Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 1 grudnia 2015 r.

Written by

Orzeczenie zostało zmienione w całości postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 8 kwietnia 2016 r., sygn. akt I ACz 534/16 w ten sposób, że postanowiono rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

  1. W przypadku, gdy przedmiotem sporu są roszczenia pieniężne, ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym dopuszcza możliwość ich dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie wtedy, gdy dla każdego z powodów zostały one ujednolicone na podstawie wspólnych okoliczności sprawy.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:  SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Sędziowie:           SSO Rafał Wagner, SSO Jacek Bajak

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2015 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa (…) Rzecznika Konsumentów w W. działającego w charakterze reprezentanta grupy złożonej z (…) przeciwko (…) S.A. z siedzibą we W. o zapłatę,

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. zasądzić od (…) W. na rzecz (…) S.A. we W. kwotę 7.217,00 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 grudnia 2014 r. (…) Rzecznik Konsumentów w W. działający w charakterze reprezentanta grupy wniósł o:

  1. zasądzenie od pozwanego a (…) S.A. z siedzibą we W., m:

Podgrupa (…) na rzecz (…) kwotę po (…) zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

(…),

  1. w przypadku oddalenia powództwa w zakresie dotyczącym żądania z pkt I pozwu wniesiono o zasądzenie od pozwanego (…) S.A. z siedzibą we W., tytułem zwrotu, kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej jako opłata likwidacyjna, w oparciu o niedozwolone postanowienia umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym:

Podgrupa (…) na rzecz (…) kwotę po (…) zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

(…),

  1. zasądzenie od pozwanego (…) S.A. z siedzibą we W., tytułem zwrotu, kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej jako opłata administracyjna, zwana również przez pozwanego opłatą za zarządzanie, w oparciu oniedozwolone postanowienia umów grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym:

Podgrupa (…) na rzecz (…) kwotę po (…) zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

(…).

W pozwie wniesiono o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 1 w związku z art. 4 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010, nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”).

Jako podstawę żądania pozwu wskazano art. 58 § 1 k.c., art. 58 § 2 k.c., art. 805 k.c., art. 807 k.c., art. 808 k.c., art. 829 k.c. oraz art. 3531 k.c. i 393 k.c. W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż pozwane towarzystwo ubezpieczeniowe zawarło z ubezpieczającymi umowy ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Członkowie grupy są osobami fizycznymi, które przystąpiły do umów ubezpieczenia grupowego w oparciu o wzorce umowne przygotowane przez pozwanego. Powodowie wpłacali na rachunek pozwanego środki pieniężne w postaci Składki Pierwszej oraz Składek Bieżących. W przypadku zebrania przez pozwane towarzystwo zakładaną przez nie kwotę w Okresie Subskrypcji, tworzyło ono ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy. Składki wpłacone przez członków grupy pozwane towarzystwo alokowało w Jednostki Uczestnictwa Funduszu. Zdaniem strony powodowej oświadczenia każdego z członków grupy o chęci skorzystania z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej są nieważne, tym samym żądanie zasądzenia korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwanego bez podstawy prawnej kosztem członków grupy jest uzasadnione. Nieważność oświadczeń zdaniem strony powodowej wynika z tego, że oświadczenie nie zawiera kwoty wskazującej wysokość sumy ubezpieczenia związanej z ryzykiem pozwanego i nie prowadzi do skorzystania przez członka grupy z ochrony ubezpieczeniowej, gdyż takiej ochrony umowa ubezpieczenia grupowego nie przewiduje. Jednocześnie zdaniem strony powodowej, oświadczenia każdego z członków grupy są nieważne ponieważ umowy ubezpieczenia grupowego są nieważne z następujących powodów: braku więzi ubezpieczających z członkami grupy, uzasadniającej zawarcie przez ubezpieczających z pozwanym umów ubezpieczenia grupowego na rzecz członków grupy; ubezpieczający pobierali od pozwanego prowizję od składki, do której zapłaty byli zobowiązani na podstawie art. 808 § 2 k.c.; brak jest w umowach ubezpieczenia grupowego essentialia negotii umowy ubezpieczenia na życie; brak jest charakterystyki aktywów wchodzących w skład ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, brak jest kryteriów doborów aktywów oraz zasad ich dywersyfikacji, brak jest zasad alokacji składek w jednostki ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, w szczególności w zakresie ich wyceny; umowom tym nadano formę umów ubezpieczenia w celu obejścia przepisów prawa dotyczących tworzenia funduszy inwestycyjnych; postanowienia określające główne świadczenia stron są wieloznaczne; umowy ubezpieczenia grupowego są sprzeczne z: zasadą ochrony praw osób trzecich, zasadą słuszności kontraktowej, zasadą prawa do informacji, zasadą lojalności i zaufania.

Jednocześnie w przypadku oddalenia powództwa wniesionego na powyższej podstawie, strona powodowa dochodziła zapłaty kwot pobranych przez pozwanego od członków grupy bez podstawy prawnej tytułem opłaty likwidacyjnej pobranej w związku z rezygnacją ze stosunku ubezpieczenia. Zdaniem strony powodowej pozwany zastrzegł pobranie opłaty w rażąco wygórowanej wysokości, równej całości lub znacznej części wartości rachunku polisy, kształtując prawa i obowiązki konsumentów – członków grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając ich interesy, co stanowi niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c., które nie wiążą członków grupy. Strona powodowa wniosła również o zapłatę kwot pobranych przez pozwanego tytułem opłaty administracyjnej, zwanej również opłatą za zarządzanie, podnosząc jak wyżej, iż postanowienia umowy dotyczące tych opłat, kształtują prawa i obowiązki konsumentów – członków grupy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając ich interesy, co stanowi niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. i nie wiążą członków grupy.

Strona powodowa podniosła, uzasadniając rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, iż dochodzone roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju, ponieważ każdy z członków grupy wnosi o zasądzenie roszczenia pieniężnego, roszczenia są dochodzone przez 99 osób, roszczenia związane są z ochroną konsumentów i są oparte na takiej samej podstawie faktycznej.

Strona powodowa wskazała, iż okolicznościami wspólnymi w ramach podgrupy, w oparciu o które zostały ujednolicone roszczenia członków grupy, w ramach poszczególnych roszczeń, są wykazane w pozwie okoliczności wspólne dla wszystkich członków grup.

Pozwane towarzystwo ubezpieczeniowe w pierwszej kolejności wniosło o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Zgodnie z art. 10 u.d.p.g. w pierwszej kolejności sąd na rozprawie rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego i w przypadku stwierdzenia, że sprawa nie podlega rozpoznaniu na jej postawie, odrzuca pozew. Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. postępowanie grupowe może toczyć się w sprawach dotyczących roszczeń jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Przepisy te mają zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Jednocześnie postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.). Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby (art. 2 ust. 2 u.d.p.g.).

Na podstawie powołanych przepisów, rozważając możliwość prowadzenia postępowania grupowego w niniejszej sprawie, sąd doszedł do przekonania, iż jest ono niedopuszczalne.

W ocenie sądu powodowie spełniają warunki określone w art. 1 u.d.p.g., albowiem łączna ich liczba przekracza 10 osób, a dochodzone przez nich roszczenia są jednego rodzaju.

Jak wskazano wyżej w przypadku, gdy przedmiotem sporu są roszczenia pieniężne, ustawa dopuszcza możliwość ich dochodzenia w postępowaniu grupowym jedynie wtedy, gdy dla każdego z powodów zostały one ujednolicone na podstawie wspólnych okoliczności sprawy (art. 2 ust. 1 u.d.p.g.) Zabieg ten ma na celu, aby ułatwienia związane z prowadzeniem sprawy w tym postępowaniu, nie zostały zniweczone przez konieczność oceny rozdrobnionych i różnych roszczeń poszczególnych powodów.

W niniejszej sprawie strona powodowa uzasadniając zasady ujednolicenia roszczeń w ramach podgrup podnosiła, iż okolicznościami wspólnymi w ramach podgrupy, w oparciu o które zostały ujednolicone roszczenia członków grupy w odniesieniu do poszczególnych roszczeń, są wykazane w pozwie okoliczności wspólne dla wszystkich członków grupy. Tym samym tworząc poszczególne podgrupy powodowie kierowali się tylko i wyłącznie wysokością roszczeń, co prowadzi, zdaniem sądu do konieczności badania indywidualnie każdego z roszczeń poszczególnych członków grupy, bowiem stworzone podgrupy mają charakter czysto formalny. Stworzenie podgrup ma na celu przede wszystkim umożliwienie sprawnego prowadzenia postępowania i ustalenie zasadności roszczeń w ramach danej podgrupy opartej na tych samych okolicznościach. Stworzone podgrupy w żaden sposób nie realizują tego celu.

Ujednolicenie na podstawie art. 2 u.d.p.g., może dokonać się, jeżeli za ujednoliceniem przemawiają wspólne okoliczności sprawy. Tym samym należy przyjąć, iż dotyczy to takich wspólnych okoliczności sprawy, które są wspólne, a więc takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych grup. Ujednolicenie roszczeń, które jest warunkiem dopuszczalności prowadzenia postępowania grupowego, sprowadza się do przyjęcia zryczałtowanej ich wysokości dla wszystkich powodów (co najmniej w ramach podgrupy) nie większej od najniższego roszczenia przysługującego jednemu z nich (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt V ACz 354/13).

Odwołanie się przez przedstawiciela grupy przy standaryzacji roszczeń w ramach podgrup jedynie do rozmiaru ilościowego roszczeń nie jest wystarczające skoro zupełnie abstrahuje od wymagania ujednolicenia w oparciu o wspólne okoliczności sprawy. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do samej podstawy faktycznej wszystkich roszczeń w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.p.g. (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I ACz 1235/11). Standaryzacja ta nie może przybrać jedynie formy określenia jego jednolitej dla wszystkich wysokości w odwołaniu się wyłącznie do wymaganej przez przepis art. 1 ust. 1 u.d.p.g. tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej dla wszystkich roszczeń. Niezbędne jest bowiem także by ujednolicenie to nastąpiło w oparciu o wspólne dla członków podgrup okoliczności sprawy o jakich stanowi art. 2 ust. 1 u.d.p.g. Bowiem standaryzacja wyłącznie w oparciu o wysokość roszczeń prowadziłaby do zaprzeczenia założeniu ustawowemu, przeprowadzenia jednego, sprawnego postępowania dowodowego dla rozstrzygnięcia o wszystkich roszczeniach w ramach grupy w ogólności i podgrup. Doprowadziłoby to do sytuacji, że postępowanie grupowe, niewiele, albo w ogóle nie różniłoby się od postępowania, w którym każdy poszkodowany dochodziłby swoich roszczeń od pozwanych indywidualnie.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 r.: „W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt V ACz 354/13).

Pozwany w odpowiedzi na pozew, podnosząc brak ujednolicenia roszczeń z pominięciem okoliczności wspólnych wskazał, iż jest możliwe wyróżnienie co najmniej kilku kryteriów, które umożliwiają ustalenie składu podgrup zgodnie z ustawą o postepowaniu grupowym. Odnosząc się do żądania pierwszego – członkowie grupy mogli zostać uszeregowani z uwzględnieniem ubezpieczającego, z którym poszczególni członkowie grupy zawarli umowy, albowiem ubezpieczającymi były cztery podmioty, a powodowie kwestionują ważność umów zawartych pomiędzy pozwaną a ubezpieczającymi. Odnosząc się do żądania drugiego – okolicznością wspólną dla członków podgrup winna być stawka opłaty likwidacyjnej, której wysokość różnicuje sytuację powodów. Wysokość opłaty likwidacyjnej wskazana jest w tabelach opłat i limitach składek załączonych do umów. Strona powodowa kwestionuje pięć różnych tabel, które zawierają 42 różne postanowienia przewidujące wysokość opłat likwidacyjnych należnych w różnych latach polisowych. Jak wskazywała strona powodowa, w przypadku rezygnacji przez członków grupy z ochrony ubezpieczeniowej przed upływem okresu odpowiedzialności, pozwany pobierał opłatę likwidacyjną, której wysokość była ustalana procentowo w stosunku do wartości zgromadzonych na rachunku każdego członka grupy i była uzależniona od r., w którym ubezpieczony zrezygnował z ubezpieczenia. Opłata likwidacyjna zgodnie z tabelą wynosiła od 100% do 1% albo od 80% do 5% wartości rachunku (dla ubezpieczeń z 15 letnim okresem odpowiedzialności) albo od 100% do 5% wartości rachunku (dla ubezpieczeń z 10 letnim okresem odpowiedzialności). Odnosząc się do żądania trzeciego to podobnie jak poprzednie żądanie, sytuację poszczególnych członków grupy różnicuje wysokość stawki opłaty administracyjnej, która wynosiła 0,096%, 1,28% i 1,92%.

Zdaniem sądu wskazane przez stronę pozwaną okoliczności różnicują sytuację poszczególnych członków grupy, a tym samym umożliwiały one ujednolicenie roszczeń w oparciu co najmniej o te okoliczności, a nie poprzestanie tylko i wyłącznie na kryterium wysokości roszczenia. Jedynie taka kategoryzacja prowadzi bowiem do konieczności odrębnej oceny roszczeń poszczególnych członków w ramach podgrup, w oparciu o różne okoliczności faktyczne.

Biorąc powyższe pod uwagę sąd przyjął, iż przedmiotowy pozew nie odpowiada wymogom postępowania grupowego i na podstawie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. podlegał on odrzuceniu.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając nimi stronę przegrywającą proces – powodów. Na koszty postępowania składa się wynagrodzenie jednego pełnomocnika i opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Zdaniem Sądu obecny etap postępowania nie uzasadniał zasądzenia wynagrodzenia ponad wysokość jednej stawki minimalnej.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie Wydział I Cywilny z dnia 23 października 2015 r.

Written by

  1. Dopiero wskazanie konkretnych zarzutów dotyczących poszczególnych osób umożliwiłoby wyjaśnienie, czy te zarzuty wymagają przeprowadzenia konkretnych dowodów (przy uwzględnieniu sytuacji wskazanych w art. 228, art. 229, art. 230, art. 231 k.p.c., kiedy prowadzenie dowodów jest zbędne), na kim spoczywa ciężar dowodu w zakresie konkretnych okoliczności faktycznych (niezależnie od ogólnej reguły wskazanej w art. 16 u.d.p.g.) oraz jakie wnioski należy wysnuć z ewentualnego braku takich dowodów.
  2. W postępowaniu grupowym brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku o zwrócenie się przez Sąd do Archiwum Państwowego o nadesłanie odcinków zbiorowych. Obowiązek dostarczania niezbędnych dokumentów spoczywa bowiem na reprezentancie grupy, zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.p.g.
  3. Podstawą uznania, że osoby wskazane jako członkowie grupy są następcami prawnymi zmarłych akcjonariuszy, są stwierdzenia nabycia spadku lub akty poświadczenia dziedziczenia (art. 1025 § 1 k.c.). Z dołączonego stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia wynika domniemanie prawne, że wskazane osoby są spadkobiercami akcjonariuszy wskazanych na dołączonych odcinkach zbiorowych akcji (art. 1025 § 2 k.c.).

Sąd Okręgowy w Szczecinie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Wojciech Machnicki (spr.)

Sędziowie:                     SSO Halina Musiał, SSO Tomasz Sobieraj

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2016 r. w Szczecinie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa K. P. – reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa o zapłatę,

postanawia:

ustalić następujący skład grupy: [2166 członków grupy podzielonych na podgrupy według liczby posiadanych akcji].

 

UZASADNIENIE

Powód K. P. (1), działając jako reprezentant grupy, wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa. Powód domaga się:

  1. rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym,
  2. zasądzenia od pozwanego na rzecz każdego z Członków Grupy łącznie kwoty (…),
  3. przyznania na rzecz pełnomocników powoda wynagrodzenia na zasadach ustalonych w umowie zawartej pomiędzy Reprezentantem Grupy a pełnomocnikiem oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z Członków Grupy, reprezentowanych przez powoda kosztów postępowania, według norm przepisanych.

W pozwie wniesionym 27 lipca 2012 r. powód wskazał, że dochodzi zapłaty na rzecz poszczególnych członków Grupy łączenie (…) zł. Ostatecznie w piśmie z 5 czerwca 2015 r. dochodzoną kwotę oznaczył na (…) zł (k. 1557).

Powód, działając w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków Grupy dochodzi od Skarbu Państwa Ministra Skarbu Państwa należności z tytułu utraty przez akcje spółki (…) S.A. (zwaną dalej: (…) S.A.) ich wartości na skutek podjęcia do roku 2002 włącznie, przez osoby działające w imieniu Skarbu Państwa, działań mających na celu przejęcie przez Państwo Spółki – całego (…) (renacjonalizacja), a w sytuacji, gdy do tego nie doszło, doprowadzenie do upadłości Spółki, na skutek której akcje (…) S.A. utraciły swoją wartość. Działalność ta była prowadzona przez Skarb Państwa na wielu płaszczyznach, zarówno jako akcjonariusza mniejszościowego (…) S.A., który podejmował działania na szkodę pozostałej części akcjonariuszy, jak i działającego w ramach posiadanego imperium. Żądanie pozwu zostało wyliczone na podstawie wartości księgowej akcji. Na skutek podjętych przez Skarb Państwa jako akcjonariusza (…) S.A. działań, a nadto na skutek decyzji podjętych w ramach posiadanego imperium, znajdująca się w bardzo dobrej kondycji gospodarczo – ekonomicznej spółka (…) S.A. zmuszona została do otwarcia postępowania upadłościowego, a tym samym wartość księgowa posiadanych przez akcjonariuszy tej spółki akcji spadła do zera. Kwota ta stanowi zatem wysokość szkody poniesionej przez powodów, w przeliczeniu na jedną akcję.

Roszczenia zostały ujednolicone ze względu na ilość akcji posiadanych przez powodów, a tym samym pod względem wartości dochodzonych przez członków Grupy roszczeń w poszczególnych podgrupach. Zasada ujednolicenia roszczeń polega na przyporządkowaniu Członków Grupy posiadających identyczną ilość akcji do poszczególnych podgrup. Wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy określa spis członków Grupy. Wysokość roszczenia każdego z członków podgrupy została obliczona jako różnica pomiędzy iloczynem ilości akcji oraz wartości księgowej jednej akcji na dzień 31.12.2001 r., tj. 21.47 zł, a wartością akcji na dzień złożenia pozwu, która wynosi 0,00 zł.

W piśmie z 5 marca 2014 r. powód precyzuje, że domaga się zapłaty w oparciu o następującą podstawę faktyczną: podjęcie przez osoby reprezentujące Skarb Państwa szeregu działań w okresie lat 2001 – 2002, w tym w szczególności odwołania Zarządu i aresztowania jego członków oraz zaskarżenia uchwał z dnia 7 maja 2002 r. podjętych przez Zgromadzenie Akcjonariuszy, albowiem te działania i wywołane nimi zdarzenia ostatecznie doprowadziły do utraty wartości akcji należących do powodowej Grupy.

Postanowieniem z 14 października 2014 r. Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym, a postanowieniem z 23 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie na to postanowienie.

Postanowieniem z 11 marca 2015 r. Sąd umorzył postępowanie w zakresie roszczenia ewentualnego dotyczącego żądania zasądzenia świadczenia pieniężnego z uwagi na utratę dywidendy.

Postanowieniem z 1 kwietnia 2015 r. Sąd zarządził ogłoszenie o wszczęciu postępowaniu grupowego, wyznaczając termin 60 dni do składania oświadczeń o przystąpieniu do Grupy. Ogłoszenie zostało opublikowane w dodatku Komunikaty do ogólnopolskiego wydania (…) z 7 kwietnia 2015 r.

Dochodzenie roszczeń na rzecz członków grupy regulują przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. nr 7, poz. 44) (dalej jako: „u.d.p.g.”). Zgodnie z powyższymi przepisami, po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. Ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego powinno zawierać między innymi informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym poprzez złożenie reprezentantowi grupy, w oznaczonym terminie, nie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż trzy miesiące od daty ogłoszenia, pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Przystąpienie do grupy po upływie terminu wyznaczonego przez sąd jest niedopuszczalne (art. 11 u.d.p.g.) W oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien określić swe żądanie oraz wskazać okoliczności uzasadniające żądanie, a także przynależność do grupy oraz przedstawić dowody. Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu (art. 12 u.d.p.g.). Z chwilą przedstawienia sądowi oświadczenia o przystąpieniu do grupy między członkiem grupy oraz pozwanym powstaje skutek sprawy w toku, co do roszczenia objętego postępowaniem grupowym (art. 13 ust. 1 u.d.p.g.). W wyznaczonym przez sąd terminie, nie krótszym niż miesiąc, pozwany może podnieść zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach (art. 15 u.d.p.g.). Po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym (art. 17 ust. 1 u.d.p.g.).

Sąd ustalił skład Grupy w odniesieniu do osób wskazanych przez K. P. (1) przed wydaniem postanowienia z 14 października 2014 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym oraz osób, które zgłosiły przystąpienie do Grupy w terminie wskazanym w ogłoszeniu prasowym opublikowanym zgodnie z postanowieniem z 1 kwietnia 2015 r. i zostały ujęte w wykazie przedstawionym przez powoda na postawie art. 12 u.d.p.g. (zawartym w piśmie z 5 czerwca 2015 r.).

W odniesieniu do osób wskazanych na pierwszym etapie postępowania Sąd uwzględnił członków wskazanych w spisie aktualnym na 30 maja 2014 r. (k. 1035-1322), z wyjątkiem R. N. (podgrupa 272 akcji), albowiem powód nie dołączył dowodów wskazujących na posiadanie przez nią akcji. W szczególności brak jest postanowienia o stwierdzeniu nabyciu spadku bądź poświadczenia dziedziczenia; są tylko adnotacje odręczne (… ) Pracownika ds. obrotu akcjami na odcinkach zbiorowych (Tom III załączników k. 248). Tym samym Sąd uwzględnił zastrzeżenia podnoszone przez powoda między innymi w piśmie z 5 czerwca 2015 r. w odniesieniu do nieuwzględnienia kilkunastu osób jak członków Grupy przed wydaniem postanowienia z 14 października 2014 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.

W odniesieniu do osób, które zgłosiły przystąpienie do Grupy na podstawie art. 12 u.d.p.g. i zostały przez powoda ujęte w wykazie przedstawionym na podstawie powyższego przepisu i zawartym w piśmie z 5 czerwca 2015 r. (k. 1521-1554) Sąd nie uwzględnił następujących osób z uwagi na brak ich oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe odszkodowanie: R. S. (7) (170 akcji), R. W. (4) (204 akcje), Ł. H. (4) (230 akcji), M. M. (4) (267 akcji), B. T. (8) (267 akcji), R. D. (4) (272 akcje), R. T. (3) (305 akcji), J. W. (8) (482 akcje), A. P. (2) (612 akcji), M. U. (2) (612 akcji), M. B. (9) (749 akcji), J. G. (2) (749 akcji), J. M. (9) (749 akcji), B. N. (749 akcji), J. R. (5) (749 akcji), M. N. (749 akcji), E. W. (749 akcji), W. P. ( (…) akcji). Sąd nie uwzględnił również T. W. (3) (749 akcji) i K. K. (30) (1505 akcji), ponieważ powód nie dołączył dowodów posiadania przez nich akcji i oświadczeń o wyrażeniu zgody na ryczałtowe odszkodowanie. W odniesieniu do zgody na ryczałtowe odszkodowania Sąd ma na uwadze, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, że otrzymanie takiej zgody od wszystkich członków jest warunkiem wszczęcia postępowania grupowego. W rezultacie brak takiej zgody od osób, które zgłosiły swe przystąpienie na podstawie art. 12 u.d.p.g. jest przeszkodą do umieszczenia ich na liście sporządzonej na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. Sąd podkreśla, że jako wykaz w rozumieniu art. 13 u.d.p.g. zostało uznane pismo z 5 czerwca 2015 r. Dodatkowe dokumenty, takie jak spisy członków (k. 1677) oraz zestawienie członków na dzień 5 czerwca 2015 r. (k. 1674) Sąd interpretuje jako dokumenty dodatkowe, które jednak nie są wykazem w rozumieniu powyższego przepisu. Tym samym Sąd nie przeprowadził ich analizy pod kątem zgodności z ww. wykazem.

Sąd uwzględnił wskazane przez powoda w piśmie z 5 czerwca 2015 r. (k. 1554) zmiany polegające na wstąpieniu A. B. (2) i J. B. (2) w miejsce zmarłego W. B. (9) (272 akcje), D. H. (7) w miejsce zmarłego K. M. (24) (272 akcje), A. K. w miejsce zmarłego Z. K. (7) (2367 akcji), przeniesienie R. K. (7) i A. T. do innych podgrup, albowiem powyższe zmiany są uzasadnione dołączonymi dokumentami.

Na podstawie art. 15 u.d.p.g. pozwany w piśnie z 22 lipca 2015 r. podniósł zarzuty, co do członkostwa osób wskazanych przez powoda. Pierwszy zarzut polega na tym, że powód nie wskazał dowodów pozwalających na ustalenie, iż każdy z członków Grupy powinien być akcjonariuszem w okresie 2001 – 2002 i obecnie. W ramach drugiego pozwany podnosi, ze powołanie się przez powoda na zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez stronę pozwaną poprzez powołanie się na zarzut przedawnienia powoduje, że nie można mówić o jednolitości podstawy prawnej roszczeń członków Grupy.

W odpowiedzi na zarzuty strony pozwanej powód w piśmie z 18 września 2015 r. wskazał, że dołączone dokumenty akcji pozwalają w sposób jednoznaczny stwierdzić, że członkowie Grupy byli akcjonariuszami spółki w latach 2001-2002. Ponadto brak jest podstaw do konieczności indywidualnego badania nadużycia prawa podmiotowego w kontekście przedawnienia. Przyczyną wytoczenia powództwa dopiero w 2012 r. było prowadzenie postępowania karnego przeciwko zarządowi Stoczni oraz sytuacja polityczna i społeczna uniemożliwiająca ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za utratę wartości akcji. Powyższe okoliczności odnoszą się do całości Grupy, a nie do jej pojedynczych członków.

W odniesieniu do pierwszego zarzutu Sąd wskazuje, że członkostwo poszczególnych osób wynika z dołączonych przez powoda dokumentów. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na powodzie (art. 16 ust. 1 u.d.p.g.). Oceniając, czy powód wykazał, iż wskazani członkowie posiadali akcje co najmniej na 31 grudnia 2001 r. do chwili obecnej Sąd, podobnie jak przed wydaniem postanowienia z 14 października 2014 r. o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, opierał się na dołączonych przez powoda dokumentach. Podstawowymi dokumentami są odcinki zbiorowe akcji, czyli dokumenty inkorporujące co najmniej dwie akcje, przewidziane w art. 328 k.s.h., a wcześniej w art. 339 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy. Powód dołączył odcinki zbiorowe imienne, które pozwalają na identyfikację akcjonariuszy. Datą emisji akcji jest 13 wrzesień 1991 r., co pozwala na wyprowadzenie domniemania faktycznego w rozumieniu art. 231 k.p.c., że osoba wskazana na danym odcinku była właścicielami takiej ilości akcji, jaka widnieje na danym odcinku w całym okresie późniejszym, aż do dnia dzisiejszego, o ile co innego nie wynika z pozostałego materiału dowodowego. Część akcjonariuszy wskazanych na odcinkach zbiorowych zmarła. W takich sytuacjach podstawą uznania, że osoby wskazane jako członkowie grupy są następcami prawnymi zmarłych akcjonariuszy są stwierdzenia nabycia spadku lub akty poświadczenia dziedziczenia (art. 1025 § 1 k.c.). Z dołączonego stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia wynika domniemanie prawne, że wskazane osoby są spadkobiercami akcjonariuszy wskazanych na dołączonych odcinkach zbiorowych akcji (art. 1025 § 2 k.c.). Akcje są zbywalne (art. 337 § 1 k.s.h.). W razie zbycia akcji, dowodem zbycia są umowy. Umowa zbycia jest źródłem domniemania, że nabywca jest następcą prawnym osoby wskazanej na odcinku zbiorowym bądź jej spadkobiercy. W odniesieniu do osób wskazanych w pkt IV pisma powoda z 5 czerwca 2015 r. należy podkreślić, że w postępowaniu grupowym brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku o zwrócenie się przez Sąd do Archiwum Państwowego o nadesłanie odcinków zbiorowych. Obowiązek dostarczania niezbędnych dokumentów spoczywa bowiem na reprezentancie Grupy, zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.p.g. Sąd uznał jednak, że wystarczające do ustalenia przynależności tych osób do Grupy są dołączone dokumenty, w odniesieniu do D. L. (3) zaświadczenie o wpisie do księgi akcji imiennych (skoroszyt 1.II. k. 29), J. C. umowa zbycia akcji (skoroszyt 2.II. k. 36), W. S. (11) umowy zbycia i zaświadczenie o wpisie do akcji imiennych (skoroszyt 2.11. k. 414, 415), Z. L. (2), P. E. (2), M. F. stwierdzenie nabycia spadku po K. L. (6) (skoroszyt 4.II. k. 78), A. M. (2) umowy zbycia akcji (skoroszyt 4.II k. 151-153), M. M. (25) umowy zbycia akcji (skoroszyt 4.II. k. 165-166), W. O. zaświadczenie o wpisie do księgi akcji imiennych (skoroszyt 4.II. k. 175-176).

Grupa liczy łącznie 2157 członków w 85 podgrupach, w zależności od liczby posiadanych akcji. Powyższe dokumenty wskazują, że wymienione w postanowieniu osoby bądź ich poprzednicy prawni byli posiadaczami akcji w latach 2001 – 2002 do chwili obecnej, a ich roszczenia zostały prawidłowo ujednolicone.

Pozwany zakwestionował przynależność wszystkich osób zgłoszonych w dotychczasowym postępowaniu. Sąd zwraca jednak uwagę, że pozwany poprzestał na podniesieniu ogólnego zarzutu, że powód nie wskazał dowodów pozwalających na ustalenie, iż każdy z członków Grupy powinien być akcjonariuszem. W związku z tym należy podkreślić, że pozwany z jednej strony nie uwzględnił dokumentów dołączonych przez powoda, nie dokonał ich szczegółowej analizy formalnej ani merytorycznej, a z drugiej nie wskazał, jakie konkretnie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia nie zostały przy pomocy tych dołączonych dokumentów udowodnione. Sąd podkreśla, że dopiero wskazanie konkretnych zarzutów dotyczących poszczególnych osób umożliwiłoby wyjaśnienie czy te zarzuty wymagają przeprowadzenia konkretnych dowodów (przy uwzględnieniu sytuacji wskazanych w art. 228, art. 229, art. 230, art. 231 k.p.c., kiedy prowadzenie dowodów jest zbędne), na kim spoczywa ciężar dowodu w zakresie konkretnych okoliczności faktycznych (niezależnie od ogólnej reguły wskazanej w art. 16 u.d.p.g.) oraz jakie wnioski należy wysnuć z ewentualnego braku takich dowodów. W odniesieniu zatem do tylko ogólnie sformułowanego zarzutu braku udowodnienia członkostwa Sąd musi podjąć decyzję co do członkostwa konkretnych osób w oparciu o analizę dołączonych przez powoda dokumentów, bez odwoływania się do braku dowodów, które z braku takiej potrzeby nie mogły być przez powoda zawnioskowane.

W odniesieniu do drugiego zarzutu Sąd wskazuje, że zgodnie z wiążącym (art. 386 § 6 k.p.c.) stanowiskiem Sądu Apelacyjnego wyrażonym w uzasadnieniach postanowienia z 4 grudnia 2013 r. przedawnienie roszczenia stanowi kwestię merytoryczną, która podlega badaniu dopiero po stwierdzeniu, że postępowanie grupowe jest dopuszczalne. O zasadności dochodzonych roszczeń zadecyduje Sąd dopiero podczas trzeciej, merytorycznej fazy postępowania grupowego. Gdyby wówczas okazało się, że roszczenia konkretnych członków grupy, wskazanych w postanowieniu co do składu grupy wydanym na podstawie art. 17 ust. 1 u.d.p.g. uległy przedawnieniu, to w odniesieniu do tych osób i w oparciu o te indywidualne okoliczności Sąd wyda orzeczenie merytoryczne. W związku z powyższym Sąd uznał, że brak jest podstaw do uwzględnienia zarzutów strony pozwanej podniesionych na podstawie art. 15 u.d.p.g.

Sąd ma na uwadze, że obowiązujące przepisy nie precyzują wymagań jakim powinno odpowiadać przewidziane w art. 17 ust. 1 u.d.p.g. postanowienie co do składu grupy. W związku z tym Sąd poprzestał na wskazaniu imienia i nazwiska każdego członka oraz dodatkowo jego przynależności do podgrupy.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział II Cywilny z dnia 23 października 2015 r.

Written by

Orzeczenie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 10 marca 2016 r., sygn. akt  I ACz 91/16 w ten sposób, że postanowiono rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

  1. Postępowanie grupowe stworzono dla spraw o istotnie zbliżonym stanie faktycznym. Stopień owego zbliżenia powinien być taki, iż wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia są takie same, jeśli już nie te same.
  2. Aby proces grupowy był operatywny, musi opierać się na okolicznościach faktycznych, których podobieństwo zakłada również prawdopodobnie tożsamą ocenę w kontekście przesłanek merytorycznego rozstrzygnięcia. Nie może więc być różnic, które w sposób ewidentny ocenę tę będą różnicować w odniesieniu do poszczególnych członków grupy. Dotyczy to wszystkich okoliczności faktycznych konkretyzujących hipotezę podlegającej zastosowaniu normy prawnej.
  3. Sąd w postępowaniu grupowym orzeka o dopuszczalności powództwa w  kształcie, w jakim zostało ono złożone i nie ma uprawnień do jego modyfikowania choćby przez selekcję poszczególnych elementów zdatnych do tego postępowania i odrzucenie pozostałych. Za przedmiot oceny przyjmuje się zatem pozew w kształcie, w jakim on do sądu wpłynął, oczywiście przy uwzględnieniu czynności związanych z uzupełnieniem braków formalnych.
  4. Postępowanie grupowe jest szczególnym rodzajem postępowania cywilnego, a jego niedopuszczalność nie przekreśla możliwości występowania ze zgłoszonymi roszczeniami w trybie zwykłym. Owa niedopuszczalność oznacza jedynie niemożność żądania rozpoznania sprawy na podstawie przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, które pod pewnymi względami może być dla zainteresowanych wygodniejsze. Nie zamyka jednak w żadnym razie dostępu do sądu i nie stoi na przeszkodzie realizacji praw wynikających z Konstytucji czy prawa międzynarodowego.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSO Tomasz Wojciechowski

Sędziowie:                     SSO Sylwia Urbańska, SSO Katarzyna Waseńczuk

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2015 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Urzędzie Miasta S. działającego w charakterze reprezentanta grupy złożonej z [dane członków grupy]przeciwko (…) S.A. w W. o ustalenie

postanawia

  1. odrzucić pozew;
  2. zasądzić od Miasta S. na rzecz (…) S.A. w W. kwotę 7.217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 marca 2015 r. Miejski Rzecznik Konsumentów w Urzędzie Miasta S., działając jako reprezentant grupy złożonej z [dane członków grupy] wniósł o ustalenie, że:

  1. postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia zawarte w tabelach opłat i limitów określające wysokość opłaty likwidacyjnej należnej w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia z przyczyn innych niż śmierć stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy – żądanie to dotyczy osobno warunków umów oznaczonych jako [oznaczenia] wodniesieniu do każdego z których wskazano od 4 do 11 członków grupy;
  2. w razie rozwiązania umów ubezpieczenia na życie przed upływem 10 lat od daty ich zawarcia z przyczyn innych niż śmierć pozwany jest zobowiązany do wypłaty każdemu z31 członków grupy kwoty równej wartości ich polisy pomniejszonej o opłatę od wykupu;
  3. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi zawarte między 31 członkami grupy a pozwanym są nieważne.

W pozwie sformułowano wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym. Jako podstawę prawną żądań z punktu pierwszego wskazano art. 3851 § 1 k.c. oraz 189 k.p.c., w przypadku żądania z punktu drugiego jeszcze art. 385 § 2 k.c., natomiast w odniesieniu do żądania z punktu trzeciego art. 189 k.p.c., art. 58 § 1, 805 i 807 § 1 k.c. Podczas rozprawy w dniu 9 października 2015 r. pełnomocnik reprezentanta grupy wyjaśnił, że żądanie z punktu trzeciego ma charakter ewentualny.

W uzasadnieniu żądania pozwu wskazano, że opłaty likwidacyjne zostały zastrzeżone w rażąco wygórowanej wysokości, co ukształtowało sytuację członków grupy będących konsumentami w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i z naruszeniem ich interesów. Mimo przesłania żądania pozwany odmówił potwierdzenia, że zaniecha stosowania wobec członków grupy kwestionowanych postanowień. Zakwestionowano również samą ważność umów ubezpieczenia wywodząc, że sumy ubezpieczenia oznaczono w znikomej wysokości, co kłóci się z istotą takiej umowy.

Pozwane (…) S.A. w W. w pierwszej kolejności zarzuciło niedopuszczalność postępowania grupowego wnosząc o odrzucenie pozwu i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowania grupowe normuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. nr 7 z 2010 roku, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”). W art. 10 ust. 1 u.d.p.g. wskazano, że w pierwszej kolejności sąd na rozprawie rozstrzyga o dopuszczalności postępowania i w razie stwierdzenia, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew.

Art. 1 ust. 1 u.d.p.g. wskazuje, że postępowanie grupowe może toczyć się w sprawach dotyczących roszczeń jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W art. 1 ust. 2 u.d.p.g. sprecyzowano, że przepisy te mają zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem jednak roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

W kontekście powołanych przepisów konieczne jest rozważenie możliwości prowadzenia postępowania grupowego w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu zasadna w tym względzie była ocena negatywna.

Podstawowym zagadnieniem wymagającym rozważenia przy weryfikacji dopuszczalności dochodzenia zgłoszonych pozwem roszczeń w postępowaniu grupowym jest poruszona przez pozwanego kwestia oparcia ich na jednakowej podstawie faktycznej.

Wymaganie to nie jest bliżej doprecyzowane. Przy wykładni tego przepisu zwrócić jednak należy uwagę, że sformułowanie to nie jest swoiste dla ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, gdyż występuje również w art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c. jako jedna z przesłanek współuczestnictwa formalnego obok jednorodzajowości roszczeń. Odwołanie się do tej instytucji jest tym bardziej uzasadnione, że z samego uzasadnienia projektu ustawy wynika, że wolą ustawodawcy było skorzystanie z doświadczeń związanych z jej funkcjonowaniem.

Na tle tego przepisu został wyrażony pogląd, iż jednorodzajowość musi być odniesiona do przedmiotu sporu, a dokładniej stosunków prawnych będących przedmiotem sporu, a nie tylko samych roszczeń. Oznaczałoby to, że przykładowo pieniężny charakter, wyrażający czysto zewnętrzne i formalne podobieństwo, wszystkich roszczeń nie przesądzałby o ich jednorodzajowości. Takie ujęcie jest trafne jeśli uwzględnić specyfikę przedmiotowej kumulacji roszczeń, która stanowi swego rodzaju kompromis między dążeniem do objęcia jednym procesem wielu żądań, które nadają się do łącznego rozpoznania, a sprawnością postępowania, która przeciwstawiać się będzie nadmiernemu rozbudowaniu i zróżnicowaniu podstaw faktycznych żądań wiążącym się automatycznie ze zwiększeniem ilości materiału procesowego oraz czynności dowodowych. Podobne argumenty są aktualne w postępowaniu grupowym, które przecież konstrukcyjnie zakłada jednorodność dochodzonych roszczeń.

W ocenie Sądu powyżej zreferowane stanowisko należy zaaprobować i odnieść również do przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego. Nie ma w szczególności dostatecznych podstaw by identycznym sformułowaniom w obu przepisach przypisywać odmienne znaczenie. Nie przesądza również brak wymagania w art. 1 ust. 1 u.d.p.g. by podstawa prawna roszczeń była jednakowa, co występuje w przypadku współuczestnictwa formalnego. Istotne jest, że w obu przypadkach w tym kontekście wskazano na konieczność istnienia „takiej samej”, z czym równoznaczne jest „jednakowej”, podstawy faktycznej. O ile zaś do jednorodzajowości żądań w niniejszej sprawie trudno mieć zastrzeżenia, o tyle oparcie ich na takiej samej podstawie faktycznej już musi być ocenione odmiennie.

Nie może ulegać wątpliwości, iż postępowanie grupowe stworzono dla spraw o istotnie zbliżonym stanie faktycznym. Stopień owego zbliżenia powinien być taki, iż wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia są takie same, jeśli już nie te same. Nie ma najmniejszego sensu łączenie w ramach jednego procesu w postępowaniu grupowym żądań szeregu osób, które pozostają w odmiennym położeniu faktycznym na tyle, iż mogłoby to już na pierwszy rzut oka powodować konieczność wydawania rozstrzygnięć odmiennej treści. Nie ma również sensu postępowanie grupowe, które sprowadzić by się miało do odrębnego weryfikowania okoliczności faktycznych dotyczących z osobna poszczególnych członków grupy, choćby okoliczności te były dobrane według tego samego schematu. Nie jest istotą postępowania grupowego wypracowanie jednolitego poglądu prawnego i ocenianie pod jego kątem rozbieżnych sytuacji faktycznych poszczególnych członków grupy.

Wymaganie by okoliczności uzasadniające żądania poszczególnych członków grupy były takie same należy odczytywać przez pryzmat nie tyle formalnego (zewnętrznego) ich podobieństwa, lecz podobieństwa istotnego z punktu widzenia przesłanek merytorycznego rozstrzygnięcia. W przeciwnym razie postępowanie grupowe stanie się zlepkiem osobnych procesów o odmiennych stanach faktycznych i w żaden sposób nie ułatwi dochodzenia roszczeń, do czego było przecież stworzone. Należy przy tym podkreślić, iż nie jest to obligatoryjna forma dochodzenia określonego rodzaju praw i jej istnienie nie odbiera nikomu praw do wystąpienia indywidualnie z żądaniem ściśle dostosowanym do jego własnego położenia. Aby zatem proces grupowy był operatywny musi opierać się na okolicznościach faktycznych, których podobieństwo zakłada również prawdopodobnie tożsamą ocenę w kontekście przesłanek merytorycznego rozstrzygnięcia. Nie może więc być różnic, które w sposób ewidentny ocenę tę będą różnicować w odniesieniu do poszczególnych członków grupy. Rzecz jasna dotyczy to wszystkich okoliczności faktycznych konkretyzujących hipotezę podlegającej zastosowaniu normy prawnej. Nie wystarczy oczywiście wspólność lub tożsamość części okoliczności faktycznych.

W realiach niniejszej sprawy należy zauważyć, że już z samego pozwu wynika, że żądania odniesione są do pięciu różnych wzorców umownych (ogólnych warunków umów). Nadto w przypadku części z nich występuje kilka odmiennej treści wariantów umowy. Co najistotniejsze, zarówno poszczególne wzorce, jak i warianty w ramach danego wzorca różnią się wysokością opłat likwidacyjnych.

Kolejny element istotnie różnicujący podstawę faktyczną żądań w przypadku każdego z członków grupy odnosi się do ich „stażu” w ramach danej umowy, czy inaczej „roku polisowego” (k. 3327). Należy tu nadmienić, że opłata likwidacyjna w początkowym okresie ustalona została na 200% składki podstawowej, natomiast w okresie końcowym na 30-60% (k. 29-30).

Są to elementy szczególnie istotne dla rozstrzygnięcia, a więc uznać należy, że wyznaczające treść podstawy faktycznej żądania danej osoby. Nie dokonując obecnie oceny merytorycznej żądania pozwu należy stwierdzić, że niewątpliwie inaczej będzie przedstawiała się ocena dopuszczalności ustanowienia opłaty rocznej w wysokości 200% a inaczej w przypadku zastrzeżenia tej opłaty w wysokości 30% tej składki. Skoro zatem rozmiar obciążającego potencjalnie świadczenia nie jest nawet zbliżony w przypadku wszystkich członków grupy, gdyż różnią się oni „rokiem polisowym”, to tym samym pojawia się istotne zróżnicowanie dotyczących ich okoliczności faktycznych, ponieważ przesłanką orzekania jest między innymi rażące naruszenie interesów konsumenta. O ile zaś w tym zakresie zachodzą znaczące różnice, to nie można uznać, iż żądania poszczególnych członków grupy opierają się choćby na takiej samej podstawie faktycznej.

Słusznie pozwany zwraca uwagę, że w odniesieniu do części członków grupy nie można racjonalnie zakładać, iż postępowanie uda się zakończyć przed upływem 10 lat od zawarcia przez nich umowy z pozwanym. Sytuacja takiej osoby w zakresie podstawy faktycznej zgłaszanych żądań z istoty rzeczy kształtuje się całkowicie odmiennie niż w przypadku osoby, która jest objęta – choćby potencjalnie, czyli na wypadek rozwiązania umowy – działaniem kwestionowanych klauzul. Również przesłanka interesu prawnego musiałaby zostać wykazana w oparciu o inne zupełnie okoliczności faktyczne.

Uwzględniając powyższe dwa spostrzeżenia trzeba jeszcze zauważyć, że zróżnicowanie stawki procentowej opłaty likwidacyjnej w kolejnych latach nakazuje zbadanie czy klauzule te nie są niedozwolone jedynie w odniesieniu do części okresu z 10 lat obowiązywania umowy, której dotyczą. Nie ma bynajmniej konieczności jednolitego traktowania całego zapisu dotyczącego opłaty likwidacyjnej w poszczególnych latach, skoro z całą pewnością sama instytucja nie jest z założenia wadliwa. Niedopuszczalność kwestionowanych postanowień może wynikać jedynie z zaburzenia równowagi w ramach stosunku prawnego przez zastrzeżenie świadczenia w wysokości sprzecznej z dobrymi obyczajami i naruszającej rażąco interes konsumenta. Nie będzie niewątpliwie przesądzać o zasadności powództwa już jedynie zastosowanie konstrukcji opłaty likwidacyjnej, która wedle jednolitego stanowiska stron sama w sobie nie jest z punktu widzenia wspomnianych kryteriów wadliwa.

Pozostaje rzeczą oczywistą, że ocena dopuszczalności danej klauzuli umownej musi opierać się na ważeniu interesów stron kontraktu z uwzględnieniem wszystkich jego postanowień. Nie ulega więc kwestii, iż inaczej będzie trzeba spojrzeć na dopuszczalność zastrzeżenia opłaty na 200% stawki rocznej w pierwszym i drugim roku, a inaczej na 30% w roku dziesiątym, na co jeszcze nałoży się obowiązek uwzględnienia reszty rozwiązań umownych. Chodzić będzie o ocenę relacji ekonomicznej świadczeń stron, co będzie musiało uwzględniać między innymi etap wykonania umowy. Zastrzeżenie obciążenia konsumenta skutkami wycofania się z określonego kontraktu nie może być z góry ocenione jako niedopuszczalne. Ocena musi odnosić się do relacji owego obciążenia do całości świadczenia konsumenta, ale także kosztów wykonywania umowy przez przedsiębiorcę i ponoszonego przez niego ryzyka. Nie ulega kwestii, że członkowie grupy na tej płaszczyźnie pozostają w bardzo zróżnicowanej sytuacji.

Powyższe uwagi wskazują na zróżnicowanie pozycji członków grupy już w odniesieniu do treści samego wzorca w części do każdego z nich się odnoszącej. Zróżnicowanie to w sposób oczywisty dotyczy również innych okoliczności podlegających ocenie przy orzekaniu merytorycznym.

Zasadnie akcentuje pozwany różny moment zawarcia umów również i w tym aspekcie, że sytuacja zewnętrzna musi rzutować na ocenę czy występuje sprzeczność z dobrymi obyczajami. Wymaga to uwzględnienia powszechnych standardów obowiązujących w danym czasie, co stanowi o kolejnym elemencie różniącym członków grupy.

Zwraca się niejednokrotnie uwagę, iż ocena dopuszczalności danego elementu ogólnych warunków umowy nie może ograniczać się tylko do jego treści, lecz musi uwzględniać całokształt uprawnień obu stron kontraktu. Sam powód wskazuje na potrzebę dokonania oceny w kontekście zasad ekwiwalentności i proporcjonalności świadczeń, co w niewątpliwy sposób wymusza uwzględnienie tak całokształtu rozwiązań przyjętych w danym wzorcu i jego wariancie, jak i etapu realizacji danej umowy. Powoduje to tym samym, że proporcjonalnie większe znaczenie będzie miała okoliczność, iż członkowie grupy zawierali umowy według różnych wzorców i według różnych ich wariantów. Tym ważniejsze będzie również – przy ważeniu interesów stron – na jakim etapie wykonywania umowy się znajdują. Są to elementy stanu faktycznego, jakkolwiek układające się według jednego schematu, to jednak nie takie same w odniesieniu do poszczególnych członków grupy.

Słusznie w tym kontekście pozwany wskazuje, że (tylko) w niektórych wariantach ogólnych warunków umowy klient uzyskiwał „bonus” polegający na zwiększeniu wysokości zgromadzonych środków. Jest to dalszy element różnicujący pozycję członków grupy i podstawę faktyczną istotną dla rozstrzygnięcia w przypadku każdego z nich.

Nadto już prosta lektura art. 3851 k.c. wskazuje, że powoływana przez reprezentanta grupy konstrukcja odnosi się do postanowień, które nie zostały w sposób indywidualny uzgodnione. W oczywisty sposób członkowie grupy mogą pozostawać w tym zakresie w odmiennej sytuacji.

Wypada również zaznaczyć, iż konstrukcja pozwu w niniejszej sprawie opiera się na incydentalnej kontroli wzorca umownego, która istotnie różni się od kontroli abstrakcyjnej sprawowanej przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Kontrola abstrakcyjna polega na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy. W ramach tejże kontroli dokonuje się badania samej treści kwestionowanego wzorca umowy, a nie sposobu, czy okoliczności jego wykorzystywania w praktyce. Odmiennie w sprawie niniejszej kwestie te, niejednolite dla poszczególnych członków grupy, musiałyby być ustalone i ocenione.

Sąd nie podziela poglądu, iż w zakresie dopuszczalności postępowania grupowego bada się jedynie zbieżność okoliczności faktycznych powoływanych przez powoda jako podstawy roszczeń z pominięciem stanowiska (obrony) pozwanego. W istocie pozostawałoby to w sprzeczności z istotą postępowania grupowego, którą wyraża powołany na wstępie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. zakładając, że przedmiotem postępowania będą analogiczne okoliczności faktyczne dotyczące poszczególnych członków grupy. Nie trzeba szerzej wyjaśniać, iż w procesie sąd ustala również istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności powoływane przez pozwanego, a w pewnym zakresie również brane pod uwagę z urzędu. Dopuszczenie zupełnego zróżnicowania na tej płaszczyźnie oznaczałoby istotne rozszerzenie postępowania grupowego w aspekcie niezbędnych ustaleń faktycznych i to w sposób sprzeczny z powołanym przepisem. Skoro zaś sprawa niniejsza nie jest sprawą o ustalenie odpowiedzialności, stosownie do art. 2 ust. 3 u.d.p.g., to wydawane w niej rozstrzygnięcie musi być kompleksowe w tym sensie, że okoliczności indywidualne dotyczące poszczególnych członków grupy nie mogą być przeniesione do kolejnego procesu, w którym orzekano by o rozmiarze ustalonej prejudycjalnie odpowiedzialności, względnie indywidualnych przesłankach ją wyłączających, jak choćby przedawnieniu roszczenia.

Postępowanie grupowe musi zachowywać swój jednorodny charakter nie tylko w zakresie samego żądania, ale i kwestii stanowiących podstawę do obrony pozwanego. O ile zaś w przypadku powództwa ustalającego opartego o art. 2 ust. 3 u.d.p.g. zachodzi możliwość pominięcia okoliczności indywidualnych powoływanych przez pozwanego i orzeczenia wyłącznie o określonej przesłance (grupie przesłanek) odpowiedzialności, o tyle takiej możliwości nie ma w przypadku innej konstrukcji żądania, w tym także takiej, jak zastosowana w pozwie w sprawie niniejszej. Stąd pogląd wyrażony w orzecznictwie na tle owego powództwa o ustalenie odpowiedzialności nie ma charakteru uniwersalnego.

Niewątpliwie zróżnicowanie sytuacji członków grupy wystąpi z całą mocą w zakresie przesłanki interesu prawnego wymaganej art. 189 k.p.c. Prawidłowo obie strony do tego przepisu się odwołują, gdyż w sprawie nie chodzi o ustalenie odpowiedzialności pozwanego i roszczenia pieniężne w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.d.p.g., w którym to przypadku interes prawny nie jest przesłanką merytoryczną orzekania. Oznacza to jednak, iż w odniesieniu do każdego z członków grupy będzie należało w jego sytuacji faktycznej odnaleźć okoliczności wskazujące na istnienie owego interesu. Mając na uwadze opisane wyżej zróżnicowanie stażu umownego, a w niektórych przypadkach spodziewany do momentu orzekania upływ 10 lat od chwili zawarcia umowy, trzeba stwierdzić, że okoliczności te z istoty rzeczy nie mogą być takie same.

Nie jest tu rozwiązaniem odwołanie się do wezwania przez poszczególnych członków grupy pozwanego do potwierdzenia, iż kwestionowanych postanowień umownych ten nie będzie stosował. Jest to tylko jedna z okoliczności faktycznych, które należałoby uwzględniać przy ocenie interesu prawnego i zapewne nie najistotniejsza. Trzeba bowiem zauważyć, że w zwykłym procesie samo zajęcie w formie oświadczenia jednej ze stron stosunku prawnego stanowiska co do jego kształtu nie oznacza automatycznie, że można występować skutecznie z powództwem opartym o art. 189 k.p.c.

Nie bez znaczenia pozostaje tu okoliczność, iż członkowie grupy są związani z pozwanym „czynnymi” umowami, a w konsekwencji oczekują ustalenia kształtu hipotetycznego stosunku prawnego – istnienia na wypadek wygaśnięcia umowy prawa do otrzymania świadczenia według określonej zasady, to jest bez pomniejszenia o opłatę likwidacyjną. Potrzeba uzyskania takiego rozstrzygnięcia niewątpliwie jest uwarunkowana indywidualnymi okolicznościami dotyczącymi realności tego typu rozwoju wypadków.

W konsekwencji należało uznać, że zgłoszone w niniejszej sprawie roszczenia nie są oparte na choćby takiej samej podstawie faktycznej.

Dla porządku wypada dodać, że przesłanka jednorodzajowości ma charakter ogólny i z tego względu została umieszczona już w art. 1 ust. 1 u.d.p.g., w którym zdefiniowano samo postępowanie grupowe. Nie miałby zatem żadnego uzasadnienia pogląd, iż nie jest ona aktualna w przypadku ograniczenia żądania do ustalenia odpowiedzialności pozwanego. To samo dotyczy wymagania obejmującego jednakową podstawę faktyczną żądań.

Dodać też trzeba, że sąd w postępowaniu grupowym orzeka o dopuszczalności powództwa w kształcie, w jakim zostało ono złożone i nie ma uprawnień do jego modyfikowania choćby przez selekcję poszczególnych elementów zdatnych do tego postępowania i odrzucenie pozostałych. Nie można w ten sposób korygować ewentualnych błędów strony powodowej, gdyż brak ku temu podstawy prawnej. Za przedmiot oceny przyjmuje się zatem pozew w kształcie, w jakim on do sądu wpłynął, oczywiście przy uwzględnieniu czynności związanych z uzupełnieniem braków formalnych. Nie można natomiast ingerować w samą konstrukcję i zakres żądania. Nie można w szczególności dokonać rozdzielenia pozwu na kilka osobnych spraw uznając, iż zawarte w nim roszczenia nie są jednorodzajowe i oparte na takiej samej podstawie faktycznej, nawet gdyby w zakresie roszczeń pod tym względem spójnym dało się wskazać z listy dołączonej do pozwu co najmniej 10 osób, którym one przysługują, co w sprawie niniejszej nie jest w ogóle możliwe. Jak wskazano na takie modyfikacje nie zezwalają obowiązujące przepisy. Przemawia także przeciwko nim wymaganie by pozew grupowy był przygotowany przez zawodowego pełnomocnika, co zakłada wysoki profesjonalizm tej czynności.

Biorąc pod uwagę wszystkie wyżej opisane kwestie Sąd uznał, że złożony pozew nie odpowiada wymaganiom przewidzianym dla postępowania grupowego i w związku z tym na zasadzie art. 10 ust. 1 u.d.p.g. go odrzucił.

Dla uniknięcia zbyt daleko idących zarzutów i przypisywania Sądowi poglądów, które bynajmniej nie zostały wyrażone, należy stwierdzić, że Sąd nie wyklucza bynajmniej w ogólności wytoczenia powództwa zmierzającego do incydentalnej kontroli wzorca umownego w postępowaniu grupowym. Jednak by było to dopuszczalne musi chodzić o jednolite postanowienia umowne, to jest takie, które nie różnią się w zakresie zapisów mogących mieć znaczenie dla treści rozstrzygnięcia merytorycznego, jakkolwiek mogą pojawić się one w różnych wzorcach. Podobnie Sąd nie oczekuje identyczności podstawy faktycznej dotyczącej poszczególnych członków grupy, lecz jej zbieżności w zakresie okoliczności istotnych dla orzekania. Możliwe są zatem różnice w zakresie okoliczności drugorzędnych, lecz już nie pierwszoplanowych. Sformułowane stanowisko nie zmierza do pozbawienia znaczenia postępowania grupowego, lecz nadania mu kształtu wynikającego z funkcji, jakie instytucji tej są przypisywane. Chodzi więc o ułatwienie dochodzenia praw przez objęcie szeregu analogicznych sporów jednym procesem. Założeniu takiemu nie odpowiada rozbudowanie procesu grupowego w stopniu powodującym, iż postępowanie to staje się trudne do przeprowadzenia dla stron i sądu, a w rzeczywistości opiera się na rozpatrywaniu indywidualnych spraw, które w niewielkiej tylko części są istotnie podobne pod względem faktycznym, choćby nawet wymagały tożsamej wykładni tych samych przepisów prawa. Istota postępowania grupowego nie opiera się przecież na samej zbieżności podstaw prawnych stanowisk stron w odniesieniu do poszczególnych członków grupy, lecz jednolitości podstaw faktycznych tych ocen.

Rzecz zatem w prawidłowym doborze składu grupy i adekwatnej konstrukcji żądania, czego w niniejszej sprawie zabrakło.

Sąd nie podzielił natomiast stanowiska pozwanego dotyczącego braku uprawnienia reprezentanta grupy do występowania również w interesie osób zamieszkałych poza miastem S. Takie ograniczenie nie wynika z obowiązujących przepisów prawa i nie jest typowe dla organów jednostek samorządu terytorialnego. Powoływane zapisy zawarte na stronie internetowej reprezentanta grupy zasady tej nie mogą zmienić. Podobnie kwestia zawarcia umowy przez reprezentanta grupy z pełnomocnikiem została wyjaśniona w sposób wykluczający zasadność zastrzeżeń dotyczących możliwości prowadzenia postępowania grupowego.

Rozstrzygnięcie o odrzuceniu pozwu w żadnym zakresie nie odnosi się do kwestii zasadności formułowanych roszczeń, a jedynie do dopuszczalności prowadzenia tego rodzaju postępowania. Postępowanie grupowe jest bowiem szczególnym rodzajem postępowania cywilnego, a jego niedopuszczalność nie przekreśla możliwości występowania ze zgłoszonymi roszczeniami w trybie zwykłym. Owa niedopuszczalność oznacza jedynie niemożność żądania rozpoznania sprawy na podstawie przepisów u.d.p.g., które pod pewnymi względami może być dla zainteresowanych wygodniejsze. Nie zamyka jednak w żadnym razie dostępu do sądu i nie stoi na przeszkodzie realizacji praw wynikających z Konstytucji czy prawa międzynarodowego. Argument ten przeciwstawić trzeba nazbyt liberalnej wykładni przepisów u.d.p.g. w zakresie dopuszczalności postępowania.

Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku powoda o otwarcie rozprawy na nowo. W kwestii dopuszczalności postępowania grupowego strony wypowiadały się dwukrotnie na piśmie i jeszcze podczas rozprawy. Załącznik do protokołu rozprawy złożony przez pozwanego nie podnosi jakichkolwiek nowych okoliczności, które wcześniej pozostawałyby niezauważone i co do których powód nie miałby możliwości wypowiedzenia się. Nie było również potrzeby oczekiwania na stanowisko Rzecznika Finansowego, które – z istoty rzeczy podyktowanej zadaniami tego organu oraz treści pisma samego powoda – będzie dotyczyć zagadnień merytorycznych, a nie konstrukcji żądania pozwu i dopuszczalności postępowania grupowego w niniejszej sprawie.

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. uznając, iż odrzucenie pozwu stanowi o przegranej powoda, który w konsekwencji obowiązany jest do zwrotu kosztów poniesionych przez pozwanego. Na te z kolei złożyło się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika odpowiadające wartości przedmiotu sporu oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego, liczone dla jednego pełnomocnika. Na tym etapie postępowania nie było zasadne stanowisko wskazujące na ponadnormatywny stopień pracochłonności sprawy dyktujący konieczność uwzględnienia wynagrodzenia w wysokości przekraczającej stawkę minimalną.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXI Pracy z dnia 21 października 2015 r.

Written by

  1. W przypadku gdy kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetki ustawowe skompensowane na dzień wniesienia pozwu, należne za opóźnienie w zapłaceniu roszczenia podstawowego, strona powodowa zgłasza wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże roszczenie procesowe oparte zostaje na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego roszczenie każdego z powodów oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych.
  2. Zgłoszenie przez każdego z powodów w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (odszkodowanie oraz skompensowane odsetki ustawowe) prowadzi do naruszenia dyspozycji art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
  3. Wydaje się, że ratio legis postępowania grupowego nie obejmuje możliwości dochodzenia dwóch roszczeń pieniężnych i ujednolicania roszczeń nie poprzez wspólne okoliczności sprawy, ale poprzez ograniczenie części skompensowanych odsetek ustawowych.
  4. W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń.
  5. Potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń funkcjonariuszy (określonej w przepisach prawa), związane z niedokonaniem w 2009 i 2010 r. waloryzacji, winno być przedmiotem sporu o wynagrodzenie, bez potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, co uniemożliwia rozstrzyganie sprawy w sporze grupowym.
  6. Nie jest możliwe przypisanie Ministrowi Spraw Wewnętrznych bezprawności w zakresie braku zwaloryzowania wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Granicznej w latach 2009-2014, skoro pozwany związany był przepisami ustaw budżetowych, których zgodność z Konstytucją nie budzi wątpliwości w związku ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego.
  7. Gdy powołane w pozwie okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom dopuszczalności pozwu w pozwie grupowym, jednak faktyczne okoliczności uzasadniające roszczenie pozwu nie odnoszą się do czynu niedozwolonego, pozew podlega odrzuceniu.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXI Pracy w składzie:

Przewodniczący:    SSO Sylwia Kulma

Sędziowie:              SSO Monika Sawa, SSR (del.) Grzegorz Kochan (spr.)

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 października 2015 r. w Warszawie sprawy z powództwa (…) przeciwko Skarbowi Państwa – Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Warszawie o odszkodowanie, postanawia:

odrzucić pozew.

 

UZASADNIENIE

R. L., działający jako reprezentant grupy 375 funkcjonariuszy Straży Granicznej, wystąpił z pozwem wniesionym w postępowaniu grupowym skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Spraw Wewnętrznych o odszkodowanie z tytułu braku waloryzacji wynagrodzeń w latach 2009-2014. Reprezentant grupy wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz członków grupy, podzielonych na 101 podgrup, kwot stanowiących równowartość wysokości utraconych przez powodów wynagrodzeń oraz skapitalizowanych odsetek ustawowych – o łącznej wartości 4.127.228,93 zł, szczegółowo wskazanych w pozwie.

W uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy wskazał, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej, tj. braku waloryzacji uposażeń funkcjonariuszy Straży Granicznej wskazanych w pozwie za okres od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2014 r.

Jako podstawę faktyczną roszczeń strona powodowa wskazała brak waloryzacji wynagrodzeń grupy objętej pozwem, w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2014 r. oraz brak wypłaty kwot związanych z waloryzacją uposażeń oraz należnych odsetek ustawowych. Strona powodowa jako podstawę prawną powołała przepisy art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz.U. nr 10, poz. 58), art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r. (Dz.U. Nr 19, poz. 102), art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 29, poz. 150), art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 273), art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 169), art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r., poz. 162) w zw. z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw (tj. Dz.U. z 2011 r., Nr 79, poz. 431).

Reprezentant grupy stwierdził nadto, że istotą roszczenia jest brak zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określonych w ustawie budżetowej w okresie objętym powództwem tj. od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2014 r., który wynosił:

  • w 2009 roku – 103,9% na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz.U. Nr 10, poz. 58);
  • w 2010 roku – 101,00% na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r. (Dz.U. Nr 19, poz. 102);
  • w 2011 roku – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia r. (Dz.U. Nr 29, poz. 150);
  • w 2012 roku – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 273);
  • w 2013 roku – 100,00% na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 169);
  • w 2014 roku – 100,00% na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r., poz. 162).

Pozwany Skarb Państwa – Minister Spraw Wewnętrznych zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o odrzucenie pozwu jako niedopuszczalnego, ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany wskazał, że brak jest podstaw do rozpoznania niniejszej sprawy w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, gdyż zgłoszone roszczenia nie są objęte normą art. 1 ust. 2 ustawy, bowiem źródłem szkody jest niezrealizowanie wypłaty wynagrodzeń w wysokości wynikającej z ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej dzielił pracowników państwowej sfery budżetowej. Jak podkreślił pozwany, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 r., sygn. akt III PK 87/13, stwierdził, że w przypadku gdy spór dotyczy wysokości wynagrodzeń, a nie mechanizmu jego ustalania, nie jest konieczne odwoływanie się do odpowiedzialności deliktowej. Pozwany zaznaczył, iż przyjmując argumentację powodów, że przepisy prawa przewidywały obligatoryjną waloryzację wynagrodzeń, to po ich stronie powstało roszczenie o zapłatę zwaloryzowanego wynagrodzenia, które jest niezależne od działania funkcjonariuszy państwowych.

Zdaniem pozwanego „zamrożenie” waloryzacji uposażeń w latach 2011-2014 wynikało z treści samych ustaw budżetowych, a więc nie dotyczyło zaniechania jakiegokolwiek funkcjonariusza, w szczególności Ministra Spraw Wewnętrznych. Pozwany zaznaczył także, iż zgodnie z treścią art. 4171 § 1 k.c. jeżeli szkoda powstała w związku z wydaniem aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, natomiast powodowie nie powołali prejudykatu w postaci orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

W pozostałej części uzasadnienia pozwany odniósł się do braku merytorycznej zasadności roszczeń i wskazał podstawy do ich oddalenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Pozew w postępowaniu grupowym podlega odrzuceniu.

Kwestię prowadzenia procesu w postępowaniu grupowym reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r., Nr 7, poz. 44, dalej jako: „u.d.p.g.”). Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 u.d.p.g. co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie. Przepis art. 1 ust. 2 doprecyzowuje, iż ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g., powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.

Zwrócić należy uwagę, że w pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew. Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego, sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkie przesłanki wynikające z art. 1 u.d.p.g.

Rozważając kwestię, czy zgłoszone w przedmiotowej sprawie dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, Sąd doszedł do przekonania, iż strona powodowa zgłosiła wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże roszczenie procesowe oparte zostało na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego roszczenie każdego z powodów oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych. Zaznaczyć bowiem należy, iż kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetki ustawowe skompensowane na dzień wniesienia pozwu, które w ocenie strony powodowej należne są za opóźnienie w zapłaceniu roszczenia podstawowego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I ACz 1235/11, w postępowaniu grupowym mogą być dochodzone roszczenia jednego rodzaju (o świadczenie lub ustalenie), a w przypadku roszczeń o świadczenie pieniężne (w postaci zryczałtowanej wysokości), które wynikają z odwołania się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów taką grupę tworzących.

Podkreślenia wymaga, iż zgłoszenie przez każdego z powodów w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (odszkodowanie oraz skompensowane odsetki ustawowe) doprowadziło do naruszenia dyspozycji art. 2 ust. 1 u.d.p.g., zgodnie z którą postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Analizując sposób ujednolicenia roszczeń, Sąd zwrócił uwagę, iż strona powodowa przy tworzeniu grup nie odwołała się do wspólnych okoliczności faktycznych dla wszystkich podmiotów tworzących grupę, dokonując jedynie ograniczenia wysokości żądanych odsetek ustawowych jednego członka grupy z wyższą wartością odsetek ustawowych do członka grupy z bezpośrednio niższą wartością odsetek ustawowych. W istocie więc wysokość odszkodowania, stanowiącego roszczenie podstawowe, pozostaje indywidualna dla każdego członka grupy (brak w tym zakresie podgrup) i podlegałaby w toku procesu konieczności indywidualnego określenia wobec każdego z powodów. Następnie od tak ustalonych wartości waloryzowanego wynagrodzenia Sąd musiałby określić wysokość skompensowanych odsetek ustawowych znów indywidualnie dla każdego powoda, co dopiero pozwalałoby ustalić prawidłowość ujednolicenia grupy. Wydaje się, że ratio legis postępowania grupowego nie obejmuje możliwości dochodzenia dwóch roszczeń pieniężnych i ujednolicania roszczeń nie poprzez wspólne okoliczności sprawy, ale poprzez ograniczenie części skompensowanych odsetek ustawowych.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt V ACz 354/13, KSAG 2014/2/161-169, wskazał, iż wspólne okoliczności sprawy, w rozumieniu art. 2 u.d.p.g. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (…), stanowiące o dopuszczalności ujednolicenia roszczeń w ramach tworzonych podgrup, to okoliczności, które są wspólne, czyli takie same dla członków grupy i jednocześnie inne od tych, które zdecydowały o wyodrębnieniu się innych podgrup. W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, iż nie ma wątpliwości, że reprezentant grupy nie powołał żadnych okoliczności wspólnych dla członków każdej z podgrup uzasadniających ich utworzenie. Kwestia braku waloryzacji wynagrodzeń, wspólna dla wszystkich powodów, w żaden sposób nie odnosi się do kwestii tworzenia podgrup. Jak wskazano uprzednio, w istocie to roszczenie główne (brak waloryzacji wynagrodzenia) pozostaje w różnej wysokości dla każdego z powodów, a więc powodowie, decydując się na prowadzenie procesu w postępowaniu grupowym, powinni byli dokonać ujednolicenia roszczeń w odniesieniu do nich wszystkich, bez uwzględniania dwóch różnych rodzajowo świadczeń pieniężnych i bez możliwości podziału na mniejsze grupy.

W konsekwencji strona powodowa nie wskazała zasad ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych członków grupy lub podgrup, o czym stanowi art. 6 ust. 1 pkt 1 u.d.p.g. Powodowie dołączyli natomiast do pozwu oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Sąd Okręgowy stwierdził nadto, iż powodowie, odwołując się formalnie do prawidłowego zakresu przedmiotowego ustawy dotyczącego czynu niedozwolonego, faktycznie roszczenia swoje wywodzą nie z faktu czynu niedozwolonego (art. 417 § 1 k.c.), ale z faktu braku wypłaty zwaloryzowanej wysokości wynagrodzeń w latach 2009-2010 oraz niewypłacenia podwyższonego wynagrodzenia w tym okresie, w kolejnych latach 2011-2014. Sąd ocenił w tym przypadku nie tyle powoływaną podstawę prawną pozwu grupowego (czyn niedozwolony), ile okoliczności faktyczne przytoczone przez stronę powodową jako podstawa roszczenia.

Przepisy ustawy w art. 1 ust. 2 zawierają natomiast ograniczenia o charakterze przedmiotowym, zgodnie z którymi w postępowaniu grupowym mogą bowiem być dochodzone roszczenia o ochronę konsumentów, roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych. Roszczenia powodów nie zostały określone formalnie jako żądanie odszkodowania w oparciu o dyspozycję art. 417 § 1 k.c, który stanowi o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Powodowie, opisując podstawę faktyczną, nie wskazali przy tym zaniechania władzy publicznej, gdyż w istocie stosowne przepisy odnoszące się do waloryzacji wynagrodzeń znajdują się zarówno w ustawie o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowe, jak i w każdej z powołanych ustaw budżetowych. Powodowie nie twierdzą także by szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego i nie odwołali się w zakresie faktycznych podstaw roszczeń do art. 4171 § 4 k.c.

Jak wskazuje reprezentant grupy, zasady i terminy podwyższania wynagrodzeń powodów jako funkcjonariuszy Służby Granicznej określone zostały w ustawie z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 4 tej ustawy, od 2010 roku kwoty bazowe waloryzowane są corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, zaś w myśl art. 6 ustawy podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym, m.in. dla funkcjonariuszy Służby Granicznej, stanowią wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej, oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. W konsekwencji twierdzenie pozwu opera się na założeniu, że jeżeli w latach 2009 i 2010 nastąpiłaby waloryzacja wynagrodzeń powodów, to również w latach 2011-2014 nastąpiłby wzrost wynagrodzeń zgodnie z zasadami art. 6 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, pomimo wskaźnika 100% zawartego w ustawie budżetowej.

Przy takim uzasadnieniu faktycznym pozwu Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 marca 2014 r., sygn. akt III PK 87/13, w razie potencjalnego pokrzywdzenia danego pracownika nie ma potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, gdy naruszenie przepisów o wynagradzaniu spowodowane jest niezgodnym z imperatywnymi przepisami zaniżeniem wysokości wynagrodzenia. Takie działanie może być naprawione poprzez wniesienie powództwa o zapłatę wynagrodzenia. Odwołując się do wywodu Sądu Najwyższego wskazanego w powołanym wyroku, Sąd stwierdza, że skoro wysokość wynagrodzenia określają przepisy prawa – podane przez powodów okoliczności wymagają zweryfikowania na gruncie przepisów o wynagrodzeniach funkcjonariuszy, bez potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej. Potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń związane z niedokonaniem w 2009 i 2010 r. waloryzacji winno być więc przedmiotem sporu o wynagrodzenie. Powodowie wskazują wprawdzie na zawiniony bezczynnością pozwanego brak zastosowania ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego, jednak dochodzone roszczenia są roszczeniami o wysokość wynagrodzenia, a nie o odszkodowanie. Kontrowersje dotyczą bowiem zarzucanego braku zastosowania wobec powodów ustawowego mechanizmu waloryzacyjnego w 2009 i 2010 r. – co uniemożliwia rozstrzyganie sprawy w sporze grupowym.

Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny rozważając zgodność z Konstytucją przepisów uniemożliwiających waloryzację wynagrodzeń sędziów w 2012 r. w sprawie K 1/12 (orzeczenie z 12 grudnia 2012 r.) wskazał, że dopuszcza w związku z tym zarówno ingerencję w sferę praw nabytych (wyrok o sygn. K 9/00 oraz wyroki z 9 kwietnia 2002 r., sygn. K 21/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 17 i 20 stycznia 2010 r., sygn. Kp 6/09, OTK ZU nr l/A/2010, poz. 3), jak i ustanowienie przepisów niekorzystnie ingerujących w treść ukształtowanych stosunków prawnych (wyrok w sprawie K 22/96), a także mniej korzystne zasady waloryzacji świadczeń z ubezpieczeń społecznych (wyroki z 22 października 2001 r., sygn. SK 16/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 214 i wyrok w sprawie P 9/05). Trybunał Konstytucyjny przyznał zachowaniu równowagi budżetowej pierwszeństwo przed ochroną praw nabytych w odniesieniu do przejściowego zniesienia indeksacji i waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (orzeczenie o sygn. K 18/92 i wyrok z 17 listopada 2003 r., sygn. K 32/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 93). Rozważania Trybunału dotyczące powyższego zagadnienia uniemożliwiają zatem przypisanie Ministrowi Spraw Wewnętrznych bezprawności w zakresie braku zwaloryzowania wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Granicznej w latach 2009-2014, skoro pozwany związany był przepisami ustaw budżetowych, których zgodność z Konstytucją nie budzi wątpliwości Sądu w związku z powołanym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego.

Porównanie podstawy faktycznej i prawnej podanej w pozwie z zakresem przedmiotowym ustawy zawartym w treści art. 1 ust. 2 u.d.p.g., doprowadził Sąd do uznania, że jakkolwiek powołane w pozwie okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom dopuszczalności pozwu w pozwie grupowym, jednak faktyczne okoliczności uzasadniające roszczenie pozwu nie odnoszą się do czynu niedozwolonego, przez co pozew podlegał odrzuceniu.

Mając na uwadze całość rozważań, Sąd Okręgowy odrzucił pozew na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 2, art. 2 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 u.d.p.g.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXIV Cywilny z dnia 13 października 2015 r.

Written by

  1. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
  2. Zawarcie przez każdego z członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy z pozwaną wyklucza istnienie tej samej podstawy faktycznej roszczenia pozwu.
  3. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
  4. Na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy różnych stosunków prawnych.
  5. W rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego, obejmującego sporną klauzulę określającą zasady ustalania wysokości kwot, które mają być wypłacone członkom grupy i kwot, które mają być pobrane przez pozwaną ze środków pieniężnych członków grupy pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych z wpłacanych przez nich składek regularnych w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć. Samo oznaczenie wzorca – na co powoływała się pozwana – nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania kwot, które mają być pobrane przez pozwaną.
  6. W sprawie nie występują takie „okoliczności zawarcia umowy”, które uzasadniałyby konieczność przeprowadzania dowodu z przesłuchania wszystkich członków grupy. Powód w pozwie nie powołuje się na okoliczność zawarcia przez członków grupy, których reprezentuje, umów ubezpieczenia pod wpływem błędu, czy też podstępu, co uzasadniałoby przeprowadzenie ww. dowodu w celu zbadania procesu motywacyjnego, czy też indywidualnych cech członka grupy, takich jak wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności. Okolicznością relewantną w niniejszej sprawie jest bowiem sam fakt zawarcia przez członków grupy umów z pozwaną zawierających sporne postanowienia, które stanowią dla pozwanej podstawę do pobrania przez nią kwot wpłaconych uprzednio przez członków grupy, których wysokość jest ich zdaniem rażąco wygórowana.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny w składzie:

Przewodniczący:    SSO Monika Dominiak

Sędziowie:              SO Katarzyna Bojańczyk, SO Urszula Idzikowska

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2015 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów w U. M. S. przeciwko (…) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie,

postanawia:

rozpoznać niniejszą sprawę w postępowaniu grupowym.

 

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 kwietnia 2014 r. (data złożenia w Biurze Podawczym Sądu) powód Miejski Rzecznik Konsumentów w U. M. S., działający w charakterze reprezentanta grupy, wniósł o:

  1. ustalenie, na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 3851 1 k.c., że stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą członków grupy postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia określające zasady ustalania wysokości kwot, które mają być wypłacone członkom grupy i kwot, które mają być pobrane przez pozwaną ze środków pieniężnych członków grupy pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych z wpłacanych przez nich składek regularnych, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć, to jest ustalenie, że:
  • postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym M. (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 2 czerwca 2003 r.;
  • postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym M. (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 25 lutego 2004 r.;
  • postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym M. (…), zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 16 sierpnia 2004 r.;
  • postanowienia § 20 ust. 4 oraz § 25 ust. 4 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. Spektrum/M. M., zatwierdzonych uchwałą zarządu pozwanej nr (…) z dnia 21 stycznia 2005 r.;
  • postanowienia punktu 10 Załącznika nr 1 oraz § 12 ust. 2 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. Spektrum/M. M. o indeksie (…)-(…);
  • postanowienia punktu 10 Załącznika nr 1 oraz § 12 ust. 2 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. Dom oindeksie OW-R-DOM-(…);
  • postanowienia § 11 ust. 2 oraz punktu 14 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia § 11 ust. 2 oraz punktu 14 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia § 11 ust. 2 oraz punktu 14 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia § 10 ust. 3 oraz punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia § 10 ust. 3 oraz punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (…) o indeksie (…);
  • postanowienia punktu 15 Załącznika nr 1 do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną Przyszłość z Kapitałem o indeksie (…)

są bezskuteczne i nie wiążą określonych, wymienionych w pozwie, członków grupy;

  1. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 3851 1 k.c. w zw. z art. 385 § 2 k.c., że w przypadku rozwiązania przed upływem okresu ubezpieczenia zawartych przez pozwaną zczłonkami grupy umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć, pozwana jest zobowiązana do wypłaty każdemu z wymienionych w pozwie członków grupy kwoty równej wartości wszystkich środków pieniężnych pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych z wpłacanych przez niego składek regularnych, obliczonej według cen jednostek funduszy z najbliższego dnia wyceny danego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, następującego po dniu rozwiązania umowy.

Powód wniósł o rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2008 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. W uzasadnieniu pozwu wskazał on, że wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym spełnia przesłanki, o których mowa w przedmiotowej ustawie, bowiem dochodzone przez niego roszczenia są roszczeniami jednego rodzaju, ponieważ każdy z członków grupy reprezentowanej przez powoda posiada wobec pozwanej następujące roszczenia: o ustalenie, że postanowienia zawartej przez niego z pozwaną umowy ubezpieczenia określające wysokość kwoty, która zostałaby mu wypłacona w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przez upływem okresu ubezpieczenia z przyczyn innych niż śmierć stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą go oraz o ustalenie, że pozwana jest zobowiązana do wypłaty każdemu z członków grupy kwoty równej wartości wszystkich środków zapisanych na jego rachunku polisy w przypadku rozwiązania zawartej przez niego umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia z przyczyn innych niż śmierć. Ponadto powód wskazał, że roszczenia są dochodzone przez 51 osób; każde z roszczeń objętych pozwem należy do kategorii spraw o ochronę konsumentów oraz roszczenie każdego z członków grupy są oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Uzasadniając tę przesłankę, powód wskazał, że wszystkie umowy ubezpieczenia zawarte z członkami grupy były zawierane w ramach oferowania konsumentom- członkom grupy tej samej usługi, tj. ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym; każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia z tym samym podmiotem; umowa ubezpieczenia żadnego z członków grupy nie została rozwiązana; umowa ubezpieczenia każdego z członków grupy została zawarta na czas określony wynoszący od 15 do 30 lat; każdy z członków grupy zawarł umowę na podstawie wzorca umowy opracowanego i stosowanego przez pozwaną, zawierającego postanowienia o prawie pozwanej do niewypłacenia członkowi grupy środków zgromadzonych na rachunku polisy albo wypłaty jedynie ich części w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia; mechanizm i skutek ww. postanowień jest taki sam w odniesieniu do każdego członka grupy; wysokość kwoty wypłaconej każdemu z członków grupy zostałaby obliczona w oparciu o te same elementy oraz wobec każdego z członków grupy pozwana odmówiła zaniechania stosowania kwestionowanych postanowień (pozew – k. 2-76).

W odpowiedzi na pozew pozwana (…) S.A. z siedzibą w W. wniosła o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Zdaniem pozwanej roszczenia członków grupy nie są oparte na tej samej albo takiej samej podstawie faktycznej, bowiem członków grupy wiążą z pozwaną umowy oparte na siedemnastu różnych wzorcach, o różnej treści, zaś przy zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami art. 3852 k.p.c. nakazuje brać pod uwagę całą treść umowy oraz badać okoliczności jej zawarcia, co w niniejszej sprawie będzie oznaczać konieczność całościowej analizy wszystkich wzorców, przy czym w przypadku dopuszczenia sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym liczba kontrolowanych wzorców może wzrosnąć nawet do 148, oraz przesłuchania w charakterze strony każdego z członków grupy, przy czym w razie dopuszczenia do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym liczba ta może wzrosnąć do około 85.000 (odpowiedź na pozew – k. 1206-1275).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Postępowania grupowe normuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. Nr 7 z 2010 r., poz. 44), dalej „u.d.p.g.”. Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.p.g. co najmniej 10 osób może dochodzić w postępowaniu grupowym roszczeń jednego rodzaju, gdy oparte są one na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Ust. 2 przywołanego artykułu doprecyzowuje, iż ustawa ma zastosowanie do roszczeń o ochronę konsumentów z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, na podstawie art. 2 ust. 3 u.d.p.g., powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanej. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu.

Zwrócić należy uwagę, iż w pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 u.d.p.g., sąd rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalności postępowania grupowego. W przypadku zaś stwierdzenia, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w jego ramach, odrzuca pozew.

W kontekście powołanych przepisów konieczne było zatem rozważenie możliwości rozpoznania przedmiotowej sprawy w postępowaniu grupowym.

Oceniając dopuszczalność postępowania grupowego w danej sprawie, Sąd zobligowany jest zbadać, czy zachodzą wszystkie przesłanki wynikające z art. 1 u.d.p.g.. Należało zatem rozważyć, czy liczebność grupy spełnia wymagania ustawy, dochodzone pozwem zbiorowym roszczenia są faktycznie jednorodzajowe oraz czy są one oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W dalszej kolejności Sąd musiał ustalić, czy roszczenia te mieszczą się w katalogu spraw wskazanych w art. 1 ust. 2 u.d.p.g. Na tej podstawie należało zatem ustalić, czy dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów. Dopiero bowiem spełnienie wszystkich tych przesłanek łącznie umożliwia rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym.

W ocenie Sądu postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych w pozwie należało uznać za dopuszczalne.

Sąd uznał za zasadne argumenty powoda podniesione w tym zakresie. Nie ulega wątpliwości, że spełnione jest kryterium odpowiedniej liczebności grupy, która liczy co najmniej 10 osób. Bez wątpienia roszczenia dochodzone w niniejszej sprawie przez członków grupy, reprezentowanych przez powoda, są roszczeniami jednego rodzaju. W każdym przypadku są to bowiem roszczenia o ustalenie, że postanowienia zawartej przez każdego z członków grupy z pozwaną umowy ubezpieczenia określające wysokość kwoty, która zostałaby mu wypłacona w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przez upływem okresu ubezpieczenia, z przyczyn innych niż śmierć, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą go oraz o ustalenie, że pozwana jest zobowiązana do wypłaty każdemu z członków grupy kwoty równej wartości wszystkich środków zapisanych na jego rachunku polisy w przypadku rozwiązania zawartej przez niego umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia z przyczyn innych niż śmierć. Ponadto dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikających z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Każdy z członków grupy jest osobą fizyczną. Zawierając zaś z pozwaną umowy ubezpieczenia każdy członek grupy działał jako konsument, bez bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową.

Odnośnie wymogu tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej, to z pewnością w okolicznościach sprawy nie można było mówić o istnieniu tej samej podstawy faktycznej roszczenia pozwu, choćby z tego względu, że w uzasadnieniu pozwu reprezentant grupy powołał się na zawarcie przez każdego z jej członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy z pozwaną.

Rozważenia wymagało zatem, czy w sprawie zostały sformułowane roszczenia oparte na takiej samej podstawie faktycznej. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie.

O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.

W niniejszej sprawie wszyscy członkowie grupy są osobami fizycznymi, które zawarły z tym samym podmiotem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w oparciu o wzorce umowne opracowane przez pozwaną. Umowy każdego z członków zawarte zostały na czas określony wynoszący od 15 do 30 lat. Członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Każda z umów zawierała postanowienie o prawie pozwanej do niewypłacenia członkowi grupy środków zgromadzonych na rachunku polisy albo do wypłaty jedynie ich części w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia przed opływem okresu ubezpieczenia. W odniesieniu do każdego z członków grupy kwota zatrzymana przez pozwaną w dwóch pierwszych latach okresu ubezpieczenia wyniosłaby 100% albo 98% ww. środków, a począwszy od trzeciego roku okresu ubezpieczenia procent ten malałby wraz z upływem kolejnych lat.

Tak zakreślona podstawa faktyczna powództwa wskazuje na to, że roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. W tym zakresie Sąd uznał zarzuty pozwanej kwestionujące istnienie takiej samej podstawy faktycznej za niezasadne. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy różnych stosunków prawnych. W przepisie art. 1 ust. 1 u.d.p.g. mowa jest jedynie o tym, że roszczenia mają być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W sprawie bezspornie zachodzi zróżnicowanie sytuacji członków grupy w zakresie wskazywanych przez pozwaną takich okoliczności jak: odmienna treść i warunki umów ubezpieczenia, stosowanie różnych wzorców umownych, udział różnych pośredników i osób wykonujących czynności agencyjne, czy odmienny sposób realizacji istotnych obowiązków informacyjnych przez osoby pośredniczące w zawieraniu umów. Okoliczności te nie mogą jednak wpływać na ocenę jednakowości podstawy faktycznej powództwa (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 43/15, LEX nr 1646028).

Należy podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego, obejmującego sporną klauzulę określającą zasady ustalania wysokości kwot, które mają być wypłacone członkom grupy i kwot, które mają być pobrane przez pozwaną ze środków pieniężnych członków grupy pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych z wpłacanych przez nich składek regularnych w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć. Samo oznaczenie wzorca – na co powoływała się pozwana – nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania kwot, które mają być pobrane przez pozwaną.

Wskazać również należy, że w niniejszej sprawie nie występują takie „okoliczności zawarcia umowy”, które uzasadniałyby konieczność przeprowadzania dowodu z przesłuchania wszystkich członków grupy. Powód w pozwie nie powołuje się na okoliczność zawarcia przez członków grupy, których reprezentuje, umów ubezpieczenia pod wpływem błędu, czy też podstępu, co uzasadniałoby przeprowadzenie ww. dowodu w celu zbadania procesu motywacyjnego, czy też indywidualnych cech członka grupy, takich jak wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności. Okolicznością relewantną w niniejszej sprawie jest bowiem sam fakt zawarcia przez członków grupy umów z pozwaną zawierających sporne postanowienia, które stanowią dla pozwanej podstawę do pobrania przez nią kwot wpłaconych uprzednio przez członków grupy, których wysokość jest ich zdaniem rażąco wygórowana (por. postanowienie Sadu Apelacyjnego w W. z dnia 7 września 2015 r., sygn. akt VI ACz 1012/15, niepubl. oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 21 września 2015 r., sygn. akt I ACz 1648/15, niepubl.).

Reasumując wskazać należy, iż powód wykazał w wystarczającym stopniu istnienie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, a pozwana w dalszym jego toku będzie miała możliwość podjęcia obrony merytorycznej przed żądaniem pozwu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy z dnia 6 października 2015 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:                                 SSO Magdalena Śliwińska – Stępień

Sędziowie:                                           SSO Marta Sadowska, SSO Cezary Skwara

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2015 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Sp. Z.o.o. w W. przeciwko (…) S.A. w W. o odszkodowanie – pozew grupowy w przedmiocie wniosku powoda o wyłączenie sędziów

postanawia:

oddalić wniosek.

 

UZASADNIENIE

Powód (…) Spółka z o.o. w W., w imieniu grupy 35 pośredników ubezpieczeniowych, wniosła w dniu 5 września 2011 roku pozew w postępowaniu grupowym przeciwko (…) S.A. w W. o odszkodowanie dla członków grupy w kwocie łącznej 13.051.860,00 zł. (k. 2-25).

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. sygn. akt XVI GC 595/11 (k. 2723) Sąd odrzucił pozew. Postanowienie to zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 18 lutego 2014 r. sygn. akt I ACz 22/14. (k. 2859-2868).

Postanowieniem z dnia 27 października 2014 r. sygn. akt XVI GC 676/14 Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy w składzie SSO Maria Zgiet–Zawadzka, SSO Jan Wawrowski i SSO Katarzyna Bartosiewicz odrzucił pozew i zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych (k. 2938, 2944-2953). Na postanowienie to złożyły zażalenie obie strony – strona powodowa w całości (k.2956-2982), wnosząc o jego zmianę i przyjęcie spraw do rozpoznania w postępowaniu grupowym, ewentualnie o jego uchyleniu i przekazaniu do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, strona pozwana natomiast zaskarżyła rozstrzygnięcie w części (k.2986-2997), tj. w zakresie w jakim Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanej o zasądzenie od powoda kosztów procesu ponad kwotę 7 217 zł, wnosząc o zmianę postanowienia w tym zakresie, ewentualnie uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. (k. 3047-3053)

Postanowieniem z dnia 31 marca 2015 r. sygn. akt I ACz 166/15 Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej Sądowi Okręgowemu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, iż oceniając przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego Sąd Okręgowy bezpodstawnie uznał, iż brak jest jednakowej podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, opierając się na argumentach wykraczających poza dopuszczalny zakres kontroli formalnej powództwa. Sąd Apelacyjny wskazał także, iż Sąd Okręgowy w istocie stwierdził brak szkody przed przeprowadzeniem właściwego postępowania dowodowego.

Sprawa została skierowana do rozpoznania przez Sąd ponownie w składzie: SSO Maria Zgiet–Zawadzka, SSO Jan Wawrowski i SSO Katarzyna Bartosiewicz.

W dniu 14.09.2015 r. strona powodowa wniosła o wyłączenie sędziów SSO Marii Zgiet– Zawadzkiej, SSO Jana Wawrowskiego i SSO Katarzyny Bartosiewicz (k.3073-3075), wskazując iż w jej ocenie w sprawie zachodzi wątpliwość do co bezstronności tych sędziów w niniejszej sprawie. Strona powodowa wskazała, iż sędziowie ci byli w składzie orzekającym, który wydał postanowienie o odrzuceniu pozwu z dnia 27 października 2014 r. Jakkolwiek co do zasady postanowienie o odrzuceniu pozwu ma charakter formalny i nie stanowi wyrazu stosunku sędziego do meritum sprawy, to – zdaniem strony powodowej – w tym przypadku Sąd Okręgowy dokonał merytorycznej oceny powództwa przed przeprowadzeniem właściwego postępowania dowodowego, wskazując iż powód nie wykazał szkody ani związku przyczynowego, zajmując tym samym stanowisko w kwestii podstawowych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Strona powodowa powołała się na treść uzasadnienia orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31.03.2015 r. sygn. akt I Acz 166/15, wskazując, iż Sąd Okręgowy dokonał merytorycznej oceny powództwa. Zdaniem powoda wobec powyższego dalsze prowadzenie sprawy bez zmiany składu sędziowskiego powodowałoby potrzebę stwierdzenia przez Sąd, iż wcześniejsza ocena merytoryczna powództwa wyrażona w uzasadnieniu postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu była nietrafna, zaś strona powodowa musiałaby przekonać Sąd do zmiany wyrobionej przed przeprowadzeniem postępowania dowodowego opinii. Wobec tego powód musiałby przekonywać Sąd do zmiany już przyjętego stanowiska, zaś pozwany jedynie je umocnić. W ocenie strony powodowej powyższa sytuacja uzasadnia jej obawy, iż prowadzenie sprawy w obecnym składzie może budzić wątpliwości ,co do stronniczości ww. sędziów.

SSO Maria Zgiet – Zawadzka , SSO Jan Wawrowski i SSO Katarzyna Bartosiewicz złożyli do sprawy oświadczenia, w których wskazali, iż nie zachodzi żadna okoliczność, która mogłaby wywołać uzasadnione wątpliwości co do ich bezstronności (art. 49 k.p.c.). (k. 3081 – 3083).

 

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 49 k.p.c., niezależnie od przyczyn wyłączenia sędziego wskazanych w art. 48 k.p.c., sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub wniosek strony jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.

W ocenie Sądu wskazane przez powoda we wniosku o wyłączenie sędziego okoliczności nie mogą być jednak podstawą do jego wyłączenia od udziału w niniejszej sprawie.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, hipotezie art. 49 k.p.c. odpowiada taka sytuacja, w której strona wykaże istnienie okoliczności uzasadniających wątpliwości co do bezstronności sędziego. Samo przeświadczenie strony co do tego, że sędzia prowadzi proces wadliwie, nie jest przesłanką do żądania wyłączenia sędziego. Strona może zwalczać wadliwe orzeczenie wydawane przez sąd przy pomocy środków odwoławczych. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2011 r. III UZ 9/11). W ocenie Sądu przytoczone przez stronę powodową fragmenty uzasadnienia postanowienia o odrzuceniu pozwu oraz postanowienia Sądu Apelacyjnego nie mogą zostać potraktowane jako przesłanki uzasadniające wątpliwość, co do bezstronności sędziów w danej sprawie. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu postanowienia uchylającego zaskarżone postanowienie podał, iż Sąd Okręgowy, badając przesłanki dopuszczalności postępowania grupowego wykroczył poza kryteria wskazane w ustawie, wychodząc poza dopuszczalny zakres kontroli formalnej. Sąd Apelacyjny wskazał, iż takie rozszerzenie kwestii badanych przez Sąd Okręgowy zmierza do oceny merytorycznej żądania oraz iż wskazane przez Sąd Okręgowy wątpliwości prima facie należą do oceny merytorycznej zasadności powództwa. Powyższe nie oznacza, że Sąd Apelacyjny uznał, iż Sąd Okręgowy, w skład którego wchodzili sędziowie, których dotyczy przedmiotowy wniosek wypowiedział w sposób definitywny swój pogląd na merytoryczny aspekt sprawy.

Wypowiadając się na temat prejudykatu, Sąd Apelacyjny ogólnie wskazał skutki, jakie może powodować pogląd przeciwny niż wyrażony w tym postanowieniu, nie wskazując, iż taki charakter miało zaskarżone orzeczenie o odrzuceniu pozwu. Należy wskazać, iż „wątpliwości” sędziów SSO Marii Zgiet–Zawadzkiej, SSO Jana Wawrowskiego i SSO Katarzyny Bartosiewicz, do których odnosi się Sąd Apelacyjny, stanowiły jedynie wskazanie na tle załączonego do pozwu materiału dowodowego, jakie hipotetyczne czynności mogą zostać podjęte, by została wykazana wysokość szkody, jej powiązanie z działaniami pozwanego czy przynależność wszystkich osób wskazanych w pozwie do grup występujących w postępowaniu grupowym. Powyższe z kolei nie świadczy o tym, że wskazani przez powoda sędziowie nie przeprowadzą postępowania dowodowego i nie dokonają oceny dowodów zgodnie z treścią art. 233 k.p.c. Dopiero wszechstronne rozważenie materiału dowodowego jako całości doprowadzi do ustalenia stanu faktycznego, który poddany subsumcji prawa materialnego będzie podlegał ocenie merytorycznej Sądu.

Nawet jeśliby uznać, iż wskazani we wniosku o wyłączenie sędziowie, wykraczając poza dopuszczalny zakres badania przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego, dokonali części oceny dowodów stanowiących dokumenty dołączone do pozwu, nie można przyjąć, iż stanowi to przejaw stosunku sędziów do strony powodowej, który mógłby budzić podejrzenie o braku bezstronności. Jak wskazał Sąd Najwyższy zarzuty godzące w dokonaną przez sąd I instancji ocenę zebranego materiału dowodowego mogą być przedmiotem środków odwoławczych. Nie mogą natomiast być uważane za samodzielną podstawę wniosku o wyłączenie sędziego od rozpoznania sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 stycznia 1975 r., I CZ 170/74). Powód zarzuca składowi orzekającemu, iż pogląd wyrażony przez niego w uzasadnieniu postanowienia co do załączonych do pozwu dowodów będzie rzutował na ocenę dowodów przedstawionych przez stronę powodową na rozprawie, głównie źródeł osobowych i opinii biegłych. Należy powtórzyć, iż w uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu pozwu sędziowie nie ocenili załączonych dowodów w kontekście zasadności żądania jako niewiarygodnych bądź nieprzydatnych, ale ograniczyli się do wskazania, jakie należy wykazać okoliczności w celu oceny jego zasadności. Nie można stwierdzić, aby takie stanowisko prowadziło do konkluzji, iż sędziowie SSO Maria Zgiet–Zawadzka, SSO Jan Wawrowski i SSO Katarzyna Bartosiewicz negatywnie ocenią środki dowodowe przedstawione przez powoda bez ich pełnej analizy i bezstronnej oceny stosownie do zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż wniosek powoda o wyłączenie sędziów na podstawie art. 49 k.p.c. nie zasługiwał na uwzględnienie.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny z dnia 15 września 2015 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział III Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:                     SSO Joanna Kruczkowska

Sędziowie:                                SSO Joanna Bitner (spr.); SSO Grzegorz Chmiel

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 września 2015 r. w Warszawie sprawy z powództwa K. K. jako reprezentanta grupy przeciwko  Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. o zapłatę

postanawia: 

zmienić postanowienie tutejszego Sądu wydane w niniejszej sprawie dnia 10 lipca 2015 roku w ten sposób, że w pkt I. tego postanowienia w treści zarządzonego ogłoszenia jako wartość przedmiotu sporu zamiast kwoty 1.441.398,62 zł – wpisać kwotę 1.489.995,53 zł, a po słowach „ekwiwalent za grunt” wpisać słowa: „(powiększony o podatek VAT)”, zaś termin na przystąpienie do grupy zmienić z 2-ch miesięcy na 1 miesiąc od ukazania się zarządzonego ogłoszenia; ponadto uchylić punkt III. tego postanowienia i w ten sposób nadać mu następującą treść:

„I. zarządzić dokonanie ogłoszeń o wszczęciu postępowania grupowego, o treści następującej:

„Przed Sądem Okręgowym w Warszawie III Wydział Cywilny, pod sygnaturą III C 56-15, wszczęto postępowanie w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – z powództwa K.K. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. o zapłatę

Grupa reprezentowana przez powoda liczy obecnie 34 osoby, a wartość przedmiotu sporu wynosi:

1.489.995,53 zł.

K. K. jako reprezentant grupy wniósł o zasądzenie przez Sąd powyższej kwoty na rzecz członków grupy od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. – tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, które osiągnęła Spółdzielnia w wyniku bezprawnego zawyżenia wkładów budowlanych za lokale i miejsca postojowe w budynku przy ul. (…) w W. Zdaniem powoda, zapłacone przez członków grupy wkłady budowlane zostały naliczone nieprawidłowo, bowiem wliczono w nie jako składnik kosztu budowy ekwiwalent wartości gruntu (powiększony o VAT) – podczas gdy faktycznie Spółdzielnia nie nabyła tego gruntu, ale otrzymała go nieodpłatnie w użytkowanie wieczyste.

Każdy, kogo roszczenie może być objęte tym powództwem grupowym – to znaczy ten, kto nabył w  Spółdzielni Mieszkaniowej (…) w W. prawo do lokalu lub miejsca postojowego w ramach inwestycji przy ul. (…) w W. i uiścił wkład budowlany, którego elementem był ekwiwalent za grunt (powiększony o podatek VAT), a umowy nie zawarł w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową – może przystąpić do grupy w nieprzekraczalnym terminie jednego miesiąca od daty ukazania się tego ogłoszenia.

Przystąpienie do grupy następuje poprzez złożenie pisemnego oświadczenia o przystąpieniu do grupy i przekazaniu tego oświadczenia reprezentantowi grupy – K. K. na adres jego pełnomocnika:

i (…) Kancelaria (…) sp.j.

(…) lok. (…), (…)-(…) W.

tel. (…), fax (…), biuro@(…).net, www.(…).net

Przystąpienie do grupy po upływie powyższego terminu jest niedopuszczalne.

Złożenie oświadczenia o przystąpieniu do grupy jest równoznaczne z wyrażeniem zgody na pełnienie funkcji reprezentanta grupy przez K. K. oraz zasady wynagradzania pełnomocnika, jak również przystąpienie do „Porozumienia w sprawie zawiązania grupy celem dochodzenia roszczeń przeciwko  Spółdzielni Mieszkaniowej (…) z siedzibą w W. w oparciu o przepisy ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym”, regulującego m.in. podejmowanie decyzji przez grupę, jak również finansowanie kosztów postępowania.

Na wynagrodzenie pełnomocnika od każdego członka grupy, który przystąpi do grupy po złożeniu pozwu, składają się: jednorazowe ryczałtowe opłaty w wysokości:

  • 600,00 zł (+VAT) – za I instancję i postępowanie zażaleniowe,
  • 067,00 zł (+VAT) – za II instancję,
  • 712,00 zł (+VAT) – za sporządzenie skargi kasacyjnej i/lub występowanie przed Sądem Najwyższym,

oraz premia za sukces w wysokości 6 % kwoty wyegzekwowanej lub zapłaconej przez  Spółdzielnię Mieszkaniową (…) w W., przypadającej na członka grupy (+VAT)

oraz zasądzone przez Sąd na rzecz Powoda koszty zastępstwa procesowego.

Osoby, które podpisały wspólnie Umowę Finansującą w celu nabycia l lokalu (w ramach współwłasności łącznej albo współwłasności w częściach ułamkowych) uiszczają jedną opłatę.

Osoby, które podpisały wspólnie Umowę Finansującą w celu nabycia więcej niż l lokalu (każdy z tych lokali w ramach współwłasności łącznej albo współwłasności w częściach ułamkowych) uiszczają jedną opłatę.

Osoba, która podpisała Umowę Finansującą (Umowy Finansujące) w celu nabycia więcej niż lokalu, uiszcza jedną opłatę.

Osoba, która chce przystąpić do postępowania musi także przystąpić do „Porozumienia w sprawie zawiązania grupy celem dochodzenia roszczeń przeciwko  Spółdzielni Mieszkaniowej (…) z siedzibą w W. w oparciu o przepisy ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym” (którego wzór udostępniony jest przez Kancelarię na S. www lub/i Grupę w inny sposób) zawartego przez Członków Grupy przystępujących do postępowania w ramach składanego pozwu.

Osoba, która chce przystąpić do postępowania musi także uiścić ustaloną w powyższym Porozumieniu zryczałtowaną opłatę wstępną wynoszącą 1200 zł brutto, przeznaczoną na: (1) pokrycie dotychczasowych kosztów działalności Członków Grupy związanej z prowadzeniem sporów prawnych przeciwko Spółdzielni poprzedzających wystąpienie z pozwem grupowym (w tym postępowania przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w którym stwierdzono, że treść postanowienia dotyczącego Waloryzacji zawartego w Umowie Finansującej stanowi klauzulę niedozwoloną); (2) zabezpieczenie ewentualnych kosztów postępowania grupowego, jak również na (3) bieżące koszty organizacyjne funkcjonowania Grupy, oraz (4) inne wydatki według decyzji Grupy.

Wyrok prawomocny ma skutek wiążący wobec wszystkich członków grupy, tj. osób, które przed upływem terminu wskazanego w tym ogłoszeniu przekażą reprezentantowi podpisane oświadczenie o przystąpieniu do grupy i zostaną uwzględnione w postanowieniu Sądu ustalającym skład grupy.

Szczegóły dotyczące przystąpienia do grupy, jak również wzory dokumentów (w tym gotowy wzór oświadczenia o przystąpieniu do grupy) znajdują się na stronie internetowej www.(…).net oraz www.(…).net ”.

II. zobowiązać powoda K. K. poprzez pełnomocnika – adwokata P. T. do umieszczenia na koszt Grupy powyższego ogłoszenia w części poświęconej informacjom stołecznym w jednej z gazet: „(…)”, (…) Gazeta (…), Gazeta (…),  Gazeta (…), „(…)” lub  (…) – oraz do złożenia dowodów wykonania powyższego w terminie 3-ch tygodni, pod rygorem dokonania tego ogłoszenia przez Sąd na koszt powoda.”

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 7 września 2015 r.

Written by

Orzeczenie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział VI Cywilny z 23 marca 2016 r., I ACz 2269/15.

  1. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie.
  2. Z tą samą podstawą faktyczną powództwa (tożsamością okoliczności faktycznych) mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. Przykładowo, ta sama podstawa faktyczna powództwa będzie występować, gdy członkami grupy będą konsumenci, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z konkretnym przedsiębiorcą na podstawie tego samego wzorca umowy.
  3. Z taką samą podstawą faktyczną roszczeń mamy do czynienia w sytuacji wystąpienia wielu podobnych zdarzeń faktycznych, np. zawarcia z jednym pozwanym przedsiębiorcą wielu podobnych kontraktów (podobieństwo zdarzeń). Przy czym, co istotne, sąd zawsze powinien badać to, czy i w jakim stopniu części wspólne dla całej grupy przeważają nad częściami ściśle indywidualnymi.
  4. Odnośnie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (w rzeczonym przypadku – czynu niedozwolonego).

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie

Przewodniczący:        SSO Tomasz Gal (spr.)

Sędziowie:                  SSO Anna Błażejczyk, SSO Monika Włodarczyk

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2015 r. w Warszawie na rozprawie w postępowaniu grupowym sprawy powództwa R. D. – reprezentanta grupy przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuratorowi Generalnemu, Prokuratorowi Okręgowemu w G., Prokuratorowi Rejonowemu w G.-W. w G. o zapłatę

postanawia:

  1. odrzucić pozew,
  2. zasądzić od R. – reprezentanta grupy na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200,00 zł (siedem tysięcy dwieście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 marca 2015 r. (k. 2 i n., t. I) R.D. działający jako reprezentant grupy, w składzie: [dane 177 osób] (załącznik nr 3 k. 50-57, t. I), wniósł o:

  1. zasądzenie, na podstawie z art 417 § 1 k.c. w zw. z 415 k.c., od S. P. reprezentowanego przez Prokuratora Generalnego, Prokuratora Okręgowego w G. oraz Prokuratora Rejonowego G.-W. w G. na rzecz wymienionych Członków Grupy – solidarnie w przypadku, gdy na liście Członków Grupy tak wskazano, następujących kwot:
Nazwisko i imię P. Wysokość roszczenia Roszczenie solidarne
(…) (…) (…) (….)

 

z odsetkami ustawowymi od 25 marca 2015 r. do dnia zapłaty, tytułem naprawienia szkody powstałej w majątku Członków Grupy, wskutek bezprawnego zaniechania przez Prokuratora Rejonowego G.-W. w G., Prokuratora Okręgowego w G. oraz przez Prokuratora Generalnego postawienia w okresie od 22 stycznia 2010 r. do 17 sierpnia 2012 r. zarzutów członkom zarządu spółki pod firmą (…) Sp. z o.o. z siedzibą w G. ((…) lub Spółka), które to zaniechanie skutkowało zawarciem przez członków grupy umów ze Spółką i przelanie na jej rzecz środków pieniężnych, które następnie zostały utracone wskutek niewypłacalności Spółki;

  1. rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym;
  2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniesionego powództwa (k. 3-43, t. I), a także w dalszym piśmie procesowym (pismo k. 5684 i n., t. XXVI) powód podał, że domaga się od pozwanego na rzecz członków grupy naprawienia szkody powstałej w wyniku bezprawnego zaniechania przez Prokuraturę Rejonową G.-W. w G. („Prokuratura Rejonowa”), Prokuraturę Okręgową w G. („Prokuratura Okręgowa”) oraz Prokuratora Generalnego (łącznie: „Jednostki Prokuratury”) wykonania przez nich ich ustawowych obowiązków w okresie od 22 stycznia 2010 r. do 17 sierpnia 2012 r.

Strona powodowa podała, że u podstaw sformułowanego żądania leży konstatacja, że Prokuratura Rejonowa i Prokuratura Okręgowa, pomimo dysponowania już od 22 stycznia 2010 r. wystarczającym materiałem dowodowym, aby stwierdzić, iż w związku z działalnością Spółki doszło do popełnienia przestępstwa, a także, aby postawić zarzuty jej Prezesowi Zarządu, z naruszeniem przepisów prawa, w postaci art. 303 i 313 § 1 k.p.k., zaniechały postawienia zarzutów aż do 17 sierpnia 2012 r., a Prokurator Generalny zaniechał w tym okresie podjęcia stosownych działań nadzorczych, które zdyscyplinowałyby Prokuraturę Okręgową i Prokuraturę Rejonową, prowadzące postępowanie w tej sprawie, umożliwiając im wykonanie ustawowego obowiązku postawienia zarzutów.

Zdaniem strony powodowej działalność (…) G. od początku była bowiem przestępcza, ustalenie czego – w przypadku wyspecjalizowanych jednostek państwowych, jakimi są Jednostki Prokuratury – nie wymagało żadnych nadzwyczajnych nakładów, a Prokuratura Rejonowa została już w grudniu 2009 r. poinformowana o tym przez kompetentny organ – Komisję Nadzoru Finansowego ((…)). Przy tym dowody dołączone do zawiadomienia KNF były wystarczające do uznania, że doszło do popełnia przestępstwa z art. 171 § 1 Prawa bankowego, a przeprowadzenie w minimalnym choćby zakresie czynności wyjaśniających pozwalałoby postawić również zarzut oszustwa (art. 286 § 1 k.k.). W wyniku tego bezprawnego zaniechania jednostek prokuratury, krąg osób poszkodowanych sprzeczną z prawem działalnością (…) G. powiększył się o osoby, które dokonały wpłat w okresie od 22 stycznia 2010 r. do 17 sierpnia 2012 r., w tym o osoby (w liczbie 164), które są obecnie członkami grupy. Wpłacone przez nich kwoty (główne, tj. bez zastrzeżonych umowami ze Spółką odsetek) są już bezpowrotnie przez członków grupy utracone, przez co stanowią ich szkodę.

Tym samym strona powodowa wskazała, że jak wynika z powyższego, istotą i celem niniejszego powództwa jest wykazanie, że trzy instytucje – Prokuratura Rejonowa, Prokuratura Okręgowa i Prokurator Generalny – nie wykonały ciążących na nich obowiązków i w ten sposób doprowadziły do poniesienia przez członków grupy szkody, natomiast, gdyby obowiązek ów w terminie wykonały, to Spółka zakończyłaby działalność wcześniej, przez co członkowie grupy nie mieliby możliwości zawarcia z nią umów i wpłacenia środków, w wyniku czego nie ponieśliby szkody.

Uzasadniając wniosek o rozpoznanie niniejszego powództwa w postępowaniu grupowym strona powodowa podała, że działa jako reprezentant grupy, złożonej ze 164 osób, dochodząc zasądzenia od pozwanego w imieniu własnym, lecz na rzecz tychże osób, będących członkami grupy, odszkodowania za szkodę powstałą w ich majątku na skutek bezprawnego zaniechania jednostek prokuratury.

Z uwagi na tak przyjętą konstrukcję pozwu, opartą na zbiorowym dochodzeniu wielu podobnych roszczeń indywidualnych, powód wnosi o rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie ustawy.

Strona powodowa wskazała, że wniosek ten jest zasadny, ponieważ członków grupy łączy ścisła więź podmiotowa i przedmiotowa, uzasadniająca wspólne dochodzenie przez nich roszczeń. Więź ta przejawia się tym, że wszyscy członkowie grupy dochodzą od pozwanego roszczenia odszkodowawczego z tytułu deliktu, wynikającego ze sprzecznej z prawem działalności spółki (…), które było możliwe wskutek zaniechania tego samego prokuratora w ramach tego samego śledztwa. Szkodę, wywołaną tym zaniechaniem dla każdego z członków grupy stanowi wpłacona przez niego na podstawie umowy z (…) G. kwota główna, której wysokość została następnie ujednolicona w ramach 59 podgrup.

Dalej powód podał, że dochodzenie przez członków grupy roszczeń w trybie postępowania grupowego jest także zgodne z celem i funkcjami tegoż postępowania, którymi są „ułatwienie i usprawnienie rozwiązywania konfliktów, w które zaangażowana jest dużo osób” (tak postanowienie SN z 28 stycznia 2015 r., sygn. I CSK 533/14). Liczba osób pokrzywdzonych „sprawą (…) G.” oraz waga zarzutów stawianych organom państwa w związku z działalnością spółki niewątpliwie powoduje zaliczenie niniejszej sprawy do konfliktów, o których mowa w uzasadnieniu powołanego wyżej postanowienia Sądu Najwyższego.

Zdaniem powoda w sprawie niniejszej spełnione zostały wszystkie przesłanki, których spełnienia wymaga w art. 1 i art. 2 ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r.o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010 Nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”).

Powód wskazał, że dochodząc zasądzenia na rzecz każdego z członków grupy określonej sumy pieniędzy tytułem odszkodowania z tytułu czynu niedozwolonego, za który odpowiada pozwany, które to dochodzone roszczenie jest roszczeniem pieniężnym, mającym swoje źródło w jednym typie stosunku prawnego, spełnił pierwszą przesłankę z art. 1 u.d.p.g., tj. przesłankę jednorodzajowości roszczenia.

Dalej powód wskazał, że powództwo będące przedmiotem tego postępowania zostało wytoczone przez reprezentanta grupy na rzecz 164 osób, których oświadczenia o przystąpieniu do grupy zostały, zgodnie z art. 6 ust 2 u.d.p.g., dołączone do niniejszego pozwu. Z uwagi na to, że ustawa uzależnia możliwość prowadzenia postępowania grupowego od członkostwa w grupie co najmniej 10 osób (art. 1 § 1 u.d.p.g.), a liczba członków grupy wynosi 164, również i przesłanka minimalnej liczebności grupy jest spełniona.

Kolejna przesłanka wymagana przez art. 1 u.d.p.g. to oparcie roszczeń na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Powód wskazał, że roszczenia dochodzone niniejszym pozwem wypełniają przesłankę ustawową w tym zakresie, bowiem oparte są na tej samej podstawie faktycznej w zakresie źródła szkody oraz charakteryzują się taką samą podstawą faktyczną w zakresie szkody oraz związku przyczynowego.

Powód podał dalej, że zgodnie z art. 1 ust. 2 u.d.p.g., ma ona ograniczony zasięg przedmiotowy, gdyż znajduje zastosowanie tylko w sprawach cywilnych o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Postępowanie w sprawie może być dochodzone w trybie grupowym, ponieważ przedmiotem żądania pozwu jest roszczenie z tytułu deliktu określonego w art. 417 § 1 w zw. z art. 415 k.c.

Wreszcie, zdaniem powoda, spełnił on również ostatnią – właściwą tylko dla roszczeń pieniężnych – przesłankę dopuszczalności postępowania grupowego jaką jest ujednolicenie (standaryzacja) dochodzonych roszczeń. W tym celu, zgodnie z art 2 u.d.p.g. powód ujednolicił roszczenia członków grupy w ramach 59 podgrup, liczących od 2 do 11 osób. Do danej podgrupy przypisane zostały osoby, których roszczenia mieszczą się w granicach wskazanych w podziale na podgrupy, a jako ujednoliconą wysokość roszczenia dla wszystkich członków danej podgrupy przyjęto najniższą kwotę roszczenia przysługującą członkowi takiej podgrupy. Podstawę ustalenia wysokości tych roszczeń stanowiła kwota główna wpłacona przez członka grupy na rzecz (…) G., z pominięciem odsetek z tytułu zawartej umowy lub jej przedłużenia, pomniejszona o wypłaty dokonane przez spółkę. W oświadczeniach o przystąpieniu do grupy każdy członek wyraził zgodę na takie ujednolicenie wysokości jego roszczenia, zgodnie z art. 2 ust. 2 u.d.p.g. Ponadto, także roszczenie w zakresie odsetek zostało ujednolicone dla wszystkich poprzez żądanie ich zapłaty od dnia wezwania do zapłaty do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 czerwca 2015 r. (k. 5754 i n., t. XXVI) Skarb Państwa wniósł o:

a) odrzucenie pozwu,

b) zaś w przypadku nieuwzględnienia powyższego wniosku o oddalenie powództwa w całości;

c) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W ocenie pozwanego Skarbu Państwa rozpoznawana sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Strona zakwestionowała istnienie przesłanek określonych w art. 1 u.d.p.g. Zdaniem pozwanej taka ocena jest możliwa już w oparciu o same twierdzenia przedstawione w pozwie. Skarb Państwa nie kwestionuje, co do zasady, jednorodzajowości dochodzonych roszczeń, sprzeciwił się natomiast poglądowi strony powodowej, jakoby dochodzone roszczenia były oparte na tej samej lub na takiej samej podstawie faktycznej, a także wskazał, iż należy odrzucić zaprezentowany w pozwie sposób ujednolicenia dochodzonych roszczeń. Ponadto oświadczył, że jako niewystarczającą należy ocenić więź istniejącą między poszczególnymi członkami grupy przejawiającą się w dochodzeniu roszczenia odszkodowawczego z tytułu tego samego domniemanego zdarzenia sprawczego. W tym kontekście kwestia, czy przesłanka liczebności grupy została spełniona, jest nie tylko niemożliwa do ustalenia na obecnym etapie postępowania, ale ponadto – pozbawiona znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W ocenie Skarbu Państwa dochodzone roszczenia nie są oparte na tej samej, ani na takiej samej podstawie faktycznej. Dochodzone roszczenia są wywodzone z tego samego zdarzenia sprawczego, tj. domniemanego zaniechania tych samych organów prokuratury. Zdaniem pozwanej wskazana okoliczność jest jednak niewystarczająca dla rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym. Pozwana strona podała, że wymóg tej samej lub takiej samej podstawy faktycznej jest rozumiany jako wymóg „aby po ustaleniu składu grupy (…) możliwe było łączne orzekanie i rozstrzygnięcie o wszystkich roszczeniach objętych postępowaniem. Chodzi zatem o osiągnięcie w miarę możliwości takiego stanu rzeczy, w którym kwestie objęte kognicją sądu po ustaleniu składu grupy, z uwzględnieniem ewentualnych podgrup, będą jednakowe (wspólne) w odniesieniu do wszystkich jej członków”. Zdaniem strony pozwanej również z analizy orzecznictwa wynika, iż „cel powołanej ustawy jest taki, aby ewentualne orzeczenie dotyczyło tak samo wszystkich uczestników grupy, innymi słowy, nie może zaistnieć sytuacja uwzględnienia powództwa tylko w stosunku do części grupy i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałej. Dopuszczalne jest jedynie rozróżnienie wysokości zasądzonego świadczenia. W ten sposób zdaniem pozwanej strony, wbrew odmiennym intencjom powoda, należy także rozumieć przytoczony w pozwie pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, zgodnie z którym „mogą istnieć nieznaczne różnice pomiędzy indywidualnymi podstawami roszczeń, jednak niezbędne jest, aby istotne okoliczności faktyczne uzasadniały żądanie wspólne dla wszystkich roszczeń” (zob. postanowienie z dnia 16 września 2014 r., sygn. akt I C 308/14). W ocenie Skarbu Państwa wspólne rozstrzygnięcie o żądaniu członków grupy nie jest możliwe, gdy jedynym elementem łączącym dochodzone roszczenia jest tożsamość domniemanego zdarzenia sprawczego.

Pozwany wskazał, że powód, na wypadek niepodzielenia stanowiska (iż wystarczająca jest tożsamość domniemanego zdarzenia sprawczego), wywodzi, że identyczność podstawy faktycznej w niniejszej sprawie polega także na istnieniu takiego samego mechanizmu powstania szkody i związku przyczynowego. Identyczne w stosunku do każdego z członków grupy mają być więc takie okoliczności faktyczne jak wpłata przez każdego z członków grupy na rzecz spółki (…) określonych kwot pieniężnych, zawarcie przez nich w określonym w pozwie okresie umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych, a także nieuzyskanie zwrotu wpłaconych sum.

Skarb Państwa wskazał, że nie posiada wiedzy co do powyższych okoliczności. Podkreślił jednocześnie, że w myśl art. 16 ust. 1 u.d.p.g. ciężar udowodnienia przynależności członka do grupy spoczywa na powodzie. Konsekwencją niepodołania przez powoda temu ciężarowi jest odrzucenie pozwu, bądź nieprzyznanie określonej osobie statusu członka grupy.

Niezależnie od powyższych wątpliwości, zdaniem strony pozwanej, pozew powinien zostać odrzucony z tych samych względów, dla których odrzucony został poprzedni pozew odnoszący się do działalności spółki (…). Pozwany zwrócił uwagę, że w rozpoznawanej sprawie podobnie jak w sprawie zakończonej postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 października 2014 r., sygn. akt I ACz 1689/14 (niepubl.) identyczne pozostają pierwsze i ostatnie ogniwo związku przyczynowego, tj. domniemane zaniechanie organów państwowych (ujęte wcześniej nieco szerzej niż obecnie) oraz szkoda polegająca na utracie środków gromadzonych przez członków grupy. Jedyna różnica przejawia się w abstrahowaniu w niniejszej sprawie od „sfery motywacyjnej” poszczególnych członków grupy. Powód twierdzi bowiem, że w niniejszej sprawie, odmiennie niż poprzednio, element ten jest bez znaczenia, gdyż istotne jest jedynie to, że członkowie grupy mieli faktyczną możliwość dokonywania wpłat i zawarcia umowy z (…) G. Zdaniem strony pozwanej wskazane zapatrywanie jest jednak błędne. Powód nie dostrzega, iż jednym z ogniw wieloczłonowego związku przyczynowego wciąż pozostaje zawarcie przez członków grupy umów ze spółką (…). Tym samym nadal konieczne pozostaje ustalenie, w jakim stopniu w stosunku do każdego z członków grupy zawarcie wskazanej umowy stanowiło „normalne następstwo” zaniechania organów państwowych. Należy przy tym zauważyć, że sam powód wywodzi, że działania spółki wprowadzały w błąd jej kontrahentów. W tym kontekście poprzestanie przez stronę powodową na stwierdzeniu, iż „decyzja o zawarciu umowy z (…) G. była całkowicie normalna, biorąc pod uwagę oferowane oprocentowanie oraz intensywną kampanię reklamową” nie może być uznane za wystarczające. Spełnienie przesłanki adekwatnego związku przyczynowego musi bowiem podlegać indywidualnej ocenie w odniesieniu do każdego z członków grupy, co czyni niedopuszczalnym rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym.

Pozwany wskazał, że fakt, iż powód nie przyznaje „sferze motywacyjnej” członków grupy istotnego znaczenia nie sprawia, że okoliczność ta jest pozbawiona znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Jak trafnie wskazano przy poprzednim rozpoznaniu sprawy klientów (…) G.: „Nieracjonalnym byłoby przyjęcie, że wszystkie osoby, które zawarły umowy z (…) G. w tym członkowie grupy, nie wiedzieli o istnieniu (…) i listy ostrzeżeń. Jeśli zaś ktoś z kontrahentów spółki wiedząc o wpisaniu (…) G. na listę ostrzeżeń, a zatem świadomy zagrożeń, zawarł umowę z tą spółką podejmując ryzyko utraty środków i działając w nadziei, że spółka zdąży jeszcze wypłacić nieoferowany przez inne instytucje zysk, nim przestanie działać, ten z pewnością nie może powoływać się na działanie w uzasadnionym przekonaniu, że powierzył środki wiarygodnemu podmiotowi. Kwestie te wymagają indywidualnej oceny każdego konkretnego przypadku. Tym samym nie można było przyjąć, że istniała jedna wspólna dla wszystkich członków grupy (…) podstawa odpowiedzialności za powstałą w ich majątkach szkodę” (postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 czerwca 2014 r., sygn. akt XXIV C 269/14). Powyższe stanowisko zostało podtrzymane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, który stwierdza: „nie można wykluczyć, że pewne elementy działań czy zaniechań władzy publicznej w odniesieniu do niektórych członków grupy w ogóle nie będą miały wpływu na ich świadomość i podejmowanie decyzji. Inne elementy powodować mogą z kolei, że stany faktyczne dla poszczególnych członków grupy będą podobne, nawet bardzo podobne, jednak nie będą oparte na takich samych faktach” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 października 2014 r., sygn. akt I ACz 1689/14). Powyższe twierdzenia znajdują odpowiednie zastosowanie do niniejszej sprawy, wykluczając przyjęcie identycznej podstawy faktycznej dla roszczeń dochodzonych przez poszczególnych członków grupy.

W ocenie Skarbu Państwa powód nie dokonał również skutecznego ujednolicenia dochodzonych roszczeń. Powód dokonał standaryzacji w istocie jedynie z punktu widzenia wysokości dochodzonych kwot. W ten sposób uniemożliwione zostało wydanie rozstrzygnięcia, które w jednorodny sposób, w odniesieniu do każdej z podgrup, przesądzałoby o zasadności bądź braku zasadności roszczenia.

Zdaniem strony pozwanej wszystkie przedstawione okoliczności sprawiają, że rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym należy ocenić jako niedopuszczalne.

W piśmie z dnia 14 sierpnia 2015 r. strona powodowa rozszerzyła powództwo w zakresie podmiotowym (k. 5807 i nast.).

Strony podtrzymały stanowiska na rozprawie w dniu 7 września 2015 r.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu pozew podlegał odrzuceniu, albowiem brak jest podstaw do jego rozpoznania w postępowaniu grupowym.

Do zasadniczych kwestii postępowania grupowego należą przesłanki jego dopuszczalności, ponieważ tylko ich kumulatywne spełnienie warunkuje możliwość prowadzenia konkretnej sprawy w postępowaniu grupowym. Ocena czy w konkretnym przypadku przesłanki postępowania grupowego są spełnione należy do sądu, który we wstępnej fazie postępowania, zwanej certyfikacją postępowania grupowego bada jego dopuszczalność w odniesieniu do danej sprawy. Wynika to z przepisu art. 10 ust. 1 u.d.p.g. Sąd po wpłynięciu pozwu wniesionego przez reprezentanta grupy, w pierwszej kolejności bada czy dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w trybie wymienionej ustawy. W sytuacji gdy przesłanki postępowania grupowego nie będą spełnione, sąd odmówi rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym wydając postanowienie o odrzuceniu pozwu (art. 10 u.d.p.g.).

Przepis art. 1 ust. 1 u.d.p.g., normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (postępowanie grupowe). Zgodnie z art. 1 ust. 2 u.d.p.g. ma zastosowanie w sprawach o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

W myśl art. 2 ust. 1 u.d.p.g., postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Jednak w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowiązany wykazywać interesu prawnego w ustaleniu.

Przenosząc powyższe zasady do realiów niniejszej sprawy należy stwierdzić, że grupa, na rzecz której wystąpił reprezentant R. D., spełniała wymogi ustawy dotyczące jej liczebności, gdyż składa się z ponad 10 członków.

Reprezentant grupy domagając się świadczenia za szkodę wyrządzoną deliktem, w wyniku którego pokrzywdzeni zostali członkowie grupy i wskazując jako podstawę odpowiedzialności art. 417 k.c. w zw. z art. 415 k.c., sformułował roszczenie mieszczące się w kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych (deliktów). Zdaniem Sądu również i ta przesłanka dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym została spełniona.

Według Sądu strona pozwana dokonała także prawidłowego pogrupowania roszczeń.

Cytowana ustawa wymaga ponadto, aby roszczenia dochodzone w postępowaniu grupowym były:

  1. roszczeniami jednego rodzaju,
  2. roszczeniami opartymi na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

O roszczeniach jednego rodzaju można mówić, gdy wynikają one z jednego rodzaju stosunków prawnych. Dochodzone przez reprezentanta grupy roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego pozwanego, zatem są roszczeniami jednego rodzaju. Z powyższego wynika, że pierwsza z w/w konstytutywnych przesłanek warunkujących dopuszczalność postępowania grupowego została spełniona.

Zdaniem Sądu nie została natomiast spełniona przesłanka odnosząca się do wymogu istnienia roszczeń opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. I z tego właśnie względu pozew podlegał odrzuceniu.

Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe. Z przepisów ustawy wprost wynika, że roszczenia zgłoszone w postępowaniu grupowym muszą być oparte na tej samej (identyczna podstawa faktyczna) lub takiej samej podstawie faktycznej (tożsamość podstawy faktycznej). Trzeba podkreślić, że to identyczna lub podobna podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń de facto będzie eliminować spośród zgłoszonych roszczeń roszczenia różnego rodzaju. Dlatego też można mówić, że na określenie jednorodzajowych roszczeń wpływa istniejący pomiędzy nimi związek faktyczny. Podstawa faktyczna, czyli zespół faktów stanowiący podstawę zgłoszonych roszczeń, musi być ta sama lub taka sama.

Z tą samą podstawą faktyczną powództwa (tożsamością okoliczności faktycznych) mamy do czynienia wtedy, gdy pomiędzy członkami grupy występuje więź oparta na jedności zdarzenia wywołującego szkodę. Przykładowo, ta sama podstawa faktyczna powództwa będzie występować, gdy członkami grupy będą konsumenci, którzy zawarli swoje indywidualne umowy z konkretnym przedsiębiorcą na podstawie tego samego wzorca umowy. Jak wiadomo, co do zasady, na podstawie określonego wzorca umowy stosowanego przez przedsiębiorcę wszyscy jego konsumenci zawierają umowy. W sytuacji gdyby w postępowaniu grupowym konsumenci dochodzili swoich roszczeń, wynikających z umów zawartych na podstawie jednego wzorca umowy, to wszystkie żądania wysuwane w tych okolicznościach byłyby roszczeniami opartymi na tej samej podstawie faktycznej.

Z kolei z taką samą podstawą faktyczną roszczeń mamy do czynienia w sytuacji wystąpienia wielu podobnych zdarzeń faktycznych, np. zawarcia z jednym pozwanym przedsiębiorcą wielu podobnych kontraktów (podobieństwo zdarzeń).

Przy czym, co istotne, Sąd zawsze powinien badać to, czy i w jakim stopniu części wspólne dla całej grupy przeważają nad częściami ściśle indywidualnymi.

Jeśli chodzi o „odszkodowawcze postępowania grupowe”, to w ich wypadku konieczne jest, aby kwestie wspólne w zakresie podstawy faktycznej lub prawnej stanowiły istotną część każdego indywidualnego roszczenia poszczególnych członków grupy. Przeważanie kwestii wspólnych nie oznacza, że ma ich być dosłownie więcej, aniżeli kwestii indywidualnych (czyli takich, które różnią się w odniesieniu do każdego członka grupy lub mogą różnicować sytuację każdego członka grupy). Chodzi raczej o to, aby to kwestie wspólne miały centralne znaczenie z punktu widzenia twierdzeń stron postępowania, a także w rozumieniu sądu.

Tym samym Sąd wskazuje, że zarówno w przypadku dokonywania analizy, czy mamy do czynienia z tą samą podstawą faktyczną roszczenia, czy też z taką samą podstawą faktyczną roszczenia, koniecznym jest zbadanie, czy tzw. elementy indywidualne podstawy faktycznej dominują nad elementami grupowymi (ogólnymi) tejże podstawy, czy też nie. W przypadku przeważania elementów indywidulanych nad grupowymi postępowanie grupowe nie powinno się toczyć. Po pierwsze, byłoby ono niekorzystne z punktu widzenia Sądu, gdyż trudno jest prowadzić postępowanie dla całej grupy, kiedy kwestii odnoszących się do tej grupy jest mniej niż zagadnień dotyczących poszczególnych osób, bądź też nie jest ich per se mniej, lecz elementy indywidualne są takiego rodzaju, że w zasadzie ich badanie sprowadzałoby się do konieczności rozstrzygania spraw poszczególnych i konkretnych osób wraz z badaniem elementów stanów faktycznych im tylko właściwych, w ramach jednego zbiorczego postępowania. Tym samym powodowałoby to konieczność badania de facto wielu odmiennych elementów faktycznych w ramach jednego postępowania, a nie wielu tożsamych grupowo/zbiorowo – co bez wątpienia leżało u podstaw założeń ustawodawcy i było też jego celem. Po drugie, takie postępowanie także dla osób dochodzących swoich roszczeń byłoby niekorzystne, gdyż nie uzyskaliby oni pełnego zaspokojenia i uwzględnienia swoich roszczeń, właśnie na podstawie tych szczególnych, indywidualnych okoliczności faktycznych, dotyczących tylko ściśle określonej osoby.

W tym miejscu wskazać należy, że w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego (art. 417 k.c.) jednakowość podstawy faktycznej będzie zachowana, gdy wobec wszystkich członków grupy zachodzić będą wszystkie okoliczności faktyczne składające się na podstawę odpowiedzialności pozwanego. Wspólne wszystkim członkom grupy muszą być zatem: zdarzenie wywołujące szkodę, adekwatny związek przyczynowy pomiędzy tym zdarzeniem i szkodą oraz sama szkoda.

Odnośnie roszczeń deliktowych za oparte na jednakowej podstawie faktycznej mogą być uznane roszczenia wynikające z tego samego rodzaju zdarzenia (w rzeczonym przypadku czynu niedozwolonego). Tym samym, zdaniem Sądu, podzielić należało stanowisko strony powodowej, że za przyjęciem istnienia jednakowej podstawy faktycznej roszczeń, których dotyczy pozew, przemawiało to, że wszystkie te roszczenia wynikały z tego samego rodzaju umów zawartych przez członków grupy z (…) G., a mianowicie z umów na obrót i przechowywanie metali szlachetnych oraz że źródłem szkody – wedle twierdzeń pozwu – były dla wszystkich członków grupy niektóre ze zdarzeń wynikające z działań lub zaniechań pozwanego Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej skutkujące umożliwieniem prowadzenia działalności przez spółkę (…). W tym zakresie fakty, na które w uzasadnieniu pozwu powołał się reprezentant grupy były jednakowe dla wszystkich jej członków.

Brak jednakowości podstawy faktycznej dotyczy innego elementu stanu faktycznego stanowiącego podstawę powództwa.

Otóż strona powodowa oparła przedmiotowe powództwo na twierdzeniu, iż członkowie grupy ponieśli szkodę na skutek bezprawnego zaniechania w/w organu ścigania polegającego na zaniechaniu postawienia w odpowiednim czasie zarzutów karnych członkom zarządu spółki (…), zdaniem powoda gdyby te zarzuty zostały postawione wcześniej niż stało to się w rzeczywistości, to spowodowałoby to wcześniejszą utratę płynności finansowej tej spółki i decyzję o zamknięciu biur spółki, a w rezultacie członkowie grupy nie mieliby możliwości dokonywania wpłat (k. 32-33).

W ocenie Sądu tak skonstruowana podstawa faktyczna powództwa wymagałaby w zakresie przesłanki roszczenia odszkodowawczego w postaci adekwatnego związku przyczynowego dokonania w niniejszej sprawie indywidualnej oceny w odniesieniu do każdego z członków grupy w obszarze zależności czasowej pomiędzy potencjalną utratą płynności finansowej przedmiotowej spółki a zawieraniem przez członków grupy umów z tym podmiotem. Należałoby zatem w sprawie dokonać ustaleń kiedy możliwie najwcześniej powinno zostać wydane postanowienie Prokuratury w przedmiocie postawienia zarzutów, przy uwzględnieniu prawidłowej organizacji pracy i stanu postępowania. Następnie ustalenie to należałoby odnieść do ustalenia, czy informacja o postawieniu zarzutów, która miałaby dotrzeć do opinii publicznej w czasie z założenia odmiennym od czasu, w którym w istocie dotarła, spowodowałaby utratę płynności finansowej i faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę oraz – co najistotniejsze – kiedy doszłoby do takiego zdarzenia. Następnie tak ustaloną potencjalną datę tego zdarzenia należałoby zestawić z datami umów zawieranych przez poszczególnych członków grupy ze spółką oraz datami wpłat zainwestowanych kwot. Według twierdzenia strony powodowej przedmiotem niniejszego sporu jest szkoda wyrażona w kwotach wpłacanych do spółki przez członków grupy w okresie od dnia 22 stycznia 2010 r. do 17 sierpnia 2012 r. (k. 31). W konsekwencji w sprawie należałoby dokonać indywidualnej oceny każdego z roszczeń członków grupy w zakresie przesłanki adekwatnego związku przyczynowego poprzez zestawienie w/w dat. Ustalenia w tym zakresie z natury rzeczy miałyby odmienny charakter co do każdego z członków grupy. Nie można wykluczyć ustalenia, iż część członków grupy dokonałby wpłaty środków jeszcze przed datą ustaloną w niniejszym procesie jako potencjalna data zaprzestania działalności przez w/w spółkę. Powyższe rozważania, choć poczynione wyłącznie hipotetycznie, wskazują w sposób jednoznaczny, iż okoliczności faktyczne, które zostały przedstawione jako podstawa powództwa grupowego nie są w wyżej wymienionym zakresie okolicznościami, które mogą zostać uznane za te same lub takie same. Zdaniem Sądu odmienność ta ma istotne i dominujące znaczenie w sprawie.

Niezależnie od powyższego, w omawianym aspekcie i przy uwzględnieniu realiów niniejszej sprawy nie można tracić także z pola widzenia kwestii sfery motywacyjnej członków grupy, która podlegałaby obligatoryjnej ocenie Sądu jako zasadniczy element decyzji w przedmiocie nawiązania stosunku prawnego z przedmiotowa spółką.

W ocenie Sądu rozważenia wymagało mianowicie czy ciąg działań i zaniechań pozwanego, które – według strony powodowej wywołały szkodę, stanowił dla wszystkich członków grupy podstawę oceny, że spółka (…) jest podmiotem wiarygodnym, działającym legalnie, posiadającym wymagane zezwolenia, koncesje i ma gwarancje analogiczne jak dla depozytów bankowych. Należało rozważyć czy okoliczność, że gdyby pozwany podjął działania znacznie wcześniej i sygnały o toczących się postępowaniach i ewentualnie postawionych zarzutach dotarłyby do osób, które zawierały umowy z (…) i czy osoby te nie podjęłyby ryzyka, jakie pomimo istnienia od 2008 r. ostrzeżeń ze strony KNF, w rzeczywistości podejmowały, pozwalała na uznanie, iż roszczenia członków grupy oparte są na tej samej podstawie. Jest to zagadnienie odnoszące się do motywacji i cech indywidualnych członków grupy – ich skłonności do podejmowania ryzyka i kierowania się chęcią osiągnięcia zysku. Zwrócenie uwagi na tą kwestię jest istotne z tego względu, że wspólne wszystkim członkom grupy muszą być: zdarzenie wywołujące szkodę, adekwatny związek przyczynowy pomiędzy tym zdarzeniem i szkodą oraz sama szkoda. Zdaniem Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy właśnie adekwatny związek przyczynowy nie jest elementem wspólnym dla wszystkich członków grupy. Wymaga on indywidualnej oceny i ma dominujący charakter w sprawie.

Spełnienie przesłanki adekwatnego związku przyczynowego musi bowiem podlegać indywidualnej ocenie w odniesieniu do każdego z członków grupy, co czyni, zdaniem Sądu, niedopuszczalnym rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Z pewnością inaczej oceniał wiarygodność (…) G. członek grupy, który korzystał już z usług banków, zetknął się z produktami finansowymi przez nie oferowanymi, inwestował posiadane środki nabywając na przykład papiery wartościowe czy obligacje, a inaczej osoba, która wcześniej wykorzystywała posiadane środki finansowe tylko do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych. Takich indywidualnych różnic w sytuacji faktycznej członków grupy nie można było pominąć, co próbował uczynić powód. Zdaniem Sądu nie można zatem uznać, że ten element podstawy faktycznej żądania pozwu jest jednakowy dla wszystkich członków grupy.

Wskazać należy, że samo tylko działanie członków grupy, a w razie dopuszczenia do rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym na podstawie art. 11 u.d.p.g., wszystkich klientów (…) G., którzy chcieliby przystąpić do sprawy, w przekonaniu o wiarygodności tejże spółki, o prowadzeniu interesów zgodnie z prawem, posiadaniu gwarancji wypłacalności, a także braku wiedzy i braku możliwości pozyskania informacji o nielegalnym i parabankowym charakterze działalności (…) G. – nawet przy potencjalnym przyjęciu zaniechań organów państwa w postawieniu zarzutów konkretnym osobom oraz wszczęcia odpowiednich postępowań – wskazuje, że okoliczności te wymagają indywidualnego badania oraz oceny i nie dają się ująć jako takie same w odniesieniu do grupy osób. Kwestia motywacji, posiadanej wiedzy i działania w dobrej wierze, jak również kierowanie się chęcią zysku oraz indywidualne skłonności do podejmowania ryzyka, są bowiem z natury rzeczy specyficzne i indywidualne dla każdego uczestnika obrotu.

Zagadnienie istnienia związku przyczynowego pomiędzy konkretnymi działaniami i zaniechaniami jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa a powstaniem szkody indywidualnego klienta (…) G. należy niewątpliwie do sfery okoliczności faktycznych leżących u podstaw powództwa. Nie jest zatem możliwe rozpoznanie w postępowaniu grupowym sprawy, w której zagadnienie to kształtuje się odmiennie dla różnych członków grupy. Celem postępowania w sprawie o ustalenie odpowiedzialności deliktowej pozwanego jest ustalenie jednorodnej zasady odpowiedzialności pozwanego istniejącej wobec wszystkich członków grupy i osób, które mogą się nimi stać. Jak wynika wprost z ustawy (art. 2 ust. 3 u.d.p.g.) w sprawie o ustalenie, prowadzonej w postępowaniu grupowym, powód nie musi wykazywać istnienia interesu prawnego. Taka regulacja wynika właśnie z przyjęcia, że – w sprawach odpowiedzialności deliktowej – mechanizm powstania szkody jest dla wszystkich członków grupy jednakowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd ocenił, że okoliczności faktyczne przytoczone jako podstawa powództwa nie mogły być ocenione jako stwarzające taką samą dla wszystkich członków grupy podstawę faktyczną roszczeń dochodzonych pozwem. W tej sytuacji powództwo zgłoszone przez reprezentanta grupy należało uznać za niedopuszczalne, co skutkowało koniecznością jego odrzucenia. Z tego względu Sąd orzekł jak w punkcie 1 postanowienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód przegrał niniejszą sprawę w całości, a zatem na rzecz pozwanego należało zasądzić poniesione przez pozwanego koszty procesu, tj. koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200,00 zł. Zasądzona od powoda na rzecz pozwanego kwota 7.200,00 zł stanowi wynagrodzenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zastępującej pozwanego Skarb Państwa. Wysokość wynagrodzenia Sąd policzył w oparciu o § 2, § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.). Zgodnie bowiem z art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. Stosownie zaś do § 6 pkt 7 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 200.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika wynosi 7.200,00 zł. Z tych względów należało orzec jak w punkcie 2 postanowienia.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XXV Cywilny z dnia 31 sierpnia 2015 r.

Written by

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie

Przewodniczący:           SSO Anna Pogorzelska

Sędziowie:                     SSO Hanna Jaworska, SSO Anna Błażejczyk

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2015 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa E. L. przeciwko A. K. o zapłatę w przedmiocie ustalenia składu grupy

postanawia:

ustalić skład grupy w podziale na podgrupy do których zaliczyć następujące osoby:

Grupa 1: 1.  G. J. PESEL (…), 2.  K. Ż. PESEL (…), 3.  P. S. (1) PESEL (…), Grupa 2:  4.  W. A. PESEL (…), 5.  J. O. PESEL (…), Grupa 3: 6.  S. N. PESEL (…), 7.  M. Ż. (1) PESEL (…), Grupa 4: 8.  J. C. (1) PESEL (…), 9.  H. F. PESEL (…), Grupa 5: 10.  J. M. PESEL (…), 11.  S. D. PESEL (…), 12.  P. S. (2) PESEL (…), Grupa 6: 13.  T. S. PESEL (…), 14.  R. J. PESEL (…), Grupa 7: 15.  N. R. PESEL (…), 16.  M. B. PESEL (…), Grupa 8: 17.  J. K. (1) PESEL (…), 18.  M. Z. PESEL (…), Grupa 9: 19.  D. W. PESEL (…), 20.  K. T. PESEL (…), Grupa 10: 21.  A. Z. PESEL (…), 22.  W. S. PESEL (…), 23.  B. T. PESEL (…), Grupa 11: 24.  T. J. PESEL (…), 25.  J. S. (1) PESEL (…), Grupa 12: 26.  P. B. PESEL (…), 27.  T. C. PESEL (…), Grupa 13: 28.  Z. W. PESEL (…), 29.  J. W. PESEL (…), 30.  J. F. PESEL (…), 31.  M. Ż. (2) PESEL (…), Grupa 14: 32.  J. C. (2) PESEL (…) 33.  J. C. (3) PESEL (…), 34.  A. F. PESEL (…), Grupa 15: 35.  D. J. PESEL (…), 36.  A. J. PESEL (…), 37.  J. N. PESEL (…), Grupa 16: 38.  E. K. PESEL (…), 39.  H. J. PESEL (…), Grupa 17: 40.  K. W. (1) PESEL (…), 41.  S. W. (1) PESEL (…), 42.  E. F. PESEL (…), Grupa 18: 43.  K. S. PESEL (…), 44.  U. S. PESEL (…), 45.  B. J. PESEL (…), 46.  S. B. (1) PESEL (…) Grupa 19: 47.  Z. S. PESEL (…), 48.  J. C. (4) PESEL (…), Grupa 20: 49.  J. K. (2) PESEL (…), 50.  Z. P. PESEL (…), Grupa 21: 51.  A. B. (1) PESEL (…), 52.  Z. M. PESEL (…), Grupa 22: 53.  S. W. (2) PESEL (…), 54.  R. W. PESEL (…), 55.  J. S. (2) PESEL (…), Grupa 23: 56.  T. Ł. PESEL (…), 57.  K. M. PESEL (…), Grupa 24: 58.  J. T. PESEL (…), 59.  J. S. (3) PESEL (…), 60.  S. R. PESEL (…), 61.  K. W. (1) PESEL (…), Grupa 25: 62.  K. W. (2) (…), 63.  W. L. PESEL (…) Grupa 26: 64.  M. K. PESEL (…), 65.  S. Z. PESEL (…), 66.  J. C. (5) PESEL (…), Grupa 27: 67.  T. W. PESEL (…), 68.  T. K. PESEL (…), Grupa 28: 69.  S. B. (2) PESEL (…), 70.  A. B. (2) PESEL (…), Grupa 29: 71.  J. K. (3) PESEL (…), 72.  R. K. PESEL (…), Grupa 30: 73.  K. D. PESEL (…), 74.  R. Z. PESEL (…), Grupa 31: 75.  J. K. (4) PESEL (…), 76.  E. M. PESEL (…), 77.  M. M. (1) PESEL (…), Grupa 32: 78.  G. P. PESEL (…), 79.  A. B. (3) PESEL (…), 80.  N. B. PESEL (…).

 

UZASADNIENIE

Rozstrzygając w przedmiocie ustalenia ostatecznego składu osobowego grupy Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44, dalej: „u.d.p.g.”), po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Zarządzeniem z dnia 9 lutego 2015 r., którego odpis doręczono pozwanemu w dniu 13 lutego 2012 r. Przewodnicząca wyznaczyła pozwanemu termin jednego miesiąca, od dnia doręczenia odpisu zarządzenia na podniesienie zarzutów, co do członkostwa określonych osób w grupie. W wyznaczonym terminie pozwany nie zgłosił zarzutów.

Wobec powyższego Sąd zobligowany był do ustalenia w niniejszej sprawie składu osobowego grupy. W tym miejscu Sąd wskazuje, że wszyscy członkowie grupy wymienieni imiennie w sentencji postanowienia zgłosili oświadczenia o przystąpieniu do grupy w przepisanym terminie. Reprezentant grupy złożył oświadczenia członków grupy wraz z pozwem, ale również w drodze modyfikacji pozwu wraz z pismami procesowymi z dnia 4 stycznia 2013 r., 8 stycznia 2014 r., 5 maja 2014 r., 1 października 2014 r. Niewątpliwie jednak wszyscy zgłoszeni członkowie grupy oświadczyli o przystąpieniu do niej w terminie mieszczącym się i wynikającym z treści ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Mianowicie w terminie do dnia 29 września 2014 r.

Mając na uwadze majątkowy charakter roszczenia, które w niniejszej zmierza do zasądzenia świadczenia pieniężnego, wskazać należy, że zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.p.g. na powodzie spoczywa ciężar dowodowy w kwestii wykazania przynależności poszczególnych członków do grupy. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 3 u.d.p.g. prawomocny wyrok zapadły w sprawie będzie mieć skutek wobec wszystkich członków grupy. Koniecznym było opracowanie szczegółowej imiennej listy członków grupy oraz udowodnienie, że każda z nich spełnia warunki przynależności do grupy.

Powód składając pozew, a następnie modyfikując go przedmiotowo dołączył wszystkie niezbędne dokumenty dotyczące przystąpienia do grupy poszczególnych osób, a zatem przynależność do grupy wymienionych osób nie budzi wątpliwości Sądu. Przedstawiciel grupy sprostał ciężarowi dowodu na nim spoczywającemu, dowiódł przynależności poszczególnych członków do grupy. Sąd dokonał weryfikacji złożonych oświadczeń, umów i pozostałych dowodów i nie stwierdził przesłanek do wyłączenia z niej poszczególnych członków. Grupa została zorganizowana w podgrupy i w takiej formie przedstawiony został szczegółowy spis jej członków. Przedstawiciel grupy sklasyfikował członków na zasadzie podobieństwa roszczeń, powyższe również nie budziło zastrzeżeń Sądu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd ustalił ostateczny skład osobowy grupy podzielonej na podgrupy zaliczając w jej poczet wymienione w sentencji postanowienia 80 osób.

Zarządzenia:

  1. (…)
  2. (…)

Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z dnia 28 sierpnia 2015 r.

Written by

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w składzie

Przewodniczący:          SSO Aneta Fiałkowska-Sobczyk

Sędziowie:                    SSO Sławomir Urbaniak, SSO Dominika Romanowska

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2015 r. we Wrocławiu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa [dane 23 osób] przeciwko „(…) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (…)” spółki komandytowo-akcyjnej z siedzibą we W. o zapłatę

postanawia:

na podstawie art. 174 § 1 pkt. 4 k.p.c. zawiesić postępowanie w sprawie.

 

UZASADNIENIE

W dniu 22 kwietnia 2015 r. ogłoszono upadłość pozwanego obejmująca likwidację majątku.

Zgodnie z treścią przepisu art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw), sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku powoda.

Dlatego też na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.

Zamieszczone na stronie orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostały udostępnione przez Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu pismem z dnia 27.08.2019. Teksty orzeczeń zostały przetworzone przez podmiot prowadzący niniejszą stronę poprzez dodanie tez, opracowanie wizualne, usunięcie błędów interpunkcyjnych i literówek oraz wprowadzenie skrótu „u.d.p.g.”.

Organ zobowiązany do udostępnienia informacji sektora publicznego nie ponosi odpowiedzialności za jej przetworzenie, dalsze udostępnienie i wykorzystanie.