Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 19 listopada 2014 r.

Written by

Postanowienie zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z 3 czerwca 2015 r., sygn. akt VI ACz 479/15.

  1. Aby można było mówić o jedności podstawy faktycznej uzasadniającej możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, przesłanki zaistnienia roszczeń powinny być wspólne dla wszystkich uczestników grupy.
  2. Jeśli szkoda (jej postać i rozmiar), która potencjalnie mogła powstać w przypadku opóźnienia w realizacji przedmiotowej inwestycji, polegającej na wybudowaniu lokali, jest zasadniczo zróżnicowana w stosunku do poszczególnych członków grupy. Zróżnicowanie okoliczności faktycznych wpływających na postać i rozmiar szkody wyklucza ustalenie zatem w niniejszej sprawie jedności podstawy faktycznej. Taka sytuacja ma miejsce, jeżeli szkoda w przypadku każdego z członków grup mogła powstać w innej postaci – w zależności od stanu faktycznego odnoszącego się do konkretnego członka grupy.
  3. Mimo że roszczenie powodów znajduje się we wzorcu umowy, który może podlegać ocenie w zakresie abuzywności, to roszczenia powodów nie mają żadnego związku z potrzebą ochrony konsumenta przed silniejszym uczestnikiem obrotu. Roszczenia powodów w niniejszej sprawie są roszczeniami odszkodowawczymi, związanymi z ewentualnym nienależytym wykonaniem umowy. Wobec tego sprawa przedmiotowa nie jest sprawą o ochronę konsumentów. Powód nie żąda bowiem w niniejszej sprawie szczególnej ochrony z uwagi na swój status, a jedynie dochodzi odszkodowania w związku z zaistnieniem przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Ewa Witkowska

Sędziowie:             SSO Joanna Kruczkowska, SSO Agnieszka Matlak

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa K. K., jako reprezentanta (…), przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. o zapłatę

postanawia:

  1. odrzucić pozew;
  2. zasądzić od K. K. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. kwotę 7.217,00 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

 

UZASADNIENIE

K. w pozwie złożonym w dniu 21 marca 2013 r., jako reprezentant grupy, wniósł o zasądzenie od Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. na rzecz członków grupy następujących kwot: a) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 23.981,85 zł; b) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 53.136,00 zł; c) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 40.584,68 zł; d) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 42.254,46 zł; e) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 51.290,32 zł; f) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 17.154,40 zł; g) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 32.687,50 zł; h) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 36.122,32 zł; i) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 68.354,79 zł;

j) w ramach podgrupy nr (…), do której, należą: (…) o zasądzenie na rzecz jej każdego członka 8.603,83 zł;

k) w ramach podgrupy nr (…), do której należą: (…) oraz P. W. o zasądzenie na rzecz jej każdego członka (…),

  1. łącznie kwoty 1.139.768,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 listopada 2012 r. do dnia zapłaty, przy czym wnosił, aby dla (…) odsetki były liczone od dnia 21 marca 2013 r., tytułem utraconych korzyści w postaci pozbawienia członków grupy możliwości dysponowania prawem własności do lokalu w określonym czasie, ze względu na nienależyte wykonanie umowy przez spółdzielnię, skutkujące opóźnieniem w realizacji inwestycji. Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej przewidzianej przepisami prawa.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazywał, że członkowie grupy zawarli ze spółdzielnią mieszkaniową (…) umowy, których przedmiotem było wybudowanie lokali mieszkalnych i miejsc postojowych w budynku położonym przy ul. (…) w W. Niektórzy członkowie grupy nie zawarli tych umów bezpośrednio ze spółdzielnią, lecz od osób będących stronami takich umów nabyli prawo do ekspektatywy do lokali i miejsc postojowych. W imieniu i na rzecz spółdzielni przy zawarciu umowy finansującej działał inwestor powierniczy – Spółka (…) S.A. z siedzibą w W. – na podstawie umowy nr (…) z dnia 16 października 2006 r. zawartej ze Spółdzielnią oraz pełnomocnictwa stanowiącego załącznik do niej. Na podstawie tej umowy inwestor powierniczy był zobowiązany do zawierania w imieniu i na rzecz Spółdzielni (…) umów według jednolitego wzorca, który nie podlegał negocjacji.

Zdaniem powoda, w ramach prowadzonej inwestycji doszło do szeregu nieprawidłowości po stronie pozwanej spółdzielni, polegających min. na:

– wyborze nierzetelnego inwestora powierniczego, spółki (…) S.A. w W., odnośnie której w trakcie inwestycji została ogłoszona upadłość (budowa została dokończona przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (…) sp. z o.o.), przy czym pozwana spółdzielnia nie egzekwowała na bieżąco kar umownych od Spółki (…) S.A. w W.;

– zadłużeniu inwestycji, czego skutkiem było postępowanie egzekucyjne jednego z podwykonawców – (…) sp. z o.o. oraz spór z (…) S.A. ze względu na które spółdzielnia musiała utworzyć specjalną rezerwę finansową, co skutkowało warunkowaniem zawarcia umów ostatecznych do poddania się egzekucji przez każdego nabywcę lokalu;

– stosowaniu licznych klauzul abuzywnych, polegających na naliczaniu bezprawnej waloryzacji;

– bezprawnym wliczeniu ekwiwalentu wartości użytkowania gruntu jako kosztu budowy, podczas gdy spółdzielnia mogła wliczyć jedynie rzeczywisty poniesiony koszt (a więc w tym przypadku jedynie opłaty za użytkowanie wieczyste za okres budowy);

– znacznym opóźnieniu budowy – zgodnie z § 21 ust. 1 w zw. z § 21 ust. 3 umowy nr (…) z dnia 16 października 2006 r. zawartej przez spółdzielnię z inwestorem powierniczym, inwestor powierniczy miał zrealizować budowę w terminie 18 miesięcy, liczonych od wprowadzenia na budowę, które miało nastąpić w terminie 7 dni od uzyskania prawomocnego pozwolenia na budowę. Decyzja o pozwoleniu na budowę stała się prawomocna w dniu 23 marca 2007 r., a więc przewidywany przez spółdzielnię termin realizacji inwestycji miał nastąpić w terminie 18 miesięcy, liczonych od 30 marca 2007 r., czyli ok. października 2008 r., oraz opóźnieniu w przeniesieniu własność lokali – pomimo uzyskania pozwolenia na użytkowanie w dniu 27 sierpnia 2010 r. zaczęto przenosić własność lokali dopiero w okresie wakacyjnym 2011 r. (w przypadku Powoda nastąpiło do dopiero w listopadzie 2012 r.)

– podjęciu dwóch uchwał Rady Nadzorczej o obciążeniu inwestycji pożyczkami na inwestycję, choć nie było takiej potrzeby, ponieważ finansowanie było zapewnione;

– niskiej jakości wykonanych lokali;

– działaniu na szkodę spółdzielni przez ówczesny Zarząd.

Powód wskazywał w pozwie, że dochodzone roszczenia z tytułu utraconych korzyści zostały ujednolicone, a szkoda w niniejszej sprawie została ustalona w oparciu o wspólne dla wszystkich członków grupy kryterium w postaci pozbawienia możliwości dysponowania prawem własności do lokalu w określonym czasie, ze względu na nienależyte wykonanie umowy przez spółdzielnię, skutkujące opóźnieniem w realizacji inwestycji.

Do pozwu dołączono oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy oraz oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy, a także umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Pozwana spółdzielnia mieszkaniowa (…) w W. wniosła o odrzucenie pozwu w oparciu o art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, a w przypadku wydania postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych, w wysokości stanowiącej sześciokrotność stawki minimalnej prawem przewidzianej .

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana podnosiła, iż w niniejszej sprawie nie zostały spełnione warunki uzasadniające prowadzenie postępowania grupowego. Brak bowiem po stronie powodowej jedności podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, co z kolei implikuje niemożność wskazania jednolitej, opartej na uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, wysokości szkody. Co więcej sprawa nie ma charakteru sprawy o ochronę konsumentów, gdyż jej przedmiotem nie jest ochrona zagrożonych działaniem pozwanej interesów konsumentów, na konkretne, wynikające z określonego stanu faktycznego, roszczenia odszkodowawcze. Tym samym jest to sprawa, w której stroną być może są konsumenci, niemniej nie dotyczy ona ich ochrony. Zdaniem pozwanej przedmiotem spraw są roszczenia, które przysługują konsumentom.

Pozwana podkreśla ogromne zróżnicowanie faktów mających wpływ na ustalenie postaci i zakresu szkody. Poza wskazaną przez powoda niemożnością korzystania z lokalu w czasie, w zasadzie w stosunku do każdego członka grupy kwestia ewentualnej szkody w jego majątku kształtuje się odmiennie. Jak zatem widać szkoda (jej postać i rozmiar), która potencjalnie może powstać w przypadku opóźnienia w realizacji inwestycji polegającej na budowie lokalu, jest zasadniczo zróżnicowana w stosunku do poszczególnych członków grupy, zaś nierzadko szkoda taka po prostu w majątku danej osoby w ogóle nie powstaje. Zróżnicowanie okoliczności faktycznych wpływających na postać i rozmiar szkody, zdaniem pozwanego wyklucza ustalenie w tego rodzaju sprawie jedności podstawy faktycznej. Pozwana wskazała także, że rozmaitość stanów faktycznych mogących mieć miejsce w niniejszej sprawie, wyklucza dokonanie jakichkolwiek ujednoliceń.

W ocenie pozwanej powód próbując uzasadnić swe stanowisko w zakresie prowadzenia niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym, dokonuje ujednolicenia roszczeń nie w oparciu o wspólne dla poszczególnych członków okoliczności sprawy (bo te bez wątpienia są – w szczególności w zakresie ewentualnej szkody – diametralnie inne), a w oparciu o pewne założenie, które nie odpowiada prawdzie, iż każdy z członków chciał wynająć swój lokal, a w związku z tym że tego nie zrobił, poniósł szkodę w postaci utraconego zysku.

Pozwana zakwestionowała też spełnienie przez członków grupy statusu konsumenta. Zdaniem pozwanej warunkiem koniecznym uznania roszczenia za roszczenie o ochronę konsumentów jest dochodzenie przez konsumenta ochrony w relacjach z podmiotem profesjonalnym (przedsiębiorcą). Konieczne jest więc istnienie relacji konsument – przedsiębiorca. Ponadto, aby mówić o roszczeniu o ochronę konsumenta, konieczny jest także element dodatkowy, celowo bowiem ustawodawca użył pojęcia „roszczenia o ochronę konsumentów” a nie określenia „roszczenia konsumentów”. Analiza treści przepisu wyklucza uznanie, iż chodzi tu o roszczenia (jakiekolwiek) przysługujące konsumentom. Przepis wyraźnie wskazuje bowiem roszczenia o ochronę konsumentów. Wskazane sformułowanie nie ma w porządku prawnym definicji o charakterze legalnym. Ochrona konsumentów odbywa się na poziomie administracyjno-prawnym oraz na zasadach ogólnych, wynikających z prawa cywilnego. Spoiwem tych form jest konieczność zapewnienia ochrony słabszym uczestnikom obrotu. Aby przy tym mówić o sprawie o „ochronę konsumenta” nie zaś o sprawie „konsumenta”, kontekst sprawy musi być jednoznaczny – jednym z jej elementów musi być obrona przed silniejszym uczestnikiem rynku, jakim jest przedsiębiorca. Jeśli takiego elementu w sprawie nie będzie (a zatem nie pojawi się wątpliwość w zakresie nadużywania przez przedsiębiorcę swojej pozycji, konsument nie potrzebuje ochrony), to mamy do czynienia ze sprawą „konsumenta”. Pozwana podnosiła, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy taka okoliczność nie zaszła, powód nie przedstawił także żadnych okoliczności mających wskazywać na jej zaistnienie. Zdaniem pozwanej roszczenie powoda nie ma żadnego związku z potrzebą ochrony konsumenta przed silniejszym uczestnikiem obrotu. Jest to zwykłe roszczenie odszkodowawcze związane z ewentualnie nienależytym wykonaniem umowy. Właśnie okoliczność, iż powód w sposób jednoznaczny oparł swe roszczenie na wątpliwym zapisie, nie zaś dowodził uznania go za niewiążący względem członków grupy, przesądza o tym, że nie jest to sprawa o ochronę konsumentów. Powód nie żąda bowiem w niniejszej sprawie szczególnej ochrony z uwagi na swój status a jedynie odszkodowania w związku z zaistnieniem – jego zdaniem – przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Powyższe zdaniem pozwanej uzasadnia odrzucenie pozwu w niniejszej sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Członkowie grupy zawarli ze spółdzielnią mieszkaniową (…) w W. umowy, których przedmiotem było wybudowanie lokali mieszkalnych i miejsc postojowych w budynku położonym przy ul. (…) w W. Niektórzy członkowie grupy nie zawarli tych umów bezpośrednio ze spółdzielnią, lecz od osób będących stronami takich umów nabyli prawo do ekspektatywy do lokali i miejsc postojowych. W imieniu i na rzecz Spółdzielni przy zawarciu umowy finansującej działał inwestor powierniczy – Spółka (…) S.A. z siedzibą w W. – na podstawie umowy nr (…) z dnia 16 października 2006 r. zawartej ze spółdzielnią oraz pełnomocnictwa stanowiącego załącznik do niej. Na podstawie tej umowy inwestor powierniczy był zobowiązany do zawierania w imieniu i na rzecz spółdzielni (…) umów według jednolitego wzorca, który nie podlegał negocjacji.

W zależności od daty zawarcia umów pomiędzy spółdzielnią i finansującymi przewidywany termin zakończenia realizacji inwestycji został przewidziany na I kwartał 2009 r. lub II kwartał 2009 r. .

Prace budowlane były prowadzone na podstawie decyzji Prezydenta W. o pozwoleniu na budowę nr (…) z dnia 23 marca 2007 r..

Na podstawie decyzji Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego nr (…) z dnia 27.08.2010 r. udzielono pozwolenia na użytkowanie budynku mieszkalnego wielorodzinnego z usługami i garażami podziemnymi, zrealizowanego na terenie działki oznaczonej nr ew. (…), części nieruchomości oznaczonych nr ew. (…) z obrębu (…) przy ul. (…) w W..

Ze względu na opóźnienie w pracach budowlanych większość lokali została przekazana właścicielom na przełomie 2010 i 2011 r., tylko nieliczne lokale przekazano w 2009 r., choć ze względu na dalej trwające prace i związane z tym utrudnienia – jak brak windy czy niemożność przedostania się przez klatkę schodową zamieszkiwanie w nich było znacznie utrudnione. Z przekazania lokali sporządzane były protokoły zdawczo – odbiorcze lokalu. Natomiast umowy zawierane w formie aktu notarialnego, przenoszące własność lokali były zawierane od 2011 r..

W okresie od 8 marca 2010 r. do 20 marca 2010 r. na wniosek Ministra Infrastruktury przeprowadzona została przez Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Mieszkaniowych lustracja spółdzielni mieszkaniowej (…) za lata 2006-2009. Jej przedmiotem były zagadnienia takie jak: organizacja spółdzielni, sprawy członkowskie i dyspozycja lokalami, działalność inwestycyjna, gospodarka zasobami mieszkaniowymi, gospodarka remontowa, pozostała działalność spółdzielni, wybrane zagadnienia finansowo – księgowe oraz realizacja przez spółdzielnię obowiązków wynikających z ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. W piśmie z dnia 16 lutego 2011 r. skierowanym do pozwanej spółdzielni, Minister Infrastruktury zwrócił się o udzielenie informacji czy zastosowano wytyczne polustracyjne.

Dnia 31 lipca 2009 r. K. K. złożył zawiadomienie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o stosowaniu przez spółdzielnię mieszkaniową (…) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

W odpowiedzi na powyższe zawiadomienie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pismem z dnia 16 października 2009 r. poinformował, że część ze wskazanych przez zawiadamiającego zapisów, znajdujących się w zawartych pomiędzy członkami grupy a Spółką (…) S.A. w W. umowach, jest tożsama z zapisami uznanymi już uprzednio za niedozwolone oraz iż niektóre z tych zapisów mogą wyczerpywać znamiona art. 3851k.c. W przedmiotowym piśmie wyraźnie określono, że wbrew opinii zawiadamiającego, podmiotem, który stosuje w umowach zawieranych z konsumentami niedozwolone postanowienia umowne nie jest spółdzielnia mieszkaniowa (…), a (…) S.A. z siedzibą w W., bowiem to wskazana spółka jest stroną umowy i jej przysługuje większość praw i obowiązków.

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami poszczególnych postanowień zawartych we wzorcu umownym o nazwie umowa nr (…). Część z zakazanych zapisów stosowana była także w umowach zawieranych z pozostałymi członkami grupy.

We wrześniu członkowie grupy zlecili rzeczoznawcy wykonanie opinii co do wysokości prognozowanego czynszu za wynajem lokali mieszkalnych i użytkowych położonych w W. przy ul. (…). Zgodnie z ta opinią miesięczny czynsz prognozowany za lokale mieszkalne 2 pokojowe o pow. do 50 m2 wynosiłby 1.875,00 zł, za lokale mieszkalne 2 pokojowe o pow. ponad 50 m2 wynosiłby 1.968,00 zł, za lokale mieszkalne 3 pokojowe wynosiłby 2.568,00 zł, za lokale mieszkalne 4 pokojowe wynosiłby 3.102,00 zł, za lokale użytkowe o powierzchni do 60 m2 wynosiłby 98,00 zł/m2, za lokale użytkowe o powierzchni ponad 60 m2 wynosiłby 94,00 zł/m2, za lokale użytkowe o powierzchni 323,3 m2 wynosiłby 102,00 zł/m2.

Prokuratura Rejonowa W. w sprawie (…) prowadziła postępowanie dot. inwestycji przy ul. (…). Na potrzeby postępowania sporządzona została opinia, w której m. in. stwierdzono: 18 miesięczne opóźnienie w realizacji inwestycji; ustalono, że spółdzielnia, akceptując w listopadzie 2009 r. zaawansowanie rzeczowe i finansowe inwestycji na 98,06 % – przy niezakończonym procesie inwestycyjnym w pełni musiała zdawać sobie sprawę, że pozostałe z rozliczenia umowy środki finansowe nie zabezpieczają faktycznie pozostałych do wykonania robót; ustalono że spółdzielnia tolerowała w styczniu i lutym 2010 r. przestój w realizacji robót z zakresu umownego – nie było podejmowanych interwencji; oraz że spółdzielnia zatrudniała profesjonalnie przygotowany zespół pracowników, których zadaniem było nadzorowanie prawidłowości przebiegu procesu inwestycyjnego. Zespół ten potwierdzał nieprawdę akceptując do listopada 2009 r. faktycznie bezusterkowe rzeczowo – finansowe zaawansowanie inwestycji lub potwierdził nieprawdę w protokołach inwentaryzacji robót i protokołach konieczności; spółdzielnia akceptowała opóźnienia w realizacji inwestycji, o czym świadczą fakty braku reakcji na przestój oraz brak obciążania D. karami umownymi.

Prokuratura Rejonowa W. prowadziła także postępowanie wobec ówczesnych członków zarządu pozwanej spółdzielni – (…). W dniu 3 grudnia 2012 r. z uwagi na wysokości szkody przekraczającej 5.600.000,00 zł oraz istnienia obawy, że osoby te mogłyby w dalszym ciągu dokonywać przestępstw o charakterze gospodarczym, wydane zostały wobec nich postanowienia o zastosowaniu środków zapobiegawczych.

W dniu 12 listopada 2012 ro. powodowie skierowali do spółdzielni ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 915.283,58 zł w terminie do dnia 27 listopada 2012 r., obejmujące roszczenia wynikające ze szkody poniesionej przez nich w związku z opóźnieniem w realizacji inwestycji i tym samym w przekazaniu lokali.

Pozwana spółdzielnia kierowała do właścicieli lokali przedsądowe wezwania do zapłaty dotyczące zadłużenia z tytułu niewniesionych opłat za eksploatację i utrzymanie lokalu. Pismem z dnia 19 grudnia 2013 r. spółdzielnia wezwała (…) do zapłaty kwoty 5.860,79 zł w terminie 7 dni od otrzymania przedmiotowego wezwania.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe uregulowane jest przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, późn. zm. 44).

Pierwszym etapem rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym jest ocena przez Sąd tego, czy sprawa w ogóle może być w tym postępowaniu rozpoznawana. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

Przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego uregulowane zostały w art. 1 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Przywołane przepisy wskazują, że postępowanie grupowe może być prowadzone wówczas, gdy grupa liczy co najmniej 10 osób, dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartych na jednakowej – tej samej lub takiej samej – podstawie faktycznej. Roszczenia te powinny wiązać się z ochroną konsumentów, z odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny albo z odpowiedzialnością z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne konieczne jest, aby wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej dwie osoby. Ponadto zgodnie z przepisem art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy w przypadku roszczeń pieniężnych pozew powinien zawierać m. in. określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup.

W sprawie przedmiotowej należało zbadać dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym biorąc pod uwagę następujące przesłanki:

– czy jest odpowiednia ilość osób,

– jednorodzajowość roszczeń,

– oparcie roszczeń na tej lub takiej samej podstawie faktycznej,

– konsumencki charakter roszczeń.

Reprezentant grupy wniósł o zasądzenie wskazanych kwot na rzecz członków grupy pogrupowanych w podgrupy. Do pozwu dołączono wszystkie wymagane oświadczenia i umowę z pełnomocnikiem. Powód jest w sprawie reprezentowany przez adwokata. Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w ramach podgrup. Nadto w niniejszej sprawie liczba osób, które przystąpiły do grupy przewyższa 10.

W dalszej kolejności należało ustalić, czy występuje w sprawie jednorodzajowość roszczeń, jedność podstawy faktycznej, ujednolicenie wysokości roszczeń pieniężnych.

Aby można było mówić o jedności podstawy faktycznej uzasadniającej możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym, przesłanki zaistnienia roszczeń powinny być wspólne dla wszystkich uczestników grupy.

Biorąc pod uwagę okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że do powstania odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonania umowy, niezbędne jest zaistnienie następujących przesłanek w postaci: nienależytego wykonania zobowiązania umownego, szkody w majątku strony, istnienia związku przyczynowego pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania umownego a szkodą.

Powód podnosił, że w majątku każdego członka grupy powstała szkoda polegająca na pozbawieniu możliwości dysponowania prawem własności do lokalu w określonym czasie (wynajęcia, zamieszkania w takim standardzie).

W tym miejscu należy zauważyć, że szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym jego stanem majątkowym a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Zdaniem Sądu przedstawiony przez powoda fakt niemożności „dysponowania prawem do lokalu” nie mieści się w definicji szkody. Powód tutaj nie określa natomiast różnicy w majątku poszkodowanych. Powyższe może stanowić jedynie okoliczność faktyczną, w związku z którą jakaś szkoda mogła w majątku poszkodowanego powstać.

Należy przy tym wskazać, że poza wskazaną przez powoda niemożnością korzystania z lokalu w określonym czasie, w stosunku do każdego członka grupy kwestia ewentualnej szkody w jego majątku kształtuje się odmiennie.

Wskazać należy w tym miejscu, że w przypadku przedmiotowej sprawy występuje duże zróżnicowanie faktów mających wpływ na ustalenie postaci i zakresu szkody w stosunku do każdego członka grupy. Trzeba podnieść, iż osoba poszkodowana mogła –doznać szkody, gdyż faktycznie planowała wynająć lokal, miała już potencjalnego najemcę, który to – wobec braku dostępności lokalu – zrezygnował z planowanego kontraktu. Wówczas to faktycznie – przy dużym prawdopodobieństwie zawarcia takiej umowy i uzyskania czynszu z wynajmu lokalu -–faktycznie szkodą byłby utracony zysk.

W tym miejscu należy stwierdzić, iż w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z tego rodzaju przypadkiem szkody, ponieważ, jak to podnosi sam powód,–wszystkie osoby wchodzące w skład grupy mają status konsumenta, a zatem wątpliwe jest, aby kupowały one lokale z zamiarem jego wynajmu dla zysku. Zatem trudno uznać było, iż w przypadku niniejszej sprawy wszyscy członkowie grup doznali szkody w postaci utraty zysku z wynajmu lokalu.

W sprawie przedmiotowej szkoda w przypadku każdego z członków grup mogła powstać w innej postaci, w zależności od stanu faktycznego odnoszącego się do konkretnego członka grupy. I tak szkodą mogła być np. ewentualna strata polegająca na konieczności płacenia przez jakiś czas wyższych odsetek od kredytu, w związku z tzw. ubezpieczeniem pomostowym, bądź też konieczności płatności czynszu najmu wynajmowanego lokalu, którego członek grupy nie mógł opuścić w związku z opóźniającym się odbiorem lokalu od pozwanej. Szkodą w niektórych przypadkach może być też różnica w cenie dotychczasowego lokalu, który został przez określonego członka grupy zbyty w innym czasie, niżby to uczynił, gdyby pozwana spółdzielnia wydała mu lokal w czasie określonym zgodnie z zawartą umowa, (w tym wypadku członek grupy byłby zobligowany do wykazania, że lokal sprzedałby po wyższej cenie, gdyby pozwana nowy lokal wydała w umownym czasie).

Wobec powyższych rozważań trzeba jednoznacznie stwierdzić, że szkoda (jej postać i rozmiar), która potencjalnie mogła powstać w przypadku opóźnienia w realizacji przedmiotowej inwestycji, polegającej na wybudowaniu lokali, jest zasadniczo zróżnicowana w stosunku do poszczególnych członków grupy. Zróżnicowanie okoliczności faktycznych wpływających na postać i rozmiar szkody wyklucza ustalenie zatem w niniejszej sprawie jedności podstawy faktycznej.

Mając na uwadze powyższe trzeba zatem podnieść, że przesłanka prowadzenia postępowania grupowego, polegająca na jedności podstawy faktycznej, w niniejszej sprawie nie została spełniona.

Kolejną przesłanką, która powinna być spełniona w niniejszej sprawie, jest to, aby powodowie spełniali warunek posiadania statusu konsumenta.

Wobec twierdzenia powoda, iż członkowie grup dokonywali zakupu lokali mieszkalnych z przeznaczeniem na wynajem, trzeba podnieść, że jest to przejaw działalności gospodarczej określonej w art. 2 ustawy z dnia z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

A zatem, przy takich twierdzeniach powoda, zdaniem Sądu członkowie grup nie spełniają statusu konsumenta w rozumieniu art. 221 k.c.

Zgodnie z uregulowanym w art. 6 k.c. rozkładem ciężaru dowodu, to powód był zobowiązany do wykazania przy każdym członku grupy, iż posiada on status konsumenta w rozumieniu art. 221 k.c. Zdaniem Sadu powyższe nie zostało udowodnione w przedmiotowej sprawie.

Ostatnią, pozostałą do omówienia przesłanką, której spełnienie jest wymagane, aby można było prowadzić postępowanie na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. jest warunek rodzaju sprawy.

Powód wskazuje, że niniejsza sprawa należy do kategorii spraw o roszczenia o ochronę konsumenta.

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z roszczeniami o ochronę konsumentów. Mimo że roszczenie powodów znajduje się we wzorcu umowy, który może podlegać ocenie w zakresie abuzywności, to roszczenia powodów nie mają żadnego związku z potrzebą ochrony konsumenta przed silniejszym uczestnikiem obrotu. Roszczenia powodów w niniejszej sprawie są roszczeniami odszkodowawczymi, związanymi z ewentualnym nienależytym wykonaniem umowy. Wobec tego sprawa przedmiotowa nie jest sprawą o ochronę konsumentów. Powód nie żąda bowiem w niniejszej sprawie szczególnej ochrony z uwagi na swój status, a jedynie dochodzi odszkodowania w związku z zaistnieniem przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Reasumując, należy zgodzić się ze stanowiskiem pozwanej spółdzielni, iż w niniejszej sprawie nie zostały spełnione warunki uzasadniające prowadzenie postępowania grupowego, dlatego też pozew w sprawie przedmiotowej należało odrzucić na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy, uwzględniając wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 7.200,00 zł na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., póz. 490), oraz 17,00 zł opłaty kancelaryjnej od udzielonego pełnomocnikowi pełnomocnictwa.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w postanowieniu.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 28 października 2014 r.

Written by

  1. Ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 ustawy wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Z przystąpieniem do grupy wiąże się zgoda członka grupy na standaryzację jego roszczenia.
  2. Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 ustawy, zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody.
  3. Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 ustawy), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 ustawy), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 ustawy).
  4. Wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie:           SSA Aleksandra Marszałek Sędzia, SSA Beata Wolfke – Kobzar

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2014 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z powództwa: E. P. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko: (…) S.A. we W. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 11 lipca 2014 r. w sprawie o sygn. akt I C 704/14 w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym

postanawia:

oddalić zażalenie.

 

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2014 r., sygn. akt I C 704/14, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym, odmawiając odrzucenia pozwu zgodnie z wnioskiem strony pozwanej, opartym na zarzucie niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że strona pozwana nie kwestionowała, iż w przedmiotowym procesie podstawa faktyczna zgłoszonych roszczeń jest jednakowa. Zarzuciła jednak, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy 5 członków podgrup wskazanych w pozwie jest różna z wysokością ich roszczeń wobec banku zgłoszonych w pozwie. Jak stwierdził Sąd I instancji, wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy kwoty obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy wobec banku. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądań osób, które przystępują do grupy, a te następnie mogą zostać ujednolicone. Poszczególne osoby wyrażają zgodę na takie właśnie ujednolicenie, które jest konsekwencją przystąpienia do grupy. W przypadku dokonania ujednolicenia, wysokość dochodzonych roszczeń w ramach podgrupy może być niższa od wysokości poszczególnych roszczeń przysługujących członkom danej podgrupy wobec pozwanego Banku. W ocenie Sądu – wbrew stanowisku strony pozwanej, która zarzuciła, że do pozwu nie dołączono wykazu osób, które przystąpiły do grupy – wykaz taki obejmują punkty 1 do 4 petitum pozwu, dodatkowo wykaz ten został złożony również z pismem przygotowawczym powódki z dnia 13 lutego 2014 r. W toku postępowania, po zarządzeniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, może zajść konieczność złożenia przez powódkę kolejnego wykazu osób, które przystąpiły do grupy. W uzasadnieniu wyjaśniono, że zgodnie z zaświadczeniem systemu PESEL- SAD, w związku z zawarciem małżeństwa M. K. nosi obecnie nazwisko E. Sąd Okręgowy wskazał również, że wprawdzie przedłożone zostało przez pełnomocników powódki oświadczenie o przystąpieniu do grupy M. W., jednak nie został on wskazany jako członek grupy ani w pozwie, ani we wspomnianym wykazie członków grupy. Oznacza to, że na obecnym etapie postępowania nie jest on traktowany jako osoba, która przystąpiła do grupy.

Pozwany nie zgodził się z tym orzeczeniem i zaskarżył je w całości, zarzucając mu:

(a) naruszenie przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) poprzez błędne uznanie, że konsekwencją przystąpienia danej osoby do grupy jest automatyczne wyrażenie przez taką osobę zgody na ujednolicenie wysokości roszczeń, niezależnie od wysokości roszczenia pieniężnego zgłoszonego w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy,

(b) naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia, tj. przepisu art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w zakresie uwzględnienia wspólnych okoliczności sprawy przy dokonywaniu ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych każdego członka grupy,

(c) naruszenie przepisu art. 12 zd. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym poprzez uznanie, że wykaz osób, które przystąpiły do grupy, stanowią punkty 1-4 petitum pozwu oraz wykaz załączony do pisma przygotowawczego powódki.

Mając na uwadze wskazane zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie pozwu w postępowaniu grupowym, wniesionego w niniejszej sprawie, z powodu niedopuszczalności postępowania grupowego. Ponadto wniósł o zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że Sąd I instancji dopuścił się błędnej interpretacji przepisu art. 2 ust. 1 ustawy w zakresie ujednolicenia roszczenia każdego członka grupy poprzez uznanie, że samo oświadczenie o przystąpieniu do grupy osób de facto zawiązujących grupę, niezależnie od wysokości roszczenia pieniężnego zgłoszonego w tym oświadczeniu przez przystępującego do grupy, daje niejako automatycznie reprezentantowi grupy uprawnienie do modyfikacji wysokości tego roszczenia w celu ujednolicenia roszczeń członków grupy. Zdaniem pozwanego Sąd nie rozważył w ogóle, czy przyjęte do ujednolicenia zasady, wskazane w uzasadnieniu pozwu, uwzględniają wspólne okoliczności sprawy i zostają przyjęte przez Sąd. Naruszył tym samym przepis art. 328 § 2 k.p.c., nakazujący wyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia. Zdaniem strony pozwanej ujednolicenia, które spowodowało zmniejszenie żądań niektórych osób przystępujących do grupy zgłoszonych w ich oświadczeniach o przystąpieniu do grupy, dokonano bez jakiejkolwiek zgody członków grupy na takie ujednolicenie. Niezależnie od wysokości zgłaszanych w oświadczeniu wobec Banku pretensji finansowych, niektórzy członkowie zawiązujący grupę zostali przypisani do podgrup, dla których ustalono niższą wysokość roszczenia. W obrębie grup roszczenia wobec Banku zostały zunifikowane do wynikającego z oświadczenia najniższego roszczenia członka danej podgrupy. Treść oświadczenia o przystąpieniu do grupy nie zawiera jakiejkolwiek informacji i oświadczenia w zakresie możliwości ujednolicenia roszczeń, zasad tego ujednolicenia; nie wskazuje też, aby do jakiegokolwiek ujednolicenia w ogóle miało dojść, czyli, aby kwota roszczenia pieniężnego, której zasądzenia od Banku domaga się osoba przystępująca do grupy, mogła zostać zmniejszona. Natomiast do takiego dowolnego zmniejszenia roszczeń w odniesieniu do kilku osób przystępujących do grupy doszło.

Pozwany zarzucił również, że Sąd I instancji nie wypowiedział się w ogóle, czy ujednolicenie w podgrupach poprzez obniżenie wysokości roszczeń pieniężnych niektórych członków podgrup wbrew wysokości ich roszczeń wobec Banku, wskazanych w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy, spełnia przesłankę dokonania ujednolicenia z uwzględnieniem wspólnych okoliczności sprawy. W ocenie strony pozwanej, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, ani punkty 1-4 petitum pozwu, ani „Wyliczenie wysokości roszczeń członków grupy”, będące załącznikiem do pisma przygotowawczego pełnomocników powoda, nie spełniają wymogu wykazu osób, które do grupy przystąpiły, sporządzonego przez reprezentanta grupy.

Jak wskazał pozwany, wśród członków grupy wskazanych w pozwie nie znalazł się M. W., którego oświadczenie o przystąpieniu do grupy zostało przedstawione Sądowi i doręczone stronie pozwanej. Zatem brak wykazu sporządzonego przez reprezentanta grupy, spełniającego wymagania z przepisu art. 12 zd. 2 ustawy, powoduje pojawianie się wątpliwości co do składu grupy i przyczyn nieumieszczenia tej osoby w składzie grupy, mimo przyjęcia przez reprezentanta grupy jej oświadczenia o przystąpieniu do grupy. W niniejszej sprawie doszło do niewyjaśnionej niczym rozbieżności członków grupy, wskazanych w pozwie, a członków grupy, utworzonej na podstawie złożonych oświadczeń o przystąpieniu do grupy.

Strona powodowa złożyła odpowiedź na zażalenie, w której wniosła o:

– oddalenie zażalenia strony pozwanej w całości;

– zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu podano, że błędne stanowisko strony pozwanej wynika z wadliwego zrozumienia odrębności postępowania grupowego oraz roli i znaczenia instytucji reprezentanta grupy w tym postępowaniu. Niezachowanie wymogów formalnych oświadczenia o przystąpieniu do grupy, unormowane w art. 12 ustawy, nie może skutkować odmową reprezentanta grupy umieszczenia danej osoby w wykazie członków grupy. Wymóg standaryzacji roszczeń (nie natomiast ryczałtu) skutkuje upoważnieniem udzielonym przez ustawodawcę reprezentantowi grupy (jako powodowi w postępowaniu grupowym) do modyfikacji żądania członka grupy. Modyfikacja taka jest prawnie skuteczna pomimo braku stosownej zgody, a członek grupy, którego żądanie zostało w ten sposób zmodyfikowane, nie ma możliwości odwołania oświadczenia reprezentanta. Wyłączna inicjatywa dowodowa po stronie powodowej przysługuje reprezentantowi grupy. Treść oświadczeń członków grupy może stanowić podstawę do ustalenia stanu faktycznego w sprawie, jednak ostateczna decyzja co do tego, jakie twierdzenia staną się podstawą żądania dochodzonego w postępowaniu grupowym, należy do reprezentanta grupy. Reprezentant może uzupełniać i modyfikować twierdzenia przedstawione w oświadczeniach członków grupy.

Strona powodowa podniosła również, że ustawodawca nie przewidział sankcji w postaci odrzucenia pozwu z powodu braku stosownej zgody na (jak twierdzi pozwany) ryczałtowanie roszczeń w treści oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Ponadto za nieuzasadnione strona powodowa uznała wyręczanie reprezentanta grupy w ustalaniu składu grupy przez pełnomocnika pozwanego banku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie znajdują uzasadnienia zarzuty naruszenia zaskarżonym postanowieniem wskazanych w zażaleniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44).

Postępowanie grupowe prowadzone jest w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (art. 1 ust. 1 ustawy).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Przyjmuje się, że ujednolicenie wysokości roszczeń oznacza zgłoszenie do postępowania grupowego roszczeń w identycznej wysokości dla wszystkich członków grupy. Zróżnicowanie ich wysokości pomiędzy członkami grupy możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji podgrup, w ten sposób, że wszyscy członkowie danej podgrupy dochodzą roszczenia w jednakowej wysokości, natomiast wysokość roszczeń może być różna w przypadku członków różnych podgrup. Art. 2 ust. 1 ustawy wyraźnie odwołuje się do ujednolicenia wysokości roszczeń, a nie np. „ujednolicenia zasad wyliczenia roszczeń”. Takie rozumienie przesłanki ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych potwierdza także treść uzasadnienia projektu ustawy (s. 4-5): „W przypadku gdy w postępowaniu grupowym ma być dochodzone roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, członkowie grupy muszą zgodzić się na ryczałtowe określenie wysokości należnego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzację), rezygnując z ewentualności dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego zaspokojenia w szerszym zakresie” (zob. Komentarz do art. 2 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010). Ujednolicenie wysokości roszczenia obejmuje każdego członka grupy, a zatem zgoda na ujednolicenie powinna być wyrażona przez wszystkich jej członków. Otrzymanie zgody wszystkich członków grupy stanowi niezbędny warunek wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne (zob. M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 116).

Wspólne okoliczności sprawy, w rozumieniu art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, stanowiące o dopuszczalności ujednolicenia roszczeń w ramach tworzonych podgrup, to okoliczności, które są wspólne, czyli takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych podgrup. W sytuacji, gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt V ACz 354/13).

Wymogi formalne dotyczące oświadczenia o przystąpieniu do grupy precyzuje art. 12 zd. 1 ustawy, zgodnie z którym w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy (zd. 2). Sąd doręcza wykaz pozwanemu (zd. 3). Wyróżniane są trzy etapy umożliwiające złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy: 1) okres, który biegnie do momentu wniesienia pozwu (art. 6 ust. 2 ustawy), 2) okres do dwóch miesięcy od daty obwieszczenia ogłoszenia o wytoczeniu powództwa w postępowaniu grupowym (art. 11 ust. 1 ustawy), 3) termin do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (art. 13 ust. 2 ustawy) (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I ACz 464/13). Ze względu na skutki, jakie wywołuje złożenie wykazu z oświadczeniami, wykaz członków grupy wraz z załączonymi oświadczeniami o przystąpieniu traktowany jest – w chwili ich złożenia do sądu – jako szczególnego rodzaju pismo procesowe. Ustawa nie określa żadnych wymagań co do formy i treści wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Istotne jest, aby wykaz wymieniał osoby, które przystąpiły do grupy, oraz by treść oświadczeń pokrywała się z treścią wykazu. W razie rozbieżności sąd może wezwać reprezentanta do usunięcia braków, względnie odmówić objęcia poszczególnych osób postanowieniem co do składu grupy. Wykaz powinien obejmować zarówno osoby, które przystąpiły po ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, jak i te objęte pozwem od początku, oraz ewentualnie te, które przystąpiły do postępowania w międzyczasie (zob. Komentarz do art. 12 ustawy, [w:] T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).

W przedmiotowej sprawie spełnione zostały wymogi ustawowe zarówno odnośnie ujednolicenia roszczeń dochodzonych przez członków grupy (w której zgodnie z ustawą wydzielone zostały podgrupy), jak i do sporządzenia i przedłożenia wykazu osób, które przystąpiły do grupy. Jak wynika z przytoczonej wykładni art. 2 ustawy, z przystąpieniem do grupy wiąże się zgoda na standaryzację roszczeń. Według tych kryteriów Sąd Okręgowy dokonał oceny żądań zgłoszonych przez stronę powodową. Analogicznie za niezasadne należy uznać twierdzenia o nieprawidłowym sporządzeniu wykazu osób, które przystąpiły do grupy, zawartego w odpowiednich punktach petitum pozwu, a także w osobnym piśmie przygotowawczym. Skoro bowiem, jak podkreślono, na gruncie ustawy brak szczegółowych wymogów co do formy i treści wykazu, nie zachodzą podstawy do odmowy spełnienia w analizowanym przypadku wskazanego warunku. Przedstawiony przez powódkę wykaz odpowiada treści oświadczeń o przystąpieniu poszczególnych osób do grupy. Nie sposób zatem podzielić argumentacji pozwanego kwestionującego zadośćuczynienie przez stronę powodową powyższym przesłankom.

Chybiony jest również zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut taki mógłby być usprawiedliwiony jedynie w wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia uniemożliwiałaby całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do jego wydania. Tymczasem treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wyraźnie wskazuje na dokonaną przez Sąd ocenę roszczeń członków grupy z uwzględnieniem wymogów określonych w art. 2 ust. 1 ustawy. Jak wskazał Sąd Okręgowy: „wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy kwoty obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy wobec banku. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądań osób, które przystępują do grupy, a te następnie mogą zostać ujednolicone”. Ponadto w uzasadnieniu postanowienia zwrócono uwagę, że „strona pozwana nie kwestionowała, iż w niniejszym procesie podstawa faktyczna zgłoszonych roszczeń jest jednakowa” (vide: s.1 i 2 uzasadnienia).

W świetle przytoczonych powyżej okoliczności orzeczono jak na wstępie, oddalając zażalenie (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy z dnia 27 października 2014 r.

Written by

Postanowienie zostało uchylone w całości postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 31 marca 2015 r., sygn. akt I ACz 166/15.

  1. W postępowaniu grupowym żądanie musi być typowe dla wszystkich roszczeń. Zatem żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.
  2. Reprezentant grupy jest zobowiązany udowodnić przed Sądem przynależność danej osoby do grupy. Jest to przesłanka pozwalająca na zaliczenie określonej osoby w skład grupy występującej w postępowaniu grupowym w sprawach o roszczenia pieniężne.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:     SSO Maria Zgiet-Zawadzka (spr.)

Sędziowie:              SSO Jan Wawrowski, SSO Katarzyna Bartosiewicz

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa grupowego (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko (…) Spółce Akcyjnej w W. o odszkodowanie

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. zasądzić od (…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz (…) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 7.217,00 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Powód (…) Spółka z o.o. w W., w imieniu grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, wniosła w dniu 5 września 2011 r. pozew w postępowaniu grupowym przeciwko (…)S.A. w W. o odszkodowanie dla członków grupy w kwocie łącznej 13.051.860,00 zł. Powód oświadczył, że działa w charakterze reprezentanta grupy pośredników ubezpieczeniowych, którzy ponieśli szkodę wskutek rozpowszechniania przez pozwaną reklam naruszających przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ponadto w uzasadnieniu wskazano, że wyrokiem z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie sygn. akt XVI GC 554/08 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził, iż rozpowszechniane w ramach kampanii reklamowej reklamy (…) naruszają zasady uczciwej konkurencji i zakazał ich dalszego rozpowszechniania. Wyrokiem z dnia 22 lutego 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację pozwanej.

Powódka wskazała, iż członkami grupy są:

– w ramach podgrupy A: 1. B. S. – (…)w W.; 2. T. G. – (…)w P.; 3. R. A. (1) (…) w S.; 4. E. P. (1) (…) w W.; 5. J. P. – (…)w W.; 6. D. P. w K.; 7. S. w K.; – w ramach podgrupy B: 1. R. A. (2) (…) w S.; 2. E. Ł. z P.; 3. G. M. z Z.; 4. Z. W. – (…) w W.; 5. M. K. – (…) w W.; 6. J. I. – (…), (…) w K.; 7. D. S. z O.; – w ramach podgrupy C: 1. I. T. – (…) w W.; 2. (…) sp. z o.o. w P.; 3. J. C. – (…) w G.; 4. G. Ł. – (…) w W.; 5. H. T. – (…) w K.; 6. A. S. – (…) w G.; 7. P. K. – (…)w P.; 8. J. A. (…) w W.; 9. (…) sp. z o.o. w G.; 10. A. J. – (…) w G.; – w ramach podgrupy D: 1. (…) sp. z o.o. w P.; 2. W. Ł. – (…) w K.; 3. A. C. – (…)w T.; 4. G. (…). W., D. (…) spółka jawna w K.; 5. (…) Spółka Jawna (…) w G.; 6. (…) sp. z o.o. w G.; 7. (…) (…) sp. z o.o. w W.; – w ramach podgrupy E: 1. (…) S.A. w G.; 2. (…) sp. z o.o. w W.; – w ramach podgrupy F: 1. (…) sp. z o.o. w W.; 2. (…) sp. z o.o. w W.

Z treści uzasadnienia pozwu wynika, iż wszyscy członkowie grupy, a prawdopodobnie również wielu innych pośredników ubezpieczeniowych, poniosło szkodę na skutek prowadzonej przez (…) kampanii reklamowej, albowiem reklamy, których dalsza emisja została zakazana wpływając na odbiorców, doprowadziły do zmniejszenia zainteresowania klientów zawieraniem umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów ubezpieczeniowych, czego bezpośrednim skutkiem była utrata zysków przez członków grupy. Powód zwrócił również uwagę na fakt, iż szeroko zakrojona i agresywna kampania reklamowa (…) która była prowadzona w 2008 r. wpłynęła zdecydowanie negatywnie na wizerunek agentów ubezpieczeniowych. Zawód pośrednika, w szczególności w zakresie ubezpieczeń, opiera się w znacznym stopniu na zaufaniu i budowaniu indywidualnej relacji z klientem. Wizerunek pośrednika i budowana przez wiele lat marka są częstokroć decydujące dla pozyskiwania nowych klientów, jak i kontynuowania współpracy z klientami dotychczasowymi. Natomiast prowadzona przez wiele miesięcy nakładem 10 mln zł kampania reklamowa w prasie i telewizji zdołała podciąć zaufanie klientów, jakim agenci ubezpieczeniowi cieszyli się przed jej rozpoczęciem. Powyższe okoliczności doprowadziły do rezygnacji wielu dotychczasowych klientów z dalszego korzystania z usług ubezpieczeniowych, a także spowodowały zwiększenie trudności w pozyskiwaniu przez agentów ubezpieczeniowych nowych klientów. W niektórych przypadkach reklamy (…) podważały również zdaniem powoda zaufanie do całej branży ubezpieczeniowej i zniechęcały w ogóle do korzystania z usług ubezpieczeniowych. Konsekwencją niechęci korzystania z usług agentów ubezpieczeniowych, wywołaną reklamami (…), było powstanie szkody po stronie tychże agentów ubezpieczeniowych w postaci zmniejszenia dochodów oraz utraty spodziewanych zysków. Powód wskazał, że wpływ kampanii reklamowej (…) na zachowania konsumenckie został zbadany i przedstawiony w raporcie sporządzonym przez (…) . Z raportu bezsprzecznie wynika, iż 5,7 % ogółu osób posiadających ubezpieczenie, pod wpływem reklam (…) podjęło decyzję o rezygnacji z ubezpieczenia lub na zmianę ubezpieczenia działającego w modelu direct. Z kolei rezygnacja 5,7 % klientów z zawierania umów ubezpieczenia za pośrednictwem agentów spowodowała w konsekwencji proporcjonalne zmniejszenie otrzymywanej przez agenta prowizji. Gdyby nie miało miejsca rozpowszechnianie przez (…) reklam sprzecznych z zasadami konkurencji to prowizje otrzymywane, wypłacane agentom byłyby w badanym okresie wyższe od tych które faktycznie otrzymali o 5,7 %.

W odpowiedzi na pozew pozwany (…)S.A. w W. wniósł o odrzucenie pozwu. Pozwany zarzucił m. in. iż roszczenia, których dochodzi powódka, w istocie są roszczeniami o ochronę dóbr osobistych, wskazał, iż przedstawiona przez powoda podstawa faktyczna powództwa opiera się na następujących twierdzeniach: sporne reklamy godziły w wizerunek agentów ubezpieczeniowych oraz podważały zaufanie do agentów ubezpieczeniowych niezbędne do prowadzenia przez nich działalności zawodowej, wskutek czego część klientów zrezygnowała z usług agentów ubezpieczeniowych, co spowodowało szkodę w postaci zmniejszenia przychodów agentów ubezpieczeniowych. Zdaniem pozwanej, tak ujawniony wizerunek agentów ubezpieczeniowych stanowi dobro osobiste w rozumieniu art. 23 k.c. i art. 43 k.c. w postaci dobrego imienia.

Ponadto pozwana zarzuciła, że roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie powołała się na zapis art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Wedle tego przepisu w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone roszczenia „oparte na tej samej lub takiej samej podstawi faktycznej”. Tak więc fakty uzasadniające istnienie określonych stosunków prawnych winne być jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy. Ponieważ powód dochodzi roszczeń deliktowych – więc jednakowe dla członków grupy winne być okoliczności dotyczące: zdarzenia, z którego wywodzona jest odpowiedzialność odszkodowawcza, szkody jaką mieliby ponieść członkowie grupy wskutek opisanego zdarzenia, związku przyczynowego pomiędzy opisanym zdarzeniem, a wskazaną szkodą. Zdaniem pozwanej powódka ponadto nie wykazała tożsamości faktycznej członków grupy w zakresie poniesionej szkody, tj. nie wykazała, iż w okresie od kwietnia 2008 do grudnia 2010 r. 5,7 % klientów zrezygnowało z usług każdego członka grupy z osobna, klienci zawarliby z danym członkiem grupy umowy ubezpieczenia, z tytułu zawarcia których członek grupy uzyskałby przychód w postaci prowizji odpowiadający wysokości jego roszczenia przed ujednoliceniem tj. 5,7 % przychodów w okresie 2008-2010. Informacje zawarte w deklaracjach PIT lub CIT nie potwierdzają ani rezygnacji klientów z usług pośredników ubezpieczeniowych, ani utraty przychodów. Ponadto wobec faktu prowadzenia przez poszczególnych członków grupy zróżnicowanej działalności gospodarczej, przychód wskazany w deklaracjach podatkowych nie pochodzi wyłącznie z pośrednictwa ubezpieczeniowego. Pozwana zarzuciła również, iż przyjęty przez powódkę sposób ustalania rozmiarów szkody dyskwalifikuje niniejszy pozew w postępowaniu grupowym. Dodatkowo pozwana wskazała, iż kilku członków grupy nie mogło być dotkniętych skutkami spornych reklam, albowiem 9 z nich nie miało statusu agenta ubezpieczeniowego, 4 z nich nie oferowało ubezpieczeń komunikacyjnych, lub ubezpieczenia te nie stanowiły ich podstawowego asortymentu, 4 z nich swoją ofertę pośrednictwa ubezpieczeniowego kierowało przede wszystkim do przedsiębiorców, a nie konsumentów (k. 984-1091).

Reasumując pozwana podniosła, iż roszczenia członków grupy nie zostały ujednolicone przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Zdaniem pozwanej sformułowanie „wspólne okoliczności sprawy” ma oznaczać element podstawy faktycznej roszczenia członków grupy.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek zażaleń obu stron Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2010 r.) postępowanie cywilne w spawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej są możliwe do dochodzenia w postępowaniu grupowym. W pkt. 2 art. 1 ustawodawca wskazał, iż ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. W doktrynie przyjmuje się, że „celem postępowania grupowego jest ułatwienie dostępu do sądu oraz przyśpieszenie postępowania przy znacznym obniżeniu jego kosztów”, zaś sam pozew grupowy ma stać się instrumentem pozwalającym na szybkie i efektywne dochodzenie roszczeń zarówno przez konsumentów, jak i przez przedsiębiorców (tak: Małgorzata Sieradzka w Komentarz do art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym).

Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie jednorodzajowości roszczeń indywidualnych członków grupy, co pozwala objąć ich pozwem zbiorowym.

Oceny istnienia przedmiotowej i podmiotowej więzi dokonuje sąd. Istnienie więzi podmiotowej i przedmiotowej pozwala osobom z grupy wspólnie dochodzić roszczenia w postępowaniu grupowym.

Ustawa definiuje pojęcie postępowania grupowego. Jest to sądowe postępowanie cywilne o określonych cechach podmiotowych i przedmiotowych (zob. wyżej). W tym świetle postępowanie grupowe trzeba zdefiniować jako postępowanie cywilne, w trakcie którego określona grupa (co najmniej dziesięć osób) osób dochodzi:

1. roszczeń jednego rodzaju, które są 2. oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Dokonując wykładni poszczególnych elementów definicji postępowania grupowego, należy w pierwszej kolejności wskazać na stronę podmiotową tego pojęcia, bowiem rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu grupowym zostało uzależnione od tego, czy dochodzone są w nim roszczenia co najmniej dziesięciu osób. Zatem przy zastosowaniu powództwa grupowego grupa podmiotów (co najmniej dziesięć osób) może dochodzić roszczenia jednego rodzaju. Należy zatem wskazać, że strona podmiotowa postępowania musi być na tyle liczna, że możliwe jest dochodzenie roszczeń tych osób w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie osoby mogą dochodzić wyłącznie indywidualnych roszczeń na drodze sądowej.

Postępowanie grupowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, w którym roszczenia jednego rodzaju są dochodzone co najmniej przez dziesięć osób. Roszczenia wszystkich tych osób muszą być oparte na jednakowej podstawie faktycznej. Tylko wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Należy zatem stwierdzić, że przedmiot sporu w postępowaniu grupowym stanowią roszczenia będące roszczeniami jednego rodzaju dla osób ich dochodzących (grupy co najmniej dziesięciu osób), dodatkowo oparte na jednakowej podstawie faktycznej.

W postępowaniu grupowym żądanie musi być typowe dla wszystkich roszczeń. Zatem żądanie zgłaszane przez reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym musi być typowe dla całej grupy, którą reprezentuje. Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń. W przypadku roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych nie należy zapominać, iż poszkodowanym w wyniku czynu niedozwolonego nie musi być tylko jeden podmiot. Niezbędne w tym zakresie staje się zatem powstanie szkody w dobrach prawnie chronionych co najmniej dziesięciu podmiotów. Następnymi przesłankami odpowiedzialności są: zdarzenie, z którym ustawa wiąże obowiązek odszkodowawczy, oraz związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem, z którego szkoda wynikła, a szkodą.

Wskazać należy, iż odpowiedzialność deliktowa jest samoistna, a źródłem powstania odpowiedzialności deliktowej jest szkoda. Świadczeniem odszkodowawczym jest zatem świadczenie polegające na naprawieniu wyrządzonej szkody. Obowiązek naprawienia szkody przez osobę, która ponosi odpowiedzialność, powstaje, gdy poszkodowanemu została wyrządzona szkoda w następstwie czynu niedozwolonego.

Przesłankami powstania odpowiedzialności deliktowej jest:

a) powstanie szkody, b) czyn niedozwolony, czyli zdarzenie z którym ustawa wiąże powstanie obowiązku odszkodowawczego

Szkodą jest uszczerbek o charakterze majątkowym lub niemajątkowym w dobrach chronionych osoby poszkodowanej. Dla powstania odpowiedzialności deliktowej niezbędne jest wykazanie istnienia związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem, z którym ustawa wiąże powstanie obowiązku odszkodowawczego (Małgorzata Sieradzka w Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym).

Należy zastanowić się, czy pozwy zbiorowe mogą służyć dochodzeniu roszczeń z czynów niedozwolonych. Odpowiedzialność deliktowa powstaje, gdy zdarzenie wyrządzające szkodę nie jest związane ze stosunkiem zobowiązaniowym, lecz jest samodzielnym źródłem powstania nowego stosunku obligacyjnego (G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Godowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, Warszawa 2009, s. 291).

Zatem nie wszystkie sprawy o roszczenia wielu podmiotów będzie można objąć postępowaniem grupowym. Oprócz zakresu podmiotowego, jako przesłanki pozwalającej na objęcie roszczenia postępowaniem grupowym, niezbędna jest jednolitość przedmiotowa (art. 1 ust. 1 ustawy), w tym przypadku bowiem niezbędne jest stwierdzenie jednolitości podstaw faktycznych i prawnych, które pozwalają na wydanie jednego rozstrzygnięcia.

Wskazać należy, iż jedną z przesłanek dopuszczalności dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym jest wykazanie poniesienia szkody w odniesieniu do poszczególnych członków grupy. Na powodzie zatem spoczywa obowiązek wykazania, że emisja spornych reklam (…) była przyczyną utraty przez Członków Grupy klientów, co miało wpływ bezpośredni na wysokość osiągniętego przez nich dochodu w postaci jego obniżenia w określonym czasie tj. w latach 2008-2010.

Zdaniem Sądu Okręgowego powód nie wykazał, że wszyscy Członkowie Grupy utracili klientów oraz, że ich przychody uległy w latach 2008-2010 obniżeniu. Z dołączonych przez powoda danych w postaci oświadczeń PIT dotyczących osiągniętego przychodu w latach 2008-2010 nie wynika, aby Członkowie Grupy utracili potencjalnych klientów, ani też odnotowali spadek przychodów na skutek emisji spornych reklam (…). Zdecydowana większość Członków Grupy wykazała wzrost przychodu. Ponadto poszczególni Członkowie Grupy opisując w sprawozdaniach finansowych rynek ubezpieczeniowy na którym działają, wskazali na tendencję spadkową w całym sektorze ubezpieczeniowym. Wskazać należy, iż w szczególności ze sprawozdania finansowego (…) Sp. z o.o., (…) Sp. z o.o., (…) Sp. z o.o. wynika, iż w latach 2008-2010 wskazane Spółki zanotowały znaczny wzrost przychodów w porównaniu do lat ubiegłych od 12% do 21%. Pozostałe Spółki wchodzące w skład grupy odnotowały również wzrost przychodu. Wskazać ponadto należy, iż w sprawozdaniach finansowych oraz sprawozdaniach zarządu z działalności Członków Grupy brak jest jakichkolwiek wzmianek o utracie klientów bądź też utracie klientów w związku z ukazaniem się spornych reklam. Tylko 9 Członków Grupy odnotowało spadek przychodów. A zatem liczba Członków Grupy na wskazanej przez powoda podstawie związanej ze zmniejszeniem potencjalnych przychodów o 5,7% w związku z emisją reklam (…) jest niewystarczająca do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym.

Ponadto wskazać należy, iż reklamy posługiwały się wizerunkiem agenta ubezpieczeniowego, dotyczyły wyłącznie ubezpieczeń komunikacyjnych, a nie innych produktów ubezpieczeniowych. (…) były skierowane wyłącznie do konsumentów oraz były publikowane i emitowane wyłącznie na terenie Polski. Wobec powyższego zdaniem Sądu oddziaływaniem spornych reklam nie mogli zostać dotknięci Członkowie Grupy nie mający statusu agenta ubezpieczeniowego, agenci którzy oferowali inne typy ubezpieczenia, a także ci którzy swoją ofertę ubezpieczeniową kierują tylko i wyłącznie do przedsiębiorców, a nie konsumentów.

Z dokumentów dołączonych do pozwu przez powoda bezspornie wynika, iż nie wszyscy Członkowie Grupy posiadają lub też posiadali w latach 2008-2010 status agenta ubezpieczeniowego. Zasadnie podnosi pozwany w odpowiedzi na pozew oraz licznych pismach procesowych, iż część z Członków Grupy w ogóle nie widnieje w rejestrze agentów ubezpieczeniowych KNF.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w spawach o roszczenia pieniężne ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie. Jest to przesłanka pozwalająca na zaliczenie określonej osoby w skład grupy występującej w postępowaniu grupowym w sprawach o roszczenia pieniężne. Reprezentant grupy jest zobowiązany udowodnić przed Sądem przynależność danej osoby do grupy. Sąd Okręgowy podziela argumenty podniesione przez pozwanego, że część z Członków Grupy działa wyłącznie na rzecz towarzystw ubezpieczeniowych, które oferują tylko i wyłącznie ubezpieczenia na życie, a wskazani Członkowie Grupy dysponują jedynie pełnomocnictwami w zakresie zawierania umów ubezpieczenia na życie, podmioty te jak wynika z treści pełnomocnictwa nie mogą zatem oferować umów w zakresie ubezpieczeń komunikacyjnych. Ponadto jak wynika z zaświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej tylko jeden Członek Grupy(…) . prowadzi wyłącznie działalność w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego, pozostali Członkowie Grupy jak słusznie zauważył pozwany, łączą pośrednictwo ubezpieczeniowe z inną działalnością, a zatem osiągają oni przychody również z innych źródeł, wobec powyższego ich dane o osiągniętym przychodzie z tytułu pośrednictwa ubezpieczeniowego nie są wiarygodne.

Mając powyższe okoliczności na uwadze na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2010 r.).

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 23 października 2014 r.

Written by

  1. Zakres powództwa wyznacza powód i pozew zakreśla ramy dalej prowadzonego postępowania. Jednak zakres postępowania nie jest tożsamy z zakresem powództwa. W postępowaniu nie zawsze wykorzystuje się wszystkie elementy stanu faktycznego wskazanego przez powoda, zachodzi też konieczność ustalenia faktów niewskazanych ze względu na konstrukcję roszczenia. Ten zakres postępowania w przyszłości wyznacza zakres osądzenia sprawy. Badając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd musi ocenić przede wszystkim, jakie roszczenie wnosi powód i jakie okoliczności powinien przy tym roszczeniu wykazać. W następnej kolejności dopiero można ocenić, czy te okoliczności przejdą test z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  2. Powództwo o ustalenie odpowiedzialności jest powództwem o ustalenie zasady, bez zasądzenia odszkodowania, w ramach którego sąd nie bada okoliczności mających wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania.
  3. W polskim systemie prawnym uczestnictwo w grupie jest dobrowolne. Ewentualne wstąpienie do grupy po dopuszczeniu pozwu do rozpoznania w postepowaniu grupowym daje pozwanemu prawo do złożenia zarzutów co do członkostwa w grupie. Podstawą takiego zarzutu może być również brak takiej samej podstawy faktycznej roszczenia przystępującego. Na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego nie ma podstaw ani konieczności badania okoliczności faktycznych w kontekście ewentualnych przyszłych członków grupy.
  4. Ocena odpowiedzialności Skarbu Państwa wobec poszczególnych członków grupy musi mieć zindywidualizowany charakter. Przewaga elementów indywidualnych dla członków grupy nad zagadnieniami wspólnymi uniemożliwia rozstrzygnięcie sprawy roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSA Beata Kozłowska

Sędziowie:             SSA Robert Obrębski, SSO (del.) Beata Byszewska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2014 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa M. W. – Reprezentanta Grupy – przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez: Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego (…) w G., Prokuratora Rejonowego w K., Prokuratora Okręgowego w G., Prokuratora Apelacyjnego w G., Prokuratora Generalnego, Prezesa Sądu Rejonowego (…) w G., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Prezesa Sądu Rejonowego w M., Prezesa Sądu Rejonowego w T., Prezesa Sądu Rejonowego w S., Prezesa Sądu Rejonowego w K., Ministra Sprawiedliwości, Naczelnika III Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G., Naczelnika Pomorskiego Urzędu Skarbowego, Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G., Ministra Finansów, Ministra Skarbu Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o ustalenie na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 czerwca 2014 r., sygn. akt XXIV C 269/14

postanawia:

  1. oddalić zażalenie,
  2. zasądzić od M. W. – Reprezentanta grupy – na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z 28 lutego 2014 r. M. W. – reprezentant grupy – wniósł o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa – działającego przez szereg wskazanych przez powoda jednostek organizacyjnych (stationes fisci). Powód wskazał, że działa w imieniu własnym, ale na rzecz wymienionych w pozwie członków grupy. Wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, na podstawie ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na następujące okoliczności faktyczne. Członkowie grupy zawierali z (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi. Umowy były zawierane w okresie od sierpnia 2011 roku do lipca 2012 r. Zawierając umowy członkowie grupy pozostawali w przekonaniu, że powierzali swe środki bankowi lub innemu podmiotowi posiadającemu gwarancje bezpieczeństwa. Nie mieli dostępu do informacji wskazanych wyżej jednostek organizacyjnych pozwanego, mogących zawierać publiczne ostrzeżenia o parabankowym i nielegalnym charakterze działalności (…). Podejmowali decyzje o ulokowaniu środków w produktach finansowych oferowanych przez spółkę (…) pod wpływem – uzasadnionego sposobem funkcjonowania tej spółki oraz faktycznym akceptowaniem przez wymienione w pozwie jednostki organizacyjne Skarbu Państwa – przekonania o legalnym charakterze działalności (…) i posiadaniu przez tę spółkę wszelkich wymaganych prawem zezwoleń i koncesji. Członkowie grupy utracili w całości środki pieniężne powierzone (…) sp. z o.o., na skutek niewywiązania się przez tę spółkę z zawartych z nimi umów.

W ocenie powoda odpowiedzialny za umożliwienie funkcjonowania i prowadzenia przez (…) sp. z o.o. działalności sprzecznej z prawem i doprowadzeniem do utraty powierzonych spółce (…) środków finansowych, jest Skarb Państwa, który wskutek bezprawnych działań i zaniechań oraz rażąco niewłaściwego wykonywania obowiązków przez instytucje publiczne oraz wskutek zaniechań przy wykonywaniu obowiązków w zakresie kontroli prowadzenia przez wzmiankowaną spółkę działalności kantorowej bez wymaganego prawem zezwolenia NBP, umożliwił spółce (…) prowadzenie nielegalnej działalności przez okres kilku lat na skalę ogólnopolską.

Pismem z 17 kwietnia 2014 r. pozwany Skarb Państwa – reprezentowany przez jednostki organizacyjne wymienione w pozwie – wniósł o odrzucenie pozwu i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powód nie wykazał, aby roszczenia pozwu – w przypadku każdego z członków grupy – były oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Nie zostały zatem spełnione przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego w postaci identyczności podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia.

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew. Zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) – dalej zwanej ustawą – po wpłynięciu pozwu wniesionego przez reprezentanta grupy sąd w pierwszej kolejności bada czy dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w trybie wymienionej ustawy. Sąd dokonał analizy przesłanek warunkujących dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Sąd I instancji nie miał wątpliwości, iż spełniona jest przesłanka minimalnej liczebności grupy. Również przedmiot powództwa – czyn niedozwolony – należy do kategorii roszczeń dopuszczonych do postępowania grupowego, a roszczenia członków grupy są jednego rodzaju. Wątpliwość Sądu wzbudziło jednak spełnienie przesłanki oparcia powództwa na tych samych lub takich samych okolicznościach faktycznych.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że w jego ocenie, choćby z tego względu, że w uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na zawarcie przez każdego z jej członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy ze spółką (…) nie można mówić o tej samej podstawie faktycznej.

Rozważenia wymagało zatem, czy w sprawie zostały sformułowane roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. W przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenia wywołujące szkodę, związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami i szkodą oraz sama szkoda.

Odnośnie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (czynu niedozwolonego).

Roszczenia wynikały z tego samego rodzaju umów zawartych przez członków grupy z (…), a mianowicie z umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych oraz że źródłem szkody – wedle twierdzeń pozwu – były dla wszystkich członków grupy niektóre ze zdarzeń wynikające z działań lub zaniechań pozwanego Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej skutkujące umożliwieniem prowadzenia działalności przez spółkę (…).

Wątpliwości Sądu – odnośnie spełniania wymogu jednakowości podstawy faktycznej – wzbudziło natomiast czy ciąg działań i zaniechań pozwanego, które – jak chciała strona powodowa – wywołały szkodę, stanowił dla wszystkich członków grupy podstawę oceny, że spółka (…) jest podmiotem wiarygodnym, działającym legalnie, posiada wymagane zezwolenia, koncesje i ma gwarancje analogiczne jak dla depozytów bankowych.

Powód wskazał, że każdy z członków grupy zawarł umowę z (…) w uzasadnionym przekonaniu, że (…) jest po prostu bankiem lub nową firmą maklerską. Członkowie grupy działali pod wrażeniem, że spółka funkcjonuje legalnie, korzysta z najlepszych doradców inwestycyjnych, jest wiarygodna finansowo, nie pojawiały się żadne informacje mogące wzbudzić wątpliwości w tym zakresie.

W ocenie Sądu Okręgowego tak opisywane okoliczności faktyczne dotyczą sfery motywacyjnej członków grupy. W uzasadnieniu pozwu nie wyjaśniono jednak, z jakiego powodu i w jaki sposób można byłoby uznać, że wymienione wyżej okoliczności były wspólne dla wszystkich członków grupy. Dla oceny, w jakim stanie świadomości ekonomicznej i prawnej dany kontrahent znajdował się w chwili zawierania konkretnej umowy z (…) ważne były jego indywidualne cechy, takie jak: wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności. Nie dało się zatem uznać, że ten element podstawy faktycznej żądania pozwu był jednakowy dla wszystkich członków grupy. Kwestia motywacji, posiadanej wiedzy i działania w dobrej wierze jest bowiem z natury rzeczy specyficzna i indywidualna dla każdego uczestnika obrotu.

Słusznie podniósł pozwany, że zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa a powstaniem szkody indywidualnego klienta (…) należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy. Odnosząc powyższe do okoliczności przytoczonych przez reprezentanta grupy na poparcie pozwu należało zauważyć, że w uzasadnieniu pozwu nie wskazano, aby taki wspólny dla wszystkich członków grupy związek istniał.

Wniosek o ewidentnym zróżnicowaniu okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa nasuwa się również, gdy fakty tam opisane zostaną uszeregowane chronologicznie. Członkowie grupy, na rzecz których działa M. W., zawierali umowy z (…) w okresie od 22 sierpnia 2011 r. do 17 lipca 2012 r. Uzasadnienie pozwu skonstruowano przy założeniu, że sytuacja wszystkich klientów była jednakowa. Wniosek taki nie wytrzymuje jednak krytyki na płaszczyźnie pozostawania przez członków grupy w przekonaniu, że powierzali swe środki solidnemu przedsiębiorcy, działającemu jak bank lub inny podmiot posiadający gwarancje bezpieczeństwa. W pozwie wskazano bowiem, że wszystkie osoby lokujące swe środki w produkty (…) działały w podobnym przekonaniu o wiarygodności tej spółki. Jednocześnie sam powód stwierdza, że przed sierpniem 2012 r., kiedy to media ogólnopolskie zaczęły informować o kulisach jej działalności, publikacje ostrzegające przed faktycznym charakterem działalności spółki (…) pojawiały się w mediach lokalnych i niszowych portalach internetowych. Inaczej zatem należałoby ocenić sferę motywacyjną klientów (…) i ich przekonanie o wiarygodności i działaniu zgodnie z prawem, czy posiadaniu gwarancji podobnych do bankowych, w zależności od tego kiedy dana osoba zawarła umowę i czy w tym czasie zapoznała się z publikacjami mediów na temat (…), a pomimo to związała się z tą spółką umową, a inaczej osoby, która istotnie nic nie wiedziała na temat charakteru działalności (…).

Biorąc zaś pod uwagą kilkunastotysięczną liczbę osób mogących zgłosić wniosek o przystąpienie do grupy, nie sposób uznać, z uwagi na fakt, że osoby te zawierały ze spółką (…) umowy na przechowywanie i obrót metalami szlachetnymi na przestrzeni kilku lat, aby zaniechania wszystkich z wymienionych statio fisci Skarbu Państwa miały wpływ na proces decyzyjny klientów (…) sp. z o.o., bowiem o części z tych zaniechań można byłoby mówić już po zawarciu przez część klientów przedmiotowych umów.

Reasumując Sąd ocenił, że okoliczności faktyczne przytoczone na poparcie powództwa nie mogły być ocenione jako stwarzające taką samą dla wszystkich członków grupy podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych pozwem. W tej sytuacji powództwo zgłoszone przez reprezentanta grupy należało uznać za niedopuszczalne, co skutkowało koniecznością jego odrzucenia.

Postanowienie zaskarżył powód, wnosząc o jego uchylenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód zarzucił naruszenie art. 1 ust. 1 ustawy poprzez dokonanie błędnej wykładni przesłanki „tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej” roszczenia, art. 1 i art. 10 ustawy poprzez ich błędną wykładnię, wyrażającą się w przyjęciu, że pozew wniesiony w postępowaniu grupowym powinien zawierać uzasadnienie faktyczne dotyczące podmiotów (tu: klientów spółki (…)), którzy dopiero w przyszłości mogliby przyłączyć się do postępowania oraz że pozew taki może zostać odrzucony ze względu na przyszły, hipotetyczny kształt grupy oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest niezasadne, choć nie można odmówić racji części argumentów powoda.

Zakres powództwa wyznacza powód i pozew zakreśla ramy dalej prowadzonego postępowania. Jednak zakres postępowania nie jest tożsamy z zakresem powództwa. W postępowaniu nie zawsze wykorzystuje się wszystkie elementy stanu faktycznego wskazanego przez powoda, zachodzi też konieczność ustalenia faktów niewskazanych ze względu na konstrukcję roszczenia. Ten zakres postępowania w przyszłości wyznacza zakres osądzenia sprawy. Badając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd musi ocenić przede wszystkim, jakie roszczenie wnosi powód i jakie okoliczności powinien przy tym roszczeniu wykazać. W następnej kolejności dopiero można ocenić, czy te okoliczności przejdą test z art. 1 ustawy.

Powód wskazuje, że dochodzi roszczenia z art. 417 k.c. i 4171 k.c. W doktrynie pewne spory budzi charakter odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie powyższych przepisów, jednak zdecydowana większość prezentuje pogląd, iż odpowiedzialność Skarb Państwa jest tu oparta o zasadę bezprawności. Nie jest konieczne przypisanie winy sprawcy, wystarcza, że zachowanie, które spowodowało szkodę jest bezprawne (por. M. Kaliński, Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Rozdział 1.IX.3.1.). Powód w pozwie nadaje największą rangę niewłaściwym zachowaniom organów państwa, które nie podejmowały działań, lub podejmowały działania nieadekwatne lub nieodpowiednie – a więc podnosi przeze wszystkim odpowiedzialność na podstawie art. 417 k.c.

Jeżeli przez pojęcie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej rozumieć określone w hipotezie normy prawnej zdarzenia, których zaistnienie powoduje powstanie zobowiązaniowego stosunku odszkodowawczego, to takimi przesłankami według art. 417 § 1 k.c. jawią się: 1) niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, 2) szkoda, 3) związek przyczynowy między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a zaistniałą szkodą (por. Gniewek/Kremis, Komentarz do Kodeksu cywilnego, 2014 r., art. 417 k.c., SIP Legalis).

W art. 417 § 1 k.c. ustawodawca posłużył się sformułowaniem „szkoda”, nie definiując tego pojęcia dla potrzeb przyjętej regulacji i nie wprowadzając ograniczeń co do zakresu odszkodowania. Takie rozwiązanie legislacyjne pozwala przy wykładni art. 417 § 1 k.c. posługiwać się szerokim pojęciem szkody, obejmującym nie tylko wszelki uszczerbek majątkowy wynikły z bezprawnego działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, lecz także krzywdę pozostającą w normalnym związku przyczynowym z takim zdarzeniem. Nie ma bowiem dostatecznych podstaw prawnych, by niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie władzy publicznej wiązać wyłącznie z majątkową postacią szkody.

W tym miejscu należy wrócić do zakresu powództwa sformułowanego przez powoda, w którym żąda on ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę majątkową, którą była utrata środków finansowych powierzonych spółce (…). W tym zakresie należy w konsekwencji oceniać przesłanki roszczenia na podstawie art. 417 k.c.

Mówiąc o szkodzie, mamy do czynienia z trzema elementami: zdarzeniem, naruszeniem (pomiędzy tymi badamy czy zachodzi związek adekwatny) i szkodę w znaczeniu uszczerbku. Samo powództwo jest powództwem o ustalenie zasady, bez zasądzenia odszkodowania, a więc nie badamy okoliczności mających wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że szereg okoliczności indywidualnych ma wpływ na wysokość odszkodowania, tak ze względu na podatność na szkodę, jak ze względu na ewentualne przyczynienie się poszkodowanego.

Zdarzenie naruszające – delikt władzy publicznej – bez wątpienia jest wspólne dla wszystkich członków grupy. Również naruszenie – utrata środków pieniężnych – jest podstawą żądania wspólną co do zasady dla wszystkich członków grupy, którzy zawarli podobne umowy. Dlatego w ocenie Sądu Apelacyjnego w zakresie szkody również spełniony jest warunek oparcia na takich samych okolicznościach faktycznych.

Podzielić należy jednak pogląd Sądu Okręgowego, że zachodzą poważne różnice w ostatniej z przesłanek odpowiedzialności – to jest adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym pomiędzy zdarzeniem wyrządzającym szkodę a naruszeniem praw członków postępowania grupowego. Niezależnie od ich sformułowania do podważania tej właśnie oceny Sądu Okręgowego zmierzają też zarzuty zażalenia.

Niewątpliwie rację ma powód, kwestionując zasadność badania przez Sąd Okręgowy przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego w odniesieniu do osób, które mogłyby hipotetycznie przystąpić do grupy. W polskim systemie prawnym uczestnictwo w grupie jest dobrowolne. Ewentualne wstąpienie do grupy po dopuszczeniu pozwu do rozpoznania w postępowaniu grupowym daje pozwanemu prawo do złożenia zarzutów co do członkostwa w grupie. Podstawą takiego zarzutu może być również brak takiej samej podstawy faktycznej roszczenia przystępującego. Dlatego na tym etapie postępowania nie ma podstaw ani konieczności badania podnoszonych okoliczności faktycznych w kontekście ewentualnych przyszłych członków grupy.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., należy wskazać, że powód upatruje go w bezpodstawnym przyjęciu, że członkowie grupy mogli powierzać spółce (…) środki pieniężne podejmując ryzyko ich całkowitej utraty i członkowie grupy posiadali pełną i wiarygodną wiedzę o oszukańczym i przestępczym charakterze działalności prowadzonej przez spółkę (…), a do uzyskania tej wiedzy wystarczające były doniesienia medialne publikowane na blogach internetowych oraz na stronie internetowej KNF i to w sytuacji, w której jednostki organizacyjne Skarbu Państwa konsekwentnie umarzały wszelkie postępowania wszczęte na skutek zawiadomień o przestępstwie, zezwalały spółce (…) na zmasowaną i nieskrępowaną akcję reklamową i konsekwentnie bagatelizowały te doniesienia. Według powoda w okresie w którym członkowie grupy zawierali umowy ze spółką (…), działali oni w całkowitej niewiedzy o rzeczywistym charakterze prowadzonej przez tę spółkę działalności, a niewiedza ta oraz sam fakt nieskrępowanego funkcjonowania tej spółki, były skutkiem działań i zaniechań jednostek organizacyjnych Pozwanego Skarbu Państwa.

Zarzut taki jest o tyle nietrafny, że Sąd Okręgowy takiego poglądu nie wyraził, a jedynie wskazał, że pewne okoliczności – umieszczenie na liście ostrzeżeń publicznych przez KNF i informacje „niszowe” – wskazują na różnice we wpływie ewentualnych zaniechań władzy publicznej na indywidualne motywacje członków grupy. Pogląd taki jest zasadny.

W opinii Sądu Apelacyjnego, o ile nie można mówić, że sytuacja członków grupy jest różna ze względu na długi odstęp czasu pomiędzy datami zawarcia umów przez poszczególnych członków grupy, to jednak sam upływ czasu miał znaczenie. W tym kontekście należy ująć te fragmenty uzasadnienia postanowienia, w których Sąd Okręgowy wskazuje na różnice w świadomości członków grupy, które mogły mieć miejsce w wyniku pojawienia się negatywnych informacji o spółce (…) w mediach ogólnopolskich.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że podziela pogląd Sądu I instancji dotyczący wpływu własnych doświadczeń i wykształcenia na decyzje w sprawie powierzenia oszczędności spółce (…) oraz wpływu na ewentualną świadomość bezprawnego charakteru działalności tej spółki. Należy go jednak uzupełnić o ocenę stosunku elementów indywidualnych i wspólnych dla członków grupy. Widoczna w niniejszym przypadku przewaga elementów indywidualnych dla członków grupy nad zagadnieniami wspólnymi uniemożliwia jednak rozstrzygnięcie sprawy roszczeń deliktowych w postępowaniu grupowym. Co więcej, nie można wykluczyć, że pewne elementy działań czy zaniechań władzy publicznej w odniesieniu do niektórych członków grupy w ogóle nie będą miały wpływu na ich świadomość i podejmowanie decyzji. Inne elementy powodować mogą z kolei, że stany faktyczne dla poszczególnych członków grupy będą podobne, nawet bardzo podobne, jednak nie będą oparte na takich samych faktach.

Ocena odpowiedzialności Skarbu Państwa wobec poszczególnych członków grupy musi mieć zindywidualizowany charakter. Powód zaniechał wskazania tak podstawowych informacji jak choćby wykształcenie czy wykonywany zawód poszczególnych osób, co miałoby wpływ na ocenę sfery motywacyjnej członków grupy, a więc a contrario art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy – nie wykazał okoliczności uzasadniających rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

Wobec powyższego za niezasadny uznać należało zarzut niewłaściwej wykładni pojęcia takiej samej przesłanki, tym bardziej, że powód oparł swój pozew właśnie na twierdzeniu o wpływie działań i zaniechań władzy publicznej na brak wiedzy członków grupy o bezprawnym charakterze działania spółki (…) i tak sformułowany pozew jest przedmiotem badania.

Sąd Apelacyjny wskazuje również, że ciąg ewentualnych bezprawnych działań i zaniechań pozwanego, który w opinii powoda jest wspólny dla wszystkich członków grupy należy do kategorii zdarzenia wyrządzającego szkodę, w zakresie którego nie jest kwestionowany pogląd powoda o istnieniu takich samych okolicznościach faktycznych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzona od powoda na rzecz pozwanego kwota 3.600,00 zł stanowi wynagrodzenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zastępującej pozwany Skarb Państwa. Wysokość wynagrodzenia Sąd ustalił w oparciu o § 2, § 6 pkt 7 i § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) w zw. z art. 99 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie Wydział I Cywilny z dnia 14 października 2014 r.

Written by

  1. Podstawą odrzucenia pozwu nie może być zarzut przedawnienia roszczenia, ponieważ kwestia przedawnienia stanowi kwestię merytoryczną, która podlega badaniu dopiero po stwierdzeniu, że postępowanie grupowe jest dopuszczalne.
  2. Warunkiem wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jest otrzymanie przez sąd zgody na ryczałtowe odszkodowanie od wszystkich członków grupy, a nie reprezentanta grupy działającego w ich imieniu. Gdyby bowiem przyjąć, że takie oświadczenie może złożyć Reprezentant Grupy, to wówczas nie byłoby przeszkód w uznaniu, że zostało ono inkorporowane w treści pozwu i pozostałych pism procesowych wskazujących wysokość dochodzonych kwot, bez konieczności sporządzania osobnego dokumentu.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział I Cywilny w składzie

Przewodniczący:          SSO Wojciech Machnicki (spr.)

Sędziowie:                    SSO Halina Musiał, SSO Tomasz Sobieraj

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2014 roku w Szczecinie na rozprawie sprawy z powództwa K.P. – reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym przeciwko S.P. – M.S.P. o zapłatę na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 października 2015 roku, sygn. akt XXIV C 500/14,

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powód K.P., działając jako reprezentant grupy, wniósł pozew przeciwko S.P – M.S.P. Powód domaga się:

  1. rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym,
  2. zasądzenia od pozwanego na rzecz każdego z Członków Grupy wskazanych w spisie Członków Grupy,
  3. przyznania na rzecz pełnomocników powoda wynagrodzenia na zasadach ustalonych w umowie zawartej pomiędzy Reprezentantem Grupy a pełnomocnikiem oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz każdego z Członków Grupy, reprezentowanych przez powoda kosztów postępowania, według norm przepisanych.

Powód wskazuje, że roszczenia zostały ujednolicone ze względu na ilość akcji posiadanych przez powodów, a tym samym pod względem wartości dochodzonych przez członków Grupy roszczeń w poszczególnych podgrupach. Zasada ujednolicenia roszczeń polega na przyporządkowaniu Członków Grupy posiadających identyczną ilość akcji do poszczególnych podgrup. Wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określa spis członków Grupy. Wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy została obliczona jako różnica pomiędzy iloczynem ilości akcji oraz wartości księgowej jednej akcji na dzień 31.12.2001 r., tj. 21,47 zł, a wartością akcji na dzień złożenia pozwu, która wynosi 0,00 zł.

Postanowieniem z 9 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. Postanowieniem z 4 grudnia 2013 r. Sąd Apelacyjny uchylił ww. postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Spis członków Grupy, aktualny na dzień 30 maja 2014 r., został dołączony do pisma powoda z 30 maja 2014 r.

W piśmie z 5 marca 2014 r. powód wskazuje, że domaga się zapłaty w oparciu o następującą podstawę faktyczną: podjęcie przez osoby reprezentujące S.P. szeregu działań w okresie lat 2001 – 2002, w tym w szczególności odwołania Zarządu i aresztowania jego członków oraz zaskarżenia uchwał z dnia 7 maja 2002 r. podjętych przez Zgromadzenie Akcjonariuszy, albowiem te działania i wywołane nimi zdarzenia ostatecznie doprowadziły do utraty wartości akcji należących do powodowej Grupy.

Powód jednocześnie zaznacza, że zdarzenia z lat 1995 – 2001 stanowią jedynie tło historyczne sprawy i przedstawiają działania przedstawicieli S.P. w tym okresie, które nie wywołując bezpośrednio skutku w postaci utraty wartości akcji, potwierdzają istnienie zamiaru przejęcia majątku spółki bez względu na konsekwencje z tym związane. Ogłoszenie upadłości spółki stanowiło natomiast wynik powyższych działań i skuteczną realizację ich celu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazuje, że Reprezentant Grupy, działając w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków Grupy dochodzi od S.P. – M.S.P. należności z tytułu utraty przez akcje spółki S.S. (…) S.A. (zwaną dalej: S.A.) ich wartości na skutek podjęcia do roku 2002 włącznie, przez osoby działające w imieniu S.P., działań mających na celu przejęcie przez (…) Spółki – całego (…) (renacjonalizacja), a w sytuacji, gdy do tego nie doszło, doprowadzenie do upadłości Spółki, na skutek której akcji (…) S.A. utraciły swoją wartość.

Działalność ta była prowadzona przez S.P. na wielu płaszczyznach, zarówno jako akcjonariusza mniejszościowego (…) S.A., który podejmował działania na szkodę pozostałej części akcjonariuszy, jak i działającego w ramach posiadanego imperium. Żądanie pozwu zostało wyliczone na podstawie wartości księgowej akcji.

W sytuacji, gdyby żądanie pozwu o zapłatę przez pozwanego na rzecz Członków Grupy odszkodowania z tytułu utraty wartości akcji okazało się z jakichkolwiek przyczyn nieuzasadnione, strona powodowa wskazuje, iż co najmniej w granicach dochodzonego przez każdego z członków Grupy roszczenia, przysługuje im prawo do żądania zasądzenia należności z tytułu utraty przez akcjonariuszy spółki S.S. (…) S.A. dywidendy za lata 2002 – 2011, która nie została akcjonariuszom wypłacona z uwagi na ogłoszenie upadłości Spółki, mającej na celu likwidacje jej majątku.

Roszczenie w tym zakresie jest zgłaszane jedynie na wypadek, gdyby roszczenie o zapłatę z tytułu utraty wartości akcji okazało się nieuzasadnione.

Na skutek podjętych przez S.P. jako akcjonariusza (…) S.A. działań, a nadto na skutek decyzji podjętych w ramach posiadanego imperium, znajdująca się w bardzo dobrej kondycji gospodarczo – ekonomicznej spółka (…) S.A. zmuszona została do otwarcia postępowania upadłościowego, a tym samym wartość księgowa posiadanych przez akcjonariuszy tej spółki akcji spadła do zera. Kwota ta stanowi zatem wysokość szkody poniesionej przez powodów, w przeliczeniu na jedną akcję.

Niezależnie od powyższego, na skutek ogłoszenia upadłości, akcjonariusze (…) S.A. utracili bezpowrotnie prawo do dywidendy za lata 2002 – 2011.

Z uwagi na różną ilość akcji, posiadaną przez poszczególnych akcjonariuszy ich roszczenia zostały ujednolicone poprzez stworzenie podgrup, w których znaleźli się członkowie Grupy posiadający poszczególne ilości akcji.

Pozwany S.P. – M.S.P., zastępowany przez P.G. S.P. wnosi o:

  1. odrzucenie pozwu,
  2. a w razie nieuwzględnienia powyższego wnosi o oddalenie powództwa.

Uzasadniając wniosek o odrzucenie pozwu pozwany podnosi, że kwestionuje dopuszczalność przeprowadzenia postępowania grupowego, co zgodnie z art. 10 ust. 1 zd. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym powinno skutkować odrzuceniem pozwu.

Pozwany podkreśla, że strona powodowa jako okoliczności uzasadniające odpowiedzialność odszkodowawczą S.P. powołuje zdarzenia, które miały miejsce w okresie 1995 – 2002 r. Dla przyjęcia jednolitości zdarzenia faktycznego stanowiącego podstawę faktyczną powództwa, konieczne jest zatem aby te zdarzenia dotyczyły każdego z członków grupy. Tym samym każdy z członków grupy powinien być akcjonariuszem spółki w okresie 1995 – 2002 r. i obecnie. W innym wypadku nie będzie istniała możliwość uznania, iż związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniami z lat 1995 – 2002 jest taki sam dla wszystkich członków grupy.

Z dokumentów dołączonych do pozwu nie wynika, żeby spełniona była ww. okoliczność. Pozwany wskazuje, że zgodnie z 16 ust. 1 zd. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym w przypadku roszczeń pieniężnych przynależność do grupy powinna być udowodniona, a nie tylko uprawdopodobniona. Wobec braku wykazania przynależności jakiegokolwiek z osób wymienionych jako członkowie grupy zasadny staje się wniosek o odrzucenie pozwu.

W piśmie z 29 kwietnia 2014 r. pozwany podtrzymał stanowisko, że kwestionuje przynależność do Grupy wszystkich zgłoszonych osób, albowiem powód nie wskazał dowodów pozwalających na ustalenie, iż każdy z członków grupy powinien być akcjonariuszem w okresie 1995-2002 i obecnie.

Pozwany wskazał również, że postępowanie grupowe jest niedopuszczalne, ponieważ roszczenia członków grupy straciły swój jednorodny charakter na skutek konieczności indywidualnego badania przypadku każdego z członków grupy, w celu ustalenia przyczyn opóźnienia w wystąpieniu do sądu.

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotem niniejszego postanowienia jest rozstrzygnięcie o dopuszczalności postępowania grupowego. Dochodzenie roszczeń na rzecz członków grupy regulują przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (dalej jako: „u.d.p.g.”).

Powyższa ustawa reguluje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych (art. 1 u.d.p.g.).

Postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach. W sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego (art. 2 u.d.p.g.).

Powództwo w postępowaniu grupowym wytacza reprezentant grupy, który prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy (art. 4 u.d.p.g.).

Sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Na postanowienie sądu w przedmiocie rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym przysługuje zażalenie (art. 10 u.d.p.g.). Po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego (art. 11 ust. 1 u.d.p.g.).

Powyższe przepisy precyzują, kiedy sąd może rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. Postępowanie grupowe jest zatem dopuszczalne w przypadku roszczeń opartych na tej samej lub takie samej podstawie faktycznej dochodzonych przez co najmniej 10 osób.

Mogą to być wyłącznie roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Wysokość roszczeń pieniężnych powinna być taka sama dla wszystkich członków grupy lub ujednolicona w podgrupach.

Sąd uznaje, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Sąd badał dopuszczalność postępowania grupowego w odniesieniu do 1022 członków, których aktualny wykaz został dołączony do pisma powoda z 30 maja 2014 r. (k. 1305-1322).

Oceniając, czy powód wykazał iż wskazani członkowie posiadali akcje co najmniej na 31 grudnia 2001 r. do chwili obecnej Sąd opierał się na dokumentach dołączonych przez powoda. Podstawowymi dołączonymi dokumentami są odcinki zbiorowe akcji, czyli dokumenty inkorporujące co najmniej dwie akcje, przewidziane w art. 328 k.s.h., a wcześniej w art. 339 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy. Powód dołączył odcinki zbiorowe imienne, które pozwalają na identyfikację akcjonariusza. Datą emisji akcji jest 13 wrzesień 1991 r., co prowadzi do domniemania faktycznego w rozumieniu art. 231 k.p.c., że osoba wskazana na danym odcinku była właścicielami takiej ilości akcji jaka widnieje na danym odcinku w całym okresie późniejszym, aż do dnia dzisiejszego, o ile co innego nie wynika z pozostałego materiału dowodowego. Część akcjonariuszy wskazanych na odcinkach zbiorowych zmarła. W takich sytuacjach podstawą uznania, że osoby wskazane jako członkowie grupy są następcami prawnymi zmarłych akcjonariuszy są stwierdzenia nabycia spadku lub akty poświadczenia dziedziczenia (art. 1025 § 1 k.c.). Z dołączonego stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia wynika domniemanie prawne, że wskazane osoby są spadkobiercami akcjonariuszy wskazanych na dołączonych odcinkach zbiorowych akcji (art. 1025 § 2 k.c.). Akcje są zbywalne (art. 337 § 1 k.s.h.). W razie zbycia akcji, dowodem zbycia są umowy. Umowa zbycia jest źródłem domniemania, że nabywca jest następcą prawnym osoby wskazanej na odcinku zbiorowym bądź jej spadkobiercy.

Roszczenia wszystkich, to jest poszczególnych, członków Grupy zostały oparte o następującą podstawę faktyczną: podjęcie przez osoby reprezentujące S.P. szeregu działań w okresie lat 2001 – 2002, w tym w szczególności odwołania Zarządu i aresztowania jego członków oraz zaskarżenia uchwał z dnia 7 maja 2002 r. podjętych przez Zgromadzenie Akcjonariuszy, albowiem te działania i wywołane nimi zdarzenia ostatecznie doprowadziły do utraty wartości akcji należących do powodowej Grupy. W takim ujęciu podstawy faktycznej Sąd przyjmuje za powodem, że zdarzenia z lat 1995 – 2001 stanowią jedynie tło historyczne sprawy i przedstawiają działania przedstawicieli S.P. w tym okresie, które nie wywołując bezpośrednio skutku w postaci utraty wartości akcji, potwierdzają istnienie zamiaru przejęcia majątku spółki bez względu na konsekwencje z tym związane. Ogłoszenie upadłości spółki stanowiło natomiast wynik powyższych działań i skuteczną realizację ich celu. Za tym, że roszczenia są oparte na tej samej podstawie faktycznej przemawia fakt, posiadania akcji w powyższym okresie, a co najmniej od 31 grudnia 2001 r. do chwili obecnej, przez członków Grupy, bądź przez ich prawnym poprzedników.

Sąd dokonał analizy wskazanych wyżej dokumentów, w tym ilości akcji wskazanych na odcinkach zbiorowych, z których wynika że roszczenia każdego członka grupy zostały prawidłowo ujednolicone, a postępowanie grupowe jest dopuszczalne w odniesieniu do każdego członka Grupy wymienionego w zestawieniu aktualnym na 30 maja 2014 r., z wyjątkiem następujących osób: K.W. (podgrupa (…) akcji) – powód dołączył oświadczenie o przystąpieniu do Grupy, ale brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

S.T. (podgrupa akcji) – brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji; w stwierdzeniu nabycia spadku po M.T zostali wskazani tylko DT., A.F. i J.T.;

M.B. (podgrupa (…) akcji) – powód nie dołączył dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

K.H. (podgrupa (…)akcji) – powód dołączył oświadczenie o przystąpieniu do Grupy, ale brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

J.S. (podgrupa (…) akcji) – powód nie dołączył dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

R.N. (podgrupa (…) akcji) – powód nie dołączył dowodów wskazujących na posiadanie akcji, w szczególności brak jest postanowienia o stwierdzeniu nabyciu spadku; są tylko adnotacje odręczne Samodzielnego Pracownika ds. obrotu akcjami na odcinkach zbiorowych;

M.S. (podgrupa (…) akcji) – każda z nich domaga się zapłaty podwójnej kwoty w stosunku do udziału w spadku po J.S. wynoszącego po V części, który wynika ze stwierdzenia nabycia spadku;

J.B. (podgrupa (…) akcji) – powód dołączył oświadczenie o przystąpieniu do Grupy, ale brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

K.J. (podgrupa (…) akcji) – powód dołączył oświadczenie o przystąpieniu do Grupy, ale brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

H.K. (podgrupa (… )akcji) – brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

L.J. (podgrupa (…) akcji) – brzmienie nazwiska na odcinkach zbiorowych akcji, na liście i umowie jest inne; w rezultacie należy uznać, że powód nie wykazał posiadania akcji przez konkretną osobę;

Z.M. (podgrupa (…) akcji) – brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji; powód dołączył jedynie zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym;

Z.M. (podgrupa (…) akcji) – powód nie dołączył dowodów wskazujących na posiadanie akcji;

W.W. (podgrupa akcji) – brak jest dowodów wskazujących na posiadanie akcji, powód dołączył jedynie oświadczenie o przystąpieniu do grupy;

A.W. (podgrupa (…) akcji) – powód dołączył dwa odcinki zbiorowe akcji, z których wynika że ww. członek jest posiadaczem tylko (…) akcji.

Sąd nie znalazł podstaw do ustalenia członkostwa w oparciu od dołączone przez powoda do pozwu tzw. księgi akcyjne. Dołączone dokumenty to w istocie dwie listy akcjonariuszy posiadających akcje imienne (A-Ł oraz M-Ż) uprawnionych do uczestniczenia w nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu akcjonariuszy S.S. (…) w dniu 12 stycznia 2012 r, sporządzone na 9 stycznia 2012 r. Przy każdym nazwisku została wskazana liczba akcji, ale brak jest odniesienia do konkretnych dokumentów pozwalających na potwierdzenie faktu ich posiadania. Dołączone listy nie spełniają zatem wymagań z art. 341 § 1 k.s.h. do nazywania ich księgą akcyjną, ze względu na brak oznaczenia wysokości dokonanych wpłat oraz wpisów o przeniesieniu akcji. W rezultacie nie potwierdzają posiadania akcji przez konkretne osoby na dzień 9 stycznia 2012 r. ani tym bardziej posiadania ich w okresie od 31 grudnia 2001 r. lub wcześniej.

Sąd ma na uwadze, że powód dochodzi zapłaty na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych. Podstawą faktyczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. są zatem okoliczności faktyczne składające się na czyn niedozwolony, szkodę oraz wskazujące na istnienie związku przyczynowego. Analiza stanowiska powoda prowadzi do wniosku, że czynem sprawcy (podstawą faktyczną roszczenia) są podejmowane przez osoby reprezentujące S.P. szeregu działań w latach 2001 – 2002 (odwołanie zarządu, aresztowanie jego członków, zaskarżenie uchwał Zgromadzenia Akcjonariuszy z dnia 7 maja 2002 r.).

Elementem podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia (zapłaty) jest również szkoda. W uzasadnieniu pozwu powód wskazuje jednak na dwie szkody. Pierwszą jest utrata wartości akcji, drugą utrata prawa do dywidendy.

Powód przedstawia prawo do dywidendy jako podstawę faktyczną ewentualną, w tym znaczeniu, że jeżeli Sąd uzna, że dochodzonej kwoty nie można zasądzić ze względu na utratę wartości akcji, to Sąd powinien ją zasadzić ze względu na utratę prawa do dywidendy. Rzecz jednak w tym, że pozew o zapłatę w postępowaniu grupowym powinien spełnić dodatkową przesłankę dopuszczalności, mianowicie wysokość roszczenia każdego członka grupy powinna zostać ujednolicona w grupach bądź podgrupach (art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g.). Powód dokonał takiego ujednolicenia – ale w odniesieniu do utraty wartości akcji, a nie utraconego prawa do dywidendy. Podstawą ujednolicenia jest bowiem iloczyn liczby akcji posiadanych przez każdego członka grupy i ich poprzedniej wartości (tj. 21,47 zł).

W rezultacie powstała sytuacja, w której podstawa faktyczna w postaci utraty prawa do dywidendy (art. 1 ust. 1 u.d.p.g.) nie ma związku z tak ujednoliconym roszczeniem (art. 2 ust. 1 i 2 u.g.p.g.). Inaczej mówiąc, wysokość roszczenia o naprawienie szkody z tytułu utraty prawa do dywidendy nie została ujednolicona, co w sposób oczywisty narusza art. 2 ust. 1 i 2 u.d.p.g..

Brak jednak podstaw do odrzucenia pozwu, ponieważ w następstwie dokonanego ujednolicenia powód jednoznacznie wskazuje, że dochodzi zapłaty konkretnych kwot wynikających z ilości posiadanych akcji z tytułu utraty ich wartości – a nie utraty prawa do dywidendy. Wynika to wprost przede wszystkim z 4 kolumny na liście Członków Grupy. Należy wyraźnie odróżnić żądanie pozwu (zapłaty konkretnej kwoty) od uzasadnienia pozwu. Roszczenie z tytułu utraty prawa do dywidendy powód wyartykułował w uzasadnieniu pozwu, ale nie zrobił tego w treści żądania zapłaty.

W rezultacie ujednolicenia roszczenia okoliczność faktyczna w postaci utraty prawa do dywidendy nie ma zatem przełożenia na wysokość dochodzonych kwot. W takiej sytuacji odrzucenie pozwu wydaje się bezprzedmiotowe, niemniej utrata prawa do dywidendy nie będzie mogła być traktowana jako podstawa faktyczna do zasądzenia w niniejszym postępowaniu jakiejkolwiek kwoty – ponieważ powód dokonał ujednolicenia roszczenia według innego kryterium. Tym samym, zdaniem Sądu na etapie badania dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym brak jest podstaw do wydawania w tym zakresie dodatkowego rozstrzygnięcia.

Podstawą odrzucenia pozwu nie może być zarzut przedawnienia roszczenia, ponieważ zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego kwestia przedawnienia stanowi kwestię merytoryczną, która podlega badaniu dopiero po stwierdzeniu, że postępowanie grupowe jest dopuszczalne. O zasadności dochodzonych roszczeń zadecyduje Sąd dopiero podczas trzeciej, merytorycznej fazy postępowania grupowego. Gdyby wówczas okazało się, że roszczenia pewnych członków grupy uległy przedawnieniu, to w odniesieniu do tych osób i w oparciu o te indywidualne okoliczności Sąd wyda orzeczenie merytoryczne.

W uzasadnieniu postanowienia z 4 grudnia 2013 r. Sąd Apelacyjny wskazał, że warunkiem wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jest otrzymanie przez sąd zgody wszystkich członków grupy na ryczałtowe odszkodowanie. W związku z tym, Sąd zobowiązał powoda do dołączenia takich oświadczeń. W odpowiedzi (k. 925-926) powód wskazał, że zgodnie z poglądem części doktryny takie oświadczenie nie ma charakteru materialno-prawnego a procesowy, co oznacza, że wystarczające jest złożenie takiego oświadczenia przez Reprezentanta Grupy (vide: M. Rejdak, P. Pietkiewicz, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, wyd. 1, Warszawa 2011, s. 73 i nast.). Z tej przyczyny powód przełożył oświadczenie Reprezentanta Grupy o wyrażeniu w imieniu członków zgody na ryczałtowe odszkodowanie (k. 929) i niezależnie od tego dołączył oświadczenia poszczególnych członków. W związku jednak z wiążącym charakterem oceny prawnej i wskazań Sądu Apelacyjnego Sąd w niniejszym postępowaniu uznaje, że przesłanką wszczęcia postępowania grupowego jest otrzymanie takiej zgody od każdego z członków, a nie Reprezentanta Grupy działającego w ich imieniu. Gdyby bowiem przyjąć, że takie oświadczenie może złożyć Reprezentant Grupy, to wówczas nie byłoby przeszkód w uznaniu, że zostało ono inkorporowane w treści pozwu i pozostałych pism procesowych wskazujących wysokość dochodzonych kwot, bez konieczności sporządzania osobnego dokumentu.

Członkowie grupy wyrażali zgodę na ryczałtowe odszkodowanie bądź w osobnych oświadczeniach bądź składając swój podpis w odpowiedniej rubryce spisu członków Grupy. W oparciu o analizę dołączonych dokumentów Sąd stwierdza, że powód nie dołączył oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe odszkodowanie następujących osób: H. B., A.S., Z.C., L.L., J.S. G.B.. Powyższe osoby nie mogą zatem zostać uznane, za wchodzące w skład Grupy.

W rezultacie Sąd uznaje, że postępowanie grupowe jest dopuszczalne wobec Grupy liczącej 1000 członków. Członkami tej Grupy są osoby wymienione w spisie członków aktualnym na 30 maja 2014 r., z wyjątkiem wskazanych wyżej 15 osób, które nie wykazały posiadania akcji oraz 7 osób, które nie dołączyły oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe odszkodowanie. Zdaniem Sądu obowiązujące przepisy nie dają podstaw do odrzucenia pozwu, z tego względu, że w odniesieniu do kilku członków grupy powód nie zdołał wykazać posiadania przez nich akcji lub którzy nie dołączyli oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe dochodzenie odszkodowania. Nawet bowiem po pomniejszeniu spisu o 22 osoby liczba pozostałych członków znaczenie przekracza 10 osób, co oznacza, że postępowanie grupowe jako takie jest dopuszczalne.

Rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym jest dopuszczalne, ponieważ dochodzone roszczenia mają charakter pieniężny, dochodzone są przez więcej niż 10 osób i zostały oparte na takiej samej podstawie postawie faktycznej. Ujednolicone roszczenia poszczególnych członków Grupy dotyczą naprawienia szkody powstałej na skutek utraty wartości akcji posiadanych przez akcjonariuszy tj. roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych w rozumieniu art. 415 kodeksu cywilnego. Wysokość roszczeń została ujednolicona w ramach poszczególnych podgrup wg. ilości posiadanych akcji, wskazanych na dołączonych przez powoda odcinkach zbiorowych. Okoliczności sprawy są wspólne dla wszystkich członków grupy.

Z powyższych względów Sąd postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku Wydział IX Gospodarczy z dnia 30 września 2014 r.

Written by

  1. Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego jest pierwszym etapem postępowania i stanowi formę swoistego przedsądu, nie związanego z merytoryczną oceną zasadności dochodzonych w pozwie roszczeń.
  2. Ustawa o postępowaniu grupowym nie zawiera definicji sprawy o ochronę konsumentów, ani definicji konsumenta. Odwołując się zatem do art. 221 k.c. wskazać należy, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
  3. Rolą reprezentanta grupy, składającego pozew w postępowaniu grupowym w niniejszej sprawie, było przekonujące uzasadnienie, że dochodzone pozwem roszczenia wszystkich członków grupy, z czterech podstaw prawnych, oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
  4. Skoro każdy z członków grupy wyrządzoną mu przez pozwanych szkodę utożsamia z utratą wpłaconych na rzecz spółki, w wykonaniu zawartych z nią umów, środków i przewidywanych korzyści, to z tego punktu widzenia rodzaj umów i warunki, na jakich zostały one zawarte, stają się istotną, różnicującą okolicznością stanu faktycznego.
  5. Ustawodawca dookreślił pojęcie „podgrupa” – obejmuje ona co najmniej 2 osoby, których roszczenia, z uwagi na zróżnicowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy, nie mogą zostać ujednolicone w ramach grupy. Podgrupę tworzy zespół osób, których roszczenia ze względu na występujące zróżnicowanie (uniemożliwiające ujednolicenie w grupie) są ujednolicane przez utworzenie odrębnego zespołu osób (nazywanego podgrupą).
  6. W niniejszej sprawie ujednolicenie roszczeń w ramach podgrupy polega wyłącznie na tym, że roszczenia członków zostały dostosowane do wysokości najniższego z nich, co wydaje się wobec istnienia w sprawie wielu okoliczności faktycznych różnicujących, niewystarczające. Powód poza zbliżoną wysokością szkody nie wskazał żadnych innych kryteriów standaryzacji roszczeń.

Sąd Okręgowy w Gdańsku IX Wydział Gospodarczy w składzie :

Przewodniczący:  SSO Mariusz Wicki

Sędziowie:           SSO Marek Miastkowski, SSR (del.) Anita Różalska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2014 r. w Gdańsku na rozprawie w sprawie z powództwa w postępowaniu grupowym wytoczonego przez reprezentanta grupy (…) przeciwko (…) o zapłatę

postanawia:

  1. odrzucić pozew;
  2. kosztami sądowymi obciążyć powoda, uznając je za uiszczone.

 

UZASADNIENIE

Powód w pozwie wniesionym w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko (…) i (…) domagał się zasądzenia od pozwanych na rzecz członków grupy, podzielonych na 137 podgrup, łącznie kwoty 41.663.725,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. W związku z przyłączeniem się do grupy kolejnych członków i powstaniem dalszych podgrup, pismem z dnia 13 listopada 2012 r. rozszerzono powództwo do kwoty 71.963.294,28 zł, przy podziale grupy na 183 podgrupy, a pismem z dnia 4 grudnia 2013 r. do kwoty 76.247.849,72 zł, przy podziale grupy na 187 podgrup.

Powód wskazał, że pozew podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, gdyż zostały spełnione wszystkie przesłanki wymagane przepisami ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Twierdził, że w niniejszej sprawie został spełniony wymóg liczebności grupy, jednorodzajowości roszczeń, podobieństwa podstawy faktycznej, zaliczenia sprawy do kategorii spraw objętych postępowaniem grupowym. Według powoda jednorodzajowość roszczeń winna być rozumiana jako jednorodzajowość będących przedmiotem sporu stosunków prawnych i przejawia się w tym, że wszystkie roszczenia, które przysługują wszystkim członkom grupy, są roszczeniami pieniężnymi opartymi na fakcie przekazania (…) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością środków pieniężnych w celu wykonania postanowień umowy na obrót i przechowywanie (…) i niedokonania ich zwrotu, jak również na fakcie niezgłoszenia przez członków zarządu tej spółki wniosku o ogłoszenie jej upadłości. Istnienie takiej samej podstawy faktycznej roszczeń członków grupy powód uzasadniał tym, że wszystkie roszczenia wynikają z umów zawieranych ze spółką (…), których przedmiotem był obrót i przechowywanie metali szlachetnych, jak również tym, że pozwani członkowie zarządu nie wystąpili we właściwym czasie z wnioskiem o ogłoszenie jej upadłości, bowiem wniosek ten został złożony przez wierzycieli, co zdaniem powoda doprowadziło do sytuacji, w której egzekucja roszczeń wobec (…) sp. z o.o. będzie niewątpliwie bezskuteczna. Powód dalej podniósł, że ustawa wymaga przystąpienia do sprawy co najmniej 10 osób, a w niniejszej sprawie do grupy przystąpiło ponad 900 osób, przy czym wszyscy członkowie grupy są konsumentami w rozumieniu ustawy kodeks cywilny, a zatem niniejsza sprawa mieści się w pojęciu sprawy o ochronę konsumentów i sprawy z tytułu czynów niedozwolonych. Powód przyjął, że ujednolicanie roszczeń pieniężnych członków grupy będzie następowało według zasady podobieństwa wysokości roszczeń, przy czym osoby, których roszczenia mają zbliżoną wartość, będą tworzyły odpowiednie podgrupy. Argumentował, że zarówno (…), jak i (…) byli członkami zarządu (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w okresie, w którym powstały i stały się wymagalne roszczenia członków grupy, jak również w okresie, w którym powinien zostać złożony wniosek o ogłoszenie upadłości.

Jako kolejną podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych powód wskazał art. 415 k.c., podając, że w toku postępowania przygotowawczego postawiono (…) szereg zarzutów, co zdaniem powoda, z dużym prawdopodobieństwem pozwala przypuszczać, że jego czyny nosiły znamiona czynów bezprawnych i zawinionych.

W piśmie procesowym z dnia 7 stycznia 2014 r. powód podtrzymał żądanie pozwu i wskazał, że żądanie pozwu znajduje podstawę prawną także w art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze oraz art. 422 k.c. Argumentował, że szkoda członków grupy, reprezentowanej przez powoda, jest wynikiem nie tylko braku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym terminie, ale także szeregu konsekwentnych i zamierzonych działań pozwanych, za pomocą których nakłonili członków grupy do zawarcia umowy na obrót i przechowywanie metali szlachetnych i przekazania na rzecz reprezentowanej spółki kwot pieniężnych. Zdaniem powoda, członkowie grupy na skutek działań spółki i samych pozwanych zostali przekonani o istnieniu pełnej gwarancji bezpieczeństwa środków powierzonych spółce – analogicznie do depozytów bankowych. W ocenie powoda, szkoda członków grupy jest wynikiem nieprawdziwych oświadczeń i zapewnień pozwanych reprezentujących (…) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz szeregu umyślnych działań skutkujących uniemożliwieniem spełnienia zobowiązań. Odpowiedzialności pozwanych powód upatrywał także w przepisie art. 422 k.c., wskazując, że pozwani, jako członkowie zarządu, są odpowiedzialni za wszystkie czyny niedozwolone popełnione na szkodę członków grupy, także bezpośrednio popełnione przez inne osoby, z którymi pozwani współdziałali lub skorzystali z wyrządzonej przez nich szkody.

W odpowiedzi na pozew pozwany (…) wniósł o oddalenie powództwa, kwestionując także dopuszczalność postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wnosząc o odrzucenie pozwu. Pozwany podniósł, że w niniejszej sprawie nie została spełniona przesłanka jednorodzajowości roszczeń, bowiem członkowie grupy zawierali z (…) sp. z o.o. różnorodne umowy, a różnice dotyczyły rodzaju towaru, warunków depozytu towarowego – a treść regulaminów i ogólnych warunków umowy zmieniały się na przestrzeni czasu i były różne dla różnych klientów.

Pozwana także wniosła o oddalenie powództwa w całości, a nadto zarzuciła, że brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Wskazała, że od dnia 10 lipca 2012 r. nie była już członkiem zarządu (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, od tego czasu nie miała wpływu na prowadzenie spraw spółki i nie może ponosić odpowiedzialności za działania spółki. Zarzuciła, że wobec zawierania umów z (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością przez członków grupy w różnym czasie brak jest jednakowego dla wszystkich członków grupy zespołu okoliczności faktycznych uzasadniających dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym.

Powód w piśmie z dnia 5 września 2014 r. i na rozprawie w dniu 19 września 2014 r. podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Na rozprawie w dniu 19 września 2014 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego zawarty w pkt 1 odpowiedzi na pozew jako bezzasadny. Sąd oddalił także wniosek tego pozwanego o zobowiązanie Syndyka masy upadłości (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. do wydania wszystkich umów, wraz z załącznikami obowiązującymi w spółce na przestrzeni lat 2009-2012, uznając, że jest on zbędny na obecnym etapie postępowania wobec załączenia przez powoda do oświadczeń członków grupy dokumentów pozwalających na ocenę dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie grupowe reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r., nr 7, poz. 44). Definicję tego postępowania zawiera przepis art. 1 ust. 1 wspomnianej ustawy, który stanowi, że postępowanie grupowe to postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Zakres przedmiotowy ustawy określa art. 1 ust. 2, zgodnie z którym ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Jak wynika natomiast z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy, warunkiem dopuszczalności postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jest także to, by wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego jest pierwszym etapem postępowania i stanowi formę swoistego przedsądu, nie związanego z merytoryczną oceną zasadności dochodzonych w pozwie roszczeń. Jak wynika z art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym.

Dokonując oceny roszczeń zgłoszonych w pozwie z punktu widzenia zakresu przedmiotowego ustawy wskazać należy, że wbrew twierdzeniom powoda, niniejsza sprawa nie należy do kategorii spraw o ochronę roszczeń konsumentów. Ustawa o postępowaniu grupowym nie zawiera definicji sprawy o ochronę konsumentów, ani definicji konsumenta. Odwołując się zatem do art. 221 k.c. wskazać należy, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Wprawdzie z treści pozwu wynika, że osoby, które przystąpiły do grupy nie zawarły umów na przechowywanie i obrót w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub zawodowej, ale należy mieć na uwadze, że stroną pozwaną w niniejszej sprawie nie jest (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., będąca przedsiębiorcą, z którą członkowie grupy jako konsumenci zawarli umowy, ale członkowie jej zarządu. Roszczenia członków grupy w stosunku do (…) i (…) nie mają źródła w umowach, a samoistnym źródłem zobowiązania pozwanych jest fakt wyrządzenia ich działaniem bądź zaniechaniem szkody członkom grupy. W konsekwencji, skoro pozew nie jest skierowany przeciwko drugiej stronie czynności prawnej będącej przedsiębiorcą, w ocenie Sądu niniejsza sprawa nie może być uznana za sprawę o ochronę roszczeń konsumentów.

W pozwie wskazano kilka podstaw prawnych dochodzonych roszczeń. Są to nie tylko przepisy art. 415 i 422 księgi trzeciej tytułu VI kodeksu cywilnego, które niewątpliwie regulują odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych, o jakich mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, ale także przepisy regulujące odpowiedzialność członków zarządu znajdujące się poza kodeksem cywilnym – przepisy art. 299 kodeksu spółek handlowych i art. 21 ust. 3 ustawy postępowanie upadłościowe i naprawcze.

Wprawdzie usytuowanie przepisu w konkretnym akcie prawnym nie przesądza automatycznie jego charakteru prawnego, ale należy jednak zwrócić uwagę, że charakter prawny roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu z art. 299 k.s.h. budzi kontrowersje w doktrynie i judykaturze. Według nurtu przeważającego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, potwierdzonego uchwałą składu 7 sędziów z dnia 7 listopada 2008 r. w sprawie III CZP 72/08, zgodnie z którą do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 k.s.h.) mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, roszczenia te mają charakter deliktowy. W niektórych jednak orzeczeniach Sądu Najwyższego i przez część przedstawicieli doktryny, odpowiedzialność członków zarządu jest ujmowana jako ustawowa odpowiedzialność gwarancyjna za cudzy dług, co może rodzić pewne wątpliwości co do dopuszczalności dochodzenia roszczeń opartych na tej podstawie prawnej w postępowaniu grupowym, z uwagi na wyczerpujący katalog roszczeń objętych przedmiotowym zakresem ustawy w art. 1 ust. 2, którego nie należy interpretować rozszerzająco.

Gdyby jednak podzielić pogląd, że roszczenia członków grupy oparte na wszystkich wskazanych w pozwie podstawach prawnych mają charakter deliktowy i w konsekwencji są objęte przedmiotowym zakresem ustawy, to niniejsza sprawa i tak nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym, ponieważ nie zostały spełnione wszystkie wymogi określone w art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 ustawy, które wystąpić muszą łącznie.

Jeśli chodzi o wymagania określone w art. 1 ust. 1 ustawy, o ile spełniony jest wymóg liczebności grupy (co najmniej 10 osób) i dochodzone roszczenia są jednego rodzaju (są to roszczenia pieniężne o zapłatę odszkodowania), to w ocenie Sądu roszczenia te nie są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Podkreślenia wymaga, że rolą reprezentanta grupy, składającego pozew w postępowaniu grupowym w niniejszej sprawie, było przekonujące uzasadnienie, że dochodzone pozwem roszczenia wszystkich członków grupy z czterech podstaw prawnych oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Argumentacja powoda, odnosząca się do istnienia tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, ograniczyła się w istocie wyłącznie do roszczeń z art. 299 k.s.h. i art. 415 k.c. Powód, wskazując w piśmie z dnia 7 stycznia 2014 r. kolejne dwie podstawy materialnoprawne zgłoszonych w pozwie roszczeń, nie uzasadnił twierdzenia, że okoliczności faktyczne, z których wywodzi te roszczenia, dla wszystkich członków grupy są te same lub takie same.

Stwierdzenie, czy roszczenia członków grupy wywodzone przez powoda z art. 422 k.c. oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej jest na tym etapie postępowania utrudnione także i z tej przyczyny, że z treści pisma powoda z 7 stycznia 2014 r. nie wynika jednoznacznie, czy powód upatruje odpowiedzialności pozwanych jako podżegaczy czy pomocników, czy też osób, które świadomie skorzystały z wyrządzonej członkom grupy szkody.

Należy także podkreślić, że skoro każdy z członków grupy wyrządzoną mu przez pozwanych szkodę utożsamia z utratą wpłaconych na rzecz spółki, w wykonaniu zawartych z nią umów, środków i przewidywanych korzyści, to z tego punktu widzenia rodzaj umów i warunki, na jakich zostały one zawarte stają się istotną, różnicującą okolicznością stanu faktycznego. Członkowie grupy nie legitymują się tytułami egzekucyjnymi przeciwko spółce, co skutkuje tym, że Sąd na potrzeby ustalenia wysokości szkody wyrządzonej przez pozwanych członków zarządu dokonywałby ustalenia wysokości zobowiązania (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wobec każdego członka grupy z osobna. Ustalenia te musiałyby mieć charakter indywidualny, gdyż każdorazowo Sąd musiałby badać, jaka jest wysokość szkody każdego członka grupy w świetle konkretnej umowy (a czasem kilku umów zawartych w różnym czasie i na podstawie różnych warunków).

Należy mieć na względzie, że umowy o obrót i przechowywanie metali szlachetnych były przez członków grupy zawierane na przestrzeni ponad dwóch lat – od początku 2010 r. do przełomu lipca i sierpnia 2012 r. Jak wynika z załączonych przez powoda do oświadczeń o przystąpieniu do grupy dyspozycji i potwierdzeń zawarcia depozytów towarowych, członkowie grupy zawierali umowy na obrót i przechowywanie zarówno (…), jak i (…), przy czym były to umowy zawarte na różne okresy i na podstawie różnych ogólnych warunków depozytu towarowego (np. <<…>>).

Roszczenia członków grupy stały się wymagalne w różnym czasie, część jeszcze przed ogłoszeniem upadłości (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Niektórzy z członków grupy odstąpili od zawartych umów, część nie posiada certyfikatów potwierdzających ich zawarcie. Wielu członków grupy zawarło po kilka umów w różnym okresie funkcjonowania (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i na różnych warunkach, w tym także część umów po dniu 10 lipca 2012 r. (vide np. oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożone przez (…) wraz z załączonymi dokumentami <<…>>), niektórzy członkowie grupy zawarli tylko jedną umowę i to po 10 lipca 2012 r. (vide np. oświadczenia o przystąpieniu do grupy złożone przez (…) wraz z załączonymi dokumentami <<…>>), co jest istotne z tej przyczyny, że pozwana zarzuciła, że złożyła rezygnację z funkcji członka zarządu (…) spółki z ograniczona odpowiedzialnością w dniu 10 lipca 2012 r. Gdyby powyższa okoliczność potwierdziła się, sytuacja członków grupy uległaby dalszemu zróżnicowaniu, bowiem w całej grupie, jak i w podgrupach, znajdują się osoby, które zawarły umowy (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością po tej dacie.

W ocenie Sądu data zawarcia umów przez poszczególnych członków grupy z (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G. ma także istotne znaczenie z punktu widzenia roszczeń odszkodowawczych opartych na art. 415 k.c. i 422 k.c., gdyż odpowiedzialność pozwanych członkowie grupy wiążą nie tylko z zaniechaniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, ale także z innymi nagannymi działaniami związanymi z zarządzaniem spółką, z nakłanianiem klientów spółki do zawarcia umów, a nawet przypisują im odpowiedzialność za czyny niedozwolone popełnione przez inne osoby, z którymi współdziałali, a także czerpaniem z tego tytułu korzyści.

Daty zawarcia umów są zróżnicowane i to nie tylko w ramach całej grupy, czy poszczególnych podgrup, ale także w odniesieniu do jej pojedynczych członków, którzy dochodzą naprawienia szkody odpowiadającej wysokości środków pieniężnych zainwestowanych w różnym okresie i na różnym etapie prowadzenia przez (…) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością działalności. Na przestrzeni ponad dwóch lat sytuacja finansowa spółki niewątpliwie ulegała zmianom, mogło dojść, jak twierdzi pozwana, także do zmian w składzie jej zarządu, a w takiej sytuacji za powstanie szkody odpowiedzialność nie zawsze ponosiliby oboje pozwani – działania czy zaniechania członków zarządu tej spółki mogące skutkować powstaniem szkody w majątku członków grupy czy podgrupy nie będą dla wszystkich członków grupy czy podgrupy jednakowe, różny może być także stopień zawinienia pozwanych.

W ocenie Sądu także okoliczności związane z samą bezskutecznością egzekucji roszczeń członków grupy wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i zakresem szkody mogą okazać się różne dla członków grupy w zależności od tego, czy w ogóle dokonali zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i czy wierzytelności te zostały na majątku spółki zabezpieczone przed ogłoszeniem jej upadłości. Powyższe okoliczności faktyczne nie były ani w pozwie, ani w kolejnych pismach przedmiotem analizy powoda, a zdaniem Sądu są one istotne także dla oceny, czy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy i będą wymagały w każdym przypadku indywidualnego badania.

Wspomniane okoliczności są istotne z uwagi na wymóg podobieństwa podstawy faktycznej roszczeń przewidziany w art. 1 ust. 1 ustawy, jak i treść art. 2 ust. 1, który przewiduje dopuszczalność postępowania grupowego w sprawach o roszczenia pieniężne jedynie wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy.

Pozwem dochodzona jest aktualnie kwota 76.247.849,72 zł, przy czym grupa została podzielona na 187 podgrup. Jak wskazał powód, jedynym kryterium podziału na podgrupy jest zbliżona wysokość dochodzonego przez członków grupy roszczenia – podobna wysokość szkody – przy czym każdy z członków grupy dochodzi roszczenia w zbliżonej wysokości, w jakiej dochodziłby go w pozwie indywidualnym.

Ustawodawca dookreślił pojęcie „podgrupa” – obejmuje ona co najmniej 2 osoby, których roszczenia, z uwagi na zróżnicowane okoliczności dotyczące poszczególnych członków grupy, nie mogą zostać ujednolicone w ramach grupy. Podgrupę tworzy zespół osób, których roszczenia ze względu na występujące zróżnicowanie (uniemożliwiające ujednolicenie w grupie) są ujednolicane przez utworzenie odrębnego zespołu osób (nazywanego podgrupą).

Ujednolicenie roszczeń w ramach podgrupy polega wyłącznie na tym, że roszczenia członków zostały dostosowane do wysokości najniższego z nich, co wydaje się w niniejszej sprawie, wobec istnienia wielu okoliczności faktycznych różnicujących, niewystarczające. Powód poza zbliżoną wysokością szkody nie wskazał żadnych innych kryteriów standaryzacji roszczeń.

W konsekwencji dokonane przez powoda ujednolicenie roszczeń pieniężnych w podgrupach nie spełnia kryterium wspólnych okoliczności sprawy. Roszczenia pozwu zostały oparte na czterech podstawach prawnych, są to różne typy roszczeń odszkodowawczych, a dla każdej podstawy istotny jest pewien zespół okoliczności faktycznych. W rezultacie w odniesieniu do każdego roszczenia członka grupy Sąd zmuszony byłby dokonać odrębnych ustaleń dotyczących daty i okoliczności zawarcia umowy bądź umów, jeżeli zawarto więcej niż jedną umowę, sytuacji finansowej i wypłacalności (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w dacie zawarcia i obowiązywania umów, ustalić, jakie zdarzenie wywołane działaniem czy zaniechaniem pozwanych było źródłem każdej szkody i czy istnieje adekwatny związek przyczynowy między tym działaniem, a szkodą oraz wysokości doznanej szkody z uwzględnieniem rodzaju umowy i warunków, na jakich umowę zawarto oraz możliwości zaspokojenia roszczenia w postępowaniu upadłościowym (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G., co niewątpliwie jest sprzeczne z założeniami postępowania grupowego. Co więcej, w zależności od podstawy prawnej żądania pozwu, różny jest także rozkład ciężaru dowodu.

Nie można zgodzić się z powodem, że pewne rozbieżności dotyczące sytuacji faktycznej i prawnej członków grupy będą mogły zostać wyeliminowane w dalszym toku postępowania na skutek ewentualnych zarzutów zgłoszonych przez pozwanych co do członkostwa określonych osób w grupie czy podgrupie. Opisana różnorodność okoliczności faktycznych, mających wpływ także na sytuację prawną członków grupy czy podgrupy, nie dotyczy pojedynczych osób i nie ogranicza się wyłącznie do członków grupy wymienionych w treści uzasadnienia niniejszego postanowienia jedynie celem przykładu.

Podnoszona przez powoda okoliczność, jakoby w analogicznej sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygn. akt XXV C 1710/12 prawomocnym postanowieniem z dnia 31 stycznia 2014 r. orzeczono o wszczęciu postępowania grupowego, nie mogła stanowić argumentu przemawiającego za dopuszczalnością postępowania grupowego w niniejszej sprawie. Sąd nie jest w żaden sposób związany wspomnianym rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego w Warszawie, a nadto należy zauważyć, że do akt sprawy pełnomocnik powoda złożył kserokopię postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie bez uzasadnienia, co uniemożliwia stwierdzenie, jaka rzeczywiście była podstawa faktyczna i prawna żądania pozwu oraz motywy rozstrzygnięcia w tamtej sprawie. Z analizy treści kopii postanowienia wynika, że uzasadnienie najprawdopodobniej nie zostało sporządzone i orzeczenie nie było poddane kontroli instancyjnej (uprawomocniło się 8 lutego 2014 r.).

W świetle powyższych rozważań Sąd uznał, że niniejsza sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym i na mocy art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym odrzucił pozew i obciążył powoda kosztami sądowymi kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 17 września 2014 r.

Written by

  1. Na gruncie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego, czy z różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 ustawy mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwanego takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia. (…) W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania opłaty za wykup polisy. Również okoliczność, iż dany członek grupy mógł w sposób odmienny rozumieć znaczenie spornej klauzuli nie ma żadnego znaczenia dla tożsamości podstawy faktycznej powództwa.
  2. Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym została mu przyznana wprost w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. w sprawach o ochronę konsumentów. Treść powołanych przepisów koresponduje w tym zakresie z treścią art. 42 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 633 k.p.c. zgodnie z którymi w sprawach o ochronę konsumentów oraz ochronę interesów konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli. To właśnie przepisy o charakterze prawnoprocesowym stanowią o zdolności sądowej rzecznika konsumentów i jego pozycji procesowej. (…) Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym jest niezależna od zakresu terytorialnego jego działania. Członkowie grupy mogą powierzyć funkcję reprezentanta grupy rzecznikowi konsumentów z dowolnego miasta lub powiatu na terenie kraju.
  3. Umowa zawarta przez reprezentanta grupy – powiatowego rzecznika praw konsumenta – z pełnomocnikiem nie kreuje żadnych zobowiązań finansowych po stronie rzecznika, czy zatrudniającej go jednostki samorządu terytorialnego. Zawarcie takiej umowy nie wymagało zatem odrębnej zgody ze strony skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej.
  4. Kaucja służyć ma zaś zabezpieczeniu ewentualnego roszczenia pozwanego o zwrot kosztów postępowania, na wypadek trudności w jego wyegzekwowaniu od reprezentanta grupy. Na pozwanym ciąży obowiązek uprawdopodobnienia, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Paweł Pyzio,

Sędziowie:           SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk, SSO Jacek Tyszka

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2014 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…) przeciwko (…) S.A. w W. o zapłatę

postanawia:

  1. rozpoznać przedmiotową sprawę w postępowaniu grupowym;
  2. oddalić wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Powód Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Powiecie (…) – działając jako reprezentant grupy, w imieniu własnym i na rzecz wszystkich członków grupy – w pozwie przeciwko (…) Spółka Akcyjna w W. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej tytułem zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej, a mianowicie na rzecz:

– (…) kwoty 3.176,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 3.176,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 3.348,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 3.348,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 6.626,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 6.626,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.121,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.121,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.873,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 7.873,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.272,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.272,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.889,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 9.889,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 11.567,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 11.567,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 12.966,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 12.966,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 12.966,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 17.968,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 17.968,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 17.968,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 28.152,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 28.152,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 46.749,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 46.749,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 55.037,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; – (…) kwoty 55.037,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Powód wniósł o rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu pozwu podniósł, że wniosek o rozpoznanie przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym spełnia przesłanki, o których mowa w powołanej ustawie albowiem dotyczy roszczeń pieniężnych członków grupy liczącej 28 osób, opartych na żądaniu zapłaty wynikającym ze stosunków zobowiązaniowych (umów ubezpieczenia) zawieranych przez członków grupy ze stroną pozwaną. Strona powodowa wskazała, że roszczenia członków grupy są roszczeniami jednego rodzaju, bowiem są to roszczenia pieniężne o zapłatę kwoty pobranej przez pozwanego tytułem opłaty za wykup polisy bez podstawy prawnej. Każde z roszczeń należy do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Ponadto roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Uzasadniając tę przesłankę powód wskazał, iż wszystkie umowy ubezpieczenia były zawierane w ramach oferowania członkom grupy takiej samej usługi tj. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Każdy z członków grupy zawarł umowę z tym samym podmiotem – pozwanym. Ponadto każdy członek grupy wpłacał na poczet umowy regularne składki. Każda z umów zawarta została na czas nieokreślony. Każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia na podstawie wzorca umowy zawierającego takie same postanowienia o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy każdego z członków grupy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych, opłaty za wykup oraz o jej wysokości. Opłata za wykup stanowiła określony procent – od 98% – 5% albo od 100% – 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 latach (lub 3) obowiązywania umowy ubezpieczenia. Opłata ta była pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od dnia jej zawarcia, z przyczyn innych niż śmierć. Wysokość opłaty była uzależniona od tego, w którym roku polisowym umowa została rozwiązana. Mechanizm jak i skutki ww. postanowień były takie same w odniesieniu do każdego z członków grupy. Pozwany pobierał z rachunku polisy każdego z członków opłatę za wykup w wysokości wynoszącej do 100% albo odpowiednio 98% wartości środków pochodzących z umorzenia jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zgromadzonych na rachunku utworzonym ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych. Umowa ubezpieczenia każdego członka grupy została rozwiązana przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z przyczyn innych niż śmierć. Pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.

Roszczenia członków grupy zostały ujednolicone w oparciu o wysokość roszczenia każdego z członków. Wszyscy członkowie grupy zostali podzieleni na 13 podgrup. Każda podgrupa została utworzona z co najmniej 2 osób, posiadających tę samą lub zbliżoną wysokość roszczenia. W poszczególnych podgrupach roszczenia członków grupy zostały ujednolicone poprzez obniżenie ich wysokości do kwoty najniższego roszczenia przysługującego członkowi danej podgrupy.

Powód wskazał także, że z mocy art. 96 ust. 1 pkt 11 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych korzysta on ze zwolnienia od obowiązku uiszczania kosztów sądowych (pozew – k. 2-59).

W piśmie procesowym z dnia 30 lipca 2014 r. pozwany (…) Spółka Akcyjna w W. wniósł o odrzucenie pozwu z powodu braku zdolności sądowej i legitymacji procesowej reprezentanta grupy do wytoczenia powództwa na rzecz 26 (spośród 28 osób), które nie zamieszkują w obszarze właściwości miejscowej Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…); bezskuteczności umowy zawartej przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem; braku jednakowej podstawy faktycznej powództwa oraz niedopuszczalności badania w postępowaniu grupowym abuzywności jakichkolwiek klauzul. Pozwany wniósł także o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie przewidywanych kosztów niniejszego postępowania w wysokości odpowiadającej kosztom zastępstwa procesowego. Wniósł także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany uzasadniając brak zdolności sądowej reprezentanta grupy wskazał, iż rzecznik konsumentów jako pracownik samorządowy może działać wyłącznie na rzecz mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, w której pełni swoje funkcje. Rzecznik działa tylko w ramach struktury konkretnego powiatu lub miasta, które ma status miasta na prawach powiatu, a wykonywanie zadań powiatu czy miasta odbywa się wyłącznie na rzecz mieszkańców tej jednostki samorządu terytorialnego. Wynika to również ze statusu prawnego rzecznika jako pracownika samorządowego, który nawiązuje stosunek pracy poprzez zawarcie umowy o pracę ze starostą w powiecie lub z prezydentem miasta na prawach powiatu. W niniejszej sprawie M. W. jako rzecznik konsumentów w powiecie (…) nie posiada zatem zdolności sądowej w odniesieniu do tych członków grupy, którzy nie zamieszkują na terytorium powiatu (…).

Pozwany podniósł ponadto, iż umowa pomiędzy reprezentantem grupy a pełnomocnikami dotknięta jest wadą powodującą jej bezskuteczność. Wskazał, iż powód nie ma uprawnienia do zawarcia takiej umowy bez odpowiedniej kontrasygnaty skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej. Umowa taka powoduje bowiem powstanie zobowiązań majątkowych powiatu (…).

Kwestionując zaś istnienie takiej samej podstawy faktycznej powództwa pozwany wskazał na takie okoliczności jak: istnienie odrębnych stosunków prawnych leżących u podstaw roszczeń każdego z członków grupy, odmienną treść i warunki umów ubezpieczenia zawartych pomiędzy członkami grupy a pozwanym; stosowanie różnych wzorców umownych do umów ubezpieczenia; udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne oraz odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące przy zawieraniu umów ubezpieczenia (pismo k. 745-771).

W piśmie procesowym z dnia 5 września 2014 r. powód rozszerzył powództwo wnosząc – na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego – o ustalenie odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy, polegającej na obowiązku zwrotu kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej, tytułem opłat za całkowity wykup wartości polisy albo za wykup polisy, w związku z rozwiązaniem przez nich zawartych z pozwanym umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od dnia ich zawarcia. Powód wniósł o rozpoznanie sprawy także w tym zakresie w postępowaniu grupowym (pismo k. 1138-1148).

Sąd zważył, co następuje:

Postępowania grupowe normuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7 z 2010 r., poz. 44). I tak zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ustęp 2 przywołanego przepisu doprecyzowuje, iż ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.

Zwrócić należy uwagę, iż w pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew.

W kontekście powołanych przepisów konieczne było zatem rozważenie możliwości rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w danej sprawie, Sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkiej przesłanki wynikające z art. 1 ustawy. Należało zatem rozważyć, czy dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 ustawy. Na tej podstawie należało zatem ustalić, czy dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych w pozwie należało uznać za dopuszczalne.

Sąd uznał za zasadne argumenty powoda podniesione w tym zakresie. Bez wątpienia roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju. W każdym przypadku są to bowiem roszczenia o zapłatę określonej kwoty pieniężnej. Bezspornie spełnione jest także kryterium odpowiedniej liczebności grupy. Ponadto dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Każdy z członków grupy jest osobą fizyczną. Zawierając zaś z pozwanym umowy ubezpieczenia każdy członek grupy działał jako konsument, bez bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową. Zdaniem Sądu z okoliczności przytoczonych w pozwie oraz z zebranego w sprawie materiału wynika także, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Wskazać należy, iż o takiej samej podstawie faktycznej mowa jest wówczas, gdy roszczenia wywodzone są z podobnych sytuacji i zdarzeń, co odpowiada pojęciu jednakowej podstawy faktycznej będącej elementem współuczestnictwa formalnego. W niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z tym samym podmiotem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwanego. Umowy każdego z członków zawarte zostały na czas nieokreślony. Członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanego środki pieniężne w postaci regularnych składek. Każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych, opłaty za wykup. Wysokość tej opłaty stanowiła określony procent – od 98% – 5% albo od 100% – 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach obowiązywania umowy ubezpieczenia. Była ona pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z innego powodu niż śmierć. W przypadku każdego członka grupy doszło do rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od zawarcia umowy, z innego powodu niż śmierć, a pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.

Tak zakreślona podstawa faktyczna powództwa wskazuje na to, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie Sąd uznał zarzuty pozwanego kwestionujące istnienie takiej samej podstawy faktycznej za niezasadne. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 ustawy mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwanego takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa. Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia. Samo oznaczenie wzorca – na co powoływał się pozwany – nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania opłaty za wykup polisy. Również okoliczność, iż dany członek grupy mógł w sposób odmienny rozumieć znaczenie spornej klauzuli nie ma żadnego znaczenia dla tożsamości podstawy faktycznej powództwa.

W ocenie Sądu niniejsza sprawa w zakresie zgłoszonego pismem z dnia 5 września 2014 r. żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego także nadaje się do rozpoznania w postępowaniu grupowym. Dochodzone roszczenia o ustalenie odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy, polegającej na obowiązku zwrotu kwot pobranych bez podstawy prawnej tytułem opłat za wykup, w związku z rozwiązaniem przez nich zawartych z pozwanym umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi przed upływem 10 lat od dnia ich zawarcia są roszczeniami jednego rodzaju. Każde z roszczeń należy również do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Każdy z członków grupy zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia działając jako konsument, bez bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową. Ponadto podstawa faktyczna jest taka sama dla obu roszczeń.

Reasumując wskazać należy, iż powód wykazał w wystarczającym stopniu istnienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, a pozwany w dalszym jego toku będzie miał możliwość podjęcia obrony merytorycznej przed żądaniem pozwu.

W dalszej kolejności Sąd odniósł się do podniesionych przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 30 lipca 2014 r. zarzutów mających prowadzić do odrzucenia pozwu.

Pozwany wniósł o odrzucenie pozwu z powodu braku zdolności sądowej i legitymacji procesowej reprezentanta grupy do wytoczenia powództwa na rzecz 26 (spośród 28 osób), które nie zamieszkują w obszarze właściwości miejscowej Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Powiecie (…). W ocenie Sądu zarzut ten uznać należało za chybiony. Zdolność sądowa rzecznika konsumentów w postępowaniu grupowym została mu przyznana wprost w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. w sprawach o ochronę konsumentów. Treść powołanych przepisów koresponduje w tym zakresie z treścią art. 42 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 633 k.p.c. zgodnie z którymi w sprawach o ochronę konsumentów oraz ochronę interesów konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli. To właśnie przepisy o charakterze prawnoprocesowym stanowią o zdolności sądowej rzecznika konsumentów i jego pozycji procesowej. Powołane zaś przez pozwanego akty prawne, w tym w szczególności ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, nie uzależniają zdolności sądowej rzecznika konsumentów w postępowaniu cywilnym np. od tego, czy występuje on wyłącznie na rzecz konsumentów z obszaru jego działania, co zresztą sam wprost przyznaje pozwany. Akceptując pogląd pozwanego należałoby uznać, że rzecznik konsumentów jako reprezentant grupy w postępowaniu grupowym posiada zdolność sądową, gdy wytacza powództwo na rzecz konsumentów zamieszkałych na obszarze jego działania i traci ją w przypadku, gdy po dokonaniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania do grupy przystąpią konsumenci z innych powiatów lub miast. Wówczas sąd byłby zmuszony do częściowego odrzucenia pozwu, pomimo że uprzednio zapadło prawomocne orzeczenie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Takie rozwiązanie kłóci się z racjonalną wykładnią przepisu art. 4 ust. 2 ustawy. Ponadto uprawnienie rzecznika konsumentów, jako reprezentanta grupy do występowania w sprawie, wynika także z umowy zawartej z członkami grupy, w której wyrażają oni zgodę na to, aby był on reprezentantem grupy w danym postępowaniu. Ponieważ ustawa nie zawiera w tym względzie ograniczeń, można przyjąć, że zgodnie z zasadą swobody umów członkowie grupy mogą powierzyć funkcję reprezentanta grupy rzecznikowi konsumentów z dowolnego miasta lub powiatu na terenie kraju. A zatem dla dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym nie ma znaczenia kwestia zakresu terytorialnego jego działania.

W dalszej kolejności pozwany zarzucił, iż pozew powinien zostać odrzucony z powodu bezskuteczności umowy zawartej pomiędzy reprezentantem grupy a pełnomocnikami procesowymi. Wskazał, iż powód nie miał uprawnienia do zawarcia takiej umowy bez odpowiedniej kontrasygnaty skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej, z uwagi na to, że umowa taka powoduje powstanie zobowiązań majątkowych powiatu (…). Z art. 48 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym w istocie wynika, iż powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów nie ma prawa zaciągać zobowiązań w imieniu samorządu powiatowego. Niemniej jednak umowa zawarta przez rzecznika z pełnomocnikiem nie kreuje żadnych zobowiązań finansowych po stronie rzecznika, czy zatrudniającej go jednostki samorządu terytorialnego. Sama ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym przewiduje możliwość zawarcia takiej umowy pomiędzy pełnomocnikiem i reprezentantem. Ryzyko poniesienia kosztów procesu w razie przegrania sprawy wiąże się natomiast z samym wytoczeniem powództwa, a nie zawarciem umowy z pełnomocnikiem. Zawarcie umowy nie wymagało zatem odrębnej zgody ze strony skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej.

Wobec wypowiedzenia przez radcę prawnego (…) udzielonego mu przez powoda pełnomocnictwa, bezprzedmiotowa stała się ocena zarzutu pozwanego, jakoby pozew był dotknięty brakiem formalnym w postaci braku umowy powoda z tym pełnomocnikiem.

Jako bezpodstawny Sąd ocenił także zarzut pozwanego dotyczący braku wykazania umocowania radcy prawnego (…) do samodzielnego reprezentowania wspólników W., (…) s. c. Umocowanie to wynika bowiem z powołanej w umowie z pełnomocnikiem uchwały z dnia 31 października 2012 r., podjętej przez wszystkich wspólników spółki. W konsekwencji uznać należało, iż umowa reprezentanta z pełnomocnikiem została skutecznie zawarta.

Z przytoczonych względów pozew nie podlegał odrzuceniu i orzeczono o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W punkcie II postanowienia Sąd oddalił wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy na żądanie pozwanego sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Z przytoczonego przepisu wynika, iż instytucja zabezpieczenia kosztów w postępowaniu grupowym ma charakter fakultatywny. Kaucja służyć ma zaś zabezpieczeniu ewentualnego roszczenia pozwanego o zwrot kosztów postępowania, na wypadek trudności w jego wyegzekwowaniu od reprezentanta grupy. W ocenie Sądu pozwany, wbrew ciążącemu na nim obowiązku, nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję (vide np. orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29 listopada 2012 r., I ACz 1485/12).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 16 września 2014 r.

Written by

  1.  Wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Celem postępowania grupowego jest kumulacja roszczeń wielu osób, które poniosły podobną szkodę w wyniku jednego zdarzenia, w jednym postępowaniu. Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:     SSO Sławomir Urbaniak

Sędziowie:               SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk, SSO Dominika Romanowska

po rozpoznaniu w dniu 2 września 2014 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa D. W. przeciwko (…) Sp. Z o.o. w K. o zapłatę w postępowaniu grupowym

postanawia:

odrzucić pozew.

 

UZASADNIENIE

Powódka D. W. będąca reprezentantem grupy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, wniosła o zasądzenie od pozwanego (…) sp. z o.o.:

– w ramach podgrupy A, na rzecz:

a. S. R. oraz T. R. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, b. P. R. kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, c. S. O. oraz A. O. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, d. A. W. oraz B. W. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, e. M. Ż., T. Ż. oraz T. Ż. solidarnie kwoty 20.800 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty; – w ramach podgrupy B, na rzecz: a. P. B. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, b. W. C. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, c. J. C. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, d. E. D. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, e. M. K. (1) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, f M. K. (2) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, g. G. K. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, h. P. K. oraz J. K. solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, i E. W. oraz W. W. (1) solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, j. J. P. (1) oraz J. P. (2) solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, k. M. S. oraz J. S. solidarnie kwoty 21.600zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, l. D. S. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, m. Z. T. (1) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, n. M. W. (1) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, o. P. W. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, p. D. W. kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, r. M. W. (2) oraz W. W. (2) solidarnie kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, s. M. W. (3) kwoty 21.600 zł wraz z ustawowym odsetkami liczonymi od dnia 17.12.2013 r. do dnia zapłaty, tj. łącznie kwoty 492.800 zł.

W uzasadnieniu pozwu powódka reprezentująca grupę wskazała, że powodowie zawarli z pozwanym przedwstępne umowy sprzedaży, na podstawie których pozwany „(…)” sp. z o.o. zobowiązał się m. in. do wybudowania budynków (…) przy ulicy (…) we W., ustanowienia odrębnej własności lokali oraz przeniesienia prawa własności tych lokali na kupujących, w zamian za co kupujący zobowiązali się do zapłaty ceny. Kupujący uiścili ceny poszczególnych lokali. Termin wybudowania budynku (…) określono na dzień 15.07.2007 r., a budynku (…) oraz (…) na dzień 31.01.2008 r. W przypadku zwłoki w zakończeniu budowy w stosunku do przewidywanego terminu, pozwany zobowiązał się do zapłaty kupującym kary umownej w wysokości 400 zł lub 600 zł za pełny miesiąc zwłoki. Po stronie pozwanego doszło do zwłoki w wybudowaniu ww. budynków. Zgodnie z datą złożenia odpowiadających wymogom formalnym wniosków o pozwolenie na użytkowanie poszczególnych budynków, przyjąć należy, że budowa budynku (…) zakończyła się w dniu 27.08.2012r., budynku (…) zakończyła się w dniu 29.06.2012 r., a budynku (…) zakończyła się w dniu 02.08.2012r. Pozwany w datach wynikających z umów przedwstępnych nie spełnił wymogów albowiem wykonane przez niego roboty nie były zgodne z pierwotnym projektem budowlanym, a więc nie były w sensie prawnym zakończone. W ocenie powodów to pozwany ponosi odpowiedzialność za zwłokę w zakończeniu budowy w stosunku do przewidywanego terminu co wynika z treści orzeczeń organów administracji wydanych w trakcie trwania budowy zespołu budynków mieszkalnych przy ul. (…) we W.. Powodowie wskazują tu na postanowienie z dnia 30.04.2008r., w którym (…) Inspektor Nadzoru dla miasta W., wstrzymał roboty budowlane, następstwem czego organ nadzoru budowlanego wydał decyzję z dnia 17.06.2008r. nakładającą na pozwanego obowiązek sporządzenia i przedłożenia projektu budowlanego zamiennego, obejmującego zespół budynków wielorodzinnych (…) wraz z elementami zagospodarowania terenu. Kolejną decyzją z dnia 20.04.2009 r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego dla W. nakazał pozwanemu zaniechanie dalszych robót budowlanych związanych z budową budynku (…) i budynku (…) oraz rozbiórkę budynku (…) i budynku (…). Decyzja ta została uchylona przez organ nadrzędny i przy ponownym rozpoznaniu sprawy zobowiązano pozwanego do przedłożenia projektu budowlanego zastępczego. Po spełnieniu tych wymagań (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego dla W.udzielił pozwanemu pozwolenia na wznowienie robót budowlanych budynków (…). Jednakże w odniesieniu do budynku (…) stwierdzono, że budynek jest realizowany w sposób sprzeczny z przepisami, a w stosunku do budynku (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego nałożył obowiązek dostarczenia dodatkowych dokumentów. W toku oględzin ustalono również, że zagospodarowanie terenu wokół budynku (…) oraz roboty przeprowadzone w poziomie piwnic zrealizowano odmiennie niż w zatwierdzonym projekcie budowlanym zamiennym. W postanowieniu z dnia 26.07.2011 r., jak i postanowieniu z dnia 18.08.2011 r. wskazano, że roboty budowlane prowadzone przez pozwanego w sposób istotny odbiegają od przepisów oraz zatwierdzonego projektu zamiennego. W dniu 17.01.2012r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego dla miasta W. wydał decyzję nakładającą na pozwanego obowiązek sporządzenia projektu budowlanego zamiennego. Ostatecznie decyzją nr (…) z dnia 25.04.2012r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego W. zatwierdził projekt budowlany zamienny zespołu budynków wielorodzinnych (…) oraz nałożył na pozwanego obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Z przedstawionego stanu faktycznego, zdaniem powódki, wynika, że budowa zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych przy ul. (…) we W. realizowana była w sposób istotnie odbiegający od warunków określonych w pozwoleniu na budowę oraz odbiegający od wymogów budowlanych. W rezultacie pozwany wdał się w szereg postępowań administracyjnych, zobowiązany był do przedłożenia kilku projektów budowlanych oraz był zobowiązany do uwzględnienia sposobu realizacji budowy przez organ nadzoru budowlanego. W tym stanie rzeczy uznać należy, że ponosi pełną odpowiedzialność za zwłokę w zakończeniu budowy, skutkującą obowiązkiem zapłaty kar umownych na rzecz członków grupy, którzy przystąpili do pozwu.

W odpowiedzi na pozew pozwany „(…)” sp. z o.o. wniósł o odrzucenie pozwu grupowego. W pierwszej kolejności wskazał, że pozew nie zawiera wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, który wobec treści art. 6 ust. 1 pkt 1 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym jest konieczny, aby sprawa została w takim postępowaniu rozpoznana. Przede wszystkim jednak pozwany wniósł o odrzucenie pozwu, gdyż dochodzone pozwem roszczenia nie nadają się do rozpoznania w trybie dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Podał, że wbrew twierdzeniom pozwu – zgłoszone roszczenia nie są oparte ani na tej samej, ani na takiej S. podstawie faktycznej. Pozwany wskazał, że powódka- reprezentantka grupy – opierała się na wybiórczym materiale dowodowym z przebiegu postępowania administracyjnego i nie dostrzegła, że podstawa faktyczna roszczeń jest różna – budowa budynków została zakończona w innych terminach, a w odniesieniu do poszczególnych budynków toczyło się kilka różnych postępowań administracyjnych, które miały różny przebieg. Tym samym nie można uznać, że roszczenia poszczególnych klientów są oparte na tej samej lub na takiej samej podstawie faktycznej. Wskazani przez powoda członkowie grupy to klienci pozwanej, którzy kupili lokale mieszkalne:

– w budynku (…) (klienci wymienieni w podgrupie A),

– w budynku (…) [klienci wymienieni w podgrupie B, z wyłączeniem Z. T. (1)],

– w budynku (…) ( klient wymieniony w podgrupie B).

Budynki (…) i (…) zostały wykonane zgodnie z projektami pierwotnymi. Tak samo zostało wykonane oświetlenie terenu całej inwestycji. Inaczej było w stosunku do budynków (…) i (…). Budynek (…)został wykonany zgodnie z projektem pierwotnym, jednak już po jego wybudowaniu zostało ujawnione przez wykonawcę inwestycji, iż na skutek omyłki geodety działającego na jego zlecenie nastąpiło nieznaczne przesunięcie budynku (…) w stosunku do zatwierdzonego projektu zagospodarowania terenu. Następstwem w/w omyłki geodety była konieczność przeprowadzenia postępowania naprawczego, celem zatwierdzenia zaistniałej zmiany zagospodarowania terenu. Postępowanie naprawcze, toczyło się również wobec budynku (…), jednak zarzuty (…) okazały się bezpodstawne. Z kolei budynek (…) został wykonany z nieistotnymi odstępstwami od projektu pierwotnego a pomimo tego (…) wydał pozwolenie na użytkowanie dla tego budynku. Ostatecznie Prezydent Miasta W. wydał w 2009 r. dla lokali mieszkalnych zlokalizowanych w budynku (…) i (…) tj. m. in. dla powoda Z. T. (1) zaświadczenia o samodzielności lokali, co umożliwiło wykonanie przez pozwaną zobowiązań z umów przedwstępnych poprzez zawarcie umów przyrzeczonych. Przy wydaniu takich zaświadczeń organ ten nie żądał od pozwanej wykazania, że budynki te posiadają pozwolenia na użytkowanie. Natomiast w stosunku do lokali zlokalizowanych w budynkach (…) i (…) wniosek pozwanego został pozostawiony bez rozpoznania. Pozwana przedstawiła wszystkie żądane przez Prezydenta W. dokumenty za wyjątkiem pozwolenia na użytkowanie, którego przedstawić nie mogła, gdyż (…) prowadził nadal postępowanie administracyjne. (…) stanął na stanowisku, że pozwolenia na użytkowanie nie mogą zostać wydane wcześniej niż po zakończeniu postępowania naprawczego. Brak możliwości przedstawienia przez pozwaną powyższej decyzji spowodował pozostawienie jej wniosku o wydanie zaświadczeń bez rozpoznania. Uniemożliwiło to pozwanej rozpoczęcie zawierania umów przyrzeczonych dotyczących budynku (…) i (…). Z przedstawienia faktów zdaniem pozwanego wynika, że stan faktyczny, na którym powodowie opierają swoje roszczenia rożni się w odniesieniu do każdego z budynków i dlatego pozew nie może być rozpoznany w postępowaniu grupowym.

Sąd zważył co następuje:

Pozew podlegał odrzuceniu.

Powódka dochodziła w postępowaniu grupowym zasądzenia na rzecz poszczególnych osób, które zostały wskazane w pozwie i podzielone na podgrupy, zapłaty wskazanych w petitum pozwu kwot podając, że źródłem roszczeń przeciwko pozwanemu (…) sp. z o.o. jest zwłoka w wydaniu lokali w stosunku do terminów zastrzeżonych w umowach przedwstępnych zawartych przez powodów z pozwanym. W związku z powstałym opóźnieniem w ocenie powódki i osób które reprezentuje powstało roszczenie o zapłatę należności z tytułu kar umownych w związku z zastrzeżeniem zapłaty takich kar w przedmiotowych umowach zawartych z pozwanym.

Zgodnie z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2010r. Dz.U. 2010.7.44) postępowanie grupowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, w którym roszczenia jednego rodzaju są dochodzone przez co najmniej dziesięć osób. Roszczenia wszystkich tych osób muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (ust. 1). Ustawa ma zastosowanie w sprawach o roszczenie konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Art. 2 tej ustawy stanowi natomiast, że postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy gdy wysokość roszczenia każdego członka została ujednolicona – przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy – w podgrupach liczących co najmniej 2 osoby. Z przepisów tych wynika zatem, że tylko wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Celem postępowania grupowego jest kumulacja roszczeń wielu osób, które poniosły podobną szkodę w wyniku jednego zdarzenia, w jednym postępowaniu. Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczenia oparte na jednakowej podstawie faktycznej to roszczenia, których podstawę stanowi taka sama podstawa faktyczna (przesłanka sensu stricto) lub roszczenia, których istotne okoliczności faktyczne są wspólne (przesłanka sensu largo). Wskazany warunek oznacza, że sytuacja prawna lub faktyczna członków grupy musi być jednakowa. Oczywiście mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń.

Nie ulega wątpliwości, że zasadnicze przesłanki wymienione w art 1 ust 1. ustawy zostały spełnione. Wytoczone powództwo obejmowało roszczenia jednego rodzaju i dochodzone było przez grupę licząca więcej niż 10 osób. Spełnione zostały też niewątpliwie przesłanki wymienione w art. 2 tj. wysokość roszczenia każdego członka została ujednolicona w odpowiednich podgrupach. Kolejną okolicznością istotną była kwestia czy roszczenia te oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Strona powodowa wskazywała, że takimi wspólnymi okolicznościami, które jej zdaniem należny „wyciągnąć przed nawias” są: zastrzeżenie w jednakowym brzmieniu kary umownej w przedwstępnych umowach sprzedaży, fakt nabycia lokali mieszkalnych w drodze umów w formie aktu notarialnego oraz zwłoka w zakończeniu budowy wynikająca z faktu, że pozwana nie wykonała robót budowlanych zgodnie z projektem wobec czego prowadzone roboty budowlane nie zostały zakończone w terminie przewidzianym w umowie. W ocenie Sądu istotnie te okoliczności były analogiczne i ta kwestia w zasadzie nie była sporna między stronami. Sporne było natomiast to czy roszczenia te oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Należy bowiem wskazać, że różna była podstawa poszczególnych roszczeń i zdarzeń związanych z opóźnieniem zakończenia prowadzenia robót prowadzących do uzyskania pozwolenia na użytkowanie, które powodowały, że zdaniem Sądu, nie można mówić o tej samej lub nawet takiej samej podstawie faktycznej. Mieliśmy bowiem do czynienia z trzema odrębnymi budynkami (…) w których powodowie zakupili swoje lokale mieszkalne. Opóźnienia w realizacji procesu budowlanego w każdym z tych budynków były spowodowane odmiennymi okolicznościami, co wynika z uzasadnienia pozwu, przedstawionych wraz z pozwem dokumentów, jak i okoliczności wskazanych i udokumentowanych w odpowiedzi na pozew. Zdaniem Sądu mieliśmy do czynienia z zarzucanymi błędami projektowymi i wykonawczymi, które były zróżnicowane w przypadku tych trzech budowli, jak i też opóźnienie w realizacji procesu budowlanego w stosunku do niektórych lokali spowodowane było jedynie kwestiami formalno-prawnymi. Niewątpliwie w toku postępowania administracyjnego, które miało istotne znaczenia dla przebiegu procesu inwestycyjnego i terminu, w którym prace zostały zakończone, zapadały decyzje, które były wydawane tak w stosunku do wszystkich budynków, jak i co do niektórych z nich. Przykładowo, w postanowieniu z dnia 30.04.2008r. i 17.06.2008 r., wstrzymano wszystkie roboty budowlane i nałożono na pozwanego obowiązek przedstawienia projektu zamiennego obejmującego zespół budynków (…). Kolejną decyzją z 20.04.2009 r. (…) Inspektor Nadzoru Budowlanego nakazał zaniechania robót w budynkach (…) i (…) oraz rozbiórkę budynków (…) i (…), a na skutek zmiany tej decyzji udzielił pozwolenia na wznowienie robót w budynkach (…). Budynki (…) i (…) zostały ostatecznie wykonane zgodnie z projektem pierwotnym. Budynek (…) wykonywany z niewielkimi odstępstwami od projektu pierwotnego, natomiast w stosunku do budynku (…) w procesie administracyjnym stwierdzono, że roboty prowadzone były w sposób sprzeczny z przepisami. Ujawniono bowiem błędy wykonawcze w związku z czym wszczęte zostało postępowanie naprawcze. Postępowanie naprawcze prowadzone było też w stosunku do realizacji robót budowlanych w budynku (…). Prowadzone w stosunku do poszczególnych budynków postępowania administracyjne miały odmienny przebieg i podstawy zarówno faktyczne jak i prawne. Ostatecznie w 2009 r. wydane zostały – w zastrzeżonym w umowie terminie- zaświadczenia o samodzielności w stosunku do lokali w budynku (…) i (…) (tj. obejmującym roszczenie powoda Z. T.), niemniej jednak bez uprzedniego uzyskania pozwolenia na użytkowanie tych lokali. Natomiast w stosunku do lokali w budynku (…) i (…), w związku z prowadzonym i nie zakończonym postępowaniem naprawczym, decyzje o pozwoleniu na użytkowanie, następnie o samodzielności lokali wydane zostały z opóźnieniem. Ostatecznie mieliśmy więc do czynienia z innymi terminami zakończenia tych robót, przynajmniej od strony formalnej. Zakończenie budowy budynku (…) wyznaczono na dzień 15.08.2007 r. a wniosek o pozwolenie na użytkowanie pozwany złożył w dniu 27.08.2012 r., a więc 60 miesięcy po terminie określonym w umowie. Zakończenie budowy budynku(…)wyznaczono na dzień 31.01.2008 r. a wniosek o pozwolenie na użytkowanie złożono w dniu 29.06.2012 r., a więc 52 miesiące po terminie określonym w umowie. Zakończenie budowy budynku (…) wyznaczono na dzień 31.01.2008 r. Wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie złożono w dniu 02.08.2012r., a więc 54 miesiące po terminie określonym w umowie

Zdaniem Sądu te wszystkie okoliczności powodują, że mieliśmy do czynienia z tak dalece idącym zróżnicowaniem podstaw faktycznych tych roszczeń, iż rozpoznanie tej sprawy w postępowaniu grupowym nie jest możliwe.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 11 lipca 2014 r.

Written by

  1. Kwoty wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądania danej osoby, która przystępuje do grupy, a ta następnie może zostać ujednolicona. Poszczególne osoby wyrażają zgodę na takie właśnie ujednolicenie, które jest konsekwencją przystąpienia do grupy. W przypadku dokonania ujednolicenia, wysokość dochodzonych roszczeń w ramach podgrupy niewątpliwie może być niższa od wysokości poszczególnych roszczeń przysługujących pierwotnie członkom danej podgrupy.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Izabela Baca

Sędziowie:          SSO Krzysztof Rudnicki, SSO Piotr Jarmundowicz

po rozpoznaniu w 11 lipca 2014 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa E. S. działającej jako reprezentant grupy przeciwko (…) S.A. we W. o zapłatę

postanawia:

rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Powódka E. S., jako reprezentant grupy, wniosła o zasądzenie od strony pozwanej (…) S.A. kwoty po 1.041,46 zł na rzecz każdego z członków podgrupy A: (…) oraz (…), kwoty po 2.622,98 zł na rzecz każdego z członków podgrupy B: (…), kwoty po 3.010,77 zł na rzecz każdego z członków podgrupy C: (…) oraz kwoty po 3.491,59 zł na rzecz każdego z członków podgrupy D: (…).

W piśmie przygotowawczym z dnia 10 lipca 2014 r. strona pozwana (…) S.A. podniosła zarzut niedopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie i wniosła o odrzucenie pozwu.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego i odrzuca pozew, jeżeli sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. W przeciwnym razie sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Jak wynika z art. 1 ust. 1 powołanej ustawy, postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach, w których dochodzone jest roszczenie jednego rodzaju przez grupę osób (co najmniej dziesięciu), a nadto, gdy podstawa faktyczna zgłaszanych roszczeń jest jednakowa, to jest ta sama lub taka sama. Ustawa ma zastosowanie m. in. w sprawach o ochronę konsumentów (art. 1 ust. 2 ww. ustawy), jak ma to miejsce w niniejszym postępowaniu. Powódka wskazała bowiem, iż żądane kwoty obejmują świadczenia nienależne. Stwierdziła, iż strona pozwana otrzymała korzyść majątkową jej kosztem poprzez obciążenie kredytobiorców kosztami zawarcia przez siebie generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu w kredytach hipotecznych i wzbogaciła się bezpodstawnie o pobrane od nich składki ubezpieczeniowe.

Strona pozwana nie kwestionowała, iż w niniejszym procesie podstawa faktyczna zgłoszonych roszczeń jest jednakowa. Zarzuciła jednak, że treść oświadczeń o przystąpieniu do grupy 5 członków podgrup wskazanych w pozwie jest różna z wysokością ich roszczeń wobec banku zgłoszonych w pozwie.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym postępowanie to – w sprawach o roszczenia pieniężne – jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy, przy czym w myśl ustępu 2 ww. artykułu, ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Nadto zgodnie z art. 12 zd. 1 powołanej ustawy w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Niewątpliwie zasadniczą treścią ww. oświadczenia jest wskazanie przez uprawnionego zgłaszanego żądania. Jak wynika ze złożonych oświadczeń:

– zarówno powódka, jak i (…), wskazały w nich kwotę 1.772,56 zł, podczas gdy w ramach podgrupy A w pozwie na rzecz jej członków żądana jest kwota 1.041,46 zł,

– (…) podała kwotę 2.665,37 zł, gdy w ramach podgrupy B dochodzona jest kwota 2.622,98 zł,

– (…) wskazała zaś kwotę 3.748,05 zł, a (…) kwotę 4.140,18 zł, podczas gdy w ramach podgrupy D dochodzą oni kwoty po 3.491,59 zł.

Stwierdzić należy, iż wskazane w oświadczeniach o przystąpieniu do grupy kwoty obejmują wysokość roszczeń przysługujących poszczególnym członkom grupy wobec banku. Kwota wskazana w oświadczeniu określa więc wysokość żądań osób, które przystępują do grupy, a te następnie mogą zostać ujednolicone. Zdaniem Sądu, poszczególne osoby wyrażają zgodę na takie właśnie ujednolicenie, które jest konsekwencją przystąpienia do grupy. W przypadku dokonania ujednolicenia, wysokość dochodzonych roszczeń w ramach podgrupy niewątpliwie może być niższa od wysokości poszczególnych roszczeń przysługujących członkom danej podgrupy wobec pozwanego Banku.

Strona pozwana zarzuciła nadto, że wbrew przepisowi art. 12 zd. 2 ww. ustawy do pozwu nie dołączono wykazu osób, które przystąpiły do grupy. W ocenie Sądu wykaz taki obejmują punkty 1 do 4 petitum pozwu, dodatkowo wykaz ten został złożony również z pismem przygotowawczym powódki z dnia 13 lutego 2014 r. Wskazano w nim dodatkowo sposób wyliczenia dochodzonych roszczeń (k. 165). Nadto w toku postępowania, po zarządzeniu ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, może zajść konieczność złożenia przez powódkę kolejnego wykazu osób, które przystąpiły do grupy.

Odnośnie zarzutu, iż nie zostało wyjaśnione, czy (…) i (…) to ta sama osoba, wskazać należy, iż z zaświadczenia systemu (…) wynika, że w związku z zawarciem małżeństwa w dniu (…) r. (…) nosi obecnie nazwisko (…) (k. 180-181).

Nadto strona pozwana wskazała, że skład grupy określony w pozwie nie jest tożsamy ze składem grupy ustalonym na podstawie oświadczeń jej członków. Stwierdzić należy, że wprawdzie przedłożone zostało przez pełnomocników powódki oświadczenie o przystąpieniu do grupy (…), jednak nie został on wskazany jako członek grupy ani w pozwie, ani we wspomnianym wykazie członków grupy. Oznacza to, iż na obecnym etapie postępowania nie jest on traktowany jako osoba, która przystąpiła do grupy.

Mając powyższe na względzie, Sąd uznał, iż w sprawie spełnione zostały przesłanki, wskazane w art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, warunkujące rozpoznanie sprawy w tymże postępowaniu, wobec czego na podstawie art. 10 ust. 1 zd. 2 powołanej ustawy orzeczono jak w sentencji postanowienia z dnia 11 lipca 2014 r.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach Wydział I Cywilny z dnia 4 lipca 2014 r.

Written by

  1. Nie jest rzeczą Sądu na obecnym etapie sprawy przesądzanie jakichkolwiek merytorycznych przesłanek roszczeń, niemniej cel powołanej ustawy jest taki, by ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej.Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia.
  2. Tożsamość podstawy prawnej winna być tego rodzaju, by Sąd w sposób jednakowy był w stanie ocenić co do zasady roszczenia wszystkich członków grupy.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Zbigniew Cendrowski

Sędziowie:          SSA Lucyna Świderska-Pilis (spr.), SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2014 r. w Katowicach na rozprawie sprawy z powództwa M. C. przeciwko (…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o ustalenie na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 grudnia 2013 r. sygn. akt II C 462/13

postanawia:

  1. uchylić zaskarżone postanowienie i pozew odrzucić oraz zasądzić od powoda na rzecz pozwanej 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów procesu;
  2. zasądzić od powoda na rzecz pozwanej 2 070 (dwa tysiące siedemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

 

UZASADNIENIE

Powód wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Na poparcie swego żądania powód podał, że reprezentuje grupę 15 mieszkańców osiedla położonego przy ulicach (…) w K. którzy na podstawie umów zawartych w latach 1991 -2011 z Przedsiębiorstwem (…) w K., którego następcą prawnym jest pozwana spółka, korzystali z dostaw energii cieplnej. Oświadczeniami z dnia 30 lipca 2012 pozwany wypowiedział powyższe umowy ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2013 r. nie wskazując jednak przyczyny rozwiązania umów. Wskazał również powód, że mimo, iż nie upłynęły jeszcze terminy wypowiedzeń umów pozwany podejmuje już działania zmierzające do odłączenia użytkowników nieruchomości od źródeł ciepła.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła między innymi o nie uwzględnienie wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym i odrzucenie pozwu na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2009r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z uwagi na brak tożsamości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy w liczbie co najmniej 10 osób. Stwierdził pozwany, że grupa wnosząca pozew nie liczy 10 osób, których roszczenie oparte byłoby na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Spośród 15 członków grupy siedmioro zdecydowało się na dobrowolne trwałe odcięcie od sieci przedsiębiorstwa pozwanej, bowiem podpisali oni protokoły odcięć, co w rozumieniu pozwanej oznacza, że roszczenie sformułowane w pozwie jest sprzeczne z wolą osób podpisujących powyższe protokoły.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach postanowił rozpoznać w postępowaniu grupowym sprawę z powództwa M. C. przeciwko (…) S.A.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji stwierdził, że w pozwie zawarto żądanie orzeczenia, że dokonanie przez stronę pozwaną wypowiedzenia umów o dostawę ciepła zawartych z członkami grupy są bezskuteczne. W piśmie z dnia 28 listopada 2013 r. strona powodowa podała, że aktualna lista członków grupy obejmuje następujące osoby: M. i M. C., J. D., Z. K., J. K., E. L., B. L., L. L., T. S., H. P., T. i D. P., T. i H. O., a poza T. i H. O. pozostali członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do grupy. W konsekwencji uznał Sąd Okręgowy, że powód przedstawił członków grupy w liczbie wymaganej do dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym. Sąd Okręgowy uznał, że członkowie grupy dochodzą roszczeń jednego rodzaju opartych na tej samej podstawie faktycznej, bowiem wywodzą je z wypowiedzenia im umów o dostawę ciepła ze skutecznością na dzień 31 sierpnia 2013 r.

Powyższe postanowienie zaskarżyła pozwana Spółka, podnosząc w zażaleniu zarzuty naruszenia przepisu art. 1 ust. 1 w związku z przepisem art. 10 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 grudnia 2010 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym polegające na dopuszczeniu do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym w sytuacji gdy brak jest tożsamości podstawy faktycznej roszczeń 10 członków grupy. W ocenie skarżącej brak tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej przejawiał się w zróżnicowanym ukształtowaniu stosunku prawnego wiążącego członków grupy w zakresie możliwości wypowiedzenia umów sprzedaży ciepła, w szczególności zaś w różnych okresach wypowiedzenia tych umów. Nadto zróżnicowanie stanu faktycznego, na którym poszczególni członkowie grupy opierali swe roszczenia zdaniem pozwanej polegało na tym, iż poszczególni członkowie grupy dobrowolnie zgodzili się na odcięcie dostaw ciepła czemu dali wyraz podpisując protokoły odcięcia. Zarzuciła również skarżąca naruszenie przepisu art. 2 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 zdanie drugie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym bez wskazania na ujednolicenie wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy oraz wyjaśnienia zasad ujednolicenia. Wskazała także na obrazę art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku art. 10 ust. 1 zdanie drugie powołanej powyżej ustawy poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym mimo, że powód nie wskazał podstaw ujednolicenia wysokości roszczenia poszczególnych członków grupy wymienionych w pozwie oraz w kolejnych pismach procesowych, w których wskazywano na odmienny skład grupy. Strona skarżąca podniosła także, że niezgodnie z przepisem art. 6 ust. 2 w związku z art. 11 ust. 2 pkt 3 i art. 11 ust. 5 a contrario w związku z art. 10 ust. 1 zdanie drugie powołanej powyżej ustawy poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym pomimo braku dołączenia do pozwu oświadczeń poszczególnych osób o przystąpieniu do grupy, wobec fluktuacji składu osobowego grupy, a nadto poprzez fakt, iż skład osobowy grupy zmieniał się po wniesieniu powództwa, co zdaniem pozwanej jest niedopuszczalne, ponieważ oświadczenia o przystąpieniu do grupy można złożyć jedynie w pozwie i w okresie wyznaczonym przez Sąd w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego. Wyraziła również pogląd, iż ustawodawca przewidział możliwość przystąpienia do grupy jedynie po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym w terminie wskazanym w tym postanowieniu, a nie przed jego wydaniem i uprawomocnieniem się.

Pozwana zarzuciła także naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia postanowienia bez podstawy prawnej orzeczenia, wskazania przyczyn dla których Sąd odmówił słuszności dowodom strony pozwanej, co skutkowało brakiem możliwości dokonania kontroli instancyjnej zaskarżonego postanowienia.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i odrzucenia pozwu oraz zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne. W rozpoznawanej sprawie powód jako faktyczną podstawę rozpoznania jego roszczenia w postępowaniu grupowym wskazywał wadliwie wypowiedzenia umów sprzedaży energii cieplnej, zawartych pomiędzy członkami grupy a przedsiębiorcą, którego następcą prawnym jest pozwana spółka. Domagając się odrzucenia pozwu w niniejszej sprawie strona pozwana negowała tę okoliczność wskazując, między innymi że niektórzy członkowie grupy w składzie wskazanym w piśmie z dnia 28 listopada 2013 r. (k. 354) bądź podpisali protokół odcięcia od sieci pozwanej (tak jak to uczynił J. K.) bądź też zażądali od niej usunięcia ze swych nieruchomości należących do niej instalacji (T. i D. P.). Powyższe stanowisko zasługuje na aprobatę. Zważyć bowiem należy, że okoliczność ta w istotny sposób odróżnia podstawę faktyczną roszczeń wymienionych powyżej osób od wskazanej w odniesieniu do pozostałych członków grupy. Podkreślenia wymaga bowiem, że J. K., który w dniu 14 czerwca 2013 r. złożył oświadczenie o przystąpieniu do grupy, która w niniejszej sprawie domagała się rozpoznania niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym (k. 359), zaś 3 czerwca 2013 r. podpisał protokół trwałego odcięcia, w którym wyraził zgodę „na wcześniejsze niż wypowiedzenie umowy” trwałe odcięcie wraz z demontażem układu pomiarowego (k. 320). Powód nie negował, że niektórzy członkowie grupy podpisali tego rodzaju protokoły, przedkładając jednocześnie oświadczenia tych osób, z których wynika, iż uchylają się one od skutków swych oświadczeń woli zawartych w „protokołach odcięć”. Abstrahując od skuteczności takiego uchylenia się, w kontekście badania czy roszczenia poszczególnych członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, wskazać należy że J. K. oświadczenia takiego nie złożył. Podpisując protokół odcięć o przytoczonej powyżej treści, J. K. zaaprobował sposób w jaki strona pozwana dokonała wypowiedzenia umów sprzedaży energii cieplnej, co skutkowało uznaniem, iż podstawa faktyczna jego roszczeń nie jest tożsama z okolicznościami dotyczącymi pozostałych członków grupy. Tak samo nie jest tożsama podstawa faktyczna roszczenia małżonków T. i D. P.. Osoby te, składając pismo o usunięcie instalacji, zaaprobowali w sposób faktyczny stanowisko pozwanej.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U.2010.7.44) ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Niemniej zgodnie z treścią powołanego art. podstawa faktyczna roszczeń winna być co najmniej taka sama, co w sprawie nie ma miejsca.

Oczywiście nie jest rzeczą Sądu na obecnym etapie sprawy przesądzanie jakichkolwiek merytorycznych przesłanek roszczeń J. K. i małżonków P., niemniej cel powołanej ustawy jest taki, by ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej. Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia (art. 21 ustawy). Jak wskazano w doktrynie (Małgorzata Sieradzka: Komentarz do art. 21 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, Oficyna 2010) W postępowaniach grupowych istnieje nawet celowość wydania wyroku przesadzającego o odpowiedzialności pozwanego co do zasady. Możliwość wydania wyroku co do zasady pojawia się zatem, gdy w ocenie sądu zasada roszczenia jest wątpliwa i jest objęta przedmiotem sporu stron oraz w sytuacji gdy sporna jest również wysokość roszczenia (W. Borysiak (red.), Postępowanie cywilne. Orzecznictwo, Warszawa 2008, s. 298; Kodeks postępowania cywilnego…, s. 486-487).

Powyższe dywagacje prowadzą do konkluzji, iż tożsamość podstawy prawnej winna być tego rodzaju, by Sąd w sposób jednakowy był w stanie ocenić co do zasady roszczenia wszystkich członków grupy.

Konsekwencją zmniejszenia liczebności grupy o (…) i małżonków P. było niespełnienie wynikającego z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, wymogu zgodnie z którym, roszczenie winno być dochodzone przez co najmniej 10 osób, co skutkować musiało odrzuceniem pozwu. Licząc bowiem nawet Małżonków C. jako dwie osoby grupy, mimo że stroną umowy sprzedaży ciepła jest tylko pan M. C. (K- 25) ostatecznie ukształtowana grupa liczy tylko 9 osób – M. i M. C., J. D., Z. K., E. L., B. L., L. L., T. S., H. P.,

Wbrew stanowisku zawartemu w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, oceny tej nie zmienia odwołanie się przez Sąd pierwszej instancji do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 października 2013 r., sygn. akt I ACz 963/13. Jak trafnie wskazała bowiem skarżąca wywód Sądu Apelacyjnego dotyczący skutków prawnych podpisania przez kilku członków grupy protokołów odcięcia, odnosił się do kwestii właściwości sądów powszechnych do rozstrzygnięcia sporu będącego przedmiotem niniejszej sprawy w zakresie w jakim Sąd Apelacyjny rozpoznawał zażalenie na postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku o odrzucenie pozwu z uwagi na brak drogi sądowej. Brak natomiast podstaw do zastosowania wyrażonego w tym orzeczeniu stanowiska do oceny tożsamości podstaw faktycznych roszczeń zgłaszanych przez poszczególnych członków grupy.

Wobec powyższego uznać należało, że pozwana zdołała wykazać, iż

Sąd Okręgowy z naruszeniem przepisu art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wydał postanowienie o rozpoznaniu niniejszej sprawy w tym postępowaniu.

Dlatego też zaskarżone postanowienie należało zmienić, o czym orzeczono na mocy przepisu art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c., a pozew odrzucić – art. Art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.

O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. i art. 108 §1 k.p.c. Koszty strony pozwanej przed Sądem pierwszej instancji ograniczyły się do honorarium pełnomocnika ustalonego na podstawie § 6 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

W postępowaniu zażaleniowym strona pozwana poniosła opłatę od zażalenia w wysokości 270 zł (k. 394) oraz koszty pełnomocnika ustalone na podstawie art. § 6 ust. 6 i § 12 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.