywnymi postanowieniami umów określających wysokość oprocentowania w wysokości stałej określonej w dniu zawarcia kontraktów.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zastosowana przez ustawodawcę formuła prawna niedozwolonego postanowienia umownego (art. 3851§ 1 k.c.) oznacza, że pobieranie świadczeń w wykonaniu takiego niewiążącego konsumenta postanowienia nie miało umocowania w umowie. W konsekwencji bezpodstawnie pobrana, zawyżona część odsetek winna być zwrócona według konstrukcji zwrotu nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 § 1 k.c., a odpowiedzialność banku lokuje się w płaszczyźnie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Takie stanowisko, zdaniem Sądu II instancji, nie wywoływało jednak potrzeby korekty sentencji zaskarżonego orzeczenia, skoro wszystkie podniesione przez pozwanego zarzuty okazały się bezzasadne, a zaskarżone rozstrzygnięcie wynikające z prawidłowego przyjęcia odpowiedzialności w związku z wystąpieniem przesłanek z art. 3851 § 1 k.c. odpowiada prawu.

Wskazać też należy, że żądanie pozwu ani jego podstawa faktyczna nie dają w rozpoznawanej sprawie uzasadnienia dla przyjęcia jednoznacznego związania uprzednio wyrażonym poglądem i oceny, że odpowiedzialność pozwanego za uszczuplenie majątku członków grupy w oparciu o art. 471 k.c. jest wyłączona. Do powstania tak rozumianej szkody nie doszłoby bowiem, gdyby bank należycie wykonywał umowę, a to w następstwie wyeliminowania w procesie jej realizacji klauzuli abuzywnej.

Z tych wszystkich względów oraz na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja została oddalona.

Niezasadne okazało się również zażalenie powoda.

Orzekając o kosztach procesu Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Nie może ujść uwagi, jak trafnie podkreślił Sąd I instancji w motywach zaskarżonego rozstrzygnięcia, że reprezentant grupy jest postacią kluczową w postępowaniu grupowym. To on wytacza powództwo, prowadzi w imieniu własnym postępowanie na rzecz wszystkich członków grupy, negocjuje i zawiera w imieniu członków grupy umowę z zawodowym pełnomocnikiem procesowym i udziela mu pełnomocnictwa. W sprawach o świadczenia niepieniężne nawet egzekucję zasądzonego świadczenia wszczyna się przez pierwsze 6 miesięcy tylko na wniosek reprezentanta grupy (art. 23 ust. 1 i 2 u.d.p.g.). W uzasadnieniu projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (s. 10 – www.ms.gov.pl) stwierdzono również: „Ustawa nie ingeruje w zasadzie w relacje między członkami grupy i jej reprezentantem, pozostawiając je umowie zainteresowanych podmiotów. Treść tej umowy zainteresowani mogą kształtować dowolnie, zgodnie z zasadą swobody umów. Umowie stron pozostawiono także problem, skąd reprezentant grupy będzie posiadał środki pieniężne, na pokrycie opłat związanych ze wszyciem postępowania oraz kaucję. Na reprezentancie ciąży wiele obowiązków związanych z zebraniem grupy, uzgodnieniem zasad uczestnictwa w grupie czy ustaleniem wynagrodzenia adwokata (radcy prawnego). Członkom grupy pozostawiono jedynie decyzję w kwestiach najistotniejszych dla ochrony ich praw (co do cofnięcia pozwu, zrzeczenia się i ograniczenia roszczenia i zawarcia ugody)”.

Przy okazji rozważań nad obowiązkowym zastępstwem powoda w postępowaniu grupowym w uzasadnieniu uchwały z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 28/11 również Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że członkowie grupy – osoby bezpośrednio zainteresowane wynikiem sprawy – są w tym postępowaniu pozbawione w zasadzie wszystkich uprawnień tradycyjnie przyznawanych stronie procesu. Osoby te, przystępując do grupy, powierzają swe uprawnienia reprezentantowi i są związane skutkami jego działań.

Z tych wszystkich względów uznać należy, że członkowie grupy zajmują pozycję właściwą stronie w znaczeniu materialnym i nie biorą udziału w postępowaniu na zasadach właściwych wielopodmiotowej stronie procesowej. Jak słusznie wskazuje się w piśmiennictwie (T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, Nb 27, 28 do art. 4) ich sytuacja procesowa kształtuje się podobnie jak sytuacja upadłego w procesach dotyczących masy upadłości. Wyłączną legitymację do działania na jego rzecz lecz we własnym imieniu posiada reprezentant grupy (art. 4 ust. 3 u.d.p.g.), podobnie jak po ogłoszeniu upadłości syndyk czy zarządca masy upadłości. Podstawienie procesowe ma charakter bezwzględny. W przeciwieństwie zatem do sytuacji, gdy powództwo na rzecz określonego podmiotu wytacza np. prokurator czy organizacja społeczna (art. 55 i nast. k.p.c.), członek grupy nie może „wstąpić” do sprawy w charakterze powoda, uzyskując w ten sposób pozycję procesową strony w znaczeniu procesowym. Członkowi grupy przysługują w postępowaniu jedynie pewne „uprawnienia incydentalne”, w szczególności do złożenia zeznań w charakterze strony (art. 20 u.d.p.g.), prowadzenia egzekucji zasądzonego na rzecz członka grupy świadczenia pieniężnego (art. 22 u.d.p.g.) oraz złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i prowadzenia egzekucji świadczenia niepieniężnego w wypadku bierności reprezentanta (art. 23 ust. 2 u.d.p.g.).

W ramach tychże „uprawnień incydentalnych” ustawa nie przyznała członkom grupy szczególnego statusu w zakresie uprawnienia do żądania zasądzenia na swoją rzecz zwrotu poniesionych kosztów prowadzenia postępowania grupowego. Z tych samych powodów ustawodawca nie przewiduje również możliwości obciążenia poszczególnych członków grupy kosztami procesu (por. P. Grzegorczyk, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Ogólna charakterystyka, LexisNexis 2011, s. 89).

Jest przy tym oczywiste, że członkowie grupy mogą ponosić wydatki na ten cel, jednakże ustawa nie ingeruje w stosunki wewnętrzne grupy w tym zakresie, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji.

Biorąc pod uwagę treść art. 2 ust. 2 u.k.s.c., zgodnie z którą do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, koszty sądowe ponosi reprezentant grupy. W postępowaniu grupowym niedopuszczalne jest przy tym składanie przez członków grupy pism procesowych, co wyłącza potraktowanie poszczególnych członków grupy jako uczestników postępowania w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.k.s.c. Także reprezentant grupy zobowiązany jest do uregulowania kaucji aktorycznej w warunkach określonych w art. 8 u.d.p.g.

Finansowanie kosztów sądowych, podobnie jak wynagrodzenia prowizyjnego pełnomocnika (art. 5 u.d.p.g.) w toku postępowania grupowego pozostaje zatem, jak niewadliwie przyjął Sąd Okręgowy, domeną uzgodnień wewnątrz grupy.

Przedmiotowa ustawa nie zawiera również autonomicznej regulacji w zakresie kosztów procesu. W tym zakresie w postępowaniu grupowym obowiązują zatem zasady wynikające z uregulowań Kodeksu postępowania cywilnego (art. 98 i nast. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, analiza przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie daje podstaw do stwierdzenia, że ustawodawca na gruncie postępowania grupowego zdecydował się na odejście od zasady zryczałtowanych kosztów procesu na rzecz kosztów rzeczywiście poniesionych. Z tych względów za nietrafny de lege lata uznać należy zarzut naruszenia art. 98 § 3 k.p.c. W efekcie uzgodnienia członków grupy co do obowiązku partycypowania w kosztach prowadzenia postępowania grupowego nie wpływa na wysokość podlegających zwrotowi z mocy powołanego przepisu kosztów procesu. W szczególności w odniesieniu do wynagrodzenia prowizyjnego będącego rozwiązaniem przewidzianym w polskiej procedurze cywilnej wyłącznie w postępowaniu grupowym, wobec braku odrębnej regulacji, nie ma podstaw do przyjęcia, że należność ta mieści się w kategorii „niezbędnych kosztów procesu”, o jakiej mowa w art. 98 § 3 k.p.c. Po myśli powołanego przepisu do niezbędnych kosztów procesu zalicza się co prawda wynagrodzenie pełnomocnika, jednakże nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Oczywiście w przypadku wyroków ustalających odpowiedzialność co do zasady kwestia wynagrodzenia prowizyjnego nie występuje, jednak została przywołana dla wsparcia stanowiska, że obciążając pozwanego kosztami procesu w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu grupowym sąd powinien orzec w tym przedmiocie według norm przepisanych, a więc zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. stosowanym wprost.

Z przywołanych względów wobec pozbawienia członków grupy uprawnień procesowych Sąd Okręgowy prawidłowo zasądził na rzecz powoda Miejskiego Rzecznika Konsumentów w W. koszty zastępstwa procesowego w I instancji, co skutkowało oddalenie zażalenia strony powodowej na mocy art. 385 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i orzeczenie o kosztach tego postępowania na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Z przyczyn omówionych powyżej zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, winno nastąpić od pozwanego na rzecz reprezentanta grupy mającego status powoda w ujęciu procesowym. Mając powyższe na uwadze, Sąd II instancji zasądził od pozwanego na rzecz powoda z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 32400 zł w postępowaniu apelacyjnym i oddalił wniosek o ich zasądzenie w pozostałym zakresie. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika została ustalona w maksymalnym rozmiarze zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 oraz § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 461) z uwagi na zawiły i precedensowy charakter sprawy.


Wyrok Sądu Okręgowego w Opolu Wydział I Cywilny z dnia 2 lipca 2013 r.

  1. Konsumenci są uprawnieni do żądania od organizatora turystyki wynagrodzenia szkody w postaci zmarnowanego urlopu. Szkoda polegająca na utracie przyjemności oczekiwanej w związku z podróżą pozostaje wyłącznie w sferze wrażeń i uczuć, jest zjawiskiem czysto psychicznym, pozbawionym elementu majątkowego lub komercyjnego.

Sąd Okręgowy w Opolu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Magdalena Domińczyk-Trzciańska

Sędziowie:              SSO Katarzyna Faff, SSO Bogusław Kamiński

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2013 r. w Opolu sprawy z powództwa (…) przeciwko (…) Sp. z o. o. w O. o zapłatę,

1. zasądza od strony pozwanej (…) sp. z o.o. w O. na rzecz:

  1. [dane 1 członka grupy] kwotę 3.749,00 złotych (trzy tysiące siedemset czterdzieści dziewięć złotych), na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 3.749,00 złotych (trzy tysiące siedemset czterdzieści dziewięć złotych) oraz na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 3.749,00 złotych (trzy tysiące siedemset czterdzieści dziewięć złotych),
  2. [dane 1 członka grupy] kwotę 5.149,00 złotych (pięć tysięcy sto czterdzieści dziewięć złotych), na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 5.149,00 złotych (pięć tysięcy sto czterdzieści dziewięć złotych) oraz na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 5.149,00 złotych (pięć tysięcy sto czterdzieści dziewięć złotych),
  3. [dane 1 członka grupy] kwotę 3.668,00 złotych (trzy tysiące sześćset sześćdziesiąt osiem złotych) oraz na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 3.668,00 złotych (trzy tysiące sześćset sześćdziesiąt osiem złotych),
  4. [dane 1 członka grupy] kwotę 5.149,00 złotych (pięć tysięcy sto czterdzieści dziewięć złotych) oraz na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 5.149,00 złotych (pięć tysięcy sto czterdzieści dziewięć złotych),
  5. [dane 1 członka grupy] kwotę 3.549,00 złotych (trzy tysiące pięćset czterdzieści dziewięć złotych) oraz na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 3.549,00 złotych (trzy tysiące pięćset czterdzieści dziewięć złotych),
  6. [dane 1 członka grupy] kwotę 3.899,00 złotych (trzy tysiące osiemset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych) oraz na rzecz [dane 1 członka grupy] kwotę 3.899,00 złotych (trzy tysiące osiemset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych);

2. zasądza od strony pozwanej (…) Sp. z o.o. w O. na rzecz reprezentanta grupy [dane reprezentanta grupy] kwotę 4.802,00 tytułem zwrotu kosztów procesu. 

 

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 listopada 2011 r. powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej (…) Sp. z o.o. w O. na rzecz: (…) kwot po 3.749,00 zł, na rzecz (…) kwot po 5.149,00 zł; na rzecz (…) kwot po 3.668,00 zł, na rzecz (…)kwot po 5.149,00 zł, na rzecz (…) kwot po 3.549,00 zł, na rzecz (…)kwot po 3.899,00 zł oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jednocześnie J. M. złożył oświadczenie, iż działa w charakterze reprezentanta grupy.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że zawarli z pozwaną umowę o imprezę turystyczną, która miała odbyć się w Kenii, w miejscowości M. na pozamiejskim terenie trzygwiazdkowego Hotelu (…). Po dotarciu do Kenii okazało się, że w zarezerwowanym hotelu nastąpił tzw. overbooking, dlatego też powodowie zostali zakwaterowani w innym hotelu – (…) – który standardem znacznie odbiegał od wybranego przez nich ośrodka. Wobec informacji o braku możności spełnienia świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania powodowie złożyli oświadczenia o odstąpieniu od umowy i wezwali organizatora do zapewnienia możliwości powrotu do kraju oraz zwrotu pobranego wynagrodzenia. Organizator nie spełnił tego żądania i powodowie zostali zmuszeni do spędzenia urlopu w warunkach rażąco odbiegających od przedstawionych w ofercie. Jako podstawę prawną swoich roszczeń powodowie wskazali art. 11a ustawy o usługach turystycznych, domagając się rekompensaty za szkodę niemajątkową w postaci tzw. zmarnowanego urlopu.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od każdego z członków grupy na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa adwokackiego wg obowiązujących stawek. Pozwana zarzuciła, że powodowie nie mają prawa domagać się zwrotu zapłaconych przez siebie świadczeń, albowiem po ich stronie nie powstało prawo kształtujące uprawnienie do odstąpienia od zawartych z pozwaną umów, a zatem uprawnienia tego nie mogli wykonać i w konsekwencji nie mogą obecnie domagać się zapłaty uiszczonych tytułem cen kwot. Jednocześnie strona pozwana potwierdziła fakt zawarcia z powodami umów o imprezę turystyczną oraz zakwaterowanie w hotelu zastępczym. Niemniej jednak w ocenie pozwanej zaoferowane świadczenie zastępcze było świadczeniem o zbliżonej, a nawet wyższej jakości, bowiem powodowie pierwotnie wybrali hotel trzygwiazdkowy, a Hotel (…) należy do kategorii obiektów czterogwiazdkowych. Oferty obu hoteli w zakresie położenia i infrastruktury były podobne, zaś w zakresie cen pobytu hotel zastępczy był droższy. Poza tym pozwana dopłaciła we własnym zakresie kwotę po 550,00 zł osoba/tydzień za wyżywienie powodów. Nadto powodowie wyrazili zgodę na przyjęcie świadczenia zastępczego, bo we wskazanym im hotelu zakwaterowali się i spędzili w nim całą imprezę turystyczną korzystając z infrastruktury obiektu i atrakcji przyrodniczo-klimatycznych oferowanych w Kenii. Pozwana zaprzeczyła, aby powodowie w ogóle złożyli oświadczenie woli o odstąpieniu od zawartych umów.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W lutym 2011 r. powodowie zawarli umowę z (…) sp. z o.o. w O. o imprezę turystyczną. Za wycieczkę do Kenii (…) zapłacili po 3.749,00 zł, (…) – po 5.149,00 zł; (…) – po 3.668,00 zł; (…) – po 5.149,00 zł, (…) – po 3.549,00 zł, (…) – po 3.899,00 zł. W ramach oferty strony pozwanej z katalogu 2010/11 „Zima. Gorące marzenia” powodowie wybrali pobyt w Kenii, w rejonie D. B. w trzygwiazdkowym Hotelu (…).

Zgodnie z opisem katalogowym ośrodek ten miał być bardzo sympatyczny, typowo wakacyjny i kameralny. Obiekt po renowacji (kompletnie odnowiony w 2006 r.) miał mieć ładne, kolorowe wnętrza i nowoczesne, przyjemne pokoje. Hotel był położny na północnym wybrzeżu M., ok. 14 km od centrum tego miasta. Powodowie wybrali opcję all inclusive, w skład której wchodziło: śniadanie (7.30-9.30), obiad (12.30-14.30), kolacja (19.30-21.30) w formie bufetu w restauracji głównej; przekąski w restauracji (10.00-18.00); napoje bezalkoholowe i lokalne napoje alkoholowe w barach (10.00-24.00).

Przy zawieraniu umowy (…) Sp. z o.o. w O. nie zastrzegła górnej granicy swojej odpowiedzialności za szkody podróżujących. Po przylocie do Kenii, co miało miejsce na początku lutego 2011 r., już na lotnisku powodowie zostali poinformowani przez rezydenta P. S. o zmianie miejsca zakwaterowania. Po podaniu nazwy hotelu na lotnisku powstał bunt, ponieważ część osób przybyłych do Kenii znała Hotel (…) i nie chciała jechać do tego miejsca. Po kilku godzinach spędzonych na lotnisku i próbie bezskutecznych negocjacji dotyczących zmiany miejsca zakwaterowania, rezydent pozwanej oświadczył, że jeśli powodowie nie zgodzą się pojechać do Hotelu (…), to spędzą noc w autobusach. Wobec zmęczenia i później pory ostatecznie powodowie zgodzili się pojechać do tego hotelu z nadzieją, że następnego dnia sytuacja się wyjaśni i zostaną przekwaterowani do wybranego przez siebie obiektu.

Zgodnie z opisem oferty katalogowej pozwanej Hotel (…) miał być wyposażony we wszystkie udogodnienia potrzebne turyście XXI wieku, nowoczesne i bardzo zadbane pokoje miały mieć dostęp do Internetu. Ośrodek był położony ok. 18 km na północ od centrum M., na niewielkim wzniesieniu schodzącym do plaży. Bezpośrednio przy hotelu znajdowała się publiczna plaża. Według tej oferty obiekt był czterogwiazdkowy, zadbany i elegancki, zbudowany w 1995 r., odnowiony na przełomie 2008/2009 r., składał się z 3 budynków. Na terenie ośrodka był basen. Zimą 2011 r. cena zakwaterowania w tym hotelu była wyższa niż w hotelu (…). Obiekty te były od siebie oddalone o ok. 60 km. Celem umożliwienia korzystania przez powodów z opcji all inclusive pozwana dopłaciła do wyżywienia kwotę 550,00 zł za osobę/tydzień.

Po przybyciu późno w nocy do Hotelu (…) powodowie nie dostali kolacji, albowiem restauracja o tej porze była już nieczynna. Na miejscu okazało się, że w rzeczywistości ośrodek ten daleko odbiega od standardu opisanego w katalogu – położony był daleko od kurortów turystycznych, w pobliżu największej w A. cementowni. Wokół obiektu były slumsy, było brudno, ok. 10 m od hotelu znajdowały się wysypiska śmieci. W dodatku okolica była niebezpieczna, turyści zostali poinformowani przez właściciela obiektu, żeby nie wychodzili indywidualnie poza ośrodek. Hotel składał się z kilku obiektów typu bungalow, leżał w pięknym parku. Basen położony na terenie parku był zanieczyszczony, turyści nie kąpali się w nim, jedynie miejscowe małpy brały tam kąpiel. Poza tym małpy, które żyły w parku, domagały się jedzenia i bywały agresywne. Plaża w tej okolicy była zanieczyszczona, trwały na niej prace prowadzone przez miejscową ludność. Na plaży przebywali miejscowi handlarze, którzy zaczepiali turystów. Odpoczynek w tym miejscu był praktycznie niemożliwy. W okolicy unosił się nieprzyjemny zapach stęchlizny i pleśni. Także jeśli chodzi o pokoje, to były one nieodnowione, na ścianach pojawiał się grzyb, sypał się tynk. Klimatyzacja nie działała prawidłowo. Toalety były źle wykonane, zabrudzone i zaniedbane. Rezydent pozwanej nie wykazał większego zainteresowania powodami. Jedynie obsługa hotelu czyniła wszelkie starania, by umilić gościom wypoczynek. Także jeśli chodzi o napoje, to goście musieli podpisywać talony, a w dniu wyjazdu obsługa hotelowa wymagała płatności za nie. Część gości odmówiło zapłaty, ale część uiściła należność. (…) dwukrotnie zmieniali pokój, ponieważ w pierwszym pomieszczeniu unosił się zapach stęchlizny, okna wychodziły na kuchnię i fetor w tym miejscu był nie do zniesienia. W kolejnym pokoju zza framugi w łazience wychodziły prusaki i inne robaki, co zmusiło powodów do zmiany pokoju. W trzecim zaoferowanym im pomieszczeniu również były robaki, ale nie były one tak uciążliwe jak w poprzednim. Niemniej jednak powodowie opakowali bagaż folią, by nie doszło do jego uszkodzenia.

Po zapoznaniu się z warunkami panującymi w hotelu i wobec oświadczenia rezydenta o braku możliwości przekwaterowania powodów do innego obiektu, następnego dnia po przylocie, a to w dacie 7 lutego 2011 r. powodowie złożyli na ręce rezydenta pisemne wezwanie do realizacji umowy zgodnie z ofertą, po czym w tym samym piśmie odstąpili od umowy i wezwali pozwaną do zapewnienia możliwości powrotu do kraju i zwrotu pobranego wynagrodzenia.

Wobec niemożności zapewnienia powodom niezwłocznego powrotu do kraju, spędzili oni w Hotelu (…) tydzień urlopu. W tym czasie J. M. wraz z żoną udali się do pierwotnie zarezerwowanego hotelu (…) celem rozpytania o powód odmowy zakwaterowania w tym miejscu. Menager hotelu powiadomił powoda, że nastąpił tzw. overbooking, tj. zaplanowano większą ilość rezerwacji turystów niż miejsc w hotelu, co opierało się na założeniu, że część z nich zrezygnuje z pobytu. O fakcie pełnej rezerwacji i braku miejsc dla powodów przedstawiciel tego hotelu informował pozwaną już przed wylotem turystów z Polski, jednak powodowie nie zostali o tym fakcie powiadomieni odpowiednio wcześniej.

(…) byli już wielokrotnie w Kenii, w rejonie D. B. i celowo wybrali Hotel (…), gdyż widzieli ten obiekt już wcześniej i spełniał on ich oczekiwania. Dodatkowo w tym rejonie mieli wypoczywać ich znajomi z Anglii, z którymi planowali spędzić razem czas, w tym urodziny jednego z przyjaciół. Odległość dzieląca oba hotele była tak duża, że realizacja tego zamierzenia okazała się niemożliwa. Poza tym powodowie wybrali się do Kenii by odpocząć na miejscu w hotelu, nie mieli zamiaru niczego zwiedzać. Jednak warunki zastane w miejscu zakwaterowania zmusiły ich do podróży po okolicy, co wiązało się z dodatkowymi kosztami.

Małżonkowie (…) planowali spędzić czas w Kenii na safari. Odległość hotelu (…), w przeciwieństwie do S. N. B. Resort, od ośrodków przyrody była tak duża, że cel ten okazał się niemożliwy do zrealizowania. Po przejechaniu całego miasta i dojechaniu na safari zwierzęta kładły się już spać.

Nadto jadąc do Kenii, do hotelu (…) spakował sprzęt do nurkowania ważący 25 kg. W pobliżu pierwotnie zarezerwowanego ośrodka była bowiem szkoła nurkowania. Po przyjeździe na miejsce okazało się jednak, że sprzęt ten nie przyda się w nowo zastanych warunkach.

Niezwłocznie po powrocie do Polski powodowie reprezentowani przez J. M. złożyli reklamację i wezwali pozwaną do zapłaty łącznie sumy 90.365,00 zł w związku z odstąpieniem od umowy, jednak (…) Sp. z o.o. w O. odmówiła spełnienia tego żądania, w zamian oferując vouchery na kolejne wycieczki.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd dał w całości wiarę słuchanym w toku postępowania powodom, albowiem ich relacje były spójne i wzajemnie ze sobą korespondowały. Nadto wypowiedzi powodów znajdują odbicie w przedłożonych ofertach katalogowych i dokumentacji fotograficznej. Dowody zaoferowane przez stronę pozwaną w postaci zeznań świadków nie wnosiły nic do sprawy. Świadkowie ci nie byli na miejscu w Kenii i nie mogli więc ocenić różnicy w standardzie obu hoteli. Jeden ze świadków odwiedził Kenię i widział hotel w którym zostali zakwaterowani uczestnicy wyjazdu, ale było to kilka lat wcześniej i warunki mogły ulec zdecydowanej zmianie. Świadkowie wiedzieli o całej sytuacji tylko ze słyszenia od innych pracowników biura.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Nie ulega wątpliwości, że w lutym 2011 r. strony zawarły ze sobą umowy o imprezę turystyczną, zdefiniowaną w art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. 2004 r. Nr 223 póz. 2268 ze zm., dalej: u.u.t.). W ramach tej umowy pozwana zobowiązała się przede wszystkim zapewnić powodom transport z Polski do Kenii i z powrotem, transfer do hotelu, zakwaterowanie w trzygwiazdkowym Hotelu (…), którego typ i wyposażenie winno odpowiadać opisowi katalogowemu oraz pełne wyżywienie, a także opiekę rezydenta. Z kolei powodowie zadeklarowali się zapłacić umówioną cenę, stawić się o określonej godzinie w miejscu wylotu i poinformować organizatora wyprawy o wszelkich zmianach. Bezspornym było, że mimo wykonania umowy przez powodów pozwana nie zapewniła im zakwaterowania w hotelu zgodnym z ofertą, którą wybrali. O braku możliwości zakwaterowania w Hotelu (…) powodowie zostali powiadomieni w momencie przybycia do Kenii, a więc po rozpoczęciu imprezy.

Po myśli art. 16a ust. 1 i 2 u.u.t. organizator turystyki, który w czasie trwania danej imprezy turystycznej nie wykonuje przewidzianych w umowie usług, stanowiących istotną część programu tej imprezy, jest obowiązany, bez obciążania klienta dodatkowymi kosztami, wykonać w ramach tej imprezy odpowiednie świadczenia zastępcze. Jeżeli jakość świadczenia zastępczego jest niższa od jakości usługi określonej w programie imprezy turystycznej, klient może żądać odpowiedniego obniżenia ceny imprezy. Jeżeli natomiast wykonanie świadczeń zastępczych jest niemożliwe albo klient z uzasadnionych powodów nie wyraził na nie zgody i odstąpił od umowy, organizator turystyki jest obowiązany, bez obciążania klienta dodatkowymi kosztami z tego tytułu, zapewnić mu powrót do miejsca rozpoczęcia imprezy turystycznej lub do innego uzgodnionego miejsca w warunkach nie gorszych niż określone w umowie. W razie odstąpienia od umowy, klient może żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania umowy, co wynika z art. 16a ust. 3 u.u.t. Jeśli chodzi o kryteria odpowiedzialności odszkodowawczej organizatora zastosowanie znajduje art. 11a u.u.t. Za uzasadnione powody uprawniające klienta biura podróży do odmowy przyjęcia świadczeń zastępczych można uznawać te, które uniemożliwiają klientowi przyjęcie tych świadczeń ze względu na jego stan zdrowia, wiek lub umiejętności, a także te, które są sprzeczne z celem, dla którego uczestniczy on w imprezie.

Na gruncie niniejszej sprawy strona pozwana stała na stanowisku, że powodowie nie mogli odstąpić od umowy, bowiem zaproponowano im świadczenie zastępcze, z którego zgodzili się skorzystać. Powyższe oświadczenie pozostaje jednak w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym, w szczególności wyjaśnieniami samych powodów. Otóż powodowie zawarli umowę na podstawie oferty katalogowej i mieli prawo oczekiwać, że zaprezentowany na zdjęciu hotel i pokój „będą wyglądały tak samo w rzeczywistości”. Kategoria hotelu miała oznaczać wysoki standard usług odpowiadający cenie. W przypadku obiektywnej niemożności zakwaterowania powodów w tym hotelu pozwana zobligowana była zapewnić im – w ramach świadczenia zastępczego, zakwaterowanie w obiekcie o takim samym lub zbliżonym standardzie, o podobnych parametrach. Mimo że, jak wynika z porównania ofert, hotel (…) był czterogwiazdkowy, jednak jego standard urągał wszelkim wyobrażeniom o tej kategorii hotelu. Zastany na miejscu wygląd pokoi, zapach, otoczenie hotelu, czy wreszcie jego położenie, daleko odbiegały od pierwotnej oferty o niższych parametrach. Godzi się odnotować, że Sąd nie ocenia li tylko katalogowej klasyfikacji hoteli, ale przede wszystkim ich rzeczywiste warunki i infrastrukturę, a te kryteria w przypadku hotelu wybranego przez powodów i zaoferowanego im zastępczo, nie pozostają ze sobą w korelacji. Innymi słowy sama cena pobytu w Hotelu (…) nie może być decydującym wyznacznikiem o wywiązaniu się pozwanej ze zobowiązania. Także dopłata do wyżywienia nie ma tu znaczenia.

Ponadto powodowie pojechali do Kenii w konkretnym celu – żeby odpocząć, nurkować, opalać się, zwiedzić safari, spotkać się ze znajomymi. Kierując się lokalizacją i znajomością rejonu nie bez kozery wybrali właśnie hotel (…). Zaoferowany przez pozwaną hotel zastępczy nie spełniał oczekiwań powodów, a w dodatku zastane na miejscu warunki uniemożliwiały im przyjemne spędzenie wakacji. Oprócz tego zaznaczyć trzeba, że już na lotnisku powodowie nie wyrażali zgody na zmianę hotelu i to na oddalony o 60 km od pierwotnie wybranego, zlokalizowany wokół wysypisk śmieci. W tych okolicznościach nie sposób uznać, że pozwana prawidłowo zaoferowała powodom świadczenie zastępcze – pozwana nie zapewniła świadczeń należytej jakości odpowiadających „umówionym warunkom”. Mimo kategorycznego sprzeciwu zostali oni jednak zmuszeni do skorzystania z oferty Hotelu (…), po czym wbrew deklaracjom rezydenta nie przeniesiono ich w inne miejsce, dlatego też byli oni uprawnieni do skorzystania z możliwości odstąpienia od umowy, co też niezwłocznie, już następnego dnia po zakwaterowaniu, uczynili. Nie można więc uznać, jak twierdzi pozwana, iż powodowie dobrowolnie skorzystali z oferty zastępczej. Nie uszło również uwadze Sądu, że odstępując od umowy powodowie wezwali pozwaną do zapewnienia im możliwości powrotu do kraju, jednak z uwagi na specyfikę połączeń lotniczych między Polską a Kenią, pozwana nie wykonała tego obowiązku.

Jak wynika z art. 11a ust. 1 u.u.t. organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane wyłącznie: działaniem lub zaniechaniem klienta; działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć, albo siłą wyższą. Organizator ponosi odpowiedzialność bez względu na to, czy usługi wykonuje sam, czy też ich wykonanie powierza osobom trzecim, także wówczas, gdy nie miał on możliwości nadzoru nad tymi osobami.

Odpowiedzialność organizatora z tego tytułu powstaje w przypadku wystąpienia: zdarzenia w postaci niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, szkody oraz normalnego związku przyczynowego między tym zdarzeniem a szkodą. W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, co wprost wynika z art. 11 u.u.t.

Według art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, na skutek którego szkoda powstała. Szkoda obejmuje poniesione straty (damnum emergens) oraz utracone korzyści (lucrum cessans).

W tym miejscu wyjaśnić trzeba, że ustawa o usługach turystycznych stanowi implementację do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Rady Wspólnot (…) z dnia 13 czerwca 1990 r. 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji oraz wycieczek. Powyższe oznacza, że każdorazowo interpretując ustawę trzeba mieć na względzie przepisy unijne, w tym cel, który przyświecał prawodawcy europejskiemu. W szczególności trzeba mieć tu na względzie art. 5 ust. 1 i 2 przywołanej dyrektywy, zgodnie z którym Państwa Członkowskie podejmą wszelkie niezbędne kroki w celu zapewnienia odpowiedzialności organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej wobec konsumenta za właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, niezależnie od tego, czy obowiązki te mają być wykonane przez organizatora i/lub punkt sprzedaży detalicznej czy usługodawcę. Nie narusza to uprawnień organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej w stosunku do tych usługodawców. W odniesieniu do szkody wyrządzonej konsumentowi w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, Państwa Członkowskie podejmą niezbędne kroki w celu zagwarantowania odpowiedzialności organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nie wynika ani z ich winy, ani z winy innego usługodawcy.

Jak wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie C-168/00 S. L. przeciwko T. Deutschland GmbH (…) KG, art. 5 dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek, musi być interpretowany w tym znaczeniu, że nadaje on zasadniczo konsumentowi prawo do naprawienia szkody moralnej wynikającej z niewykonania lub niewłaściwego wykonania świadczeń stanowiących zorganizowaną podróż. Orzeczenie to, jak każde orzeczenie (…) jest wiążące dla wszystkich sądów Państw Członkowskich. Powołując się na powyższy wyrok Sąd Najwyższy wielokrotnie podnosił, że art. 11a ust. 1 u.u.t. może być podstawą odpowiedzialności organizatora turystyki za szkodę niemajątkową w postaci tzw. zmarnowanego urlopu, przy czym prawo do spokojnego wypoczynku (urlopu) nie jest dobrem osobistym mieszczącym się w katalogu dóbr zawartym w art. 23 k.c. (por. wyrok z dnia 24 marca 2011 r., I CSK 372/2010, OSNC 2012/A poz. 21).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy jednoznacznie stwierdzić trzeba, że powodowie jako konsumenci są uprawnieni do żądania od pozwanej wynagrodzenia szkody w postaci zmarnowanego urlopu. Zauważyć przy tym należy, iż wbrew stanowisku pozwanej, jako podstawę faktyczną swoich roszczeń powodowie wskazali na szkodę związaną właśnie ze szkodą moralną, którą wycenili na kwotę odpowiadającą kosztom wyprawy, nie szkodę w postaci zwrotu uiszczonej ceny imprezy. Wobec twierdzeń pozwu w kontekście zebranych dowodów niewątpliwie uprawniony jest wniosek, że powodowie doznali szkody polegającej na utracie przyjemności oczekiwanej w związku z podróżą, przyjemności nieuzyskanej w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zawartej umowy. Szkoda tego rodzaju pozostaje wyłącznie w sferze wrażeń i uczuć, jest zjawiskiem czysto psychicznym, pozbawionym elementu majątkowego lub komercyjnego. Powodowie nie tylko nie wypoczęli podczas urlopu, ale pobyt w Kenii łączył się z wieloma nieoczekiwanymi wypadkami, które były następstwem nienależytego wykonania umowy, a to choćby zmianą pokoju z powodu nieprzyjemnego zapachu, robaków itp. Okoliczności te wywołały wzburzenia i były źródłem dodatkowego stresu. Także planowane wcześniej przez powodów korzystanie z lokalnych atrakcji Kenii okazało się niemożliwe – baseny były zanieczyszczone, plaża brudna, oblegana przez miejscową ludność. Na safari było daleko, nie można było nurkować na miejscu, spotkać się ze znajomymi również w tym czasie przebywającymi w Kenii, wyjść swobodnie na spacer z uwagi na czyhające w pobliżu na turystów niebezpieczeństwo. Nie bez znaczenia jest także fakt, że powodowie już drugiego dnia imprezy chcieli wrócić do Polski, lecz pozwana nie zapewniła im tej możliwości. Powyższe dowodzi, że powodowie ponieśli straty moralne w związku z pobytem w Kenii w lutym 2011 r. Co istotne, pozwana już przed wylotem powodów z kraju wiedziała o odmowie zakwaterowania turystów w oferowanym hotelu, jednak nie uznała za stosowne poinformować o tym fakcie powodów, nie umożliwiła im także już w tym momencie podjęcia decyzji o rezygnacji z imprezy. Między zachowaniem pozwanej a szkodą doznaną przez powodów niewątpliwie istnieje związek przyczynowy.

(…) Sp. z o.o. w O. nie wykazała żadnych ustawowych okoliczności wyłączających jej odpowiedzialność, nawet nie twierdziła, że takowe istnieją. Podkreślić wypada, iż dochodzone kwoty nie są wygórowane i w pełni odpowiadają przyjętym normom. Mając na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie art. 11a ust. 1 u.u.t. w zw. z art. 16a ust. 3 u.u.t. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów sumy, których domagali się w pozwie.

Orzeczenie o kosztach uzasadnia treść art. 98 k.p.c. Na zasadzoną kwotę składają się opłata uiszczona od pozwu w wysokości 2% wartości roszczenia tj. 1.185,00 zł. plus koszty zastępstwa procesowego zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w kwocie 3.600,00 zł plus opłata skarbowa 17,00 zł.