Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydział Cywilny z dnia 16 listopada 2022 r.

Written by

  1. W sprawach prowadzonych w postępowaniu grupowym zastosowanie znajduje art. 15zzs1 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, zgodnie z którym w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy Kodeks postępowania cywilnego w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Jednocześnie zgodnie z art. 3 tej ustawy postępowanie grupowe należy do właściwości sądu okręgowego, a sąd rozpoznaje sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych. W takim wypadku określenie składu wynika z przepisu odrębnej ustawy, jednak sprawy tego rodzaju są rozpoznawane na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Przemawia to za ich rozpoznawaniem w składzie jednoosobowym.
  2. Okoliczność, że sąd nie dokonał przesłuchania stron przed wydaniem postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym stanowi wprawdzie uchybienie procesowe, jednak nie na tyle poważne, aby mogło uzasadniać stwierdzenie nieważności postępowania (w szczególności, jeżeli już na etapie składania pozwu powód załączył oświadczenia członków grupy, w których uzasadnili oni szczegółowo swoją przynależność do grupy, co dało sądowi możliwość wydania orzeczenia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym).
  3. Odpowiedź na pozew w postepowaniu grupowym odnoszącą się do twierdzeń i dowodów powołanych przez powoda w celu wykazania zasadności dochodzonych roszczeń, pozwany może złożyć na późniejszym etapie postępowania, po przesądzeniu przez sąd o dopuszczalności postępowania grupowego, a przed wydaniem orzeczenia w tej kwestii pozwany może wypowiedzieć się jedynie co do dopuszczalności postępowania grupowego.
  4. W ramach postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego sąd dokonuje formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. W tym przedmiocie bada, czy zostały spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci jednorodzajowości roszczeń członków grupy, tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebności grupy, ujednolicenia roszczeń pieniężnych oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.
  5. Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie.
  6. Drugą z przesłanek podmiotowych koniecznych do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego jest uformowanie grupy złożonej z co najmniej 10 osób. Przesłanka ta musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu, jak i  w chwili rozstrzygania przez sąd o dopuszczalności postępowania grupowego.
  7. Trzecią z przesłanek podmiotowych koniecznych do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W orzecznictwie wskazuje się niekiedy, iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Pomimo, iż mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, to niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją lub zdarzeniem, tj. gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiących ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. O takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego. Taka sama podstawa faktyczna występuje wiec, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednak fakty te wykazują podobieństwo uniemożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych”.
  8. W ramach postępowania grupowego w przedmiocie ustalenia odpowiedzialności nie podlega badaniu zakres szkody wyrządzony poszczególnym członkom grupy. Różnorodność indywidualnych okoliczności faktycznych właściwych członkom grupy pozostaje zatem bez jakiegokolwiek wpływu na spełnienie przesłanek rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

 

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Beata Waś

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2022 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym  sprawy z powództwa A. D. jako reprezentanta grupy przeciwko Skarbowi Państwa – Radzie Ministrów, Ministrowi Zdrowia, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji o ustalenie

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 kwietnia 2022 r., sygn. akt XXV C 136/21,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie;
  2. orzeczenie w przedmiocie kosztów postępowania zażaleniowego pozostawić do rozstrzygnięcia w orzeczeniu kończącym sprawę.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Na w/w postanowienie zażalenie wniósł pozwany, zarzucając naruszenie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi powód wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podnoszonej w odpowiedzi na zażalenie kwestii nieważności postępowania z uwagi na sprzeczność składu Sądu I instancji z przepisami prawa. Zgodnie z art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy Kodeks postępowania cywilnego w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. Należy zauważyć, że na gruncie tego przepisu wątpliwości w doktrynie budzi samo sformułowanie odnoszące się do spraw rozpoznawanych „według przepisów” Kodeksu postępowania cywilnego, tj. czy chodzi w tym wypadku wyłącznie o sprawy wskazane w kodeksie, czy także sprawy regulowane odrębnymi ustawami, które przewidują stosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego jedynie w zakresie w nich nieuregulowanym. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Jednocześnie zgodnie z art. 3 tej ustawy postępowanie grupowe należy do właściwości sądu okręgowego, a sąd rozpoznaje sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych. W takim wypadku określenie składu wynika z przepisu odrębnej ustawy, jednak sprawy tego rodzaju są rozpoznawane na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Przemawia to za ich rozpoznawaniem w składzie jednoosobowym (por. T. Zembrzuski, Przeciwdziałanie i zwalczanie epidemii COVID-19 w postępowaniu cywilnym, czyli pożegnanie z kolegialnością orzekania, PPC 2022, nr 1, s. 59-79.). Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego nie doszło do wydania zaskarżonego postanowienia w warunkach nieważności postępowania.

Podnoszona przez stronę powodową okoliczność wydania zaskarżonego postanowienia na posiedzeniu niejawnym z pominięciem wysłuchania stron również nie mogła doprowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia. Sąd ma obowiązek wysłuchania stron przed wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego. Zgodnie z przepisem art. 2261 k.p.c. ilekroć ustawa przewiduje wysłuchanie stron lub innych osób, stosownie do okoliczności może się to odbyć przez wezwanie stron do złożenia odpowiednich oświadczeń na posiedzeniu albo wyznaczenie terminu do zajęcia stanowiska w piśmie procesowym lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość, o ile dają one pewność co do osoby składającej oświadczenie. Sąd może w tym celu zarządzić zarówno posiedzenie niejawne, na które wstęp mają tylko osoby wezwane, jak i rozprawę (por. A. Banaszewska [w:] M. Sieńko, A. Banaszewska, Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, Warszawa 2020, art. 10.). Okoliczność, że Sąd I instancji nie dokonał przesłuchania stron przed wydaniem zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowi wprawdzie uchybienie procesowe, jednak nie na tyle poważne, aby mogło uzasadniać stwierdzenie nieważności postępowania, w szczególności, że już na etapie składania pozwu powód załączył oświadczenia członków grupy, w których uzasadnili oni szczegółowo swoją przynależność do grupy, co dało Sądowi I instancji możliwość wydania orzeczenia w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Ubocznie należy również wskazać, że Sąd Okręgowy dopuścił się uchybienia również przy doręczaniu pozwanemu odpisu pozwu. Na mocy nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 r. uchylono przepis art. 10 ust. 1a ustawy, który przewidywał, że przed wyznaczeniem posiedzenia niejawnego w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego, przewodniczący zarządza wniesienie odpowiedzi na pozew zgodnie z art. 207 § 2 k.p.c. Odpowiedź na pozew odnoszącą się do twierdzeń i dowodów powołanych przez powoda w celu wykazania zasadności dochodzonych roszczeń, pozwany może złożyć na późniejszym etapie postępowania, po przesądzeniu przez sąd o dopuszczalności postępowania grupowego, a przed wydaniem orzeczenia w tej kwestii pozwany może wypowiedzieć się jedynie co do dopuszczalności postępowania grupowego. W niniejszej sprawie Sąd I instancji zobowiązał pozwanego do zajęcia stanowiska merytorycznego jeszcze przed kontrolą formalną pozwu.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym sąd odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym przypadku sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W ramach postępowania w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego sąd dokonuje formalnoprawnej oceny dopuszczalności postępowania grupowego. W tym przedmiocie bada, czy zostały spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci jednorodzajowości roszczeń członków grupy, tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebności grupy, ujednolicenia roszczeń pieniężnych oraz zdolności przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym (por. M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2018, s. 313).

W niniejszej sprawie członkowie grupy (przedsiębiorcy z branży turystycznej) domagają się ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone im przez wydanie szeregu aktów normatywnych oraz zaniechanie wydania aktów normatywnych.

Pierwszą przesłanką decydującą o dopuszczalności postępowania grupowego jest to, aby wszystkie osoby objęte pozwem grupowym wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie. Przesłanka jednorodzajowości roszczeń wszystkich członków grupy z całą pewnością została spełniona, bowiem domagają się oni przesądzenia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa.

Drugą z przesłanek podmiotowych koniecznych do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego jest uformowanie grupy złożonej z co najmniej 10 osób. Przesłanka ta musi być spełniona zarówno w chwili składania pozwu, jak i w chwili rozstrzygania przez sąd o dopuszczalności postępowania grupowego. Ta przesłanka również została spełniona, gdyż już do pozwu załączono oświadczenia 45 członków grupy. Nie było to z resztą kwestionowane przez żalącego.

Trzecią z przesłanek podmiotowych koniecznych do spełnienia dla wszczęcia postępowania grupowego jest jednakowość podstawy faktycznej. Powstaje ona, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. W orzecznictwie wskazuje się niekiedy (por. post. SA w Gdańsku z 14.5.2013 r., I ACz 464/13, Legalis), iż roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Pomimo, iż mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, to niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

W orzecznictwie wymóg zachowania jednakowości podstawy faktycznej jest traktowany szeroko. Sąd Apelacyjny w Warszawie w post. z 25.10.2016 r. (I ACz 1703/16) słusznie uznał, iż wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, ze wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy.

Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją lub zdarzeniem, tj. gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiących ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. O takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznego będącej elementem współuczestnictwa formalnego. Taka sama podstawa faktyczna występuje wiec, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednak fakty te wykazują podobieństwo uniemożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych” (por. post. SA w Warszawie z 28.12.2017 r., VI ACz 586/17).

W rozpoznawanej sprawie powód wykazał, że członkowie grupy prowadzili działalność gospodarczą uzasadniającą przynależność do grupy przedsiębiorców branży turystycznej, przez co zachodzi między nimi wymagana wspólność podstawy faktycznej roszczeń. Na poparcie swych twierdzeń powód załączył do pozwu oświadczenia poszczególnych członków grupy oraz wydruki dotyczącego prowadzonych przez nich działalności z KRS lub CEIDG. Skarżący w zażaleniu, zamiast wskazać na konkretne okoliczności świadczące o niewłaściwej podstawie faktycznej, ograniczył natomiast swe wywody jedynie do cytatów z orzecznictwa i doktryny oraz bardzo niekonkretnych twierdzeń, iż sam fakt wydania rozporządzenia nie stanowi właściwej podstawy faktycznej, jako że nie jest dostatecznie szczegółowym zdarzeniem.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wydanie kwestionowanych rozporządzeń oraz zaniechania legislacyjne mogą stanowić podstawę roszczeń przedsiębiorców. Zakres szkody wyrządzony konkretnemu przedsiębiorcy przez opisane zdarzenia nie będzie natomiast badany w toku niniejszego postępowania, gdyż nie dotyczy ono zapłaty roszczeń odszkodowawczych, lecz ustalenia odpowiedzialności. Podnoszona w zażaleniu różnorodność indywidualnych okoliczności faktycznych właściwych członkom grupy pozostaje zatem bez jakiegokolwiek wpływu na spełnienie przesłanek rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. postanowił jak w sentencji. Wniosek powoda o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego rozpozna Sąd Okręgowy stosownie do art. 108 k.p.c.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 22 lutego 2017 r.

Written by

  1. Zmiana dokonana przez reprezentanta grupy w spornym piśmie procesowym była konsekwencją złożenia nowego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Jak podkreślają komentatorzy, oświadczenia tego rodzaju złożone po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym powinny być traktowane jak oświadczenia składane po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego.
  2. Trzeba zauważyć, że z punktu widzenia rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 u.d.p.g., istotne jest przede wszystkim to, czy może być w danej sprawie prowadzone postępowanie grupowe. Chodzi o wyeliminowanie konieczności prowadzenia szeregu indywidualnych procesów. Kwestie dotyczące określenia składu grupy i następnie zasadności roszczeń nie stanowią przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego.

 

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:           SSA Przemysław Kurzawa

Sędziowie:                      SSA Katarzyna Polańska-Farion (spr.), SSO (del.) Agnieszka Wachowicz -Mazur

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Sz. działającego w charakterze reprezentanta grupy przeciwko (…) Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. z siedzibą w W. o ustalenie

na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 listopada 2016 r., sygn. akt II C 222/16,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej pozostawić Sądowi Okręgowemu w Warszawie w orzeczeniu kończącym postępowanie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odmówił odrzucenia pozwu w zakresie roszczenia zgłoszonego przez reprezentanta grupy w piśmie 5 lipca 2016 r.

W uzasadnieniu wskazano, iż prawomocnym postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2016 r. przesądzono o dopuszczalności rozpoznania sprawy w trybie postępowania grupowego uregulowanego ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”). Kwestia natomiast członkostwa w grupie K. S. i ewentualnie innych osób, o ile złożą oświadczenia o przystąpieniu do grupy, może być przedmiotem oceny przy rozpoznawaniu zarzutów strony pozwanej.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła strona pozwana, zaskarżając je w całości oraz wnosząc o jego zmianę poprzez odrzucenie pozwu w zakresie roszczenia zgłoszonego dnia 5 lipca 2016 r., ze zwrotem kosztów procesu.

Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i 2 oraz art. 13 ust. 1 u.d.p.g. oraz art. 193 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie w całości i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

 

Zażalenie nie jest zasadne.

Skarżący odwołał się do szczególnej podstawy odrzucenia pozwu, jaka przewidziana została w art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Stosownie do tego przepisu, sąd odrzuci pozew, jeśli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Słusznie sąd I instancji zwrócił uwagę, iż badanie dopuszczalności prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym miało już miejsce i zostało prawomocnie rozstrzygnięte postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2016 r., przy uwzględnieniu ówczesnej liczebności grupy, jednorodzajowości roszczeń oraz istnienia takiej samej podstawy faktycznej, wyznaczonej zbieżnym mechanizmem wprowadzonym wzorcami umów ubezpieczenia, stosowanymi w relacjach z konsumentami – klientami pozwanego.

Zmiana dokonana przez reprezentanta grupy w spornym piśmie procesowym była konsekwencją złożenia nowego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Jak podkreślają komentatorzy, oświadczenia tego rodzaju złożone po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym powinny być traktowane jak oświadczenia składane po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego (por. T. Jaworski, P. Radzimierski „Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz” C.H. Beck, Warszawa 2010). Oznacza to, że podlegać powinny badaniu reprezentanta i w razie oceny pozytywnej – przedstawione być powinny do sądu, z umieszczeniem osoby składającej oświadczenie na wykazie osób, które przystąpiły do grupy. W konsekwencji, weryfikacja możliwości rozpoznania żądania tej osoby we wszczętym postępowaniu grupowym realizowana jest przy ustalaniu składu grupy, przy wykorzystaniu środków właściwych temu etapowi postępowania (por. art. 15 i 17 u.d.p.g.).

Trzeba zauważyć, że z punktu widzenia rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 u.d.p.g., istotne jest przede wszystkim to, czy może być w danej sprawie prowadzone postępowanie grupowe. Chodzi o wyeliminowanie konieczności prowadzenia szeregu indywidualnych procesów. Kwestie dotyczące określenia składu grupy i następnie zasadności roszczeń nie stanowią przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Określenie składu grupy dokonywane jest w kontekście szerszego materiału procesowego zgromadzonego z inicjatywy stron. Dopiero na jego podstawie Sąd Okręgowy wyjaśni, czy podany na uzasadnienie żądania schemat faktyczny odnosi się do poszczególnych członków grupy, pamiętając, iż w pozwie zakwestionowano wadliwość samej konstrukcji opłaty likwidacyjnej, niezależnie od różnic redakcyjnych we wzorcach czy odmienności w rozwiązaniach indywidulanych polis, np. co do stawek czy stażu.

Osoby, które nie będą spełniać tych warunków, powinny zostać pominięte przy ustalaniu składu grupy, z odrębną kontrolą instancyjną (art. 17 ust. 2 u.d.p.g.).

Ponieważ do kodeksowych podstaw odrzucenia pozwu, wskazanych w art. 199 § 1 k.p.c. oraz art. 1165 § 1 k.p.c. (w związku z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.), jak i podstawy wymienionej w art. 8 ust. 5 u.d.p.g. argumentacja strony skarżącej nie nawiązywała, prowadzenie rozważań w tym kierunku jest bezprzedmiotowe.

Mając na uwadze powyższe, rozstrzygnięto jak w sentencji na zasadzie przepisu art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania zażaleniowego rozstrzygnięto na zasadzie przepisu art. 108 § 1 k.p.c.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej z dnia 22 września 2021 roku

Written by

Sąd Apelacyjny w Warszawie VIII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: SSO (del.)  Arkadiusz Ziarko

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2021 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Polska sp. z o.o. z siedzibą w W. przeciwko (…) Limited z siedzibą w N. (Cypr) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 kwietnia 2021 roku, sygn. akt XX GC 1004/12

postanawia:

  1. oddalić zażalenie;
  2. pozostawić Sądowi Okręgowemu w Warszawie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XX Wydział Gospodarczy z dnia 27 kwietnia 2021 r.

Written by

  1. Postępowanie grupowe wykazuje szereg istotnych różnic w stosunku do zwykłego postępowania cywilnego. Przede wszystkim odmienny jest przebieg postępowania, przesłanki dopuszczalności postępowania oraz zakres spraw cywilnych, które mogą zostać rozpoznane w postępowaniu grupowym, ukształtowanie strony podmiotowej, zasad określenia wynagrodzenia pełnomocnika, szczególnych wymogów dotyczących treści pozwu, jak również szereg odmienności formalnych związanych z prowadzeniem postępowania grupowego. Wszystkie te różnice powodują, że nie jest możliwe zastosowanie wprost wszystkich przepisów k.p.c., które nie zostały wyłączone na mocy przepisu art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Prowadzi to do konkluzji, że również do postępowań wszczętych przed dniem 1 czerwca 2017 r. należy przepisy k.p.c. stosować odpowiednio.
  2. Przepis art. 24 ust. 1 u.d.p.g. nie wyłączał nigdy, pomimo kilkukrotnych nowelizacji, stosowania art. 193 k.p.c. Z uwagi na wagę tego przepisu, wykluczenie ze stosowania przepisów sąsiadujących, tj. art. 194-196 k.p.c. oraz brak zmian w tym zakresie przy dokonywaniu kolejnych nowelizacji należy uznać, że była to świadoma decyzja ustawodawcy. Stosowanie tego przepisu nie wyłączają również w sposób definitywny odrębności postępowania grupowego. W związku z tym należało przyjąć, że co do zasady modyfikacja powództwa rozpoznawanego w postępowaniu grupowym jest dopuszczalna.
  3. Ustawa nie przewiduje szczególnego trybu rozstrzygania kwestii dopuszczalności objęcia nowych roszczeń postępowaniem grupowym. W konsekwencji należy stosować odpowiednio przepisy odnoszące się do żądań zgłoszonych w pozwie.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:         SSO Katarzyna Kisiel

Sędziowie:                    SSO Joanna Sieradz; SSO Łukasz Oleksiuk (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2021 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeciwko (…) z siedzibą w N. (C.) o ochronę praw autorskich i pokrewnych w postępowaniu grupowym

postanawia:

rozpoznać sprawę w zakresie nowych żądań zgłoszonych przez powoda w piśmie z dnia 23 września 2019 r. w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 3 czerwca 2020 r. pozwany (…) z siedzibą w N. (C.) wniósł:

1. na podstawie art. 10 ust. i zd. 2 w zw. z art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „d.p.g.”) – odrzucenie pozwu w zakresie roszczeń zawartych w punkcie IV ust. 3 oraz IV ust. 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r. z uwagi na to, że nie podlegają one rozpoznaniu w postępowaniu grupowym,

ewentualnie, z ostrożności procesowej, gdyby Sąd nie uwzględnił wniosku z pkt 1 powyżej,

2. na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. – zawieszenie postępowania w zakresie żądań opisanych w punkcie IV ust. 3 oraz pkt IV ust. 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r. z uwagi na niewskazanie przez powoda w zakresie tych żądań okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. w terminie tygodniowym zgodnie z punktem 7 c) zarządzenia z dnia 28 lutego 2020 r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że pozew w zakresie roszczeń zawartych punkcie IV ust. 3 oraz 4 pisma powoda z dnia 23 września 2019 r., sformułowanych na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (dalej: „pr. aut.”) dotyczących zamieszczenia przez pozwanego oświadczenia o określonej przez powoda treści („Roszczenia publikacyjne”), powinien zostać odrzucony, ponieważ przedmiotowe roszczenia nie podlegają rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, co wynika z dwóch niezależnych podstaw prawnych. Roszczenia publikacyjne poszczególnych członków grupy nie są oparte na jednakowej podstawie faktycznej, a zatem nie została spełniona przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym określona w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Roszczenia publikacyjne powoda stanowią w istocie roszczenia o ochronę dóbr osobistych członków grupy, których dochodzenie w postępowaniu grupowym zostało wyłączone na podstawie art. 1 ust. 2a u.d.p.g. Ponadto roszczenia publikacyjne poszczególnych członków grupy nie są oparte ani na takiej samej podstawie faktycznej, ani okoliczności faktyczne niezbędne do wykazania zasadności roszczenia publikacyjnego każdego z członków grupy nie są wspólne. Roszczenia te zmierzają w głównej mierze do przywrócenia pierwotnej pozycji rynkowej i uczynienia zadość dyskomfortowi poszczególnych członków grupy wywołanemu rzekomym naruszeniem ich majątkowych praw autorskich, a nie przewidują wynagrodzenia szkody majątkowej, a więc ochrony interesów majątkowych. Źródło powstania dochodzonych przez członków grupy roszczeń publikacyjnych stanowi zatem rzekome naruszenie ich dóbr osobistych w postaci reputacji czy renomy. Natomiast dochodzenie roszczeń o ochronę dóbr osobistych (w tym w szczególności roszczeń o zrekompensowanie ewentualnie doznanej krzywdy), z uwagi na ich osobisty charakter oraz związaną z nim konieczność prowadzenia zindywidualizowanego postępowania dowodowego w odniesieniu do każdego członka grupy, zostało w postępowaniu grupowym wyłączone (pismo pozwanego k. (…)).

Pismem z dnia 11 września 2020 r. powód (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wskazał, iż wniosek pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie i jako oczywiście bezzasadny powinien zostać przez Sąd pominięty. Uzasadniając swoje stanowisko powód podniósł, że nie jest prawidłowe twierdzenie pozwanego wskazujące, że roszczenia publikacyjne grupy nie są oparte o taką samą podstawę faktyczną w rozumieniu przepisu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Wszystkie roszczenia podnoszone w sprawie niniejszej przez stronę powodową są oparte o takie same okoliczności, w tym o ten sam mechanizm działania pozwanego, a więc o taką samą podstawę faktyczną. Powód nie domaga się publikacji przeprosin za naruszenie praw autorskich do pojedynczych, konkretnych utworów, do których prawa autorskie majątkowe przysługują poszczególnym członkom grupy i nie tego dotyczy to postępowanie. Okoliczności faktyczne niezbędne do wykazania zasadności roszczenia publikacyjnego są dla każdego członka grupy wspólne, bowiem do naruszeń praw członków grupy dochodziło za pośrednictwem dokładnie tej samej platformy (dostępnej wciąż pod adresem (…)), prowadzonej przez jeden i ten sam podmiot (pozwanego), z wykorzystaniem dokładnie tych samych mechanizmów (system wymiany plików). Wszystkie te okoliczności zostały szeroko omówione w toku dotychczasowego postępowania prowadzonego w sprawie i na nich właśnie oparte są również nowe żądania strony powodowej. Twierdzenie pozwanego oparte ponownie o przywołane już orzeczenie Sądu Najwyższego, jakoby roszczenie publikacyjne miało za zadanie naprawę uszczerbku moralnego jest błędne i ponownie zmierza do wprowadzenia Sądu w błąd. Roszczenie publikacyjne, którego dochodzi strona powodowa, znajduje się w katalogu roszczeń przysługujących z tytułu naruszenia praw autorskich majątkowych. To już samo w sobie wskazuje, że roszczenie ma charakter wyraźnie majątkowy, a nie wyłącznie osobisty. Podkreślić należy także, że oświadczenie, o którym mowa w przepisie art. 79 ust. 2 pr. aut. nie musi przybierać formy przeprosin, a może (co ma miejsce w tym przypadku) mieć m.in. formę publicznego przyznania się do stosowania praktyk naruszających prawo. Błędna jest próba zrównania roszczenia publikacyjnego z art. 79 ust. 2 pr. aut. z roszczeniami przysługującymi na podstawie przepisu art. 24 § 1 k.c. Choć oba przepisy przewidują możliwość nałożenia na pozwanego obowiązku „złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie”, istota obu roszczeń jest zgoła odmienna i nie ma żadnych podstaw, by roszczenie strony powodowej kwalifikować jako roszczenie o naruszenie dóbr osobistych w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Roszczenia oparte o przepis art. 24 § 1 k.c. wymagają istnienia obiektywnego naruszenia dóbr osobistych, co w przypadku tak osób fizycznych, jak i prawnych, jest wykazywane w oparciu o szereg czynników, często trudno uchwytnej natury. Przepis art. 79 ust. 2 pr. aut. nie odwołuje się do takich przesłanek odpowiedzialności i opiera się wyłącznie o obiektywnie mierzalne i namacalne przesłanki naruszenia praw autorskich majątkowych, które zawsze mają charakter obiektywny (pismo powoda k. (…)).

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Do niniejszego postępowania znajdą zastosowanie przepisy u.d.p.g. w brzmieniu nieobjętym nowelizacją, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r.. Zgodnie bowiem z art. 10 ustawy nowelizującej z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności – przepisy ustaw zmienianych w art. 2 i art. 10, w brzmieniu nadanym tą ustawą, stosuje się do postępowań wszczętych od dnia jej wejścia w życie. Natomiast w niniejszym postępowaniu stosuje się przepisy, które zostały wprowadzone na mocy ustawy nowelizującej z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 2 ww. ustawy nowelizującej do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustaw zmienianych w art. 1 i art. 5, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Pismem z dnia 23 września 2019 r. (k. (…)) powód (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., jako reprezentant grupy, dokonał modyfikacji powództwa m.in. poprzez wystąpienie z trzema nowymi żądaniami (nieobjętymi pozwem):

  1. na podstawie art. 79 ust. 1 pr. aut. nakazania pozwanemu, by w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku wdrożył system filtrowania plików;
  2. na podstawie art. 79 ust. 2 pr. aut. do zamieszczenia na koszt pozwanego ogłoszeń w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w sprawie niniejszej w miejscach i o treści opisanej w ww. piśmie;
  3. w przypadku niewykonania przez pozwaną opisanych wyżej obowiązków w zakresie publikacji oświadczeń o treści i terminie wskazanych w orzeczeniu Sądu – upoważnienie powoda jako przedstawiciela grupy do opublikowania ww. oświadczeń na koszt pozwanego oraz zobowiązanie pozwanego do zwrotu kosztów poniesionych z tego tytułu przez powoda.

Zgodnie z art. 193 § 1 i 3 k.p.c., zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Zmiana powództwa polegająca na zastąpieniu roszczenia dotychczasowego roszczeniem nowym jest czynnością procesową złożoną, składającą się z dwóch działań, z których pierwsze obejmuje cofnięcie powództwa w zakresie dotychczasowego roszczenia, a drugie – wniesienie innego powództwa obejmującego roszczenie nowe. Jeżeli z kolei zmiana powództwa obejmująca zgłoszenie nowego roszczenia na miejsce roszczenia dotychczasowego rodzi co do tego drugiego roszczenia skutki identyczne jak „zwykłe” cofnięcie powództwa, to uzasadnione jest stanowisko, że taka zmiana powództwa w części dotyczącej wycofania roszczenia dotychczasowego powinna być oceniania nie tylko w świetle art. 193 k.p.c., lecz także dodatkowo z punktu widzenia przesłanek określonych wart. 203 k.p.c. (zgoda pozwanego, jeżeli zmiana powództwa jest dokonywana po rozpoczęciu rozprawy, i kontrola sądu) (Komentarz do art. 193 k.p.c., Tom I, red. T. Szanciło, Legalis).

Zgodnie z art. 24 ust. 1 u.d.p.g. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 maja 2017 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy k.p.c., z wyłączeniem art. 7, 8, 117-124, 194-196, 204, 205, art. 207 § 3 i art. 425-505. Ponadto zgodnie z ww. przepisem w brzmieniu obowiązującym po dniu 7 listopada 2019 r., w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c., z wyłączeniem art. 8, art. 117-124, art. 194-196, art. 204, art. 205, art. 2053 § 2 i 5 oraz art. 425-50514.

Zgodnie z pierwotnie przyjętym brzmieniem art. 24 ust. 1 u.d.p.g., przepisy k.p.c. (poza tymi wyłączonymi z zastosowania) miały zastosowanie do postępowania grupowego wprost. Rozwiązanie to odbiegało od brzmienia przedmiotowego przepisu dyskutowanego na etapie prac nad ustawą, kiedy to planowano „odpowiednie” zastosowanie przepisów k.p.c. do postępowania grupowego. Ostatecznie, „odpowiednie” stosowanie przepisów k.p.c. przyjęte zostało na mocy nowelizacji ustawy, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r. i ma zastosowanie do spraw wszczętych po tej dacie. Mimo tego, że ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie „odpowiedniego” stosowanie przepisów k.p.c. dopiero po kilku latach funkcjonowania ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, należy przyjąć, że sytuacja taka występowała również w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, a zmiana polegała wyłącznie na doprecyzowaniu tej kwestii.

Postępowanie grupowe wykazuje szereg istotnych różnic w stosunku do zwykłego postępowania cywilnego. Przede wszystkim odmienny jest przebieg postępowania, przesłanki dopuszczalności postępowania oraz zakres spraw cywilnych, które mogą zostać rozpoznane w postępowaniu grupowym, ukształtowanie strony podmiotowej, zasad określenia wynagrodzenia pełnomocnika, szczególnych wymogów dotyczących treści pozwu, jak również szereg odmienności formalnych związanych z prowadzeniem postępowania grupowego. Wszystkie te różnice powodują, że nie jest możliwe zastosowanie wprost wszystkich przepisów k.p.c., które nie zostały wyłączone na mocy przepisu art. 24 ust. 1 u.d.p.g. Prowadzi to do konkluzji, że również do postępowań wszczętych przed dniem 1 czerwca 2017 r. należy przepisy k.p.c. stosować odpowiednio.

„Odpowiednie” stosowanie przepisów k.p.c. do postępowania grupowego umożliwia sądowi bezpośrednie zastosowanie niektórych przepisów, zastosowanie innych z modyfikacjami wynikającymi z konieczności uwzględnienia specyfiki postępowania grupowego oraz całkowite pominięcie stosowania tych przepisów, które nie odpowiadają charakterowi prawnemu postępowania grupowego. Ze względu na brak w ustawie wytycznych co do sposobu odpowiedniego stosowania przepisów k.p.c. do postępowania grupowego, weryfikacja prawidłowości rozstrzygnięć sądu w tym zakresie dokonywana jest jedynie przez sąd drugiej instancji w postępowaniu zażaleniowym lub w postępowaniu apelacyjnym, ewentualnie także przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (Komentarz do art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, M. Asłanowicz, Legalis).

Przepis art. 24 ust. 1 u.d.p.g. nie wyłączał nigdy, pomimo kilkukrotnych nowelizacji, stosowania art. 193 k.p.c. Z uwagi na wagę tego przepisu, wykluczenie ze stosowania przepisów sąsiadujących, tj. art. 194-196 k.p.c. oraz brak zmian w tym zakresie przy dokonywaniu kolejnych nowelizacji należy uznać, że była to świadoma decyzja ustawodawcy. Stosowanie tego przepisu nie wyłączają również w sposób definitywny odrębności postępowania grupowego. W związku z tym należało przyjąć, że co do zasady modyfikacja powództwa rozpoznawanego w postępowaniu grupowym jest dopuszczalna.

Skoro ustawodawca dopuścił możliwość występowania w postępowaniu grupowym z nowymi roszczeniami konieczne stało się ustalenie, czy nowe roszczenia nadają się do rozpoznania w tym postępowaniu. Założeniem przepisów regulujących postępowanie grupowe było badanie kwestii dopuszczalności rozpoznania roszczeń w postępowaniu grupowym na pierwszym etapie postępowania. Skoro jednak powód zdecydował się na wystąpienie z nowymi roszczeniami, a pozwany zgłosił zarzut braku podstaw do rozpoznania tych żądań w postępowaniu grupowym, konieczne stało się przesądzenie tej kwestii przed przystąpieniem do ich merytorycznego rozpoznania. Ustawa nie przewiduje szczególnego trybu rozstrzygania kwestii dopuszczalności objęcia nowych roszczeń postępowaniem grupowym. W konsekwencji należało zastosować odpowiednio przepisy odnoszące się do żądań zgłoszonych w pozwie.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g., po wysłuchaniu stron sąd rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego. Sąd odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym przypadku sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. W ww. przepisie uregulowano pierwsze stadium postępowania grupowego, które dotyczy badania jego dopuszczalności. Jest ono związane z oceną przez sąd dopuszczalności postępowania grupowego. Badanie dopuszczalności pozwu grupowego ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia interesów członków grupy oraz pozwanego. Od oceny na tym etapie zależy bowiem, czy postępowanie przejdzie w kolejną fazę, czy też pozew zostanie odrzucony. W pierwszym etapie postępowania grupowego sąd ocenia dopuszczalność postępowania grupowego. Owa ocena jest dostosowana do postępowania grupowego. Sąd po pierwsze musi zbadać, czy wystąpiły przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, po drugie – wydać rozstrzygnięcie, które będzie zależne od wyniku badania dopuszczalności postępowania grupowego, (zob. J. Gołaczyński, D. Szostek (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Warszawa 2019).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. w pierwotnym brzmieniu, ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Analiza treści art. 1 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.p.g. prowadzi do stwierdzenia, iż do owych kwalifikowanych przesłanek dopuszczalności należą:

  1. jednorodzajowość roszczeń członków grupy;
  2. tożsamość lub jednakowość podstawy faktycznej roszczeń członków grupy;
  3. liczebność grupy;
  4. zdolności przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Ta sama podstawa faktyczna powództwa ma miejsce, gdy uzyskanie ochrony prawnej wiąże się z identyczną sytuacją lub zdarzeniem, tj. gdy wszystkie roszczenia oparte są na tym samym zespole faktów, stanowiących ich podstawę. Chodzi tu więc najczęściej o jedno i to samo zdarzenie faktyczne, będące źródłem wielu dochodzonych roszczeń. O takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są jedynie z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego. Taka sama podstawa faktyczna występuje więc, gdy różne fakty stanowią podstawę dochodzonych roszczeń, jednak fakty te wykazują podobieństwo uniemożliwiające uznanie, że mają one charakter analogiczny i tym samym wykazują związek uzasadniający traktowanie ich jako „takich samych” (zob. M. Aslanowicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Warszawa 2019).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż niezależnie od przyjętej szerszej bądź węższej interpretacji pojęcia jednorodzajowości, roszczenia w przedmiotowym sporze mają źródło w jednego rodzaju stosunku prawnym – delikcie, jak również są tożsame z materialnoprawnego punktu widzenia.

Powód wszystkie nowe żądania wywodził z art. 79 pr. aut. w zw. z art. 422 k.c. Powód przedstawił zespół faktów, które uzasadniają ww. żądania w sposób tożsamy dla wszystkich członków grupy:

  1. posiadanie przez członków grupy majątkowych praw autorskich do wskazanych utworów;
  2. naruszanie majątkowych praw autorskich członków grupy poprzez bezprawne rozpowszechnianie przez podmioty korzystające z systemu wymiany plików utworów udostępnianych w ramach serwisu;
  3. organizacja i prowadzenie narzędzia systemu wymianu plików w ramach serwisu.

W ocenie Sądu fakty te stanowią wystarczającą podstawę do uznania dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w zakresie nowych żądań zgłoszonych przez powoda. Nowe żądania mają bowiem źródło w stosunku prawnym jednego rodzaju (delikcie) oraz są tożsame z materialnoprawnego punktu widzenia. Spełniona została, co oczywiste, również przesłanka liczebności grupy.

Bezzasadny okazał się zarzut pozwanego dotyczący konieczności uznania roszczeń powoda za odnoszące się do ochrony dóbr osobistych członków grupy. Powód wskazał wyraźnie, że dochodzi ochrony przysługujących członkom grupy praw autorskich, nie zaś ochrony ich dóbr osobistych. Ponadto należy podkreślić, że z okoliczności faktycznych przedstawionych przez powoda wynika, że nie domaga się on publikacji przeprosin za naruszenie praw autorskich do pojedynczych, konkretnych utworów. Powód wskazał, że do naruszania praw autorskich członków grupy dochodziło za pośrednictwem tej samej platformy prowadzonej przez pozwanego z wykorzystaniem tego samego mechanizmu (systemu wymiany plików). W związku z tym wszystkie istotne okoliczności faktyczne są takie same dla wszystkich członków grupy, a roszczenie publikacyjne obejmuje wszystkich członków grupy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g., orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 28 września 2017 r.

Written by

  1. Z punktu widzenia rozstrzygnięcia o dopuszczalności postępowania grupowego (art. 10 u.d.p.g.) istotne jest przede wszystkim to, czy może być w danej sprawie prowadzone postępowanie grupowe, ażeby wyeliminować konieczność prowadzenia szeregu indywidualnych procesów.
  2. Kwestie dotyczące określenia składu grupy i następnie zasadności roszczeń nie stanowią przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Określenie składu grupy dokonywane jest w kontekście szerszego materiału procesowego zgromadzonego z inicjatywy stron.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Maciej Dobrzyński

Sędziowie:                     SSA Marzanna Góral, SSO (del.) Agnieszka Wachowicz – Mazur (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2017 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) w O. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie,

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15 marca 2017 r., sygn. akt I C 1281/15

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 15 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. Sąd Okręgowy odwołując się do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r. wydanego w sprawie I ACz 1648/15, którym zmieniono postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie w ten sposób, że odmówiono odrzucenia pozwu uznał, że spełnione zostały przesłanki dopuszczalności pozwu w postępowaniu grupowym z art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7 poz. 44 ze zm., dalej jako: „u.d.p.g.”).

Zażalenie na powyższe rozstrzygnięcie wniósł pozwany, wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Skarżący zarzucił naruszenie:

– art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. i art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez nieuzasadnione uznanie, że postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r. przesądza o dopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wiąże w tym zakresie Sąd Okręgowy, w konsekwencji zwalnia Sąd Okręgowy z oceny przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, podczas gdy brak jest podstaw do takiego wniosku, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy;

– art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., poprzez zaniechanie oceny przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy;

– art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. oraz art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez zaniechanie uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, w szczególności zaniechanie uzasadnienia spełnienia przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., co uniemożliwia ustalenie, jakie motywy zadecydowały o uznaniu dopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na zażalenie strona powodowa wniosła o oddalenie zażalenia.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Skarżący odwołał się do szczególnej podstawy odrzucenia pozwu, jaka przewidziana została w art. 10 u.d.p.g. Stosownie do tego przepisu sąd odrzuci pozew, jeśli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.

Słusznie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż badanie dopuszczalności prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym miało już miejsce i zostało prawomocnie rozstrzygnięte postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia z dnia 21 września 2015 r. w sprawie I ACz 1648/15, przy uwzględnieniu ówczesnej liczebności grupy, jednorodzajowości roszczeń oraz istnienia takiej samej podstawy faktycznej, wyznaczonej zbieżnym mechanizmem wprowadzonym wzorcami umów ubezpieczenia, stosowanymi w relacjach z konsumentami – klientami pozwanego. W tej kwestii w całości należy podzielić argumentację składu orzekającego zawartą w pisemnym uzasadnieniu postanowienia bez konieczności jej ponownego przytaczania.

Jednocześnie skarżący nie zauważa, iż Sąd Apelacyjny w powyższej sprawie szczegółowo wyjaśnił, dlaczego zmieniając orzeczenie Sądu Okręgowego, nie orzekł o dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Nie wynikało to z faktu braku przesłanek do takiego orzeczenia, tylko zakresu żądania pozwanego, albowiem to na jego wniosek zostało wydane orzeczenie.

Podkreślić należy, że z punktu widzenia rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 u.d.p.g., istotne jest przede wszystkim to, czy może być w danej sprawie prowadzone postępowanie grupowe. Chodzi o wyeliminowanie konieczności prowadzenia szeregu indywidualnych procesów. Kwestie dotyczące określenia składu grupy i następnie zasadności roszczeń nie stanowią przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Określenie składu grupy dokonywane jest w kontekście szerszego materiału procesowego zgromadzonego z inicjatywy stron. Dopiero na jego podstawie Sąd Okręgowy wyjaśni, czy podany na uzasadnienie żądania schemat faktyczny odnosi się do poszczególnych członków grupy. Osoby, które nie będą spełniać tych warunków, powinny zostać pominięte przy ustalaniu składu grupy, z odrębną kontrolą instancyjną (art. 17 ust. 2 u.d.p.g.).

Ponieważ do kodeksowych podstaw odrzucenia pozwu, wskazanych w art. 199 § 1 k.p.c. oraz art. 1165 § 1 k.p.c. (w związku z art. 24 ust. 1 u.d.p.g.), jak i podstawy wymienionej w art. 8 ust. 5 u.d.p.g. argumentacja strony skarżącej nie nawiązywała, prowadzenie rozważań w tym kierunku jest bezprzedmiotowe.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 6 czerwca 2017 r.

Written by

  1. Badanie przynależności do grupy polega na przykładaniu indywidualnych roszczeń członków grupy do wzorca roszczenia określonego w postanowieniu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.
  2. Pozwany, zarówno podczas pierwszej, jak i drugiej fazy postępowania grupowego nie powinien podnosić zarzutów, które miałyby wykazać brak zasadności roszczeń dochodzonych na rzecz członków grupy. Te kwestie bowiem są poza przedmiotem zainteresowania sądu podczas pierwszej i drugiej fazy procesu grupowego. Zasadność dochodzonych roszczeń na rzecz poszczególnych osób jest rozpoznawana podczas trzeciej, merytorycznej fazy postępowania grupowego.
  3. Podział na podgrupy wyłącznie w oparciu o kryterium wysokości dochodzonego roszczenia jest dopuszczalny.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Tomasz Gal (spr.)

Sędziowie:                     SSO Anna Błażejczyk, SSO Monika Włodarczyk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 czerwca 2017 r. w Warszawie w postępowaniu grupowym sprawy z powództwa R. D. – reprezentanta grupy przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuratorowi Generalnemu, Prokuratorowi Okręgowemu w Gdańsku, Prokuratorowi Rejonowemu G.-W. w G. o zapłatę

postanawia:

ustalić skład podgrup, do których zaliczyć następujące osoby: [43 podgrupy, 249 członków grupy]

 

UZASADNIENIE

W niniejszej sprawie wszczęte zostało postępowanie grupowe w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”) z powództwa R. D. jako reprezentanta grupy przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuratorowi Generalnemu, Prokuratorowi Okręgowemu w Gdańsku, Prokuratorowi Rejonowemu Gdańsk – Wrzeszcz w Gdańsku.

R. D. jako reprezentant grupy wniósł o zasądzenie na podstawie art 417 § 1 k.c. w zw. z art. 415 k.c. określonych kwot pieniężnych na rzecz każdego członka grupy tytułem naprawienia szkody powstałej w majątku członków grupy wskutek bezprawnego zaniechania przez Prokuratora Rejonowego G.-W. w G., Prokuratora Okręgowego w Gdańsku oraz przez Prokuratora Generalnego postawienia w okresie od 22 stycznia 2010 r. do 17 sierpnia 2012 r. zarzutów członkom zarządu spółki pod firmą (…) Sp. z o.o. z siedzibą w G., które to zaniechanie skutkowało, zdaniem powoda, zawarciem przez członków grupy umów z wyżej wymienioną spółką i przelanie na jej rzecz środków pieniężnych, które następnie zostały utracone wskutek niewypłacalności tej spółki. Strona powodowa podała, że u podstaw sformułowanego żądania leży konstatacja, że w/w Prokuratura Rejonowa i Prokuratura Okręgowa, pomimo dysponowania już od 22 stycznia 2010 r. wystarczającym materiałem dowodowym, aby stwierdzić, iż w związku z działalnością spółki (…) Sp. z o.o. z siedzibą w G. doszło do popełnienia przestępstwa, a także, aby postawić zarzuty jej prezesowi zarządu, z naruszeniem przepisów prawa w postaci art. 303 i 313 § 1 k.p.k., zaniechały postawienia zarzutów aż do 17 sierpnia 2012 r., a Prokurator Generalny zaniechał w tym okresie podjęcia stosownych działań nadzorczych, które zdyscyplinowałyby Prokuraturę Okręgową i Prokuraturę Rejonową, prowadzące postępowanie w tej sprawie, umożliwiając im wykonanie ustawowego obowiązku postawienia zarzutów. Zdaniem strony powodowej działalność spółki (…) Sp. z o.o. z siedzibą w G. od początku była przestępcza, ustalenie czego – w przypadku wyspecjalizowanych jednostek państwowych, jakimi są jednostki Prokuratury – nie wymagało żądnych nadzwyczajnych nakładów pracy. W ocenie strony powodowej w wyniku tego bezprawnego zaniechania jednostek Prokuratury, krąg osób poszkodowanych sprzeczną z prawem działalnością spółki (…) Sp. z o.o. z siedzibą w G. powiększył się o osoby, które dokonały wpłat w okresie od 22 stycznia 2010 r. do 17 sierpnia 2012 r. Wpłacone przez nich kwoty są już bezpowrotnie przez członków grupy utracone, przez co stanowią ich szkodę. Zdaniem strony powodowej gdyby w/w organy państwa wykonały ciążące na nich obowiązki to spółka (…) Sp. z o.o. z siedzibą w G. zakończyłaby działalność wcześniej, przez co członkowie grupy nie mieliby możliwości zawarcia z nią umów i wpłacenia środków, w wyniku czego nie ponieśliby szkody.

Po prawomocnym przyjęciu sprawy do rozpoznania w postepowaniu grupowym i po dokonaniu ogłoszenia prasowego o toczącym się postępowaniu, przewodniczący zarządzeniem z dnia 22 grudnia 2016 r. zobowiązał stronę pozwaną do złożenia ewentualnych zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach w terminie 1 miesiąca pod rygorem pominięcia ewentualnych zarzutów (zarządzenie – k. 6621).

W piśmie z dnia 30 stycznia 2017 r. pozwany wniósł o ustalenie, że w skład podgrup 2, 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 21, 22, 23, 25, 27, 28, 29, 33, 37, 38, 42, 43 nie wchodzą osoby, które zostały wymienione jako członkowie w załączniku nr 2 do pisma procesowego strony powodowej z dnia 14 grudnia 2016 r.

Strona pozwana podniosła również co do każdej z osób, która złożyła oświadczenie o przystąpieniu do grupy zarzut przyczynienia się do powstania szkody oraz compensatio lucri cum damno w zakresie wszystkich środków, które te osoby uzyskały ponad to, co wpłaciły w celu realizacji każdej z umów zawartych z (…).

Pozwany zarzucił, że jako jedyne kryterium podziału grupy na podgrupy strona powodowa wskazała wysokość kwot, które zostały wpłacone na rzecz spółki (…) w związku z zawarciem umów depozytu towarowego, a których zwrotu poszczególne osoby mogłyby się domagać. Należy zatem przyjąć, że na tym etapie postępowania powód powinien przedstawić dowody w sposób niewątpliwy potwierdzające, że każda z osób składających oświadczenie o przystąpieniu do podgrupy dokonała wpłaty na rzecz (…) tytułem wykonania umowy depozytu towarowego i przysługuje jej prawo do domagania się zwrotu wpłaconej kwoty, nie otrzymała jej zwrotu, a jej wysokość odpowiada co najmniej wysokości roszczeń dochodzonych w ramach podgrupy, do której przystąpiła osoba zawierająca umowę depozytu towarowego.

Zarzuty zgłoszone przez pozwanego zostały sformułowane w następujący sposób: brak dowodu wpłaty na rzecz (…) lub brak podpisanego oświadczenia woli dotyczącego zawarcia umowy ze spółką; niewskazanie, czyje środki zostały wpłacone do spółki (…) i utracone, w sytuacjach, gdy środki te były zdeponowane na rachunku bankowym należącym do więcej niż jednej osoby lub gdy umowę z (…) podpisała więcej niż jedna osoba; członek grupy nie wykazał, że spółka (…) nie dokonała na jego rzecz wypłaty wpłaconych środków lub że nie mógł się jej skutecznie domagać; osoby, które dochodzą w sprawie cudzych roszczeń, nabytych w drodze przelewu w istocie ich nie nabyły, bowiem umowa przelewu nie wskazuje jakiej wierzytelności dotyczy, nie skutkuje przejściem wierzytelności na nabywcę oraz jest w istocie zleceniem, swoistym pełnomocnictwem; z przedłożonych dokumentów wynika, że członek grupy faktycznie otrzymał od spółki (…) zwrot części wpłaconej kwoty; część osób domaga się zapłaty solidarnie, a część nie; niektóre osoby nie mają w postępowaniu karnym dotyczącym sprawy (…) statusu pokrzywdzonych lub ich roszczenia nie zostały uwzględnione na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym; osoby, które przyłączyły się do grupy już po wniesieniu pozwu, nie wzywały pozwanego do zapłaty, zaś osoby, które zostały wskazane w wykazie członków grupy złożonym w pozwie, takie wezwanie wystosowały.

Pozwany wniósł także zarzuty co do konkretnych członków grupy. Ponadto pozwany wniósł o przedłużenie terminu na zgłoszenie dalszych ewentualnych zarzutów co do składu podgrup do dnia 31 marca 2017 r. (k. 6844-6865).

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2017 r. Sąd przedłużył stronie pozwanej termin do złożenia zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach do dnia 31 marca 2017 r. (k. 6868).

W piśmie procesowym z dnia 31 marca 2017 r. pozwany poparł wszystkie zarzuty co do składu podgrup uprzednio zgłoszone i podniósł zarzuty co do poszczególnych osób (k. 6878- 6884).

W piśmie procesowym z dnia 27 kwietnia 2017 r. strona powodowa wniosła o oddalenie wszystkich zarzutów pozwanego odnośnie składu grupy i wydanie postanowienia o ustaleniu tegoż składu w takim kształcie, w jakim został on zgłoszony w niniejszym postępowaniu (k. 6887-6905).

 

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu zarzuty pozwanego co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach należało uznać za chybione, a w konsekwencji wniosek strony powodowej o ustalenie składu podgrup w kształcie przedstawionym przez tę stronę za uzasadniony.

Zgodnie z przepisem art. 15 u.d.p.g. w wyznaczonym przez sąd terminie, nie krótszym niż miesiąc, pozwany może podnieść zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach, natomiast stosownie do art. 17 ust. 1 u.d.p.g., po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy.

Analizując zarzuty przedstawione przez pozwanego należy pamiętać, że treść kryteriów przynależności do grupy wyznacza każdorazowo postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Wydając to postanowienie, sąd uznaje postępowanie za dopuszczalne na podstawie treści roszczeń przedstawionych w pozwie. Akceptując te roszczenia jako nadające się do grupowego rozpoznania, sąd określa wzorzec roszczenia, który będzie obowiązywał przy ocenie, czy roszczenia osób później przystępujących mogą być rozpoznane w tym samym postępowaniu. Badanie przynależności do grupy to nic innego jak przykładanie indywidualnych roszczeń członków grupy do wzorca roszczenia określonego w postanowieniu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Oznacza to w istocie stosowanie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego w wymiarze indywidualnym, do każdego z roszczeń z osobna.

W doktrynie podkreśla się, że podstawą zarzutów zmierzających do wykazania, że dana osoba nie spełnia kryteriów przynależności do grupy, może być: zarzut braku oparcia roszczenia danego członka grupy na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (np. w związku z tym, że stan faktyczny leżący u podstaw roszczenia danej osoby zawiera elementy specyficzne, niewystępujące w przypadku innych członków grupy, mogące wpływać na ocenę prawną jego roszczeń); zarzut, iż roszczenie danego członka grupy jest roszczeniem innego rodzaju niż roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (np. gdy osoba zgłaszająca roszczenie o naprawienie szkody przez przywrócenie stanu poprzedniego zgłasza akces do grupy osób dochodzących roszczeń o zapłatę odszkodowania pieniężnego); zarzut, iż wysokość roszczenia pieniężnego danego członka grupy nie jest ujednolicona z wysokością roszczeń innych członków grupy lub podgrupy; zarzut, iż ujednolicenie roszczenia danego członka grupy lub podgrupy nie jest uzasadnione wspólnymi okolicznościami (np. gdy z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że roszczenie danej osoby jest istotnie niższe niż roszczenia pozostałych członków grupy, a mimo to zostało określone na potrzeby postępowania grupowego w tej samej wysokości co pozostałe roszczenia), czy też zarzut, iż roszczenie danego członka grupy, w przeciwieństwie do roszczeń innych członków grupy, nie mieści się w zakresie przedmiotowym ustawy (np. gdy do grupy konsumentów dochodzących grupowo roszczeń z tytułu niezgodności towaru z umową przystępuje osoba, która zakupiła towar w celu bezpośrednio związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą).

Uznaje się ponadto, że podstawą zarzutów może być niedopełnienie wymogów formalnych niezbędnych dla przystąpienia do grupy, tj. przykładowo: zarzut, iż dana osoba złożyła oświadczenie o przystąpieniu po upływie terminu wyznaczonego w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego; zarzut, iż oświadczenie danej osoby o przystąpieniu do grupy nie zawiera wymaganych elementów (np. nie jest podpisane) lub zarzut, iż pomimo umieszczenia danej osoby na wykazie osób, które przystąpiły do grupy, oświadczenie danej osoby nie zostało przedstawione sądowi (zob. Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski: Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

Pozwany powinien więc podnosić tylko te zagadnienia procesowe, które są istotne z punktu widzenia decyzji sądu w wymienionych kwestiach. Pozwany zarówno podczas pierwszej, jak i drugiej fazy postępowania grupowego nie powinien podnosić zarzutów, które miałyby wykazać brak zasadności roszczeń dochodzonych na rzecz członków grupy. Te kwestie bowiem są poza przedmiotem zainteresowania sądu podczas pierwszej i drugiej fazy procesu grupowego. Zasadność dochodzonych roszczeń na rzecz poszczególnych osób jest rozpoznawana podczas trzeciej, merytorycznej fazy postępowania grupowego. Pozwany w zarzutach, o których jest mowa w art. 15 u.d.p.g. powinien skupić się na wykazaniu, że określona osoba nie może uzyskać statusu członka grupy. W związku z tym zarzuty powinny wskazywać, jak już podniesiono powyżej, że roszczenie określonej osoby nie wykazuje cech określonej grupy lub roszczenie określonej osoby (osób) nie wykazuje związku faktycznego z roszczeniami innych osób bądź też, że roszczenie określonej osoby nie jest tego samego rodzaju co roszczenie grupowe.

Przechodząc już szczegółowo na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, iż słusznie podniosła strona powodowa, że Sąd Apelacyjny rozstrzygając o dopuszczalności pozwu grupowego w niniejszej sprawie przesądził, że roszczenia dochodzone przez członków grupy zostały wystarczająco ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych im okoliczności sprawy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.).

Powyższe oznacza, że wskazane przez stronę powodową kryteria owego ujednolicenia, tj. zawarcie umów ze spółką (…) (opartych na identycznym mechanizmie, dotyczących identycznej usługi finansowej, zawieranych na podstawie wzorca proponowanego przez podmiot, który jest wspólny dla wszystkich członków grupy), wpłata środków na podstawie takiej umowy, w tym samym przedziale czasowym: 22 stycznia 2010 r. – 17 sierpnia 2012 r. oraz brak zwrotu środków przez spółkę (… ) stanowią wystarczające przesłanki członkostwa w grupie. Za bezpodstawne należy więc uznać dodawanie przez pozwanego dodatkowych kryteriów, które dana osoba musi spełnić, aby stać się członkiem grupy.

Zdaniem Sądu za powszechne należy uznać stanowisko, zgodnie z którym podział na podgrupy wyłącznie w oparciu o kryterium wysokości dochodzonego roszczenia jest dopuszczalny (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2014 r., sygn. akt: I ACz 22/14, postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 11 lipca 2014 r., sygn. akt: I C 704/14, postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt: I C 1688/13).

Odnosząc się do pierwszego z zarzutów stawianych przez stronę pozwaną, a mianowicie braku u niektórych członków grupy dowodu wpłaty kwoty na rzecz (…) lub braku podpisanego oświadczenia woli dotyczącego zawarcia umowy ze spółką, należy podnieść, że co do każdego z członków grupy został przedstawiony co najmniej jeden z poniższych dokumentów tj. przelew z numerem umowy, przelew oraz umowa, przelew oraz dyspozycja, a także certyfikat. Każdy z tych dokumentów, w ocenie Sądu stanowi już wystarczający dowód zawarcia umowy z (…) i dokonania wpłaty na potrzeby ustalenia składu podgrup. Słusznie podniosła strona powodowa, że bezpodstawne jest przy tym żądanie przez stronę pozwaną, aby umowa członka grupy ze spółką (…) była zawarta na piśmie, wymóg zawarcia jej w tej formie nie wynikał bowiem z przepisów prawa.

Zdaniem Sądu zarzut niewskazania przez powoda czyje środki zostały wpłacone do spółki (…) i utracone, w sytuacjach, gdy środki te były zdeponowane na rachunku bankowym należącym do więcej niż jednej osoby lub gdy umowę z (…) podpisała więcej niż jedna osoba, nie sposób uznać za trafny. Środki zdeponowane na rachunku bankowym są w istocie roszczeniem właściciela rachunku bankowego do banku o wypłatę określonej kwoty na rzecz właściciela rachunku lub wskazanej przez niego osoby. Niezaprzeczalnie zatem, jeżeli ktokolwiek traci środki przelane z własnego rachunku bankowego to jest on osobą poszkodowaną. Posiadacz rachunku jest więc uprawniony do domagania się naprawienia szkody w wysokości całej wpłaconej do (…) kwoty, a kwestia istnienia po jego stronie ewentualnego obowiązku rozliczenia się z innymi stronami umowy nie może być rozstrzygana w przedmiotowym procesie.

Pozwany podniósł także zarzut, że niektórzy z członków grupy nie wykazali, że spółka (…) nie dokonała na ich rzecz wypłaty wpłaconych środków lub że nie mogli się jej skutecznie domagać. W oświadczeniach o przystąpieniu do grupy jej członkowie oświadczyli, że nie otrzymali zwrotu środków ze spółki (…), a w przypadkach, gdy chociaż część wpłaconej kwoty została im zwrócona, zostało to w ich oświadczeniach odnotowane. Słusznie jednak podniosła strona powodowa, że ciężar wykazania, że zwroty jednak nastąpiły, względnie nastąpią w przyszłości jako tzw. faktu tamującego, obciąża stronę pozwaną. Ponadto, zakładając nawet, że pozwany na tym etapie zdołałby dowieść, że dana osoba otrzymała zwrot części kwoty, którą wpłaciła spółce (…), to nie mogłoby to przesądzać o wykluczeniu tej osoby z grupy. Wykazanie wysokości szkody – jako zasadniczej kwestii rozstrzyganej w toku procesu, musi być bowiem dokonane w oparciu o analizę całokształtu materiału dowodowego, co wyłącza możliwość dokonania takiej oceny na etapie rozstrzygania o składzie grupy.

Strona pozwana podniosła także, że osoby, które dochodzą w sprawie cudzych roszczeń, nabytych w drodze przelewu w istocie ich nie nabyły, bowiem umowa przelewu nie wskazuje jakiej wierzytelności dotyczy, nie skutkuje przejściem wierzytelności na nabywcę oraz jest w istocie zleceniem, swoistym pełnomocnictwem. Powyższy zarzut pozostaje w sprzeczności z treścią umów przelewu złożonych przez niektórych członków grupy. Z umów tych bowiem jasno wynika, że skutkują one przejściem wierzytelności na nabywcę, bowiem mówią o jej „przelaniu wierzytelności” (§ 2 ust. 2 umów przelewu), nie uzależniając tego przeniesienia od ziszczenia się warunku, ani upływu terminu, zaś umowa zobowiązująca do zbycia wierzytelności przenosi ją na nabywcę (art. 510 § 1 k.c.). Nie budzi również wątpliwości, że umowy przelewu wystarczająco określają zbywaną wierzytelność, skoro wskazano w nich w jakiej kwocie jest ona przelewana, przeciwko komu przysługuje i z jakiego tytułu wynika. Nie ma również wątpliwości, że wierzytelności nabyte w drodze przelewu mogą być dochodzone w postępowaniu grupowym, łącznie z wierzytelnościami przysługującymi członkom grupy od początku.

Odnosząc się do zarzutu pozwanego, że z przedłożonych dokumentów wynika, że członek grupy faktycznie otrzymał od spółki (…) zwrot części wpłaconej kwoty, należy podnieść, że w przypadkach, w których członkowie grupy otrzymywali jakiekolwiek wypłaty ze spółki (…), okoliczność ta była przez stronę powodową wskazywana i uwzględniana przy określeniu kwoty dochodzonego roszczenia. Poza tym dokonywane niekiedy wypłaty były z zasady wypłatami z tytułu odsetek, nie zaś kapitału powierzonego (…), a co za tym idzie nie pomniejszają one roszczeń dochodzonych w niniejszym postępowaniu.

Pozwany zarzucił również, że część osób domaga się zapłaty solidarnie, a część nie. Zauważyć należy, że solidarność ta wynika z sytuacji prawnej tych osób, niezwiązanej jednak z zawarciem umowy z (…), a wyłącznie z faktu, że osoba, która zawarła umowę z (…) pozostaje w związku małżeńskim, a poniesiona przez nią szkoda dotyczyła środków stanowiących majątkową wspólność małżeńską. W związku z tym nie może to stanowić kryterium odmowy przyjęcia takiej osoby do grupy. Kwestia ta podlega ocenie na etapie merytorycznego rozpoznania sporu.

Strona pozwana podniosła także, że niektóre osoby nie mają w postępowaniu karnym dotyczącym sprawy (…) statusu pokrzywdzonych lub ich roszczenia nie zostały uwzględnione na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Analizując powyższy zarzut należy zauważyć, że powód nie wywodzi roszczeń członków grupy z faktu bycia przez nich pokrzywdzonymi w postępowaniu karnym lub wierzycielami w postępowaniu upadłościowym. Zatem zgodzić się należy z powodem, że są to okoliczności nieistotne dla oceny jednolitości roszczeń, a zatem nieistotne również dla ustalenia składu grupy.

Zarzut pozwanego, że osoby, które przyłączyły się do grupy już po wniesieniu pozwu, nie wzywały pozwanego do zapłaty, zaś osoby, które zostały wskazane w wykazie członków grupy złożonym w pozwie, takie wezwanie wystosowały również należy uznać za niezasadny. Istotą postępowania grupowego jest umożliwienie potencjalnie nieograniczonej liczbie osób, przyłączenie się ze swoim roszczeniem do podobnych roszczeń wniesionych przez kogoś innego. Jeżeli zaś prawo daje możliwość takiego przyłączenia, to nie może jednocześnie uzależniać możliwości przystąpienia od wcześniejszego wezwania przeciwnika procesowego do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Zresztą ustawa nie nakłada na osoby przystępujące do grupy po wniesieniu pozwu takiego obowiązku, uzależniając przystąpienie jedynie od złożenia oświadczenia w tym przedmiocie wobec reprezentanta grupy.

Strona pozwana podniosła, że H. Z. (podgrupa 1) nie przedstawiła dowodu, że wpłaciła na rzecz (…) kwotę (…) zł. Z przedłożonych jednak do akt sprawy dokumentów (tj. potwierdzenie zawarcia depozytu towarowego ID: (…) wraz z certyfikatem nr (…) oraz potwierdzenia zawarcia depozytu towarowego ID: (…) wraz z certyfikatem nr (…)) wynika fakt uiszczenia przez tego członka grupy na rzecz (…) kwoty (…) zł. W odniesieniu zaś do zarzutu, że data rozpoczęcia trwania okresu umowy przypada przed datą złożenia dyspozycji zawarcia umowy depozytu towarowego należy zauważyć, że jedynie w potwierdzeniu zawarcia depozytu towarowego z dnia 18 lipca 2012 r. (ID: (…)) naniesiona przez pracownika (…) w rubryce „Okres trwania umowy” data złożenia dyspozycji jest późniejsza niż data rozpoczęcia trwania okresu tej umowy (odpowiednio: 11 lipca 2012 r. i 10 lipca 2012 r.), przy czym wynika to z faktu, że środki na poczet tej umowy zaksięgowane zostały na koncie spółki (…) w dniu 10 lipca 2012 r., tj. przed dniem wystawienia przez (…) dyspozycji. Okoliczność ta pozostaje jednak bez wpływu na ocenę roszczenia H. Z. i jej statusu jako członka grupy w niniejszym postępowaniu, jako że bezspornie wpłaty zostały dokonane pomiędzy 22 stycznia 2010 r. a 17 sierpnia 2012 r.

Pozwany podniósł zarzut, że M. K. (4) – podgrupa 1, nie złożyła oświadczenia uzupełniającego. Stwierdzić należy, że oświadczenie to zostało dołączone do pisma powoda z dnia 27 kwietnia 2017 r.

Pozwany zarzucił także, że członek podgrupy 3 I. R. nie przedstawiła dowodu, że w ogóle uiściła kwotę (…) zł w związku z zawarciem umowy depozytu towarowego (…) bowiem druk wpłaty (…) zł dotyczy umowy (…), z niewykonania której nie jest wywodzony uszczerbek. W opinii Sądu z dołączonych dokumentów wynika, że umowa (…) została przedłużona przez jej strony w ten sposób, że środki wpłacone na poczet pierwotnej lokaty (…) zostały przeksięgowane na rzecz kolejnej lokaty (…), co wynika z przedstawionej dyspozycji zawarcia depozytu towarowego nr (…), w której tytule wskazano, iż dyspozycja zawarcia depozytu stanowi przedłużenie umowy.

Zdaniem pozwanego Z. D., członek podgrupy 4 nie przedstawił dowodu, że przelew na kwotę (…) zł został wykonany w celu realizacji umowy depozytu towarowego (…), tym bardziej, że wartość wskazana w dyspozycji zawarcia tego depozytu towarowego wynosi (…) zł, zaś w potwierdzeniu zawarcia takiego depozytu towarowego o tym samym numerze kwota wynosi (…) zł. Zdaniem Sądu właściwa kwota wskazana została w potwierdzeniu zawarcia depozytu towarowego, gdyż ten dokument został wystawiony przez spółkę już po zaksięgowaniu na jej koncie środków wpłaconych przez klienta, a więc odzwierciedla faktyczną wysokość kwoty przekazanej na tą konkretną lokatę przez tego konkretnego członka grupy, która jest zgodna z kwotą widniejącą na certyfikacie.

Strona pozwana podniosła, że B. W. (2) – członek podgrupy 5 nie przedstawił dowodu, że wpłacił na rzecz spółki (…) kwotę wyższą niż (…) zł i że przysługiwało mu prawo domagania się od spółki (…) sp. z o.o. wypłaty kwoty (…) zł z tytułu środków wpłaconych w związku z zawarciem kolejnych umów depozytu towarowego, których stroną wpłacającą był zarówno B. W. (2), jak i J. W. (2). Według Pozwanego, z umów nie wynika, w jakich częściach każdy z posiadaczy miał prawo do wypłaty środków, a kolejne zawieranie umów, po tym jak skończyły się poprzednie, wskazuje, że środki z tych umów zostały już wypłacone. Według Pozwanego brak jest również chociażby twierdzeń, które umowy nie zostały wykonane przez (…). W kolejnym piśmie pozwany zarzucił również, że w aktach sprawy brak dokumentów zawierających oświadczenie woli B. W. (2) zawarcia umów z (…) i brak jest potwierdzenia zawarcia umowy (…).

W opinii Sądu strona powodowa wyczerpująco wyjaśniła, że B. W. (2) zawarł pierwotnie cztery lokaty (…), (…), (…) i (…) na łączną kwotę (…) zł. Obowiązywanie zawartych lokat zostało następnie przedłużane poprzez przeksięgowanie kwoty powstałej po zakończeniu umowy na kolejno zawieraną lokatę. Kolejne przedłużenia tych lokat zostały szczegółowo wymienione w oświadczeniu tego członka Grupy o przystąpieniu do grupy. Wraz z oświadczeniem o przystąpieniu do Grupy została przedłożona kompletna dokumentacja dla każdej z przedłużanych lokat, w tym również certyfikat nr (…) do lokaty (…). Członek grupy wykazał więc zawarcie umowy do lokaty (…).

Wedle twierdzeń pozwanego członek podgrupy 5 G. R. nie przedstawiła dowodów, że umowy, w związku z którymi dokonane zostały wpłaty w łącznej kwocie (…) zł (umowy (…) – „umowa przedłużona”) nie zostały wykonane. Zdaniem pozwanego, z uwagi na fakt, że po terminie wskazanym w umowie (…) została zawarta kolejna umowa (…), nie ma podstaw, aby przyjąć, że (…) nie wykonała dwóch poprzednich umów. Pozwany podniósł także, że strona powodowa nie przedstawiła dowodów potwierdzających, że umowa (… ) została opłacona ze środków pochodzących z majątku tego członka grupy.

W tym przypadku również strona powodowa w sposób pełny naświetliła, że G. R. zawarła umowę z (…) w roku 2011, przy czym pierwsza dyspozycja zawarcia depozytu towarowego nosiła nr (…) i opiewała na kwotę (…) zł. Dyspozycja ta wraz z potwierdzeniem zawarcia depozytu towarowego nr ID: (…), certyfikatem nr (…) i potwierdzeniem przelewu na rachunek (…) na kwotę (…) zł, znajduje się w aktach sprawy. Obowiązywanie zawartej przez G. R. z (…) umowy zostało przedłużone dyspozycją zawarcia depozytu towarowego nr (…), oznaczoną jako przedłużenie umowy ID: (…), opiewającą na kwotę (…) zł (w aktach sprawy wraz ze stosownym potwierdzeniem zawarcia depozytu towarowego nr ID: (…), potwierdzeniem przelewu na kwotę (…) zł oraz certyfikatem). Następnie zawarta została kolejna dyspozycja zawarcia depozytu towarowego, stanowiąca przedłużenie umowy ID: (…) i oznaczona numerem (…), opiewająca na (…) zł. Ta lokata przedłużona została dyspozycją zawarcia depozytu towarowego nr (…), stanowiącą przedłużenie umowy nr ID: (…) na kwotę (…) zł. Z wymienionych dokumentów wynika niezaprzeczalnie, że umowy dotyczące lokat nr (…) i (…) nie zostały przez (…) wykonane, zaś środki, z których pokryta została płatność tytułem umowy do lokaty (…), to własne środki członka grupy G. R.

Pozwany podniósł, że nie wiadomo, jaka część wpłaconych środków należała do członka podgrupy 5 R. P., skoro umowę z (…) zawarł wspólnie z A. P. Nadto, R. P. wpłacił środki po dacie, po której zgodnie z umową powinien był je wpłacić. Data wpłaty środków na rzecz (…) w kontekście wynikającego z umowy terminu jej wymagalności jest bez znaczenia dla członkostwa R. P. w grupie. Istotne jest bowiem, że środki te zostały wpłacone w okresie pomiędzy 22 stycznia 2010 r. a 17 sierpnia 2012 r.

Zdaniem pozwanego członkowie podgrupy 11 P. i A. S. nie wykazali, że wydatkowali ze swego majątku na rzecz spółki (…) kwoty przekraczające, odpowiednio: (…) zł i (…) zł. W ocenie Sądu fakt zawarcia przez tych członków grupy umów z (…) został wykazany w pozwie poprzez dokumentację złożoną wraz z oświadczeniami o przystąpieniu tych osób do grupy.

W opinii pozwanego A. M. – podgrupa 11, złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Uznać należy, że okoliczność ta jest bez znaczenia dla jej członkostwa w grupie. Niezależnie bowiem od złożenia oświadczenia o odstąpieniu, A. M. zawarła umowę, wpłaciła środki i nie odzyskała ich od (…) (pomimo złożenia oświadczenia o odstąpieniu). Jej sytuacja prawna i roszczenie są zatem identyczne, jak w przypadku innych członków grupy.

Pozwany zarzucił, że brak jest potwierdzenia zawarcia przez A. J. (podgrupa 13) umów, oraz że w dyspozycji (… ) wskazano kwotę (…) zł, a w potwierdzeniu i certyfikacie kwotę (…) zł.

Zauważyć należy, iż pomimo tej nieścisłości w kwotach, nie budzi wątpliwości, że certyfikat i dyspozycja dotyczą tej samej umowy. Nadto kwota, z dochodzenia której A. J. zrezygnował i tak przekracza wskazaną wyżej różnicę w kwotach, co powoduje, że jego roszczenie zostało należycie udowodnione.

Wedle pozwanego brak jest również dowodu, że B. G. (podgrupa 14) była stroną umowy z (…) nr (…) zawartej z B. K. i że przysługuje jej jakiekolwiek roszczenie przeciwko (…). Zgodzić się należy z powodem, że jedenastocyfrowy symbol numeryczny PESEL pozwala na łatwą identyfikację osoby, która go posiada. Numer PESEL B. K. (obecnie: G.) wskazany jest w treści dyspozycji zawarcia depozytu towarowego oraz w treści oświadczenia o przystąpieniu do Grupy. Osoba ta w umowie z (…) wskazała, że jest stanu wolnego. Po zawarciu umowy ze Spółką (…) zmieniła nazwisko na G.

Odnośnie zaś do zgłoszonego w piśmie z dnia 31 marca 2017 r. zarzutu braku numeru (…) na dyspozycji i niezgodności pomiędzy datą złożenia dyspozycji i potwierdzenia, należy zgodzić się ze stroną powodową, że brak numeru (… ) na dyspozycji zawarcia depozytu towarowego wynika ze zwykłego błędu i pozostaje bez wpływu na status członka grupy G. w pozwie złożonym w niniejszej sprawie. Z treści potwierdzenia zawarcia depozytu towarowego (ID: (…), (…)) wynika zawarcie przez B. G. z (…) umowy, gdzie wartość zakupionego towaru to (…) zł, zaś w rubryce „Okres trwania umowy” wskazano właściwą datę złożenia dyspozycji (9 lutego 2012 r.) Nie ulega więc wątpliwości, że B. G. wykazała, iż przysługuje jej wobec (…) roszczenie w kwocie wskazanej w złożonym przez nią oświadczeniu o przystąpieniu do grupy.

Pozwany zarzucił, że G. L. – podgrupa 14 uzyskał od (…) co najmniej kwotę (…) zł, oraz że w dyspozycji dotyczącej (…) jest inna kwota niż w potwierdzeniu zawarcia depozytu towarowego o tym samym numerze. W oświadczeniu o przystąpieniu do grupy G. L. wyjaśnił, że prawidłowa jest jedynie kwota niższa: (…) zł, natomiast wyższa ((…) zł zawarta na potwierdzeniu zawarcia depozytu towarowego) jest błędna, przy czym, jak wskazuje powód próbował bezskutecznie usunąć tę rozbieżność. Nie ma to jednak znaczenia dla wykazania podstaw jego członkostwa w grupie, bowiem do kwoty jego roszczenia związanego z wpłatą dokonaną na poczet tej umowy uwzględniona została jedynie kwota (…) zł, tj. kwota faktycznej gotówkowej wpłaty dokonanej w wykonaniu umowy w okresie, którego dotyczy roszczenie. Pozostała zaś kwota, tj. (…) zł wynikła z przeksięgowania środków wpłaconych wcześniej, w związku z czym jej utrata nie stanowi szkody dochodzonej w niniejszym postępowaniu.

Pozwany wskazał, że członek podgrupy 33 M. C. nie przedstawił dowodu, że wydatkował ze swojego majątku środki w kwocie (…) zł, na rzecz (…) w związku z zawartymi umowami i nie uzyskał ich zwrotu, przelew został dokonany na rzecz odbiorcy – M. C., a nie (…).

Odnosząc się do kwestii potwierdzenia przelewu na kwotę (…) zł powód wyjaśnił, że numer rachunku odbiorcy wskazany w tym potwierdzeniu (tj. (…)) należy do spółki (…). Błędne wpisanie w treści przelewu jako jego odbiorcy M. nie zmienia zatem faktu, że rzeczywistym beneficjentem przelewu była spółka (…). Ponadto, wraz z oświadczeniem M. C. o przystąpieniu do Grupy przedłożony został komplet potwierdzeń zawarcia depozytu towarowego, dyspozycji zawarcia depozytu towarowego i certyfikaty.

Pozwany twierdził również, że strona powodowa nie przedstawiła dowodu, że H. S. (podgrupa 37) przysługiwało prawo domagania się od spółki (…) sp. z o.o. wypłaty środków wpłaconych w związku z zawarciem umów depozytu towarowego, których stroną były H. S. i M. Z. Według pozwanego z umowy nie wynika, w jakich częściach każdy z posiadaczy miał prawo do wypłaty środków. Zdaniem pozwanego H. S. nie przedstawiła dowodu, iż nie uzyskała od (…) zwrotu wpłaconych tam kwot. Do akt sprawy złożone zostało potwierdzenie przelewu na kwotę (…) zł wystawione przez (…) we W. W treści potwierdzenia przelewu wskazany został następujący numer rachunku odbiorcy: (…). Jest to tożsamy numer rachunku, jak wskazany w złożonej do akt sprawy dyspozycji zawarcia depozytu towarowego nr (…) rachunek (…) spółki (…) dedykowany do wpłaty środków przez posiadaczy depozytu nr (…). Błędne wpisanie w treści przelewu jako jego odbiorcy H. S. nie zmienia zatem faktu, że rzeczywistym beneficjentem przelewu była spółka (…). Zarzut braku wykazania przez H. S., iż wydatkowała ze swojego majątku środki na rzecz (…) jest więc bezpodstawny.

Podobnie jak w przypadku H. S. odnośnie członkostwa w grupie J. K. (2) (podgrupa 37) pozwany zarzucił, iż nie przedstawił on dowodu, że wydatkował ze swojego majątku środki w kwocie (…),00 zł na rzecz (…) i nie uzyskał ich zwrotu. Zdaniem pozwanego przelew został dokonany na rzecz K. K. (9), a nie (…). Strona powodowa podniosła, że widniejący w potwierdzeniu numer rachunku odbiorcy przelewu to: (…) jest numerem rachunku spółki (…) dedykowanym do wpłaty przez tego członka grupy środków pieniężnych w związku z dyspozycją zawarcia depozytu towarowego nr (…), a rachunek ten wskazany został w treści powołanej dyspozycji.

W związku z faktem, że wszystkie zarzuty zgłoszone przez pozwanego co do członkostwa poszczególnych osób do grupy okazały się niezasadne oraz, że Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do odmowy zaliczenia do grupy jakichkolwiek z osób, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 20 kwietnia 2016 r.

Written by

  1. Kwestia zawarcia przez osoby przystępujące do grupy umów na podstawie innych OWU, niż osoby objęte pozwem, czy też braku wskazania OWU, na których doszło do zawarcia umowy, nie ma znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia w przedmiocie członkostwa w grupie. Jak zostało wskazane wyżej, wszyscy, tj. zarówno dotychczasowi, jak też nowi członkowie grupy, wywodzą swoje roszczenia z faktu istnienia klauzuli umownej stanowiącej dla pozwanego podstawę do pobierania opłaty z tytułu wykupu. Sam fakt istnienia takich postanowień potwierdzają treści umów zawartych przez członków grupy z pozwanym, z których wynika metoda obliczania opłat za wykup, jak też z dokumentów rozliczenia polis po ich rozwiązaniu. Treść kwestionowanych przez członków grupy postanowień, a co za tym idzie fakt pobierania opłat za wykup polisy wynika zatem wprost z zawartych umów i jest podobna w stosunku do wszystkich członków.
  2. Jedynym kryterium przynależności do podgrupy jest wysokość roszczenia, która musi być identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami. Skoro od członków poszczególnych podgrup zostały pobrane opłaty likwidacyjne w zbliżonej wysokości, na podstawie podobnych albo tożsamych postanowień umowy, to kwestia ta stanowi niewątpliwie wspólne okoliczności sprawy, uzasadniające przyporządkowanie tych osób do jednej podgrupy.
  3. Osoby składające oświadczenia o przystąpieniu do grupy, w następstwie publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, nie są ograniczone wysokością roszczeń pieniężnych zgłoszonych przez pierwotnych członków grupy, a na skutek przystąpienia tych osób do grupy istnieje możliwość powstania nowych podgrup lub reorganizacji już istniejących.
  4. Zarzut przedawnienia roszczeń wszystkich członków grupy, jak też zarzut braku wzbogacenia po jego stronie, stanowią zarzuty prawa materialnego, które nie mogą być rozpoznawane na obecnym etapie postępowania, tj. ustalania składu grupy.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Paweł Pyzio

Sędziowie:              SO Agnieszka Bedyńska- Abramczyk, SO Jacek Tyszka

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę,

postanawia:

na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ustalić, że w skład grupy reprezentowanej przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) wchodzą następujące osoby: (…).

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 17 września 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym. Postanowienie to zostało następnie utrzymane w mocy orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r. (k. 1239, k. 1607).

W związku z przedstawieniem przez pełnomocnika reprezentanta grupy wykazu osób w trybie art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010, Nr 7, poz. 44 ze zm. – dalej: „u.d.p.g.”) (k. 1755-1781) (…) S.A. z siedzibą w W. wniosła zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach. Strona pozwana wskazała, że roszczenia 138 osób przystępujących do sprawy są roszczeniami innego rodzaju, niż roszczenia osób wskazanych w pozwie, tj. innymi niż roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Nadto, zdaniem pozwanego, roszczenia wskazanych osób nie zostały oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, w tym co do 9 wskazanych osób z uwagi na fakt, że osoby te były pracownikami lub współpracownikami pozwanego i posiadają specjalistyczną wiedzę w zakresie produktów pozwanego objętych postępowaniem. Nadto w stosunku do (…) pozwany wskazał, że jedna z umów (polisa), z której wywodzi on skutki prawne, nie została zawarta z pozwanym przez niego ale przez (…). Pozwany podniósł, że część osób przystępujących do grupy zawarła umowę ubezpieczenia na podstawie innych warunków umownych, niż osoby objęte pozwem, a co do części osób niemożliwym jest ustalenie, na podstawie jakich warunków umownych doszło do zawarcia umów ubezpieczenia. Nadto wskazał, że członek (…) nie dopełniła wymogów niezbędnych do przystąpienia do grupy z uwagi na nieprawidłowy numer polisy wskazany w oświadczeniu. Zdaniem pozwanego ujednolicenie roszczeń członków poszczególnych podgrup nie jest uzasadnione wspólnymi okolicznościami i zostało dokonane w sposób dowolny. Strona pozwana wskazała także, że roszczenia osób objętych pozwem mieszczą się w granicach od 3.176,37 zł do 55.037,57 zł, a zatem roszczenia osób przystępujących do postępowania grupowego nie powinny wykraczać poza przedmiotowe kwoty. W ocenie (…) w stosunku do 4 osób brak jest również przesłanki oparcia roszczenia na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, albowiem osoby te opłacały składki w innych częstotliwościach, niż pozostali członkowie grupy. Pozwany podniósł, że 58 osób nie udowodniło swoich roszczeń z uwagi na nieprzedstawienie dowodów uzasadniających ich istnienie i wysokość, a co za tym idzie, zdaniem pozwanego, powód nie udowodnił przynależności przedmiotowych osób do grupy. W ocenie pozwanego w efekcie wniesienia zarzutów co do członkostwa określonych osób w podgrupach i w przypadku ich uwzględnienia przez Sąd dojdzie do sytuacji, w której niektóre z podgrup będą zawierały jedynie jedną osobę, a co za tym idzie – nie będą spełniały ustawowego wymogu liczebności podgrupy. (…) podniósł również zarzut przedawnienia roszczeń wszystkich członków grupy i wskazał, że w sprawie nie doszło do wzbogacenia po jego stronie. (k. 3575-3610).

W odpowiedzi na przedmiotowe zarzuty powód wniósł o ich oddalenie i ustalenie składu grupy zgodnie z przedłożoną listą członków z wyłączeniem osoby (…), który nie złożył skutecznego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Powód przedstawił dodatkowe dokumenty w postaci oryginałów polis, potwierdzeń rozliczeń i wezwań do zapłaty skierowanych do pozwanego oraz uzyskanych odpowiedzi, jak również dokument potwierdzający cesję praw z umowy ubezpieczenia dokonanej przez (…) na rzecz (…) (k. 3965-3994).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie, w dacie wniesienia pozwu, grupa, którą reprezentuje powód liczyła 28 członków. Po opublikowaniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania do przedmiotowej grupy przystąpiło 138 osób.

Zgodnie z art. 12 u.d.p.g. w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu.

Powód przedstawił tut. Sądowi wykaz wszystkich osób, które przystąpiły do grupy, dołączając złożone przez nich oświadczenia.

Zgodnie z art. 17 ust. 1. u.d.p.g. po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

W realiach niniejszej sprawy pozwany podniósł szereg zarzutów odnośnie członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w grupie.

Strona pozwana wskazała zwłaszcza, że członek grupy (…) nie złożył skutecznego oświadczenia o przystąpieniu do grupy, gdyż nie złożył własnoręcznego podpisu pod tym dokumentem. Powód w tym zakresie zgodził się ze stanowiskiem strony pozwanej i wniósł o ustalenie składu grupy z wyłączeniem ww. osoby. Dlatego też, ustalając skład grupy, Sąd pominął osobę (…).

Pozwany kwestionował roszczenia osób, które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy po opublikowanym ogłoszeniu, albowiem w jego ocenie ich roszczenia są roszczeniami innego rodzaju, niż roszczenia osób wskazanych w pozwie, a co za tym idzie – są to inne roszczenia, niż te, które zostały objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Wskazać należy, że niewątpliwie początkowo w niniejszej sprawie członkowie grupy dochodzili zapłaty określonych kwot oraz wnieśli roszczenie ewentualne o ustalenie odpowiedzialności (…). Na uwagę zasługuje jednakże okoliczność, że obecnie wszyscy członkowie grupy dochodzą jedynie zapłaty kwot pobranych od nich tytułem wykupu polis, a zatem niewątpliwie wszystkie roszczenia osób, które złożyły oświadczenie o przystąpieniu do grupy są roszczeniami jednego rodzaju, tj. stanowią roszczenia o zapłatę. Przy czym, w odniesieniu do dopuszczalności cofnięcia powództwa w zakresie roszczenia ewentualnego, wypowiadał się już Sąd Apelacyjny w Warszawie, który postanowieniem z dnia 29 marca 2016 r. stwierdził, że mimo cofnięcia powództwa w sprawie nadal dochodzone są roszczenia jednego rodzaju.

Pozwany wskazywał również, że osoby przystępujące do grupy nie oparły swoich roszczeń na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej jak osoby objęte pierwotnie złożonym w sprawie pozwem.

W tym zakresie na uwagę zasługuje okoliczność, że – jak zostało ustalone postanowieniem w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym – roszczenia dochodzone pierwotnie w niniejszej sprawie oparte były na takiej samej podstawie faktycznej. Wszyscy członkowie grupy wywodzili bowiem swoje roszczenia z faktu zawarcia umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z pozwanym, wyrazili zgodę na wzorce umowne i zobowiązali się uiszczać regularnie składki na rzecz pozwanego, a każdego z członków wiązało postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy opłaty za wykup, której wysokość była uzależniona od wartości polisy i wyliczana na podstawie ustalonego stosunku procentowego.

Wszystkie 137 osoby, tj. z wyłączeniem osoby (…), które złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy po opublikowaniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania, również opierają swoje roszczenia na klauzuli umownej stanowiącej podstawę dla pozwanego do pobierania opłat z tytułu wykupu. Dlatego też, zdaniem Sądu, nie sposób uznać, by roszczenia tych osób zostały oparte na innej podstawie faktycznej, niż roszczenia osób pierwotnie należących do grupy. Wskazać należy, że w okolicznościach niniejszej sprawy kwestia zawarcia przez osoby przystępujące do grupy umów na podstawie innych Ogólnych Warunków Umowy, niż osoby objęte pozwem, czy też braku wskazania OWU, na których doszło do zawarcia umowy, nie ma znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia w przedmiocie członkowska w grupie. Jak zostało wskazane wyżej, wszyscy, tj. zarówno dotychczasowi, jak też nowi członkowie grupy, wywodzą swoje roszczenia z faktu istnienia klauzuli umownej stanowiącej dla pozwanego podstawę do pobierania opłaty z tytułu wykupu. Sam fakt istnienia takich postanowień potwierdzają treści umów zawartych przez członków grupy z pozwanym, z których wynika metoda obliczania opłat za wykup, jak też z dokumentów rozliczenia polis po ich rozwiązaniu. Treść kwestionowanych przez członków grupy postanowień, a co za tym idzie – fakt pobierania opłat za wykup polisy wynika zatem wprost z zawartych umów i jest podobna w stosunku do wszystkich członków. Nadto postanowienie o dopuszczeniu do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym nie wskazywało, że dotyczy jedynie konkretnych OWU, a zamieszczone w prasie ogłoszenie koncentrowało się nie na nazwie OWU, ale na kwestii czy przewidziano w nich możliwość pobierania przez ubezpieczyciela świadczeń pieniężnych od konsumenta w wysokości od 100% do 5%. Dlatego też nie sposób uznać, by sam fakt niewskazania na podstawie jakich OWU zostały zawarte umowy lub wskazania innych OWU niż te, na podstawie których zawarły umowy osoby wskazane w pozwie, w sytuacji określenia tych opłat w polisie i pobrania opłaty, był podstawą do przyjęcia, że roszczenia te nie zostały oparte na takiej samej podstawie faktycznej jak roszczenia dotychczasowych członków grupy. Nadto nawet pozwany w przedłożonych potwierdzeniach doręczeń pakietu ubezpieczeniowego nie wskazywał numerów poszczególnych OWU, nazywając je po prostu ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Wskazać należy, że w przypadku (…), którego polisa nie została załączona do akt sprawy, fakt istnienia takiego postanowienia wynika chociażby z przedłożonego rozliczenia z pozwanym i wysokości pobranej opłaty za wykup polisy.

Podkreślenia wymaga, że dla przyjęcia, iż roszczenia osób przystępujących do grupy są oparte na jednakowej podstawie faktycznej nie ma znaczenia również to, że dziewięciu spośród zgłoszonych członków było wcześniej pracownikami lub współpracownikami pozwanego. Okoliczność posiadania specjalistycznej wiedzy nie zmienia bowiem samego faktu zawarcia umowy na wzorcu przedstawionym przez pozwanego, zawierającym kwestionowaną przez członków grupy klauzulę umowną. Pozwany nie wykazał, by osoby te, z uwagi na posiadaną specjalistyczną wiedzę, miały możliwości modyfikacji treści postanowień. Zawarte przez ww. osoby umowy nie różnią się od umów zawartych przez pozostałych członków grupy. Członkowie grupy będący byłymi pracownikami lub współpracownikami pozwanego opierają swoje roszczenia na takiej samej podstawie co pozostali członkowie grupy i brak jest podstaw do przyjęcia, że jedynie z uwagi na posiadanie wyższego poziomu wiedzy w danej dziedzinie można odmówić tym osobom prawa do członkostwa w grupie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także zarzut niedopełnienia obowiązków niezbędnych do przystąpienia do grupy przez (…). Rację ma pozwany, że w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy został podany nieprawidłowy numer polisy dotyczącej umowy zawartej przez (…) z pozwanym, ale dalsze dokumenty zgłoszone przez powoda celem wykazania jej członkostwa w grupie potwierdzają, że ww. osoba zawarła z pozwanym umowę, a po jej rozwiązaniu pozwany pobrał od (…) opłatę tytułem wykupu polisy. A zatem samo błędne wskazanie w oświadczeniu numeru polisy nie może stanowić podstawy do przyjęcia, że ww. osoba nie może być członkiem grupy. Nadto sam pozwany nie kwestionował, że zawierał umowę ubezpieczenia z (…). Wskazany w oświadczeniu błąd był jedynie omyłką pisarską, co potwierdzają dalsze załączone przez powoda dokumenty.

W odniesieniu do zarzutu nieprawidłowego ujednolicenia roszczeń wskazać należy, że w niniejszej sprawie, w myśl art. 2 ust. 1 u.d.p.g., wysokość roszczenia pieniężnego każdego z członków grupy została ujednolicona, przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Podkreślenia wymaga, że jedynym kryterium przynależności do podgrupy jest wysokość roszczenia, która musi być identyczna dla każdego z członków podgrupy i być uzasadniona wspólnymi okolicznościami. Skoro zatem od członków poszczególnych podgrup zostały pobrane opłaty likwidacyjne w zbliżonej wysokości, na podstawie podobnych albo tożsamych postanowień umowy, to kwestia ta stanowi niewątpliwie wspólne okoliczności sprawy, uzasadniające przyporządkowanie tych osób do jednej podgrupy. W związku z powyższym zarzuty pozwanego w tym zakresie uznać należało za niezasadne.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut co do członkostwa w grupie (…). Jak wynika bowiem z przedstawionych dokumentów to na jego rzecz zostały scedowane prawa z umowy zawartej przez (…), o czym pozwany został poinformowany. (…) złożył oświadczenie o przystąpieniu do grupy i dokumenty potwierdzające fakt oparcia swoich roszczeń na jednakowej podstawie faktycznej z pozostałymi członkami grupy, a zatem uznać należało, że wykazał okoliczności uzasadniające przynależność do grupy.

Pozwany wskazywał także, że członkami grupy nie powinny zostać osoby, których roszczenia przekraczają kwoty dochodzone przez pierwotnych członków grupy tj. przekraczają przedział od 3.176,33 zł do 55.037,57 zł.

W ocenie Sądu również ten zarzut był bezzasadny. Podkreślenia wymaga, że postanowienie o dopuszczeniu do rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym nie wskazywało konkretnych kwot, jakich mogą dochodzić w niniejszej sprawie członkowie grupy. Sama kwota pobranej opłaty za wykup nie jest okolicznością warunkującą przystąpienie do grupy, gdyż zależy jedynie od wysokości zgromadzonych na koncie środków i okresu trwania polisy. Podstawą faktyczną dochodzonych w sprawie roszczeń jest m. in. sam fakt pobrania opłaty tytułem wykupu polisy. W związku z powyższym w sprawie nie ma znaczenia, czy kwoty dochodzone przez obecnych członków wykraczają poza kwoty wskazane pierwotnie przez członków grupy. Jak zostało ustalone w toku rozpoznania postanowienia w przedmiocie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, sam fakt wysokości opłaty wykupu obowiązującej poszczególnych członków nie stanowił okoliczności uzasadniającej przyjęcie, że roszczenia członków nie są oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Podkreślenia wymaga, że osoby składające oświadczenia o przystąpieniu do grupy, w następstwie publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, nie są ograniczone wysokością roszczeń pieniężnych zgłoszonych przez pierwotnych członków grupy, a na skutek przystąpienia tych osób do grupy istnieje możliwość powstania nowych podgrup lub reorganizacji już istniejących.

Strona pozwana wskazywała również, że część przystępujących obecnie do sprawy członków opłacało składki z inną częstotliwością, niż osoby pierwotnie wskazane w pozwie. Kwestia wpływu częstotliwości opłacania składek na podstawę faktyczną dochodzonych roszczeń była już przedmiotem rozważań zarówno tut. Sądu, jak też Sądu Apelacyjnego w Warszawie rozpoznającego zażalenie pozwanego na postanowienie o dopuszczeniu do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Sądy orzekające w tym przedmiocie wskazały, że kwestia ta pozostaje bez znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, które to stanowisko Sąd w dalszym ciągu podziela. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zarówno roszczenia (…), jak też (…), czy też (…), są związane z zawarciem w umowach klauzul umownych dotyczących opłat likwidacyjnych, których wysokość nie zależała od częstotliwości opłacania przedmiotowych składek.

Niezasadnym był również zarzut nieudowodnienia przez powoda roszczeń części członków grupy. Nie ulega wątpliwości Sądu, że pierwotnie powód nie złożył do akt sprawy wezwań do zapłaty skierowanych do pozwanego przez przystępujących do grupy członków i ewentualnych odpowiedzi uzyskanych od pozwanego. Uznać należy jednak, że sam fakt braku przedmiotowych dokumentów nie jest przeszkodą do rozpoznania roszczeń tych członków w ramach postępowania grupowego. Dokument wezwania do zapłaty stanowi bowiem jedynie dowód na to, że osoby te podejmowały próbę pozasądowego wyegzekwowania świadczeń od pozwanego. W realiach niniejszej sprawy, na etapie ustalenia składu grupy, istotnym jest natomiast, czy poszczególni członkowie udowodnili okoliczności uzasadniające swoją przynależność do grupy. W tym zakresie Sąd zważył, że dwóch członków, tj. (…), nie przedstawili dokumentów umów zawartych z pozwanym. Jednakże w odniesieniu do (…) w sprawie zostało przedstawione potwierdzenie realizacji wypłaty środków wystawione przez pozwanego, z którego wynika numer zawartej polisy, wartość umorzonych jednostek i wysokość opłaty za wykup. W ocenie Sądu dokument ten jest wystarczający dla przyjęcia, że (…) może być członkiem grupy, zwłaszcza, że pozwany nie kwestionował faktu zawarcia z (…) umowy ubezpieczenia i przedłożył dowód doręczenia mu pakietu ubezpieczeniowego (k. 3631). W odniesieniu do (…) wskazać należy, że zawarł on z pozwanym trzy umowy ubezpieczenia, przy czym do akt sprawy zostały złożone jedynie potwierdzenia realizacji wypłaty środków z dwóch polis. Roszczenie (…) zostało zatem wykazane jedynie w części, jednakże, mając na względzie, że uprawdopodobniona część roszczenia jest oparta na takiej samej podstawie faktycznej jak roszczenia pozostałych członków, na obecnym etapie postępowania Sąd uznał, że w stosunku do (…) zachodzą przesłanki z art. 12 u.d.p.g. Na marginesie wskazać należy, ze pozwany przedstawił potwierdzenia doręczenia pakietu ubezpieczeniowego trzech polis zawartych z (…) i nie kwestionował samego faktu zawarcia tych trzech umów.

Sąd zważył również, że powód nie przedstawił dokumentów w postaci potwierdzeń realizacji wypłaty środków po rozwiązaniu umów również w odniesieniu do (…). Jednakże w stosunku do tych osób do akt sprawy zostały złożone polisy zawierające tabele o opłacie za wykup, a pozwany nie kwestionował faktu rozwiązania z tymi osobami umów ubezpieczenia. Dlatego też Sąd uznał, że na obecnym etapie postępowania osoby te wykazały okoliczności uzasadniające swoją przynależność do grupy.

Wskazać należy, że w odniesieniu do osoby (…) zachodzi rozbieżność co do wysokości pobranej przez pozwanego opłaty za wykup polisy a dochodzonej przez członka kwoty, jednakże okoliczność ta będzie badana na dalszym etapie postępowania i nie może stanowić podstawy do uznania, że nie może on być członkiem grupy. Do akt sprawy została złożona polisa potwierdzająca zawarcie przez (…) umowy z pozwanym, jak również dokument rozliczenia potwierdzający pobranie opłaty za wykup, dlatego też Sąd uznał, że członek ten jest uprawniony do występowania w sprawie z roszczeniem w ramach postępowania grupowego.

Pozwany podniósł również w sprawie zarzut przedawnienia roszczeń wszystkich członków grupy, jak też zarzut braku wzbogacenia po jego stronie. Jak wynika jednakże z dominującego poglądu doktryny i orzecznictwa, który w całości podziela Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, ww. zarzuty stanowią zarzuty prawa materialnego, które nie mogą być rozpoznawane na obecnym etapie postępowania (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie I ACz 868/12, niepubl.). Dlatego też Sąd nie badał zasadności tych zarzutów, a zostaną one poddane ocenie na etapie postępowania rozpoznawczego.

W ocenie Sądu wszystkie 165 osoby wskazane w treści postanowienia o ustaleniu składu grupy są uprawnione są do występowania z roszczeniami w ramach toczącego się postępowania grupowego. Osoby te są konsumentami, ich roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju i są oparte na jednakowej podstawie faktycznej; osoby te złożyły skuteczne oświadczenie o przystąpieniu do grupy, zgłosiły żądanie, wskazały okoliczności je uzasadniające i okoliczności potwierdzające przynależność do grupy oraz przedstawiły dowody na potwierdzenie faktów zawartych w oświadczeniu. Dlatego też na podstawie powołanych przepisów Sąd orzekł jak na wstępie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 24 lutego 2016 r.

Written by

  1. W stadium certyfikacji pozwu grupowego, przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, które podlegają ocenie sądu, ograniczają się do kwestii zakreślonych w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., t.j.: liczebność grupy (co najmniej 10 osób), jednorodzajowość roszczeń, istnienie tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, a nadto zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Poza zakresem oceny dopuszczalności postępowania grupowego pozostaje natomiast ocena jego merytorycznej zasadności, gdyż ta odbywa się na dalszym etapie postępowania.
  2. Przez sformułowanie „takiej samej podstawie faktycznej” należy rozumieć oparcie roszczeń na podobnych zdarzeniach, co zaś odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej, stanowiącej element współuczestnictwa formalnego.
  3. Odmienność wzorców stosowanych w stosunku do poszczególnych członków grupy, podobnie jak i odmienność warunków, w jakich mogło dochodzić do zawierania poszczególnych umów, nie neguje spełnienia przesłanki tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, gdyż, jak wskazano wyżej, zasadniczą okolicznością determinującą dopuszczalność postępowania grupowego jest deklarowana przez powoda identyczność mechanizmu wprowadzonego przez wszystkie te formalnie niezależne wzorce. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane, ograniczały też możliwość wypowiedzenia umowy. Zostały oparte nie na tej samej, lecz na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Bogdan Świerczakowski (spr.)

Sędziowie:                     SSA Robert Obrębski, SSA Beata Byszewska

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 października 2015 r., sygn. akt XXIV C 500/14,

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. pozostawić Sądowi Okręgowemu w Warszawie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 kwietnia 2014 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Miejski Rzecznik Konsumentów w Urzędzie Miasta S., wniósł o:

  1. ustalenie, że stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia określające zasady ustalania wysokości kwot, które mają być wypłacone członkom grupy i kwot, które mają być pobrane przez pozwaną ze środków pieniężnych członków grupy pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych zwpłacanych przez nich składek regularnych, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć, to jest ustalenie, że: postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 2 czerwca 2003 r.; postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 25 lutego 2004 r.; postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 16 sierpnia 2004 r.; postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 21 stycznia 2005 r.; postanowienia punktu 10 Załącznika nr 1 oraz § 12 ust. 2 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia punktu 10 Załącznika nr 1 oraz § 12 ust. 2 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia § 11 ust. 2 oraz punktu 14 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia § 11 ust. 2 oraz punktu 14 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia § 11 ust. 2 oraz punktu 14 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia § 10 ust. 3 oraz punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia § 10 ust. 3 oraz punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z Ubezpieczeniowym (…) o indeksie (…); postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…); postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (…) z (…) Funduszem (…) o indeksie (…) są bezskuteczne i nie wiążą określonych, wymienionych w pozwie członków grupy;
  2. ustalenie, że w przypadku rozwiązania przed upływem okresu ubezpieczenia, zawartych przez pozwaną z członkami grupy, umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, z przyczyn innych niż śmierć, pozwana jest zobowiązana do wypłaty każdemu zwymienionych w pozwie członków grupy kwoty równej wartości wszystkich środków pieniężnych pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych z wpłacanych przez niego składek regularnych, obliczonej według cen jednostek funduszy z najbliższego dnia wyceny danego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, następującego po dniu rozwiązania umowy.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym spełnia przesłanki, o których mowa w przedmiotowej ustawie, bowiem dochodzone przez niego roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju, ponieważ każdy z członków grupy reprezentowanej przez powoda posiada wobec pozwanej następujące roszczenia: o ustalenie, że postanowienia zawartej przez niego z pozwaną umowy ubezpieczenia określające wysokość kwoty, która zostałaby mu wypłacona w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przez upływem okresu ubezpieczenia, z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą go oraz o ustalenie, że pozwana jest zobowiązana do wypłaty każdemu z członków grupy, kwoty równej wartości wszystkich środków zapisanych na jego rachunku polisy, w przypadku rozwiązania zawartej przez niego umowy ubezpieczenia, przed upływem okresu ubezpieczenia z przyczyn innych niż śmierć. Ponadto powód wskazał, że roszczenia są dochodzone przez 51 osób, każde z roszczeń objętych pozwem należy do kategorii spraw o ochronę konsumentów i roszczenia każdego z członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Uzasadniając tę przesłankę powód wskazał, że wszystkie umowy ubezpieczenia zawarte z członkami grupy były zawierane w ramach oferowania konsumentom – członkom grupy tej samej usługi, tj. ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia z tym samym podmiotem, umowa ubezpieczenia żadnego z członków grupy nie została rozwiązana, umowa ubezpieczenia każdego z członków grupy została zawarta na czas określony wynoszący od 15 do 30 lat, każdy z członków grupy zawarł umowę na podstawie wzorca umowy opracowanego i stosowanego przez pozwaną, zawierającego postanowienia o prawie pozwanej do niewypłacenia członkowi grupy środków zgromadzonych na rachunku polisy albo wypłaty jedynie ich części, w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia, mechanizm i skutek ww. postanowień jest taki sam w odniesieniu do każdego członka grupy, wysokość kwoty wypłaconej każdemu z członków grupy zostałaby obliczona w oparciu o te same elementy oraz wobec każdego z członków grupy pozwana odmówiła zaniechania stosowania kwestionowanych postanowień.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Zdaniem pozwanej roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej albo takiej samej podstawie faktycznej, bowiem członków grupy wiążą z pozwaną umowy oparte na 17 różnych wzorcach, o różnej treści, zaś przy zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami art. 3852 k.p.c. nakazuje brać pod uwagę całą treść umowy oraz badać okoliczności jej zawarcia, co w niniejszej sprawie będzie oznaczać konieczność całościowej analizy wszystkich wzorców, przy czym w przypadku dopuszczenia sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym liczba kontrolowanych wzorców może wzrosnąć nawet do 148 oraz przesłuchania w charakterze strony każdego z członków grupy, przy czym w razie dopuszczenia do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym liczba ta może wzrosnąć do ok. 85.000.

Postanowieniem z dnia 13 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu I instancji postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. w pozwie z dnia 18 kwietnia 2014 r. skierowanym przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. należało uznać za dopuszczalne w świetle ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”), gdyż zostały spełnione wszystkie przesłanki wynikające z art. 1 powołanej ustawy.

Spełnione jest kryterium odpowiedniej liczebności grupy, gdyż roszczenia są dochodzone przez ponad 10 osób. Dochodzone roszczenia, w ocenie Sądu Okręgowego, są roszczeniami jednego rodzaju, gdyż są to roszczenia o ustalenie, że postanowienia zawartej przez każdego z członków grupy z pozwaną umowy ubezpieczenia określające wysokość kwoty, która zostałaby mu wypłacona w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia, z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą go oraz o ustalenie, że pozwana jest zobowiązana do wypłaty każdemu z członków grupy, kwoty równej wartości wszystkich środków zapisanych na jego rachunku polisy, w przypadku rozwiązania zawartej przez niego umowy ubezpieczenia, przed upływem okresu ubezpieczenia z przyczyn innych niż śmierć. Ponadto roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich, a każdy z członków grupy jest osobą fizyczną i konsumentem. Ponadto Sąd I instancji wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, gdyż wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi i zawarli z tym samym podmiotem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwaną, umowy te zostały zawarte na czas określony wynoszący od 15 do 30 lat, członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek, każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanej do niewypłacenia członkowi grupy środków zgromadzonych na rachunku polisy albo do wypłaty jedynie ich części, w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia. W odniesieniu do każdego z członków grupy kwota zatrzymana przez pozwaną w dwóch pierwszych latach okresu ubezpieczenia wyniosłaby 100% albo 98% w/w środków, a począwszy od trzeciego roku okresu ubezpieczenia procent ten malałby wraz z upływem kolejnych lat. Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu pozwanej kwestionującego istnienie takiej samej podstawy faktycznej, wskazując, że na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy różnych stosunków prawnych. W art. 1 ust. 1 u.d.p.g. mowa jest bowiem jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Wskazał Sąd, że w sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwaną takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15).

Sąd podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę określającą zasady ustalania wysokości kwot, które mają być wypłacone członkom grupy i kwot, które mają być pobrane przez pozwaną ze środków pieniężnych członków grupy pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych z wpłacanych przez nich składek regularnych, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć. Samo oznaczenie wzorca – powoływane przez pozwaną – nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała bowiem takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania kwot, które mają być pobrane przez pozwaną. Wskazał również, że w sprawie nie występują takie „okoliczności zawarcia umowy”, które uzasadniałyby konieczność przeprowadzania dowodu z przesłuchania wszystkich członków grupy, gdyż powód w pozwie nie powołuje się na okoliczność zawarcia przez członków grupy, których reprezentuje, umów ubezpieczenia pod wpływem błędu, czy też podstępu. Okolicznością relewantną w sprawie jest sam fakt zawarcia przez członków grupy umów z pozwaną zawierających sporne postanowienia, które stanowią dla pozwanej podstawę do pobrania przez nią kwot wpłaconych uprzednio przez członków grupy, których wysokość jest ich zdaniem rażąco wygórowana.

Reasumując Sąd Okręgowy wskazał, że powód wykazał w wystarczającym stopniu istnienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, a pozwana w dalszym jego toku będzie miała możliwość podjęcia obrony merytorycznej przed żądaniem pozwu.

Pozwana zaskarżyła postanowienie w całości, zarzucając naruszenie:

  1. 1 ust. 1 u.d.p.g. poprzez przyjęcie, że powództwo zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej, podczas gdy członkowie grupy wywodzą swoje roszczenia z różnych postanowień zawartych w 17 różnych wzorcach stosowanych przez pozwaną od 2003 do 2012r., wśród których nie ma chociażby jednego postanowienia wspólnego dla wszystkich członków grupy;
  2. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez wydanie postanowienia o postępowaniu grupowym, podczas gdy pozew podlegał odrzuceniu m.in. z uwagi na brak tożsamości podstawy faktycznej;
  3. 12 u.d.p.g. poprzez nieodrzucenie rozszerzenia powództwa z dnia 22 kwietnia 2015 r. podczas gdy rozszerzenie składu grupy w postepowaniu grupowym nie jest dopuszczalne przed dokonaniem ogłoszenia o wszczęciu postępowania;
  4. 233 § 1 k.p.c. poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego sprzecznych i wzajemnie się wykluczających wniosków, tj. przez jednoczesne przyjęcie, że „w sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji faktycznej członków grupy w zakresie (…) takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych (…)” ijednoczesne przyjęcie, że „w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę (…)”;
  5. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, tj. przez nieustalenie składu członków grupy na dzień rozstrzygania o dopuszczalności postępowania grupowego;
  6. 25 § 2 k.p.c. poprzez niesprawdzenie wartości przedmiotu sporu na zarzut pozwanej, podczas gdy sąd pierwszej instancji miał obowiązek jej sprawdzenia po podniesieniu zarzutu wodpowiedzi na pozew i po rozszerzeniu powództwa dokonanym przez powódkę.

Pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie spawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę skarżonego postanowienia poprzez odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego, które podlegają ocenie sądu na tym etapie postępowania, ograniczają się do kwestii zakreślonych w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. Są nimi zatem: liczebność grupy (co najmniej 10 osób), jednorodzajowość roszczeń, istnienie tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, a nadto zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Jedynie zatem wskazane powyżej elementy podlegają weryfikacji w stadium tzw. certyfikacji pozwu grupowego. Poza zakresem oceny dopuszczalności postępowania grupowego pozostaje natomiast ocena jego merytorycznej zasadności, gdyż ta odbywa się na dalszym etapie postępowania. Kwestie zatem dotyczące określenia składu grupy, jak również interesu prawnego, i w tym zakresie wskazane naruszenia przepisów (art. 12 u.d.p.g., art. 328 § 2 k.p.c.), jako że nie stanowią przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, te wywody pozwanej, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia, nie mogą obecnie odnieść zamierzonego skutku i doprowadzić do uwzględnienia żądania skarżącej.

W zakresie natomiast przesłanek istotnych z punktu oceny dopuszczalności postępowania grupowego, zatem określonych w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g., skarżąca w zażaleniu w zasadzie zakwestionowała tylko jedną, mianowicie istnienie takiej samej, czyli jednakowej podstawy faktycznej powództwa, wskazując na wewnętrzną sprzeczność w uzasadnieniu skarżonego postanowienia Sądu Okręgowego. Podniosła, że Sąd I instancji wskazał, że: „w sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji faktycznej członków grupy w zakresie (…) takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych (…)”, następnie zaś podkreślił, że: „w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę (…)”. Nadto zaakcentowała różnice w sytuacji faktycznej powodów z uwagi na różnorodność wzorców objętych powództwem (17), wskazując na możliwość wyszczególnienia w nich 3 zasadniczych grup z uwagi na oferowane w poszczególnych latach produkty i możliwe warianty w zakresie dotyczącym występowania opłat likwidacyjnych, mechanizmu obliczania świadczenia wykupu oraz powiązania wysokości świadczenia wykupu z kosztami.

Z treści zakwestionowanego zdania istotnie wynika wewnętrzna sprzeczność, niemniej jednak nie można zgodzić się ze skarżącą, że powyższe uchybienie daje podstawę do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W świetle treści całokształtu uzasadnienia, jak i okoliczności faktycznych, wyprowadzić bowiem należy wniosek, iż w istocie centralne znaczenie sąd I instancji przypisuje, nie kwestii „tego samego wzorca”, lecz treści spornej klauzuli umownej, określającej zasady pobierania opłat wykupu, co znajduje również oparcie w stanowisku prezentowanym przez powoda. Fakt, że żądania pozwu odnoszą się do postanowień zaczerpniętych z 17 formalnie niezależnych wzorców, nie ma znaczenia, gdyż jak wskazano wyżej zasadniczą okolicznością determinującą dopuszczalność postępowania grupowego jest deklarowana przez powoda identyczność mechanizmu wprowadzonego przez wszystkie te wzorce. Trzeba wskazać, że przez sformułowanie „takiej samej podstawie faktycznej” należy rozumieć oparcie roszczeń na podobnych zdarzeniach, co zaś odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej stanowiącej element współuczestnictwa formalnego. Podstawa faktyczna powództwa w niniejszej sprawie, jak trafnie zauważył Sąd I instancji, opiera się na twierdzeniu, że wszyscy członkowie grupy zawarli jako konsumenci z pozwaną umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w oparciu o opracowane przez nią wzorce umowne, na czas określony (od 15 do 30 lat), a członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Co zaś istotne – do każdej z umów zostało włączone zaczerpnięte z wzorca postanowienie umowne przewidujące prawo pozwanej do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (albo 7) latach polisowych, opłaty za wykup, których wysokość była uzależniona i liczona na podstawie ustalonego stosunku procentowego oraz wartości polis. Obowiązek zapłaty tej opłaty powstawał natomiast, gdy rozwiązano umowę przed upływem 10 lat od jej zawarcia z innego powodu niż śmierć.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak jest podstaw do uznania, że kwestionowana przesłanka nie została spełniona. Podstawą faktyczną przedmiotu sporu jest zespół faktów uzasadniających żądanie powoda. Podstawa ta musi obejmować fakty uzasadniające przede wszystkim stosunki prawne będące przedmiotem procesu, zbieżność co do wszystkich okoliczności tworzących podstawę faktyczną żądań poszczególnych członków grupy nie jest bezwzględnie konieczna (por. postanowienia Sądu Apelacyjnego: z dnia 24 lipca 2014 r., sygn. akt I ACz 1005/14 i z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15). Przywołane powyżej zdarzenia, w ocenie Sądu Apelacyjnego uznać zatem należy za wystarczające dla przyjęcia jedności podstawy faktycznej. Odmienność wzorców stosowanych w stosunku do poszczególnych członków grupy, podobnie jak i odmienność warunków w jakich mogło dochodzić do zawierania poszczególnych umów, nie przemawia przeciwko przyjęciu, że roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Oceny tej nie zmienia również różna wysokość składek i częstotliwość ich wpłat, czy wysokość opłat wykupu obowiązująca poszczególnych członków grupy. Członkowie grupy opierają bowiem roszczenie na takiej samej podstawie, a więc klauzuli umownej, stanowiącej podstawę dla pozwanej do pobierania opłat wykupu, które według członków grupy były rażąco wygórowane, ograniczały też możliwość wypowiedzenia umowy. Zostały oparte nie na tej samej, lecz na takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2015 r., sygn. akt VI ACz 1012/15 oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15).

Na etapie badania dopuszczalności rozpoznania sprawy istotne jest przede wszystkim to, czy może być w tej sprawie prowadzone postępowanie grupowe, celem którego jest wyeliminowanie konieczności prowadzenia szeregu indywidualnych procesów. Kwestie dotyczące określenia składu grupy nie stanowią przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Ustawodawca na etapie dopuszczalności tego postępowania wprowadził jedynie wymóg odpowiedniej liczebności grupy (co najmniej 10 osób). Określenie składu grupy następuje natomiast na dalszym etapie postępowania, gdyż wymaga oceny szerokiego materiału złożonego przez obie strony. Na etapie ustalania składu grupy (do której nie muszą zostać zaliczone wszystkie osoby, które na etapie przygotowania pozwu złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy reprezentowanej przez rzecznika) Sąd Okręgowy, przy uwzględnieniu zebranego materiału i rozważeniu zarzutów, na które może się powoływać pozwana w odniesieniu do konkretnych osób, które złożyły wskazane oświadczenia przed wniesieniem pozwu lub w toku procesu, będzie musiał określić zakres podmiotowy, do którego odnosi się podany na uzasadnienie żądania schemat faktyczny, z pominięciem indywidualnych faktów związanych z przedmiotem sprawy, dotyczących poszczególnych członków grupy. Osoby, które nie będą spełniać tych warunków, powinny zostać pominięte przy ustalaniu składu grupy. Decyzja Sądu Okręgowego będzie ponadto podlegać kontroli instancyjnej, gdyż takie postanowienie podlega osobnemu zaskarżeniu (art. 17 ust. 2 u.d.p.g.). Po ostatecznym określeniu składu grupy merytorycznej ocenie podlegać będą zaś okoliczności wspólne, na których zostało oparte żądanie o ustalenie. W zakresie tych okoliczności prowadzone będzie postępowanie dowodowe, na bazie którego konieczne będzie ustalenie, w granicach twierdzeń stanowiących jedną podstawę faktyczną żądania o ustalenie, podstawy wyroku orzekającego o zasadności powództwa, ale z pominięciem faktów dotyczących poszczególnych członków grupy, przekraczających podany schemat faktyczny. Wyrok korzystny dla osób wchodzących w skład grupy będzie mieć znaczenie prejudycjalne przy ocenie konkretnych świadczeń. Nie musi jednak przesądzać o zasadności powództw o ich zasądzenie na rzecz poszczególnych członków grupy w osobnych sprawach (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15).

Nie można zatem uznać za trafny zarzutu, iż postanowienie nie poddaje się kontroli odwoławczej wobec nieokreślenia składu grupy, co za tym idzie również zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy na etapie badania dopuszczalności postępowania grupowego w uzasadnieniu postanowienia nie był zobligowany do ustalenia składu członków grupy, w tym również weryfikacji pisma powódki z dnia 22 kwietnia 2015 r. rozszerzającego powództwo o nowych członków grupy. Samo doręczenie odpisu stronie przeciwnej wskazanych pism nie stanowi uzasadnionej postawy do przyjęcia, że Sąd I instancji orzekając w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego, zakresem badania objął grupę osób ponad wskazaną w pozwie. Zauważyć należy, że skarżąca sama podkreśla, odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. akt III CZP 17/15, możliwość dołączenia do grupy przy wnoszeniu powództwa lub po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, co z kolei – stosownie do art. 11 ust. 1 u.d.p.g., ma miejsce dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Sąd I instancji w postanowieniu istotnie nie wymienił członków grupy, jednakże nie można uznać, że skarżąca przedstawiła wystarczające argumenty mogące skutkować przyjęciem, że 10 spośród członków grupy pierwotnie zgłoszonej (51 osób) nie wystąpiło z jednorodzajowymi roszczeniami dotyczącymi ochrony konsumentów i opartymi na tej samej podstawie faktycznej. Wskazała bowiem, iż po złożeniu odpowiedzi na pozew z grupy wystąpiło 7 osób. Zarzuty skarżącej odnośnie zmiany składu osobowego grupy, skoro nie zostało wykazane, że liczebność członków uległa obniżeniu poniżej ustawowego progu 10 osób, nie mogą być zatem uznane za trafne. Z kolei kwestionowanie skuteczności przystąpienia do pozwu nowych osób, będzie możliwe na dalszym etapie postępowania w wyznaczonym przez sąd terminie (art. 15 u.d.p.g.). Tym samym nie można uznać za trafny zarzutu naruszenia art. 12 u.d.p.g.

Odnośnie interesu prawnego, istotnie w przedmiotowej sprawie zachodzi potrzeba jego weryfikacji, gdyż ustalenie niewiążącego charakteru opisanych w pozwie klauzul nie dotyczy ustalenia odpowiedzialności w zakresie roszczeń pieniężnych w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g., które to żądanie – z uwagi na wyłączenie ustawowe – w ogóle nie wymaga powoływania się na interes prawny stosownie do art. 189 k.p.c., jednakże nie na obecnym etapie postępowania. Kwestia interesu prawnego członków grupy, jak trafnie zauważa powód, jest prawnie irrelewantna dla dopuszczalności postępowania grupowego. Kwestia ta ma znaczenie przy merytorycznej ocenie zasadności pozwu, stanowi przesłankę uwzględnienia powództwa. Nie może być zatem antycypowana na potrzeby rozstrzygnięcia o samej dopuszczalności postępowania grupowego (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2015 r., sygn. akt VI ACz 1012/15). Dlatego też zarzuty w tym zakresie jako wykraczające poza stadium certyfikacji pozwu grupowego, określone w art. 10 u.d.p.g., nie mogły być przedmiotem oceny i badania Sądu rozpoznającego zażalenie.

Nie zasługiwał na uwzględnienie również zarzut naruszenia art. 25 § 2 k.p.c. poprzez niesprawdzenie wartości przedmiotu sporu na zarzut pozwanej. Nie można zgodzić się z pozwaną, że Sąd winien sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie (m.in. z uwagi na potrzebę ustalenia wysokości opłaty sądowej od zażalenia). Uwadze skarżącej umknęło bowiem, że w art. 25 § 1 k.p.c. ustawodawca przewidział taki obowiązek po stronie sądu w razie powzięcia wątpliwości co do prawidłowego oznaczenia wartości przedmiotu sporu. W przedmiotowej zaś sprawie wprawdzie powód oświadczył, że nie jest w stanie określić wartości przedmiotu sporu i wniósł o jej ustalenie przez sąd w toku postępowania, jednakże z ostrożności procesowej podał ją dla obu roszczeń zawartych w pozwie (2.205.981,88 zł – k. 1117 pismo z dnia 13 maja 2013 r.), a następnie zmodyfikował po rozszerzeniu powództwa do kwoty 3.197.972,38 zł (k. 5862 – pismo z dnia 22 kwietnia 2015 r.), tym samym było możliwe ustalenie wysokości opłaty sądowej od zażalenia. Na uwadze mieć należy, że na obecnym etapie postępowania wskazanie wartości przedmiotu sporu nie miało wpływu zarówno na właściwość rzeczową sądu, ani wysokość opłaty od pozwu w tej sprawie (art. 1261 § 1 k.p.c.). Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 u.d.p.g., postępowanie grupowe należy do właściwości sądu okręgowego, a zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 11 u.k.s.c. miejski rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących ochrony indywidualnych interesów konsumenta korzysta z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych w całości.

Podsumowując, nie można było więc uznać za uzasadnionych zarzutów naruszenia zarówno art. 1 ust. 1, jak i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Podane w pozwie podstawy faktyczne jednorodzajowych roszczeń były bowiem takie same dla wystarczającej liczby członków grupy, składającej się wyłącznie z konsumentów dochodzących ochrony w związku z zastosowaniem przez pozwaną klauzul o charakterze abuzywnym. Tym samym rozstrzygnięcie Sądu I instancji o dopuszczalności rozpoznania tej sprawy w postępowaniu grupowym uznać należy za trafne.

Z przedstawionych względów, stosując art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie. Orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego zapadnie w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie (art. 108 § 1 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 21 września 2015 r.

Written by

  1. Bezpodstawne jest utożsamienie podstawy faktycznej roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia na potrzeby rozstrzygnięcia w wyroku o zasadności roszczenia, jak też wadliwe jest uznanie, że podstawę powództwa stanowią fakty podniesione przez pozwaną w toku postępowania.
  2. W fazie dotyczącej badania samej dopuszczalności postępowania grupowego nie może dochodzić do antycypowania znaczenia pewnych okoliczności faktycznych istotnych dla oceny zasadności powództwa.
  3. Do kategorii roszczeń o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym niewątpliwie należą roszczenia pieniężne dochodzone w związku z zastosowaniem przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumentów niedozwolonego wzorca.
  4. Zarzut udziału w sprawie osób niemających statusu konsumentów nie ma znaczenia na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Rozstrzygnięcie, czy dane osoby były konsumentami przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego powinno nastąpić na etapie ustalania składu grupy, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, nie zaś na etapie dopuszczalności postępowania grupowego, które może zostać wdrożone już z udziałem 10 członków grupy spełniających warunki ich udziału w takim postępowaniu.
  5. Nawet w sprawach, w których żądanie dotyczy zasądzenia należności ujednoliconych dla członków grupy (podgrupy), przy ocenie oparcia roszczenia na takiej samej postawie faktycznej nie wymaga się, aby wszystkie bez wyjątku okoliczności faktyczne uzasadniające roszczenia dochodzone przez każdego członka grupy, w tym dotyczące zakresu szkody, były takie same. Nie można więc ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń, dokładnie z takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy.
  6. Wyrok rozstrzygający o zasadności żądania o ustalenie odpowiedzialności pozwanej, opartego tylko na twierdzeniach wspólnych dla wszystkich członków grupy, nie stanowi wyroku wstępnego z art. 318 k.p.c. Rozstrzyga bowiem o zasadzie roszczenia sformułowanego z pominięciem okoliczności indywidualnych, które nie podlegają badaniu w postępowaniu grupowym, lecz w osobnych procesach wnoszonych przez poszczególnych członków grupy po uwzględnieniu żądania o ustalenie, rozpoznanego w postępowaniu grupowym, ze skutkiem dla których takich wyrok został wydany.
  7. Moc wiążąca wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec członków grupy, oparta tylko na okolicznościach wspólnych, jest ograniczona do tych okoliczności. Wydanie takiego wyroku nie musi przesądzać o wszystkich przesłankach odpowiedzialności pozwanej.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:   SSA Robert Obrębski (spr.)

Sędziowie:            SSA Hanna Muras, SSA Katarzyna Polańska-Farion

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2015 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Rzecznika Konsumentów w O. przeciwko Bankowi (…) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie, na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 maja 2015 r., w sprawie I C 691/14

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że odmówić odrzucenia pozwu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 czerwca 2014 r., skierowanym przeciwko Bankowi (…) S.A. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej: „u.d.p.g.”) (…) Rzecznik Konsumentów w O. żądał ustalenia odpowiedzialności pozwanej w stosunku do członków grupy wymienionych w załączniku nr 8 z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej kosztem każdego członka grupy, wynikającego z pobrania, tytułem spłaty kredytów hipotecznych udzielonych przez pozwaną członkom grupy, nadmiernie wysokich rat kredytowych, wysokość których była wyliczana przez pozwaną zgodnie z postanowieniami umów zawartych na podstawie wzorca zawierającego niedozwolone klauzule dotyczące indeksacji kwoty kredytu i rat jego spłaty do kursu franka szwajcarskiego ustalanego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku, w efekcie czego przenosiła raty, które należało ustalić z pominięciem tej indeksacji. W uzasadnieniu wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, powód powoływał się na ograniczenie roszczenia tylko do żądania dotyczącego ustalenia odpowiedzialności pozwanej wobec członków grupy i twierdził, że podstawy takiego roszczenia są jednakowe dla wszystkich członków grupy wymienionych w załączniku nr 8 – każdy z nich zawarł bowiem z pozwaną umowę kredytu hipotecznego, w której indeksacja kwoty kredytu i rat jego spłaty została oparta na Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku, czyli na wykorzystaniu takiej samej klauzuli indeksacyjnej zawartej w jednakowych wzorcach umownych stosowanych przez pozwaną, których niedopuszczalność została stwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09, zwłaszcza, że apelacja pozwanej od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2011 r., VI ACa 420/11, zaś wzorce dotyczące indeksacji kwoty kredytu i rat jego spłaty zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych ustalaną przez pozwaną zostały wpisane do rejestru niedopuszczalnych postanowień umownych. Odwołując się do znaczenia powołanych orzeczeń, powód podnosił, że zastosowanie wskazanych klauzul w umowach zawartych z członkami grupy nie było skuteczne wobec nich, uzasadniało uznanie, że żadna z tych umów nie zawierała klauzuli waloryzacyjnej oraz że wysokość spłacanego kredytu i regulowanych rat należało ustalić bez jej stosowania, czyli że pozwany bank się bezpodstawnie wzbogacił kosztem członków grupy wskutek pobierania nadmiernie wysokich należności tytułem spłaty zawyżonych rat kredytowych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że członkowie grupy zawierali umowy o różnych nazwach, o zróżnicowanej wysokości kredytu i odmiennych zasadach jego spłaty, jak też że część z nich podpisywała aneksy i nawet spłaciła swoje zobowiązania wobec pozwanej. Powód podnosił jednak, że przy ograniczeniu żądania do ustalenia odpowiedzialności pozwanej z podanego tytułu, różnice w indywidualnym wymiarze zobowiązań pozwanej wobec członków grupy mogą podlegać badaniu w sprawach o ewentualne zasądzenie konkretnych należności, nie stanowią natomiast przeszkody do rozpoznania tej sprawy w postępowaniu grupowym, wynik którego będzie mieć wiążące znaczenie dla przyszłych spraw o zapłatę. Nie wymaga więc ustalania różnych okoliczności dla poszczególnych członków grupy, ani też badania okoliczności związanych z ustalaniem treści każdej umowy w sposób indywidualny w sytuacji, gdy abstrakcyjna kontrola, przeprowadzona w powołanym postępowaniu, wykazała, że klauzule stosowane przez pozwaną były niedozwolone oraz zostały przejęte z wzorca uznanego za abuzywny, stosownie do art. 3851 § 3 k.c.

Pozwana wnosiła w pierwszej kolejności o odrzucenie pozwu zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.p.g. z powodu niedopuszczalności zastosowania w tej sprawie postępowania grupowego, wynikającej z tego, że w stosunku do wszystkich członków grupy roszczenie nie zostało oparte na tej samej, ani też takiej samej podstawie faktycznej w rozumieniu przyjętym w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Pozwana podnosiła, że na etapie merytorycznego rozpoznania tej sprawy zachodzić będzie konieczność indywidualnego zbadania zasadności roszczenia w stosunku do każdego członka grupy poprzez ustalenie indywidualnych okoliczności, które nie są takie same dla każdego z nich, w tym wykazania, że każda umowa nie była indywidualnie negocjowana oraz że naruszała interesy każdego członka grupy. Pozwana także podnosiła, że zawierane umowy były różnego rodzaju, podpisywane były w różnych okresach zmian kursowych, dokonywanych przy wykorzystaniu Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku, dokładniejsze prześledzenie których uzasadniałoby ustalenie, że w niektórych okresach indeksacja była korzystniejsza dla klientów w porównaniu do rynkowych notowań franka szwajcarskiego wobec złotego. Nie mogła więc prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej kosztem członków grupy. Pozwana też zaprzeczała, aby stosowanie niedozwolonych klauzul, wykazane w ramach kontroli abstrakcyjnej i potwierdzone wyrokami powołanymi w pozwie, przesądzało o bezskuteczności ich zastosowania w konkretnych umowach zawartych przez członków grupy bez indywidualnego wykazania przesłanek określonych w art. 3851 § 1 k.c. wobec każdej z tych osób, wymagającego przeprowadzenia obszernego postępowania dowodowego w odniesieniu do różnych podstaw roszczenia objętego pozwem w stosunku do każdej z tych osób. Podnosiła ponadto, że część z nich zawierała umowy kredytowe w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Nie miała więc w tym zakresie statusu konsumenta, którego wykazanie stanowi konieczny warunek udziału tych osób w postępowaniu grupowym.

Postanowieniem z dnia 28 maja 2015 r. Sąd Okręgowy odrzucił pozew i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Ograniczając rozważania do dopuszczalności rozpoznania tej sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd Okręgowy uznał, że nie został spełniony warunek oparcia jednorodzajowego roszczenia na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy, wymagany w art. 1 ust. 1 u.d.p.g.. Uznając, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09 – na stronę pozwaną został nałożony zakaz posługiwania się wzorcami umownymi, które zawierają klauzulę indeksacyjną kredytu i spłacanej raty opartą na zastosowaniu Tabeli Kursów Walut Obcych przyjętej przez pozwany bank, Sąd Okręgowy nie doszukał się podstaw do uznania na tej podstawie, że postanowienia umów zawartych przez poszczególnych członków grupy nie były dla nich wiążące z racji abuzywności tych klauzul, bez indywidualnego zbadania przesłanek z art. 3851 § 1 k.c. oraz bez ustalenia ogólnych przesłanek odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w tym uzyskania przez pozwaną korzyści, zubożenia po stronie każdego członka grupy, braku podstawy prawnej korzyści pozwanej oraz związku przyczynowego pomiędzy tym wzbogaceniem banku a zubożeniem każdego członka grupy. Według Sądu Okręgowego, dokonanie tych ustaleń wymagałoby przeprowadzenia obszernego postępowania dowodowego, w tym przesłuchania wszystkich członków grupy, w celu ustalenia okoliczności, które w istotnym zakresie nie były takie same dla poszczególnych członków grupy. Z twierdzeń podanych przez pozwaną w odpowiedzi na pozew, które Sąd Okręgowy zaliczył do podstawy faktycznej powództwa, wynikało bowiem wiele różnic w zakresie okoliczności dotyczących poszczególnych członków grupy, zwłaszcza w zakresie rodzaju umowy, kwoty kredytu i sposobu jego spłaty, jak też okresów, w których umowy były realizowane na podstawie indeksacji, która była oparta na Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku w różnych okresach zmiennego kursu franka szwajcarskiego wobec złotego. W ocenie Sądu Okręgowego, uwzględnieniu w ramach czynności dowodowych, jak też w końcowych ustaleniach, podlegałyby również okoliczności związane z indywidualnym negocjowaniem umów zawartych przez pozwaną z członkami grupy, jak również znaczenie ich późniejszego aneksowania dla ustalenia, czy po stronie pozwanej mogło wystąpić bezpodstawne wzbogacenie na niekorzyść każdego członka grupy. Wyrok uwzględniający powództwo musiałby bowiem, zdaniem Sądu Okręgowego, rozstrzygać o odpowiedzialności pozwanej wobec każdej z tych osób w zakresie wszystkich okoliczności mogących mieć wpływ na zasadność roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Uwzględnienie natomiast indywidualnych okoliczności, odmiennych dla poszczególnych osób, mogłoby prowadzić do uznania, że pozwana nie ponosi takiej odpowiedzialności ze względu na niewykazanie którejkolwiek z przesłanek decydujących o tym, że pobrane świadczenia z tytułu spłaty kredytu były nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. Uznając w konsekwencji, że dominujące znaczenie w tej sprawie mają indywidualne elementy częściowo tylko jednakowych podstaw faktycznych, różne dla poszczególnych członków grupy, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że zastosowanie w tej sprawie postępowania grupowego jest niedopuszczalne, nie odpowiada ponadto charakterowi i celowi tego postępowania.

Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego wniósł powód. W całości zaskarżając to orzeczenie, powód zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 w zw. z art. 10 u.d.p.g. poprzez wadliwe uznanie, że jednakowe roszczenia, ograniczone do ustalenia odpowiedzialności pozwanej wobec wszystkich członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, nie zostały oparte na takiej samej postawie faktycznej, wynikające z nietrafnego uznania, że wszystkie okoliczności składające się na podstawę roszczeń, których członkowie grupy mogą dochodzić od strony pozwanej, muszą być jednakowe i wykazane na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego, które nie obejmuje badania przesłanek zasadności powództwa, zwłaszcza ograniczonego do ustalenia odpowiedzialności pozwanej w granicach wskazanej w pozwie jego podstawy, która została ograniczona do okoliczności wspólnych i takich samych dla każdego członka grupy, związanych z zastosowaniem takich samych klauzul niedozwolonych. Zażalenie zostało także oparte na zarzutach naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 227 w zw. z art. 217 § 1, 2 i 3 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., jak też art. 229, art. 230 i art. 231 w zw. z art. 233 § 1 i w zw. z art. 24 ust. 1 u.d.p.g., poprzez wadliwe przyjęcie, że powód apriorycznie założył wystąpienie bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej kosztem członków grupy, wynikające także z wadliwego uznania, że powód nie uzasadnił i nie wykazał, by wzbogacenie to wynikało z tej samej albo takiej samej podstawy faktycznej dla każdej z tych osób w sytuacji, gdy stosowne dowody na stosowanie przez pozwaną Tabeli Kursów Walut Obcych, obowiązującej w pozwanym banku, zostały zgłoszone w pozwie, a pozwana nie podważała tych okoliczności. Następny zarzut dotyczył naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że niedopuszczalność tego postępowania wynika z konieczności dokonania oceny abuzywności umów zawartych z członkami grupy w ramach kontroli indywidualnej, wymagającej przeprowadzenia rozbudowanego postępowania dowodowego, czyli pominięcie, że ocena dopuszczalności postępowania grupowego nie wymaga postępowania dowodowego co do zasadności żądania, kontrola indywidualna mieści się też w granicach oparcia roszczenia na takiej samej podstawie faktycznej, a dochodzenie przez konsumentów roszczeń opartych na stosowaniu niedozwolonych wzorców, które zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych, stanowi modelowy wręcz przykład dopuszczalnego zastosowania postępowania grupowego. W następnej kolejności powód zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 47943 w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne uznanie, że prawomocny wyrok stwierdzający abuzywność wzorca umownego nie jest wiążący w postępowaniu dotyczącym indywidualnej kontroli umowy zawartej przez przedsiębiorcę z udziałem konsumenta, w której taki wzorzec został zastosowany. Ostatni zarzut dotyczył natomiast naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 3851 § 2 i 3 k.c. przez bezpodstawne przyjęcie, że postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które zostało zaczerpnięte z wzorca wprost bez jego modyfikacji, może zostać uznane za postanowienie indywidualnie uzgodnione w rozumieniu przyjętym w art. 3851 § 1 i 3 k.c. Na podstawie podanych zarzutów, powód wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o rozpoznaniu tej sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy, w zakresie dotyczącym oceny dopuszczalności tego postępowania, do ponownego jej rozpoznania.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany bank wnosił o jego oddalenie oraz obciążenie powoda poniesionymi kosztami postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie. Zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym były uzasadnione. Podana w pozwie podstawa faktyczna jednorodzajowego roszczenia o ustalenie była taka sama dla wystarczającej liczby członków grupy do uznania, że określona w tym przepisie przesłanka dopuszczalności zastosowania tego postępowania została wykazana. Nie było więc powodów do odrzucenia pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g.. Wydając zaskarżone postanowienie, Sąd Okręgowy naruszył więc powołany przepis. Wskazane uchybienia były wystarczające do zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez odmówienie odrzucenia pozwu. Nie było natomiast dopuszczalne wydanie orzeczenia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Wydając zaskarżone postanowienie, Sąd Okręgowy uwzględnił bowiem wniosek pozwanej o odrzucenie pozwu z powodu podanego w odpowiedzi na pozew. Nie orzekł natomiast o rozpoznaniu sprawy w tym postępowaniu.

Główną przyczyną wadliwego uwzględnienia wniosku strony pozwanej było bezpodstawne utożsamienie przez Sąd Okręgowy podstawy faktycznej roszczenia ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia na potrzeby rozstrzygnięcia w wyroku o zasadności roszczenia, jak też wadliwe uznanie, że podstawę powództwa stanowią fakty podniesione przez pozwaną w toku postępowania i nazbyt szerokie określenie zakresu okoliczności podanych w pozwie na uzasadnienie roszczenia ograniczonego do żądania ustalającego. Za podstawę faktyczną roszczenia Sąd Okręgowy uznał więc przewidywaną na tym etapie podstawę faktyczną wyroku orzekającego o zasadności roszczenia z art. 410 k.c., w tym okoliczności indywidualne, które zostały tylko zasygnalizowane w pozwie w sposób zmierzający do wykazania, że nie stanowiły jego podstawy faktycznej. Nie mogły więc, zwłaszcza na etapie dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym, zostać uznane za okoliczności stanowiące przewidywany zakres podstawy faktycznej wyroku. Przeoczony przez Sąd Okręgowy został więc rzeczywisty zakres podstawy faktycznej roszczenia, która była jednakowa dla wszystkich członków grupy. Została bowiem nawet w taki sposób opisana w pozwie, który nie zezwalał na jej różnicowanie na okoliczności indywidualne, a tym bardziej na bezpodstawne antycypowanie ich znaczenia dla oceny zasadności powództwa, do której nie może dochodzić w fazie dotyczącej zbadania samej dopuszczalności postępowania grupowego. Wtórne znaczenie miały więc zarzuty dotyczące oceny znaczenia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09, a tym bardziej analiza znaczenia indywidualnej oceny abuzywności klauzul indeksacyjnych, na które powód powoływał się w pozwie ze skutkiem ujednoliconym w stosunku do wszystkich członków grupy, jak też zastosowania w umowach zawartych przez członków grupy klauzul przejętych z wzorca, postanowienia którego zostały już uznane za niedozwolone w ramach abstrakcyjnej kontroli przeprowadzonej w powołanej sprawie. Wskazane oceny mogą się okazać istotne przy określaniu składu grupy, stosownie do art. 17 u.d.p.g., jak też na etapie rozstrzygania o zasadności żądania. Nie mogą zaś przesądzać o dopuszczalności zastosowania w tej sprawie postępowania grupowego.

Pierwsza faza postępowania regulowanego przepisami u.d.p.g., poza sprawdzeniem, czy pozew nie zawiera braków formalnych, w tym z art. 6 ust. 1 u.d.p.g., polega na ocenie dopuszczalności postępowania grupowego, które zostało przewidziane także dla roszczeń o ochronę konsumentów, zgodnie z art. 1 ust. 2 u.d.p.g., do których niewątpliwie należą roszczenia pieniężne dochodzone w związku z zastosowaniem przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumentów niedozwolonego wzorca (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 sierpnia 2013 r., VI ACz 1639/13). Nie ulega wątpliwości, że na takie roszczenia powód powoływał się w pozwie wobec wszystkich członków grupy. Zaprzeczał bowiem stanowczo, aby wśród członków grupy występowały także osoby niebędące konsumentami w stosunku do pozwanego banku. Na tym etapie postępowania istotnego znaczenia nie miały więc twierdzenia pozwanej, podniesione w odpowiedzi na pozew, jak też w odpowiedzi na zażalenie, że dla części osób należących do grupy zawarcie umowy zawierającej wskazane w pozwie klauzule indeksacyjne związane było z prowadzeniem działalności ściśle gospodarczej, w zakresie której takie osoby nie były konsumentami. Ocena tych twierdzeń nie miała wpływu na samą decyzję o dopuszczalności postępowania grupowego. Chodziło bowiem o zarzuty pozwanej w stosunku do udziału tych osób jako członków grupy, nie zaś o istotny element podstawy faktycznej pozwu wniesionego zgodnie z przepisami u.d.p.g.. Rozstrzygnięcie, czy dane osoby były konsumentami przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego, co zostało wskazane jako istotny element podstawy faktycznej żądania o ustalenie, powinno nastąpić na etapie ustalania składu grupy, zgodnie z art. 17 ust. 1 u.d.p.g. , nie zaś na etapie dopuszczalności postępowania grupowego, które może zostać wdrożone już z udziałem 10 członków grupy spełniających warunki ich udziału w takim postępowaniu. Stanowisko to zostało przyjęte w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14. W sprawie niniejszej Sąd Apelacyjny podzielił ten pogląd i uznał, że zarzut udziału w tej sprawie osób niemających statusu konsumentów nie miał znaczenia na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego. W żadnym ze złożonych pism procesowych pozwana nawet nie twierdziła, aby wśród członków bardzo licznej grupy nie było nawet dziesięciu osób, które jako konsumenci zawierały umowy wyposażone w podważane w pozwie klauzule indeksacyjne. W pozwie zostało zaś zaprezentowane przeciwne twierdzenie. Konsumencki charakter roszczenia objętego żądaniem pozwu wynikał więc z jego treści i został potwierdzony w tej sprawie powołaniem się w pozwie na wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09, który dotyczy umów zawieranych przez pozwaną z udziałem konsumentów.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, zachodziły ponadto podstawy do uznania, że roszczenie zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy. Nawet w sprawach, w których żądanie dotyczy zasądzenia należności ujednoliconych dla członków grupy (podgrupy), przy ocenie oparcia roszczenia na takiej samej postawie faktycznej nie wymaga się, aby wszystkie bez wyjątku okoliczności faktyczne uzasadniające roszczenia dochodzone przez każdego członka grupy, w tym dotyczące zakresu szkody, były takie same (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2015 r., I ACz 43/15). Nie można więc ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń, dokładnie z takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się więc, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2014 r., I ACa 1209/13).

Wykazanie oparcia roszczenia na takiej samej podstawie faktycznej dla wszystkich członków grupy jest tym bardziej możliwe w wypadku ograniczenia roszczenia do ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej wobec wszystkich członków grupy, czyli skorzystania z dyspozycji zawartej w art. 2 ust. 3 u.d.p.g., z której wynika ponadto, że uwzględnienie takiego powództwa nie wymaga wykazywania interesu prawnego w uzyskaniu takiego rozstrzygnięcia. Mało tego, jak zasadnie wskazał Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14, ograniczenie roszczenia do żądania ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej, wynikać może ze zróżnicowania sytuacji faktycznej poszczególnych członków grupy, indywidualne ustalanie której nie byłoby uzasadnione, ani też dopuszczalne w postępowaniu grupowym, którego celem jest wyłącznie przesądzenie o odpowiedzialności strony pozwanej tylko w granicach tych elementów podstawy faktycznej żądania, które są wspólne w stosunku do wszystkich członków grupy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, taka też sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie. Dodatkowo należy tylko wskazać, że w powołanym postanowieniu Sąd Najwyższy zwracał ponadto uwagę na to, że jeżeli roszczenie jest ograniczone do ustalenia odpowiedzialności pozwanej, ocena dopuszczalności postępowania grupowego wymaga również przesądzenia dopuszczalności dochodzenia w tym postępowaniu roszczeń majątkowych, dla oceny których, w osobnych sprawach, wyrok wydany w procesie grupowym będzie spełniać funkcję rozstrzygnięcia prejudycjalnego. Wdrożenie procesu grupowego o ustalenie jest więc dopuszczalne tylko wówczas, gdy roszczenie majątkowe, późniejsze dochodzenie którego może być efektem uwzględnienia roszczenia o ustalenie w postępowaniu grupowym, też dotyczy ochrony praw konsumentów.

Konieczność uznania, że roszczenie zgłoszone w rozpoznawanej sprawie zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej w stosunku do wszystkich członków grupy, wynika wprost z uzasadnienia pozwu, w treści którego została podana jedna w istocie podstawa faktyczna dla wszystkich członków grupy. Siłą rzeczy nie może być więc ona różna dla poszczególnych członków grupy. Nie zostały bowiem w uzasadnieniu pozwu podane osobne podstawy faktyczne dla jednostkowych członków grupy. Nie zostały podane daty zawarcia umów o kredyty hipoteczne. Nie zostały podane okoliczności zawarcia każdej z nich, także w zakresie negocjacji albo posłużenia się przez pozwaną wzorcem umowy. Nie zostały podane kwoty kredytów, konkretne zasady ich spłaty, ani szczegóły realizacji umów, w tym zakres i skutek ich aneksowania. W spisach członków grupy, stanowiących załącznik nr 8 do pozwu, zostały podane tylko nazwy umów i ich numery. Odnotowane zostały okoliczności ich aneksowania bez jakichkolwiek szczegółów. Okoliczności indywidualne, które mogłyby mieć znaczenie nawet dla oceny zasadności żądania o zapłatę konkretnych kwot, a przede wszystkim dla ustalenia wysokości ewentualnych roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, zostały bowiem w sposób celowy pominięte w pozwie wśród okoliczności stanowiących jedną w istocie podstawę faktyczną jednorodzajowego żądania dla wszystkich członków grupy. Wielość stosunków stanowiących przedmiot sporu, odpowiadająca liczbie członków grupy, daje tym samym pełną podstawę do przyjęcia, że w stosunku do każdej z tych osób w pozwie została podana taka sama podstawa faktyczna roszczenia. Żądając w tej sprawie wydania wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec tych osób, w stosunku do każdej z nich został podany podstawowy schemat faktów, wśród których znalazło się twierdzenie, że: każda z tych osób zawarła umowę o kredyt hipoteczny, mimo różnego ich nazewnictwa; w każdej z tych umów na potrzeby określenia zasad ustalenia wysokości kredytu podlegającego spłaceniu oraz wysokości poszczególnych rat została zastosowana klauzula indeksacyjna oparta na Tabeli Kursów Walut Obcych ustalanej przez zarząd pozwanej według zasad, które nie zostały podane w umowach i na które żaden członek grupy nie miał wpływu; niedozwolony charakter stosowania tych klauzul został orzeczony powołanym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r., XVII Amc 426/09; stosowanie niedozwolonych klauzul zawyżało wysokość rat i samego kredytu oraz powodowało, że pozwany bank został bezpodstawnie wzbogacony kosztem członków grupy o różnicę pomiędzy należnościami, które zostały pobrane przy zastosowaniu tych klauzul, a zobowiązaniami tych osób, które należało wyliczyć przy założeniu, że kredyty nie podlegały tej indeksacji, lecz spłaceniu w walucie polskiej, mimo zastosowania waloryzacji opartej na kursie franka szwajcarskiego wobec złotego, zasady które nie zostały określone w inny sposób. Podany schemat faktyczny był wystarczający do uznania, że w stosunku do wszystkich członków grupy podane zostały okoliczności wskazane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., czyli że żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanej z podanego tytułu zostało wystarczająco uzasadnione. Nie było więc podstaw do uznania, że roszczenie nie zostało oparte na takiej samej podstawie dla każdego członka grupy. Nie było tym samym podstaw do odrzucenia pozwu z powodu wskazanego przez Sąd Okręgowy, który bezpodstawnie uznał, że elementy o charakterze indywidualnym, które w zasadzie w ogóle nie zostały podane w pozwie, ani też w załączniku nr 8, ponad nazwę i numer umowy oraz wzmiankę o jej późniejszym aneksowaniu w konkretnych wypadkach, podlegają w tej sprawie zbadaniu w postępowaniu dowodowym oraz ustaleniu na etapie wyroku rozstrzygającego o zasadności roszczenia opartego na podanym schemacie i art. 410 k.c. Podnoszenie przez pozwaną okoliczności indywidualnych, dotyczących poszczególnych członków grupy, w tym odnoszących się do sposobu zawarcia umowy, jej daty, wysokości kredytu, szczegółowych zasad jego spłacania, jak też ich zmiany w wyniku podpisania aneksów, a nawet spłacenia tych należności przez niektórych członków grupy, nie mogło uzasadniać uznania tych twierdzeń za wchodzące w skład podanej w pozwie podstawy faktycznej roszczenia o ustalenie. Nie było tym samym podstaw do uznania, że poczynienie w tym zakresie ustaleń i przeprowadzenie obszernego postępowania dowodowego, jest niezbędne do ustalenia podstawy wyroku rozstrzygającego o zasadności takiego żądania. Ograniczenie jego podstawy, takiej samej dla każdego członka grupy, do podanego schematu faktycznego było w pełni wystarczające do wykazania dopuszczalności zastosowania w tej sprawie postępowania grupowego. Na tym etapie postępowania nie można jednak oceniać, a tym bardziej przesądzać, czy bez uwzględnienia wskazanych okoliczności indywidualnych, także związanych z okresem stosowania przez pozwaną ustalanej we własnym zakresie Tabeli Kursów Walut Obcych oraz jej porównania z rynkowymi notowaniami franka szwajcarskiego do złotego, możliwe będzie rozstrzygnięcie o zasadności żądania ograniczonego do ustalenia odpowiedzialności pozwanej wobec członków grupy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i opartego na twierdzeniu, że stosowanie klauzuli opartej na wskazanej tabeli równoznaczne było z zawarciem umów bez waloryzacji wysokości kredytu oraz poszczególnych rat. Na etapie decydowania o dopuszczalności postępowania grupowego, nie można ocenić znaczenia tych okoliczności, które miały charakter indywidualny i nie zostały objęte podaną w pozwie podstawą faktyczną jednolitego roszczenia o ustalenie. Konieczność ich pominięcia przy wyrokowaniu w rozpoznawanej sprawie wykazuje tylko, że w stosunku do wszystkich członków grupy roszczenie to zostało oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Odmienne stanowisko Sądu Okręgowego nie było uzasadnione.

Na uwzględnienie nie zasługiwały ponadto argumenty, także podnoszone przez pozwaną w odpowiedzi na zażalenie, jakoby wyrok wydany w tej sprawie musiał przesądzać o wszystkich ewentualnych przesłankach odpowiedzialności pozwanej wobec każdego członka grupy, czyli by musiał uwzględniać wszystkie indywidualne okoliczności mogące mieć wpływ na odpowiedzialność pozwanej z art. 410 k.c. Niezależnie od rozbieżności doktrynalnych, w wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14, Sąd Najwyższy przekonująco przyjął, że wyrok rozstrzygający o zasadności żądania o ustalenie odpowiedzialności pozwanej, opartego tylko na twierdzeniach wspólnych dla wszystkich członków grupy, nie stanowi wyroku wstępnego z art. 318 k.p.c. Rozstrzyga bowiem o zasadzie roszczenia sformułowanego z pominięciem okoliczności indywidualnych, które nie podlegają badaniu w postępowaniu grupowym, lecz w osobnych procesach wnoszonych przez poszczególnych członków grupy po uwzględnieniu żądania o ustalenie, rozpoznanego w postępowaniu grupowym, jeżeli po jego zakończeniu nie dojdzie do zawarcia pozasądowej ugody pomiędzy pozwanym a członkami grupy, ze skutkiem dla których takich wyrok został wydany. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił to stanowisko i uznał, że znajduje ono bezpośrednie uzasadnienie w rozpoznawanej sprawie. Na etapie ustalania składu grupy, do której nie muszą zostać zaliczone wszystkie osoby, które na etapie przygotowania pozwu złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy reprezentowanej przez rzecznika, Sąd Okręgowy, przy uwzględnieniu zebranego materiału i rozważeniu zarzutów, na które może się powoływać pozwana w odniesieniu do konkretnych osób, które złożyły wskazane oświadczenia przed wniesieniem pozwu lub w toku procesu, będzie musiał określić zakres podmiotowy, do którego odnosi się podany na uzasadnienie żądania schemat faktyczny, z pominięciem indywidualnych faktów związanych z przedmiotem sprawy, dotyczących poszczególnych członków grupy. Ustalenie składu grupy będzie więc wymagać oceny szerokiego materiału złożonego przez obie strony i ustalenia, które osoby zawarły umowy o kredyt hipoteczny na warunkach indeksacji wysokości kredytu i rat dokonywanej przez zastosowanie Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym banku przy zastosowaniu wzorca, który został uznany za niedozwolony w ramach jego kontroli abstrakcyjnej. Osoby, które nie będą spełniać tych warunków, powinny zostać pominięte przy ustalaniu składu grupy. Decyzja Sądu Okręgowego będzie ponadto podlegać kontroli instancyjnej. Takie postanowienie podlega bowiem osobnemu zaskarżeniu. Po ostatecznym określeniu składu grupy, merytorycznej ocenie podlegać będą okoliczności wspólne, na których zostało oparte żądanie o ustalenie. W zakresie tych okoliczności przeprowadzić należy też postępowanie dowodowe, na bazie którego konieczne będzie ustalenie, w granicach twierdzeń stanowiących jedną podstawę faktyczną żądania o ustalenie, podstawy wyroku orzekającego o zasadności powództwa, ale z pominięciem faktów dotyczących poszczególnych członków grupy, przekraczających podany schemat faktyczny. Wyrok korzystny dla osób wchodzących w skład grupy będzie mieć znaczenie prejudycjalne przy ocenie konkretnych świadczeń, ale nie musi przesądzać o zasadności powództw o ich zasądzenie na rzecz poszczególnych członków grupy w osobnych sprawach. Uwzględnienie okoliczności, które dotyczą danej osoby, może bowiem wykazywać nawet bezzasadność takiego powództwa. Moc wiążąca wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec członków grupy, opartą tylko na okolicznościach wspólnych, jest ograniczona tylko do tych okoliczności. Wydanie takiego wyroku nie musi przesądzać o wszystkich przesłankach odpowiedzialności pozwanej, jak zasadnie uznał Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14. Tym bardziej nie może wykazywać kwotowego wymiaru tej odpowiedzialności. W postępowaniu grupowym o ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej chodzi bowiem o przesądzenie zasady roszczenia w granicach takiej samej podstawy faktycznej wobec wszystkich członków grupy. Ustalenie okoliczności indywidualnych, które zazwyczaj są odmienne dla poszczególnych członków grupy w sprawach o ochronę praw konsumentów, wynikających z zawarcia i wykonywania osobnych umów, nie jest konieczne do rozstrzygnięcia o zasadności takiego powództwa. Okoliczności indywidualne, dotyczące konkretnych członków grupy, nie muszą bowiem decydować o zasadności roszczenia o ustalenie. Nie można jednak wykluczyć, że ich pominięcie wśród twierdzeń podniesionych na uzasadnienie takiego żądania, a tym samym wyłączenie dopuszczalności ich badania oraz ustalania na etapie wydania wyroku, może przesądzić o jego bezzasadności. Nie można wykluczyć, że niedopuszczalność badania okoliczności indywidualnych, dla których właściwe powinno być zwykłe postępowanie procesowe, stanowić będzie przeszkodę przy ocenie zasadności roszczenia ustalającego, które zostało oparte wyłącznie na okolicznościach wspólnych, dotyczących każdego członka grupy.

Trafność zarzutów dotyczących naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 i art. 10 ust. 1 u.d.p.g. przemawiała za zasadnością zażalenia i powodowała, że pozostałe zarzuty nie wymagały zbadania, zwłaszcza że dotyczyły kwestii merytorycznych, ocenianie których nie było dopuszczalne na obecnym etapie sprawy. Zgodzić się natomiast należy ze stroną skarżącą, że przyjęcie stanowiska prezentowanego przez Sąd Okręgowy radykalnie mogłoby ograniczyć zakres dopuszczalnego zastosowania postępowania grupowego, a nawet mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której ochrona praw konsumentów, zaspokajających swoje interesy przede wszystkim poprzez korzystanie z usług powszechnie dostępnych, również oferowanych przez banki, nie mogłaby się w ogóle odbywać poprzez zastosowanie postępowania grupowego. Przyjęcie tak restrykcyjnej wykładni art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. nie odpowiada ani jej ratio legis, ani potrzebom praktyki i standardom ochrony tych praw na drodze sądowej. W rozpoznawanej sprawie znacznym utrudnieniem jest duża liczba członków grupy, mimo składania przez niektóre osoby oświadczeń o rezygnacji z dalszego w niej udziału. Merytorycznego wysiłku ze strony Sądu Okręgowego będzie więc wymagać prawidłowe ustalenie składu grupy. Nie jest to jednak powód przeciwko rozpoznaniu tej sprawy w postępowaniu grupowym w sytuacji, gdy w jednej sprawie prowadzonej na podstawie przepisów ustawy można będzie przesądzić podstawowe, mimo że nie wszystkie, przesłanki, które mogą świadczyć o odpowiedzialności pozwanej albo też nie będą pozwalać na jej wykazanie. Zamiast prowadzić wiele procesów, w jednym postępowaniu można będzie przesądzić podstawowe elementy sporu powstałego w tej sprawie. Jego prawidłowe rozstrzygnięcie będzie też mogło uchronić sądy i wszystkie osoby zainteresowane przed żmudnym prowadzeniem bardzo wielu osobnych postępowań sądowych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 1 w zw. z art. 397 § 2 i art. 24 ust. 1 u.d.p.g., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z dnia 7 września 2015 r.

Written by

  1. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń.
  2. Kluczowym elementem determinującym dopuszczalność postępowania grupowego mogą być istniejące w umowach członków grupy klauzule abuzywne, wprowadzające identyczny mechanizm, polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy.
  3. Ocena dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia roszczenia. Nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony.
  4. Dla potrzeb wstępnej oceny dopuszczalności pozwu sąd związany jest okolicznościami podanymi przez powoda. Ocena charakteru sprawy następuje w ramach wskazanego przez powoda roszczenia i podanych przez niego okoliczności faktycznych, które to elementy konkretyzują stosunek prawny zachodzący pomiędzy stronami i kształtują charakter sprawy. Podstawy odrzucenia pozwu nie mogą stanowić okoliczności dotyczące interesu prawnego, czy też legitymacji procesowej (współuczestnictwa koniecznego) po stronie powodowej, których ocena w fazie badania dopuszczalności postępowania grupowego jest przedwczesna.
  5. Sformułowanie żądania ewentualnego, przy zachowaniu przede wszystkim przesłanek z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, co do zasady, nie wyłącza rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Żądanie ewentualne zgłoszone w postępowaniu grupowym musi spełniać kryterium jednorodzajowości. Innymi słowy, także wszystkie żądania ewentualne muszą być roszczeniami jednego rodzaju, opartymi na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W postępowaniu grupowym nie jest możliwe wydanie wyroku zawierającego rozstrzygnięcia o roszczeniach różnego rodzaju w stosunku do poszczególnych członków grupy.
  6. Jeżeli sposób sformułowania żądania pozwu grupowego uniemożliwia nadanie pozwowi dalszego biegu, sąd powinien zastosować środki przewidziane w art. 130 § 1 k.p.c., a po doręczeniu odpisu pozwu – w art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.
  7. W sprawie o ochronę konsumentów w przypadku, gdy okaże się, że jeden lub więcej członków grupy nie jest konsumentem możliwe jest odrzucenie pozwu jedynie co do osób niebędących konsumentami i rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym co do pozostałych członków grupy, pod warunkiem, że osób tych będzie co najmniej 10.
  8. Nawet jeśli niektórzy członkowie grupy prowadzą działalność gospodarczą, to i tak konieczna jest ocena charakteru, w jakim zawierali oni umowy z pozwanym. Ten tylko bowiem stosunek jest oceniany przy badaniu dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i tylko w relacji z pozwanym członek grupy musi mieć status konsumenta.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSA Aldona Wapińska

Sędziowie:              SSA Ewa Stefańska, SSO (del.) Marcin Łochowski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2015 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Rzecznika Konsumentów w P., działającego jako reprezentant grupy przeciwko (…) Bank S.A. w W. o ustalenie, ewentualnie o ukształtowanie, na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 marca 2015 r., w sprawie XXV C 531/14,

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie w części, tj. w pkt 1 i 4, i w tej części przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozwy (pkt 1), oddalił wniosek o złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (pkt 2), przejął na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe (pkt 3) oraz zasądził od (…) Rzecznika Konsumentów w P. na rzecz (…) Bank S.A. w W. kwotę 14.502,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 4). Sąd I instancji uznał, że sformułowane w pozwie roszczenia nie nadają się do rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Sąd Okręgowy wskazał, że aby rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mogło nastąpić konieczne jest spełnienie równoważnych przesłanek, a mianowicie: dochodzenie jednego rodzaju roszczenia przez co najmniej 10 osób, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej oraz zaliczenie przedmiotu postępowania grupowego alternatywnie do roszczeń: o ochronę konsumentów lub do roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny lub do roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Dz. U. nr 7 z 2010 r., poz. 44 – dalej: „ u.d.p.g.”). Zdaniem Sądu I instancji, w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia ani z tą samą, ani z taką samą sytuacją faktyczną członków grupy inicjujących każdą z dwóch połączonych spraw. Istotą postępowania grupowego jest wspólność przejawiająca się w żądaniu, które musi być typowe (wspólne) dla wszystkich roszczeń, a jest wywodzone z jednakowej sytuacji prawnej lub faktycznej członków grupy. Z jednej strony ustawodawca nie wymaga identyczności wszystkich elementów faktycznych, gdyż znacznie zawężałoby to zakres zastosowania ustawy, jednakże z drugiej strony postępowanie grupowe nie spełniłoby swojego celu – poprawy efektywności postępowania w sprawach cechujących się znacznym stopniem indywidualizacji faktów i właściwości poszczególnych członków grupy. Postępowanie grupowe spełnia swoją rolę, gdy mamy do czynienia z „typowością” bądź „reprezentatywnością” roszczenia wobec wszystkich członków grupy. Warunek „typowości” zostaje spełniony, gdy sytuacja prawna lub faktyczna członków jest jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, lecz niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. Sytuacja członków grup jest przede wszystkim zróżnicowana w zależności od tego, czy doszło do podpisania przez nich aneksu do umowy, czy też nie. Każdy ze złożonych aneksów wykazuje, że z umowy, z momentem jego podpisania, został wyeliminowany element dowolności ustalania kursu CHF. Żądania pozwu, za wyjątkiem ewentualnie ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej, nie odnoszą się zatem do tych członków grupy, którzy podpisali aneksy, bowiem te osoby już mają taką sytuację jakiej dotyczy żądanie pozwu.

Roszczenia pozwu są skonstruowane jako roszczenia ewentualne, co prowadzi do zajmowania się nimi według kolejności ich zgłoszenia, czyli w sytuacji uwzględnienia pierwszego ze zgłoszonych roszczeń ewentualnych sąd nie zajmuje się oceną kolejnych. W sytuacji braku podstaw do uwzględnienia pierwszego ze zgłoszonych roszczeń ewentualnych sąd zajmuje się drugim, w sytuacji braku podstaw do jego uwzględnienia sąd zajmuje się kolejnym itd. Zgłoszenie roszczeń ewentualnych w postępowaniu grupowym prowadzi do tego, że sąd ustala, czy każde ze zgłoszonych roszczeń ewentualnych jest wspólne dla wszystkich członków grupy, w przeciwnym bowiem wypadku cel przyświecający postępowaniu grupowemu byłby zaprzepaszczony, a postępowanie to sprowadzałoby się do rozstrzygnięcia różnych roszczeń 10 osób (członków grupy) przeciwko jednemu pozwanemu. W sytuacji niniejszej sprawy musi dojść do określenia jednego wspólnego roszczenia dla wszystkich członków grupy, a z uwagi na podpisane aneksy wspólnym roszczeniem jest roszczenie o ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej, które zostało zgłoszone jako ostatnie z roszczeń ewentualnych. Aneksy części osób (przeliczenie kwoty kredytu na CHF i ustalenie spłaty w CHF, czy zawarcie z pozwanym porozumienia, które wyeliminowało z umów element dowolności wierzyciela w ustalaniu zobowiązań dłużnika przez konkretyzację zasady przeliczeń walutowych kwoty kredytu) należy uznać za nowację (art. 506 k.c.) i w tej sytuacji roszczenie pierwotne wygasło i nie ma umowy, do której mogą odnosić się zgłoszone roszczenia o ustalenie, ewentualnie o ukształtowanie stosunku prawnego. Według Sądu I instancji, nie ma możliwości, aby co do członków grupy którzy podpisali aneksy zajmować się jednym ze zgłoszonych roszczeń ewentualnych, a wobec tych członków grupy którzy nie podpisali aneksów do umowy zajmować się pozostałymi roszczeniami ewentualnymi w kolejności ich zgłoszenia.

Nadto, zdaniem Sądu Okręgowego, część członków grupy w zakresie umów będących podstawą żądania pozwów nie ma cechy konsumenta. Zgodnie z art. 221 k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Niektórzy z członków grup lub współkredytobiorcy niewystępujący w niniejszym procesie, zaciągali kredyty z przeznaczeniem na dowolny cel gospodarczy lub wprost na zakup nieruchomości na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej. Zakup nieruchomości w celu prowadzenia w niej działalności gospodarczej jest czynnością związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą, tym bardziej, gdy koszty kredytowania tego zakupu czy koszty utrzymania tej nieruchomości są kosztami prowadzonej działalności gospodarczej. Chwilą decydującą o uznaniu określonej osoby fizycznej za konsumenta jest chwila dokonywania czynności prawnej. Skoro z wniosków kredytowych niektórych członków grupy wprost wynika, że są przedsiębiorcami (prowadzą działalność gospodarczą) i wnoszą o udzielenie kredytu na cel gospodarczy, a z niektórych z umów wprost wynika, że część kredytu zaciągnięto z przeznaczeniem na dowolny cel gospodarczy, to osób tych nie można zakwalifikować, w okolicznościach niniejszej sprawy, jako konsumentów.

Zgłoszone żądania dotyczą ustalenia treści umowy lub ukształtowania treści umowy, czego konsekwencją jest współuczestnictwo konieczne współkredytobiorców, a część osób występujących jako członkowie grupy występuje samodzielnie, bez pozostałych współkredytobiorców. Natomiast, zgodnie z art. 24 u.d.p.g. w tym postępowaniu przekształcenia podmiotowe są niedopuszczalne.

Co więcej, według Sądu Okręgowego, okoliczności warunkujące zasadność zgłoszonych roszczeń ewentualnych w odniesieniu do członków grupy jako całości pozostają w sposób oczywisty zróżnicowane w stopniu uniemożliwiającym ich łączną ocenę. Co do każdego z członków grupy należałoby poczynić oddzielne ustalenia co do istnienia klauzuli abuzywnej, wskazania, czy doszło czy też nie do jej wyeliminowania z umowy łączącej strony, czy w odniesieniu do członka grupy istnieje współuczestnictwo z innym kredytobiorcą będącym stroną umowy, której treści ma dotyczyć wyrok i czy dany członek grupy ma status konsumenta, czy też nie ma statusu konsumenta w zakresie kwestionowanej umowy. Tym samym, doszłoby do sytuacji, że w jednym postępowaniu trzeba byłoby badać sytuację każdego z członków grupy z uwagi na brak jej jednolitości, co prowadziłoby do obejścia celu postępowania grupowego i de facto prowadziłoby do prowadzenia kilkudziesięciu oddzielnych postępowań.

Z tych przyczyn Sąd I instancji uznał, że roszczenia poszczególnych członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, czyli nie został spełniony warunek dopuszczalności postępowania grupowego. Zindywidualizowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy przemawiają przeciwko rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Nie ma znaczenia, czy po usunięciu członków grupy niespełniających ww. wymagań rozpoznania ich pozwu, w postępowaniu grupowym jest 10 osób, których roszczenia opierałyby się na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, bowiem w postępowaniu grupowym pozew traktowany jest jako całość i nie może mieć miejsca sytuacja odrzucenia pozwu co do niektórych członków grupy i jednoczesnego prowadzenia co do innych. W tym zakresie Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uzasadnieniu postanowienia z dnia 28 stycznia 2015 r., I CSK 533/14.

Sąd Okręgowy wskazał także, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14, uznał, że w sytuacji rat kredytu, które zostały spłacone, kredytobiorcy nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia treści umowy powołując się na klauzule abuzywne. Przysługuje im jedynie roszczenie o zapłatę różnicy pomiędzy kwotą spłaconą, a kwotą, jaką kredytobiorca uważa, że powinna być spłacana przy zsumowaniu różnicy spłaconych rat. Powyższe czyni złożone powództwo nieuzasadnionym już na wstępie.

W zażaleniu na to postanowienie reprezentant grupy zaskarżył je w części, tj. w zakresie pkt 1 i 4, zarzucając temu orzeczeniu naruszenie:

  • 1 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2 u.d.p.g. przez uznanie, że nie zachodzą przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym z uwagi na brak takiej samej podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, podczas gdy roszczenia członków grupy oparte są na tej samej podstawie faktycznej;
  • 1 ust. 1 w zw. z art. 506 § 1 i 2 k.c. przez przyjęcie, że aneksy zmieniające zasady indeksacji kredytów stanowią nowację, podczas gdy aneksy nie obejmują wszystkich kwestii regulowanych przez umowy, a nowacja nieistniejącego zobowiązania nie jest dopuszczalna;
  • 1 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 3 u.d.p.g. w zw. z art. 72 § 2 k.p.c. przez uznanie, że część członków grupy nie ma legitymacji procesowej czynnej z uwagi na brak uczestnictwa w grupie ich współkredytobiorców, podczas gdy członkowie grupy, których zarzut ten może dotyczyć, nie są objęci współuczestnictwem koniecznym zarówno z uwagi na to, że ani solidarność czynna, ani solidarność bierna nie jest przesłanką pozytywną współuczestnictwa koniecznego, jak i z uwagi na to, że pojęcie współuczestnictwa dotyczy stron procesu, a stroną procesu nie jest każdy z członków grupy, lecz reprezentant grupy;
  • 1 ust. 2 u.d.p.g. w zw. z art. 221 k.c. przez uznanie, że część członków grupy nie ma cech konsumenta z uwagi na ujęcie w ich umowach kredytowych „celu gospodarczego” kredytu, podczas gdy kilku członków grupy, których zarzut ten może dotyczyć, miało wpisane w umowach kilka celów, z których każdorazowo przynajmniej jeden z pewnością nie był związany z działalnością gospodarczą lub zawodową kredytobiorcy;
  • 10 ust. 11 w zw. z art. 17 ust. 1 i art. 1 ust. 1 u.d.p.g. przez uznanie, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym i wydanie postanowienia o odrzuceniu pozwu z uwagi na brak co najmniej u jednego członka grupy cech wspólnych z pozostałymi w grupie, podczas gdy Sąd Okręgowy winien wydać postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postepowaniu grupowym, jeżeli sytuacja faktyczna i prawna co najmniej 10 członków grupy jest taka sama;
  • 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p.g. przez odrzucenie pozwu z uwagi na brak interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia treści umowy, podczas gdy wykazanie interesu prawnego nie należy do przesłanek odrzucenia pozwu w postępowaniu grupowym;
  • 98 § 3 k.p.c. przez zasądzenie na rzecz pozwanego zwrotu opłat skarbowych od pełnomocnictw w wysokości 3 x 17,00 zł i to jeszcze dwukrotnie, podczas gdy w razie wygrania sprawy powodowi należałby się co najwyżej z tego tytułu zwrot kwoty 2 x 17,00 zł, gdyż koszty wynikające z równoczesnego korzystania z pomocy kilku adwokatów (radców prawnych) z reguły powinno uznawać się za niezbędne tylko w granicach kosztów jednego adwokata (radcy prawnego).

W związku z powyższym skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie reprezentanta grupy jest zasadne, o ile zmierza do uchylenia zaskarżonego postanowienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy błędnie uznał, iż niniejsza sprawa nie nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym, co skutkowało nieuprawnionym odrzuceniem pozwu. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe to postępowanie cywilne w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Przesłankami dopuszczalności postępowania grupowego są: określona minimalna liczba osób, które dochodzą sądowej ochrony swoich roszczeń, jednorodzajowe roszczenia oraz ta sama lub taka sama podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń. Zgodnie z art. 1 ust. 2 u.d.p.g. postępowanie grupowe może się toczyć wyłącznie w sprawach o roszczenia konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Ma rację skarżący, gdy zarzuca Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. w zw. z art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. i wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie odrzucenia pozwu, opartego na nieuprawnionym stwierdzeniu, że nie została spełniona przesłanka formalna tożsamości podstawy faktycznej roszczenia, a ponadto przedwczesne badanie przesłanek materialnoprawnych powództwa. W ocenie Sądu Apelacyjnego, ponieważ w przepisie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. ustawodawca użył terminów: „jednorodzajowość roszczeń” oraz „ta sama lub taka sama podstawa faktyczna”, przy wykładni tych pojęć należy odwołać się do orzecznictwa oraz poglądów wypracowanych przez doktrynę na gruncie art. 72 § 1 k.p.c. Przepis ten w stosunku do współuczestników materialnych mówi o „oparciu praw i obowiązków na tej samej podstawie faktycznej”, zaś w stosunku do współuczestników formalnych – dochodzeniu w procesie roszczeń jednego rodzaju, opartych na jednakowej podstawie faktycznej.

Nie powinno budzić wątpliwości, że roszczenia zgłoszone w sprawie niniejszej mają charakter jednorodzajowy. Z uzasadnienia pozwu wynika, że z każdym z członków grupy, pozwany bank (lub jego poprzednik prawny) zawarł umowę zawierającą postanowienie, którego skutek – mimo różnic w sformułowaniach – wobec każdego z członków grupy jest identyczny – daleko idąca dowolność pozwanego w ustalaniu wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu. Zatem wszystkie roszczenia oparte są na takiej samej podstawie prawnej i wywodzone są z zamieszczenia w umowach klauzul abuzywnych, co – według twierdzeń pozwu – ma prowadzić do nieważności zawartych umów.

Na potrzeby wykładni art. 1 ust. 1 u.d.p.g. uznać należy, że roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne pozostawały wspólne dla wszystkich roszczeń (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., I ACz 464/13, LEX nr 1324836).

Chybione jest zatem stanowisko Sądu Okręgowego, że objęte pozwem roszczenia nie spełniają kryterium jednorodzajowości, z uwagi na odmienność sytuacji faktycznej poszczególnych członków grupy. Sąd I instancji błędnie skupił się na poszukiwaniu różnic w sytuacji faktycznej członków grupy, zamiast poddać analizie te elementy stanu faktycznego, które – ze względu na treść żądania – są dla wszystkich członków wspólne. Nie ulega wątpliwości, że tym kluczowym elementem determinującym dopuszczalność postępowania grupowego są istniejące w umowach członków grupy klauzule abuzywne, wprowadzające identyczny mechanizm, polegający na dowolności banku w ustalaniu wysokości zadłużenia kredytobiorcy, skutkujące – według twierdzeń pozwu – nieważnością tychże umów. Elementy indywidualizujące stan faktyczny w odniesieniu do poszczególnych członków grupy mają znaczenie drugorzędne i nie powinny mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Roszczenia te zatem spełniają wszystkie wymagania „jednorodzajowości” w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g., a okoliczność, że indywidualne roszczenia będą być może wymagały badania indywidualnych okoliczności faktycznych właściwych poszczególnym członkom grupy, nie ma znaczenia dla oceny przesłanki tożsamości czy jednorodzajowości roszczenia przewidzianej w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Przyjęcie tak restrykcyjnego, jak uczynił to Sąd Okręgowy, rozumienia jednorodzajowości podstawy faktycznej nie tylko nie znajduje uzasadnienia w treści przepisów u.d.p.g., lecz przede wszystkim jest sprzeczne z istotą, założeniami i celem tej ustawy.

Co więcej, należy przyznać rację skarżącemu w zakresie zarzutu zbyt daleko idącej oceny Sądu Okręgowego na płaszczyźnie zasadności wytoczonego powództwa. Wymaga podkreślenia, że ocena dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda, jako podstawa roszczenia, a nie jest ona warunkowana wykazaniem istnienia roszczenia. Nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony. Postępowanie przed sądem ma dopiero wykazać, czy twierdzenia zawarte w pozwie znajdują podstawę w przepisach prawa materialnego.

Na obecnym etapie postępowania zadaniem Sądu Okręgowego nie było bez wątpienia merytoryczne rozstrzyganie o zasadności dochodzonego roszczenia. Dla potrzeb wstępnej oceny dopuszczalności pozwu sąd związany jest okolicznościami podanymi przez powoda. Przyjmuje się bowiem, że ocena charakteru sprawy następuje w ramach wskazanego przez powoda roszczenia i podanych przez niego okoliczności faktycznych, które to elementy konkretyzują stosunek prawny zachodzący pomiędzy stronami i kształtują charakter sprawy. Tym samym, wywody Sądu Okręgowego dotyczące interesu prawnego, czy też legitymacji procesowej (współuczestnictwa koniecznego) po stronie powodowej są zdecydowanie przedwczesne. Okoliczności te nie mogą stanowić podstawy odrzucenia pozwu.

Nie można również zgodzić się ze stanowiskiem Sądu I instancji dotyczącym sposobu sformułowania żądania pozwu, w szczególności zawarcia w nim żądania ewentualnego.

Po pierwsze, przepisy u.d.p.g. nie wykluczają takiego sposobu sformułowania żądania w postępowaniu grupowym. Oczywiście takie żądanie również musi spełniać kryterium jednorodzajowości przewidziane w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. Innymi słowy, również wszystkie żądania ewentualne muszą być roszczeniami jednego rodzaju, opartymi na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W konsekwencji, taka konstrukcja żądania nie może – wbrew stanowisku Sądu I instancji – doprowadzić do obejścia przepisów u.d.p.g. i rozpoznawania w postępowaniu grupowym odmiennych rodzajowo roszczeń poszczególnych członków grupy. Wymaga podkreślenia, że pozew również w zakresie żądania ewentualnego na każdym etapie postępowania podlega ocenie przez pryzmat art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g. Zatem stwierdzenie przez sąd, że przedmiotem postępowania nie są roszczenia jednorodzajowe skutkowało będzie zawsze odrzuceniem pozwu (art. 10 ust. 1 u.d.p.g.). Inaczej rzecz ujmując, w postępowaniu grupowym nie jest możliwe wydanie wyroku zawierającego rozstrzygnięcia o roszczeniach różnego rodzaju w stosunku do poszczególnych członków grupy.

Po drugie, jeżeli, zdaniem Sądu Okręgowego, sposób sformułowania żądania pozwu uniemożliwia nadanie pozwowi dalszego biegu, to należało zastosować środki przewidziane w art. 130 § 1 k.p.c., a po doręczeniu odpisu pozwu – w art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.

Po trzecie, abstrahując od oceny charakteru czynności dokonanych przez niektórych członków grupy, polegających na podpisaniu aneksów do umów kredytowych, nie wyklucza to ustalenia nieważności umów w pierwotnej wersji. Inaczej rzecz ujmując, nawet daleko idąca zmiana treści umów, nowacja, czy ugoda nie uniemożliwiają dokonania oceny ważności umowy o poprzednio obowiązującej treści. Kwestią wtórną – podlegającą ocenie już na etapie wyrokowania – będzie oczywiście istnienie interesu prawnego w takim ustaleniu (art. 189 k.p.c.).

Tym samym, sformułowanie żądania ewentualnego, przy zachowaniu przede wszystkim przesłanek z art. 1 u.d.p.g., co do zasady, nie wyłącza rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Nie można również podzielić poglądu Sądu Okręgowego, że nie jest dopuszczalne częściowe odrzucenie pozwu z uwagi na to, iż jedynie część członków grupy nie jest konsumentami. Sąd Apelacyjny przychyla się do stanowiska, że w sprawie o ochronę konsumentów w przypadku, gdy okaże się, że jeden lub więcej członków grupy nie jest konsumentem możliwe jest odrzucenie pozwu jedynie co do osób niebędących konsumentami i rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym co do pozostałych członków grupy, oczywiście pod warunkiem, że osób tych będzie co najmniej 10 (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.).

Przyjęcie, iż w sytuacji, kiedy tylko jedna osoba, których oświadczenia o przystąpieniu do grupy dołączono do pozwu, nie ma cech właściwych grupie określonej w pozwie, sąd wydaje postanowienie o odrzuceniu pozwu byłoby rozwiązaniem nieracjonalnym. Zakładając, że w postępowaniu grupowym chodzi o ochronę interesu grupy, to „wyeliminowanie” z postępowania osób, które nie powinny być członkami grupy nie pozostaje w sprzeczności z celami u.d.p.g. Takie rozwiązanie umożliwia bowiem rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, a trudno przyjąć, aby przepisy u.d.p.g. zostały skonstruowane w sposób nadmiernie utrudniający rozpoznawanie spraw w tym postępowaniu. W szczególności z uwagi na to, że u.d.p.g. nie daje sądowi żadnych narzędzi do „zarządzania” składem grupy.

Należy przy tym zauważyć, iż pogląd przeciwny prowadziłby do tego, że nawet po przeprowadzeniu całego, niejednokrotnie skomplikowanego postępowania, gdyby na etapie wyrokowania okazało się, ze jeden z członków grupy nie spełnia kryteriów podmiotowych konieczne byłoby odrzucenie pozwu (art. 10 ust. 1 u.d.p.g.). Trudno byłoby uznać takie rozwiązanie za racjonalne, efektywne i zgodne z celami u.d.p.g.

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że Sąd Okręgowy nie wskazał, którzy z członków grup występujących w obu połączonych do łącznego rozpoznania sprawach nie są konsumentami. Nie jest zatem możliwa weryfikacja tego ustalenia przez Sąd Apelacyjny. Z tego też względu konieczne jest uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 1 k.p.c.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy przede wszystkim rozważy, czy sposób sformułowania żądania pozwu jest w świetle treści art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. dostatecznie precyzyjny. Jeżeli nie – konieczne będzie zastosowanie odpowiednich środków (zob. art. 130 § 1 k.p.c., art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.). Wymagało będzie również oceny, czy wszystkie żądania ewentualne spełniają przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i 2 u.d.p.g.

Następnie, niezbędne będzie ustalenie, czy wszyscy członkowie obu grup są konsumentami, a jeżeli nie – Sąd I instancji rozważy odrzucenie pozwu w całości (jeżeli na skutek wyłączenia osób niebędących konsumentami liczebność jednej z grup spadłaby poniżej 10 osób) lub w części – co do osób niebędących konsumentami.

Sąd Okręgowy weźmie przy tym pod rozwagę, że zgodnie z art. 221 k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Nie chodzi zatem o cechę własną osoby fizycznej, a analizę istniejącego stosunku zobowiązaniowego. Za utrwalone przy tym należy uznać stanowisko, że działalność gospodarczą wyróżniają pewne specyficzne właściwości, do których należy zaliczyć zawodowy (a więc stały) charakter, związaną z nim powtarzalność podejmowanych działań, podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania oraz uczestnictwo w obrocie gospodarczym. Nawet zatem, gdyby niektórzy członkowie grupy prowadzili działalność gospodarczą, to i tak konieczna jest ocena charakteru, w jakim zawierali oni umowy z pozwanym. Ten tylko bowiem stosunek jest oceniany przy badaniu dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym i tylko w relacji z pozwanym członek grupy musi mieć status konsumenta.

Dlatego też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 1 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie w części, tj. w pkt 1 i 4, i w tej części przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.